Egyesített Óvodai Intézmény 4200 Hajdúszoboszló, Rákóczi u. 14. ___________________________________________________________________________
PEDAGÓGIAI PROGRAM 2013
Az intézmény neve: OM azonosító: Benyújtja:
Egyesített Óvodai Intézmény 200463 Győri Zsuzsanna óvodavezető
Nevelőtestület jóváhagyásának dátuma: Fenntartóhoz történt benyújtás dátuma: Fenntartói jóváhagyás dátuma: Tervezett felülvizsgálat időpontja:
1
Tartalomjegyzék 1 Bevezetés ....................................................................................................................................... 4 1.1 Óvoda adatai ............................................................................................................................ 5 1.2 Tagóvodák bemutatása............................................................................................................. 6 2 Célok, alapelvek, feladatok ....................................................................................................... 14 2.1 Gyermekkép ........................................................................................................................... 14 2.2 Óvodakép ............................................................................................................................... 15 2.3 Az óvodai nevelés általános feltételei ................................................................................... 16 3 Az óvodai élet tevékenységformái és az óvodapedagógus feladatai ...................................... 19 3.1 Játék ....................................................................................................................................... 19 3.2 Mese-vers ............................................................................................................................... 20 3.3 Ének-zene, énekes játékok ..................................................................................................... 20 3.4 Rajzolás, mintázás, kézimunka .............................................................................................. 21 3.5 Mozgás ................................................................................................................................... 22 3.6 Külső világ tevékenység megismerése ................................................................................. 23 3.7 Környezetünk mennyiségi összefüggései .............................................................................. 24 3.8 Munka jellegű tevékenységek ................................................................................................ 24 3.9 Tanulás ................................................................................................................................... 25 3.10 Kompetencia alapú fejlesztés ............................................................................................ 26 4 Fejlődési kimenetek ................................................................................................................... 27 4.1 Egészséges életmód területén ................................................................................................ 27 4.2 Érzelmi nevelés és szocializáció területén ............................................................................. 27 4.3 Anyanyelvi nevelés területén ................................................................................................. 27 4.4 Játék területén ........................................................................................................................ 28 4.5 Mese-vers területén ................................................................................................................ 28 4.6 Ének-zene területén ................................................................................................................ 28 4.7 Rajzolás,mintázás,kézimunka ................................................................................................ 29 4.8 Mozgás ................................................................................................................................... 29 4.9 A külső világ tevékeny megismerése területén ...................................................................... 30 4.10 Matematika területén ........................................................................................................... 30 4.11 Munka területén ................................................................................................................... 30 5 Nevelés tervezése, szervezési keretek,dokumentáció rendje .................................................. 31 5.1 Csoportszervezés.................................................................................................................... 32 5.2 A nevelés időkeretei ............................................................................................................... 32 5.3 Óvodapedagógus feladatai a csoportnaplóval kapcsolatban .................................................. 33 6 Ünnepek, ünnepélyek, hagyományok ...................................................................................... 33 6.1 Ünnepek a gyermekcsoportban .............................................................................................. 34 7 A nevelő –fejlesztőmunka mérési, értékelési rendszere,elvei ............................................... 35 7.1 A programhoz kapcsolódó mérőeszközök ............................................................................. 35 2
7.2 A mérés során keletkezett dokumentáció felhasználása ........................................................ 36 7.3 A fejlődés nyomon követése .................................................................................................. 36 8 A sajátos nevelési igényű gyermekek nevelés ....................................................................... 37 8.1 Általános elvek célkitűzések .................................................................................................. 37 8.2 Habilitációs, rehabilitációs tevékenység ................................................................................ 39 8.3 Sérülésspecifikus fejlesztés az óvodában............................................................................... 39 8.4 Együttnevelés szervezése ....................................................................................................... 41 9 Gyermekvédelem ........................................................................................................................ 42 10 A szülő, a gyermek, a pedagógus és a társintézmények együttműködésének formái ......... 47 10.1 Kapcsolattartás gyermek-szülő-pedagógus vonatkozásásban............................................. 47 10.2 Az együttműködés lehetséges formái a társintézményekkel ............................................... 48 11 A tagóvodák pedagógiai programjainak fontosabb ismérvei ............................................. 50 11.1 Szivárvány óvoda ................................................................................................................. 50 11.2 Lurkó óvoda ......................................................................................................................... 53 11.3 Bambínó óvoda .................................................................................................................... 56 11.4 Mesevár óvoda ..................................................................................................................... 58 11.5 Liget óvoda .......................................................................................................................... 62 11.6 Aranykapú óvoda ................................................................................................................. 66 11.7 Aprónép óvoda ..................................................................................................................... 69 11.8 Manókert óvoda .................................................................................................................. 72 12 Legitimációs záradék .............................................................................................................. 77 Szivárvány óvoda helyi nevelési gyakorlata ............................................................................... 78 Lurkó óvoda helyi nevelési gyakorlata ..................................................................................... 113 Bambínó óvoda helyi nevelési gyakorlata ................................................................................ 163 Mesevár óvoda helyi nevelési gyakorlata ................................................................................. 212 Liget óvoda helyi nevelési gyakorlata ....................................................................................... 251 Aranykapú óvoda helyi nevelési gyakorlata ............................................................................ 304 Aprónép óvoda helyi nevelési gyakorlata ................................................................................. 337 Manókert óvoda helyi nevelési gyakorlata ............................................................................... 401
3
1
BEVEZETŐ
Hajdúszoboszló város önkormányzata a 67/2004. (VI. 10) Képviselőtestületi határozata alapján átszervezte az óvodai szolgáltatást. Ennek értelmében 2004. szeptember 1.-től 8 óvoda összevonásával létrehozta az Egyesített Óvodai Intézményt. A tagóvodák módosították Pedagógiai programjukat, ami sajátos nevelési gyakorlatukat tartalmazza, mely alapján munkájukat végzik. Az összevonásból adódó feladatunk volt -a Közoktatásról szóló 1993. évi LXXIX. Törvény 33. (7). bek. értelmében- az Egyesített Óvodai Intézmény Helyi Óvodai pedagógiai programjának elkészítése. A program elkészítésében részt vett minden tagóvoda képviselője. Alapdokumentumként felhasználtuk „AZ ÓVODAI NEVELÉS ALAPPROGRAMJA” -t, valamint a tagóvodák pedagógiai programjait.
ORSZÁGOS
2009-ben elvégeztük programunk beválás vizsgálatát, melynek során bekerültek a sajátos nevelési igényű gyermekek nevelésének irányelvei is a mindenkit érintő közös programba, valamint minden tagóvoda felülvizsgálta egyéni nevelési gyakorlatát, s annak megfelelően elvégezte a szükséges módosítást, illetve kiegészítést. 2010-ben végzett programmódosításunkat az országos Alapprogram módosítása tette szükségessé és az alábbi törvények érvényesülésével készült:
-
1993. évi LXXIX. Közoktatási Törvény
-
255/2009.(XI. 20.) Kormányrendelet az Óvodai Nevelési Országos Alapprogramjának kiadásáról szóló 137/1996/VIII.28./MKM rendelet módosításáról
-
Nemzeti, etnikai kisebbség Óvodai Nevelésének irányelve 1993. évi XXXII. Törvény
-
A gyermek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló 1997. évi XXXI. Törvény, 149/1997. (IX.10.) Korm. végrehajtási rendelet
-
2/2005. (III.1) OM. Rendelet Sajátos nevelési igényű gyerekek neveléséről
-
2007. évi OKM rendelet az Óvodai fejlesztő felkészítésről
4
1.1
Óvoda adatai:
Egyesített Óvodai Intézmény 4200 Hajdúszoboszló, Rákóczi u. 14. Gyermekcsoportok száma: 34 + 1
Tagintézmények Szivárvány Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Attila u. 51/b. Lurkó Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Törökdomb u. 11. Bambínó Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Rákóczi u. 84. Mesevár Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Kovács Gy. u. 24. Liget Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Hőforrás u. 145. Aranykapu Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Arany J. u. 8. Aprónép Óvoda 4200 Hajdúszoboszló Rákóczi u. 21. Manókert Óvoda 4200 Hajdúszoboszló, Ady E. u. 54.
5
1.2
Tagóvodák rövid bemutatása
Szivárvány Óvoda Hajdúszoboszló, Attila u. 51/b. Az óvoda 1961-ben épült, a város frekventált helyén, belvárosi zöldövezetben helyezkedik el. A régi épület 1981-ben 98 m2-es aulával bővült, itt szervezzük a közös gyermekprogramokat, ünnepségeket. 2000. év nyarán az udvaron 72 m2-es fedett játékszín épült, melyet 2003-ban díszburkolattal láttunk el, így kedvezőtlen időjárás esetén is biztosított a gyermekek szabad levegőn való tartózkodása. 2005-től egy csoportszobát átalakítottunk tornaszobává, melyet a mai napig testnevelés foglalkozások megtartására használunk. A tágas udvaron fából, műanyagból készült mozgásfejlesztő játékok /csúszda, mókuskerék, babaház, mérleghinta, rotikom elemek, faülőkével körbekerített homokozó; alapítványi támogatásból beszerzett egyensúlyozó lépegető és hintaló/ találhatók. A csoportszobai bútorokat az évek során folyamatosan újakra cseréltük, a kiegészítő kisbútorokat is beleértve. A játékeszköz ellátottság az udvaron és az épületben egyaránt jónak mondható. A gyermekek érdeklődéséhez, mozgásigényük kielégítéséhez, játéktémákhoz illeszkedő eszközök választéka rendelkezésünkre áll. Minden csoportnak van CD lejátszós rádiós magnója. Közös használatra rendelkezésre áll TV, videomagnó, videokamera, mini HIFI, fényképezőgép. A tagóvoda vezetői és a nevelői szoba egyaránt számítógéppel felszerelt, modern bútorokkal berendezett. Fénymásológép, nyomtató és szkenner is található itt. A gyermekek nevelése 4 vegyes összetételű gyermekcsoportban történik. A gyermekeink többsége rendezett családi körülmények között él. A szülők között van többdiplomás, magasan kvalifikált, egyszerű munkás, sőt munkanélküli is. A hátrányos helyzetű gyermekek száma nálunk is emelkedő tendenciát mutat. Alkalmazottak száma 14 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (mindenki dajkaképesítéssel rendelkezik) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros:
8 fő 4 fő 5 fő 1 fő
A mi óvodánk olyan óvoda, ahová a gyermekek szorongás nélkül érkeznek, mert érzik, hogy szeretik, tisztelik őket. Alapvető célunk a sokoldalú személyiségfejlesztés, a tanulás iránti vágy felkeltése. A személyiségközpontúság dominál, a magasabb rendű közösségi értékek hatása érvényesül, a rend és a spontaneitás összhangban van. Minden gyermek esélyt kap arra, hogy önmaga értékeit felismerhesse, saját lehetőségeinek megfelelően fejlődjön, kellő lelkierőt, akaratot és pozitív élményt szerezve, szellemileg feltöltődve, fizikailag megerősödve kezdhesse az iskolai életet. Az óvodapedagógus érzelmi biztonságot nyújtó légkör megteremtésével, modellértékű viselkedéssel segíti a nevelési folyamatot. A hatékony fejlesztő munkára, az egyéni fejlesztésre, a differenciált bánásmódra helyezzük a hangsúlyt, az életkori sajátosságokat figyelembe véve. A szabad játékot a gyermek alapvető és legfőbb tevékenységi formájának tekintjük. Kiemelten figyelünk az egyéniség kialakítására, az én-fejlődésre, a hátrányok leküzdésére, a tehetség, a kiemelkedő képesség kibontakoztatására. 6
A gyermek autonómiáját tiszteletben tartó fejlesztés érvényesül (nemzetiséghez tartozás). Törekvésünk, hogy szeretetben, érzelmi biztonságban, szabad, nyugodt légkörben, sok élménnyel gazdagodva élvezzék a gyermekek az óvodában töltött éveket.
Lurkó Óvoda Törökdomb u. 11. Óvodánk a város legrégebbi óvodájának jogutódjaként 1900-ban kezdte meg működését, 1999 évben felvette a LURKÓ nevet. Az óvoda Hajdúszoboszló délnyugati kertvárosi részében helyezkedik el, csendes, forgalomtól mentes utcában a Törökdomb u. 11. sz. alatt. Az intézményben jelenleg 4 vegyes életkorú csoport működik, ahol lehetőséget biztosítunk a testvérek és ismerős gyermekek együtt nevelésére. Jól felszerelt csoportszobák és tágas tornaterem, áll a gyermekek rendelkezésére, mely a programunkban megfogalmazott feladatok megvalósításához nagy segítséget jelent. Az épülethez nagy, füves, parkosított, fa játékszerekkel felszerelt játszóudvar tartozik, mely tág lehetőséget biztosít a szabad mozgáshoz és játékhoz. A szülők fogadására a nevelői szobában és a tagóvoda vezetői irodában egyaránt meghitt, kellemes környezetet biztosítunk. Óvodánkba a gyermekek többsége a környező kertes családi házakból érkezik. A családok többsége szerény anyagi körülmények között él. A hátrányos helyzetű gyermekek száma évenként változó, az utóbbi időben meghaladja a gyermeklétszám 30%-át. Ellátjuk sajátos nevelési igényű gyermekek integrált nevelését is. Alkalmazottak száma 14 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (4 fő szakmunkás, 1 fő érettségizett) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros:
8 fő 2 fő 5 fő 1 fő
Az óvodában többéves pedagógiai gyakorlattal rendelkező, jól képzett és az új iránt fogékony óvodapedagógusok dolgoznak. Munkánk során arra törekszünk, hogy a világra rácsodálkozni tudó, a környező világot ismerő és óvó, testileg és szellemileg egészséges gyermeket neveljünk, figyelembe véve és elfogadva különbözőségüket és egyéni fejlődési ütemüket. A gyermeki személyiséget szerteágazó, egymásra épülő és egymással összefüggő, komplex módon érvényesülő tevékenységek során fejlesztjük. Nevelőmunkánkat érzelmi biztonságot nyújtó, derűs, szeretetteljes légkörben végezzük, építve a szülők bizalmára és együttműködésére. Óvodapedagógusaink a gyermek szükségleteinek, a szülők elvárásainak, igényeinek figyelembevételével kiemelten kezelik a mozgásfejlesztést és az anyanyelvi képességek fejlesztését. Feladataink megvalósításában kiváló partnereink a szakképzett dajkák, és az udvaros is.
7
Bambínó Óvoda Rákóczi u. 84. Óvodánk körzete Hajdúszoboszló délkeleti részének nagy területét öleli fel. Óvodás gyermekeink nagy többsége e területről érkezik hozzánk, de a város távollevő területeiről is szívesen elhozzák hozzánk a gyermekeket, mivel óvodánk jól megközelíthető. A körzetünkben élő szülők nagy része kétkezi munkás, sok a kisgyermekét gondozó Gyes-en lévő anya és jelentős a munkanélküliek száma is. Alkalmazottak száma 17 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (3 fő szakmunkás, 2 fő érettségizett, 1 fő felsőfokú szakvégzettség) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros:
10 fő 5 fő 6 fő 1 fő
Az óvodapedagógusok az egyéni képességeiket, értékeket igyekeznek maximálisan kihasználni a gyermekek tudatos fejlesztése érdekében. Pedagógiai hitvallásunk a gyermekek tiszteletére és szeretetére épül, ahol a gyermekszerető és szakképzett nevelő-oktató munkát segítő dolgozó is az óvónővel összhangban teszi a dolgát. Óvodánk helyiségei megfelelnek az óvoda funkciójának. A csoportszobák tágasak, igényesen berendezettek és jól felszereltek. A helyi tevékenységközpontú pedagógiai programunk eredményes megvalósulásához szükséges alapvető eszközök adottak, anyanyelvi programunk megvalósításához gazdag könyvtár, bábkészlet, nyelvi és drámajáték eszköztár áll rendelkezésünkre. Udvarunk tágas füves, fás, csendes, a gyermekek kedvenc játszó és találkozási helye, hiszen sokszínű, változatos, élményt nyújtó tevékenységi lehetőséget kínál. Intézményünk működése során közvetlen partnereink igényeit, elvárásait helyezzük középpontba. 5 vegyes életkorú csoportunkban családias légkört biztosítunk gyermekeink számára, és lehetőséget teremtünk a testvérek együtt maradására. Nevelőmunkánkban - a családdal együttműködve- arra törekszünk, hogy tevékeny, vidám, kiegyensúlyozott, boldog gyermekkort biztosítsunk óvodásaink számára.
Mesevár Óvoda Kovács Gyula u. 24. Óvodánk a városközpontban, a víztorony közelében helyezkedik el. A város egyik legrégebben alapított óvodája, melyet 1984-ben teljesen újjáépítettek. Erre azért volt szükség, mert a környéken az új lakótelep építésével, a fiatal családok beköltözésével jelentősen növekedett az óvodáskorú gyermekek száma. A gyermekeket 4 csoportban látjuk el, a csoportszobák világosak szellősek, rendelkezünk külön öltözővel, mosdóval, és tornaszobával.
8
Óvodánkat forgalmas út nem határolja. Ezáltal tiszta egészséges levegőn tartózkodhatnak a gyermekek az udvaron. Sok fa, bokor biztosítja nyáron a hűsítő árnyékot. Az udvarunkon található nagy felületű füves, aszfaltborítású és gumilappal lefedett terület. Ezek sokszínűsége lehetővé teszi, hogy eső után is az udvaron tudjunk tartózkodni. Alkalmazottak száma 14 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (5 fő szakmunkás, ebből 2 fő érettségizett) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros:
8 fő 2 fő 5 fő 1 fő
Óvodapedagógusaink nagy szakmai elhivatottsággal, gyermekszeretettel végzik munkájukat, a nevelő-oktató munkát végző dajkák segítik a feladatok, célok megvalósítását. Udvarunk esztétikáját, szépségét udvaros dolgozónk teremti meg. Óvodánkba a gyermekek egy része lakótelepről, másik része családi házas környezetből érkezik. A gyermekek egyéni fejlettségét figyelembe véve végezzük pedagógiai munkánkat. Arra törekszünk, hogy több személyes megtapasztaláson keresztül szerezzenek ismereteket. Lehetőséget teremtünk arra, hogy olyan élethelyzetekkel találkozzanak, ami elősegíti a környezettudatos magatartás megalapozását. Ezáltal jó alapot nyújtunk arra, hogy az itt szerzett ismerteket alkalmazni tudják a mindennapok során. A hozzánk érkező gyermekek számára biztosítjuk a kellemes, barátságos légkört és mindazokat a feltételeket, melyek hozzájárulnak személyiségük fejlődéséhez. Óvodánk minden dolgozóját a gyermekek érdekeit védő, őértük való tenni akarás jellemzi.
Liget Óvoda Hőforrás u. 145. Óvodánk kertes zöldövezetben helyezkedik el. 1967. augusztus elsején alapították, 1975ben egy új szárny létrehozásával bővítették. A bővítéssel egy hatalmas tornatermet is létesítettek. A nagyméretű tornaterem egyedülálló az óvodák között és nevelő munkánk meghatározója is. Óvodánkban 5 tágas, világos csoportszoba mellett 3 játszószoba is működik. Tornaterem, egy zenei és egy kézműves szoba. Büszkék vagyunk a nagy alapterületű, füves, nagy mozgásigényt kielégítő udvarunkra. Itt a gyermekek sokoldalú mozgását biztosító eszközök találhatók. Az udvar további fejlesztését folyamatosan kívánjuk megvalósítani. Óvodánk jelenleg öt csoporttal működik, magába foglal egy speciális fejlesztést igénylő csoportot, amely az ÉFOÉSZ által alakult és 1990 óta működik. A Napocska nevet viselő csoport a sajátos nevelési igényű gyermekek speciális ellátását szolgálja. Alkalmazottak száma 17 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Gyógypedagógus Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (2 fő szakmunkás, 5 fő érettségizett) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros: 9
9 fő 4 fő 1 fő 6 fő 1 fő
Óvodapedagógusaink felsőfokú végzettséggel rendelkeznek, szakvizsgázott négy fő. Gyógypedagógusunk Bárczy Gusztáv Gyógypedagógiai Tanárképző Főiskolán speciális kiegészítő szakot végzett. A nevelőtestület elkötelezett, kreatív, szakmai- pedagógiai megújulásra kész, közép korosztálybeli óvodapedagógusokból áll. Óvodai nevelésünk a családi nevelésre épülő, a családdal szorosan együttműködve, azt kiegészítő tevékenység. A családok egyharmadában 3 vagy több gyermeket nevelnek. A gyermekek szociális, kulturális, mentális egyenlőtlenségekkel érkeznek az óvodába. Szakmai elhivatottságunk egyik jellemzője, hogy nevelőtestületünk képes a különbözőség feltétel nélküli elfogadására és kezelésére. Nevelőtestületünk gondolkodásmódját híven tükrözi a következő gondolat: „Visszahozhatatlanok és megismételhetetlenek a gyermekkor napjai, hetei, hónapjai. Téglák ezek, amelyekből és melyre a felnőtt élet felépül. Ha sok tégla hiányzik, labilis lesz az építmény.”
Aranykapu Óvoda Arany János u. 8. Óvodánk a város központjában egy lakótelep és családi házak szomszédságában található. Az óvoda 1973-ban 4 csoport részére, 100 gyermek elhelyezésére épült, majd 1982-ben további 2 csoporttal bővült. Jelenleg 150 gyermek számára nyújt korszerű, jó komfortfokozatú napközis ellátást. A közúti forgalom zajától védett, árnyat adó fák között, kétszintes épületben 6 különálló csoportszoba, öltöző, mosdóblokk és 1 tornaszoba szolgálja a gyermekek biztonságát, kényelmét, nevelésük környezeti feltételét. Az óvoda épülete előtt és mögött udvari játékkal felszerelt füves és homokos játszótér biztosítja a gyermekek szabad játékát és mozgását. Az óvoda udvarának, csoportszobáinak és tornatermének eszközellátottsága költségvetésből, alapítványi, pályázati és szülői támogatásból megfelelően biztosítja a gyermekek egészséges testi fejlődését. Az óvoda belső terében található tágas aula gyakran ad helyet közös ünnepségek megrendezéséhez. Óvodánkba a város minden területéről érkeznek gyermekek, akik szociális és műveltségi területen egyaránt nagy eltérést mutató családokból indulnak. A szülők nevelési attitűdje, kooperációs készsége az óvodai neveléssel összhangban a gyermekek harmonikus fejlődését szolgálja. Intézményünkben fontosnak tartjuk, hogy a nálunk dolgozó óvónők és más munkatársak szakmai elhivatottsággal, gyermekszeretettel, igényességgel lássák el feladatukat. Alkalmazottak száma 18 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: 12 fő Szakvizsgát tett: 5 fő Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: 7 fő (7 fő szakmunkás) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros: 1 fő A nevelőtestületet szakmai önmegvalósítás, nevelési egység, együttműködés jellemzi. 10
Nevelőmunkánk tevékenységközpontú, öröm és sikerorientált, értékközvetítő óvodai modellben valósul meg. Aprónép Óvoda Rákóczi u. 21. Óvodánk, a város központjában helyezkedik el, jó a megközelíthetősége. A bölcsőde szomszédsága, több munkahely közelsége, valamint a helyi autóbusz járat közeli megállójának köszönhetően, a város minden részéről érkeznek hozzánk gyermekek. Óvodánk 1978 szeptembere óta működik, középiskolai kollégiumból alakították át óvodai célra. Óvodánk épületét, udvarát, berendezését oly módon alakítottuk ki, hogy a gyermekek biztonságát és kényelmét szolgálja. Udvarunk hatalmas, fás, virágos, jól felszerelt, rendezett. A város sík földrajzi fekvésétől eltérő kuriózumként kicsiny domboldal található rajta, mely télen szánkózásra alkalmas. A csoportoknak külön udvarrésze van, melyen külön homokozó, testméreteiknek megfelelő kombinált fa, illetve uniós szabványnak megfelelő játékok, mászókák és egyéb mozgásra inspiráló eszközök találhatók. A babaház, a kerti házikók, a nagyméretű fedett filagória, minden évszakban sokféle tevékenység megvalósítására ad lehetőséget. 3 csoportunk vegyes életkorú, két épületben helyezkedik el, minden csoportnak külön öltözője, mosdója van. Ez jól biztosítja a folyamatosságot, rugalmasságot, a feladatok nyugodt ellátását. Csoportszobáink tágasak, s az óvónői kreativitás eredményeként hangulatosak. Az épületben tornaszobát alakítottunk ki a mozgás megszerettetésére. Az óvodánkat reprezentáló családok szociokultúrája, életmódja átlagos. A hátrányos helyzetű gyermekek száma alacsony, a gyermekek gondozottak, a szülők nevelési felfogása általában gyermekközpontú. A személyi feltételek kialakításában arra törekszünk, hogy az óvoda alapvető feladatai - az óvóvédő, szociális, nevelő - személyiségfejlesztő funkciója - maradéktalanul érvényesüljenek. Alkalmazottak száma 11 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (1 fő szakmunkás, 3 fő érettségizett) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros:
6 fő 2 fő 4 fő 1 fő
Óvodapedagógusaink nagy gyakorlattal rendelkeznek, akik készek a megújulásra, a nevelési értékek megőrzésére. Programunk megvalósításában a nevelő-oktató munkát segítők közvetlen munkatársaink, jó együttműködés jellemzi munkánkat. Munkánk során az a célunk, hogy minden gyermeket önmagához mérten fejlesszünk. Hitvallásunk, hogy a gyermeki személyiséget tisztelet, elfogadás és szeretet övezze. Mindennapjaink során változatos tevékenységi formákat biztosítunk a gyermekek számára, képességeik kibontakoztatása érdekében. Hisszük azt, hogy gyermek a tevékenység során fejlődik legjobban, különös tekintettel, a mással nem helyettesíthető szabad játékban. 11
Manókert Óvoda Ady Endre u. 54. Intézményünk, melyet 1980-ban adtak át, a város északi külterületén, kertes, családi házas környezetben helyezkedik el. 2004-ben vettük fel a Manókert Óvoda nevet. Óvodánk 100 férőhelyes, 3 vegyes és 1 részben osztott életkorú csoporttal működik, ahol lehetőséget biztosítunk a testvérek együttnevelésére. Az óvodánk szolgáltatását igénybe vevő családok 1-2 gyermeket, több családban 3, illetve több gyermeket is nevelnek. A gyermekcsoportok összetételét jó családi környezetből érkező, valamint hátrányos és halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek alkotják. A gyermekek ápoltak, gondozottak, a szülők nevelési felfogása gyermekközpontú. Szép, gondozott, füvesített-homokos, fákkal, bokrokkal, virágokkal beültetett, tágas udvarral rendelkezünk, ahol az udvari játékok kielégítik a gyermekek mozgásigényét. Fedett filagória biztosítja a gyermekek számára rossz időjárás esetén a szabad levegőn való tartózkodást, mozgási lehetőséget, és a szabad játékot. Minden csoportszobánk tágas, világos és külön kiszolgáló helyiségek (mosdók, öltözők) tartoznak hozzá. Nagy aulánk tornateremként szolgál, mely kiválóan alkalmas az óvoda szintű ünnepségek, rendezvények megrendezésére is. Alkalmazottak száma 14 fő, ebből: Óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik: Szakvizsgát tett: Nevelő-oktató munkát segítő szakképzett dajka: (2 fő szakmunkás, 2 fő érettségizett) Részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros:
8 fő 3 fő 5 fő 1 fő
A dolgozók számára nevelői-, és vezetői szoba, öltöző és mosdó áll rendelkezésre. A tálalómelegítő konyha, a szertár és raktárhelyiségek segítik a szervezett munkavégzést. A Manókertbe járó gyermekeket kellemes hangulatú környezetben, jól felszerelt eszköztárral, kreatív, mindig megújulni képes, elhivatott, gyermekszerető nevelőtestület, és gondoskodó technikai személyzet fogadja. A családok elvárásaihoz, igényeihez igazodva, azt kielégítve szervezzük meg életünket. Igény szerint biztosítjuk a gyermekek képességeinek optimális fejlesztését, hogy megfeleljenek a velük szemben támasztott követelményeknek. Óvodánk fejlesztő munkája a szabad játékra, a környezet tevékeny megismerésére, a mozgásra, illetve a művészeti nevelésre alapozódik. Nevelőmunkánk során – a családokkal együttműködve – szeretetteljes, biztonságos légkörre, differenciált személyiségfejlesztésre, a zökkenőmentes iskolakezdés előkészítésére törekszünk. Az integrált óvoda - a fenntartó jóváhagyásával - az intézményegységek szakmai tevékenységét úgy kívánja koordinálni, hogy a tagóvodák 1998-ban készített és elfogadott, 2004-ben módosított pedagógiai programjait nem kívánja nivellálni. 12
A célrendszer fő elemeit, a prioritásokat kimunkálva, a közösen elfogadott értékrendet képviselve a hajdúszoboszlói óvodák helyi nevelési gyakorlatán nem kívántunk változtatni. Felfogásunk szerint az egyedi programok kontinuitása garantálhatja a szülők óvodaválasztásában szerepet játszó sajátosságok folyamatosságát. A tagóvodák saját programjuk alapján dolgoznak, mely a nevelési gyakorlatukat tükrözi. Ezeket a nevelőtestületek készítettek el, és összhangban állnak az Óvodai Nevelés Országos Alapprogramjában foglaltakkal, valamint, az Egyesített Óvodai Intézmény Pedagógiai Programjában meghatározott elvekkel, gyakorlattal. Szivárvány Óvoda: Játékos képességfejlesztés - saját pedagógiai program Lurkó Óvoda: Pedagógiai program a mozgás és anyanyelvi nevelés kiemelésével. Bambínó Óvoda: Pedagógiai program a Tevékenységközpontú óvodai pedagógiai program alapján – adaptálás. Mesevár Óvoda: Pedagógiai program a Tevékenységközpontú óvodai pedagógiai program alapján – adaptálás. Liget Óvoda: Pedagógiai program a Játék – Mozgás – Kommunikáció óvodai pedagógiai program alapján – adaptálás. Aranykapu Óvoda: Hétköznapi varázslatok, Óvodai nevelés Freinet– elemekkel program átvétele. Aprónép Óvoda: Pedagógiai program a Tevékenységközpontú óvodai pedagógiai programja alapján – adaptálás. Manókert Óvoda: Pedagógiai program az „Óvodai nevelés a művészet eszközeivel” című program felhasználásával.
13
2
CÉLOK, ALAPELVEK, FELADATOK
Az Óvodai nevelés Országos Alapprogramja meghatározza számunkra az óvodánkban folyó pedagógiai munka alapelveit. Óvodai nevelésünk a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatására, az emberi jogok és a gyermeket megillető jogok, alapvető szabadságok tiszteletben tartásának megerősítésére irányul, az egyenlő hozzáférés biztosításával.
2.1
Gyermekkép
Óvodánk nevelő intézmény, s mint ilyen a teljes gyermeki személyiség kibontakoztatására, fejlesztésére törekszik egyénenként változó testi és lelki szükségleteik tiszteletben tartása mellett. A gyermeki személyiséget egyedi megismételhetetlen individuumnak tekintjük, a fejlődését genetikai adottságok, a belső érés sajátos törvényszerűségei, valamint a spontán és tervszerűen alkalmazott környezeti hatások együttese határozzák meg. Intézményünk gyermekközpontú, befogadó szellemiség jellemzi, mely minden gyermek számára biztosítja az egyéni hozzáférést és kerüli a nemi sztereotípiák erősítését. A gyermeket – mint fejlődő személyiséget – gondoskodás és különleges védelem illeti meg óvodánkban. Gyermekeinknek joga, hogy óvodánkban biztonságos és egészséges környezetben nevelkedjenek. A gyermekek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége, ebben óvodánk kiegészítő, esetenként hátránycsökkentő szerepet játszik. A partnerközpontú működés szellemében a családok és az óvoda rendszeres, szervezett kapcsolat kialakítására törekszünk, melynek alapja a kölcsönös bizalom és informáltság. Az együttműködés érdekében az óvoda alapelveit, céljait és feladatait, a gyermekek egyéni fejlesztését összehangoljuk a családi neveléssel. Az Óvodai Nevelés Országos Alapprogramja alapján érvényesülhetnek az óvodai nevelés gyakorlatában a különböző innovatív pedagógiai törekvések, mivel az alapprogram biztosítja az óvodapedagógusok pedagógiai nézeteinek és széleskörű módszertani szabadságának érvényesülését. Az Óvodai Nevelés Országos Alapprogramja és az azzal összhangban lévő Egyesített Óvodai Intézmény Pedagógiai Programja, valamint a tagóvodák pedagógiai programja, sajátos nevelési gyakorlata egymásra épülő, szakmailag összehangolt rendszer. Biztosíték ez arra, hogy a tagóvodák szakmai önállósága és a nevelés sokszínűsége mellett érvényesülnek azok az általános szakmai igények, értékek, melyeket az óvodai neveléssel szemben a helyi társadalom a gyermekek harmonikus fejlődése érdekében megfogalmaz. Programunk alkotásánál figyelembe vettük a Sajátos nevelési igényű gyermekek óvodai nevelésének irányelveit is, mivel óvodánk sajátos nevelési igényű gyermekek nevelését is végzi.
14
2.2
Óvodakép
A köznevelési rendszer szakmailag önálló nevelési intézményeként működünk a családi nevelés kiegészítőjeként a gyermek harmadik életévétől az iskolába lépésig. Az óvoda pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete biztosítja az óvodáskorú gyermek fejlődésének és nevelésének legmegfelelőbb feltételeit. Az óvoda funkciói: óvó – védő szociális nevelő - személyiségfejlesztő funkció. Intézményünk közvetetten segíti az iskolai közösségbe történő beilleszkedéshez szükséges gyermeki személyiségvonások fejlődését. Óvodánk pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete segíti a gyermekek környezettudatos magatartásának alakulását, megalapozza környezettudatos szemléletét. Az óvodai nevelés célja: Az, hogy elősegítse óvodáskorú gyermekek sokoldalú fejlődésének, a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatásának elősegítése, a hátrányok csökkentése, az életkori és egyéni sajátosságok, valamint az eltérő fejlődési ütem figyelembevételével (ideértve a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek ellátását is). Alapelvek a nevelés gyakorlatában: A gyermek személyiségét tisztelet, elfogadás, szeretet, megbecsülés és bizalom övezi intézményünkben. A nevelés lehetővé teszi és segíti a gyermeki személyiség fejlődését, a gyermekek egyéni készségeinek és képességeinek kibontakoztatását. Az óvodai nevelésben alkalmazott pedagógiai hatásoknak a gyermekek személyiségéhez kell igazodniuk. Tiszteletben tartjuk a hátrányos megkülönböztetés tilalmát, törekszünk az esélyegyenlőség biztosítására, és ezáltal nem adunk helyet semmiféle előítéletnek. Az alapelvek megvalósítása érdekében gondoskodunk: A gyermeki szükségletek kielégítéséről, az érzelmi biztonságot nyújtó derűs, szeretetteljes óvodai légkör megteremtéséről. a testi, a szociális és az értelmi képességek egyéni és életkor-specifikus alakításáról. a gyermeki közösségben végezhető sokszínű – az életkornak és fejlettségnek megfelelő – sokszínű tevékenységről, különös tekintettel, a mással nem helyettesíthető szabad játékról. a szabad játék elsődlegességének biztosításáról. A tevékenységeken keresztül az életkorhoz és a gyermekek egyéni képességeihez igazodó műveltségtartalmakról, emberi értékek közvetítéséről a kisgyermekek egészséges fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges személyi, tárgyi környezetről. az esélyegyenlőség biztosításáról, A nemzetiséghez tartozó gyermekek óvodai nevelésében biztosítani kell az önazonosság megőrzését, ápolását, átörökítését, nyelvi nevelését és multikulturális nevelésen alapuló integráció lehetőségét.
15
Az óvodapedagógus modell szerepe: A gyermekek életében meghatározó szerepe van a felnőtt utánzásának, ezért az óvodapedagógus és az óvoda valamennyi dolgozója kulcsszereplő a nevelés folyamatában. Sosem tévesztjük szem elől, hogy az óvodapedagógus elfogadó, segítő, támogató attitűdje a gyermekek számára modell, amit viselkedésükben lemásolnak, utánoznak, követnek. Nagyon lényeges momentum, hogy már az óvodába lépéskor hogyan fogadjuk a kisgyermeket. Az óvodás az elszakadás élményének feldolgozása után örömmel jár óvodába, ha tudja és érzi, hogy a felnőttek óvják és szeretik őt. Ez a nevelői attitűd töretlen kell, hogy maradjon az óvodáskor végéig, s a barátságos befogadásnak naponta ismétlődnie kell. Napi jó hangulatának megalapozásával lehetővé tesszük, hogy a gyermek maga is befogadóvá váljon, s harmonikusan fejlődjön személyisége. Az emberi tulajdonságok formálása csak demokratikus légkörben lehetséges, ez kizárja bármilyen autokratikus nevelési stílus előfordulását intézményünkben. Saját mintánkkal elfogadást, megértést, szeretetet, kedvességet, türelmet, segítségadást, figyelmességet, humort közvetítünk a gyermekek felé. Törekszünk arra, hogy a pozitív tulajdonságokat erősítsük minden kisgyerekben. Ettől nő önbizalmuk, fokozódik biztonságérzetük, képessé válnak saját viselkedésük felülbírálására, korrigálására, a szokások, szabályok és normák megértésére és értelemszerű elfogadására.
A nevelő – oktató munkát segítők szerepe Nevelésünk során a dajkákat a pedagógiai munka közvetlen segítőjének tekintjük. Az óvodapedagógus partnere, aki magatartásával, teljes lényével hatást gyakorol a gyermekekre. Minden gyermek közelében dolgozó felnőtt modell a gyermek számára, ezért fontos az összehangolt nevelési stílus. Az együttműködés alapja, hogy a dajkák ismerik nevelési célkitűzéseinket, elvárásainkat a gyermeknevelésben. A dajka kapcsolata az óvónővel, mint társsal fontos minta a gyermek számára, ezért a szóbeli érintkezésüket, kapcsolattartásukat a kölcsönös tiszteletadás jellemzi. A dajka-gyermek kapcsolatát szeretetteljes kommunikáció kíséri. Az óvodapedagógusok tevékenységének és az óvodánk működését segítő nem pedagógus alkalmazottak összehangolt munkája hozzájárul az óvodai nevelés eredményességéhez. Az óvodai élet szervezésében a gondozásnak is kiemelt szerepe van. Óvodapedagógusaink a gondozás folyamatában is nevelnek, építik kapcsolataikat a gyermekekkel, egyúttal segítik önállóságuk fejlődését együttműködve a gondozást végző többi munkatárssal.
2.3
Az óvodai nevelés általános feladatai
Az óvodai nevelés feladata az óvodáskorú gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése, ezen belül: - az egészséges életmód alakítása - az érzelmi, az erkölcsi és közösségi nevelés - az anyanyelvi-, értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása.
16
Az egészséges életmód alakítása Célunk: egészséges, biztonságos környezetben a gyermekek egészséges életmódra nevelése, az egészséges életvitel iránti igényének alakítása, valamint lelki egészségének védelme, testi fejlődésének elősegítése. Feladataink: a gyermek gondozása, testi szükségleteinek, mozgásigényének kielégítése, az önkiszolgálás feladatainak kiegyensúlyozott, türelmes légkörben történő gyakoroltatása, harmonikus, összerendezett mozgásfejlődésének elősegítése, a gyermek testi képessége fejlődésének segítése, a gyermek egészségének védelme, edzése, óvása, megőrzése, az egészséges életmód, a testápolás, az étkezés, a pihenés, az öltözködés, a betegségmegelőzés és az egészség megőrzés szokásainak alakítása, a gyermek fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása, környezeti ártalmak kiküszöbölése, a környezete védelméhez és megóvásához kapcsolódó szokások alakítása, gyakorlása, környezettudatos magatartás megalapozása, a környezeti ártalmak kiküszöbölése, megfelelő szakemberek bevonásával –a szülővel és óvodapedagógussal együttműködvespeciális gondozó, prevenciós és korrekciós testi, lelki nevelési feladatok ellátása. Az érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása Célunk: a gyermekek kiegyensúlyozott, egészséges éntudattal rendelkező, harmonikus személyiségének kibontakoztatása az egyéni képességek figyelembevételével, valamint erkölcsi és akarati tulajdonságaik fejlődésének elősegítése közös élményekre épülő közös tevékenységek gyakorlása által. Feladataink: érzelmi biztonság, állandó értékrend, derűs, kiegyensúlyozott, szeretetteljes légkör biztosítása, annak biztosítása, hogy a gyermeket már óvodába lépéskor kedvező érzelmi hatások érjék, az óvoda alkalmazottai és a gyermek, gyermek – gyermek, valamint az óvodai alkalmazottak egymás közötti kapcsolatát pozitív attitűd, érzelmi töltés jellemezze, a gyermek erkölcsi és szociális érzékenységének, éntudatának alakulása, önkifejező és önérvényesítő törekvéseinek segítése, a gyermekek nevelése a különbözőség elfogadására és tiszteletére, a közösségi élményeken alapuló tevékenységek gyakorlása közben a gyermekek erkölcsi tulajdonságainak, együttérzésének, segítőkészségének, önzetlenségének, és figyelmességének erősítése, akaratuk, önállóságuk, önfegyelmük, kitartásuk, feladattudatuk és szabálytudatuk fejlődésének elősegítése a közös élményeken alapuló tevékenységek gyakorlás közben, ezáltal szokás- és normarendszerük magalapozása, a gyermekek nyitottságára alapozva annak elősegítése, hogy rácsodálkozzanak a természetben és emberi környezetben megmutatkozó jóra, szépre és tiszteljék, becsüljék azt, szűkebb és tágabb környezetük megismertetése, mely a hazaszeretet, a szülőföldhöz való kötődés alapja, a gyermeki magatartás alakítása érdekében az óvoda valamennyi dolgozójának modellértékű kommunikációja, bánásmódja és viselkedése a gyermeki magatartás alakítása érdekében, a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek esetében szükség szerint különös figyelemmel működik együtt az óvoda a speciális felkészültségű szakemberekkel. 17
fokozott törődés a hátrányos helyzetű, halmozottan hátrányos helyzetű, sajátos nevelési igényű, elhanyagolt illetve kiemelkedő képességű gyermekekkel, megfelelő szakember (pszichológus, logopédus, gyógypedagógus, konduktor, stb.) segítségével. Az anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása Célunk: hogy az óvodáskor végére a gyermekek egészségesen fejlődő, harmonikus személyiséggé váljanak, rendelkezzenek olyan készségekkel, képességekkel, beszédkultúrával és kifejezőkészséggel, melyek alkalmassá teszik őket a zökkenőmentes iskolakezdésre. „Az anyanyelvi nevelés valamennyi tevékenységi forma keretében megvalósítandó feladat.” Óvodáinkban a gyermekek érdeklődésére, kíváncsiságára, mint életkori sajátosságokra építve változatos tevékenységet biztosítunk számukra, melyeken keresztül tapasztalatokat szerezhetnek természeti és társadalmi környezetükről. Az anyanyelv fejlesztése és a kommunikáció különböző formáinak alakítása beszélő környezettel, helyes mintaadással és szabályközvetítéssel (a javítgatás elkerülésével) az óvodai nevelő tevékenység egészében kiemelt jelentőségű. Az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére nevelés közben a gyermekek természetes beszéd és kommunikációs kedvének fenntartására és ösztönzésére törekszünk. Különösen nagy figyelmet fordítunk a beszédkedv fenntartására, a gyermekek meghallgatására, a gyermeki kérdések érvényesülésére, s a válaszok igénylésére. További feladatunk: olyan elfogadó, szeretetteljes légkör megteremtése, melyben a gyermekek bátran elmondják gondolataikat, a gyermekek szókincsének bővítése, változatos tevékenységek biztosítása a gyermekek meglévő tapasztalataira, élményeire és ismereteire építve, egyéni érdeklődési kör figyelembevétele, további élmények biztosítása, melyben tapasztalatot szerezhet az őt körülvevő természeti és társadalmi környezetéről, a gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteik rendszerezése, bővítése, különböző tevékenységekben és élethelyzetekben való gyakorlása, az értelmi képességek (érzékelés, észlelés, emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás) és alkotóképesség fejlesztése. Valamennyi értelmi képesség, különösen a képzelet és a kreativitás fejlődését elősegítő, ösztönző környezet biztosítása.
3
AZ ÓVODAI ÉLET TEVÉKENYSÉGFORMÁI ÉS AZ ÓVODAPEDAGÓGUS FELADATAI 18
3.1
Játék
A játék a 3-7 éves gyermek alapvető, semmi mással nem helyettesíthető, a pszichikumot, a kreativitást fejlesztő és erősítő, élményt adó tevékenysége. A játék –szabad képzettársításokat követő szabad játékfolyamat- a kisgyermek elemi pszichikus szükséglete, melyet mindennap visszatérő módon, hosszantartóan kielégítünk. A játékban a gyermek kiélheti, kipróbálhatja, feldolgozhatja és gyakorolhatja az életben előforduló szituációkat, az őt érő élményeket, megoldási módokat kaphat bizonyos élethelyzetben való viselkedésre, megnyugodhat, kiélheti szorongásait, problémáit és újra élheti kellemes élményeit. Játék közben a gyermek társakra talál, kommunikál és közösen végezhető tevékenységekbe fog, versenyez, szabályokat alkot, ezek alapján cselekszik. A játék a személyiség fejlesztés és az óvodai nevelés legfontosabb és legfejlesztőbb eszköze, olyan komplex tevékenységforrás, amelyet tudatosan felhasználunk a nevelés folyamatában a célok eléréséhez. A játéktevékenység célja: A gyermek szabad képzelettársításának elősegítése a szabad játék túlsúlyának érvényesülése folytán. Az intellektuális, mozgásos, szociális kapcsolatok, élmények többszöri átélésével a gyermekek egyéni vágyainak és ötleteinek kibontakoztatása. A szabad játék során az óvodapedagógus tudatos jelenléte biztosítja a gyermek számára az önállóságot és a szabadságot: - a játéktevékenység kiválasztásában, - a játékeszközök megválasztásában, - a társak megválasztásában, - a gyermeki játékelgondolás megvalósulásában, - a játszóhely megválasztásában és kialakításában. Elegendő időt ad a játék befejezésére és lehetőséget ad annak későbbi folytatására. Az óvodapedagógus feladata: - a játékhoz szükséges optimális feltételek folyamatos biztosítása (hely, idő, eszköz), - a szűkebb és tágabb környezetből szerzett gyermeki benyomások feldolgozásának biztosítása, - a 3-7 éves korban megjelenő játékfajták, s azok tartalmának, minőségének gazdagítása, a gyermekek egyéni sajátosságainak figyelembe vételével, - a nyugodt légkör megteremtése, - élményszerzési lehetőségek biztosítása a különböző játékformákhoz, - a gyermeki játék önállóságának tiszteletben tartása, - igény szerinti bekapcsolódás a játékba, együttjátszás a gyermekekkel, - támogató, serkentő, ösztönző magatartás tanúsítása a játékban, - segítségadás a játékközben kialakult konfliktushelyzetek demokratikus feloldásában, - beszédkészség fejlesztése a játékon keresztül, - hangsúlyos az indirekt játékirányítás felelőssége az óvodapedagógus tudatos jelenléte mellett.
3.2
Vers, mese
19
Az érzelmi biztonság megteremtésének és az anyanyelvi nevelésnek egyaránt fontos eszköze. A mindennapos verselés, mesélés, mondókázás az óvodáskorú gyermekek alapvető szükséglete. A többnyire játékos mozgásokkal is összekapcsolt mondókák, dúdolók, versek ritmusukkal, a mozdulatok és szavak egységével a gyermekeknek érzéki-értelmi élményt adnak. A mese a gyermek érzelmi, értelmi és etikai fejlődésének és fejlesztésének egyik legfőbb segítője. Tájékoztatja a külvilág és az emberi belső világ legfőbb viszonylatairól, a lehetséges, megfelelő viselkedésformákról, ráébreszt a mélyebb értelemben vett pszichikus realitásra. A mese különösen alkalmas az óvodás gyermek szemléletmódjának, világképének kialakítására. Visszaigazolja a kisgyermek szorongásait, s egyben feloldást és megoldást kínál, a gyermeki élményfeldolgozás egyik legfontosabb formája. A gyermekek saját vers - és mesealkotása, annak mozgással és/vagy ábrázolással történő kombinálása az önkifejezés egyik igen fontos módja. A tevékenység célja: A gyermekek érzelmi, erkölcsi, értelmi fejlődésének segítése, biztonságos önkifejezésének fejlesztése a nyelv szépségének, kifejező erejének megismertetésével, a helyes nyelvhasználattal, mondatszerkesztéssel, valamint irodalmi érdeklődésük felkeltése és a magyar kultúra értékeinek átörökítése. Az óvodapedagógus feladata: - a mindennapos mesélés, verselés, mondókázás elmaradhatatlan elemként van jelen a mindennapokban, - a felhasznált irodalmi anyagok igényes összeállítása, a népi, klasszikus és a kortárs irodalmi művek kellő arányának biztosítása, - a 3-6-7- éves korban megjelenő jellegzetes tartalmak biztosítása, - a gyermekek nyelvi képességének fejlesztése a versekkel, mesékkel, dramatikus és anyanyelvi játékokkal, - a nyugodt, meghitt légkör, a szoros érzelmi kapcsolat megteremtése az irodalmi alkotások teljes átéléséhez, - a megfelelő hely, idő és eszköz (esetleg „szertartás”) biztosítása a meséléshez, bábozáshoz, dramatizáláshoz, - képeskönyvek elérhetőségének biztosítása, a könyvek megbecsülésére nevelés, - a gyermekek önálló elképzeléseinek segítése, az önkifejezés lehetőségének támogatása, - az irodalmi művek élményszerű bemutatása a hang játékával, mimikával, a beszéd zenei elemeinek érvényesítésével, - a szülők meggyőzése az otthoni rendszeres mesélés fontosságáról. 3.3
Ének-zene, énekes játékok
Az óvodai zenei nevelés a gyermek szép iránti fogékonyságát, nyitottságát, a zenei képességek fejlesztését elsősorban érzelmi alapon kívánja kibontakoztatni. Az ölbeli játékok, a népi gyermekdalok, az éneklés és zenélés egyaránt örömet nyújtanak a gyermeknek. Az élményt nyújtó közös ének-zenei tevékenységek során a gyermekek felfedezik a dallam, a ritmus, a mozgás szépségét, a közös éneklés örömét. Az élményt jelentő közös éneklés közben fejlődik hallásuk, éneklési készségük, ritmusérzékük, harmonikus, szép mozgásuk. A népdalok énekeltetése, a gyermeki „néptáncok” és „népi” játékok a hagyományok megismerését és továbbélését is segítik.
20
A gyermekek zenei képességeinek és zenei kreativitásának alakításában fontos helyet kapnak az igényesen válogatott kortárs művészeti alkotások (Forrai Katalin, Gryllus Vilmos dalai) is. A tevékenység célja: A gyermekek zenei érdeklődésének felkeltése, zenei ízlésük, hallásuk, ritmusérzékük, harmonikus, szép mozgásuk fejlesztése, esztétikai fogékonyságuk formálása, zenei anyanyelvük megalapozása. Az óvodapedagógus feladata: - a felhasznált zenei anyagok igényes, életkornak és az adott csoport képességszintjének megfelelő összeállítása, - a 3-7- éves korban megtervezhető hagyományos zenei tartalmak biztosítása, elősegíti a zenei anyanyelv kialakulását, - a tevékenység differenciált szervezeti formáinak biztosítása, - a mintaszerű énekes és hangszeres bemutatással a gyermekek zenei ízlésének és esztétikai fogékonyságának fejlesztése, - a közös éneklés és játék örömének megteremtésével a gyermekek érzelemvilágának gazdagítása, - a felnőtt minta spontán utánzási lehetőségének megteremtése a mindennapokban, - a zene- ritmus- mozgás kapcsolatában a gyermekek harmonikus szép mozgásának alakítása, - a népdalok, a gyermek néptáncok, és népi játékok alkalmazásával a néphagyományok megismertetése, ezáltal a szülőföld értékeinek átörökítése, a nemzetiségi kultúra jellegzetes sajátosságainak megismertetése, - migráns gyermek nevelése esetén hazájának kulturális értékeit is figyelembe vevő dal- és zenei anyag választása, - a gyermekek nyelvi képességének fejlesztése mondókákkal, gyermekdalokkal és zenei képességfejlesztő játékokkal. 3.4
Rajzolás, mintázás, kézimunka
A vizuális tevékenységek különböző fajtái: a rajzolás, festés, mintázás, építés, képalakítás, a kézimunka az ábrázolás különböző fajtái, a népművészeti elemekkel, a műalkotásokkal való ismerkedés is fontos eszközei a gyermeki személyiség fejlesztésének. A vizuális nevelés a gyermekeket egyéni fejlettségi szintjüknek megfelelően képi-plasztikai kifejezőképesség birtokába juttatja, kialakítja bennük az elemi komponáló, térbeli tájékozódó és rendező képességet. A látás, a megfigyelés, a befogadás által formálódnak a gyermekek képzetei, gazdagodik élmény és fantáziaviláguk. A vizuális nevelés áthatja az óvodai tevékenységrendszer egészét, melyben fontos a tevékenység öröme, az alkotáshoz, önkifejezéshez, esztétikai élmények befogadásához.
21
A tevékenység célja: A gyermekek élmény és fantáziavilágának képi, téri szabad önkifejezése. A gyermekek térforma- szín képzetének gazdagítása, esztétikai érzékenységük, szép iránti fogékonyságuk, igényességük alakítása. Az óvodapedagógus feladata: - a gyermeki alkotó-alakító tevékenység feltételeinek megteremtése, - a szabad alkotás lehetőségének biztosítása a mindennapokban a gyermekek megismertetése az eszközök használatával, változatos technikákkal és eljárásokkal, a rajzolás, festés, mintázás és kézimunka terén, - az ábrázolótevékenységgel kapcsolatos higiéniai szokások megtanítása, - a 3-6-7-éves korban tervezhető alkotó tevékenységek tartalmának differenciált tervezése, - a gyermekek tevékenységvágyának felkeltése, a kezdeményezés, kreatív önmegvalósítás érvényre juttatása, - képi gondolkodásuk fejlesztése, esztétikai érzékenységük fokozása, - a gyermeki alkotások pozitív értékelése, - migráns gyerekek nevelése esetén hazájuk kulturális értékeinek bemutatása.
3.5
Mozgás
Az óvodáskorú gyermek egészséges testi fejlődésének biztosítása nem képzelhető el a rendszeres, játékban gazdag, az egyéni képességeket messzemenően figyelembe vevő, kellő aktivitást és terhelést biztosító testmozgás nélkül. A torna, a mozgásos játékok fejlesztik a gyermekek természetes nagymozgását, kondicionális képességeiket, kedvezően hatnak a társas kapcsolatokra. Kedvezően befolyásolják a gyermeki szervezet növekedését, teherbíró képességét, fontos szerepük van az egészség megőrzésében. A mozgás felerősíti és kiegészíti a gondozás és egészséges életmódra nevelés hatását. A mozgás elősegíti a mozgáskultúra fejlesztése mellett a pszichomotoros képességek és készségek kialakulását, valamint a térben való tájékozódást, a helyzetfelismerést, a döntést és az alkalmazkodó képesség fejlődését, valamint a személyiség akarati tényezőinek alakulását. A tornát, játékos mozgást és minden egyéb egészséges életmódot erősítő tevékenységet az óvodai nevelés minden napján, az egyéni szükségleteket és képességeket figyelembe véve biztosítja az óvodapedagógus a csoportszobákban, tornateremben és szabad levegőn egyaránt. A tevékenység célja: A gyermek természetes mozgáskedvének megőrzése, harmonikus mozgásának, testi képességeinek, valamint tájékozódásának, alkalmazkodó képességének és a személyiség akarati tényezőinek fejlesztése játékos formában.
22
Az óvodapedagógus feladata: -
egészséges életvitel magalapozása a rendszeres mozgás lehetőségének biztosításával, sokszínű, változatos mozgásra inspiráló biztonságos környezet megteremtése, szabad játékban történő spontán mozgás lehetőségének biztosítása a csoportban és az udvaron, a különböző szervezeti keretek megteremtése a gyermekek mozgásszükségletének kielégítése érdekében (kötelező testnevelés foglalkozás, mindennapos testnevelés), a gyermekek természetes mozgáskedvének megőrzése, a mozgás megszerettetése, a mozgástapasztalatok bővítésének biztosítása, mozgáskészség, mozgáskultúra alakítása, a kondicionális képességek fejlesztése (a testi képességek, erő, állóképesség, ügyesség, gyorsaság), a mozgáson keresztül az értelmi struktúrák és a szociális képességek fejlesztése a 3-6-7- éves korban tervezhető mozgások és mozgásfejlesztő játékok folyamatos biztosítása, a 3-6-7- éves korban tervezhető mozgások és mozgásfejlesztő játékok folyamatos biztosítása, illetve kooperatív mozgások széleskörű alkalmazása mozgásos feladatokon keresztül a testséma fejlesztése, téri tájékozódás, oldaliság kialakítása, az önértékelés és önbizalom növelése a mozgásos tevékenység pozitív megerősítésével. a komplex testmozgások beépítése az óvodai élet egyéb tevékenységeibe.
3.6
A külső világ tevékeny megismerése
A környezettel való ismerkedés a kisgyermek alapvető szükséglete. A gyermekek kíváncsiságuk, érdeklődésük, aktivitásuk során tapasztalatokat szereznek a társadalmi és természeti környezetükről. A valóság felfedezése során megismerik a szülőföld, a hazai tájak értékeit, az ott élő emberek hagyományait, néphagyományait, a tárgyi és természeti kincseit, megtanulják azok szeretetét, védelmét is. A tevékenység célja: A természeti és társadalmi környezet felfedezése során olyan tapasztalatok megszerzése, készségek és képességek kialakítása, amelyek az életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodáshoz és tájékozódáshoz szükségesek, valamint a természetet szerető és védő emberi értékek alakítása, környezettudatos magatartás megalapozása. Az óvodapedagógus feladata: - a gyermekek spontán érdeklődésére, kíváncsiságára, élményeire, tapasztalataira épülő új ismeretek kiválasztása, - változatos tevékenység biztosítása a tapasztalatszerzés, élménygyűjtés, felfedezés során, - a környezethez fűződő pozitív érzelmek alakítása, a negatívumok elutasítása, - ökológiai összefüggések, törvényszerűségek megtapasztalása, - környezettudatos környezeti nevelés megalapozása, tárgyi feltételek biztosítása, takarékosság – víz, energia, papír – szelektív hulladékgyűjtés, - a környezetünkben fellelhető „természeti kincsek” feldolgozása, újrahasznosítása, - a „zöld jeles napok” kiemelt szerepe a környezettudatos munka során, - egészséges életmód alakítása, - a gyermekek kommunikációs készségének fejlesztése, önálló véleményalkotásának, döntési képességének segítése, - megfelelő ismerethordozók biztosítása a tőlünk távollevő tájak, emberek, növények, állatok, tudományos jelenségek megismeréséhez.
23
3.7
Környezetünk mennyiségi és formai összefüggései (matematika)
Matematika A gyermek aktivitása és érdeklődése során tapasztalatokat szerez a szűkebb és tágabb természetiemberi-tárgyi környezet formai, mennyiségi, téri viszonyairól. A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszonya alakul a természethez, az emberi alkotásokhoz, tanulja azok védelmét, az értékek megőrzését. A külső világ tevékeny megismerése során matematikai tartalmú tapasztalatoknak, ismereteknek a birtokába is jutnak a gyermekek. Felismerik a mennyiségi, alaki, nagyságbeli és téri viszonyokat, általa alakul ítélőképességük, fejlődik a tér-, sík- és mennyiség szemléletük, valamint gondolkodásuk. A spontán játékos tapasztalatszerzés és a komplex tevékenységek tapasztalatai mellett az óvodáskor utolsó szakaszában a matematikai nevelés önállóságát is hangsúlyozzuk. A matematikai nevelés a gyermekek kíváncsiságára, érdeklődésére, észlelésére, megismerési vágyára épülve valósul meg. A tevékenység célja: A közvetlen környezet megismerése közben a minket körülölelő világ mennyiségi, formai, kiterjedésbeli összefüggéseinek felfedeztetése, megtapasztaltatása, a matematikai érdeklődés felkeltése, a logikus gondolkodás megalapozása.
-
Az óvodapedagógus feladata: a játék során adódó spontán matematikai helyzetek kihasználása, matematikai fogalmak, kifejezések, összefüggések megismertetése, megtapasztaltatása, az 5-7 éves korban tervezhető tartalmak biztosítása, mennyiségi, alaki, nagyságbeli és téri viszonyok felismertetése tevékenységbe ágyazva, a gyermeki tevékenység változatos formáinak biztosítása: egyéni, páros, mikrocsoportos szervezéssel, olyan eszközök, és tevékenységi lehetőségek biztosítása, amelyen keresztül érvényesül a gyermekek cselekvő aktivitása, tapasztalatszerzése, a gyermekek matematikai érdeklődésének kielégítése, logikus gondolkodásuk megalapozása, elemi ok-okozati összefüggések felfedeztetése, megtapasztaltatása, a gyermekek egyéni feladatmegoldásainak ösztönzése, sajátos logika elfogadása, pozitív viszony kialakítása a problémahelyzetek megoldásához, segítse elő a gyermek önálló véleményalkotását, döntési képességeinek fejlődését a kortárs kapcsolatokban és a környezet alakításában, a fenntartható fejlődés érdekében helyezzen hangsúlyt a környezettudatos magatartásformálás alapozására, alakítására. 3.8
Munka jellegű tevékenységek
A személyiségfejlesztés fontos eszköze a játékkal és a cselekvő tapasztalással sok vonatkozásban azonosságot mutató, azzal egybeeső munka és munkajellegű játékos tevékenység. A munkatevékenységek az óvodai élet mindennapjában jelen vannak, ezek egyrészt a gyermekek saját személyével kapcsolatos teendők ellátása: az önkiszolgálás, másészt a közösségért végzett tevékenységek: naposság, egyéni megbízatások, alkalomszerű munkák, a környezet rendben tartása, növénygondozás. 24
A gyermekek a munkatevékenység során tapasztalatokat szereznek, ismerkednek a környezetükkel. A gyakorlás során formálódik attitűdjük, és egyre pontosabbá válnak a munkavégzéshez szükséges képességeik, készségeik. Közben olyan tulajdonságaik alakulnak ki, mint a kitartás, felelősségvállalás, céltudatosság, kötelességtudat, önállóság. A közösen végzett munka pozitívan hat a közösségi kapcsolatok alakulására is. A gyermek munkajellegű tevékenysége önként vállalt és örömmel végzett tevékenységként jelenik meg a mindennapokban, mely a kötelességteljesítés alakításának eszköze, a saját és mások elismerésére nevelés egyik formája. A tevékenység célja: A munkavégzéshez szükséges készségek, képességek, kompetenciák alakítása, melyek pozitívan befolyásolják a gyermekek közösségi kapcsolatait, környezetük és tárgyaik rendben tartását, kötelességtudatát. Az óvodapedagógus feladata: - a különböző típusú munkajellegű tevékenységek tudatos szervezése bizalmon alapuló, szeretetteljes légkörben, - a szükséges feltételek (hely, eszköz, idő) folyamatos biztosítása, - a lehetőség megteremtése arra, hogy a gyermekek önkéntesen, önállóan kedvük és képességük szerint elvégezzék az önmagukkal kapcsolatos önkiszolgáló tevékenységet ill. a társaik érdekében végzett munkatevékenységet, - a differenciálás elvének érvényesítése a feladatadáskor, - a fokozatosság betartása a gyermekek egyéni fejlettségének figyelembe vételével, - a gyermekekkel való fokozatos együttműködés, szükség esetén segítségnyújtás, - sikerélményhez juttatás, a munka örömének megéreztetése, - reális, konkrét, ösztönző, fejlesztő hatású pozitív értékelés alkalmazása.
3.9
Tanulás
A gyermekek a tevékenységek során szerzett benyomások, tapasztalatok, élmények alapján tanulnak, s általa fejlődnek. Az óvodában a tanulás folyamatos, jelentős részben utánzásos, spontán tevékenység, amely nem szűkül le az ismeretszerzésre, az egész óvodai nap folyamán adódó helyzetekben, természetes és szimulált környezetben, kirándulásokon, az óvodapedagógus által kezdeményezett tevékenységi formákban, szervezeti és időkeretben valósul meg. A játékos tanulás alatt egyéni adottságaikhoz mérten fejlődnek értelmi képességeik: érzékelés, észlelés, figyelem, emlékezet, képzelet, képszerű szemléletes gondolkodás, kreativitás. A tanulás feltétele a gyermek cselekvő aktivitása, a sok érzékszervét foglalkoztató tapasztalás és a felfedezés lehetőségének biztosítása.
A tevékenység célja: A gyermek, képességeinek fejlesztése, tapasztalatainak bővítése, rendezése. Az óvodapedagógus a tanulást támogató környezet megteremtése során épít a gyermekek előzetes élményeire, tapasztalataira, ismereteire.
25
-
-
A tanulás lehetséges formái az óvodában: az utánzásos, minta- és modellkövetéses magatartás-és viselkedéstanulás (szokások alakítása), a spontán játékos tapasztalatszerzés, a játékos, cselekvéses tanulás, a gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés, az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés, a gyakorlati problémamegoldás. Az óvodapedagógus feladata: a gyermek megismerési vágyának, kíváncsiságának, érdeklődésének sokoldalú kielégítése a nap folyamán, változatos, a gyermekek cselekvő aktivitására épülő, sok érzékszervet foglalkoztató tapasztalás lehetőségének biztosítása, a váratlan, spontán adódó lehetőségek tudatos felhasználása a gyermekek fejlesztése érdekében, a gyermeki kérdésekre épülő ismeretátadás lehetőségeinek kiaknázása, a szervezett tapasztalatszerzés esetén az életkori sajátosságok és egyéni képességek figyelembe vétele, az egyéni fejlődési, érési ütem figyelembevétele a tevékenység felkínálása során, a gyermekek értelmi képességének fejlesztése, a kiemelkedő képességű gyermekek tehetségének felismerése, fejlesztése, részképesség-lemaradás, egyéb tanulási zavarok kiszűrése, hátrányos, halmozottan hátrányos helyzetű, SNI gyerekek egyéni fejlesztése, személyre szabott, pozitív értékelés a tanulás irányítása során.
3.10 Kompetencia alapú fejlesztés
Óvodánk két tagintézményének (Aranykapu Óvoda és Liget Óvoda) 2-2 gyermekcsoportjában a „TÁMOP 3. 1. 4. Kompetencia alapú oktatás, egyenlő hozzáférés” pályázat kapcsán bevezették a kompetencia alapú programcsomag alkalmazását. Ezekben a gyermekcsoportokban az óvónők a négy őselem (Tűz-Víz-Levegő-Föld) mentén tervezik a projekteket, ennek fenntartása 5 évre kötelező. A fenti tagóvodák helyi nevelési gyakorlatába beépítették a kompetencia alapú nevelés elemeit. A bevezető óvónők folyamatosan engednek betekinteni munkájukba, átadva tapasztalataikat az érdeklődők számára. Az óvodapedagógusok különböző mértékben használják a programcsomagot munkájuk során. A Manókert Óvoda és Aprónép óvoda 1-1- gyermekcsoportjában részben vették át a kompetencia alapú programcsomag elemeit, és építették bele mindennapjaikba.
26
SIKERKRITÉRIUMOK
4
(a fejlődés várható eredményei az óvodáskor végére) 4.1
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
4.2
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
4.3
Egészséges életmód területén
Önállóan használja a WC-t. Önállóan kezet mos, szükség szerint használja a körömkefét. Önállóan fogat mos, a fogápoló szereket tisztán tartja. Vigyáz a mosdó rendjére. Szükség szerint használ zsebkendőt. Szokásává válik a rendszeres, gondos tisztálkodás. Az időjárásnak megfelelően, önállóan helyes sorrendben öltözik, vetkőzik. Önállóan, kulturáltan étkezik. Biztonságosan használja az evőeszközöket. Ügyel saját személye és környezete rendjére.
Érzelmi nevelés és szocializáció területén
Ragaszkodik társaihoz a csoportban dolgozó felnőttekhez. A tevékenységekben együttműködik társaival, és a felnőttekkel. Elfogadja az adott tevékenység által megkívánt magatartási formát. Képes konfliktushelyzetben társaival egyezkedni. Érdeklődik társai iránt, meghallgatja őket. Az óvodai élet szokásait, szabályait betartja. Együtt érez társaival, képes a különbözőségek elfogadására, tiszteletére. Kialakul feladattudata, a vállalt feladatért felelősséget érez. Érzelmileg és értelmileg elfogadja, megérti és követi az óvónő kéréseit. Képes szükségletei kielégítését késleltetni.
Anyanyelvi nevelés területén
Folyamatos, összefüggő mondatokkal fejezi ki magát beszédében. Udvariassági kifejezéseket használ. Minden magán és mássalhangzót tisztán ejt. Beszédéneki tagoltsága, hangsúlya, hanglejtése megfelel anyanyelvünk követelményeinek. Igényli a társakkal és felnőttekkel a beszélgetést. Türelmesen végig hallgatja társait, és a felnőtteket. Olyan szókinccsel rendelkezik, amely lehetővé teszi számára gondolatainak érthető kifejezését. 8. Szívesen bekapcsolódik az anyanyelvi játékba. 9. Az illemszabályokat korának megfelelően alkalmazza. 10. Beszédét megfelelő metakommunikáció kíséri. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
27
4.4
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
4.5
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
4.6
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Játék területén
Játéka nyugodt, elmélyült. Játékhelyzetben újraalkotja a felnőttek tevékenységét, kapcsolatait. Társaival játék során cselekvéseit összehangolja. Alkalmazkodik a játék szabályaihoz. Elfogadja és megérti játszótársai elgondolását. Le tud mondani egy-egy kedves játékszeréről. Játék során szabályokat alkot. Képes szerepjátékok megszervezésére, az ahhoz szükséges játékszerek kiválasztására. Képes szerepvállalásra és a szerepek elosztására. Játékához eszközöket készít.
Mese-vers területén
Szívesen mesél, versel. Gondosan bánik a könyvekkel. Figyelmesen, csendben végighallgatja a mesét, verset. Néhány mesét, verset, mondókát képes emlékezetből felidézni. Várja, igényli a mesehallgatást. Tud történeteket kitalálni, elmondani, befejezni. Felismeri a mese és valóság közötti különbséget. Képes azonosulni a mesehősökkel. Képes önálló mesemondásra. Bábozással, dramatizálással megjeleníti a mesét, történetet.
Ének-zene területén
Élvezettel hallgat zenét. Tud néhány mondókát, dalt tisztán, helyes szövegkiejtéssel egyedül is énekelni. A különböző mozgásokat, táncmozdulatokat társaival együtt esztétikusan végzi. Tud élvezettel, irányítás nélkül néhány dalos játékot játszani. Tud dallam-és ritmusmotívumokat egyénileg visszaénekelni, visszatapsolni. Látható, hallható jelre tud dallamot bújtatni. Felismeri a halk-hangot, és tud halkan, hangosan énekelni, beszélni. Megkülönbözteti az egyenletes lüktetést, a dal ritmusát ki tudja emelni a dalból. Megkülönbözteti a gyors-lassú tempót, érzékelteti többféle formában. Képes hangok, hangszínek, hangszerek hangjának felismerésére.
28
4.7
Rajzolás, mintázás, kézimunka területén
Örömmel saját kezdeményezésére ábrázol. Képalkotásában kifejezi gondolatait, élményeit. Ábrázolása változatos színhasználatot és tagoltságot mutat. Tud egyszerű formákat papírból kivágni, hajtogatni, ragasztani. Téralakításában, építésében másokkal együttműködő. Tud különféle technikákkal képet alkotni, a technikát a rendelkezésre álló anyagokból megválasztani. 7. Díszítő tervező feladatokat változatos színekkel, rajzolással, festéssel, papírmunkával megold. 8. Forma ábrázolása változatos, részletező. 9. Készségszinten használja az ábrázolás eszközeit. 10. Önállóan készít játékot, kelléket, ajándékot. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
4.8
Mozgás területén
Kialakul nagymozgása, finommozgása, egyensúly érzéke. Mozgása harmonikus, összerendezett. Szeret mozogni, kitartó a mozgásos játékokban. Tud a térben tájékozódni, ismeri az irányokat. Állóképessége, terhelhetősége korának megfelelő. Tud néhány mozgásos játékot irányítás nélkül játszani. Versenyjátékokban betartja a szabályokat. Mozgásos játékok során megnyilvánul felelősségérzetük, segítőkészségük, kudarctűrő képességük. 9. Ismeri a testnevelés eszközeinek nevét a gyakorlatokhoz kapcsolódó kifejezéseket. 10. Viselkedésében megtapasztalhatók a sportszerűség jelei. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
4.9
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
A külső világ tevékeny megismerése területén
Tudja nevét, születési helyét, idejét, lakcímét, szülei, testvérei nevét. Környezetében jól tájékozódik, magabiztosan mozog. Ismeri és alkalmazza a gyalogos közlekedés alapvető szabályait. Ismeri a testrészeket, érzékszerveket azok funkcióját, védelmét, ápolását. Figyel a természet jelenségeire, történések okaira, kísérletezik. Információkat gyűjt a környezetéből, a felfedezés vágya hajtja. Ismeri az egészséges életmód alappilléreit. Ismeri a környezetükben élő növényeket, állatokat, azok gondozását, védelmét. Ismeri az ünnepekhez kapcsolódó hagyományokat, népszokásokat. Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák.
29
4.10 Matematika területén
Tárgyakat meg tud számlálni 10-ig, ismeri a sorszámneveket. Tud bontani 10-es számkörben, ismeri a több, kevesebb, ugyanannyi kifejezéseket. Ismeri a pár fogalmát, tud párosítani 10-es számkörben. Képes a halmazokat különböző szempontok szerint csoportosítani, szétválogatni, sorba rendezni. 5. Ismeri a tárgyak térbeli kiterjedését, méretét kifejező elnevezéseket. 6. Felismer és megnevez 2-3 sík és térmértani formát. 7. Helyesen használja a térbeli viszonyokat jelentő névutókat. 8. Tér és síkbeli alakzatokat másolással képes építeni. 9. Tud összehasonlításokat végezni, felismeri az azonosságot és különbséget. 10. Kialakulóban van elemi fogalmi gondolkodása. 1. 2. 3. 4.
4.11 Munka területén
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Szívesen vállal megbízatásokat. Aktívan részt vesz a teremrendezésben, ágyazásban. Ügyel önmaga és környezete rendjére, tisztaságára. Önállóan elvégzi a naposi teendőket. Igényli a tágabb környezet ápolását, védelmét. Szívesen segít társainak és a kisebbeknek. Közreműködik a tevékenységekhez szükséges eszközök kiosztásában, elrakásában. Felismeri munkájának a környezetre gyakorolt hatását. Munkájában kitartó, kötelességtudata kialakulóban van. Megbecsüli a felnőttek és társai munkáját.
30
5
A NEVELÉS TERVEZÉSE, SZERVEZÉSI KERETEK, DOKUMENTÁCIÓ RENDJE
Óvodánkban a nevelés a fenntartó által jóváhagyott óvodai pedagógiai program alapján történhet, és a gyermekek neveléséhez szükséges, a teljes óvodai életet magába foglaló tevékenységek keretében szervezhető meg. Az óvoda teljes nyitva tartási idejében a gyermekekkel történő foglalkozások mindegyikét kizárólag óvodapedagógus irányítja intézményünkben. Az óvodai nevelés céljának eléréséhez a pedagógiai ráhatások egész rendszerét kell megtervezni. Az óvodai élet szervezésében a gondozásnak kiemelt szerepe van, az óvónő és a dajka a gondozás során is nevel, segíti önállóságuk fejlődését, építi kapcsolatait a gyermekkel. A nevelés alapvető eszközeinek – játék – munka – tanulás – az életkorhoz és az egyéni adottságokhoz igazodó differenciált alkalmazása az óvónő részéről a teljes nevelési folyamat tudatos átgondolását, elemzését és tervezését követi. Ennek során: - az óvodai nevelés több éves folyamatában egymással szorosan összefüggő és egymásra ható nevelési feladatokat kell megoldani, - a nevelési feladatok egymásra épülnek, csupán egymás közti arányai változnak, - a nevelés folyamatában kialakuló szintek nem statikusak, állandóan változnak, a gyermek fejlődését jelzik, egyben további fejlődésének kiindulópontjai is, - a testi és pszichikai fejlődés szervesen összefügg, és kölcsönhatásban van egymással, - az egyes gyermekek fejlődési üteme különböző, valamint ugyanannak a gyereknek fejlődési dinamikája a különböző területeken más és más lehet, - az óvodai élet folyamatában számolnunk kell előre nem látott nevelési helyzetekkel, - tervezésnél nem az ismeretanyag növelésére, hanem a több alkalommal, sokoldalúan, különböző nézőpontból való megközelítésre helyezzük a hangsúlyt.
5.1
Csoportszervezés
Az óvodai felvételéről az óvodavezető, a gyermekek csoportba való beosztásáról a tagóvodavezető dönt, a szülők és óvodapedagógusok véleményének, valamint a közoktatási törvényben meghatározott létszámhatárok figyelembevételével. Intézményünkben vegyes csoportokat (heterogén életkorú) szervezünk, ahol (szülői kérésre) lehetőség nyílik a testvérek együttnevelésére is. Fontosnak tartjuk, hogy a gyermekcsoportokat lehetőleg ugyanaz az óvónőpáros és dajka nevelje óvodába lépéstől az iskolakezdésig. Hisszük, hogy a program hatékonyságát nem a csoportszervezés, hanem sokkal inkább az óvodapedagógusok felkészültsége, rugalmassága, kreativitása, empátiája, helyzetfelismerése, azaz egész egyénisége határozza meg. A gyermekcsoportokat a mesékből, gyermekdalokból jól ismert szereplőkkel (állatnevekkel, virágnevekkel, szimbólumokkal) jelöljük (pl. Süni, Katica, stb.). Törekszünk a közoktatási törvény által előírt csoportlétszámok megtartására, tekintettel arra, hogy a heterogén életkorú csoport az óvodapedagógustól nagyobb figyelemmegosztást, differenciálási képességet, rugalmasságot követel. Szintén ez érvényesítendő a sajátos nevelési igényű gyermekek integrált nevelésében is. 31
5.2
A nevelés időkeretei
A nevelés időkereteinek céltudatos megtervezése a gyermekek optimális életrendjét jelenti. A napirend és a hetirend biztosítja a feltételeket a megfelelő időtartamú párhuzamosan végezhető, differenciált tevékenységek tervezésével és szervezésével a gyermekek egészséges fejlődéséhez. Nyugodt, kiegyensúlyozott, kiszámítható óvodai környezetet teremt számukra. A napirenden belül a legtöbb időt a gyermekek legfontosabb tevékenysége, a szabad játék kapja, igazodva a különböző tevékenységekhez és a gyermekek egyéni szükségleteihez. A tagóvodákban a csoportok napirendjének kialakításában meghatározó szempont a folyamatosság és a rugalmasság biztosítása. Igazodik a különböző tevékenységekhez és a gyermekek egyéni szükségleteihez, tekintettel van a helyi szokásokra és igényekre is. A napirendben az egyes tevékenységekre fordítható idő rugalmasan változtatható az életkori sajátosságok, a körülmények, az évszakok, a váratlan események hatására. Az óvodák nyitva tartása: Hétfőtől – péntekig napi 11 óra 6 00 – 17 00óráig 3-4 évesek Tevékenységek
Szorgalmi időben 4 és ¼ óra
játék és egyéb szabadon választott tevékenység előkészület az 2 óra étkezéshez, étkezés öltözködési és egyéb 1 és ¾ óra testápolási teendők Pihenés 2 és ½ óra közös mozgás, mozgásos játékok
½ óra
nyáron 5 óra 1 és ¾ óra 1 és ½ óra 2 és ¼ óra ½ óra
4-5 évesek
5-6-7 évesek
Szorgalmi időben 5 és ½ óra
nyáron
1 és ½ óra
1 és ¼ óra
1 óra
1 óra
1 és ¼ óra
1 óra
1 óra
1 óra
2 óra
2 óra
1 és ½ óra
1 és ½ óra
¾ óra
¾ óra
¾ óra
¾ óra
6 óra
Szorgalmi nyáron időben 6 és ¼ óra 6 és ¼ óra
A hetirend a napirendhez hasonlóan a folyamatosságot, a rendszerességet, a nyugalmat segíti elő az óvodai csoportokban. A hetirend összeállításánál arra ügyelünk, hogy jusson elegendő idő a gyermeki tevékenységek, kezdeményezések, ötletek és javaslatok meghallgatására, kipróbálására vagy közös megvalósítására. A hetirendet befolyásoló tornaszoba beosztást a tagóvodavezetők koordinálják és véglegesítik. A hetirendet szeptember 1.-től május 31.-ig terjedő időszakában a fentiek szerint, a gyermekek biológiai (életkor, alvás-, mozgásigény, ebéd rendszeres időpontja), társas szükségleteit szem előtt tartva alakítják ki az óvodapedagógusok. A nyári időszakra tartalmas, a gyermeki szabadságot tiszteletben tartó, gondosan megtervezett napirend szolgál. Az óvodapedagógusok megteremtik a feltételeket és a lehetőséget, hogy a gyermekek az évszak örömeit szabadon élvezzék, miközben változatos tevékenységeket biztosítanak számukra. 32
5.3
Az óvodapedagógus feladatai a csoportnaplóval kapcsolatban
Óvodáinkban az óvónők hetes, illetve kéthetes váltásban dolgoznak, a tervezés közös feladatuk, melynek alapdokumentuma a csoportnapló. A csoportnaplót a tagóvodák helyi nevelési gyakorlatukhoz választották, illetve dolgozták ki. Egységes követelmény, hogy a törvényesen előírt tartalmi elemeket minden csoportnaplónak tartalmaznia kell. A tervezést hetente, kéthetente a délelőttös óvónők végzik (az Aranykapu Óvodában változó időtartamra készülnek a projektek). A csoportnapló tartalmazza: - a gyermekek adatait, - a nevelés tervezését, - a tanulás tervezését, - az értékelést. A tanulás tervezésénél a komplexitás a meghatározó, melyhez keretet az évszakokhoz, ünnepkörökhöz, hagyományokhoz, helyenként az őselemekhez való kapcsolódás ad. Az óvodai tevékenységek megszervezésénél maximálisan biztosítjuk a gyermeki jogokat, figyelembe vesszük a gyermek aktuális állapotát, szükségleteit, érdeklődését. Mindezek kielégítésére indirekt, a gyermeki aktivitást biztosító módszereket alkalmazunk, fő tevékenységüket, a játékot tekintve kiindulópontnak. A játékban megvalósíthatók a különböző fejlesztési feladatok, melyekhez az óvodapedagógus olyan légkört és feltételeket biztosít, ahol a gyermekek felszabadultan tevékenykedhetnek és választhatnak a lehetőségek közül. A szabad játék és tevékenységválasztás tiszteletben tartása mellett az óvodapedagógus tudatosan és tervszerűen biztosítja a fejlődéshez szükséges, differenciált tevékenykedés feltételrendszerét. A tevékenységek közül a mozgásfejlesztést célzó testnevelés foglalkozást szervezzük kötött formában, mely lehetőséget ad a differenciálásra.
6
ÜNNEPEK, ÜNNEPÉLYEK, HAGYOMÁNYOK
Az ünnepek, ünnepélyek jelentős események az óvoda életében. A közös élmény erejével hatnak a gyermekekre, erősítik a közösséghez való tartozás érzését, megerősítik a hagyományokat, és közel hozzák a tágabb és szűkebb környezet jelentős eseményeit. Az óvodai élet szokásai, hagyományai és ünnepei mással nem helyettesíthető érzelmi élményre, átélésre, gazdagon motivált sajátos tevékenységekre biztosítanak lehetőséget. A közös készülődés, tervezgetés, a holnap öröme távlatot jelenthet gyermekeink számára. Az ünnepi előkészületek rengeteg tevékenységre, ötletek kidolgozására, önálló elképzelések megvalósítására nyújtanak alkalmat. Az előkészület a csoportokon belüli közösségi érzés, az együvé tartozás élményének megélését biztosítja. Az ünnep fényét emeli a feldíszített óvoda, az ünneplőbe öltözött gyermekek, felnőttek és vendégek. Fontos, hogy az ünnep ritka, kiemelkedő alkalom maradjon. Bármilyen formában és bármilyen tartalommal ünnepelünk, mindig a gyermek legyen a középpontban. 33
Csak azt ünnepeljük, ami közel áll a gyermekekhez, aminek érzelmi töltése az ünnep lényegét érezteti meg a gyermekekkel. Az ünneplés pedagógiai szempontból kiemelt lehetőséget kínál a neveléshez. Az óvodai ünnepek előkészítése a szülőkkel való párbeszéd és szoros együttműködés fontos színterei. Az ünnepek a legjobb lehetőséget nyújtják az óvodában a sajátos, egyéni arculat megteremtésére és megmutatására.
6.1
Ünnepek a gyermekcsoportokban
Az óvodai élet hagyományos ünnepei Minden csoportban hagyomány a gyermekek köszöntése születésnapjukon, névnapjukon. A köszöntés minden csoportban másképp zajlik, az ott kialakított szokásnak megfelelően. Valamennyi csoportban versekkel, dalokkal köszöntik a Mikulást. Az Anyák napi köszöntés a csoportokban meghitt, bensőséges hangulatban történik. Az Évzáró ünnepségen bemutatjuk a szülőknek kedvenc verseinket, legkedvesebb dalainkat. Az iskolába menő gyermekek elbúcsúznak az óvodától, kisebb társaiktól. Gyermeknap alkalmából az óvodapedagógusok a szülők segítségével színes programokat szerveznek a gyermekek számára. Néphagyományokhoz kapcsolódó ünnepek
Az adventi és karácsonyi ünnepre a gyermekek a csoportjukban, hetekkel előtte készülnek. Célunk az ünnepi hangulat megteremtése, az óvodai környezet esztétikai élményt adó átrendezése, díszítése. Gyermekek és felnőttek egyaránt készülnek versekkel, énekekkel, mellyel hozzájárulnak a Karácsonyvárás meghitt hangulatához. A farsangot minden csoport hagyományának megfelelően rendezi. A húsvéti népszokások továbbélését segítjük elő az ünnepi előkészületekkel: locsoló vers tanulása, tojásfestés, húsvéti dekoráció készítése. Nemzeti ünnepeink
A nemzeti ünnepeinkről történő megemlékezés csoportszinten történik a gyermekek életkorának és fejlettségének figyelembevételével. Megéreztetjük az ünnepi hangulatot, amely később alapja lesz a mélyebb tartalom megértésének. Március 15-én ünneplő ruhába öltözve alkalmat teremtünk a hazaszeretet érzésének közvetítésére, meghallgatjuk a Himnuszt, felkeressük a városi köztéri ünneplő helyeket, ahol elhelyezzük a közösen készített zászlókat.
34
7
A NEVELŐ - FEJLESZTŐ MUNKA MÉRÉSI, ÉRTÉKELÉSI RENDSZERE, ELVEI
A nevelő-fejlesztő munka mérésének, értékelésének célja: A fejlesztő folyamat szakszerű ellenőrzése és értékelése az óvodába lépéstől az óvoda elhagyásáig. A mérés, értékelés segítségével kapunk visszajelzéseket a gyermekek előrehaladásáról, nevelőmunkánk eredményességéről, az esetleges hiányosságokról. Az értékelés nem csupán tényfeltáró tevékenységet jelent, hanem olyan eszköz, amely folyamatokat, változásokat indukálhat mind az egyénben, mind a szervezetben. A tények minél objektívebbek, annál alkalmasabbak munkánk folyamatos javítására. A mérés azt szolgálja, hogy a pillanatnyi állapotnak megfelelően kijelölhessük a fejlesztés fő irányvonalait. A hangsúly a nevelőmunka fontosságán van. A megismételt vizsgálat eredményéből vonhatjuk le azt a következtetést, hogy az elmúlt időszakhoz képest a gyermekek neveltségi szintjében milyen változás következett be. Az értékelésnél nem hagyható figyelmen kívül, hogy a személyiségfejlődésben különbségek vannak az egyes gyermekek között. Ahhoz, hogy objektív tényekhez jussunk, az óvodában is szükség van olyan eszközökre, módszerekre, melyek által számszerűsíthető adatokat kapunk. Az óvodai nevelőmunka eredményessége szempontjából fontos, hogy pontos ismeretekkel rendelkezzünk a gyermekek fejlettségét, készségét, képességét illetően.
7.1
A programhoz kapcsolódó mérőeszközök
Helyi programunkban meghatároztuk a sikerkritériumokat – a fejlődés várható jellemzőit az óvodáskor végére. Az ehhez képest elért szintet számszerűsíthető formában, hozzáadott értéket kimutatva készítjük el az óvodákban. Minden tagóvoda a programjához illeszkedő mérőeszközét használja. A mérést évente kétszer végezzük, a mutatókat az egyéni fejlettségmérő lapon regisztráljuk. A fejlettségmérő lapok kitöltése, csak akkor válik méréssé, ha azokból adatokat képezünk, és azt feldolgozzuk. Feltáró módszerek
Feldolgozó módszerek
Megfigyelés: - közvetlen - közvetett Vizsgálat: - beszélgetés - dokumentum – elemzés - szociometria - aktometria
Minőségi elemzés Mennyiségi elemzés Mennyiségi elemzés
35
7.2
A mérés során keletkező dokumentáció felhasználása
A mérés során keletkezett eredmények dokumentálásra kerülnek, melyeknek több szempontból is fontos a felhasználása: Óvodapedagógus számára Az óvónő a kapott eredmények alapján „egyénre” tud tervezni. Az eredmények újabb mérések adataival bizonyítják a változásokat.
A szülő számára Információhordozó. A szülő leírva látja gyermeke fejlettségi szintjét fontosabb területenként.
Óvodák számára A fejlődési szintek diagnosztizáló vizsgálatával képet kapunk a fejlesztő tevékenység hatékonyságáról.
Ez a tájékoztatás az óvodai Adatokat kapunk a HOP együttműködés gerincét képezi. beválás vizsgálatához.
Az óvodában javasolt mérési módszer a megfigyelés. A mérések a gyermeki személyiség fejlődésének minden területét felölelik. A hangsúly és a képességek csoportosítása a tagóvodák pedagógiai programjának sajátosságai szerint változnak. Az óvodapedagógus feladata, hogy a helyi mérési rend alapján a megfigyelés eredményeit rögzítse, annak eredményéről a szülőket félévenként tájékoztassa (tankötelesek esetén szülői kérésre írásban is). A gyermekekről történő megfigyelések, mérések eredményeinek ismeretében az óvodapedagógusok támaszt nyújtanak a részképesség-gyengeségekkel küzdő, valamint hátrányos/halmozottan hátrányos helyzetű, SNI gyermekek részére egyéni, illetve kiscsoportos fejlesztőfoglalkozások keretében. Az egyéni fejlesztési terveket a fejlődési naplóban rögzítjük.
7.3
A fejlődés nyomon követése
A gyermekek és körülményeik megismerése a beiratkozást követő családlátogatással történik óvodánkban. Az óvodapedagógusok a szülőkkel egyeztetett időpontban, az erre igényt tartó családoknál tesznek látogatást. Ezt követi az anamnézis felvétele, ami az óvodába kerülés előtti időszakot tárja fel a gyermekek fejlődéséből a pedagógusok számára. A gyermekek fejlődését a fejlettségmérő lapon rögzítjük és követjük az óvodába lépéstől az iskola elkezdéséig. Megfigyeléseinket folyamatosan rögzítjük, ezeket a dokumentumokat a gyermekek személyi dossziéjában tároljuk. Amennyiben a gyermek valamelyik szakszolgálat által készített szakvéleménnyel is rendelkezik, úgy ez a dokumentum is bekerül a dossziéba. 36
A gyermekek utánkövetését az iskolában is folytatjuk, ennek különböző formái vannak: első osztályosok meglátogatása, iskolai programok látogatása (tankötelesek, óvodapedagógusok), közös ünnepek, játékos vetélkedők, tanítók és óvodapedagógusok neveléssel foglalkozó közös fórumai. A Liget Óvoda kidolgozta a szomszédos iskolával közös „Óvoda-iskola átmenet” biztosításának projektjét.
A SAJÁTOS NEVELÉSI IGÉNYŰ GYERMEKEK INTEGRÁLT ÓVODAI
8
NEVELÉSE
8.1
Általános elvek, célkitűzések
Az óvoda Alapító okiratába foglalt, a fenntartó által meghatározott fogyatékosság típusának megfelelő sajátos nevelési igényű gyermekek nevelését vállaljuk fel. A sajátos nevelési igényű gyermekek integrált neveléséhez szükséges feltétel a gyógypedagógus, akinek szakirányú végzettséggel kell rendelkeznie. Sajátos nevelési igényű gyermek: az a különleges bánásmódot igénylő gyermek, aki a Szakértői Bizottság szakértői véleménye alapján mozgásszervi, érzékszervi, értelmi vagy beszédfogyatékos, több fogyatékosság együttes előfordulása esetén halmozottan fogyatékos, autizmus spektrumzavarral vagy egyéb pszichés fejlődési zavarral (súlyos tanulási, figyelem vagy magatartás szabályozási zavarral) küzd. A sajátos nevelési igényű gyermeknek joga, hogy állapotának megfelelő pedagógiai, gyógypedagógiai, konduktív pedagógiai ellátásban részesüljön attól kezdődően, hogy igényjogosultságát megállapították. Célunk: olyan nyugodt, harmonikus, biztonságot adó környezet megteremtése, ahol természetessé válik a gyermekek között személyiségük különbözősége, a sajátos nevelési igényű gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása, fejlődésének elősegítése. A fejlesztés szervezeti keretének megválasztását az alkalmazott speciális módszer- és eszközrendszert minden esetben a gyermekek állapotából fakadó egyéni szükségletek határozzák meg. Lehetőségek függvényében biztosítjuk a speciális eszközöket, pedagógiai habilitációs, rehabilitációs ellátást és foglalkozást melyre a szakértői és rehabilitációs bizottság javaslatot tesz a gyermek optimális fejlődése érdekében. Az óvodában történő együttnevelés (integrálás) minden esetben egyéni döntést igényel, melyben esetenként szükséges a fenntartó jóváhagyó támogatása.
37
Alapelvünk: A sajátos nevelési igényű gyermeknek, mint – a különleges bánásmódot igénylő gyermeknek – joga, hogy állapotának megfelelő habilitációs és rehabilitációs fejlesztésben részesüljön. Valljuk, hogy nem a közösségből kiszakítva, hanem a többi gyermek között, párhuzamos tevékenységként kezdeményezett fejlesztőjáték a legeredményesebb formája a fejlesztésnek. A gyermekek mindenek felett álló érdekében a mi felelősségünk, hogy minden rendelkezésünkre álló segítséget megadjunk a gyermekeknek személyiségük kibontakoztatásához, képességeik fejlődéséhez. Az integráció feltételei Az együttnevelés megvalósításában érvényesül a habilitációs, rehabilitációs szemlélet és a sérülés specifikus módszertani eljárások alkalmazása. A módszerek, módszerkombinációk megválasztásában „sérülésspecifikusság” alkalmazkodást jelent a sajátos nevelési igény típusához, eltérő mértékéhez, az egyéni fejlődési sajátosságokhoz. A gyermekek integrált nevelésében, fejlesztésében résztvevő, magas szintű pedagógiai, pszichológiai képességekkel (elfogadás, tolerancia, empátia, hitelesség) és az együttneveléshez szükséges kompetenciákkal rendelkező óvodapedagógus. - szükség esetén egyéni fejlesztési tervet készít, individuális módszereket, technikákat alkalmaz - a foglalkozások során a pedagógiai diagnózisban szereplő javaslatokat beépíti, a gyermekek fejlődésének elemzése alapján – szükség esetén – eljárásait megváltoztatja, az adott szükséglethez igazodó módszereket megválasztja, - egy-egy nevelési helyzet,, probléma megoldásához alternatívákat keres, - alkalmazkodik az eltérő képességekhez, az eltérő viselkedésékhez, - együttműködik a különböző szakemberekkel, a gyógypedagógus iránymutatásait, javaslatait beépíti a pedagógiai folyamatokba. A gyermek fogyatékosságának, autizmus spektrumzavarának, vagy egyéb pszichés fejlődési zavarának típusához igazodó szakképesítéssel rendelkező szakirányú végzettségű gyógypedagógus az együttműködés során: - segíti a pedagógiai diagnózis értelmezését, figyelemmel kíséri a gyermek haladását, - javaslatot tesz gyógypedagógia-specifikus módszerek, módszerkombinációk alkalmazására, az egyéni fejlesztési szükséglethez igazodó módszerváltozásokra, a gyermek igényeihez igazodó környezet kialakítására, - segítséget nyújt a szükséges speciális eszközök kiválasztásában, tájékoztat a beszerzés lehetőségeiről, - együttműködik az óvodapedagógusokkal, figyelembe veszi a gyermekkel foglalkozó óvodapedagógus tapasztalatait, észrevételeit, javaslatait, - segít a helyi feltételek és a gyermek egyéni szükségleteinek összehangolásában, - kapcsolatot tart a szülővel a rehabilitáció sikerességét szolgáló ismeretek átadásával, - részt vesz a befogadó közösség felkészítésében, - részt vesz az óvodai foglalkozások és tevékenységek adaptációjában. Az integrált nevelésben részt vállaló óvodák – a köznevelés – fejlesztési tervekben meghatározott feladatellátás szerint – vehetik igénybe az egységes gyógypedagógiai módszertani intézmények, a pedagógiai szakszolgálati intézmények szolgáltatásait, az utazó gyógypedagógia hálózat működtetésére kijelölt intézmények segítségét.
38
8.2
Habilitációs, rehabilitációs tevékenység
Az egészségügyi és pedagógiai habilitációs rehabilitációs tevékenység olyan team –munkában kialakított és szervezett nevelési folyamatban valósul meg (speciális végzettségű szakemberek, Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei és a fejlesztésében résztvevő óvodapedagógusok), mely az egyes gyermek vagy gyermekcsoport igényeitől függő eljárás, időkeret, eszköz, módszer, terápia alkalmazását teszi szükségessé. A habilitáció, rehabilitáció egyéni és/vagy kiscsoport fejlesztés gyógypedagógiai kompetencia. Intézményünkben a gyógypedagógus vezetésével működő munkaközösségben valamennyi tagóvoda fejlesztő pedagógiából vizsgázott óvodapedagógusai működnek együtt a fejlesztőmunka hatékonyságának fokozása érdekében. Koordinálják és segítik az SNI vagy beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel küzdő gyermekek mindennapi óvodai foglalkoztatását, a fejlesztés tervezését és a kötelező adminisztrációt. A Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei rendszeresen szűrik a gyermekeket (fejlettségi szintmérés, logopédia), segítik a gyermekek ellátását. Emellett – esetenként - a Módszertani Központ utazó gyógypedagógusa működik közre a gyermekek szakirányú ellátásában. Szükség esetén tájékoztatást és tanácsot adnak a gyermek pedagógusának, figyelemmel kísérik a gyermek fejlődését, közvetlenül foglalkoznak a gyermekkel. A gyermekek habilitációs, rehabilitációs célú fejlesztéséhez a szakvéleményben foglaltakat kell alapul venni az óvodai nevelés során is. Egyéni elbírálás alapján mérlegeljük a gyermek felvételét, a személyi ellátottság függvényében.
8.3
Sérülésspecifikus fejlesztés az óvodában
- Mozgásszervi fogyatékos (mozgáskorlátozott) gyermek: óvodai nevelése során kiemelt feladat a speciális, egyénre szabott eszközök kipróbálása, megtanítása, s ezek segítségével a tágabb környezet minél sokrétűbb megismertetése. Az életkornak megfelelő tapasztalatok megszereztetése, a tanult mozgás alkalmaztatása. Az óvodában igyekszünk biztosítani a megfelelő mozgás – és életteret, az ehhez szükséges eszközöket (beszerzése a mindenkori költségvetés függvénye), szem előtt tartva az önállóságra nevelés elvét. A mozgásnevelést az óvodai foglakozások körébe kell beépíteni. Az elsajátított mozgásminták rögzítése, a szükséges korrekciós helyzetek alkalmaztatása a napirend egészét átszövő feladat. - Látássérült gyermek: minden látássérült gyermek esetében segíteni kell a részvételt a közös játékban, a közösséghez való alkalmazkodást, a viselkedési formák megtanulását és gyakorlását, a közösség előtti szereplést. 39
E tevékenységeket a látási kontroll hiányosságai akadályozzák. Kiemelt hangsúlyt kap az önkiszolgálás megtanítása, a tárgyak és helyük megismertetése, a rendszeretet és a higiéné igénye. Figyelembe kell venni a látássérült gyermek fizikai terhelhetőségének korlátait, különös tekintettel az adott szembetegségre. A biztonságos téri tájékozódás támpontokhoz és széles körű érzékeltetéshez kötötten valósítható meg. Megfelelő tárgyi és személyi ellátottság szükséges optimális fejlesztésükhöz. - Hallássérült gyermek: a nyelvi és pszichoszociális fejlettség kedvező esetben olyan szintű lehet az óvodás kor kezdetére, hogy a hallássérült gyermekek - további speciális segítséggel halló társaikkal együtt tudnak részt venni az óvodai nevelésben. Óvodai nevelésünk központi feladata a nyelvi kommunikáció megalapozása, megindítása, fejlesztése. Az anyanyelvi-kommunikációs fejlesztés az egész napi tevékenységbe beépül. A szocializációt hatékonyan segítő munkajellegű tevékenységbe be kell vonni a hallássérült gyermeket. Teljesítményét döntően befolyásolja intellektusa, esetleges – a pszichés fejlődés zavara miatti – beszéd-, nyelvi akadályozottsága. - Enyhén értelmi fogyatékos gyermek: fejlesztésükben meghatározó a nem fogyatékos óvodáskorúakkal történő együttnevelés. A spontán tanulást, a társakkal történő együttműködést, a kommunikáció fejlődését segítik azok az élmények, tapasztalatok és minták, amelyeket az ép közösség közvetít. Az integrált óvodai nevelés keretében gondoskodni kell a folyamatos gyógypedagógiai megsegítésről. Az enyhe értelmi fogyatékos övezetbe sorolt gyerekek felvételének megtagadása abban az esetben lehet szakmailag indokolt, ha az iskolába lépéshez szükséges fejlettséget a gyermek vélhetően csak az elkülönített nevelés keretében biztosított - intenzív gyógypedagógiai fejlesztés mellett éri el (Liget Óvoda). - Középsúlyos értelmi fogyatékos gyermek: a kislépések elvét alkalmazva, a gyermekekre jellemző cselekvésbe ágyazott gondolkodást figyelembe véve olyan képességfejlesztést kell megvalósítani, mely kellő időt, alkalmat biztosít: az alapmozgások kialakítására, fejlesztésére. A minimális kontaktus, kooperációs készség, a nonverbális és verbális kommunikáció fejlesztésére, a beszédindításra, a beszédmegértés fejlesztésére, az aktív szókincs bővítésére, a grammatikai rendszer kiépítésére. Az alapvető önkiszolgálási szokások kialakítására, az adekvált játékhasználat elsajátítására, a kognitív funkciók fejlesztésére. Kiemelt szerepe van a kialakításnál a rendszerességnek, az utánzásnak, a gesztussal kísért egyszerű verbális utasításnak, az zenének, a ritmusnak, a sok ismétlésnek. - Beszédfogyatékos, (nyelvfejlődési és beszédzavar) gyermek: szenzoros, motoros, vagy szenzomotoros problémája (megkésett beszédfejlődés, centrális dyslalia, súlyos orrhangzósság stb.) illetve a beszédhibához csatlakozó tanulási és/vagy magatartási zavara miatt eltérően fejlődik. Megnyilvánul az anyanyelvi fejlettség alacsony szintje, a beszédszervek gyengesége, a tiszta ejtés hiánya, a szegényes szókincs, a disgrammatikus, az utánzóképesség gyengesége.
40
Az óvodai nevelés során az anyanyelvi nevelés, a mozgás, a kommunikáció illetve a vizuomotoros koordinációs készség fejlesztése, a speciális terápiák alkalmazása (pl. grafomotoros fejlesztés) segít az iskolába lepéshez szükséges fejlettség elérésében. - Autizmus spektrumzavarral küzdő gyermek: felvételük egyéni elbírálás alapján történik. Az autizmus–spektrumzavarokat a szociális, kommunikációs speciális kognitív készségek minőségi károsodása jellemzi. Kifejezett a szociális készségek területén tapasztalható kognitív deficit, károsodott kommunikáció, a rugalmas viselkedésszervezés sérülése és az egyenetlen képesség-profil. Az óvodai fejlesztés alapja minden esetben pszichológiai képesség mérés. A fejlődés devianciájának enyhítése, a kóros viselkedés kialakulásának megelőzése szükség esetén korai elemi készségek kialakítása (szobatisztaság, rágás, önkiszolgálás). A korai kognitív fejlesztés egyéni tervek alapján épül be óvodai nevelésükbe. - A fejlődés egyéb pszichés zavaraival küzdő gyermekek: Ha a gyermek beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel küzd, illetve a megismerő funkciók vagy a viselkedés fejlődésének organikus okra vissza nem vezethető tartós és súlyos rendellenességével küzd fejlesztő foglalkoztatásra jogosult. A fejlesztő foglalkoztatás a Pedagógiai Szakszolgálat irányításával az óvodai nevelés keretében valósítható meg. A szakértői bizottság feladata annak megállapítása, hogy a gyermek BTM nehézséggel küzd, ennek alapján szakvélemény készítése, valamint a gyermek fejlesztőfoglalkoztatása a pedagógus és a szülő bevonásával. A szakvéleményezésen kívül segítséget nyújt a gyermek óvodai neveléséhez, ha a gyermek egyéni adottsága, fejlettsége, képessége, tehetsége, fejlődésének üteme indokolja.
8.4
Együttnevelés szervezése
Minden gyermek más, ezért a szemlélet és gyakorlat alapja a differenciálás, amely részben az óvodapedagógus, részben más szakemberek által nyújtott speciális bánásmóddal egészül ki. Az együttnevelés során az a célunk, hogy az emberek (gyermekek) közötti különbözőségeket tudatosítsuk, a különbözőségből adódó előnyöket és hátrányokat megismertessük, a másság elfogadását megalapozzuk a hátrányokat csökkentjük. . A sajátos nevelési igényű gyermeknek ugyanazon dolgokra van szüksége, amire a többieknek: szeretetre, tanulásra, összetartozás érzésére, tapasztalásra, fejlődésre. Leginkább ő maga tudja megmutatni, hogy mire van szüksége és mire képes. Joga hibázni, tévedni akárcsak kortársainak. Joga van saját életéhez és tisztában lennie saját lehetőségeivel.
41
9
GYERMEKVÉDELEM AZ ÓVODÁBAN
A többször módosított 1997. évi XXXI. Törvény értelmében a gyermekek védelme az intézmény minden dolgozójának kötelessége. Fontosnak tartjuk, hogy segítő közreműködésünkkel minden családban nyugodt légkörben nevelkedjenek a gyermekek. „A gyermekek legfőbb joga, hogy gyermekéveit gyermekként élje meg. A felnőttnek pedig legfőbb kötelessége, hogy ezeket a gyermeki jogokat felismerje, elfogadja és saját szülői, nevelői, gondozói minőségében ezeknek az érvényre jutását teljes erejével támogassa.” / Gyermeki jogok Konferenciája, Debrecen, 1993. október 8. / Az óvodapedagógusok alapvető feladata, hogy maximálisan biztosítsák a gyermekek alapvető szükségletét, az érzelmi biztonságot. Nevelőmunkánkban mindig figyelembe vesszük a gyermekek egyéni képességét, tehetségét, fejlődési ütemét, szociokulturális hátterét, segítjük a gyermeket tehetsége kibontakoztatásában, valamint hátrányos helyzetéből való felzárkóztatásában. . A preventív gyermekvédelem fontos mozzanata a pedagógus és a gyermek folyamatos, személyes kontaktusa. Migráns gyermekek nevelése esetén biztosítjuk az interkulturális nevelésen alapuló integráció lehetőségét. Gyermekvédelmi munkánk célja:
a gyermekek alapvető szükségleteinek kielégítése, gyermeki és emberi jogainak érvényesítése, esélyegyenlőség biztosítása az eltérő szociális és kulturális környezetből érkező gyermekek számára, hátrányos/halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek segítése, fejlesztése, az intervenciós gyakorlat kialakítása a családok segítésében, magatartászavaros gyermekek beilleszkedésének segítése az óvodai közösségekbe, a kommunikációs zavarokkal küzdő és beszédhibás gyermekek beszédállapotának javítása, a sajátos nevelési igényű gyermekek fejlesztése – szakemberek segítségével, lehetőleg integrált formában –, melynek eredményeként jussanak fejlődésük optimális fokára, kölcsönös bizalom az együttműködés kialakítása a szülőkkel, legyen természetes a különbözőség elfogadása a gyermekeink, az óvoda dolgozói és a szülők körében, a segítő hálózattal valót hatékony együttműködés, a tolerancia, segítőkészség kialakítása, a másság elfogadása, a praktikus ismeretek elsajátítása, a mindennapi élethez szükséges készségek kialakítása.
Hátrányos helyzetű gyermek: az, akit családi körülményei, szociális helyzete miatt a jegyző védelembe vett, illetve aki után rendszeres gyermekvédelmi kedvezményt folyósítanak.
42
Halmozottan hátrányos helyzetű gyermek: a hátrányos helyzetű gyermekek közül halmozottan hátrányos helyzetű az a gyermek, akinek a törvényes felügyeletét ellátó szülője-a gyermekek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló törvényben szabályozott eljárásban tett önkéntes nyilatkozata szerint- a gyermek hároméves korában legfeljebb az iskola nyolcadik évfolyamán folytatott tanulmányait fejezte be sikeresen; halmozottan hátrányos helyzetű az a gyermek is, akit tartós nevelésbe vettek. Veszélyeztetettség: olyan – a gyermek vagy más személy által tanúsított – magatartás, mulasztás vagy körülmény következtében kialakult állapot, amely a gyermek testi, értelmi, érzelmi vagy erkölcsi fejlődését gátolja vagy akadályozza.
A hátrányos és halmozottan hátrányos, valamint veszélyeztetett helyzet okai lehetnek: alacsony jövedelemszint, tartósan fennálló súlyos egészségügyi probléma, rendezetlen lakásviszonyok, szülők közötti konfliktus, válás (labilis családi környezet), munkanélküliség, nevelési hiányosságok, devianciák a családban (italozó szülők, bűnöző családi helyzet, gyermekek érzelmi és fizikai bántalmazása), szülők alacsony iskolai végzettsége. A gyermekek hátrányos, halmozottan hátrányos helyzetére utaló jelek: magatartás zavar, képességbeli elmaradás, kommunikációs zavar, beszédhiba, pótcselekvések, gondozottság hiánya, gyakori megbetegedés, pszichés zavarok, traumák. Az óvodapedagógus alapos feltáró tevékenysége után kapcsolódik be a gyermekvédelmi felelős és együttesen döntenek a további teendőkről. Kompetenciánk: a problémák feltárása, továbbítása /szakembereknek, intézményeknek/, pedagógiai tanácsadás, megbeszélés, meggyőzés. Óvodánk feltételei a gyermekvédelemre vonatkozóan: Intézményünk gyermekvédelmi felelőseinek munkáját „Veszélyeztetettséget észlelő és jelzőrendszer” csoportja.
segíti
a
városunkban
működő
Tagjai: óvodák, iskolák gyermekvédelmi felelősei, a Pedagógiai Szakszolgálat pszichológusa, a gyermekjóléti szolgálat pszichológusai, gyógypedagógusa, a családsegítő szolgálat családgondozói, védőnők, a polgármesteri hivatal részéről a hatósági iroda vezetője, jogásza, a rendőrség részéről a gyermek és ifjúságvédelemmel foglalkozó iroda dolgozója. A csoport éves munkaterv szerint működik. 43
Kéthavonta egy alkalommal beszélik meg a problémákat, amennyiben azonnali megoldást igénylő eset következik be, azonnal felveszik a kapcsolatot. A hátrányos helyzet tartós fennállása veszélyeztetettséget okozhat, ezért fontosnak tartjuk a problémák felismerését, feltárását és a segítségnyújtást. Az Egyesített Óvodai Intézmény tagóvodáinak gyermekvédelmi felelősei megalakították munkaközösségüket, mely évente 2-3 alkalommal munkaközösségi foglalkozást tart. Feladatuk a törvényi változások követése, közös értelmezése, aktuális feladatok egyeztetése. A gyermekvédelmi munkaközösség éves munkaterv szerint működik, ennek elkészítése és értékelése szakvizsgázott gyermekvédelmi felelősünk, a munkaközösség vezetőjének faladata. Gyermekvédelmi feladatok: A megelőzés feladatai: rendszeres kapcsolattartás a gyermekek szüleivel, együttműködés a gyermekek fejlesztésében, a rászoruló gyermekek fejlesztése érdekében a kapcsolat felvétele a gyermek fogyatékosságának megfelelő szakemberrel, biztonságos, egészséges fejlődést biztosító környezet megteremtése, a gyermeki és szülői jogok megismertetése és érvényesítése az óvodában, a családot, gyermeket megillető kedvezményekhez való hozzájutás segítése /étkezési támogatás, esetenként rendszeres szociális segély, nevelési segély, beiskolázási támogatás, óvodáztatási támogatás/, együttműködés a gyermekvédelemben partner társszervekkel: családgondozó szolgálat, gyermekvédelmi szolgálat, hatósági iroda, egészségügyi szűrővizsgálatok biztosítása /védőnőkkel, gyermekorvossal, szakorvossal/, a hátrányos/halmozottan hátrányos helyzetű gyerekek rendszeres óvodáztatásának segítése, egyéni fejlesztése, a fejlődésben, viselkedésben elmaradott, sajátos nevelési igényű gyermekek megfelelő szakemberhez irányítása, hatékony együttműködés az érintett szakemberekkel. A feltárás feladatai:
A veszélyeztetettség, a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzet tüneteinek felismerése, a problémák feljegyzése a fejlődési naplóban. A gyermekek veszélyeztetettségének, hátrányos és halmozottan hátrányos helyzetének megkülönböztetése a helyi kritériumok alapján.
A megszüntetés feladatai: a gyermek helyzetének lehetőség szerinti javítása, az induló hátrányok csökkentése, a felzárkóztatás megszervezése, esélyegyenlőség biztosítása, együttműködés konkrét esetekben a segítő társszervekkel: családgondozó szolgálat, gyermekvédelmi szolgálat, hatósági iroda, segítő szakemberek igénybevétele a problémák típusának megfelelően: szakszolgálat szakemberei, logopédus, gyógypedagógus, a szülők segítése a szülői szerep eredményesebb betöltéséhez.
44
Óvodán belüli tevékenységek, amelyekkel a feladatok megvalósíthatóak:
többszöri családlátogatás, nevelési segítség, tanácsadás, a szülőkkel történő megegyezés alapján óvoda-család kirándulás évente egyszer, naprakész tájékoztatás a segítség igénybe vételének lehetőségeiről: segély javaslatok, ingyenes ruha akció, étkezési hozzájárulás, a szülőkkel való kapcsolattartás: családlátogatás, nyílt nap, fogadó óra, közös programok, a gyermekek nevelésének elősegítése céljából ismeretterjesztő előadások szervezése: pszichológus, logopédus, fejlesztő pedagógus meghívása, szakirodalom ajánlása, a szülők igénye szerinti nyitva tartás az óvodában a gyermekek ellátására, szülői munkadélutánok szervezése, egyénre szabott fejlesztés: tervkészítés, a fejlődés nyomon követése, a szülők figyelmének felhívása a gyermekek fejlődésének sajátosságaira, HH/HHH gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása a törvényes előírást követő egyéni fejlesztéssel és annak dokumentálásával, személyiség fejlesztő tréningek szervezése az óvoda dolgozóinak, sportolási lehetőség az óvodában, játékos, ismeretterjesztő klubfoglalkozások, felvilágosítás a szociális juttatások lehetőségeiről a szülői értekezleten, fogadó órákon, írásos tájékoztatón keresztül, szülőkkel közös programok (kertgondozás, baba-mama klub stb.)
Az éves gyermekvédelmi feladattervet a tagóvodák gyermekvédelmi felelősei készítik el. Minden nevelési év szeptemberében ismertetik és elfogadtatják a nevelőtestületekkel. A gyermekvédelmi program megvalósításának erőforrásai, feltételei a tagóvodákban: Személyi feltételek
Gyermekvédelmi felelős megbízása A továbbképzésekbe való bekapcsolódás elősegítése Az óvodában dolgozók rendszeres tájékoztatása e témában a gyermekvédelmi felelős által.
Tárgyi feltételek
Az óvodában egészséges, nyugodt környezet biztosítása. Eszközök biztosítása a gyermekek fejlesztéséhez. Alapdokumentumok: Jelenleg érvényben lévő gyermekvédelmi törvény és jogszabályok gyűjteménye A veszélyeztetettséget észlelő jelzőrendszer működési szabályzata A gyermekek és az ifjúság helyzete városunkban (a Városi Képviselő Testület által elfogadott beszámoló) A jelzőrendszer tanévre szóló Munkaterve Gyermekvédelmi munkaközösség éves terve Tagóvodák éves gyermekvédelmi feladatterve Intézményi Esélyegyenlőségi Terv
45
Anyagi eszközök
Pályázati lehetőségek kihasználása Alapítványok, Segélyszervezetek akcióinak (Vöröskereszt) igénybevétele: ingyenes ruhasegély, élelmiszersegély
46
Partnereink Gyermekjóléti Szolgálat
Kapcsolattartó Kapcsolattartás Gyakoriság személy módja A szakszolgálat Jelzőlap, személyes 2 havonta 1 alkalommal, vezetője találkozás illetve szükség szerint
A Gyermekvédelmi Családgondozó Szolgálat családgondozói A Gyermekvédelmi Oláhné Dr. Molnár Erika Szolgálat pszichológusa
Családgondozás, esetmegbeszélés
Családsegítő Szolgálat vezetője
Szegedi Attiláné
Esetmegbeszélés, Családgondozás
2 havonta 1 alkalommal szükség szerint
Városi Önkormányzat Hatósági Iroda Városi Önkormányzat Oktatási Bizottságának Képviselője
Dr. Tóth Judit Kunkliné Dede Erika
Személyes találkozás, esetmegbeszélés
2 havonta 1 alkalommal szükség szerint
Személyes találkozás
Szükség szerint
Személyes találkozás
Szükség szerint
Esetmegbeszélés
Szükség szerint
Járási Gyámhivatal vezetőhelyettes
Szükség szerint
Jelzőlap, személyes Szükség szerint találkozás, közös lebonyolítás
Pedagógiai Szakszolgálat Vöröskereszt
Intézményvezető
A városi szervezet Segélyakció vezetője
Alkalomszerűen
Védőnői Szakszolgálat
vezetővédőnő
Szükség szerint
Személyes találkozás
A tagóvodák gyermekvédelmi felelősei által készített éves feladattervek intézményünk munkatervének részét képezik, azok értékelésére a tanévzáró értekezleten kerül sor.
47
10 A SZÜLŐ, A GYERMEK, A PEDAGÓGUS ÉS A TÁRSINTÉZMÉNYEK, EGYÜTTMŰKÖDÉSÉNEK FORMÁI
10.1 Kapcsolattartás a szülőkkel
Az eredményes partnerközpontú együttműködés során óvodánk arra törekszik, hogy megismerje a közvetlen partnerek igényeit, elvárásait, és az óvoda alapelveit, céljait, feladatait összehangolja az együttműködés érdekében. A partnerközpontú óvodai nevelés alapvető feltétele, hogy a szülők és óvodapedagógusok, nevelő-oktató munkát segítő dolgozók között bizalmon alapuló együttműködés alakuljon ki. Ennek érdekében határoztuk meg óvodánkban a kapcsolattartás, az együttműködés lehetséges módjait, formáit.
Kapcsolattartási lehetőségek Óvodai beíratás
Családlátogatás
Beszoktatás
Szülői értekezlet
Nyílt napok
SZMK
Feladat
Forma
A gyermek adatainak felvétele. Ismerkedés az óvodával, óvodapedagógussal. Ismerkedés az óvoda programjával. A gyermek megismerése közvetlen családi környezetében, tájékozódás a családi nevelés elveiről, szokásairól, az óvodával szembeni elvárásaikról. A gyermek beilleszkedésének segítése, biztonságérzetének megteremtése.
közös beszélgetés, játék, szimbolikus ajándék
közös beszélgetés, ismerkedés a gyermekekkel, szülővel
anyás beszoktatás, közös ismerkedés az óvodával, csoporttal, fokozatosság elvének érvényesítése Az óvoda, a csoport, a gyermekek életével, értekezlet, fejlődésével kapcsolatos információk előadás, megbeszélése, vélemények, javaslatok helyzet-megbeszélés, beszélgetés, figyelembevétele. interaktív együttműködés Betekintés az óvoda mindennapjaiba. Ismerkedés a nevelés folyamatával, a szabad játék készségekre, képességekre gyakorolt hatásával, a program gyakorlati megvalósításával.
megfigyelés, közös megbeszélés, problémafeltárás
Szülők érdekképviselete, szülői feladatok koordinálása, szülői kezdeményezések megvalósítása.
közös fórumok, megbeszélések Véleménynyilvánítás, törvényes jogok érvényesítése
48
A szülők tájékoztatása a gyermekek egyéni fejlődéséről, nevelési problémák megbeszélés megbeszélése, segítségnyújtás.
Fogadó óra
Közös ünneplések /Az óvoda hagyományos ünnepei keretében/
Az óvoda közösségi szellemének, hagyományainak ápolása, közös élmények az óvodai kötődés erősítésére, óvoda – család kapcsolat mélyítése szülő – gyermek kapcsolat megismerése.
Kapcsolattartás erősítése a szülővel Munkadélután pozitív kötődés erősítése az óvoda iránt. Sportdélután Szabadidős program
közös tevékenységek (gyermek – szülő óvodapedagógus) meghitt közös együttlét
közös munkatevékenység közös együttlét
10.2 Az együttműködés lehetséges formái a társintézményekkel
Intézmény neve
Feladat
Módja
Gyakoriság
Kapcsolattartó személy intézmény óvodából részéről
A gyermekek általános orvosi vizsgálata. Gyermekorvos
Személyes találkozás
évente 1-1 alkalom
gyermek orvosok
tagóvodavezetők
személyes találkozás
Védőnők ütemterve alapján
körzeti védőnők
tagóvodavezető
Iskolaköteles gyermekek komplex vizsgálata. Személyi higiéné ellenőrzése, szűrő vizsgálatok elvégzése. Védőnői hálózat
Veszélyeztetett gyermekek nyilvántartásának egyeztetése a gyermekvédelmi felelőssel. Törzslapok dokumentálása.
49
A prevenció, a HH/HHH gyerekek felkarolása és a Gyermekjóléti megfelelő segítség megszervezése. és Családsegítő Jelzőrendszer működtetése. Szolgálat
esetmegbeszélés családgondozókkal kapcsolat felvétele
havonta egyszer szükség esetén
családgondozó
gyermekvédelmi felelős
Előszűrés a tanköteles gyermekek részére. Pedagógiai Logopédiai felmérés. Szakszolgálat Eredmények egyeztetése. Logopédiai, pszichológiai fejlesztő foglalkozások rendszeres végzése. Ismerkedés az óvodába érkező gyermekekkel.
Személyes találkozás a gyermekekkel, szülőkkel, óvodapedagógusokkal problémák megbeszélése, segítségadás Látogatás a bölcsődébe
Bölcsőde Tájékoztató szülői értekezlet.
Személyes találkozás a gyermekekkel, szülővel
Szükség Esetén
Logopédus TagóvodaVezető Fejlesztő A szűrések pedagógus Munkaköz. minden vezető tanév végén
Évente Bölcsőde egy vezető alkalommal
Óvoda –iskola közötti átmenet megkönnyítése. Általános Iskolák
Óvodavezető
Óvodavezető
Egymás rendezvényein való részvétel. Gyermekek Programok- Iskola látogatása tól függően igazgató Iskolába lépő gyermekek az iskolában helyettes látogatása az 1. osztályokban. Részvétel az Tanítónők ismerkedése a „iskolahívogaleendő iskolás gyerekekkel. tón” Óvodapedagógusok látogatása az 1 osztályokban (utánkövetés).
50
TagóvodaVezető Munkaköz. vezető
11 A TAGÓVODÁK PEDAGÓGIAI PROGRAMJAINAK FONTOSABB ISMÉRVEI 11.1 Szivárvány Óvoda
Játékos képesség fejlesztés Pedagógiai programunk célja: A gyermeki személyiség teljes kibontakoztatása, az érzelmi biztonságot nyújtó modellértékű viselkedés, a képességfejlődés elősegítése. Pedagógiai programunk feladata: Optimálisan biztosítani a harmonikus személyiség életkorra jellemző tulajdonságainak kibontakoztatását és megerősítését, ezzel egyidejűleg tudatosan és tervszerűen alakítani a gyermek testi-lelki és értelmi képességét, amely hozzásegíti a sikeres iskolai beilleszkedéshez. A fejlesztő hatású tevékenységek tudatos pedagógiai tervezése és irányítása. A nevelés alapvető céljait az alábbiak figyelembe vételével tűztük ki: Testileg egészséges lesz a gyermek, ha: - életmódja egészséges, mert az őt gondozó, nevelő felnőttek erre különös gondot fordítanak, - sokat, kedve szerint mozoghat, mert a mozgás lételeme, - edzett, motorikusan fejlett, mert kipróbálhatja magát, mire képes. Lelkileg egészséges lesz a gyermek, ha: - bízik önmagában, mert mi is bízunk benne, - képes a szeretetre, mert őt is szeretik, - elfogad másokat, mert őt is elfogadják, - tudja, hogy segíteni jó, mert őt is segítik, - vállalja cselekedeteit, mert igazságérzete úgy kívánja, - érzelmileg kötődik szülőföldjéhez, mert jó tartozni valahová. Szellemileg egészséges lesz a gyermek, ha: - kezdeményező, tevékeny, mert módja van próbálkozni, - óvja, védi környezetét, mert tudja, az élet minden formája érték, - könnyen kommunikál, mert anyanyelvén szívesen, gazdag szókinccsel beszél, - gondolatait mások számára érthetően fogalmazza meg, - önálló véleménye van, mert mindig meghallgatják, - eligazodik az élet, a világ dolgaiban, mert értelmes szabályok között él. A nevelés alapvető feladatai Egészséges életmód kialakítása: - a gyermekek gondozása, testi szükségleteik, mozgásigényük kielégítése, - fejlődésükhöz szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása, - testápolás, az egészségmegőrzés szokásainak alakítása, - a gyermekek egészségvédelme, edzettségük biztosítása, - a gyermekek lelki egészségének megőrzése. 51
Társas kapcsolatok, érzelmi viszonyok és szocializáció: - a gyermekek fejlődéséhez szükséges barátságos környezet és légkör megteremtése befogadástól az óvodáskor végéig, - az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő- és megtartó képességek formálása, erősítése, - normához, szokáshoz, szabályhoz való viszonyuk alakítása az egészségügyi és az alapvető udvariassági szokások, a tevékenységhez kötődő együttműködési formák területén, - távlatok, ünnepek, hagyományok kialakítása. A játékos képességfejlesztés tartalma A játék célja: A játéktevékenységekben fejlesztjük és erősítjük a gyermeki pszichikumot, kreativitást, élmény és tapasztalatszerzés útján, mely érinti a tárgyi és társadalmi környezetet. A szabadjáték elsődlegességét érvényesítjük. Feladat: - élménynyújtás és tapasztalatszerzés biztosítása, - az óvodapedagógus tudatos jelenléte (segítségadás, megerősítés, konfliktusfeloldás) indirekt irányításának felelőssége, a gyermek elképzeléseit támogató, követő magatartása a szabad játékban, - a gyermek fejlődését elősegítő játékfajtás és a szükséges feltételek biztosítása. Feltételek biztosítása: - nyugodt légkör, egymás játékának tiszteletben tartása, szabályok betartására nevelés, - idő: a napirendben a legtöbb időt a szabadjátékra fordítjuk, - hely: csoportszobák galériái biztosítják az elkülönülést, a nyugodt, zavartalan játékot, - játékfajták szerinti elkülönített játéksarkok, - eszköz: a játéktémákhoz, a fejlesztéshez, a fejlettségükhöz, élményeikhez, tapasztalataikhoz megfelelő eszközök állnak rendelkezésre, - a játék előzményére, az élményekre, a tapasztalatszerzésre helyezzük a hangsúlyt, - jellemző a szabad, gyermek által választott, az óvónő által kezdeményezett és az ismeretnyújtást elősegítő, képességfejlesztő játék. Munka célja: A gyermeki munka megszerettetésén keresztül olyan készségek, tulajdonságok, cselekvő tapasztaláson keresztül történő kialakítása, melyek pozitívan befolyásolják a gyermekek közösségi kapcsolatát, saját és mások elismerését feladattudatát. A tevékenységekben megvalósuló tanulás, a játékos képességfejlesztés célja: A gyermek kompetenciáinak fejlesztése. Egyéni és differenciált képességfejlesztés minden gyermeknek önmagához képest, magatartásformálás, énképalakítás, a tudás örömének megismertetése, a pszichikus funkciók, a beszéd, az akarati tulajdonságok, a mozgás, a feladattudat megalapozása és fejlesztése Anyanyelvi nevelés: - beszédkapcsolatok kialakítása, - információk eljuttatása a társhoz, - helyes, szép beszéd, - az anyanyelv szókincsének, hangzásbeli és szövegszerkesztési sajátosságainak ismeretére, használatára nevelés. 52
Irodalmi nevelés: - pozitív személyiségjegyek megalapozása a gyermekirodalom és a hozzá kapcsolódó tevékenységek, módszerek /bábozás, dramatizálás/ sajátos eszközeivel, - Változatos irodalmi élmények, emberi értékek közvetítése versekkel, mesékkel, - Irodalmi érdeklődés felkeltése, - Versek, mesék az évszakok változásához, eseményekhez igazodva. Ének-zene, énekes játékok: - Zenei képességek fejlesztése, - Zenét igénylő és szerető, egészséges lelkű, kulturált, boldog emberré nevelés, - Közös éneklés, játék örömének megéreztetése, - Zenei ízlés, esztétikai fogékonyság fejlesztése, hagyományok őrzése, - Sokoldalú személyiségfejlesztés, ismeretek nyújtása, bővítés. Vizuális nevelés: - A gyermeki önkifejezés és a befogadás igényének kialakítása, - Változatossá tenni a gyermekek ábrázoló tevékenységét, - Észrevetetni, hogy körülöttük sok minden megjeleníthető, ábrázolható, létrehozható, - Rajzkészség, kreativitás fejlesztése, - Ábrázoló, alkotó és finommotorikus készségek alakítása az eszközök célszerű kezelésével, a technikák változatos használatával. Mozgás, mozgásos játékok: - A mozgás lehetőségének biztosításával tapasztalatok bővítése, személyiségfejlesztés, - Énképük, téri tájékozódásuk, testséma ismeretük és mozgáskoordinációjuk tervszerű, tudatos fejlesztése, - Egészségük, testi fejlődésük biztosítása a szabadban folyó mozgásos játékok, a mindennapos testnevelés által, - Mozgásbeli jártasságok és készségek alakítása. A külső világ tevékeny megismerése, matematika: - A környezeti értékek felismerése, fogalmak tisztázása, ismeretszerzés, - Pozitív érzelmi viszony kialakítása a természeti és társadalmi környezethez, - Környezetbarát életvitel megalapozása, - Élmények és alkalmak biztosítása a természeti, emberi és tárgyi környezet felfedezésére, megismerésére, - A megismert dolgok sokrétű értelmezése, alkalmazása, - Új dolgok befogadása, más ismert dolgokkal való kapcsolatuk felfedeztetése, - Gondolkodás, problémamegoldó képesség fejlesztése, - Tapasztalatszerzés, a környező valóság felfedeztetése érzékszerveik útján. Sajátosságok, specialitások: - Nyílt napok szervezése, betekintés lehetősége a szülők számára, - Év végi kirándulások szervezése, - Szivárvány nap (gyermeknap), - Családias hangulatú ünnepek, Mikulás, Karácsony, Farsang.
53
11.2 Lurkó Óvoda Pedagógiai program a mozgás és anyanyelvi nevelés kiemelésével Programunk kiemelten kezeli a mozgásfejlesztést és az anyanyelvi képességek fejlesztését. Az óvodánkban folyó nevelőmunka sajátos célja: A gyermeki személyiség harmonikus fejlesztése tevékenységek által. A nyelvi szempontból hátrányos gyermekek kommunikációs szintjének fejlesztése. A gyermekek mozgáskultúrájának kiemelt fejlesztése. A gyermekek környezettudatos szemléletének és magatartásának megalapozása. A helyi igényeknek megfelelően a sajátos nevelési igényű gyermekek integrált nevelésének biztosítása. A különleges gondozást igénylő gyermekek fejlesztése az életkori és egyéni sajátosságok figyelembevételével. HH/HHH gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása. A migráns gyermekek interkulturális nevelése. Kölcsönös bizalom és együttműködés kialakítása és fenntartása a családokkal. Az óvoda nevelési feladatai a nevelés alapvető keretein belül valósulnak meg: egészséges életmódra nevelés; érzelmi nevelés és szocializálás; értelmi nevelés; anyanyelvi fejlesztés. Egészséges életmódra nevelés Fontosnak tartjuk a gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítését, az egészséges életmóddal kapcsolatos szokások kialakítását és gyakoroltatását, az egészséges életvitel megalapozását. Érzelmi nevelés és szocializáció Célunk: a gyermekek személyiségének kibontakoztatása, fejlődésének elősegítése, amit érzelmi biztonságot nyújtó, derűs, szeretet teljes, a különbözőséget elfogadó légkörben valósítunk meg. Fontosnak tartjuk a felnőtt - gyermek, gyermek - gyermek pozitív érzelmi töltésű kapcsolatának kialakítását, valamint az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő és megtartó képességek formálását, erősítését a társas kapcsolatok létrehozása érdekében. Az óvodánkba járó különleges gondozást igénylő gyermekek fejlesztése egyéni sajátosságaik figyelembe vételével történik. Fejlődésük érdekében a speciális szakemberekkel megfelelő kapcsolatrendszer kiépítésére és működtetésére törekszünk. Tiszteletben tartjuk az Országos Alapprogram elveit, miszerint az óvodai nevelés a családi nevelésre épül, kiegészíti azt. Lényegesnek tartjuk az óvoda alapelveinek, céljainak, feladatainak összehangolását a családdal az együttműködés érdekében. A család és az óvoda rendszeres, szervezett kapcsolattartásának kialakítására törekszünk. Az értelmi fejlesztés, nevelés óvodánkban a gyermekek életkorának, fejlettségi szintjének megfelelő tevékenységekbe ágyazottan valósul meg. Tapasztalataink azt mutatják, hogy óvodásainknál számos olyan probléma jelentkezik, melyek a megfelelő korrekció és kompenzáció nélkül hátráltatják a további fejlődésüket. Az egyedi problémafeltárás fontos feladatunk (szükség szerint szakember segítségével: pszichológus, logopédus), ennek megfelelően kell terveznünk fejlesztési stratégiánkat.
54
Nevelőtestületünk kidolgozta a helyi programunkhoz kapcsolódóan saját mérési rendszerét. A mérési eredmények megmutatják, mely területen válik szükségessé a gyermek fejlesztése. A fejlesztést az adott gyermek adott problémájára tervezzük, s végrehajtását a gyermek fejlődéséhez igazítjuk, az életkori sajátságainak megfelelő eszközökkel valósítjuk meg. Fontosnak tartjuk, hogy gyermekeink az iskolába lépés idejére elérjék a beilleszkedéshez szükséges testi, lelki és szociális érettség megfelelő szintjét. Az anyanyelvi képességek fejlesztését kiemelten kezeljük. Célunk: a gyermekek beszédkészségének fejlesztése, anyanyelvünk hangrendszerének és kommunikációs törvényszerűségeinek életkor szerinti elsajátíttatása; a nyelvi hátrányokkal küzdő gyermekek fejlesztése, iskolai tanulásra való alkalmassá tétele. Fontosnak tartjuk nyelvi fejlesztés szempontjából inger gazdag környezet biztosítását, amely a gyermeket beszédaktivitásra készteti. Az anyanyelv fejlődését sokoldalú tevékenységgel, tartalmas társkapcsolatok kialakításával segítjük. Az anyanyelvi nevelés speciális tevékenysége: a nyelvi kommunikációs foglalkozás (nyelvi játékokat szervezünk beszédhallás, szövegértés, mondatalkotás fejlesztésére, a hangzók felismerésére, tiszta ejtésére stb.). A gyermeki személyiséget szerteágazó, egymásra épülő és egymással összefüggő, komplex módon érvényesülő tevékenységek során fejlesztjük, különös tekintettel a játékra, a rendszeres mozgásra. Játék Legfőbb tevékenység a játék, mely óvodai nevelésünk egészét átszövi. Fontosnak tartjuk, hogy naponta és folyamatosan sok-sok lehetőséget biztosítsunk a gyermekeknek arra, hogy a számukra érdekes és szabadon választott tevékenységek közben gyakorolhassák azokat a funkciókat, amelyek aktuális fejlődésüket elősegítik, valamint azt, hogy a játékot zavaró egyéb körülményeket kiiktassuk. A szabad játékra fordított idő valamennyi csoport napirendjében a legmeghatározóbb, terjedelmében a legtöbb. Mozgás Fontosnak tartjuk, a gyermek összerendezett mozgásának és testi képessége fejlődésének elősegítését, mozgás igényének kielégítését, amit a mindennapos szervezett mozgás biztosításával valósítunk meg. Naponta 15-20 perces időtartamban mindennapos frissítő mozgást szervezünk és heti egy alkalommal testnevelés foglalkozást tartunk valamennyi csoportban. Az évszakok függvényében a torna helyszíne az udvar, rossz idő esetén a tornaterem. Óvodánkban lehetőség van a szakorvosi javaslattal rendelkező mozgásszervi betegségek, elváltozások javítására. A speciális mozgásfejlesztő tornát szakvizsgázott gyógy-testnevelő óvodapedagógusunk tartja. A tevékenység tartalmát az egyes nevelési területek szolgálják: mese - vers, ének - zene, rajzolás – mintázás - kézimunka, a külső világ tevékeny megismerése. Mese-vers Arra törekeszünk, hogy az igényesen összeállított irodalmi anyag közvetítése által a gyermekek megszeressék a meséket, verseket, mondókákat, és mindezek örömet szerezzenek nekik. Várják a velük való találkozást és ezáltal fejlődjön nyelvi önkifejezésük. A 3-6-7 éves korban kedvelt hagyományos formák (mesélés, verselés, dramatizálás, bábozás) mindennapos jelenlétét szükségesnek tartjuk valamennyi korcsoportban.
55
Ének-zene, énekes játék Zenei nevelésünk célja a gyermekek zenei érdeklődésének felkeltése, zenei ízlésük és esztétikai fogékonyságuk formálása, zenei anyanyelvük megalapozása. A zenei nevelés lehetőségeit egész nap folyamán kihasználjuk, a dalok, mondókák tanulását, játszását, a készségek tudatos, tervszerű fejlesztését valósítjuk meg. Rajzolás – mintázás - kézimunka Vizuális nevelésünk az óvodai nevelés egészében érvényesülő folyamat, mely magában foglalja a látásnevelést, képalakítást, plasztikai munkákat, az építést, a környezetalakítást és a műalkotásokkal való találkozást. A gyermekek alkotó, alakító tevékenységére, kreativitásának kiélésére mindennap lehetőséget biztosítunk valamennyi korcsoportban. A külső világ tevékeny megismerése Programunk célja, hogy a gyermeknek segítséget nyújtsunk a közvetlen és tágabb természeti – emberi - tárgyi környezet megismeréséhez. Fontosnak tarjuk a természetet szerető, védő emberi értékek közvetítését, a környezettudatos viselkedés megalapozását. A környezet megismerése lehetőséget ad a gyermeknek mennyiségi, formai, kiterjedésbeli és téri viszonyok felfedeztetésére, megtapasztaltatására játékos formában. Óvodánkban a munka egyrészt a gyermek saját személyével kapcsolatos teendők ellátása: önkiszolgálás, másrészt a közösségért végzett tevékenység: naposság, megbízatások teljesítése, alkalomszerű munkák a környezet, a növény - és állat gondozás. A gyermeki munkaalkalmak biztosításának célja a munka megszerettetése, az elvégzett munka megbecsülésére nevelés, gyakorlással önállóságuk fokozása. Tanulás A tanulást óvodánkban folyamatos tevékenységként fogjuk fel. Célunk, hogy minden gyermekben (egyéni adottságától függően) alakuljon ki a tanuláshoz szükséges beállítódás és képesség. A tanulást utánzásos modellkövetés, cselekvéses, kérdésekre épülő ismeretszerzés, az óvodapedagógusok által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés lehetőségének biztosításával valósítjuk meg. Óvodánkban a tanulás sokszínű, változatos tevékenységekbe ágyazottan, a gyermekek kíváncsiságára, érdeklődésére, tevékenységvágyára, az önmegvalósítás szükségleteire építve, komplex módon történik, melyre a kötetlenség a jellemző. Arra törekszünk, hogy a tanulási helyzetek élményszerűek legyenek és a gyermekek fejlettségi szintjéhez, terhelhetőségéhez igazodjanak. Az óvodapedagógus maga határozza meg feladatait a gyermekek érdeklődése, kora, fejlettsége függvényében. Az ünnepek jelentős alkalmak a gyermekek az óvodai életében. Minden csoportban hagyomány a gyermekek köszöntése születés - és névnapjukon. Intézményünkben hagyományos ünnepek: Mikulás, Karácsony, Anyák napi köszöntés, Évzáró. Megismertetjük a farsangi és húsvéti népszokások hagyományát gyermekeinkkel. A Nemzeti ünnepre szervezett játékkal segítjük elő a szülőföldhöz kötődés alakulását. Minden évben megrendezzük a szülők és gyermekek közös programjaként a Lurkó napot.
56
11.3 Bambínó Óvoda Tevékenységközpontú óvodai nevelés (nyelvi, irodalmi, kommunikációs nevelés) Óvodánkban a Közoktatási Törvény értelmében 1999. szeptember 1.-től az OAP-ra épülő pedagógiai program szerint kezdtük meg nevelőmunkánkat. Az OKI által minősített óvodai programok közül a „Tevékenységközpontú Óvodai nevelési programot” adaptáltuk, mert ez felelt meg legjobban adottságainknak, kialakult gyakorlatunknak, szokásainknak, eredményeinknek és értékrendszerünknek. Óvodánk gyermekközpontú, befogadó, biztosítja minden gyermek számára az egyenlő hozzáférést. Meghatároztuk pedagógiai alapelveinket, céljainkat, feladatainkat, amelyek segítségével biztosítjuk óvodás gyermekeink számára a humanizált intézményi nevelést, melynek segítségével megteremtjük a gyermekek fejlődésének és nevelésének optimális feltételeit. Gazdag helyi nevelési rendszerünk egyik alapjára, az anyanyelvi kommunikációs programra koncentrálva fogalmaztuk meg tennivalóinkat, amely az óvodai tevékenységrendszer sajátos egészében valósulhat meg. A Tevékenységközpontú óvodai nevelés alapelvei, célja, feladatai: Alapelveink meghatározása: - az óvodai nevelés a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatására irányul. - a gyermeket, mint fejlődő személyiséget különleges védelem és gondoskodás illeti meg. - a gyermek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége, s ebben az óvodának kiegészítő szerepe van. - a gyermeki személyiséget elfogadás, tisztelet, szeretet, megbecsülés és bizalom övezi. Óvodai nevelésünk célja: A teljes gyermeki személyiség fejlesztése tevékenységek által és tevékenységeken keresztül. Pedagógiai célunk és feladatunk centrumában a kooperáció és a kommunikáció, vagyis az együttműködés és az érintkezés képességének fejlesztését állítjuk. Felfogásunk szerint a szocializáció folyamatában a beszéd, a kommunikáció, a gyermek környezettel való érintkezésének, gondolkodásának, önkifejezésének legfőbb eszköze. Ezáltal erősödik a gyermek biztonságérzete, növekszik tájékozottsága, gazdagodnak ismeretei és kapcsolatai, fejlődik beszédkészsége és anyanyelvi kultúrája. A gyermeki megismerés alapja óvodánkban a folyamatos érzékelés, tapasztalás és cselekvés és tanulás, ez pedig csak tevékenységek által valósítható meg, hiszen a gyermek állandó tevékenykedés közben fejlődik a legjobban. Programunk kitűzött nevelési célját a gyermek szükségleteinek, tevékenységeinek és képességeinek figyelembe vételével egyéni adottságaiból kiindulva valósítjuk meg. A szükségletek, a tevékenységek, és a képességek szerepe a nevelési céljaink elérésében: A gyermek fejlődő személyiség, életkoronként, egyénenként eltérő testi, lelki szükségletei vannak, amelyek kielégítésében meghatározó szerepe van a családi és óvodai környezetnek egyaránt. Ezért a családdal való jó együttműködést, és a jó partner-kapcsolat kialakítását igen fontos feladatunknak tartjuk. Hangsúlyos szerepet kap nevelésünkben, az elfogadás, a bizalom és az érzelmi alapigények kielégítése, s alapvető követelmény az érzelmi támaszt nyújtó nevelői attitűd kibontakoztatása. 57
Óvodai nevelésünk alapfeladatainak megfelelően változatos tevékenységeket biztosítunk gyermekeink számára, mivel a gyermek „tevékenykedő lény” s komplex tevékenységek által fejleszthető a legjobban. Elsődleges célunk a gyermek kompetenciájának fejlesztése, amelyben építünk a gyermek előzetes tapasztalataira, ismereteire. Mivel a képességek a tevékenységek közben fejlődnek a legjobban, így programunk kiváló forrása a képességfejlesztésnek, a (testi, szociális és értelmi) képességnek egyaránt. A Helyi Programban két lényeges képesség élvez prioritást: a kooperációs és a kommunikációs képességek. Az anyanyelv fejlesztése, a kommunikáció különböző formáinak alakítása kiemelt jelentőségű számunkra. Gyermekeink képességeinek fejlesztését jól szolgálja kommunikációs programunk, kiegészítve az alkalmazott drámajátékokkal. A fejlesztés tartalma: a nevelési folyamat négyes feladatrendszerén keresztül valósul meg: 1. Játék-tanulási tevékenység 2. Munkatevékenység 3. Társas-közösségi tevékenység 4. Szabadidős tevékenység A játék gyermekeink alapvető, mindennapjait átszövő tevékenysége, amely nevelésünk leghatékonyabb eszköze, mert minden tanulási tartalom megjelenik benne (ismeret, játékosság, készség). Eredményeképpen alakulnak ki a képességek, a jó szokás-szabály rendszer, a helyes viselkedési szokások. Alapelvünk, hogy minél több időt, alkalmat, élményt és lehetőséget biztosítsunk gyermekeinknek az elmélyült játékra, amelyet nyugodt, kiegyensúlyozott, derűs légkörben végezhetnek. Óvodánkban a szabad játék túlsúlya érvényesül. A játék a tanulás legfontosabb színtere, s nevelési folyamatunkban törekszünk a minél többoldalú tapasztalatszerzés biztosítására, s a közvetlen környezet cselekvő megismerésére, spontán vagy irányított formában. Célunk a gyermek önbizalmának erősítése érdekében a pozitív megerősítés, a sikerélmény biztosítása. Programunkban fő követelmény, hogy a gyermekek tanuljanak meg egymással érintkezni és együttműködni. Feladatunk megtanítani azokat a kommunikációs formákat, képességeket, amelyek segítségével eligazodnak a napi életben. Nagy hangsúlyt fektetünk a kulturált viselkedés szokásainak alakítására. A gyermekközösségeinkben a társas kapcsolatok, a közös munka, az együttjátszás, együttműködés, a komplex tevékenységek rendszere is az együvé tartozás érzését erősítik. A felnőttekkel szemben a demokratikus partneri viszony kialakítása a cél. Az életre való nevelésünk fontos mozzanata a munkatevékenységek biztosítása, amely a játékból indul ki, és elsősorban önmagukért és a közösségért végzik, de felelősséggel is jár. Törekszünk a munkához való attitűdök kialakítására, az önállóság és öntevékenység biztosítására. A szabadidős tevékenységek biztosításával a gyerekek gyakorolhatják, hogy hogyan gazdálkodjanak a rendelkezésükre álló idővel, annak tartalmas eltöltésével, a szabad választással és önálló döntéssel próbálkoznak.
58
A komplex tevékenységek rendszere: A gyermek ismereteinek gyarapítását, képességeinek fejlesztését komplex tevékenységek által valósítjuk meg. A tervezőmunkában a legfontosabb rendező elv az évszak. Ennek függvényében tervezzük meg a gyermeki tevékenységeket, a napirendet, a heti rendet, amelyet rugalmasan kezelünk. Az anyanyelvi nevelés komplex folyamat, amely minden tevékenységet áthat, legfontosabb eszköze a szociális kapcsolatok kiépítésének, az egymás közötti kommunikációnak. Egész nap folyamán kihasználjuk a kommunikációs lehetőségeket, beépítjük a komplex tevékenységek rendszerébe, beszélgető köröket alakítunk, ahol a kommunikációs képesség fejlesztése a cél, építve a gyermek ismereteire, élményeire. A csoportjainkban mindennap többször hallgatnak mesét a gyermekek kezdeményezésre vagy kívánság szerint. Önként bábozhatnak, dramatizálhatnak. A játékos matematikai nevelés lehetőséget nyújt az értelmi képességek fejlesztésére. A külső világ tevékeny megismerésében építünk a közvetlen megfigyelésre, és a minél több oldalú tapasztalatszerzésre, neveljük gyermekeinket a természet szeretetére, környezetünk védelmére, a környezettudatos magatartásra, a fenntarthatóság megvalósítására. A vizuális tevékenység a gyermekek számára az egész nap folyamán biztosított. Tanítjuk őket az eszközök célszerű kezelésére, a technikák használatára, kipróbálására, célja a gyermekek szabad önkifejezése, élményeinek, fantáziájának képi megjelenítése, manuális és esztétikai érzékük, kreativitásuk fejlesztése, az alkotás öröméhez juttatása. Az óvodai zenei nevelés fejleszti a gyermek zenei érdeklődését, formálja zenei ízlését. A jó zenei légkör átszövi az egész napot, a gyermek érzelmi állapotát, hangulatát pozitívan befolyásolja. Tevékenységközpontú programunk lényeges eleme a testi nevelés. Mivel a mozgásfejlődés és a szellemi fejlődés szoros kapcsolatban áll, ezért maximálisan biztosítjuk a mozgás lehetőségét. Elvünk a mozgás derűs légkörének megteremtése, amely élmény a gyermekek számára, s jól fejleszti motoros képességeit is. Kedveltek a mozgásfejlesztő játékaink, s a szép, tágas udvarunk is kiváló helyszínt biztosít a mozgás és a játék megvalósításához. Tevékenységközpontú pedagógiai programunk jól illeszkedik a gyermekek egyéni fejlődési üteméhez, s rugalmasan alkalmazható mind a hátrányos helyzetű, mind a tehetséges gyerekek nevelésében is. „ Amit csak hall a gyermek, könnyen elfelejti, amit lát is, már inkább megjegyzi, de amiben ő maga is tevékenyen részt vesz, az bizonyosan bevésődik emlékezetébe.” (Kodály Zoltán)
11.4 Mesevár Óvoda Tevékenységközpontú óvodai nevelés Nevelőmunkánkat a „Tevékenység központú óvodai program” szellemében végezzük. Óvodai nevelésünk célja, hogy óvodásaink az óvodáskor végére szociálisan és az általános intelligencia terén egyaránt feleljenek meg a társadalom által támasztott normáknak. A Tevékenységközpontú óvodai nevelés alapelvei: - az óvodai nevelés a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatására irányul. - a gyermeket, mint fejlődő személyiséget különleges védelem illeti meg. - a gyermek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége, s ebben az óvodának kiegészítő szerepe van. 59
- a gyermek szeretete, tisztelete, megbecsülése, egymás különbözőségének elfogadása Óvodánk nevelési célja: A 3-7 éves korú gyermek társadalmi gyakorlatra való általános felkészítése, amely magába foglalja: a teljes gyermeki személyiség fejlesztését a tevékenységek által és a tevékenységeken keresztül, az életre való felkészítés tevékenységek által és a tevékenységeken keresztül. Feladatunk: Sokoldalú, játékos, mozgásos, érzékszervi megtapasztaláson alapuló tevékenységeken keresztül, a gyermekek életkorához, egyéni fejlődési üteméhez, igényeihez, szükségleteihez igazodó személyiségfejlesztés. Pedagógiai célként tűztük ki a kooperáció és a kommunikáció, vagyis az együttműködés és a társas érintkezés képességének fejlesztését is. Olyan gyerekeket nevelünk, akiknek a környezet védelme életmód, s ennek alapjait óvodánk igyekszik megalapozni. Ebből adódó feladataink: - Napjaink környezet-és természetvédelmi problémáinak megoldásához szükséges szemlélet és magatartásformálás, - A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszony kialakítása a természethez, az emberi alkotásokhoz, megtanítani azok védelmét, és az értékek megőrzését, - Megismertetni a szülőföld, az ott élő emberek, a hazai táj, a helyi hagyományok és néphagyományok, szokások, a családi és a tárgyi kultúra értékeit, megtanítani ezek szeretetét, védelmét. A gyermeki megismerés alapja óvodánkban a folyamatos érzékelés, tapasztalás és cselekvés, ez pedig csak tevékenységek által valósítható meg, hiszen a gyermek állandó tevékenykedés közben fejlődik a legjobban. Óvodai nevelésünk alapfeladatainak megfelelően változatos tevékenységeket biztosítunk gyermekeink számára, mivel a gyermek „tevékenykedő lény” s komplex tevékenységek által fejleszthető a legjobban. Programunk kitűzött nevelési célját a gyermekek szükségleteinek, tevékenységeinek és képességeinek figyelembe vételével egyéni adottságaikból kiindulva valósíthatjuk meg. A szükségletek, a tevékenységek, és a képességek szerepe a nevelési céljaink elérésében: A gyermek fejlődő személyiség, életkoronként, egyénenként eltérő testi, lelki szükségletei vannak, amelyek kielégítésében meghatározó szerepe van a családi és óvodai környezetnek egyaránt. Az óvodai nevelés általános feladatai: az egészséges életmód alakítása, az érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása, az anyanyelvi-, értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása.
60
Az egészséges életmód alakítása: Az egészség megóvása, szokások kialakítása, tudatosítással és gyakorlással megfelelő magatartásformák megalapozása, az egészséges életmódhoz szükséges jártasságok és készségek kialakítása. Ez egyben tevékenységközpontú óvodai pedagógiai programunk kiemelt feladata. Az érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása: A személyiségen belül az érzelmek dominálnak, ezért elengedhetetlen, hogy a gyermeket az óvodában érzelmi biztonság, otthonosság, derűs, szeretetteljes légkör vegye körül. Ehhez: olyan óvodai élet megszervezését tűztük ki célul, amely segíti a gyermek erkölcsi és akarati tulajdonságainak fejlődését, segíti a közös élményekre épülő közös tevékenységek gyakorlását. Ezzel segítjük a gyermekeket a különbözőségek elfogadásában és tolerálásában. A helyes szociális viselkedés megtanulásának színtere az óvodai csoport, ahol a gyermek az óvodapedagógus – dajka között partneri viszony alakul ki. Fontosnak tartjuk a felnőtt gyermek, gyermek - gyermek pozitív érzelmi töltésű kapcsolatának kialakítását, valamint az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő és megtartó képességek formálását, erősítését a társas kapcsolatok létrehozása érdekében. Az óvodai élet egészét meghatározhatja a beszoktatás élménye. Barátságos, szeretetteljes légkört, melegséget sugárzó környezetet alakítunk ki. Nyitottságra törekszünk, mely nemcsak a beszoktatásra korlátozódik, hanem a gyermek egész óvodai nevelésének idejére biztosítunk. Csak így várhatjuk el a szülőktől, hogy a nevelési elveinket, az óvoda szokásait, a viselkedéskultúra, a szociális- és tanulás képességek fejlesztési módját elfogadják. Az anyanyelvi-, értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása: Az anyanyelvi nevelés komplex folyamat, amely minden tevékenységet áthat, legfontosabb eszköze a szociális kapcsolatok kiépítésének, az egymás közötti kommunikációnak. Egész nap folyamán kihasználjuk a kommunikációs lehetőségeket, beépítjük a komplex foglalkozások rendszerébe, beszélgető köröket alakítunk, ahol a kommunikációs képesség fejlesztése a cél. Az értelmi nevelés további feladatai: A gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteinek rendszerezése, bővítése különböző tevékenységekben való gyakorlása, kísérletezgetések lehetőségeinek biztosítása. Az óvodai nevelésünkben a gyermek érdeklődésére, kíváncsiságára életkori sajátosságaira alapozunk, valamint meglévő tapasztalataira, élményeire és ismereteire. Ezekre építve biztosítunk változatos tevékenységeket, amelyeken keresztül a gyermek további élményeket, tapasztalatokat szerez az őt körülvevő természeti és társadalmi környezetről. Az óvodai élet tevékenységformái: Az óvodai nevelés leghatékonyabb eszközének a játékot tekintjük. A kisgyermek első valódi játszótársa a családban, az óvodában is a felnőtt – a szülő és az óvodapedagógus – utánozható mintát ad a játéktevékenységekre, majd amikor a szabad játékfolyamat már kialakult, bevonható társ marad. Törekszünk arra, hogy megfelelő helyet, időt, eszközt és élményt biztosítsunk számukra. A szabadidős tevékenységek biztosításával a gyermekek gyakorolhatják, hogy hogyan gazdálkodjanak a rendelkezésükre álló idővel, annak tartalmas eltöltésével, a szabad választással és önálló döntéssel próbálkoznak.
61
A tanulás az óvodapedagógus által tudatosan szervezett kötetlen kezdeményezések, beszélgetések, tapasztalatszerző séták, egyéni és kis csoportos tevékenységek formájában valósul meg. A szervezeti forma és módszerek megválasztása teljes egészében az óvodapedagógus kompetenciájába tartozik, a gyermekek életkorának és fejlettségének figyelembe vétele mellett. A tanulás az óvónő és a gyermek kölcsönös egymásra ható közös tevékenysége, mely a gyermek érdeklődésére, kíváncsiságára, a gyermek egyéni fejlettségéhez igazodva valósul meg. Programunk biztosítja a gyermekek igényeihez, egyéniségéhez, teherbíró képességeihez igazodó tanulási kereteket és formákat. Az óvodai tanulás a játék motivációs bázisára épül, mindvégig játékos jellegű marad. Programunk specialitása a szabadidős tevékenység szervezése. A napi tevékenységeken túl, alkalomszerű, valamint éves rendszerességgel visszatérő lehetőségeket biztosítunk arra, hogy a gyermekek hozzászokjanak az önálló döntéshez, megtanuljanak biztonságosan eligazodni a környezetükben. Vers, mese A gyermekek érzelmi, értelmi és etikai fejlődésének segítése, pozitív személyiségjegyeinek megalapozása, csodákkal teli meseélmények segítségével és a versek zeneiségével, rímeinek csengésével történik. Emberi érzéseket közvetítenek, melyek megmozgatják a gyermekek fantáziáját, a belső képalkotásnak ez a folyamata a gyermeki élményfeldolgozás egyik legfontosabb formája. Ének, zene, énekes játék Óvodánkban a környezet hangjainak megfigyelése, az ölbeli játékok, a népi gyermekdalok, az éneklés, az énekes játékok, a zenélés örömet nyújtanak a gyermeknek, egyben felkeltik zenei érdeklődését, formálják zenei ízlését, esztétikai fogékonyságát. Rajzolás, mintázás, kézi munka A gyermek élmény-és fantáziavilágának képi, szabad önkifejezése. A gyermekek tér-, forma-, színképzetének gazdagítása, esztétikai érzékenységük, szép iránti nyitottságuk, igényességük alakítása. Megismertetjük a gyermekeket az eszközök használatával, a különböző anyagokkal, a rajzolás, mintázás és kézimunka különböző technikai alapelemeivel és eljárásaival. Vizuális tevékenységeket az óvodai élet egész napjában folyamatosan tervezünk. Mozgás A 3-7 éves gyermekek egészséges testi fejlődésének biztosítása nem képzelhető el a rendszeres, játékban gazdag, az egyéni képességeket figyelembe vevő, kellő aktivitást és terhelést biztosító mozgás nélkül. A gyermekek mozgásfejlesztése kiemelt feladat, melyet indokol mozgásszegény életmódjuk és az, hogy óvodásaink nagyobb része panelházban él, ahol kevés lehetőségük adódik a szabadban való mozgásra. A külső világ tevékeny megismerése A külső világ tevékeny megismerésének célja, hogy a gyermeknek segítséget nyújtson ahhoz, hogy a világot megismerje és megértse a maga egészében. Azt erősítjük a gyermekben, hogy mennyire 62
összefügg minden egymással és milyen nagy az ember felelőssége a természeti és társadalmi környezet megóvása érdekében.
Matematika A gyermeket körülvevő környező valóság mennyiségi és térbeli viszonyai, formái, a játékban, különböző tevékenységekben, és természetes napi szituációkban figyelhetők meg. Munka Az gyermekmunka az életre való felkészítést, a társadalmi gyakorlat megismerését, a személyiség fejlesztését, a közösségi kapcsolatok, kötelességtudat alakítását szolgálja. Ha mindez pozitív élmények átélésének forrása, akkor a gyermek örömmel fogja végezni. A gyermek éppúgy élvezi a munkatevékenységet, mint a játékot, ha tiltásokkal vagy túl nehéz feladatokkal nem szegjük kedvét. A gyermekek olyan jártasságokra tesznek szert, amelyek segítségével a munkában való részvételük egyszerűbbé, könnyebbé, gyorsabbá válik. Ünnepek, rendezvények Nagy fontosságot tulajdonítunk az ünnepek és rendezvények nevelő hatásának. A sok-sok előkészület, rengeteg tevékenységre, ötletek, önálló elképzelések megvalósítására ad módot. A megvalósított ötletek alkalmasak az együttes értékteremtésre, a közös öröm a legjobb eszköze a közösség alakításának.
11.5 Liget Óvoda Pedagógiai program a Játék – Mozgás - Kommunikáció óvodai nevelési program alapján Az óvodai programunk célja: az óvodások sokoldalú, harmonikus fejlődésének elősegítése, a gyermeki személyiség kibontakoztatása, a kreativitás előtérbe helyezése és a kompetencia érzés kialakítása, fenntartása az életkori és egyéni sajátosságok, eltérő fejlődési ütem figyelembe vételével, az egyenlő hozzáférés biztosításával. A személyiség fejlesztését öt átfogó nevelési területen valósítjuk meg. A játék, mozgás, kommunikáció, e tevékenységekbe integrálódik a környezet megismerésére nevelés és a komplex esztétikai nevelés. A játékot alapvető és legfőbb tevékenységformának tekintjük, melynek sajátossága a feszültségoldás és az örömszerzés. Az óvodás életkorban a nevelés eszközei közül a játék a gyermek legelemibb pszichikus szükséglete. A játék a gyermek számára a legfőbb élményforrás ugyanakkor a személyiség fejlesztésének színtere a tanulás, a készség és a képességfejlesztés leghatékonyabb módja. Az óvodás korban fontos a szabad játék érvényesülése. Különös gondot fordítunk a halmozottan hátrányos helyzetű és az SNI gyermekek élményhez juttatására. Ehhez olyan feltételeket teremtünk a játékban, ahol a különbözőség felé fordulás, annak elfogadása mindenki számára természetessé válik. Kibővítettük a játéklehetőségeket azzal, hogy a csoportszobák és a játszóudvar mellett három játszószobát működtetünk speciális felszereléssel és feladatokkal. 63
Általános szabályok a játszószobákra: A gyermekek 4-5 éves kortól heti három alkalommal tetszés szerint vehetik igénybe. A játszószobába történő átjáráshoz, minden érintett csoportban „itt vagyok” táblát használunk. Ennek két célja van – a gyermek saját jelével jelzi, melyik szobában tartózkodik, valamint észleli, hogy van – e még lehetőség valamelyik szobába menni, vagy megtelt a tábla. Mindhárom játszószoba tevékenységét a játszószobai naplóba rögzítik az óvónők. Tornaszobai tevékenység célja: a gyermekek mozgáskedvének fenntartása, mozgásigényének kielégítése, az állóképesség fejlesztése. A gyermekek a tornaszereket saját ötleteik alapján az óvodapedagógus segítségével előkészítik, szabályaikat maguk alkotják és választott társakkal addig játszhatnak amíg jólesik. Az óvodapedagógus szerepe a segítségnyújtás és a gyermek ötleteinek megvalósítása, balesetmentes környezet biztosítása. Kézműves szobai tevékenység célja: a gyermekek önkifejező képességeinek, kreativitásának, finommotorikájának, manuális képességeinek fejlesztése, esztétikai, érzelmi nevelése. Tartalma: a gyermek élményvilágának, fantáziájának, kreativitásának, ötleteinek megvalósítása és az egyes technikák gyakorlása, kombinatív alkalmazása. Témákhoz kapcsolódva többféle technikát ajánlunk fel a gyermekeknek, melyek közül szabadon választhatnak. Figyelembe vesszük a mindenkori jeles- és ünnepnapokhoz kapcsolódó szokásokat. Lehetőséget biztosítunk, hogy a megkezdett munkát több napon keresztül folytathassák, befejezhessék. Zeneszobai tevékenység célja: a gyermekek kommunikációs képességeinek szocializációjának, fantáziájának, ritmusérzékének fejlesztése, érzelmi és esztétikai nevelés. Tartalma: a természeti, társadalmi környezethez kapcsolódó énekek, dalos játékok, versek, mesék, szimulációs – fantázia míves játékok, mozgásos improvizációk, drámapedagógiai elemek gyakorlása. Témakörökhöz, aktualitásokhoz kapcsolódva, a drámapedagógia elemeivel kiegészítve tervezzük a játékot, melyet a gyermek egyéni ötletei alapján folyamatosan alakítunk. Helyet kap az éneklés, a táncos játékok, népszokást őrző dramatikus játék, jeles napokhoz kapcsolódó mondókák, rigmusok, bábozás. Lehetőséget biztosítunk a szereplési vágy kiélésére, kielégítésére. Mozgás Az óvodába kerülő gyermek egyik alapvető életkori sajátossága a mozgás. Célja: a természetes mozgáskedv fenntartása, a mozgásigény kielégítése, a mozgás megszerettetése. A mozgásszint fejlesztése, mozgástapasztalatok bővítése, gyakorlási lehetőségek biztosításával. Mozgásfejlesztő programunk hozzájárul az egészséges életmódra neveléshez, szocializációhoz. Mozgásprogramunk tartalma három fő területen valósítható meg: Kötetlen szabad mozgás (játék, kirándulás), Konkrét fejlesztést szolgáló testneveléssel, testedzéssel (mindennapos testnevelés, kötelező testnevelés foglalkozások szervezése), Sporttevékenységekkel (kerékpározás, görkorcsolyázás, szánkózás). Kommunikáció A szocializáció folyamatában a beszéd, a kommunikáció a gyermek környezetével való érintkezésének, önkifejezésének, gondolkodásának legfőbb része. 64
Célja: a szocializáció elősegítése, egyéni fejlesztés biztosítása. Feladataink: Személyes mintaadással a beszédkedv kialakítása, fenntartása, a gyermek meghallgatása. A gyermekek egymás közötti kommunikációjának ösztönzése, szókincs bővítése. Változatos tevékenységeken keresztül a valós élet szerepköreinek elsajátítása játékos formában. A nevelés tartalma: Beszédtechnika – hanglejtés, légzéstechnika, artikuláció, Szóbeli szövegalkotás – véleménynyilvánítás, eseményelmondás, köszönés, Érintkezésünk normái – illemszabályok, óvodán kívüli közös viselkedés. Az óvodai tanulás célja nemcsak és nem elsősorban az információ bővítése, hanem a képességek fejlesztése és az óvodás gyermek kompetenciájának fejlesztése. A tanulás lehetséges formái óvodánkban: - utánzásos, minta és modellkövetéses magatartás és viselkedéstanulás (szokások alakítása), - spontán játékos tapasztalatszerzés, - cselekvéses tanulás, - az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés. A Nyuszi és a Méhecske csoportban a „TÁMOP 3. 1. 4. Kompetencia alapú oktatás, egyenlő hozzáférés” pályázat kapcsán bevezettük a kompetencia alapú programcsomag alkalmazását. Ezekben a csoportokban a négy őselem (Tűz-Víz-Levegő-Föld) mentén tervezzük a projekteket, ennek fenntartása 5 évre kötelező. Az óvónők folyamatosan engednek betekinteni munkájukba, így adják át tapasztalataikat az érdeklődők számára. A többi csoportban az egyes elemeit vezetik be, ötleteket merítenek a segédanyagokból. A gyermek és az esztétikum Óvodánkban az esztétikai nevelést komplexen értelmezzük, amely magába foglalja az irodalmi, zenei és vizuális nevelést. A gyermekek napi folyamatos tevékenységében az egyes részterületek nem választhatók el egymástól mereven, mind érzékelésben, mind az észlelésben áthatják egymást, felerősítik érzelmi hatásaikat. Irodalmi nevelés Mese, vers célja: a gyermek pozitív személyiségjegyeinek megalapozása érzelmi, erkölcsi és értelmi fejlődésének elősegítése. Nyelvi és kommunikációs képességeinek fejlesztése a gyermekirodalom sajátos eszközeivel. Zenei nevelés, ének zene, énekes játékok célja: a gyermekek zeneszeretetének megalapozása, a zenei szépségekre való fogékonyság alakítása. A zene által közvetíthető néphagyományok megismertetése. Vizuális nevelés célja: a gyermek személyiségfejlődésének kibontakoztatása, az őt körülvevő élmény és fantáziavilágának újraalakítása, képi, plasztikai önkifejezése nyomán. A környezet megismerésének a célja: a gyermekek az őket közvetlenül körülvevő és tágabb természeti, társadalmi környezetről olyan tapasztalatot szerezzenek, amelyek nélkülözhetetlenek a biztonságos eligazodáshoz, tájékozódáshoz a környezettel való aktív kapcsolat tevékeny kialakításához.
65
A környezet megismerésének részterületei: A természeti és társadalmi környezet megismerése, Környezetünk formai és mennyiségi viszonyai, Környezetalakítás, Környezetvédelem. Munkajellegű tevékenységeink célja: a munkához való pozitív viszonyulás kialakítása, a későbbi munka iránti tiszteletet megalapozása, a gyermeki önállóság, társakkal való együttműködés megalapozása, olyan képességek kialakítása, amelyek segítik a gyermeket az eredményes munkavégzésben. Az óvodai élet hagyományos rendezvényei: Almaszüret a Bocskai kertben, Anyák napja, közös óvodai kirándulás a gyermekekkel, gyermeknap a szülőkkel együtt egész napos programmal. Néphagyományokhoz kapcsolódó rendezvényeink: Farsang, ami óvodai szinten zajlik a szülőkkel együtt – Farsangi bál. Pünkösdölés, majálisozás – óvodai szinten délelőtti közös program. Sajátos nevelési igényű és akadályozott gyermekek nevelésének pedagógiai programja A sajátos nevelési igényű és akadályozott gyermekek óvodai nevelése teljes és részleges integrációban történik. Az integrálás több ember munkáját jelenti: óvodapedagógusok, a gyógypedagógus, a szülők, valamint a speciális intézmények szakemberei, pl. szurdopedagógus. Az integrációban lényeges mozzanat, hogy a korcsoport fejlődését ne akadályozza a sérült gyermek, aki a csoportban egyenrangú társa a többieknek. A speciális nevelési szükségletű és akadályozott gyermekek csoportja a Napocska csoport. Maximális létszám: 12 fő. A fejlesztő csoportba a város és a környékbeli települések óvodáskorú gyermekei vehetők fel, ha: - szakvélemény javasolja számukra a fejlesztő csoportot, - különleges gondozási igényük olyan mértékű, hogy normál óvodai csoportban biztonsággal nem integrálhatók be, de közösségben fejleszthetők, - befogadó nyilatkozatot ad ki a tagóvoda. A szegregált csoportba felvehetőek a középsúlyos értelmi fogyatékos, az autista gyermekek, továbbá a tanulásban akadályozott, akiknél elsődleges az értelmi fogyatékosság, de emellett hallási, érzékszervi vagy testi fogyatékosság van jelen. Minden esetben egy hónap próbaidő után nyerhet felvételt a gyermek a fejlesztő csoportba, ha a minimum követelményeknek eleget tesz: - mozgás terén: helyzet és helyzetváltoztató alapmozgásokra képes, sima talajon önállóan jár; - gondozás terén: öltözködésnél együttműködő; - táplálkozás terén: képes önállóan kanállal enni, pohárból inni; - szobatisztaság terén: rendszeres vécéztetés mellett nappal száraz marad; - beszéd terén: figyelni tud a beszédre, néhány nevet, felszólítást megért; - szociális fejlettség terén: kiscsoportban nevelhető, önmagára és társaira veszélyt nem jelent. A gyermek óvodai felvétele minden esetben egyéni döntést igényel. A nagycsoportos életkorú, diagnosztizált gyermekeknél a nekik leginkább megfelelő, várható iskolatípusra való alkalmasság elérése a cél. A fejlesztő csoport működését, szervezését a személyi feltételek figyelembevételével mindenkor az aktuális csoportlétszám és összetétel határozza meg. 66
Az életkornak megfelelő kezdeményezések rendszere kiegészül és módosul a gyógypedagógiai fejlesztéssel. A direktebb fejlesztés elve és gyakorlata átszövi a csoportfoglalkozásokat: igazodik a gyermek fejlődésének lehetséges üteméhez, sérülés specifikus igényeihez. A fejlesztés egyénre szabott fejlesztő program alapján történik. A gyermek fejlődésének folyamatos figyelemmel kísérése elengedhetetlen. A fejlődésről a szülő rendszeresen tájékoztatást kap. Az óvodai csoportnaplóban dokumentálódik a fejlesztési tervek mellett a differenciált nevelő – oktató munka.
11.6 Aranykapu óvoda Hétköznapi varázslatok, Óvodai nevelés Freinet- elemekkel Nevelőmunkánkat 1992-től a Freinet-pedagógia szellemében végezzük. Pedagógiai programunkat az óvodai nevelés országos alapprogramjának követelményrendszerére építve, a Hétköznapi varázslatok, Óvodai nevelés Freinet – elemekkel OKI minősített óvodai programját átvéve készítettük el, majd a program – beválás vizsgálat eredménye alapján módosítottuk. Freinet szellemiségünkről Freinet pedagógiája egy tevékenységközpontú, öröm és sikerorientált, a gyakorlatból építkező és általa fejlődő pedagógia. Jellemző rá, hogy többféle irányzatból építkező, mobil, nyitott rendszer, mely újabb és újabb ötletekkel, módszertani megoldásokkal bővíthető. Tudatosan épít a gyermek önállóságára, elősegíti a benne szunnyadó képességek maximális kibontakozását. Közösségünkben lehetősége van a gyermekeknek a kezdeményezésre, az érdeklődésétől függő szabad tevékenységválasztásra és lehetősége nyílik a kutatásra, kísérletezésre, az egyéni felfedezésre. Ébren tartjuk a gyermekek vele született ösztönző erejét, - a kíváncsiságot, mely a megismerés alapfeltétele. Találkozhatnak a gyermekek a világgal, az élő kultúrával, a régmúlt értékeivel. Figyelembe vesszük a gyermekek egyéni fejlődési ütemének eltolódásait, képességeiket, irányultságukat. Törekszünk arra, hogy gyermekeink funkcionális, életmenetükbe illeszkedő tevékenységet végezzenek, melyben nem fáradnak ki és örömmel végzik azokat. Gyermekeink kedvelik az egyéni és csoportmunkát egy együttműködő közösség keretein belül. Csoportjaink életében és a gyermekek viselkedésében és munkájában szükséges az alapos rend, amely olyan valóságos életvezetési technika, amelyet magunk alakítunk ki. Előtérbe helyezzük a gyermeki szabad alkotásokat, a természetes, kísérletező tapogatózást és a játékos munkát. A fent megfogalmazott szellemiség jegyében óvodai nevelésünk célja: Az egyszeri és megismételhetetlen gyermeki személyiség adottságainak, képességeinek, szükségleteinek szabad kibontakoztatása, ahol tiszteletben tartjuk az egyéni sajátosságokat, személyiségi jogokat. A kor követelményeit és a választott Freinet szellemű nevelést figyelembe véve, nevelésünk biztosítja a gyermekek számára a sikeres iskolakezdéshez szükséges testi, lelki, érzelmi, értelmi fejlesztést; valamint a kompetenciafejlesztés elemeit – attitűd, ismeret, képesség. 67
Célunk a szabad játék elsődlegességének biztosítása, a játék eszköz jellegének professzionalizálása, a testileg-lelkileg egészséges személyiség kibontakoztatása, az örömteljes óvodai élet. A gyermek elemi pszichikus szükségletének, a szabad játéknak minél optimálisabb szintű kielégítése a megfelelő feltételek biztosításával, játéktámogató magatartással, reflektív attitűddel, a szülők szemléletformálásával. 11.6.1 Fontosnak tartjuk, hogy óvodásaink: a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak, színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni, ismereteik, tapasztalataik, fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek; az óvodáskor végére a gyermekek a különbözőségekkel természetes módon éljenek együtt, váljanak koruknak megfelelő mértékben empatikus, szolidáris játszótársakká, csoporttársakká, egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban. Nevelésünk feladatai: Minden gyermeket el kell juttatni – saját belső erőit aktivizálva és jogainak teljes körű tiszteletben tartása mellett – képességeinek maximumára. Egészségesen éljenek, sokat mozogjanak és tartózkodjanak a szabadban. 1. Szabad önkifejezés technikája: szabad rajz szabad fogalmazás mozgásos önkifejezés matematikai alkotások
szabad vita zenei alkotás színpadi kifejezés
2. Kommunikációs technikák: óvodák közötti levelezés kölcsönös látogatás 3. Technikák a környezet tanulmányozására: kirándulások állatgondozás az óvodában tudományos kísérletezés Nevelésünk célját és feladatait csak úgy lehet megvalósítani, ha elfogadjuk, hogy az óvodáskorú gyermek alapvető tevékenysége a JÁTÉK. Potenciális partner, akit érdekel, amit a gyermekek játszanak, tesznek, csak a szükséges esetekben avatkozik be, például a veszélyessé váló agresszív játékba. Nevelésünk tevékenységközpontú, öröm és sikerorientált, értékközvetítő óvodai modellben az átvett programban részletezett módon valósul meg. Törekszünk az inkluzív nevelés megvalósítására; a nevelési folyamatok szervezésének, tartalmának és módszereinek megválasztásakor elsődleges szempont a gyermekek szociokultúrális háttere. A tanulás és a munka is, mint tevékenység a játékból indul ki, és a játékban fejlődik. Ezért az óvoda életét, a gyermek mindennapjait úgy szervezzük, hogy a gyermek annak minden percét játékként élhesse meg, hiszen Ő „csak” játszani akar, szabadon, hosszú időn keresztül és zavartalanul. 68
Tagóvodánkban az óvodai élet hagyományos ünnepein és rendezvényein kívül számos, érdekes, színes, színvonalas programmal kedveskedünk az ide járó gyermekeknek és szüleiknek. A szülők az évi 1 alkalommal megrendezésre kerülő nyitott műhelymunkák alkalmával betekinthetnek a csoportok munkájába. Ilyen módon rálátásuk nyílik az óvodában folyó nevelőmunkára; jobban megismerhetik a gyermeküket és a szülőtársakat. Az adventi készülődés jegyében rendezzük óvodánkban a Luca- napi vásárt. Luca napig /december 13./ minden csoport „vásárfiákat” készít. Többnyire szülőkkel munkadélutánok alkalmával készülnek a csoportok felajánlásai. Májusban – az óvodai beíratás napjain Ovikóstolót szervezünk az érdeklődő szülőknek és gyerekeiknek. A hozzánk érkezők betekinthetnek csoportjainkba, ahol megajándékozzuk a kicsiket. Mindhárom nap délelőtt 10 órától az óvoda aulájában rövid meseelőadással várjuk a leendő óvodásokat. Május végén tartjuk intézményünk legtöbb tervezést, szervezést, készülődést jelentő rendezvényét, az Arany- napot. Az Arany-nap egy vidám, szórakoztató családi délután, ahol a gyermekek és a hozzátartozók egyaránt felüdülhetnek. Délután 15-17 óra között rendezzük, amikor a szülők nagyrészt befejezik a munkájukat. A programok évről évre változnak. Óvodánk kisebb és nagyobb csoportjai rendszeresen látogatják a városban szervezett mozi-, báb-, és meseelőadásokat. A nagyobb csoportok évente 1-2 alkalommal a debreceni Vojtina bábszínházba is ellátogatnak. Minden tanév végén kirándulnak csoportjaink. Kedvelt kirándulóhelyeink: - Debreceni Állatkert - Nyíregyházi Vadas park - Hortobágyi Nemzeti Park és Madárkórház - Archeopark –Polgár - Zsuzsi vonatozás a Hármas hegyaljára Hagyomány, (2003-2004-es tanévtől kezdődően), hogy óvodánk valamennyi csoportja közös kiránduláson vesz részt. Az egy napos kirándulások helyszínét közösen választjuk ki, annak megfelelően, hogy az a kisebb és nagyobb korosztály tapasztalatszerzését, szórakozását egyaránt szolgálja. A személyes találkozásokon kívül kérdőív segítségével mérjük fel tanév elején, hogy a szülők mit tartanak fontosnak gyermekeik óvodai életének megszervezésében, mit tehetnek és kívánnak ők tenni gyermekeikért. Fontosnak tartjuk, hogy a szülők partnereink legyenek, érezzék, nélkülük nem, csak velük lehet gyermekük óvodai nevelése eredményes. A Süni és a Plútó csoportban a „TÁMOP 3. 1. 4. Kompetencia alapú oktatás, egyenlő hozzáférés” pályázat kapcsán bevezettük a kompetencia alapú programcsomag alkalmazását. Ezekben a csoportokban a négy őselem (Tűz-Víz-Levegő-Föld) mentén tervezzük a projekteket, ennek fenntartása 5 évre kötelező. Az óvónők folyamatosan engednek betekinteni munkájukba, így adják át tapasztalataikat az érdeklődők számára. A többi csoportban az egyes elemeit vezetik be, ötleteket merítenek a segédanyagokból. 69
11.7 Aprónép Óvoda Tevékenység központú óvodai nevelés Nevelési Programunkat a „Tevékenységközpontú Óvodai pedagógiai program felhasználásával alakítottuk ki. A pedagógiai célok és feladatok centrumába az együttműködési kooperációs és érintkezési, kommunikációs képességek fejlesztését állítjuk. Nevelési céljaink elérésében kiemelt szerepet tulajdonítunk a tevékenységeknek, melyek kielégítik a gyermekek valamennyi szükségletét, s általuk fejlődnek a gyermekek képességei. A nevelésünk alapvető feladata a gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése. A tevékenységek láncolatában megvalósul: az egészséges életmód kialakítása, az érzelmi, erkölcsi és közösségi nevelés, a szocializáció és az anyanyelvi és értelmi képességek fejlesztése. Ezen feladataikat a játék és tanulási tevékenység, a társas, közösségi tevékenység, a munkatevékenység és a szabadidős tevékenység keretei között valósítjuk meg. Óvodánk gyermekcsoportjaiban részben átvettük a kompetencia alapú programcsomag elemeit, és beépítettük mindennapjainkba. A fejlesztés tartalma A játék a 3-7 éves gyermek alapvető, semmi mással nem helyettesíthető tevékenységi formája. Játék közben önként, szabadon kiélheti, kipróbálhatja, feldolgozhatja és gyakorolhatja az életben előforduló szituációkat, az őt érő élményeket. Eközben alakulnak társas kapcsolatai, megtapasztalja a közösségi élet sokoldalú viszonyait, buktatóit. Rájön, hogyan kell kommunikálni, kooperálni társaival, hogy elboldoguljon a közösségben. A játék során gazdagodnak szociális érzelmei, bővülnek a világról szerzett ismeretei. A játék a tanulás spontán színtere. Játékirányításunkat tudatos jelenlét jellemzi, szükség esetén és igény szerint, akkor és annyira avatkozunk be, amennyire szükséges. Hagyjuk, hogy a gyermekek maguk oldják meg problémáikat, szükség esetén példaadással segítjük őket a konfliktusok demokratikus feloldásában. Támogató, serkentő, ösztönző magatartást tanúsítunk a játékban. Napirendünkben a legtöbb időt a gyermekek legfontosabb tevékenysége a szabad játék kapja. Tárgyi feltételeinket igyekszünk az életkori sajátosságok figyelembevételével optimálisan biztosítani. A tanulás az óvodapedagógus által tudatosan szervezett kötetlen kezdeményezések, beszélgetések, tapasztalatszerző séták, egyéni és kis csoportos tevékenységek formájában valósul meg. A szervezeti forma és módszerek megválasztása teljes egészében az óvodapedagógus kompetenciájába tartozik, a gyermekek életkorának és fejlettségének figyelembe vétele mellett.
70
A tanulás lehetséges formái óvodánkban: - Utánzásos, minta és modellkövetéses magatartás és viselkedéstanulás, - Spontán játékos tapasztalatszerzés, - A gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés, - Az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, - Cselekvéses tanulás, felfedezés, kreativitás, - Gyakorlati feladatmegoldás. Társas, közösségi élet a 3-7 éves gyermek szociális életképességének tudatos, szakszerűen irányított fejlesztésére ad lehetőséget, amely minden későbbi fejlődés alapjaként szolgál. A közösségbe való beilleszkedést, a közösségi élet normáit kifejező szokásokkal alapozzuk meg. Ezzel biztosítjuk a csoport életének, biztonságának nyugalmát. Közösségünkben minden gyermeket egyéniségnek tekintünk, akinek biztosítjuk a lehetőséget éntudatának alakításához, önérvényesítő törekvéseihez, a személyisége pozitív fejlődéséhez. A társas együttműködésben tanítjuk az egymás felé fordulást, egymás segítését, barátságok, szimpátia kapcsolatok alakulását. Neveljük a gyermekeket annak elfogadására, hogy az emberek különböznek egymástól, neveljük őket a különbözőség tiszteletére, A befogadásnak alapvető jelentőséget tulajdonítunk, így a felnőtt modell szerepének is a viselkedési normák és kommunikáció elsajátításának szempontjából. Óvodánk és a csoportok közösségi életét a hagyományok, ünnepek, rendezvények teszik izgalmassá, örömtelivé. Munkatevékenység: elvünk, hogy a gyermekek mindent végezzenek el önmaguk körül, amire fejlettségük alapján képesek, és mindenben kapjanak segítséget, amit önállóan nem tudnak megtenni. Egyéni bánásmód alkalmazásával minden gyermeknek biztosítjuk a lehetőséget arra, hogy önkéntesen, önállóan képességei szerint végezze az önmagával kapcsolatos önkiszolgáló tevékenységet ill. a társai érdekében végzett munkatevékenységet. Érzékeltetjük velük munkájuk hasznosságát, fontosságát. Pozitív értékeléssel kedvet keltünk a további munkavégzéshez, nehezebb feladatok vállalására is. A munkavégzés folyamatos biztosításával és fokozatos terheléssel alakítjuk a munkavégzéshez szükséges képességeket, készségeket, emberi tulajdonságokat. Szabadidős tevékenységgel kapcsolatos elveink: a játékidő részének tekintjük, a gyermekek döntési folyamatát nem befolyásoljuk, döntéseit elfogadjuk, a helyi sajátosságaink, tárgyi és személyi feltételeink miatt az átjárhatóság biztosításának helye az óvoda udvara. A gyermekek szabadon bekapcsolódhatnak a másik csoport udvarrészén szervezett játék és egyéb tevékenységekbe. A szabad választás hatására fejlődik döntési lépességük, önállóságuk. Változó körülmények között fejlődik kommunikációs és kooperációs képességük. A más csoportok játéktevékenységébe való bekapcsolódás állandó és változatos, az adott közösségnek és helyzetnek megfelelő alkalmazkodásra készteti a gyermeket.
71
Komplex foglalkozások rendszere Anyanyelv az óvodánkban fontos eszköze a szociális kapcsolatok kiépítésének és az emberek közötti kommunikációnak. Az anyanyelv tudása a gyermekek sikeres tanulásának alapvető feltétele. Fontosnak tartjuk a nyelv szépségének, kifejező erejének használatának megismertetését és a biztonságos önkifejezés megalapozását. Az anyanyelvi nevelés nevelőmunkánk egészét áthatja. A beszédtechnika fejlesztését és a szókincs bővítését anyanyelvi játékok alkalmazásával oldjuk meg. Az illemszabályok kialakítása is e tevékenységrendszeren belül történik. Természet – társadalom – ember A környezettel való ismerkedés során szeretnénk megmutatni és érzékeltetni azt, ami a valóságban is teljes egységben érzékelhető, mind természeti, mind társadalmi környezetünkben, abból a célból, hogy biztonságosan tájékozódjanak, eligazodjanak, és tevékeny, aktív kapcsolatban álljanak környezetükkel. Megismerjék a hazai tájak értékeit, az ott élő emberek hagyományait, néphagyományait, a szülőföld értékeit. Alakítjuk környezettudatos magatartásukat. Megtanítjuk őket arra, hogyan viselkedjenek természeti környezetükben, valamint hogyan óvják azt. Környezetvédelem, környezetalakítás terén sokrétű tevékenység során megtapasztalhatják munkájuk eredményét, környezetre gyakorolt hatását. A „zöld jeles napoknak kiemelt jelentőséget tulajdonítunk a környezettudatos nevelésben. Matematikai nevelésünkben fontos feladat, hogy a gyermekek természetes környezetben ismerkedjenek a mindennapi életben található matematikai fogalmakkal, a szűkebb és tágabb természeti környezet formai, mennyiségi, téri viszonyaival. A spontán tapasztalatszerzés, a megfigyelések, kezdeményezések során fokozzuk érdeklődésüket, aktivitásukat, megalapozzuk logikus gondolkodásukat. Az elemi ok-okozati összefüggések felfedezése, megtapasztalása során juttatjuk el a gyermekeket problémahelyzetek megoldásához, önálló véleményalkotáshoz, döntési képességeinek fejlődéséhez. Művészeti tevékenységek Mese, vers gazdag világának mindennapos közvetítése különösen alkalmas a gyermekek érzelmi, értelmi és esztétikai fejlődésének segítésére, a pozitív személyiség jegyek megalapozására. Fontos feladatunk a gyermek, nyelvi képességének és belső képi világának fejlesztése. Az óvodapedagógus az irodalmi anyagok kiválasztásában önállóan dönt. Vizuális nevelésünk célja a tárgyi világ tevékeny megismerésének, feldolgozásának, újraalkotásának lehetővé tétele, a gyermek élmény és fantáziavilágának képi, szabad önkifejezése, alkotóképességük fejlesztése. A mindennapokban a szokásos formákban, de változatos, újszerű, sokoldalú tevékenységek biztosításával oldjuk meg vizuális nevelésüket. -
Ének-zenei nevelésünk célja a zene iránti érdeklődés felkeltése, a befogadásra való képesség megalapozása, a zenei anyanyelv kialakulásának elősegítése.
72
Fontosnak tartjuk a közös éneklés, énekes játékok örömteli átélését, s általa hallásuk, ritmusérzékük, mozgáskultúrájuk fejlesztését. Az óvodapedagógus a dalanyag, mondókák kiválasztásában szabadságot élvez csoportja fejlettségének, összetételének figyelembe vétele mellett. A mindennapi szervezett mozgás biztosításával célunk az egészséges életvitel kialakítása. Fontos feladatunk a gyermekek mozgáskedvének megőrzése, a testi képességek, az erő, állóképesség, ügyesség, gyorsaság fejlesztése. Mozgásra, szabad játékra, a mindennapi testnevelésre és a testnevelés foglalkozások megtartására nagy udvarunk, fedett filagóriánk és tornaszobánk biztosít kiváló lehetőséget. Mindennapi testnevelést naponta legalább egyszer, 10-30 perces időtartamban szervezünk, az egyéni szükségleteket és képességeket figyelembe véve. Napirendbe illesztését az óvónők önállóan döntik el. Középpontjában mozgásos játékok állnak, kiegészülnek gimnasztikával és eszközhasználattal. A testnevelés foglalkozás kötelező tevékenység, de nem kényszerűség a gyermekek számára. Óvodásaink mindennapjait a Tevékenységközpontú óvodai nevelés céljának és feladatának megfelelő pedagógiai ráhatások rendszerében, a gyermekek egyéni adottságaihoz és a helyi sajátosságokhoz igazodva szervezzük.
11.8 Manókert Óvoda Pedagógiai program az „Óvodai nevelés a művészet eszközeivel” program felhasználásával Tagintézményünk 1999. szeptember 1.-től saját pedagógiai program alapján működik. A 2004.-ben módosított programunkat, 2009.-ben rendszereztük, pontosítottuk, 2010.-ben pedig a törvényi módosításoknak megfelelően kiegészítettük. Pedagógiai programunk támaszkodik Nagy Jenőné: „Óvodai nevelés a művészetek eszközeivel” című programjára. pedagógiai programunk a gyermekek érzelmi nevelésére, tevékenykedtetésére, alkotókészségének fejlesztésére alapoz. Tágabb teret engedünk: a hagyományőrzésnek (mint a tevékenységek kerete), a manuális tevékenykedtetésnek, a népi mozgáskultúra alapozásának (műhely munkák). A pedagógiai program céljait, feladatait, tartalmát a kollektíva közösen alakította ki a helyi sajátosságokra építve, az óvoda használók igényeinek figyelembevételével. Az óvodai nevelés funkciói és pedagógiai alapelveink megegyeznek az OAP óvodaképében megfogalmazottakkal. Óvodánk 1 gyermekcsoportjában részben átvették a kompetencia alapú programcsomag elemeit, és építették bele mindennapjaikba. Törekvésünk, olyan gyermekeket nevelni: Akik jól érzik magukat társaik és nevelőik között az óvodánkban. Nyíltak, aktívak, érdeklődőek, szívesen tevékenykednek. 73
Testileg és lelkileg egészségesen fejlődnek, életkoruknak megfelelő képességek és készségek birtokába jutnak. Érdeklődőek, fogékonyak legyenek az új ismeretek iránt, készségeik, képességeik birtokában alkalmazzák tudásukat a gyakorlatban (kompetencia). Akik a magyar nyelv és a metakommunikáció segítségével képesek közreadni gondolataikat, tudják kifejezni érzelmeiket. Óvodai nevelésünk célja, feladata Az óvodai nevelés keretei Egészséges életmódra nevelés, szocializáció Célunk: a gyermek sokoldalú, harmonikus fejlődésének elősegítése, a gyermeki személyiség kibontakoztatása az életkori és egyéni fejlődési ütem figyelembevételével (ideértve a különleges gondozást igénylő gyermek ellátását is).
Feladatunk: A gyermekek gondozása, testi szükségletük, mozgásigényük kielégítése, A gyermekek egészségének védelme, edzettségének biztosítása, A gyermekek fejlődéséhez szükséges egészséges környezet megteremtése. Érzelmi nevelés és társas kapcsolatok Célunk: érzelmi biztonságot nyújtó, szeretetteljes, családias légkör megteremtése a beszoktatástól az óvodáskor végéig. Feladatunk: Már az óvodába lépéskor kedvező érzelmi hatások érjék a gyermeket. A gyermek-gyermek, a felnőtt-gyermek pozitív érzelmi töltésű kapcsolatának kialakítása. Az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő és megtartó képességek formálása, erősítése a társas kapcsolatok létrehozása érdekében. A gyermek szociális érzékenységének fejlesztése, éntudatának alakítása, önkifejező, önérvényesítő törekvéseinek lehetővé tétele. Óvodai tevékenységünk kerete, a néphagyományőrzés Néphagyományőrzés, népszokások: Célunk: kulturális értékeink, helyi hagyományaink megismertetése a jeles napokhoz kötődő szokások, néphagyományok felelevenítésével, a család – óvoda kapcsolatának erősítése az óvodában hagyománnyá vált ünnepek, rendezvények által. Feladatunk: Hagyományőrzés, népi kultúra ápolása, értékeinek beépítése a kisgyermekek nevelésébe. Népszokások eredetének, jelképeinek, a hozzájuk kapcsolódó népi játékoknak, népmeséknek, népdaloknak megismertetése. A népi kismesterségek /pl. fazekasság/ alapjainak elsajátíttatása a gyermekek életkorának megfelelően. Az óvodai élet tevékenységformái: Játék Célunk: kreatív alkotó légkör biztosítása, melyben a gyermekek feszéjezettség nélkül tudnak önállóan vagy társaikkal elmélyülten, önfeledten játszani, valamint a gyermekek szabad képzettársításának elősegítése minél sokrétűbb tevékenység által. 74
Az intellektuális, mozgásos, szociális tapasztalatok, élmények többszöri átélésével a gyermekek egyéni vágyainak és ötleteinek kibontakoztatása. Feladatunk: A játékhoz szükséges feltételeket biztosítása. A szűkebb és tágabb környezetből szerzett gyermeki benyomások feldolgozásának biztosítása a szabad játékban. A 3-6-7 éves korban megjelenő játékfajták, s azok tartalmának, minőségének gazdagítása, a gyermekek egyéni sajátosságainak figyelembevételével. A gyermekek beszédkészség fejlesztése a játékban. Az óvónő játéksegítő metódusai, a játék irányítás feladatai. A környezet tevékeny megismerése Célunk: pozitív érzelmi viszony kialakítása a természeti – emberi – tárgyi világ értékei iránt a közvetlen és tágabb környezet megismertetése által; a gyermekek mennyiségi, alaki, nagyságbeli, tér- és síkbeli szemléletének alakítása a közvetlen környezet megismerése közben. Feladatunk: 3-6-7 éves korban tervezhető hagyományos és helyi tartalmak összeállítása a környezet értékeinek felfedezése érdekében. A gyermekek kommunikációs készségének fejlesztése a közvetlen tapasztalat – és ismeretszerzés során. A tevékenység differenciált szervezeti formáinak megteremtése. Példamutatással a környezet védelmére, értékeinek megőrzésére nevelés. Mese, vers, dramatikus játék Célunk: a gyermekek beszédkultúrájának, kifejezőkészségének fejlesztése, szókincsük bővítése, udvariassági szokásaik alakítása helyes mintaadással. A gyermekek érzelmi, erkölcsi, értelmi fejlődésének segítése, pozitív személyiség jegyeinek megalapozása a mágikussággal, a csodákkal teli meseélmények segítségével és a versek zeneiségével, rímeinek csengésével Feladatunk: A felhasznált irodalmi anyagok igényes összeállítása. A 3-6-7 éves korban megjelenő hagyományos tartalmak biztosítása. A gyermekek nyelvi képességeinek fejlesztése a vers, mese, dramatikus játékok segítségével. A gyermekek eltérő szocio-kultúrális hátterének és életkori sajátosságainak figyelembe vétele. Művészeti nevelés (vizuális, zenei, mozgás) Célunk: A gyermekek élmény- és fantáziavilágának képi, téri szabad önkifejezésének fejlesztése, esztétikai fogékonyságuk, érzelmi kötődésük alapozása a művészetek iránt, tér-formaszín képzeletük gazdagítása, a rácsodálkozás lehetőségeinek kihasználásával.
75
Feladatunk: - A gyermeki alkotó-alakító tevékenység feltételeinek megteremtése. - A 3-6-7- éves korban tervezhető alkotó, alakító tevékenységek tartalmának, minőségének differenciált fejlesztése. - Művészeti élmény (irodalom, zene, tánc, képzőművészet, népművészet) biztosítása a gyermekek számára, életkori sajátosságaiknak megfelelő szinten. - A tevékenység szervezeti formáinak biztosítása.
Tánc-csoport: Tehetséggondozás, megfelelő mozgáskultúra és a zene szeretetére nevelés (játék a zenével, mozgással). Kézműves műhely: Tehetséggondozás, ismerkedés a különböző kézműves technikákkal.
Mozgás, mozgásos játék Célunk: a gyermek természetes, harmonikus mozgásának testi képességeinek fejlesztése, mozgásigényének kielégítése, tájékozódásának, alkalmazkodó képességének, valamint akarati tényezőinek fejlesztése a gyermekek szabad mozgáskedvére alapozva. Feladatunk: - A 3-6-7 éves korban tervezhető mozgásfejlesztő játékok biztosítása. - A különböző szervezeti keretek megteremtése a gyermekek mozgásszükségletének biztosítása érdekében - A játék adta lehetőségek kihasználásával, manuális tevékenykedtetéssel a finom motorikus mozgások fejlesztése. Munka jellegű tevékenységek (munkára nevelés, önkiszolgálás) Célunk: a munka megszerettetése, és a munkavégzéshez szükséges képességek, készségek alapozása; a kötelességteljesítéshez szükséges tulajdonságok, közösségi kapcsolatok fejlesztése munkajellegű játékos tevékenységgel, valamint helyes mintaadással Feladatunk: A különböző típusú munkajellegű tevékenységek tervezése, s azok feltételének biztosítása, irányítása 3-6-7 éves korban. Minden gyermeknek biztosítjuk a lehetőséget arra, hogy önkéntesen, önállóan képességei szerint végezze az önmagával kapcsolatos önkiszolgáló tevékenységet ill. a társai érdekében végzett munkatevékenységet. Érzékeltetjük velük munkájuk hasznosságát, fontosságát. Pozitív értékeléssel kedvet keltünk a további munkavégzéshez, nehezebb feladatok vállalására is. Hátránykompenzálás, részképesség zavarok felismerése és kompenzációja, tehetséggondozás Célunk: a hátrányos helyzetben lévő, eltérő fejlettségi szinten álló gyermekek egyéni differenciált fejlesztése, szükség esetén megfelelő szakember /logopédus, fejlesztő pedagógus, pszichológus/ közreműködésével, különös tekintettel a sajátos nevelési igényű gyermekekre. 76
A tehetséges gyermekek képességeinek tréningezése, érdeklődési körüknek megfelelő helyi speciális szolgáltatás biztosítása (műhely munkák) ill. városi szolgáltatókhoz való irányítása. Feljegyzéseket vezetünk a gyermekek fejlődési üteméről a Személyiség lapon, így konkrét megfigyelések adnak alapot az egyéni differenciált fejlesztés megtervezéséhez. A Személyiséglap tartalmaz egy adatlapot, anamnézist, Prefer mérési eredmények adatlapját és a fejlődés nyomon követésére szolgáló „Manóvárat” (A tevékenység közben megfigyelt fejlődési lépcsőfokokat – téglák - azok minőségi változását – színezés - a „Manóvár” épülése mutatja). A mérések kiértékelése utáni tervezés, a féléves fejlesztési terv alapján lebontott fejlesztő tevékenység, a csoportnapló „Fejlesztések” rovatban követhető nyomon.
Az óvodai nevelésünkben érvényesül a játékosság, a partnerség, hat az egyének példája és tudásunkkal mindig a gyermekek érdekeit és fejlődésüket szolgáljuk. Szeretetben, otthonos, derűs, nyugodt légkörben fogadjuk a gyermekeket, így biztonságban tölthetik egész napjukat, személyiségük fejlődését a szabad játékban biztosítjuk.
77
12 LEGITIMÁCIÓS ZÁRADÉK
Jelen Helyi Óvodai pedagógiai program a nevelőtestület elfogadásával, a szülői szervezetek egyetértésével és a Fenntartó jóváhagyásával válik érvényessé! Az intézmény nevelőtestülete a Helyi Óvodai pedagógiai programot határozatképes ülésén elfogadta. Az elfogadás tényét a nevelőtestület képviselői az alábbiakban hitelesítő aláírásukkal tanúsítják (jegyzőkönyv mellékelve)
………………………………… nevelőtestület képviselője
Az intézmény szülői szervezeti a Pedagógiai program elfogadásához egyetértését nyilvánította. (jegyzőkönyv mellékelve) Az elfogadás tényét a szülői szervezetek képviselői hiteles aláírásukkal tanúsítják. ………………………………… Szülői Szervezet képviselője
Az elfogadott Helyi Óvodai pedagógiai program felterjesztésének napja a Fenntartó felé. Hajdúszoboszló 2013. 05. 15.
………………………………… Óv. Vezető
Az Egyesített Óvodai Intézmény Helyi Óvodai pedagógiai programját a fenntartó önkormányzat ………………/………..számú ………………….kelt határozatával jóváhagyta.
………………………………… fenntartó aláírása
78
HAJDÚSZOBOSZLÓI EGYESÍTETT ÓVODA SZIVÁRVÁNY ÓVODA
Helyi nevelési gyakorlat 2013
79
Tartalomjegyzék 1 Az óvoda bemutatás ................................................................................................................... 81 1.1 Adatszolgáltatás ..................................................................................................................... 81 1.2 Bemutatkozás ......................................................................................................................... 83 1.3 Személyi feltételek. ................................................................................................................ 84 1.4 Tárgyi feltételek ..................................................................................................................... 85 2 Gyermekvédelemmel összefüggő pedagógiai tevékenység ..................................................... 86 3 Helyi pedagógiai programunk célja és feladata ...................................................................... 86 3.1 Az egészséges életmód kialakítása ........................................................................................ 87 3.2 Társas kapcsolatok érzemi viszonyok és szocializáció .......................................................... 90 4 A gyermeki tevékenység megszervezése .................................................................................. 92 5 Távlatok, ünnepek,hagyományok ............................................................................................. 93 6 Óvodai élet tevékenység formái és az óvodapedagógus feladatai ......................................... 94 6.1 Anyanyelvi nevelés ............................................................................................................... 94 6.2 Játék ...................................................................................................................................... 95 6.3 Irodalmi nevelés .................................................................................................................... 99 6.4 Ének zene ............................................................................................................................ 100 6.5 Rajz ..................................................................................................................................... 101 6.6 Mozgás ................................................................................................................................ 102 6.7 Külső világ tevékenységének megismerése ....................................................................... 105 6.8 Munka jellegű tevékenységek ............................................................................................ 107 7 Sikerkritériumok ..................................................................................................................... 108 8. Óvoda és a család kapcsolata.................................................................................................. 111 9. Belső ellenőrzés ........................................................................................................................ 112
80
Bevezető helyett…
A Pedagógiai Program a következő alap dokumentumok alapján készült: - Óvodai nevelés országos alapprogramja. - Közoktatási Törvény - Hajdúszoboszló város Közoktatási koncepciója. - Egyesített Óvodai Intézmény Pedagógiai Programja Figyelembe vettük a korszerű pedagógiai - és pszichológiai ismereteket, szemléleteket, a társadalmi igényeket, azt hogy minden ember egyszeri és megismételhetetlen indivídum és szociális lény, aki különböző anatómiai - fiziológiai sajátosságokkal rendelkezik, ezért törekszünk programunkkal a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatására. Meggyőződésünk, hogy a gyermekek alapvető joga testi-lelki szükségleteik kielégítése melyek egyénenként és életkori szakaszonként változnak. Az érési jellemzők figyelembevételével, a jövő társadalmi igényeinek megfelelően, értékteremtő személyiségeket igyekszünk nevelni, az egyenlő hozzáférés biztosításával.
"Új - jel, csillag - kút minden gyermek, forrás, folytatás, örök kezdet. Felderengő emberi táj, melyben világunk szíve lüktet." /Nemes Nagy Ágnes/
Készítették: Szivárvány Óvoda Pedagógus közössége
81
1
Az óvoda bemutatása 1.1
Adatszolgáltatás
Az óvoda férőhelye az Alapító Okirat szerint : 84 fő. Csoportok száma: 4 1 tornaszoba Csoportok elnevezése: Micimackó csoport Csiga-biga csoport Őzike csoport Pillangó csoport Óvodapedagógusok száma: 8 fő Nevelő- oktató munkát segítő dolgozó: 5 fő Egyéb dolgozó (udvaros): 1 fő Hitvallás "Nem elég a jót akarni, de tenni, tenni kell." /Váci Mihály/ A mi óvodánk olyan óvoda, ahová a gyerekek szorongás nélkül, a szülők örömmel érkeznek. Ahol a gyermekek érzik, hogy szeretik, tisztelik őket. Ahol alapvető cél a gyermeki személyiség kibontakoztatása, az érzelmi biztonságot nyújtó modellértékű viselkedés, az iskolai közösségbe történő beilleszkedéshez szükséges gyermeki személyiségvonások fejlesztése. Ahol a gyermeki személyiségközpontúság dominál, a magasabb rendű közösségi értékek hatása érvényesül, a spontaneitás és a rend összhangban van. Eljuttatjuk a gyermekeket oda, hogy óvodáskor végére az iskolai életmódra alkalmassá váljanak, bízzanak önmagukban, érezzenek felelősséget környezetük és társaik iránt. Minden gyermek esélyt kap arra, hogy önmaga értékeit felismerje, saját lehetőségeinek megfelelően fejlődjön, kellő lelkierőt, akaratot és sok - sok pozitív élményt szerezve, szellemileg feltöltődve, fizikailag megerősödve kezdhesse az iskolai életet. Ennek érdekében a hatékony fejlesztő munkára, az egyéni fejlesztésre, a differenciált bánásmódra helyezzük a hangsúlyt az adott életkori sajátosságokat figyelembe véve. Az óvodai nevelés során alkalmazott pedagógiai hatásokat, módszereket a gyermekek személyiségéhez igazítjuk. Biztonságos, derűs, nyugalmat adó óvodai életet kívánunk megteremteni, ahol a gyermeki személyiséget elfogadás, tisztelet, szeretet, megbecsülés és bizalom övezi. Figyelembe vesszük a gyermekek életkorát, egyéni fejlődési ütemét, igényeit, szükségleteit, és gondoskodunk ezen gyermeki szükségletek kielégítéséről. Fejlesztési céljainknak megfelelően a szabad játékot alapvető és legfőbb tevékenységi formának tekintjük, biztosítjuk a gyermekközösségben végezhető - az életkornak és fejlettségnek megfelelő - sokszínű tevékenységet, különös tekintettel, a mással nem helyettesíthető játékot. Kiemelten odafigyelünk az egyéniség kialakítására, az én - fejlődésre, a hátrányok leküzdésére, a sikeres iskolai beilleszkedésre. A gyermek önálló személyiségét tiszteletben tartó, de magára nem hagyó, a gyermekhez mért 82
módszereket és eszközöket alkalmazó fejlesztés, értő óvónői segítség érvényesül. A gyermek egyéniségéhez igazodó sajátos fejlesztés, mely tolerálja a másságot, biztosítja az egyenlő hozzáférést, kerüli a sztereotípiákat, elősegíti az előítéletek lebontását. Törekszünk arra, hogy a személyiség fejlődéséhez igazított nevelési feladatok érvényesüljenek, az érzelmekre, a gyermeki aktivitásra épüljenek. Gondoskodunk a tevékenységeken keresztül az életkorhoz és a gyermekek egyéni képességeihez igazodó műveltségtartalmakról, emberi értékek közvetítéséről, hogy a különböző képességek kialakulhassanak, fejlődhessenek. Ezáltal minden tevékenység a gyermek személyiségfejlődését szolgálja. A szeretetteljes kapcsolatban biztosítjuk a gyermek számára az új megértését, az élmény feldolgozást, az érzelmi átélést, a szociális minták átvételét, a szabályok elfogadását és a konfliktus helyzetek megoldását. A nevelés lehetővé teszi és segíti a gyermeki személyiség fejlődését, a gyermekek egyéni készségeinek és képességeinek kibontakoztatását. Nevelőtevékenységünk fontos feladata az értékteremtő, kreatív gyermeki személyiség kialakítása, mely segíti az iskolai közösségbe történő beilleszkedést. Szem előtt tartjuk, hogy alkotóvá csak az a gyermek válik, akinek kíváncsiságát, sablonoktól eltérő érdeklődését, érzékenységét elfogadó magatartás veszi körül, aki lehetőséget kap a probléma megoldásában, az önálló gondolkodásra, munkavégzésre. Okos szeretetben, érzelmi biztonságban, szabad, nyugodt légkörben, sok szép élménnyel gazdagodva élvezzék az óvodában töltött éveket. Arra törekszünk, hogy tevékenységeink és az óvoda tárgyi környezete segítse a gyermekek környezettudatos magatartásának kialakulását.
83
1.2
Bemutatkozás
A köznevelési rendszer szakmailag önálló nevelési intézményeként működünk a családi nevelést kiegészítve. Óvodánk a gyógyfürdőhöz közel, zöldövezetben helyezkedik el. 1961-ben épült. Öreg épületünk nyáron enyhet adó, télen a jégtől, zúzmarától szikrázó hatalmas fák alatt húzódik meg. A gyermekek, felnőttek épp oly jól érzik magukat, mint a fán daloló madarak. 1981.-ben egy új zsibongó építésével korszerűbbé vált épületünk. Ez alkalmas a gyermekekkel közös programok lebonyolítására, ünnepségek megtartására. Az udvaron 72m2 –es udvari játékszín épült szülői összefogással. 2003 nyarán az óvodai „Gyermekkacaj” Alapítvány segítségével, illetve a Közoktatási Alap pályázatán nyert pénzből díszburkolatot készíttettünk, amely mind esztétikai szempontból, mind használhatósági szempontból megfelelőbb. Így kedvezőtlen időjárás esetén is biztosítja a gyermekek levegőn való tartózkodását, különböző tevékenykedtetését. Óvodánk légköre családias, meghitt. Az óvoda pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete biztosítja az óvodáskorú gyermek fejlődésének és nevelésének legmegfelelőbb feltételeit. A csoportszobák esztétikusak, bár nem nagyok, de barátságosak, biztosítják a gyermekek jó közérzetét, harmonikus fejlődését. Belső tereit a célszerűség, az egyszerűség jellemzik. A világos, pasztellszínek, a természetes fényhatások, a zöld növények dominálnak. A csoportszobák berendezési tárgyai a gyermekek életkori sajátosságaihoz igazodnak. Biztosítják számukra a teret, a mozgás, az elbújás, az elvonulás lehetőségét, a babaszobát, a konyhát, a mese sarkot, helyet az építéshez, konstruáláshoz, barkácsoláshoz. Biztosítottak a gyermekeknek a leplek, takarók, a bútorok mobilizálásával a kuckók, lezárható és nyitható sarkok kialakítása. A gyermekek magasságában lévő polcokon mindenféle tevékenységhez kéznél vannak az eszközök: ollók, ragasztók, színes papírok, textilhulladékok, fonalak, termések. A játékok elérhető módon vannak elhelyezve a szabad választást biztosítva. Valamennyi csoportban az egész testet láttató tükör van, mely biztosítja a tükör előtt való játszás, alakoskodás, grimaszolás, beszélgetés és különféle mozgás megláttatását, a saját külső jegyek megismerését, amely a kommunikációs nevelés és mozgásfejlesztés, testséma ismeret, térészlelés eszköze. Az audiovizuális eszközellátottság biztosított. Az óvoda udvara, az udvari játékok alkalmasak a gyermekek fejlődését biztosító sokféle változatos tevékenységre. Udvari játékaink fából készültek, esztétikusak, a gyermekek testi szükségleteinek, mozgásigényének kielégítését szolgálják. Kiegészítésük folyamatban van lehetőségeinkhez mérten. A játékok bevizsgálása, szabványosítása megtörtént. Az óvodai napirendben elsődleges szerepet tölt be a szabad levegőn történő mozgás, melynek célja a gyermekek edzése, egészségük óvása és megőrzése. A szülők igényei az óvodánkkal szemben egyre magasabbak, minőségében eltérőek. Ezeknek az elvárásoknak, igényeknek ismeretében végezzük munkánkat.
84
Tiszteletben tartjuk a másság elfogadásának elvét, így a vallásbeli különbségeket, valamint a szülők eltérő értékrendjét, mely a társadalmi változásokkal szükségszerűen együtt jár. Törekszünk az esélyegyenlőség biztosítására, nem adunk helyet semmilyen előítéletnek. A sajátos nevelési igényű gyermekek részére különleges gondozás jár, amely nemcsak egyéni törődést, hanem sajátos rehabilitációs célú ellátást is magába foglal. Emiatt ezen gyermekek részére az óvodai nevelést akkor tudjuk biztosítani, ha a gyermek részt tud venni az óvodai életben, illetve szakpedagógus áll a rendelkezésünkre. A súlyosan fogyatékos gyermek nevelését óvodánk feltételek hiánya miatt nem tudja felvállalni. A beilleszkedési, tanulási, és magatartási rendellenességgel, zavarral együtt élő gyermeket a többi óvodás gyermekkel együtt fogadja az óvoda. Fejlesztésükhöz a Pedagógiai Szakszolgálat nyújt segítséget. A különleges gondozást igénylő gyermekek esetében az óvodapedagógusok konzultálnak a szakszolgálat szakembereivel. Az óvodai és a tanácsadói munka egymásra épülő, a szülőt a fejlődés eredményeiről és további feladatokról a gyermekekkel foglalkozó szakemberek folyamatosan tájékoztatják. Az integráció mértéke az Egyesített Óvodai Intézmény programja szerint meghatározott feltételek mellett valósul meg. A szülők számára lehetővé tesszük, hogy megismerjék a Helyi óvodai nevelési programot szülői értekezleten, valamint a program kivonatából. A megismerés után az elfogadásról jegyzőkönyv készül, amelyet a szülők hitelesítő aláírásukkal legitimizálnak.
1.3
Személyi feltételek
A gyermekek életében meghatározó szerepe van a felnőtt utánzásának, ezért az óvodapedagógus és az óvoda valamennyi dolgozója kulcsfontosságú szerepet tölt be. Óvodánkban 14 dolgozó gondoskodik a ránk bízott gyermekek gondozásáról, neveléséről, valamint az intézmény folyamatos és zavartalan működéséről.
Alkalmazott Csoport Óvodapedagógus Nevelő-oktató munkát segítő
Micimackó
Csiga-biga
Őzike
Pillangó
2
2
2
2
1
1
1
1
1 1
Udvaros Összesen
Csoporton kívüli
3
3
3
3
2
A nevelőmunka során derűs, nyugodt életformát alakítunk ki. Az óvodát a játék világává tesszük ez lehetőséget ad az érzelmek kinyilvánítására. Olyan gyermekközpontú óvodát alakítunk ki, amelyben a gyermek érzelemvilága abból a forrásból táplálkozik, amelyből egész személyisége: a változatos 85
játéktevékenységből, mely során a gyermek szabadon választhatja meg a tevékenységeit, társait, a játék tartalmát és időtartamát. A nevelő-oktató munkát segítő dolgozók valamennyien szakképzettséget szereztek. A nevelő-oktató munkát segítő dolgozók jelenléte és szerepe az óvodai nevelésben az óvodapedagóguséval összehangolttá válik, mert Őket a pedagógiai munka közvetlen segítőjének tekintjük. Magatartásukkal, teljes lényükkel, beszédstílusukkal, öltözködésükkel hatást gyakorolnak a gyermekekre. Ők is modell értékűek . A nevelő-oktató munkát segítő dolgozók megfelelő szinten tájékoztatva vannak az óvoda és az óvodapedagógusok nevelési elképzeléseiről, módszereiről, valamint arról, hogy a gyermekek fejlesztését hogyan kívánjuk megvalósítani.
1.4
Tárgyi feltételek
Megfelelő eszközök állnak rendelkezésünkre a gyermekek testi-, érzelmi-, szociális-, értelmi fejlesztéshez az udvaron és a csoportszobában:
Testi fejlődést segítő eszközök - kézi- tornaszerek - karikák - labdák - babzsákok - bordásfal - body-roll hengerek - trambulin - tornapadok - zsámoly - tornaszőnyeg - buzogány - szalag - galériák - udvari mozgásfejlesztő fajátékok
Értelmi fejlődést segítő eszközök - társasjátékok - puzzle - k - mesekockák - memória kártyák - logikai játékok - lottó - dominó - azonosításhoz, megkülönböztetéshez kártyák - építőkockák - Lego, Duplo - érzékelést segítő játékok - kirakók - LÜK játékok
Érzelmi - szociális fejlődést segítő eszközök
- ujjbábok - kesztyűbábok - fejmaszkok - jelmezek - hangszerek - leplek - takarók - különböző anyagok, színes kendők
Az óvoda tárgyi környezete ugyanakkor biztosítja a megfelelő munkakörnyezetet az óvodapedagógusoknak is. A pedagógiai munkához szükséges eszközöket ezért folyamatosan korszerűsítjük, bővítjük. 86
2
A GYERMEKVÉDELEMMEL ÖSSZEFÜGGŐ PEDAGÓGIAI TEVÉKENYSÉG Gyermek és ifjúságvédelem
A gyermeknek joga, hogy az óvodában biztonságos és egészséges környezetben neveljék, óvodai életrendjét pihenő idő, szabadidő, testmozgás beépítésével, sportolási, étkezési lehetőség biztosításával életkorának és fejlettségének megfelelően alakítsák. A gyermekvédelem minden óvónőnek egyformán feladata, de különösen a gyermekvédelmi felelősnek, aki: -
családlátogatások során megismeri a hátrányos helyzetű, halmozottan hátrányos helyzetű gyermek családi körülményeit a hátrányosság okát segítséget nyújt a hátrányok enyhítésében, illetve megszüntetésében szükség esetén felveszi a kapcsolatot a Családsegítő Szolgálattal, így jelezve, hogy probléma van a gyermekkel.
Megfigyeléseket végzünk, melynek során elemezzük a hátrányos helyzetű gyermek: -
szomatikus fejlettségi állapotát beszédfejlettségét viszonyát a környezettel, erkölcsi vagy érzelmi fejlődését mi gátolja együttműködési képességét a felnőttekkel, a társakkal a családi környezetét szükség szerint jelzéssel élünk a megfelelő szakemberek felé
Fejlődésüket folyamatosan figyelemmel kísérjük. A nevelőmunkát a különböző sajátosságokkal rendelkező gyermekek fejlődése számára differenciált neveléssel, az egyéni bánásmód alkalmazásával, a legoptimálisabb lehetőségeket és feltételeket figyelembe véve végezzük.
3
HELYI PEDAGÓGIAI PROGRAMUNK CÉLJA ÉS FELADATA
Célunk: elősegíteni az óvodáskorú gyermekek (ideértve a kiemeltebb figyelmet igénylő gyermekek ellátását is) sokoldalú fejlődését, a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatását, az érzelmi biztonságot nyújtó modellértékű viselkedést, a hátrányok csökkentését. A gyermekek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége, ebben óvodánk kiegészítő, esetenként hátránycsökkentő szerepet játszik. Feladatunk: Optimálisan biztosítani az óvodáskorú gyermekek fejlődésének és nevelésének legmegfelelőbb feltételeit, a harmonikus személyiség életkorra jellemző tulajdonságainak kibontakoztatását és megerősítését, ezzel egyidejűleg tudatosan és tervszerűen alakítani a gyermekek testi-lelki szociális és értelmi képességét, amelyek hozzásegítik őket a sikeres iskolai beilleszkedéshez. A fejlesztő hatású tevékenységek tudatos pedagógiai tervezése és irányítása. Pedagógiai programunkban érvényesülnek azok az általános szakmai igények, értékek, melyeket az
87
óvodai neveléssel szemben a helyi társadalom a gyermekek harmonikus fejlődése érdekében megfogalmaz. Testileg egészséges lesz a gyermek, ha: - életmódja egészséges, mert az őt gondozó, nevelő felnőttek erre különös gondot fordítanak - sokat, kedve szerint mozoghat, mert a mozgás lételeme - edzett, motorikusan fejlett, mert kipróbálhatja magát mire képes Lelkileg egészséges lesz a gyermek, ha: - bízik önmagában, mert mi is bízunk benne - képes a szeretetre, mert őt is szeretik - elfogad másokat, mert őt is elfogadják (másság elfogadása) - tudja, hogy segíteni jó, mert őt is segítették - vállalja cselekedeteit, mert igazságérzete úgy kívánja - érzelmileg kötődik szülőföldjéhez, mert jó tartozni valahová Szellemileg egészséges lesz a gyermek, ha - kezdeményező, tevékeny, mert módja van próbálkozni - óvja, védi környezetét, mert tudja az élet minden formája érték - könnyen kommunikál, mert anyanyelvén szívesen, gazdag szókinccsel beszél - gondolatait mások számára érthetően fogalmazza meg - önálló véleménye van, mert mindig meghallgatják - eligazodik az élet, a világ dolgaiban, mert értelmes szabályok között él
3.1
Az egészséges életmód kialakítása
Célja: - testi, lelki, szellemi elégedettség és harmónia biztosítása az óvodai élet során - az egészséges életmód iránti igény megalapozása Egészségnevelésünk a testi-lelki-szellemi egészség területein valósul meg, melyek egymással szorosan, számos formában összefonódnak. Feladatok: - A gyermekek gondozása, testi, lelki, szellemi szükségleteik, mozgásigényük kielégítése. - Testápolás, az egészségmegőrzés szokásainak alakítása. - Fejlődésükhöz szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása. - A gyermekek egészségvédelme, edzettségük biztosítása. - A gyermekek lelki egészségének megőrzése.
88
A gyermekek gondozása, testi szükségleteik, mozgásigényük kielégítése Az óvodába kerülés után folyamatos odafigyeléssel biztosítjuk a gyermekek komfortérzetét. A gondozási feladatok ellátása közben bensőséges gyermek-felnőtt kapcsolatot alakítunk ki, ezáltal mintát adunk, tanítjuk és gyakoroltatjuk a napi élethez szükséges szokásokat, figyelembe véve otthoni szokásaikat is. A gondozási tevékenységek során elegendő időt biztosítunk arra, hogy minden gyermek nyugodt, kiegyensúlyozott, türelmes légkörben, saját tempójának megfelelően haladjon. A kisebb gyermekek önállóan vagy kisebb segítséggel terítenek, a nagyobbak 0maguknak szednek a tálból, megítélve az étel mennyiségét. Ez a közösségi szokások kialakítása szempontjából is fontos, mivel társaikra is figyelniük kell. Az 5 – 6 – 7 évesek az étkezés munkafázisait teljesen önállóan végzik, az asztal megterítését és leszedését önkéntes alapon 1-1- gyermek vállalja. Kialakítjuk bennük az egymásért és a saját munkájukért végzett felelősséget. A munka sikeres elvégzésével a pozitív énképüket alakítjuk. A 4 – 5 évesek a kés-villa használatával középső csoport második félévében ismerkednek meg, azt célozva, hogy nagycsoportos korukra igényükké váljon a biztos eszközhasználat. Testápolás, öltözködés Az óvodába kerülés pillanatától biztosítjuk a gyermekeknek a felnőtt testközelségét, teendőit minden esetben megmutatjuk, és magyarázattal kísérjük. Testápolás 3-4 éves korban Testséma fejlesztés
A gyermekek egyéni fejlettségükhöz mérten kapnak segítséget
Finommotorika fejlesztése. Szem-kéz koordináció fejlesztése is
A tisztálkodási eszközök megfogása, helyrerakása óvodapedagógusi segítséggel. Két tenyér összedörzsölése, kézfej forgatása. Ismerkedés a fésű, fogkefe használatával, szájöblítés technikájának megtanítása. WC papír használata
4-5 éves korban
5-6-7 éves korban
Koszos testrész megnevezése óvónő által. A gyermek a hallottak alapján elvégzi a tevékenységet, az óvónő értékeli, szükség szerint segíti
Már hallott instrukciók alapján képesek a feladatokat elvégezni, önmagukon ellenőrizni és javítani.
Körömkefe használata:
Önálló feladatvégzés,
zárt ujjakkal a körmök
pontos végrehajtás.
egymás mellé szorítása.
Fésülködés: biztos fésűfogás Fog ápolószerek tisztántartása: fogkefe, fogmosó pohár.
Fésülködés önállóan, kis segítséggel.
89
Az öngondozó tevékenységek végzését az óvodapedagógus elismerő metakommunikációja, kommunikációja kíséri, melyhez a kellemes légkört biztosítjuk. Figyelembe vesszük a gyermekek különböző táplálkozási szokásait, kellő toleranciával a kezdeti étvágytalanságot, de fokozatosan ösztönözzük őket az ételek elfogyasztására. Fontos az esztétikus terítés és a kulturált étkezési szokások betartása. Az eszközök fogásával, célszerű mozgatásával járó feladatok végzésével a kéz apró, finom izmainak erősödését is fejlesztjük. A célirányos mozgáshoz megtanulják a megfelelő izmokat mozgásba hozni. /finommotorika fejlesztés/ Étkezés közben elhangzanak jobb és bal irányok. Az evőeszközök használata közben is mélyítjük az oldaliságot, segítjük az étkezéssel kapcsolatos helyes higiénés szokások kialakítását is. A gyermekek fejlődéséhez, fejlesztéséhez szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása Gazdag tárgyi eszközeink, melyek az egészségügyi előírásoknak megfelelnek, esztétikusak, jó alapot nyújtanak az óvodai nevelőmunkához. A csoportszobák esztétikusak, bár nem nagyok, de barátságosak, biztosítják a gyermekek jó közérzetét, harmonikus fejlődését. Csoportszobáink falai világosak, nagy ablakokkal ellátva, amelyek a természetes fény besugárzását biztosítják, és lehetővé teszik a nap folyamán a többszöri levegőcserét. A gyermekek által használt eszközök, játékok elérhető magasságú polcokon vannak. A testi épségüket veszélyeztető meghibásodott tárgyakat, játékokat haladéktalanul kivonjuk a használatból. A mosdóban a gyermek a jellel ellátott törölközőjét, fésűjét, fogmosó felszerelését könnyen megtalálja. A WC helyiségeket válaszfal és függöny határolja, tiszteletben tartva a gyermekek intimitás iránti igényét. Óvodánk udvara, annak felszerelései a gyermek természetes mozgásigényének kielégítését segíti. Egyaránt megtalálható füves, homokos, burkolt, napos és árnyas rész. A gyermekek egészségének védelmében minden évben a homokozóba friss homok kerül. A természetes mozgások gyakorlására mozgás – és egyensúlyfejlesztő udvari játékok találhatók. Füves területen labdázhatnak, a szilárd burkolatú részt speciális mozgások gyakorlására használjuk. /pl. labdapattogtató játékok / A fedett játékszín több célt szolgál. Mozgásos játékok, vagy konstrukciós tevékenységek szervezésén túl, megnöveli a gyermekek szabadlevegőn való tartózkodásának idejét. A mindennapi szabad mozgás elengedhetetlen eleme az óvodai életnek. Mozgásigényüket maximálisan kielégítjük az udvaron található, sokoldalúan használható felszereléseinken. Ezeken a gyermekek a természetes nagymozgásokat, mozgáselemeket egyénileg, induló kiscsoportban felnőtt segítségével gyakorolhatják. A különböző mozgásformák sokszori gyakorlásával a mozgásokhoz kapcsolódó szabályok megtanulásával egyre biztonságosabban használják a szereket, eszközöket. A gyermekek mozgáskoordinációját jól fejlesztjük a rövid ideig tartó szervezett mozgásos tevékenységekkel. A pihenéshez biztosítjuk a nyugodt légkört, figyelembe vesszük a gyermekek egyéni alvásigényét. Elalvás előtt elhangzik a korcsoportjuknak megfelelő tartalmú mese, ezt követően altatódal. A nehezen elalvó, nyugtalan gyermek mellé odaül az óvónő, simogatással nyugtatgatja, így segíti az elalvást. 90
A gyermekek egészségének védelme, edzettségének biztosítása A gondozási, a testi nevelési és mozgásfejlesztési feladatok megfelelő megvalósításával elősegítjük a gyermekek egészségének megóvását. Az óvodában megbetegedett gyermek szüleit azonnal értesítjük, az elkülönítésre a feltételek hiánya miatt nincs lehetőség. A fertőzések terjedését gyakori szellőztetéssel, edzéssel akadályozzuk meg. A gyermekek egészséges életmódját úgy biztosítjuk, hogy a nap jelentős részét a szabadban töltjük, így növeljük ellenálló képességüket. A levegőzés élettani hatásán túl, elősegíti a hangképző szervek fejlődését, a helyes légzés kialakítását. Télen szánkózunk, hógolyózunk, csúszkálásra is biztosítunk kellő helyet felnőtt állandó jelenlétével, hóembert építünk.
3.2
Társas kapcsolatok, érzelmi viszonyok és szocializáció
„ Az erkölcsösségben nagyon lényeges az érzelmi mozzanat, az erkölcsi tudatossághoz megfelelő érzelmeknek kell kapcsolódniuk, csak az átérzett erkölcsi ismeretek válhatnak meggyőződésünkké.” / Ágoston György / Célja: A közösségi élet tevékenységi, és kapcsolatrendszerében viselkedéskultúra kialakítás, az értékek megbecsülésére nevelés, a társas élet szabályaihoz való alkalmazkodás és az önérvényesítés erősítése. Feladat: - A gyermekek fejlődéséhez szükséges érzelmi biztonság, állandó értékrend, otthonosság, derűs, kiegyensúlyozott, szeretetteljes légkör megteremtése befogadástól az óvodáskor végéig. - Az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő és megtartó képességek formálása, erősítése. - A gyermeki tevékenység megszervezése. - Távlatok, ünnepek, hagyományok kialakítása.
A gyermek fejlődéséhez szükséges érzelmi biztonság, állandó értékrend, otthonosság, derűs, kiegyensúlyozott, szeretetteljes légkör megteremtése a befogadástól az óvodáskor végéig. Differenciált nevelő munkánkban elsősorban a pozitív gyermeki megnyilvánulásokra koncentrálunk, vagyis a pozitív viselkedéseket állítjuk előtérbe. Nem elsősorban a gyermek nem kívánt megnyilvánulásaira reagálunk, hanem keressük a jó tulajdonságait, pozitív vonásait, megnyilvánulásait. Az a viselkedés terjed, amit az óvónő figyelmével kitüntet, amit akarvaakaratlanul középpontba állít. A gyermek megismeri önmagát, majd szűkebb-tágabb környezetét, egyre biztosabban mozog életterében, egyre gazdagabb kapcsolatrendszert alakít ki a körülötte élő felnőttekkel és gyerekekkel, Így válik fokozatosan alkalmassá az együttműködésre. 91
A közvetlen testi-érzelmi kapcsolat megteremtése, a példaadás és a csoport közös életének megszervezése, vagyis a szokás- és szabályrendszerek kialakítása a társas együttműködés alapja. A napirend a tevékenységi lehetőségeket térben és időben behatárolja. Az állandó ismétlődő tevékenységek növelik a gyermekek biztonságérzetét és segítik az időérzék kialakulását. Az együttes tapasztalatok, élmények, tevékenységek alakítják a kapcsolatokat, ezért az alakuló vagy már kialakult baráti kötődéseket segítjük, támogatjuk azzal, hogy biztosítjuk a lehetőséget az együttműködésre, - étkezés, séta, pihenés, játék – közben minél több időt tölthessenek együtt. A gyermekek nyitottságára alapozva elősegítjük, hogy rácsodálkozzanak a természetben és emberi környezetben megmutatkozó szépre és jóra. A fizikai agressziónak gátat szabunk, a másik gyermek bántalmazását, szóban és tettben egyaránt elfogadhatatlannak tartjuk. A gyermekek szükségleteiből indulunk ki: vágyak, kíváncsiságok, igények szem előtt tartásával: játékigény, tevékenységi vágy, önállósági törekvés, természetes kíváncsiság. Szokás – és szabályrendszer, napirend. A gyermekek életrendjének kialakításakor figyelembe vesszük az életkori sajátosságaikat, de meghatározó szerepet kap a gyermeki spontenaitás, az érzelem dominanciája, kommunikációs igénye, kötődése a felnőttekhez, utánzási-tevékenységi vágya, mozgásigénye, egész lényének játékos jellege, kíváncsisága, érdeklődése, alkalmazkodási képessége. Elősegítjük, hogy a gyermek kielégíthesse társas szükségleteit. Minden gyermek MÁS. Eltérő egyéni külső és belső tulajdonságokkal rendelkeznek. Épp ezért neveljük a gyermekeket a különbözőség tiszteletére, annak elfogadására, hogy az emberek különböznek egymástól. Igyekszünk elérni, hogy az óvoda alkalmazottai és a gyermek, gyermek-gyermek, valamint az óvodai alkalmazottak egymás közötti kapcsolatát pozitív attitűd, pozitív érzelmi töltés jellemezze. A családi nevelést is bevonjuk nevelésünk segítésébe, hogy összhangban legyen az óvodai neveléssel, és harmonikusan egészítse ki egymást. El kívánjuk érni, hogy az óvodai és családi nevelés együttes eredményeként a 6 – 7 éves gyermekek többsége sajátítsa el az életkorának megfelelő és a zavartalan iskolai beilleszkedést biztosító közösségi magatartást. Célunk, hogy a gyerekek alkalmasak legyenek együttműködésre egymással, más csoportbeli gyerekekkel és az itt dolgozó felnőttekkel. A közösségi élményeken alapuló tevékenységek gyakorlása közben erősítjük a gyermekek erkölcsi tulajdonságait: szeretet, barátság, őszinteség, nyíltság, együttérzés, segítőkészség, önzetlenség, figyelmesség. Ezen tulajdonságok kialakulása szempontjából modell értékű az óvodapedagógus és az óvoda összes dolgozóinak kommunikációja, bánásmódja, viselkedése. Visszaszorítjuk a negatív viszonyulásokat: agresszió, árulkodás, dacosság, hazugság. Az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő képességek formálása, erősítése Fontosnak tartjuk a gyermekek szeretetteljes befogadását, hogy már óvodába lépéskor kedvező érzelmi hatások érjék őket. El szeretnénk érni, és fontos feladatnak tekintjük, hogy a gyerekek jól érezzék magukat a csoportban, próbálják egymást elfogadni, figyeljenek egymásra. Elősegítjük a gyermek szociális érzékenységének fejlődését, én tudatának alakulását, teret engedünk önkifejező, önérvényesítő törekvéseinek. 92
Célunk, hogy a gyerekek önállóan, kezdeményezően vegyenek részt az óvoda sokszínű tevékenységében. A közös élményeken alapuló tevékenységek gyakorlása közben megalapozzuk önállóságukat, önfegyelmüket, kitartásukat. Elvárjuk, hogy érkezéskor és távozáskor köszönjenek a felnőtteknek és társaiknak. Támogatjuk az egymáshoz közeledő gyerekek tevékenységét és játékát. Gondoskodunk az együttes élményekről, amelyek felébresztik az egymás iránti rokonszenvet, de a kapcsolatok alakulását nem erőltetjük. A csoport érdekében kamatoztatjuk a vezéregyéniségek pozitív tulajdonságait. Egészséges kompromisszumkészség kialakítására törekszünk. Kifejlesztjük a gyerekben a kötelességtudatot és a felelősségérzetet. Hozzászoktatjuk őket a türelemhez, hogy viseljenek el kellemetlenebb, fárasztóbb vagy nehezebb helyzeteket is. Fokozatosan kialakítjuk a gyerekek konfliktustűrő és megoldó képességét. Munkánk során a türelem, a bizalom, az elismerés nemcsak az egyes gyerekeket formálja, hanem az egész csoportot. Az árulkodás megítélésében igyekszünk óvatosak lenni. A csoportszerveződés folyamatában modellként veszünk részt, és egyben a közösségi élet tagjai és irányítói is vagyunk. A gyermeki magatartás alakítása érdekében az óvoda valamennyi dolgozójának modellértékű a kommunikációja és bánásmódja. Közösségalakító munkánkban a közösségi értékeket képviseljük. Megéreztetjük a gyerekekkel, mit és miért tartunk helyesnek, helytelennek. Mindezt kifejezzük cselekedeteinkben és szóban is. Magatartásunk határozott, ugyanakkor barátságos, szeretetteljes és őszinte. A védelem és biztonság iránti igényt állandó jelenlétünkkel elégítjük ki. A nehezen szocializálható, lassabban fejlődő gyermekek nevelése sajátos törődést igényel (sajátos nevelési igényű, beilleszkedési-tanulásimagatartás zavaros, hátrányos helyzetű, halmozottan hátrányos helyzetű, veszélyeztetett, kiemelkedő képességű gyermekek.) A kiemelt figyelmet igénylő gyermekek esetében szükség szerint különös figyelemmel működik együtt az óvoda a speciális felkészültségű szakemberekkel. 4
A GYERMEKI TEVÉKENYSÉG MEGSZERVEZÉSE
Az óvodai élet során, a különböző tevékenységek végzése közben a gyermekek normához, szokáshoz, szabályhoz való viszonyát alakítjuk: - az egészségügyi szokások - az alapvető udvariassági szokások - a tevékenységhez kötődő együttműködési formák területén Arra törekszünk, hogy a gyermekek életkoruknak megfelelő tevékenységet végezzenek és abban mindegyikük saját képességének megfelelő szinten vegyen részt A különböző tevékenységek megtervezésénél figyelembe vesszük a csoport tagjainak egyéni fejlettségét és segítjük továbbfejlődésüket. Elősegítjük, hogy megismerjék szűkebb és tágabb környezetüket, mely a hazaszeretet, a szülőföldhöz való kötődés alapja. Lehetőséget adunk arra, hogy az óvodán kívül szerzett élményeiket az óvodában a számukra legvonzóbb formában dolgozhassák fel. Megteremtjük annak lehetőségét, hogy az egy időben, de egymástól független tevékenységek zökkenőmentesen történjenek. Kialakítjuk a tevékenységhez szükséges magatartást, az aktivitás és fegyelem kölcsönhatásában. Megfelelő időt biztosítunk, hogy a gyerekek különböző feladatokat egyéni tempójuknak megfelelően végezzék. 93
Biztosítjuk a kellő tárgyi feltételeket, a gyakorlás lehetőségét, mely során megfigyeléseket végeznek, tapasztalatokat szereznek, minden tevékenység újabb tapasztalati forrás és hozzájárul az értelmi képességek fejlődéséhez. A tárgyi eszközöket, amelyeket a gyermekek használnak, számukra hozzáférhető módon, a gyermekek biztonságára figyelve helyezzük el. 5
TÁVLATOK, ÜNNEPEK, HAGYOMÁNYOK
Az ünnepi alkalmak megtartása erősíti a hagyományok őrzését. Az érzelmi nevelés szempontjából nagyon fontosak a közös ünneplések. Egy-egy eseményt mindig izgalmas készülődés előz meg. Az örömteli közös tevékenykedés a gyermek szociális viselkedésére hatást gyakorol. A születés - névnapi köszöntés várva-várt esemény. A gyermek ilyenkor a középpontba kerül, társai ráfigyelnek, vele törődnek, őt ünneplik. A szülőkkel elfogadott köszöntési mód, a vidám ünneplés gazdagítja érzelmi életüket. Anyák napja Az anya köszöntésére érzelmileg aktivizáljuk a gyerekeket az ajándék készítésével. Csoportonkénti nyilvános ünnep. Szivárvány nap: Évente egyszer közös családi délután, egyben lehetőség a leendő óvodásoknak és szüleiknek a megismerésére. Évzáró - ballagás Nyilvános ünnepek. A vegyes csoportból iskolába menő gyerekek a tanult dalokkal, versekkel, mesékkel búcsúznak el az óvodától.
Gyermeknap Az óvónők és a csoport összetétele és érdeklődése határozza meg a programot. Mikulás ünnepség Óvodai közös ünnep. Az óvónők a gyermekeknek ajándékkal kedveskednek. Az alkalomra tanult verseket, dalokat csoportonként előadják. Zártkörű ünnep. Karácsonyi ünnepség Fenyőfát állítunk a zsibongóban, mely alá ajándékokat teszünk a csoportoknak. Megéreztetjük a gyerekekkel az ajándékozás örömét: szüleiknek, testvéreiknek ajándékot készítenek. Ezáltal mélyítjük bennük a szeretet érzését. A tanult verseket, dalokat, mesedramatizálásokat csoportonként mutatják be a gyermekek. Zártkörű ünnep.
94
Farsang Különböző technikákkal, farsangi álarcokat, szemüvegeket készítünk a gyerekekkel, az ünnepvárás fokozására tréfás dalokat, verseket, mondókákat tanulunk. Segítenek a nagyobbak a terem dekorálásában, közösen táncolunk, verselünk, ügyességi játékokat játszunk. A mulatság zártkörű.
6
ÓVODAI ÉLET TEVÉKENYSÉG FORMÁI ÉS AZ ÓVODAPEDAGÓGUS FELADATAI 6.1
Anyanyelvi nevelés
Célja: A nevelés egész folyamatában a beszédkapcsolatok kialakítása, az információk eljuttatása a társhoz, a megértés ellenőrzése, a helyes, szép beszéd, az anyanyelv szókincsének, hangzásbeli és szövegszerkesztési sajátosságainak ismeretére és használatára nevelés. Feladata: - A gyerekek beszédfejlesztése, beszélő magatartásának kibontakoztatása, kommunikatív képességeinek megszilárdítása, az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére, szeretetére nevelés. - Metakommunikatív eszköztáruk bővítése, beszédészlelési, beszédmegértési képességük kibontakoztatása. - Az óvónő és a gyerekek közötti kommunikációs kapcsolat kialakítása. A gyerekek beszédfejlesztése, beszélő magatartásának kibontakoztatása, kommunikatív képességeinek megszilárdítása, az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére, szeretetére nevelés. Az anyanyelvi nevelés valamennyi tevékenységi forma keretében megvalósuló feladat. Beszélő környezettel, szabályközvetítéssel, helyes mintaadással, javítgatás elkerülésével. A gyermekek különböző családi környezetből érkeznek, ez meghatározza beszédfejlettségüket, és megkívánja a differenciált fejlesztést úgy a nyelvileg hátrányos helyzetűeknél, mint a nyelvileg kiemelkedően fejletteknél. Fontos a gyermekek kommunikációs kedvének fenntartása, ösztönzése. A családi szocializációtól függ kommunikációs képességük, a fejlesztés során ezt vesszük alapul Mindegyik csoport elérhetővé, megtekinthetővé teszi a szülők számára a megismert versek, mondókák, anyanyelvi játékok gyűjteményét, ezzel is motiválva a családokat az otthoni gyakorlásra. Metakommunikatív eszköztáruk bővítése, beszédészlelési, beszédmegértési képességük kibontakoztatása A metakommunikációval elmélyítjük, kiegészítjük, színesítjük a szóbeli közlést az alábbi eszközökkel -
mimika / arcjáték / pantomimika / testmozgás / gesztus / végtagok mozgása / vokális mimika / nevetés, sóhaj, nyögés / 95
- proxemika / távolságtartás / A kisgyermekek elsősorban a metakommunikációs jelzésekre figyelnek és csak a beszéd, a gondolkodás fejlődésével alakul ki figyelmük a szóbeli közlésekre. Ezért fontos, hogy az óvónő metakommunikációja összhangban legyen a szóbeli közléssel, mert így lesz hiteles a mondanivalója számukra. Az óvónő és a gyerekek közötti kommunikációs kapcsolat kialakítása. Meghatározóan fontosnak tartjuk, hogy beszédünk tükrözze: a gyermek egyenrangú partnerként vesz részt a társalgásban. A beszéd által növeljük a gyerekek tájékozottságát, gazdagítjuk ismereteiket, bővítjük szókincsüket, finomítjuk kifejezésmódjukat. Törekszünk a gyermekek számára valamennyi értelmi képesség, különösen a képzelet, a kreativitás, és az alkotóképesség fejlődését elősegítő, ösztönző környezet biztosítására. A beszédészlelés és értés valamint a szókincs felmérése óvodába kerüléskor történik. A magánhangzók elkülönítésének és felfogásának megalapozását már 4 éves kortól elkezdjük, és folyamatosan fejlesztjük nyelv és ajakügyesítő, valamint hallásdifferenciálási gyakorlatokkal, hogy a hang helyes ejtése kialakuljon. Súlyosabb beszédhibák esetén a logopédus segítségét kérjük. Beszédszervek ügyesítése, a magyar beszédhangok sajátosságainak kiemelése: - légzésgyakorlatokkal - hangutánzással - nyelv és ajakgyakorlatokkal, melyek az artikulációt fejlesztik - suttogó gyakorlatokkal - mozgásgyakorlatokkal a szájban és a száj körül - álkapocs ügyesítő játékokkal tükör előtt A gyakorlatokat alkalmazhatjuk különböző tevékenységi formákban. Figyelemmel kísérjük a gyerekek kommunikációs készségének fejlődését, ez ad alapot a differenciált anyanyelvi fejlesztés megtervezésére. 6.2
Játék
A mindennapi tevékenységek szervezése során figyelembe vesszük, hogy a játék a személyiségfejlesztés és az óvodai nevelés legfontosabb és legfejlesztőbb eszköze.
Célja: A játéktevékenységben fejlesztjük és erősítjük a gyermeki pszichikumot, kreativitást élmény és tapasztalatszerzés útján, mely érinti a tárgyi és társadalmi környezetet. A szabad játék elsődlegességét érvényesítjük. Feladat: - Élménynyújtás és tapasztalatszerzés biztosítása, az óvodapedagógus tudatos jelenléte. Szükség esetén és igény szerint bekapcsolódás a játékba. - A gyermekek fejlődését elősegítő játékfajták és a szükséges feltételek biztosítása. - Támogató, serkentő, ösztönző magatartás tanúsítása a játék során. 96
Élménynyújtás és tapasztalatszerzés biztosítása, az óvodapedagógus tudatos jelenléte. A játék feltételeit biztosítjuk, gondoskodunk a játék dominanciájáról a csoportszobában és az udvaron. Tiszteletben tartjuk a gyermekeknek azt a jogát mely szerint önként választott, szabadtevékenységük a játék. Az óvodapedagógus tudatos jelenléte, indirekt irányításának felelőssége, a gyermekek elképzeléseit támogató, követő magatartása alap feladat (segítségadás, megerősítés, konfliktus feloldás). A gyermek szabadságának és a tudatos fejlesztőmunkánknak együttesen kell érvényesülnie. Derűs, nyugodt, kiegyensúlyozott életformát biztosítunk, ahol az óvodai élet élményszerűsége a gyermek alkotókedvének, tevékenységvágyának és kíváncsiságának állandó ébrentartását segíti elő. A játék előzményére, az élmények fokozottabb szerepére, a tapasztalatszerzésre helyezzük a hangsúlyt. A játékot tekintjük a gyermek legfőbb tapasztalati forrásának, ezért a tényleges játszás élményéhez hozzásegítjük őket. A játékban gyakorolhatják önállóságukat és kiteljesedhet énképük. A játék során fejlesztjük ügyességüket, akaratukat, önállóságukat, bátorságukat. Játékos helyzetben gyakorolhatják a társak előtti szereplést, gondolataik formába öntését, közvetlen környezetük felfedezését és az irodalmi élmények feldolgozását. Kerüljük a nemi sztereotípiákat. A játék segítségével kialakítjuk érzelmi viszonyukat az őket körülvevő világgal. Igyekszünk a meglévő feltételeket, a gyermekek környezetét úgy alakítani, hogy azok megfeleljenek játék és mozgásigényüknek, a tevékenykedésnek, a felfedezés, megcsodálás, természet közeliség követelményeinek. Az udvari játékok biztosítják a változatos mozgásformák lehetőségét. A gyermekek fejlődését elősegítő játékfajták és a szükséges feltételek biztosítása Játékfajták: Gyakorló játék: Az óvodába lépő gyermekek jellemző játéka, melynek meghatározója a mozgás, a manipuláció, az ismétlés, az utánzás, a kísérletezés. Ezt figyelembe véve biztosítjuk azokat a játékszereket, eszközöket, anyagokat, mozgásteret, amelyek alkalmasak a gyermekek mozgásos, manipulációs és verbális tevékenységének végzésére. Építő és konstruáló játék: A gyakorló játékból fejlődik ki, melyhez biztosítjuk a különböző anyagokat, játékszereket. A „valamit alkotni” igénye, öröme, kreativitásuk mellett értelmi, érzelmi és társas képességeiket is sokoldalúan fejleszti. Arra ösztönözzük a gyerekeket, hogy az eltervezéstől eljussanak a megvalósításig, így fejlesztjük kitartásukat, figyelmüket, fegyelmüket. Kialakítjuk azt az igényt, hogy a fejlődés során egyre bonyolultabb alkotásokat hozzanak létre, törekedjenek az eredményességre és építményeikkel, alkotásaikkal bővítsék a szerepjátékot.
Barkácsolás: A tevékenységhez szükséges eszközöket, feltételeket, anyagokat biztosítjuk. Kialakítjuk a gyermekekben azt az igényt, hogy alkalomadtán maguk készítsék el a játékhoz szükséges kiegészítő eszközöket. A barkácsolás folyamán annyi segítséget nyújtunk amennyit, a gyermekek igényelnek, ötleteket adunk, de nem szabunk határt a fantáziájuknak. Az elkészült játékkiegészítőket felhasználjuk a játékban, és a dramatizálásban.
97
Szimbolikus szerepjáték: Elősegítjük a gyermekek önkéntességének, szabadválasztásának, önállóságának, fantáziájának, kreativitásának érvényesülését. Ösztönözzük a játékötletek kibontakoztatását és a szinvonalas társas együttműködést. Figyelemmel kísérjük a játszó csoportok szerveződését, a gyerekek elképzelését, gondolatmenetük alakulását. Megfigyeljük hogyan viselkednek a vállalt szerepben, milyen mértékben élik bele magukat a szerepbe. Ha a gyerekek igénylik, segítünk megszervezni a játékukat, és együtt játszunk velük. Fontosnak tartjuk, hogy a gyerekek aktivitással, igazi érdeklődéssel, játékkedvvel vegyenek részt a játékban, szabadon és elmélyülten játszanak, játékuk tartalmas legyen.
Szabályjáték: Elősegítjük a versenyszellem kialakulását, szembesítjük őket a siker és kudarcélménnyel. A versenyjátékok során a gyerekekkel megtapasztaltatjuk, hogy viselkedésüktől, ügyességüktől és együttműködési készségüktől függ az egész csapat győzelme, mely különböző érzelmeket vált ki belőlük, meghatározza magatartásukat, egymáshoz, csoporthoz való viszonyukat. A szabályjátékokkal fejlesztjük mozgásukat a testnevelési játékok, a dalos és mondókás népi játékok, fogócskák, bújócskák, körjátékok, labdajátékok, mozgásos versenyjátékok alkalmazásával. A különböző társasjátékok, képes kirakók, dominók, nyelvi játékok felhasználásával fejlesztjük értelmi képességüket. / logikus gondolkodás, memória, figyelem /A szabályok betartásával fejlesztjük önuralmukat, türelmüket és toleranciájukat. A játékhoz szükséges feltételek biztosítása:
-
nyugodt légkör: az óvodába kerüléstől megismertetjük a gyermekeket azokkal a szabályokkal, amelyek elengedhetetlenek a nyugodt légkör kialakulásához és egymás játékának tiszteletben tartásához.
-
Idő: napirendünkben a játékra fordítjuk a legtöbb időt. Fontos, hogy a gyermek elmélyülten, saját elképzeléseit megvalósítva játszhasson.
-
Hely: a csoportszobák modern galériái és mozgatható berendezési tárgyai lehetővé teszik a játszó csoportok és a játékfajták elkülönülését. A fedett játékszín rossz idő esetén is lehetőséget biztosít az udvari játékra.
-
Eszköz: A játékeszközök kiválasztásánál a gyermekek általános és egyéni fejlettségének ismeretén túl figyelembe vesszük a különböző játékeszközök fejlesztő hatását
Tevékenységekben megvalósuló tanulás – Játékos képességfejlesztés Célja: A gyermekek kompetenciáinak, készségeinek, képességeinek fejlesztése. A gyermekek fejlesztése képességeik, személyiségük, aktuális állapotuk alapján, építve előzetes élményeikre, tapasztalataikra, ismereteikre.
98
Feladata: - A képességfejlesztés megtervezése. - Magatartásformálás, énképalakítás. - A tudás örömének megismertetése. - A pszichikus funkciók, az akarati tulajdonságok, a feladattudat megalapozása és fejlesztése. - A személyiség sokoldalú fejlesztése a játékos képességfejlesztés során. - Irodalmi nevelés. - Ének-zene, énekes játékok. - Vizuális nevelés, rajzolás, mintázás, kézimunka. - Mozgás, mozgásos játékok / testnevelés /. - A környezet megszerettetése, megismertetése /matematika /. - A munka jellegű tevékenységek. - Drámajátékok felhasználása a képességfejlesztés során. - Kommunikáció. - Érzelmi nevelés. A képességfejlesztés megtervezése A tervezés során figyelembe vesszük: - az óvoda felszereltségét - az egyes gyermekek irányultságát, érdeklődését, fejlettségét - az óvoda nevelési programját - a csoport heti és napirendjét A tervezett nevelőmunkát félévente értékeljük a csoportnaplóban. A gyermekekről történő megfigyeléseket, az egyéni fejlesztési terveket a fejlődési naplóban rögzítjük. A gyermekek mérése félévente történik. A tevékenységekben megvalósuló tanítás és tanulás tervezésénél a komplexitás a meghatározó. Vezérfonala az évszakok és az ünnepek, amelyek meghatározóak a közvetlen természeti és társadalmi környezetre. A csoporton belül egyszerre többféle tevékenység is jelen van. A kötetlenség a kezdeményezés időpontjára is érvényes, történhet a nap bármely szakában. A kötöttség nem jelentheti a gyermekek spontán érdeklődésének és aktivitásának korlátozását. A kötött és kötetlen tevékenykedtetések oldottak, játékosak, élményszerűek. A játékosság alkalmazásánál a gyermek úgy érzi, mintha játszana. Az alábbi sajátosságok keltik a játékérzetét: önkéntesség, szabadon választhatóság, örömteliség, belső késztetésből való táplálkozás, belső cél általi vezéreltség, önmagáért a tevékenység miatt való végzés. Az egyéni és mikro csoportos valamint a makro csoportos munkaformák egyaránt jellemzőek. Tervezésnél fontos követelménynek tartjuk, hogy az újabb tapasztalatok és ismeretek szorosan kapcsolódjanak a már meglévőkhöz, tartalmuk fokozatosan mélyüljön, bővüljön. A fejlesztő hatású tevékenységek anyagának tervszerű, tudatos feldolgozását meghatározott időre lebontva tervezzük, és a naplóban három korcsoportra osztva rögzítjük. A terv tartalmazza a képességfejlesztés feladatát. A feladatokat a gyermekek egyéni fejlettségéhez igazodva tervezzük, és integrált tevékenységek szervezésével igyekszünk azt megvalósítani, tudatosan irányítani. A személyiség sokoldalú fejlesztése a játékos képességfejlesztés során
99
6.3
Irodalmi nevelés
Célja: A gyermekek érzelmi, értelmi és etikai fejlődésének segítése, a pozitív személyiségjegyek megalapozása a gyermekirodalom és a hozzá kapcsolódó tevékenységek, módszerek / bábozás, dramatizálás / sajátos eszközeivel. A célokat nyugodt, szeretetteljes, családias légkörben, a gyermekek fejlődését leghatásosabban segítő tevékenységekkel, megfelelő környezet és eszközök biztosításával, a spontán kíváncsiságra, az önállóságra, a külső és belső aktivitásra támaszkodva valósítjuk meg.
Feladata: - A felhasznált irodalmi anyagok életkor szerinti igényes összeállításával az anyanyelv megismertetése, az irodalmi érdeklődés felkeltése és változatos irodalmi élmények közvetítése. - A gyermekek nyelvi képességének fejlesztése versekkel, mesékkel, dramatikus játékokkal, dramatizálással, anyanyelvi játékokkal, bábozással.
A felhasznált irodalmi anyagok igényes összeállítása: Az irodalom megszerettetésére vállalkozunk, igényesen válogatunk az irodalmi anyagból, szem előtt tartva a gyermekek életkorát. A mesék által közösen átélt örömök és élmények elszakíthatatlan szálakkal kötik össze az óvónőt és a gyermekeket egymással és anyanyelvükkel. A válogatásnál fontos szempontnak tartjuk, hogy tartalmazzon mondókát, mesét, verset, verses mesét, elbeszélést, folytatásos történetet egyaránt. A válogatott irodalmi anyagon keresztül eljuttatjuk őket az emberi kapcsolatokhoz, ezzel mélyítjük az önismeretüket, a világ megismerését. A mesével olyan kapcsolatokat, helyzeteket mutatunk be a gyermekek számára, amelyek megértésére más eszközökkel ebben az életkorban nincs mód. Tudatosan megtervezzük a mondókákat, verseket, amelyeket megtanítunk. A mozgással kísért énekelt szöveg ismételgetésével, a vigasztaló játékokkal, a ritmikus mondókák dúdolásával könnyebbé tesszük a beszoktatást, és könnyebben elfogadtatjuk magunkat. Igényes, a gyermekek által kedvelt rajzfilmek megtekintésére is lehetőséget biztosítunk alkalomadtán, rossz idő esetén. Színvonalas művészeti csoportok, egyéni előadók meghívásával biztosítjuk a közös élményt, a művészetek iránti érdeklődés felkeltését. Gépi mese hallgatását hangkazettáról csak ritkán alkalmazzuk, tekintettel arra, hogy az személytelen számukra. A gyermekek nyelvi képességének fejlesztése versekkel, mesékkel A mese, a vers ősi forrása az anyanyelvi nevelésnek,különösen alkalmas az óvodás gyermek szemléletmódjának, világképének kialakítására, régi értékeket, hagyományokat, szokásokat közvetít és érzelmi biztonságot nyújt a gyermekeknek. A mese a vers a maga sajátos szóhasználatával, stílusával, az írói eszközök gazdagságával egyaránt a nyelvi nevelés eszközei. Szókészletük, szójelentésük megértése, a mesei fordulatok ösztönzik a gyermekek szóbeli kifejezését. A mese cselekménye mozgásba hozza a gyermeki képzeletet, megbékíti félelmeivel és erősíti önbizalmát. Ennek tudatában tervezzük az irodalmi nevelés anyagát, amellyel fejlesztjük nyelvi képességüket is.
100
Bábozás A gyermekek óvodába kerülésétől használjuk a bábokat / ujjbáb, síkbáb, kesztyűbáb, fejbáb, saját készítésű bábok (óvónő, gyermek) / feszültségoldás céljából, megkönnyítve a kicsik befogadását. A báboknak, bábozásnak nagy jelentőséget tulajdonítunk a személyiségfejlesztésben. A mesék bemutatásához pedig szemléltető eszközként használjuk. A bábjátékot az érzelmi, értelmi, akarati és anyanyelvi nevelés kiegészítő módszereként alkalmazzuk. A bábok használatára ösztönözzük a gyermekeket is, ezáltal fejlesztjük mozgásukat, testséma ismeretüket és tér észlelésüket. Motiváljuk őket az önálló mesemondásra, bábozásra, dramatizálásra, szerepvállalásra. Ezzel fejlesztjük, csiszoljuk beszédüket, kifejezőkészségüket, szókincsüket, valamint együttműködő-és alkalmazkodó képességüket a szerepek elosztása és eljátszása során. Dramatizálás: Gazdagítjuk a gyerekek irodalmi élményeinek szabadon választott újrajátszását. Biztosítjuk a kellékeket, de tiszteletben tartjuk önkéntességüket. A gyermeki spontaneitásra, az önkéntességre helyezzük a hangsúlyt, figyelembe véve azt, hogy a szerep betanításával örömtelenné válhat a játék s megkötnénk fantáziájukat. A dramatizálásban is számíthatnak a segítségünkre, akár a szerepvállalás, akár a szöveg felidézésének területén. A szerepbeleélés, szerep megvalósítás lehetőségét biztosítjuk. Forrásanyaga az irodalmi alkotás, de lehet a gyermekek kitalációja is. 6.4
Ének-zene énekes játékok
Célja: A zenei képességek fejlesztésén túl, zenét igénylő és szerető, egészséges lelkű, kultúrált, boldog emberré nevelés. A közös éneklés, a közös játék örömének megéreztetése, a hagyományok megismertetése, ami fejleszti a gyermekek zenei ízlését, esztétikai fogékonyságát. Feladat: -
A felhasznált zenei anyagok igényes válogatása és tervezése. Sokoldalú személyiségfejlesztés a zenei nevelés során.
A felhasznált zenei anyagok igényes válogatása és tervezése A zenei nevelés, mint a művészeti nevelés egyik területe során igyekszünk a legjobbat, legértékesebbet nyújtani a gyermekek számára. Válogatásunkban a mondókák, kiolvasók, ölbeli játékok és a népi gyermek énekes játékok, dalok élveznek előnyt, amelyek örömet nyújtanak a gyermekeknek, de egyidejűleg az értelemre is hatnak és fokozzák a zene iránti fogékonyságot. Az ének és a zene mozgásra serkenti a gyermekeket, mozgáskoordinációjukat, egyensúlyérzéküket javítja. Az énekes játékok során a gyermekek teljes személyisége fejlődik, ismereteket szereznek környezetükről, bővül szókincsük, a dalok szövegének felidézésével az emlékezetük. Az élményt nyújtó közös ének-zenei tevékenységekre meghatározott zenei képességfejlesztő játékokkal készülünk és a dalanyagot ennek megfelelően állítjuk össze. Követjük a fokozatosság elvét, a 101
játékos tevékenységeknél figyelembe vesszük a gyermekek fejlettségi szintjét, érdeklődését, egyéni sajátosságaikat, a csoportösszetételt. A vegyes csoport sajátosságait figyelembe véve: Kiscsoportosok részére: A gyermekek az óvónővel közösen mondókáznak, énekelnek, játékos mozdulatokkal egészítik ki éneküket: utánzó mozgás, egyszerű körséta, guggolás, egyszerű szerepcsere, egyenletes lüktetés változatos érzékeltetése, ölbeli játékok. Középső csoportosok részére: Az egyszerű körjátékokat bonyolultabb mozgásokkal bővítjük: guggolás, taps, visszafordulás, páros körbejárás. Nagycsoportosok részére: Több szereplős, komplikáltabb mozgás, párválasztás, két körforma, csoportos fogócska, sorgyarapodó, egymást megtréfáló játékok. A tánc igazi formáját még nem várjuk el, megelégszünk az egyszerű táncos mozdulatokkal, melyeket a gyermekjátékok megkívánnak. A zenehallgatás anyagának kiválasztásánál figyelembe vesszük a nemzetiségi, etnikai kisebbség hovatartozását is.
Sokoldalú személyiségfejlesztés a zenei nevelés során A gyakori együtt énekléssel, az énekes népi játékokkal és az igényesen kiválasztott kortárs művészeti alkotásokkal fejlesztjük zenei készségüket / ritmusérzék, hallás, éneklési készség, mozgáskultúra / és teljes személyiségüket. A zenei nevelés során felkeltjük zenei érdeklődésüket, formáljuk ízlésüket és esztétikai fogékonyságukat. Elősegítjük a zenei anyanyelv kialakulását a 3-7 éves korban a megtervezhető hagyományos zenei tartalmak biztosításával. A hangszerek kipróbálására lehetőséget biztosítunk. Olyan érzelmekkel gazdagítjuk a gyermekeket, mely az értelmükre is hat. Megéreztetjük az együttlét és a közös éneklés örömét, fejlesztjük a zene iránti fogékonyságukat. Lehetőséget teremtünk arra, hogy időnként élő zenét, hangszeres bemutatót, igényes gépi zenét lássanak, hallhassanak, Megismertetjük őket a nemzetiségi kultúra jellegzetes sajátosságaival, a magyar néphagyomány által megőrzött gyermek dalokkal, magyar népdalokkal, ezzel kialakítva rokonszenvüket a magyar nép hagyományi iránt.
6.5
Rajzolás, mintázás, kézimunka
Célja: Igénye legyen a gyermekeknek az önkifejezésre. Változatossá tesszük a gyermekek ábrázoló tevékenységét, észrevetetjük velük, hogy körülöttük sok minden megjeleníthető, ábrázolható, létrehozható. Célunk a gyermekek fejlett finommotorikája, rajzkészsége, kreativitása. A gyermeki alkotások a belső kép gazdagítását szolgálják, befogadóak legyenek az esztétikai élményekre és a környezet esztétikai alakítására.
102
Feladat: Ábrázoló, alkotó és finommotorikus készségek kialakítása az eszközök célszerű használatával, változatos tevékenységekkel, a rajzolás, mintázás, festés és a kézimunka különböző technikai alapelemeivel és eljárásával. - Sokféle változatos eszköz és anyag biztosítása a gyermekek számára. -
Ábrázoló, alkotó és finommotorikus készségek kialakítása az eszközök célszerű használatával, változatos tevékenységekkel, a rajzolás, mintázás és a kézimunka különböző technikai alapelemeivel és eljárásával. A változatos tevékenységek során, népművészeti elemekkel, esztétikus tárgyi környezettel fejlesztjük a gyermekek személyiségét, alkotó készségét, ezáltal csiszolódik fantáziájuk, amely értelmi képességeikre is hat. Alakítjuk képszerű gondolkodásukat, ezáltal fogalomalkotásuk konkréttá válik és közben finom motorikus készségük fejlődik. A vizuális technikák gyakorlása során megéreztetjük a szabad alkotás örömét, az önkifejezést, a sikerélményt, mely újabb alkotásra motiválja a gyermekeket a mindennapokban, ezáltal formálódik alkotó képzeletük, ábrázoló készségük és önkifejezési módjuk. Párhuzamosan végezhető tevékenységként lehetőséget adunk arra, hogy a nap bármely szakában kedvük szerint ábrázoljanak, folytathassák a megkezdett munkákat, gyakorolhassanak, alkalmazhassák a jól ismert technikákat játékukban is. A létrehozott alkotásokat felhasználhatják játékukban kiegészítő eszközként, illetve dossziéban gyűjtjük, hogy figyelemmel kísérhessük a fejlődés menetét. A kész munkákat a szülők számára megtekinthetővé tesszük a folyosón. Sokféle, változatos eszköz és anyag biztosítása a gyermekek számára Felkeltjük a gyermekekben az ábrázolás anyagaival, eszközeivel való tevékenység vágyát. Megismertetjük velük a különböző anyagokat, az ábrázolás konstruálás egyszerű munkafogásait, technikai alapelemeit. Természetes anyagok sokrétű használatával lehetőséget nyújtunk a manuális tevékenységek gyakorlására. A természet látványa segíti vizuális funkcióik kialakulását, azaz a szín, forma, alak észlelés fejlődését. Kihasználjuk az udvar, parkok, a környezet adta lehetőségeket, ezáltal gazdagítva vizuális funkcióikat, tevékenységeiket. Az udvaron a homok mindig rendelkezésükre áll, télen pedig építünk, formálunk a hóból is. A vizuális tevékenységek végzését kötetlen formában kezdeményezzük, szervezzük, építve a gyermekek természetes érdeklődésére, tevékenységi vágyára.
6.6
Mozgás, mozgásos játékok
A torna, a mozgásos játékok fejlesztik a gyermekek természetes nagymozgását, a kondicionális képességeket, kedvezően hatnak a társas kapcsolatokra. A mozgás elősegíti a mozgáskultúra fejlesztése mellett a pszichomotoros képességek és készségek kialakulását. A tornát, a játékos mozgást és minden, egészséges életmódot erősítő tevékenységet az óvodai nevelés minden napján, az egyéni szükségleteket és képességeket figyelembe véve biztosítja az óvodapedagógus a csoportszobában, tornateremben és a szabad levegőn egyaránt.
103
Célja: Mozgásfejlesztés, (harmonikus, összerendezett, fegyelmezett nagy és kismozgás) a mozgás lehetőségének biztosításával tapasztalatok bővítése, személyiségfejlesztés. A gyermekek énképének, téri tájékozódásának, testséma ismeretének és mozgáskoordinációjának fejlesztése.
Feladat: A gyermekek egészségének, testi fejlődésének biztosításához szükséges feltételek megteremtése. - A testnevelés, a szabadban folyó mozgásos játékok, a mindennapos testnevelés által a gyermekek testi képességeinek tervszerű fejlesztése, a mozgásbeli jártasságok és készségek célszerű alakítása, a társra figyelés. -
Az óvodai nevelés lényeges elemének tartjuk a testi fejlesztést, a kellő aktivitást és terhelést biztosító testnevelést, testmozgást, a gyermekek edzését. A 3-7 éves gyermekek testi fejlődésének biztosítása nem képzelhető el a rendszeres, játékban gazdag, az egyéni képességeket figyelembe vevő, kellő aktivitást és terhelést biztosító testnevelés, illetve kooperatív mozgások széleskörű alkalmazása nélkül. Sokszínű és változatos mozgáslehetőséget biztosítunk az egyéni sajátosságok figyelembe vételével. Kihasználunk minden adódó lehetőséget a nap folyamán mozgásra, komplex testmozgásokat építünk be az óvodai élet egyéb tevékenységeibe. Rendkívül fontosnak tartjuk a szabadlevegőn való mozgás minél hosszabb idejű biztosítását. A gyermekek napirendjét úgy állítjuk össze, hogy a mozgás és a nyugalmi helyzet helyes arányban váltakozzon, ezzel elkerülhetjük a gyermekek egyoldalú igénybevételét. A megfelelő intenzitású, nyugodt légkörű testmozgással biztosítjuk a motoros, kondicionális képességek fejlődését.
A gyermekek megteremtése
egészségének,
testi
fejlődésének
biztosításához
szükséges
feltételek
Megfelelő hely, idő, eszköz, környezeti adottságaink kedvezőek a program megvalósításához. Óvodánk udvarát úgy fejlesztjük folyamatosan, hogy az udvari játékok alkalmasak legyenek a gyermekek fejlődését biztosító változatos tevékenységekre és a szabványoknak is megfeleljenek. Olyan udvari játékokat és mozgásfejlesztő eszközöket szerzünk be, melyek természetes anyagból készültek, és sokoldalúan használhatók a gyermekek mozgásának fejlesztésére. A fák, a bokrok által övezett tiszta környezetben az év minden szakában a szabadmozgás biztosított, nagy segítség ebben a fedett játékszín, melyet eső esetén is kihasználunk levegőztetésre. Mindennapos testnevelésünket, testnevelés foglalkozásunkat a tornaszobában tartjuk, mely polifon habszivacs szőnyeggel borított, változatos mozgásfejlesztő eszközökkel felszerelt. A játékossághoz, a játszva tanuláshoz változatos kézi szereket biztosítunk: különböző méretű labdák, bot, buzogány, szalag, babzsák, kendő, ugrókötél. Nagy gondot fordítunk az alkalmazásra kerülő kézi- és tornaszerek, berendezési tárgyak épségére, tisztaságára, valamint arra, hogy megfelelő mennyiségben álljanak rendelkezésre. A csoportszobák galériái az állandó mozgásgyakorlás lehetőségét biztosítják. A bordásfal és a lépcső segítségével az egyensúlyérzékük, ügyességük, mozgáskoordinációjuk fejlődik. A szervezett testnevelés minden csoportban egy adott naphoz kötött, így valósítható meg a tornaszoba egyenletes kihasználtsága. 104
A testnevelés, a szabadban folyó mozgásos játékok és a mindennapos testnevelés által a gyermekek testi képességeinek tervszerű fejlesztése, a mozgásbeli jártasságok és készségek célszerű alakítása Testnevelés: A testnevelés szervezett tevékenység. A szervezettséget azért tartjuk fontosnak, mert a szervezetlen mozgás kimerítő a gyermekek számára, az egyoldalú mozgás pedig egészségtelen. A közös torna pedig nem jelent kényszert a gyermek számára / betegség vagy más egészségügyi okok miatt a gyermek nem tud vagy nem akar részt venni / A mozgás során maximális lehetőséget biztosítunk arra, hogy a gyermekek egyéni tempójuknak, életkoruknak megfelelően sokszor gyakorolhassák a különböző mozgásokat, elkerülve kifáradásukat. Különböző nehézségű, differenciált, játékos feladatok adásával segítjük elő, hogy minden gyermek megtalálja a képességének legmegfelelőbb mozgásos feladatot. A vegyes csoportokban a gyermekek különböző eszközökkel végzik a feladatokat. A differenciálás, az időtartamban és a gyakorlatok elvégzésének minőségében, időnként csoportbontásban is megmutatkozik. 3-4 évesek részére Kiemelt feladatunk a nagymozgások fejlesztése, összerendezése. / csúszás, kúszás, mászás, különböző járásgyakorlatok, futás, szökdelés / A játékos mozgásgyakorlatokon belül a szerep- vagy utánzó játékok kapnak hangsúlyt, melyekben a szerep határozza meg a gyermek cselekvését, a feladat még rejtett formában van jelen. A szabályjáték keretén belül a futójátékkal és a versenyjátékkal s azok változatos módjaival tesszük színessé a mozgásanyagot. Vannak játékok / macska-egér, szoborjáték /, melyekben a szerep jelenti a szabályt. 4-5 évesek részére Továbbfejlesztjük a korábban kialakult mozgáskedvet, bátorságot, kitartást, a játékokat új szabályokkal bővítjük. A változatos gimnasztikai gyakorlatok mellett az egyensúlyérzéket fejlesztő feladatokra helyezzük a hangsúlyt. A változatos labdagyakorlatokkal a szem-kéz koordinációjának fejlődését segítjük elő. A szabályjátékokban már a szerep van rejtett formában jelen, a hangsúly a cselekvési feladatra helyeződik. 6-7 évesek részére Nagy gondot fordítunk a finommotorika fejlesztésére, ezért kiemelt feladatunk a különböző tornaeszközök biztos fogása, tartása. A különböző eszközök változatos használata elősegítik a kéz – láb – szem koordinációjának fejlesztését. A függések gyakorlására lehetőséget nyújtanak a galériákba beépített bordásfalak. A kar erejének növelésén túl ez egy újabb testhelyzet megtanulását jelenti. Alkalmazott mozgásos játékok során /egyéni versengések, fogójátékok, sorversenyek, váltóversenyek/ fokozódik kitartásuk, nő versenyszellemük és igazságérzetük, kudarctűrő képességük. A szabadban folyó mozgásos játékok A játékban tökéletesedik a már megtanult mozgások sokasága, a mozgásos játékokban a gyermekek ötletgazdagsága, kitartása figyelhető meg. A napirendben a szabadlevegőn, udvaron tartózkodás, szabad játék kiemelt jelentőséggel bír. A fedett játékszín még esős idő, havazás esetén is biztosítja a 105
levegőzést. A levegőzés a gyermekek edzését segíti elő. Az edzés fogalmán a gyermekek teherbíró és ellenálló képességének fokozását értjük. Ennek érdekében a napfény és a levegő edző hatását kötjük össze a mozgással, így valósítjuk meg a szervezetük teljes értékű edzését. Az edzettséghez a helyes táplálkozás és a helyes öltöztetés is hozzájárul. E téren igyekszünk a szülőket úgy befolyásolni, hogy velük együttműködve még nagyobb hatást érjünk el. A levegőztetés időtartamát a természeti jelenségeken túl / a hőmérséklet, a szél, a köd, az eső, a hó / a gyermekcsoport összetétele, fejlettsége, edzettségi foka, alkatuk, egészségi állapotuk, életkori sajátosságaik és mozgásigényük határozzák meg. A szervezett séták, kirándulások megszerettetése is biztosítja a testi nevelés feltételeit, így az edzést is. Mindennapos testnevelés A mindennapos testnevelés a napirendben fontos szerepet tölt be. Megalapozza azt az igényt, hogy mindennap rendszeresen mozogni jó és szükséges. Ezzel a mozgással felfrissítjük, eddzük őket. Így elősegítjük mozgásszintjük és testi képességeik fejlődését. Ezt a tevékenységet naponta szervezzük rugalmasan alkalmazkodva a napirendünkhöz. Időtartama a gyermekek fejlettségétől függően 8-10 perc. Középpontjában a mozgásos játékok állnak, és kiegészülnek a szervezett testnevelés során megismert gimnasztikai gyakorlatokkal. A rendszeres testnevelő munka hatására kialakulnak minden csoportban a legkedvesebb mozgásos játékok, melyek alkalmazását már a gyermekek maguk is kezdeményezik. Erre jó lehetőséget kínál a csoportszoba, a zsibongó, valamint az udvar és a játékszín. 6.7
A külső világ tevékeny megismerése
Célja: A környezeti értékek felismerése, megőrzése, matematikai tartalmú tapasztalatok megszerzése. A környezeti fogalmak tisztázása, ismeretszerzés. Pozitív érzelmi viszony kialakítása a természeti és társadalmi környezethez. A gondolkodás és a problémamegoldó képesség fejlesztése. Feladat: - Élmények és alkalmak biztosítása a természeti, emberi és tárgyi környezet felfedezésére, megismerésére, és a tevékenységben való alkalmazásra. - Az ismeretek bővülésével környezetbarát életvitel megalapozása. - A környező valóság felfedeztetése matematikai tartalmú tapasztalatokkal. - A gyermeki gondolkodás fejlesztése a megismerési funkciók és a gondolkodási műveletek elsajátíttatásával. Élmények és alkalmak biztosítása a természeti, emberi és tárgyi környezet felfedezésére, megismerésére, és a tevékenységben való alkalmazásra. Biztosítjuk a természeti és társadalmi környezetről a sokrétű /érzékszervi és mozgásos / tapasztalatszerzést. Ezzel segítjük őket a környezetükben való tájékozódásban és eligazodásban. A társadalmi környezet iránti érdeklődés felkeltését a közvetlen környezet /lakóhely, óvoda / megismertetésével alapozzuk meg. Elősegítjük a gyermek önálló véleményalkotását, döntési képességeinek fejlődését a kortárs kapcsolatokban és a környezet alakításában. A természeti környezet megismerését séták és kirándulások alkalmával mélyítjük el a környezettudatos magatartás megalapozásával. A témák válogatása közben igazodunk a lakóhely, lakókörnyezet sajátosságaihoz. Teret adunk a helyi és néphagyományok, szokások megismeréséhez. Amit csak 106
lehet, a természetben mutatjuk be a gyermekeknek, közvetlen tapasztalatszerzéssel. Célunk a természet megszerettetése, a biztonságos eligazodás a környezetben. Biztosítjuk a szabad szemlélődési tevékenységet, a felfedezést. Jó példával szolgálunk a környezet alakításánál, virágok ültetésével, gondozásával, a fák, bokrok, tárgyak megbecsülésével. A madáretetők kihelyezésével, madáreleség gyűjtéssel ösztönözzük őket az állatokról való gondoskodásra. A szülőktől minden évben várjuk azokat a lehetőségeket, melyek élményszerző sétára alkalmasak, természetesen reális kereteken belül. Ismeretek bővülésével környezetbarát életvitel megalapozása A gyermekeket érzelmi kötődésen keresztül juttatjuk el a környezet megbecsüléséhez, a természet megóvásához, a szülőföldhöz való pozitív viszony kialakításához. Megalapozzuk a természet megismerését, szeretetét, tisztaságának, szépségének védelmét. Arra törekszünk, hogy a gyermekek önmaguk által végzett tevékenységeik során szerezzenek tapasztalatokat, amelyek környezetük felfedezésére, rácsodálkozásra, a természet értékeinek megőrzésére ösztönözi őket, bízva abban, hogy később is természetes lesz számukra, hogy óvják és védjék környezetük értékeit. A környező valóság felfedeztetése matematikai tartalmú tapasztalatokkal. A matematikai neveléssel lehetőséget teremtünk a környező valóság formáinak és mennyiségi viszonyainak megtapasztalására. Mindenekelőtt a felfedeztetés, a felismertetés szem előtt tartását tartjuk fontosnak. Építünk a gyermekek természetes kíváncsiságára, az önálló problémamegoldás iránti igényére. Kedvező helyzeteket teremtünk az élmények gyűjtésére. A matematikai neveléssel problémamegoldó képességüket az érzékelés, észlelés, megfigyelés útján fejlesztjük. Mivel a gyermekek a gyakorlat cselekvéseik közben szerzik tapasztalataikat, olyan játékokat szervezünk, melyek a látás, hallás, tapintás, szaglás, ízlelés útján is ismeretekhez juttatják őket. A gyermeki gondolkodás fejlesztése a megismerési funkciók és a gondolkodási műveletek elsajátíttatásával Spontán módon már az óvodába kerülés kezdetétől nyújtunk matematikai ismereteket, játékba, mindennapi tevékenységbe ágyazottan. Ezáltal szerzünk tudomást kíváncsiságukról, érdeklődésükről, motiválhatóságukról a matematikai összefüggések felfedezésével kapcsolatban, információkat szerzünk számlálási készségükről, logikus gondolkodásukról. Kihasználjuk a spontán adódó helyzeteket a nap bármelyik szakában a gondolkodtatásra, összefüggések felismerésére, tapasztalatok szerzésére. A foglalkoztatás legjellemzőbb formája a páros illetve a mikro csoportos tevékenység. Ez ad lehetőséget az egyéni fejlesztésre, illetve a differenciálásra. Az egyéni eltéréseket csak így tudjuk nyomon követni, munkatempójukat figyelembe venni. Kiemelt jelentőséget tulajdonítunk a matematikán belül a térbeli viszonyoknak, az irányoknak és a helyzeteknek. Az egyéni fejlesztési feladatokat a fejlődési naplóban jegyezzük fel. A foglalkoztatás egyfajta felfedező tanulás, cselekedtető mely játékosan történik, nem korlátozódik merev ismeretnyújtásra. Az alábbi műveleteket alkalmazzuk a gyermekek gondolkodásának fejlesztésében: - csoportosítás - osztályozás - rendezés - összehasonlítás - általánosítás - konkretizálás - összefüggések felfogása 107
6.8
Munkajellegű tevékenységek
Célja: A gyermeki munka megszerettetésén keresztül olyan készségek, tulajdonságok, cselekvő tapasztaláson keresztül történő kialakítása, melyek pozitívan befolyásolják a gyermekek közösségi kapcsolatát, saját és mások elismerését, feladattudatát. Feladata: -
A munkatevékenységek közösségformáló szerepe, személyiségfejlesztés. A munka jellegű tevékenységek alapvető feltételeinek biztosítása.
A munkatevékenységek közösségformáló szerepe, személyiségfejlesztés A gyermekek mindennapjaiban érvényesülő folyamatként kezeljük a munkajellegű tevékenységeket, mely a kötelességteljesítés alakításának eszköze. Elősegítjük, hogy az idők során egyre önállóbbakká váljanak a megbízások teljesítése közben. Megéreztetjük a gyermekekkel a munka szükségességét, fokozatosan juttatjuk el őket az egyéni munkavégzés sikerétől a társas együttműködés élményéig. A megbízatások teljesítésének elvárásakor figyelembe vesszük az önkéntesség mellett a gyermekek korát, fejlettségi szintjét, terhelhetőségét és motiválhatóságát. A pozitív ösztönzésnek különös jelentőséget tulajdonítunk annak érdekében, hogy természetes, észrevétlen módon épüljön be személyiségükbe a munka szükséglete és ne csupán a megfelelni akarás motiválja őket. A munka jellegű tevékenységek alapvető feltételei Munkaeszközök: Fokozatosan ismertetjük meg a gyermekekkel a különböző munkaeszközök funkcióját, használatának módját. Arra törekszünk, hogy a munkavégzéshez megfelelő méretű, anyagú eszközök álljanak rendelkezésükre. Hely: A munkaeszközöket hozzáférhetővé tesszük a gyermekek számára, hogy el tudják venni, majd helyre tudják tenni azokat. Ha szükséges, átrendezéssel teremtjük meg a kényelmesen elvégezhető munkatevékenység helyét. Idő: Elegendő időt biztosítunk a munkatevékenységek végzésére. Arra törekszünk, hogy minél kevesebb legyen a várakozási idő, a munkafolyamat gördülékenyen menjen végbe. Légkör: Elsősorban azt tekintjük fontosnak, hogy a gyermekek nyugodt légkörben, kényszer nélkül, egyre önállóbban tevékenykedjenek. A segítségünkre bármikor számíthatnak, a segítségkérés természetes módon, bizalommal történjék.
A gyermekek munkáját fejlettségüktől függően értékeljük, mindenekelőtt az elvégzett tevékenység örömét, az önkéntességet helyezzük előtérbe, majd az ismeretek bővülésével, a készségek fejlődésével alakítunk ki differenciált követelményeket, a gyermekek egyéni fejlettségét figyelembe véve 108
7
SIKERKRITÉRIUMOK
(a fejlődés várható eredményei az óvodáskor végére) Egészséges életmód területén 1. Önállóan használja a WC-t. 2. Önállóan kezet mos, szükség szerint használja a körömkefét. 3. Önállóan fogat mos, a fogápoló szereket tisztán tartja. 4. Vigyáz a mosdó rendjére. 5. Szükség szerint használ zsebkendőt. 6. Szokásává válik a rendszeres, gondos tisztálkodás. 7. Az időjárásnak megfelelően, önállóan helyes sorrendben öltözik, vetkőzik. 8. Önállóan, kulturáltan étkezik. 9. Biztonságosan használja az evőeszközöket. 10. Ügyel saját személye és környezete rendjére. Érzelmi nevelés és szocializáció területén 1. Ragaszkodik társaihoz a csoportban dolgozó felnőttekhez. 2. A tevékenységekben együttműködik társaival, és a felnőttekkel. 3. Elfogadja az adott tevékenység által megkívánt magatartási formát. 4. Képes konfliktushelyzetben társaival egyezkedni. 5. Érdeklődik társai iránt, meghallgatja őket. 6. Az óvodai élet szokásait, szabályait betartja. 7. Együtt érez társaival, képes a különbözőségek elfogadására, tiszteletére. 8. Kialakul feladattudata, a vállalt feladatért felelősséget érez. 9. Érzelmileg és értelmileg elfogadja, megérti és követi az óvónő kéréseit. 10. Képes szükségletei kielégítését késleltetni. Anyanyelvi nevelés területén Folyamatos, összefüggő mondatokkal fejezi ki magát beszédében. Udvariassági kifejezéseket használ. Minden magán és mássalhangzót tisztán ejt. Beszédéneki tagoltsága, hangsúlya, hanglejtése megfelel anyanyelvünk követelményeinek. Igényli a társakkal és felnőttekkel a beszélgetést. Türelmesen végig hallgatja társait, és a felnőtteket. Olyan szókinccsel rendelkezik, amely lehetővé teszi számára gondolatainak érthető kifejezését. 8. Szívesen bekapcsolódik az anyanyelvi játékba. 9. Az illemszabályokat korának megfelelően alkalmazza. 10. Beszédét megfelelő metakommunikáció kíséri. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
109
Játék területén 1. Játéka nyugodt, elmélyült. 2. Játékhelyzetben újraalkotja a felnőttek tevékenységét, kapcsolatait. 3. Társaival játék során cselekvéseit összehangolja. 4. Alkalmazkodik a játék szabályaihoz. 5. Elfogadja és megérti játszótársai elgondolását. 6. Le tud mondani egy-egy kedves játékszeréről. 7. Játék során szabályokat alkot. 8. Képes szerepjátékok megszervezésére, az ahhoz szükséges játékszerek kiválasztására. 9. Képes szerepvállalásra és a szerepek elosztására. 10. Játékához eszközöket készít. Mese-vers területén 1. Szívesen mesél, versel. 2. Gondosan bánik a könyvekkel. 3. Figyelmesen, csendben végighallgatja a mesét, verset. 4. Néhány mesét, verset, mondókát képes emlékezetből felidézni. 5. Várja, igényli a mesehallgatást. 6. Tud történeteket kitalálni, elmondani, befejezni. 7. Felismeri a mese és valóság közötti különbséget. 8. Képes azonosulni a mesehősökkel. 9. Képes önálló mesemondásra. 10. Bábozással, dramatizálással megjeleníti a mesét, történetet. Ének-zene területén 1. Élvezettel hallgat zenét. 2. Tud néhány mondókát, dalt tisztán, helyes szövegkiejtéssel egyedül is énekelni. 3. A különböző mozgásokat, táncmozdulatokat társaival együtt esztétikusan végzi. 4. Tud élvezettel, irányítás nélkül néhány dalos játékot játszani. 5. Tud dallam-és ritmusmotívumokat egyénileg visszaénekelni, visszatapsolni. 6. Látható, hallható jelre tud dallamot bújtatni. 7. Felismeri a halk-hangot, és tud halkan, hangosan énekelni, beszélni. 8. Megkülönbözteti az egyenletes lüktetést, a dal ritmusát ki tudja emelni a dalból. 9. Megkülönbözteti a gyors-lassú tempót, érzékelteti többféle formában. 10. Képes hangok, hangszínek, hangszerek hangjának felismerésére. Rajzolás, mintázás, kézimunka területén Örömmel saját kezdeményezésére ábrázol. Képalkotásában kifejezi gondolatait, élményeit. Ábrázolása változatos színhasználatot és tagoltságot mutat. Tud egyszerű formákat papírból kivágni, hajtogatni, ragasztani. Téralakításában, építésében másokkal együttműködő. Tud különféle technikákkal képet alkotni, a technikát a rendelkezésre álló anyagokból megválasztani. 7. Díszítő tervező feladatokat változatos színekkel, rajzolással, festéssel, papírmunkával megold. 8. Forma ábrázolása változatos, részletező. 9. Készségszinten használja az ábrázolás eszközeit. 10. Önállóan készít játékot, kelléket, ajándékot. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
110
Mozgás területén Kialakul nagymozgása, finommozgása, egyensúly érzéke. Mozgása harmonikus, összerendezett. Szeret mozogni, kitartó a mozgásos játékokban. Tud a térben tájékozódni, ismeri az irányokat. Állóképessége, terhelhetősége korának megfelelő. Tud néhány mozgásos játékot irányítás nélkül játszani. Versenyjátékokban betartja a szabályokat. Mozgásos játékok során megnyilvánul felelősségérzetük, segítőkészségük, kudarctűrő képességük. 9. Ismeri a testnevelés eszközeinek nevét a gyakorlatokhoz kapcsolódó kifejezéseket. 10. Viselkedésében megtapasztalhatók a sportszerűség jelei. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
A külső világ tevékeny megismerése területén 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Tudja nevét, születési helyét, idejét, lakcímét, szülei, testvérei nevét. Környezetében jól tájékozódik, magabiztosan mozog. Ismeri és alkalmazza a gyalogos közlekedés alapvető szabályait. Ismeri a testrészeket, érzékszerveket azok funkcióját, védelmét, ápolását. Figyel a természet jelenségeire, történések okaira, kísérletezik. Információkat gyűjt a környezetéből, a felfedezés vágya hajtja. ismeri az egészséges életmód alappilléreit. Ismeri a környezetükben élő növényeket, állatokat, azok gondozását, védelmét. Ismeri az ünnepekhez kapcsolódó hagyományokat, népszokásokat. Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák
Matematika területén Tárgyakat meg tud számlálni 10-ig, ismeri a sorszámneveket. Tud bontani 10-es számkörben, ismeri a több, kevesebb, ugyanannyi kifejezéseket. Ismeri a pár fogalmát, tud párosítani 10-es számkörben. Képes a halmazokat különböző szempontok szerint csoportosítani, szétválogatni, sorba rendezni. 5. Ismeri a tárgyak térbeli kiterjedését, méretét kifejező elnevezéseket. 6. Felismer és megnevez 2-3 sík és térmértani formát. 7. Helyesen használja a térbeli viszonyokat jelentő névutókat. 8. Tér és síkbeli alakzatokat másolással képes építeni. 9. Tud összehasonlításokat végezni, felismeri az azonosságot és különbséget. 10. Kialakulóban van elemi fogalmi gondolkodása. 1. 2. 3. 4.
Munka területén 1. Szívesen vállal megbízatásokat. 2. Aktívan részt vesz a teremrendezésben, ágyazásban. 3. Ügyel önmaga és környezete rendjére, tisztaságára. 4. önállóan elvégzi a naposi teendőket. 5. Igényli a tágabb környezet ápolását, védelmét. 6. Szívesen segít társainak és a kisebbeknek. 7. Közreműködik a tevékenységekhez szükséges eszközök kiosztásában, elrakásában. 8. Felismeri munkájának a környezetre gyakorolt hatását. 9. Munkájában kitartó, kötelességtudata kialakulóban van. 10. Megbecsüli a felnőttek és társai munkáját. 111
8
AZ ÓVODA ÉS A CSALÁD KAPCSOLATA
Nevelésünk a családi nevelésre épül, kiegészíti azt. Az óvoda folyamatos együttműködése a szülőkkel a gyermek harmonikus fejlődésének feltétele. Fontos feladatunknak tekintjük a jó partnerkapcsolat kialakítását. Arra törekszünk, hogy a családból hozott értékekre építve kölcsönös bizalommal és tisztelettel neveljük a gyermekeket, segítjük a szülőket abban, hogy az óvodában már jól bevált nevelési módszereket a család átvehesse, folytathassa. Lehetőséget teremtünk arra, hogy a szülők betekintést nyerjenek az óvoda tartalmi munkájába, figyelemmel kísérhessék a gyermekek egyéni fejlődését. További feladataink az együttműködés terén: - A gyermeki jogok érvényesítése. - A család világnézetének tiszteletben tartása. - A szülő érezze, hogy számítunk véleményére – 2 évenként kérdőíves felméréssel tájékozódunk észrevételeikről a neveléssel kapcsolatban. - Az óvónő szakmai felkészültségében és emberi magatartásában példát mutat a szülők számára. - A szülőkkel való sajátos bánásmód, az intervenció egyfajta tanácsadói szerepkört is jelent az óvodapedagógus számára, melyet a kapcsolattartás egyik alapjának is tekintünk. A kapcsolattartás formái: Beíratás: arra törekszünk, hogy az óvodába lépéskor pozitív benyomás alakuljon ki a szülőben, gyermekben egyaránt. Az új gyermekeknek kisebb ajándékkal kedveskedünk a beiratkozáskor. Lehetőséget adunk arra, hogy az óvodával, az óvodai élettel az új gyermekek ismerkedhessenek. Befogadás: arra törekszünk, hogy a család a gyermek óvodai élményein keresztül a nyugodt, szeretetteljes, családias légkört érezze, alakítson ki pozitív képet a csoportról, az óvónőkről, az óvodai dolgozókról, fogadja el és alkalmazza az óvodai élet szabályait. A befogadás kezdeti időszakában szükség esetén nagyobb átfedési időben mindkét óvónő a csoportban tartózkodik. Az óvodapedagógusok határozzák meg a szülővel közösen megbeszélve az „elválás” folyamatát, figyelembe véve a gyermek testi-lelki szükségleteit. Családlátogatás: elsődleges célja a család szociokulturális hátterének, és a szülő- gyermek viszonyának megismerése, mely támpontot ad a további nevelőmunkánk végzéséhez. Fogadóóra: szükség szerint lehetőséget biztosítunk időpont egyeztetéssel a szülőknek, hogy az óvodapedagógusokkal megbeszélhessék a gyermekükkel kapcsolatos problémáikat. Szülői értekezletek: évente 3 alkalommal tartunk. Az óvodát, a csoportot, a szülőket érintő legfontosabb témákat, feladatokat, programokat, problémákat, és eredményeket beszéljük meg párbeszédes formában, így eredményesebb az információcsere. Nyílt napok: lehetőséget biztosítunk valamennyi csoportban évi 1 alkalommal a napi életbe való betekintésre.
112
9
BELSŐ ELLENŐRZÉS
Az óvodában a tagóvoda vezető gyakorolja a belső ellenőrzés jogát, ő az óvodai munka irányítója. A tagóvoda vezetőt a nevelőmunka szervezésében, az ellenőrzésben a munkaközösség vezető segíti. A támogató szervezet vezetője is részt vesz ebben a folyamatban, amikor a munkaközösség vezető ellenőrzésére, értékelésére kerül sor. A belső ellenőrzés célja: biztosítsa a vezetés hatékonyságát a jogszabályi előírások, utasítások betartását, a vagyon védelmét, a belső rend és fegyelem megszilárdítását. A belső ellenőrzési terv részletesen tartalmazza az ellenőrzések időpontját, célját, feladatát. A teljesítmény értékelés ennek a folyamatnak a része. Az ehhez szükséges dokumentációk mindig rendelkezésünkre állnak. Az ellenőrzésre jogosultak köre: -
Az óvodavezető, a tagóvoda vezető a nevelőtestület egész tevékenységét ellenőrzi. Éves ellenőrzési tervet készít. Az ellenőrzés során meggyőződik a nevelőmunka színvonaláról, a nevelési feladatok megvalósulásáról, ezekről feljegyzést készít. Az eredményekről, problémákról beszámol a nevelő testületnek.
-
Szakmai munkaközösség vezető koordinálja és képviseli a nevelőtestületet.
-
A támogatószervezet vezetője felkérésre részt vesz a teljesítményértékelési folyamatban.
-
Gyermekvédelmi felelős nyilvántartja az óvoda hátrányos helyzetű gyermekeit, azokról nyilvántartást vezet. Elvégzi a szükséges családlátogatásokat, kezdeményezi a rászorultaknál a segélyezést, a csoportban dolgozó óvónőkkel és a tagóvoda vezetővel egyeztetve. Értesíti a szülőt, ha a határozatának érvényessége lejár. Figyelemmel kíséri a gyermekek szociális helyzetét, a szükséges intézkedéseket megteszi. Évente 1 alkalommal beszámol a végzett tevékenységről.
113
LURKÓ ÓVODA Helyi nevelési gyakorlata
Hajdúszoboszló 2013.
114
Egy élet a kezedben Ha a gyerekek kritizálva élnek, Megtanulják, milyen megbélyegzettnek lenni. Ha a gyerekek ellenségeskedésben élnek, Megtanulnak veszekedni. Ha a gyerekek kicsúfolva élnek, Megtanulnak szégyenlősnek lenni. Ha a gyerekek megszégyenítve élnek Megtanulnak bűnösnek lenni. Ha a gyerekek toleráns légkörben élnek, Megtanulnak türelmesnek lenni. Ha a gyerekek bátorítva élnek, Megtanulnak bizalommal élni. Ha a gyerekek megdicsérve élnek, Megtanulják megbecsülve érezni magukat. Ha a gyerekek méltóságban élnek, Megtanulják az igazságot. Ha a gyerekek biztonságban érzik magukat, Megtanulnak hinni. Ha a gyerekek hitelesen élnek, Megtanulják, mit jelent szeretni. Ha a gyerekek elfogadva és barátságban élnek, Megtanulják megkeresni a szeretetet a világon.
/ Dorothy Law Holtz /
115
Tartalomjegyzék 1 Az óvoda bemutatás ................................................................................................................ 117 1.1 Az óvoda jellemző adatai ..................................................................................................... 117 1.2 Az óvoda bemutatása ........................................................................................................... 117 1.2.1 A családok szociokultúrális háttere ............................................................................... 117 1.2.2 A gyermekek jellemzői ................................................................................................. 118 1.3 Személyi feltételek. .............................................................................................................. 118 1.4 Az óvoda tárgyi feltételei ..................................................................................................... 119 2 Az óvodai nevelés helyi gyakorlata ....................................................................................... 120 2.1 Az óvodában folyó nevelőmunka sajátos céljai ................................................................... 120 2.2 Egyedi fejlődési ütem figyelembe vétele, differenciált fejlesztés elve óvodánkban ........... 121 3 Az óvoda nevelésének alapvető keretei ................................................................................ 122 3.1 Az egészséges életmód kialakítása ...................................................................................... 122 3.2 Az érzelmi és erkölcsi nevelés és szocializáció biztosítása ................................................ 125 3.3 Az anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása............................................ 128 4 Óvodai élet tevékenység formái .............................................................................................. 130 4.1 Játék ..................................................................................................................................... 130 4.2 Vers-mese ............................................................................................................................ 134 4.3 Mozgás ................................................................................................................................. 136 4.4 Ének, zene, énekes játék, tánc .............................................................................................. 138 4.5 Rajzolás, festés, mintázás, kézimunka ................................................................................. 141 4.6 Külső világ tevékenységének megismerése ........................................................................ 143 4.6.1 A környezet megismerése ............................................................................................. 143 4.6.2 Matematikai tapasztalatok, ismeretek, tevékenységek.................................................. 147 4.7 Munka jellegű tevékenységek ............................................................................................ 148 4.8 A tevékenységekben megvalósuló tanulás........................................................................... 150 5 Az óvoda hagyományos ünnepei és egyéb rendezvényei ....................................................... 151 6 Az óvoda kapcsolatai ................................................................................................................ 153 6.1 Óvoda -család....................................................................................................................... 153 6.2 Óvoda-iskola ........................................................................................................................ 158 6.3 Óvoda-pedagógiai szakszolgálat .......................................................................................... 159 6.4 Óvoda-közművelődési intézmények .................................................................................... 159 6.5 Óvoda-egészségügyi intézmények ....................................................................................... 159 7 Gyermekvédelmi az óvodában ................................................................................................ 160 8 Az óvodapedagógus feladatai a nevelőmunka dokumentálásával kapcsolatosan ............. 160 8.1 Csoportnapló ........................................................................................................................ 160 8.2 Fejlődési napló ..................................................................................................................... 161 8.3 Felvételi-, és mulasztási napló ............................................................................................. 161 8.4 Egyéni fejlesztési napló ....................................................................................................... 161 116
Tisztelt Érdeklődő!
Szeretettel köszöntjük Önt! Óvodánk Nevelési Programját tartja kezében. Ez a program óvodánk szakmai, stratégiai programja, amely meghatározza a nevelésünk gyakorlatát, az értelmi képességek egyéni és életkor specifikus kialakításának pedagógiai elveit, gyakorlatát, működésének feltételeit. A nevelőtestület által létrehozott és elfogadott, a fenntartó által jóváhagyott szakmai alapdokumentum, mely átfogja az óvoda működésének minden területét. Kérjük lépjen be kapunkon, ismerkedjen meg velünk! Óvodánk a város legrégebbi óvodájának jogutódjaként 1900-ban kezdte meg működését. Intézményünk 1999. évben felvette a LURKÓ nevet. Az óvoda Hajdúszoboszló kertvárosában helyezkedik el, csendes, forgalomtól mentes utcában, ahol 92 gyermek elhelyezésére van lehetőség. 4 jól felszerelt csoportszoba és egy szép, tágas tornaterem áll rendelkezésünkre. Az épülethez nagy füves, parkosított játszóudvar tartozik, mely tág lehetőséget biztosít a szabad mozgáshoz. Óvodánkban többségében nagy pedagógiai gyakorlattal rendelkező, jól képzett és az új iránt fogékony óvodapedagógus dolgozik, akik segítik a fiatal óvónők nevelési gyakorlatának kialakítását. Munkánk során arra törekszünk, hogy a világra rácsodálkozni tudó, a környező világot ismerő és óvó, testileg és szellemileg egészséges gyermekeket neveljünk, figyelembe véve és elfogadva különbözőségüket és egyéni fejlődési ütemüket. A gyerekek szükségleteinek és a szülők elvárásainak, igényeinek figyelembevételével kiemelten kezeljük az anyanyelvi képességek fejlesztését és a mozgásfejlesztést Nevelőmunkánkat érzelmi biztonságot nyújtó, derűs, szeretetteljes légkörben végezzük, építve a szülők bizalmára és együttműködésére. Feladataink megvalósítását gyermekszerető, szakképzett dajkák segítik.
Az 1998-ban készített Helyi Nevelési Programunkat a törvénynek megfelelően, az Óvodai nevelés országos alapprogramjára építve, az Egyesített Óvodai Intézmény nevelési célkitűzéseit követve, a városi ÖMIP rendelkezéseivel és közoktatási intézkedési tervével, az Intézményi Minőségfejlesztési Program célkitűzéseivel összhangban módosítottuk. Koncepciónkat ajánljuk a jelenlegi óvodahasználóknak, gyerekeknek, szüleiknek, pedagógusoknak. Ajánljuk fenntartónknak, városunk polgárainak azzal a szándékkal, hogy segítsék és segíthessék stratégiai céljaink érvényesülését, neveltjeink, Hajdúszoboszló város gyermeknemzedéke iránti közös felelősséggel. Lurkó Óvoda Nevelőtestülete
117
1
AZ ÓVODA BEMUTATÁSA
1.1 Az óvoda jellemző adatai Intézmény neve: Címe:
Egyesített Óvodai Intézmény LURKÓ ÓVODA 4200 Hajdúszoboszló, Törökdomb utca 11. Telefon/fax: 52- 273 -082 E-mail:
[email protected]
Fenntartó neve: Telefon:
Hajdúszoboszló Város Önkormányzata 52-557-300
Tagóvoda vezetője: benyújtója:
Varga Lajosné a Lurkó Óvoda Nevelőtestülete
Egyéb jogi személyek: Az alapítvány célja:
„Törökdomb úti Óvodásokért” Alapítvány a hajdúszoboszlói Törökdomb úti Óvoda által végzett kötelező alaptevékenységen túl az óvodás gyermekek testi - szociális - mentális képességeinek fejlesztése.
1.2 Az óvoda bemutatása Óvodánk, mint a város legrégebbi óvodája 1900-ban kezdte meg működését, 1999-ben felvette a Lurkó nevet. Az óvoda Hajdúszoboszló kertvárosában helyezkedik el. Intézményünk 4 csoportjában 84 kisgyermek óvodai nevelésére van lehetőségünk. A gyerekek vegyes életkorú csoportokban nevelődnek, ahol lehetőség van a testvérek, ismerős gyermekek együtt nevelésére. 1.2.1 A családok szociokulturális háttere Óvodásaink különféle szociális háttérrel érkeznek. A gyermekek többsége saját tulajdonú kertes családi házból érkezik hozzánk, néhányan nagyszülőkkel együtt vagy albérletben laknak. A családok jelentős része él szerény anyagi körülmények között. A munkanélküliek számaránya 20-25%, a korábbi évekhez képest jelentős változást nem mutat. Az évek során nőtt a gyermekvédelmi esetek száma, a gyermekek 1/4-e rendszeres gyermekvédelmi támogatásban részesül. Óvodánkban néhány halmozottan hátrányos helyzetű (HHH) gyermekeket is nevelünk, és fogadjuk az óvodáskorú gyerekeket a körzetünkben található lakásotthonokból is. A szülők iskolai végzettségére zömmel középiskola és szakmunkásképzés jellemző, néhány családban van felsőfokú végzettségű szülő, kevés százalékban előfordul, hogy a gyermek szülei nem végeztek 8 általános iskolai tanulmánytól többet. 118
1.2.2
A gyermekek jellemzői
Az óvodánkba érkező gyerekek között egyre többen küzdenek beszédfejlődési problémával, beilleszkedési, magatartási nehézségekkel és részképesség lemaradással. A fent említett problémák egyes gyermekeknél halmozottan jelentkeznek. Az utóbbi években sajátos nevelési igényű gyermekeket (SNI) is nevelünk óvodánkban, akiknek egyéni fejlesztése komoly feladatot ró ránk. Az elmúlt években a tanköteles korú gyermekek közül az óvodában maradók száma elég magas volt. Ez adódik abból, hogy a gyermekek egy része nem éri el az iskolába lépéshez szükséges fejlettségi szintet, illetve a szülők élnek a törvény adta lehetőséggel, a rugalmas beiskolázás elvével.
1.3 Személyi feltételek
Az óvodában 14 alkalmazott dolgozik.
AZ ÓVODA ALKALMAZOTTAI
JELENLEG
SZAKVIZSGÁS PEDAGÓGUS
8 fő
2 fő
Pedagógiai képesítéssel rendelkező főállású óvodapedagógusok száma Pedagógiai munkát segítő főállású szakképzett dajkák száma Egyéb munkakörben foglalkoztatott részmunkaidős udvaros
5 fő
Érettségizett 1 fő
1 fő
A 8 főállású óvodapedagógus közül szakvizsgával 2 óvónő rendelkezik. Fejlesztőpedagógusunk az egyéni foglalkozást igénylő gyermekek fejlesztésének segítését végzi az óvodánkban, szakvizsgázott gyógytestnevelő pedagógusunk az orthopédiai problémával küzdő gyermekek gyógytornáját tartja. Az óvodapedagógusok nevelőmunkáját 5 főállású szakképzett dajka segíti. Az óvoda kertjének szépítését, gondozását l fő részmunkaidőben foglalkoztatott udvaros végzi. Nevelőink a társadalmi igényeket és a hozzánk érkező gyermekek adottságait, fejlettségét ismerve választották meg a szakmai továbbképzésük irányát. Szakvizsgázott óvodapedagógus: 2 fő. Egyéves főiskolai szintű kiegészítő képzésben vett részt: 3 fő. Korai fejlesztő szakpedagógusi képesítéssel rendelkezik 1 fő.
Anyanyelvi fejlesztő szakosító oklevelet szerzett 1 fő. Integrált nevelés az óvodában képesítése van 1 főnek. TQM tanfolyamot 1 fő végzett. Német felsőfokú és angol középfokú nyelvvizsgával rendelkezik 2 fő. 119
A különböző továbbképzéseken, tanfolyamokon szerzett pedagógiai, pszichológiai, illetve módszertani ismereteik birtokában óvodapedagógusaink az előttük álló célokat, feladatokat magas színvonalon valósítják meg. Nevelőinket szakmai igényességük, új iránti fogékonyságuk arra ösztönzik, hogy a szervezett továbbképzéseken túl minden lehetőséget megragadjanak az önképzésre, szakmai tudásuk továbbfejlesztésére. Óvodapedagógusaink többéves szakmai gyakorlattal végzik színvonalas pedagógiai munkájukat. Felvállalják a nehézségeket, közösen keresik a megoldásokat. A csoportokban együtt dolgozó párok jól kiegészítik egymást, egységes színvonalú pedagógiai munkára törekedve. Óvodánkra jellemző az elfogadó, pozitív tulajdonságokat megerősítő légkör. Biztosított a nevelői szabadság, a szakmai segítségadás. 1.4 Az óvoda tárgyi feltétele
Intézményünk a város legrégebbi óvodaépületében működik, mely eredetileg is ilyen célra épült. Az épület első szárnya több mint 100 éve készült, később 2 csoportszobával, melegítő konyhával, iroda helyiséggel, mosdóval, nevelői szobával bővítették.
A legrégebbi épület részt 1988-ban lebontották és helyette újat építettek. Az épület ekkor nyerte el a jelenlegi formáját. Az épülethez 2359 m2 parkosított udvar tartozik. Mindig rendkívüli figyelmet fordítunk az udvari játékok beszerzésére, a játékterek biztonságos kialakítására. Az udvari játékok EU szabványnak való megfeleltetése nagy anyagi áldozatot jelentett számunkra, amit az elmúlt években az intézmény költségvetési keretén túl az óvoda alapítványi bevételéből valósítottunk meg. A csoportszobák jól felszereltek, kellemes környezetet biztosítanak a gyermekek számára. Legtágasabb csoportszobánk 54 m2 alapterületű, mely a nagy létszámú gyermekcsoport nyugodt tevékenységéhez is megfelelő játékteret biztosít, a másik három csoportszoba jelentősen kisebb, 39m2. Csoportszobáink esztétikusak, minden játéktevékenységhez biztosítják az ideális feltételeket. Óvodánkban biztosított a megfelelő munkakörnyezet a dolgozók számára. Óvodapedagógusaink rendelkezésére áll egy szoba, ahol elmélyülten végezhetik felkészülő munkájukat, és lehetőséget teremt a szülők fogadására is. A négy csoportnak 3 mosdó helyisége van, ahol 2003. évtől hideg – meleg víz áll a gyerekek rendelkezésére.
2002 évben az óvodához tartozó szolgálati lakás átalakításával elkészült egy szép, tágas tornaterem, mely a programunkban megfogalmazott feladatok megvalósításához nagy segítséget jelent. A tornaterem felszereltsége nagyon jó, ez alapfeltétele a mozgásfejlesztésnek óvodánkban. Az udvarunkon elkészült a fedett terasz. Ez további lehetőséget kínál a kinti tevékenységeknek. A fedett terasz rossz időben esőtől védett levegőzést biztosít a gyermekeink számára, nyáron napvédett helyet a játékra, kézimunkára. Megoldhatóvá válik a kinti étkezés (tízórai és uzsonna), valamint az ünnepségek napvédett helyen való megtartása. Az épületünkben melegítőkonyha van, az ételt központi konyháról szállítják naponta, az ételek melegen tartásáról mikrohullámú sütőkkel gondoskodunk.
120
Az óvoda e program céljaihoz rendelt eszközrendszere: A nevelési program végrehajtásához szükséges a nevelő-fejlesztő munkát segítő eszközök, felszerelések jegyzéke a mellékletben található. AZ ÓVODAI NEVELÉS HELYI GYAKORLATA
2
2.1
Az óvodában folyó nevelőmunka sajátos céljai
Az óvodai nevelés célja az Országos Alapprogramnak megfelelően: Segítse elő az óvodáskorú gyermekek sokoldalú, harmonikus fejlődését az életkori és egyéni sajátosságok, és az eltérő fejlődési ütem figyelembevételével. Az óvodai nevelés feladata: Az óvodáskorú gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése Az egészséges életmód kialakítása Az érzelmi és erkölcsi nevelés és a szocializáció biztosítása Az anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása Az óvodánkban folyó nevelőmunka sajátos céljai: A gyermeki személyiség harmonikus fejlesztése változatos tevékenységek által. A gyermekek mozgáskultúrájának kiemelt fejlesztése. A gyermekek környezet tudatos szemléletének és magatartásának megalapozása. A nyelvi hátránnyal küzdő gyermekek kommunikációs szintjének fejlesztése. A sajátos nevelési igényű gyermekek integrált nevelésének biztosítása. A különleges gondozást igénylő gyermekek fejlesztése az életkori és egyéni sajátosságok figyelembevételével. A HH/HHH gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása Kölcsönös bizalom és együttműködés kialakítása és fenntartása a családokkal. A migráns gyermekek interkulturális nevelése, önazonosság megőrzésének biztosítása, erősítése. A célok megvalósítása érdekében feladataink: A gyermekek neveléséhez érzelmi biztonságot nyújtó, derűs, szeretetteljes, a különbözőséget elfogadó környezet biztosítása. A gyermekek egészséges fejlődéséhez szükséges személyi, tárgyi környezet biztosítása. A gyermekek életkorának, fejlettségi szintjének megfelelő tevékenységek biztosítása, különös tekintettel a mással nem helyettesíthető szabad játékra, a rendszeres mozgásra. A gyermekek fejlesztése szükségleteik, képességeik figyelembevételével, egyéni adottságaikból kiindulva. 121
A gyermekek összerendezett mozgásának és testi képességei fejlődésének elősegítése, mozgás igényük kielégítése a mindennapos szervezett mozgás biztosításával. A rendszeres testedzés elősegítése. Nyelvi szempontból inger gazdag környezet biztosítása, amely a gyermekeket beszédaktivitásra készteti. A sajátos nevelési igényű gyermekek fejlődése érdekében a személyi, tárgyi feltételrendszer biztosítása, speciális szakemberekkel kapcsolatrendszer kiépítése és működtetése. A HH/HHH gyermekek esélyegyenlőségeinek biztosítása a hátrányok leküzdésére irányuló egyéni fejlesztéssel. A család és az óvoda rendszeres, szervezett kapcsolattartásának kialakítása, melynek alapja a kölcsönös bizalom és informáltság. Az óvoda alapelveinek, céljainak, feladatainak összehangolása a családdal az együttműködés érdekében.
2.2 Egyedi fejlődési ütem figyelembe vétele, differenciált fejlesztés elve óvodánkban
A gyermek fejlődő személyiség, fejlődését genetikai adottságok, egyedi érési ütem, egyedi fejlődési törvényszerűségek és a nevelő hatások együttesen határozzák meg. Az eredmények a gyermek neveltségében, fejlettségi szintjében fejeződnek ki. A gyermek fejlődését, mint több évet átfogó folyamatot értelmezzük, amelyre jellemző lehet a képességek részfunkciós zavara, az általános illetve részleges, időleges lemaradás. Tapasztalataink azt mutatják, hogy óvodásainknál is számos olyan probléma jelentkezik, melyek a megfelelő korrekció és kompenzáció nélkül hátráltatják a további fejlődésüket. Fontos, hogy gyermekeink az iskolába lépés idejére elérjék a beilleszkedéshez szükséges testi, lelki- és szociális érettség megfelelő szintjét. Időben kell feltárni, milyen tényezők és hogyan, miben hátráltatják a gyermek fejlődését. Az egyedi problémafeltárás fontos feladatunk (szükség szerint szakember segítségével: pszichológus, logopédus, orvos), mert ennek megfelelően kell terveznünk fejlesztési stratégiánkat. Az idejében elkezdett korrekció, kompenzáció illetve speciális fejlesztés segítségével csökkenthetők a hátrányok. Óvodánkban szakképzett fejlesztőpedagógus van. Az egyéni fejlesztéseket minden óvónő a törvényi előírásoknak megfelelő rendszerességgel szervezi és dokumentálja, ellenőrzése a tagóvodavezető feladata. A fejlesztés egyénileg vagy kisebb csoportokban történik, mivel így nagyobb lehetőség nyúlik az egyéni bánásmód és a differenciált tevékenykedtetés megvalósítására. Ezt azért tartjuk fontosnak, mert minden gyermeknél más és más problémával találkozunk. Mások a képességeik, a tulajdonságaik, különböző a haladási tempójuk és a segítség más-más fokát igénylik. A differenciálás a módszerek, eljárások egyénre szabottságát követelik meg tőlünk. A fejlesztést az adott gyermek adott problémájára tervezzük, s végrehajtását a gyermek fejlődéséhez igazítjuk és az életkori sajátságainak megfelelő eszközökkel valósítjuk meg. A gyermekek fejlesztését a pszichológiai törvényszerűségek (a funkciók egyenetlen fejlődésének törvénye) érvényre juttatása mellett valósítjuk meg. Ebben az elfogadó – megértő - segítő bánásmód meghatározó. 122
3
AZ ÓVODA NEVELÉSÉNEK ALAPVETŐ KERETEI
3.1 Az egészséges életmód kialakítása
Az egészséges életmódra nevelés óvodáskorban kiemelt jelentőségű, célja a gyermekek egészséges életmódra nevelése, az egészséges életvitel igényének alapozása. Feladataink: Gyermek gondozása testi és lelki szükségleteinek, valamint mozgásigényének kielégítése. Az egészséges életmód, a testápolás, az étkezés, az öltözködés, pihenés a betegség megelőzés, és az egészségmegőrzés szokásainak alakítása, belső igénnyé fejlesztése. A gyermekek testi- és lelki egészségének vélelme, megőrzése, szervezetük edzése. A gyermekek fejlődéséhez szükséges, egészséges, stressz mentes és biztonságos környezet biztosítása. A környezet védelmére és megóvására irányuló szokások alakítása, környezettudatos magatartás megalapozása. Megfelelő szakember bevonásával prevenciós és korrekciós testi, lelki nevelési feladatok ellátása a szülőkkel együtt működve. Az óvodai nevelés egyik alapvető tevékenysége a gondozás, feladatait az óvodában dolgozó felnőttek összehangolt nevelő munkájával valósítjuk meg. A kisgyermekek olyan szükségleteit elégítjük ki, amelyek elősegítik növekedésüket, fejlődésüket, hozzájárul egészségük megőrzéséhez, jó közérzetükhöz, egészséges életmódjuk kialakításához és megteremti a nevelési hatások kedvező érvényesülésének feltételeit. Ezzel a gyerekek testi nevelésén kívül hozzájárulunk az egész személyiség alakulásához. Gondozásunk a gyerekek fejlődése során egyre több egészségnevelési feladatot tartalmaz. Az egészség –óvodáskorban is- szomatikus-, pszichikus- és szociális elégedettséget, harmóniát jelent. Az egészség megőrzésére irányuló gondozásunk a személyi- és környezethigiénét is magában foglalja. Gondozásunk központi kérdése a helyes életritmus kialakítása, aminél figyelembe vesszük az életkori és egyéni sajátosságokat (a családdal együttműködve). Mindezt azért tartjuk fontosnak, mert tudjuk, hogy a rendszeresen ugyanabban az időben (legalábbis megközelítően) végzett tevékenységek (étkezés, pihenés) visszahatnak az életfolyamatokra, feltételei az egészséges testi és szellemi fejlődésnek. Az önkiszolgáló feladatok elvégzése, a tevékenységek többszöri gyakorlását teszi lehetővé, így segíti a gyerekek önállóvá válását. Ehhez minden gyereknek elegendő időt biztosítunk, hogy mindez nyugodt, kiegyensúlyozott, türelmes légkörben valósulhasson meg. (Erre is figyelünk a napi életritmus megtervezésénél.) Az óvoda valamennyi dolgozója (a családdal együttműködve) tanítja és gyakoroltatja a napi élethez szükséges szokásokat, a tevékenységeket magyarázattal kísérve. Testápolás, öltözés, étkezés, önkiszolgálás közben természetes módon fejlődik és fejleszthető minden gyermek. A különböző gondozási teendők ellátásában a gyermek szükségleteinek, fejlettségének megfelelően nyújtunk segítséget. (pl. kisebbeknek megmutatjuk a helyes kézmosást stb., a nagyobbaknál már elég a szóbeli megerősítés is.) 123
A testápolás a gyerekek egészségének védelmét, testük, ruházatuk gondozását, rendszeres, szükség szerinti tisztálkodásukat és tisztaságigényük kialakulását szolgálja. A bőr ápolása, a haj fésülése, a kéz és köröm tisztántartása fontos feladat. Szükség szerint és nyáron lezuhanyozzuk a gyerekeket. Az óvodáskorban már elkezdett rendszeres fogmosás szokássá válik, s a későbbiekben is igénylik majd a gyerekek. Az óvoda valamennyi dolgozója részt vesz a gyerekek szükségleteinek kielégítésében, és arra szoktatják őket, hogy törekedjenek az ilyen igényeik jelzésére, szóbeli kifejezésére. Kiemelten fontos a helyes szokások elsajátíttatása a HH/HHH gyermekek esetében. Az öltözködés védekezés az időjárás változásai ellen, de egyúttal fejleszti a gyerek ízlését, önállóságát is. Gyakorlásához igyekszünk megfelelő időt biztosítani, és a gyerekek fejlettségéhez igazodva segítünk. Arra kérjük a szülőket, hogy a gyerekek öltözéke réteges, az időjárásnak megfelelő, az óvodai életnek célszerű, jellel ellátott legyen. Gondoskodjanak váltóruháról, a csoportszobában kényelmes, játszáshoz biztonságos lábbeliről, mely semmiképp ne legyen papucs. A táplálkozás a növekedés és fejlődés egyik legfontosabb feltétele, mellyel nemcsak a tevékenységei során elfogyasztott energiát pótolja, a növekedéssel és fejlődéssel járó testépítést is biztosítja. Az óvodakonyhánk nagy gondot fordít arra, hogy a gyermekek tápláléka minőségileg is megfelelő legyen. Étrendjükből nem hiányozhat a tej és tejtermék (mely sok fehérjét és a csontfejlődéséhez szükséges kalciumot tartalmaz) a zöldség, a gyümölcs és a sok folyadék. A folyadék (víz) egész nap a gyerekek rendelkezésére áll. A heti étrendet a szülők megismerhetik a konyhánál kihelyezett falitáblán. A központi konyha étrendjét az óvodában is kiegészítjük vitamindús zöldségek, gyümölcsök fogyasztásával, amit a családok szívesen támogatnak. A szülőket is arra ösztönözzük, hogy a gyerekek otthon is fogyasszanak sok nyers zöldséget és gyümölcsöt, valamint az ezekből készült ételeket, italokat. Étkezés közben megismertetjük és gyakoroltatjuk a gyerekekkel az evőeszközök helyes használatát (nagyok: késsel-villával étkeznek) és segítjük a kultúrált étkezés szokásainak és igényének kialakítását. A vallási, valamint egyéb okból (vegetáriánus, étel allergia) eltérő étkezést igénylő gyermekeknek, lehetőséget biztosítunk az otthonról hozott táplálék fogyasztására, a HACCP élelmiszer biztonsági előírásokat betartva. A mozgás jelentős szerepet tölt be az egészséges életmódra nevelésben. A gyerekek testi fejlődésének érdekében kiemelt figyelmet fordítunk óvodánkban a mozgásigény kielégítésére és ezzel együtt a mozgásfejlesztésre. Fontos feladatunknak tartjuk a mozgás feltételeinek megteremtését, és hogy minél több lehetőségük legyen a testmozgásra a szabad levegőn. Az udvaron történő játszás, a séták, kirándulások szervezése együttes élmény a csoport számára, mely más csoportokkal együtt is megvalósítható. Hisszük, hogy a rendszeresen, örömmel végzett mozgással a gyerekeket az egészséges életvitel kialakítására szoktatjuk és mintát adunk a szülőknek is. Alkalmanként közös mozgásos programot is szervezünk a családdal, ezzel is pozitívan befolyásoljuk a családi nevelést. Fontos feladatunk, hogy a pihenéshez szükséges nyugodt légkör biztosításával, a gyermekek egyéni alvásigényének és szokásainak figyelembevételével és a külső és belső ingerek megszüntetésével az alvás feltételeit megteremtsük. Az alvás előtti halk dúdolgatásnak, rövid mesének nyugtató hatása van. A gyerekek óvodánkban pizsamába pihennek. Lehetőséget adunk arra, hogy otthonról alváshoz használt játékukat, tárgyaikat elhozzák magukkal (párnát, kendőt, állatkákat…). A délutáni pihenés alkalmával lehetővé tesszük a már kevés alvásigénnyel rendelkező nagycsoportosok folyamatos ébredését. Rövid relaxáló pihenés után, -míg a kisebbek is 124
elalszanak- csendes tevékenykedtetésre adunk alkalmat, rajzolnak, társasoznak, fejlesztő játékokban vesznek részt. Az otthoni éjszakai alvást nem pótolja az óvodai délutáni pihenés, ezért a szülőket meg kell győznünk a kisgyerek esti, időben történő lefektetésének fontosságáról. A gondozási, testi nevelési és a mozgásfejlesztési feladatok megfelelő ellátása, megvalósítása elősegítik a gyermek egészségének megóvását. A levegő, a víz, a napfény együttes hatása biztosítja a gyermekek edzettségét. Ennek érdekében arra törekszünk, hogy a gyerekek sokat legyenek a szabadban, az időjárásnak megfelelő ruházatban. (A nap káros hatásától óvjuk őket!). A gyerekek edzését sokféle tevékenység szolgálja: kerékpározás, szánkózás, rollerezés stb. A beteg gyerekekről való gondoskodás is fontos feladatunk. A napközben az óvodában megbetegedett gyereket elkülönítjük a többiektől és értesítjük a szülőket, illetve szükség esetén orvost hívunk hozzá (lázgörcs, epilepsziás roham esetén…). Lázas, vagy fertőző beteg gyereket nem engedünk be az óvodába. A fertőző betegség terjedését a csoportban a gyakori szellőztetéssel, megfelelő fűtéssel, párologtatással, levegőztetéssel próbáljuk meggátolni. A gyerekek testi fejlődését és egészségi állapotát az óvoda gyermekorvosa figyelemmel kíséri. Ezen kívül rendszeres szűrővizsgálatok is vannak. A szemészeti, hallásprobléma korai felismerése lehetővé teszi a mielőbbi korrekciót, ezért igyekszünk a szülők segítségére lenni, amennyiben mi észleljük, felhívjuk rá a figyelmüket és javasoljuk, forduljanak szakemberhez. Az óvodai közösségbe kerülést nem feltétlenül akadályozó betegségek (pl. allergia, krupp, epilepszia, lázgörcs, cukorbetegség, asztmatikus tünetek) regisztrálása, figyelemmel kísérése, alapvető tennivalók elsajátítása, és a gyermek fiziológiás szükségleteinek biztosítása fontos feladatunk. Gerincoszlop- és mozgásszervi elváltozások megelőzésére láb- és tartásjavító tornát végzünk. Ha neurotikus (ingerlékeny, sírós, agresszív, félénk) vagy más jellegű testi tüneteket észlelünk az okok feltárása után (esetenként a szülőkkel történő tapintatos beszélgetést követően) megoldást keresünk a problémák orvoslására. Javasoljuk a szülőknek, kérje, igényelje speciális szakember (orvos, pszichológus) közreműködését. Kezdeményezzük a sajátos tüneteket mutató gyermekeknél, a Pedagógiai Szakszolgálat, vagy a Rehabilitációs Bizottság vizsgálatát. Az óvodai környezet feltételei jelentősen befolyásolják az egészséges életmódra nevelés hatékonyságát. A lehetőségeket figyelembe véve gondoskodunk a gyermekek fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges egészséges és biztonságos környezet kialakításáról. Az óvoda udvara az egészséges életmódra nevelés egyik színtere. Kialakítása és felszerelése óvodásaink sokféle tevékenységét szolgálja. Füves, betonos, homokos, „dombos” területek egyaránt találhatók itt. A gyerekek szabad mozgását, változatos tevékenységét megfelelő felszerelési tárgyak, eszközök biztosításával segítjük elő, melyek megfelelnek a gyerekek életkori igényeinek, méreteinek, balesetmentesek. Ellenőrzését és karbantartását, a hibaforrások megszűntetését folyamatosan végezzük. A gyermekek komfortérzetét fokozza, hogy van lehetőségük nyáron árnyékos helyre húzódni. Az udvaron ivókút áll a gyerekek rendelkezésére. Az óvoda építészeti adottságait, a rendelkezésre álló helyiségeket igyekszünk pedagógiai feladataink megvalósításához célszerűen felhasználni. A közös mosdók, az itt található felszerelések megfelelnek az óvodáskorú gyerekek testméreteinek. Saját jellel ellátott törölközőjük, fésűjük, fogmosó poharuk és fogkeféjük van. A törölközők tisztántartásáról, az elhasználódott fogkefék cseréjéről (óvónői jelzésre) a szülők gondoskodnak. A gyerekek öltözködése a folyosón elhelyezett öltözőszekrényeknél történik. Minden gyereknek van saját fogasa, melyen ruhazsákban tartalék vagy váltóruhát tarthatnak.
125
A csoportszobák a játék, a foglalkozások, az étkezés és alvás színtere is. A megfelelő hőmérsékletet (20-24 C) télen is biztosítjuk, amit a gyerekek magasságában elhelyezett hőmérővel ellenőrzünk. A berendezési tárgyak megfelelő méretűek, könnyen tisztántarthatók, mozgathatók és esztétikusak. A játékok, eszközök és dísztárgyak között egyaránt megtalálhatók a textilből, természetes alapanyagokból (fa, gyékény, háncs, vessző) és a műanyagból készültek. A tiszta, rendezett környezet fenntartását, a gyerekeknek az erre való igényének kialakítását fontos feladatunknak tartjuk.
3.2 Az érzelmi és erkölcsi nevelés és a szocializáció biztosítása
"Engem ne emeljen a magasba senki, Ha nem tud addig tartani, Míg tényleg megnövök. Guggoljon ide mellém, Ha nem csak hallani, De érteni akar, Hogy közel legyen A szívdobogásunk." / Birtalan Ferenc: Míg megnövök / Az érzelmi nevelés célja a gyermeki személyiség harmonikus fejlesztése, közösségi magatartásának alapozása. A gyermek fejlődő személyiség, ezért sajátos, életkoronként, életkori szakaszonként és egyénenként változó testi, lelki szükségletei vannak. A gyermek érzelmi állapotát, befolyásolhatóságát nagymértékben az a családi atmoszféra határozza meg, amelyben él. Azt valljuk, hogy az óvodának a családi nevelést kiegészítő szerepe van. A gyerekek és a nevelési eredmények fokozása érdekében fontosnak tartjuk a családokkal a szoros kapcsolat kialakítását, melyet a kölcsönös bizalom és segítségnyújtás jellemez. Feladataink: Az érzelmi biztonságot nyújtó, szeretetteljes, családias légkör megteremtése, óvónő és dajka elfogadó, gondoskodó, segítő személye által. A gyermekek közösségi magatartásának megalapozása, felnőtt -gyermek, gyermekgyermek pozitív érzelmi töltésű kapcsolatának kialakítása. Az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő képességek fejlesztése a társas kapcsolatok erősítése érdekében. Az óvodai gyermekközösség alakítása a közös élményre épülő tevékenységek rendszerén keresztül. Az önálló véleményalkotás és önérvényesítés képességeinek erősítése a csoportnormák elfogadása mellett. A különbözőségek elfogadására, tiszteletére nevelés 126
A szülőföldhöz fűződő pozitív érzelmi viszony alakítása, az önazonosság megőrzése, átörökítésének biztosítása A nehezen szocializálható, a lassabban fejlődő, SNI, HH/HHH gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása Esélyteremtés a migráns gyermekek számára A tehetséges gyermekek kibontakozásának támogatása
Az óvodás korú gyermekek jellemző sajátossága a magatartás érzelmi vezéreltsége. A személyiségen belül az érzelmek dominálnak. Ezért olyan vidám hangulatú óvodai élet megteremtésére törekszünk, amelyben kiteljesedhet a gyermek pozitív érzelmi megnyilvánulása. Fontosnak tartjuk, hogy már óvodába lépéskor kedvező érzelmi hatások érjék a gyermekeket. A gyerekek közösségi életének színtereit igyekszünk otthonossá, barátságossá tenni. A csoportszoba berendezésénél, a játszóhelyek kialakításánál ügyelünk arra, hogy biztosítsa számukra a szabad mozgást, a nyugodt játékot és tevékenykedést, tegye lehetővé, hogy élvezhessék a környezet szépségét. A kuckók, zugok, leválasztott sarkok kialakításával fokozzuk az otthonosság érzését. A csoportszoba díszítésében, otthonosabbá tételében a gyerekek is részt vesznek, lehet saját „kincses zsákjuk”, vagy dobozuk, amit önállóan kezelnek. Az első találkozás az óvodával minden gyermek esetében alapvetően befolyásolja az óvodához fűződő későbbi kapcsolatát. A családoknak már óvodába lépés előtt alkalmat adunk arra, hogy betekinthessenek az óvoda életébe, ekkor találkozunk először a gyermekkel. Óvodába lépés előtt otthonukban is meglátogatjuk őket, ez megalapozza kapcsolatunkat. Megismerjük élet körülményeit, a család szokásait, a szülő- gyermek kapcsolatát. Ezek a találkozások segítik a gyerekek zökkenőmentes beilleszkedését. Az óvodába újonnan érkező gyermekek befogadása a család és az óvoda együttműködésének első próbája. Arra törekszünk, hogy a gyermek elválása a szülőtől minél könnyebb legyen. Figyelembe vesszük a szülők kérését, támogatjuk az anyával együtt történő fokozatos beszoktatást. Minden esetben lehetőséget teremtünk a gyermeknek a szülőtől való fokozatos elszakadáshoz, mely akkor fejeződik be, mikor a szülő és óvónő úgy érzi, hogy a gyermek viselkedésében már megfigyelhetők az idegen személy és környezet elfogadásának jelei. A beszoktatási időben –a nevelési év kezdetén- mindkét óvónő jelen van. Délutáni pihenésnél, ha szükséges melléjük ülnek, simogatják a gyerekeket, lehetőség van arra is, hogy kedvenc játékukkal pihenhessenek. A már óvodába járó gyerekeket érzelmileg előkészítjük az újak fogadására, segítségünkre lehetnek a beszoktatásban, megkönnyíthetik az új gyerekek beilleszkedését. A gyerekek egészséges fejlődéséhez szükséges biológiai és pszichológiai feltételeket a napirend és hetirend biztosítja, a megfelelő időtartamú, párhuzamosan végezhető, differenciált tevékenységek tervezésével, szervezésével. A napirend kialakításánál arra törekszünk, hogy a nyugodt, elmélyült tevékenységre elegendő idő jusson. A legtöbb időt a gyermekek legfőbb tevékenysége, a szabad játék kapja. Fontosnak tartjuk, hogy egész nap során érvényesüljön a folyamatosság. A napirend rugalmassága lehetővé teszi az előre nem tervezett események beillesztését. Főbb kereteit (étkezés, pihenés, szabad levegőn tartózkodás) azonban megtartjuk, ez fokozza a gyerekek biztonságérzetét, segíti tájékozódásukat és a szokások alakulását.
127
A csoport légköre nagymértékben függ tőlünk, óvónőktől. Arra törekszünk, hogy a csoportba érkező gyermekeket nyugodt légkör fogadja. Fontos, hogy a gyermek kezdettől fogva érezze érdeklődésünket, bizalmunkat és elfogadó, gondoskodó segítségünket. Az általunk közvetített értékrenddel, normával, a szokásokkal a gyermekek kezdetben érzelmileg, később belátás alapján azonosulnak. Ezt elősegíti, ha a gyermekek énképét erősítjük. Gyakran kiemeljük és erősítjük egy-egy jó tulajdonságukat. Gondoskodunk olyan tapasztalatokról, hogy eltérő eredményeket érhessenek el és kitűnjön, hogy egyikük ebben, másikuk abban ügyes. A gyermekek közötti kapcsolatok formálásához segítjük és támogatjuk az egymáshoz közeledő gyermekek törekvéseit, játék és más tevékenység során. Különösen odafigyelünk a visszahúzódó, peremhelyzetű gyerekek baráti kapcsolatainak alakulására. Igyekszünk elérni, hogy a gyermekekben kialakuljon az együttérzés társaik iránt, a segítőkészség, egymás eltérő tulajdonságainak elfogadása. A nemi identitást erősítjük a nemi szerepek megjelenítéséhez, eljátszásához szükséges feltételek biztosításával, a nemekhez kapcsolódó magatartásformák erősítésével, a másik nem különbözőségének természetes elfogadásával a szülők, nagyszülők segítségével, modellnyújtással. Fokozatosan alakítjuk a gyerekek tűrő – és konfliktusmegoldó képességét. Fontos feladatunk az óvodában előforduló agresszív viselkedés, agresszív reakció higgadt, egyénhez és szituációhoz igazított megítélése és a fejlődés irányába ható kezelése. A szélsőséges esetektől eltekintve azt tartjuk célszerűnek, ha a gyerekek a saját indulataik által keltett konfliktusokat maguk oldják meg. A helyes megoldást a pozitív megnyilvánulás megerősítésével, a pozitív példák elismerésével segítjük elő.
A gyermekek értékelése egy-egy tevékenység során az egész csoport teljesítményére kihat. A pozitív értékelés megerősíti a helyes magatartást és elősegíti elvárásaink belsővé válását.. A csoportban dolgozó felnőttek: óvodapedagógusok, dajkák azonos pedagógiai elveken alapuló gyakorlata elősegíti az értékelés fejlesztő hatását. A gyermekek magatartásának szerintünk helyes kezelési módját megbeszéljük a családdal is. Türelmesen, tapintatosan, de főleg saját példánkkal igyekszünk hatni a szülőre. Az óvoda minden alkalmazottjának kommunikációja, bánásmódja, viselkedése modell értékű szerepet tölt be.
Egyéni bánásmódra minden gyermeknek szüksége van annak is, aki sajátos – pozitív vagy negatív – tulajdonságával nem hívja fel magára a figyelmet. Az egyéni bánásmódot az óvodai élet valamennyi területén, minden gyerekre vonatkoztatva alkalmazzuk. Kiemelt figyelmet fordítunk azokra a HH/HHH gyerekekre, akiknek fejlődését negatív környezeti hatások, társadalmi- kulturális hátrányok gátolják. Óvodás korban a hátrányok mindenekelőtt a gyerekek érzelmeit érintik (Pl.: szeretet, gondoskodás hiánya stb.) Feladatunk a hátrányok csökkentése, a veszélyeztetettség enyhítése. Ebben a munkában segítségünkre van az óvoda gyermekvédelmi felelőse, az óvoda gyermekorvosa és védőnője, a Pedagógiai Szakszolgálat és a Családsegítő Szolgálat szakemberei.
128
Feladataink: A gyermeket körülvevő környezet megismerése (okok feltárása). A hátrányok csökkentése, a gyermekvédelmi felelős közreműködésével az optimális segítségi formák megtalálása. (segélyek, juttatások, szakemberek stb.) A fejlődést segítő ingergazdag környezet biztosítása, amely tevékenységre ösztönzi a gyermekeket. A nehezen szocializálható, lassabban fejlődő, SNI, HH/HHH gyermekek felzárkóztatása speciális fejlesztéssel, egyénre szabott differenciált pedagógiai eljárások alkalmazásával, szükség esetén szakemberek segítségével Elfogadó és együttműködő kapcsolat kialakítása a szülőkkel. A migráns gyermekek beilleszkedésének segítése A kiemelt képességű gyermekek kibontakoztatása, igényükhöz igazított tevékenységek által Figyelmes, türelmes, elfogadó magatartásunkkal annak elősegítése, hogy a gyerekekben is kialakuljanak ezek az értékek. A gyermek nyitottságára alapozva, hozzásegíteni őket, hogy szűkebb és tágabb környezetüket megismerjék, mely a szülőföldhöz kötődés alapja.
3.3 Az anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása
Az értelmi nevelés változatos tevékenységeken keresztül, a kultúraátadás hatásrendszerében az óvodai nevelési módszerek segítségével, elsődlegesen a gyermek szabad játéka által valósul meg. Az értelmi fejlesztés szoros kapcsolatban van anyanyelv és kommunikáció alakulásával. Anyanyelvünk sokrétű, árnyalt jelrendszer, melynek használata szerves része az óvodai élet minden mozzanatának, a nevelés egész folyamatának. A beszéd a gyermek környezetével való érintkezésének, önkifejezésének, gondolkodásának legfőbb eszköze. Általa erősödik biztonságérzete, növekszik tájékozottsága, gazdagszik ismerete. A helyes és szép beszéd mélyíti érzelmeit, előkészíti őt irodalmi élmények befogadására és elősegíti iskolai tanulásának zökkenőmentes megkezdését. „A mindennapi jelenségek - nem számítanak csodának. Így aligha tűnik fel általában, hogy az éppen megszületett gyerek kezdetben gőgicsél, majd gagyog, ezt követően kiejti az első szavakat, majd egyre hosszabb mondatokat szerkeszt, nap, mint nap többet ért anyanyelvén, végül beszéde természetes módon igazodik a felnőttéhez, hogy ennek alapján már nem is tartjuk gyermeknek...Valóban ilyen egyszerű a dolog?” / Lengyel Zsolt / Anyanyelvi nevelésünk célja a gyermekek beszédértésének, beszédkészségének fejlesztése, anyanyelvünk hangrendszerének és kommunikációs törvényszerűségeinek életkor szerinti elsajátíttatása; a nyelvi hátrányokkal küzdő gyermekek fejlesztése, iskolai tanulásra való alkalmassá tétele.
129
Anyanyelvi nevelésünkhöz kapcsolódó feladataink: A gyermekek beszédkedvének felkeltése, fenntartása, folyamatos bővítése. Sajátos nyelvi formák elsajátíttatása, a nyelvtanilag helyes beszéd és a mondanivaló árnyalt megfogalmazásának elősegítése. Nyelvi szempontból ingergazdag környezet biztosítása A nyelvileg hátrányos helyzetű, illetve nyelvileg kiemelkedő gyermekek differenciált fejlesztése. Migráns gyermekek egyéni fejlesztése a magyar nyelv megismertetése terén Kapcsolatfelvétel támogatása, az információ eljuttatásának segítése a társakhoz, verbális és nonverbális eszköztár kialakításával Az óvodánkba érkező gyerek számára fontosnak tartjuk a meleg, barátságos, nyugodt légkör megteremtését, amely elősegíti a felnőtt és a gyermek közötti bensőséges kapcsolat kialakulását, a beszédöröm felkeltését. Arra ösztönözzük a gyerekeket, hogy bátran, szívesen nyilatkozzanak meg, mondják el élményeiket, véleményeiket. Erre szolgálnak a hét elején szervezett beszámolók, amikor az előző napok élményeit foglalják mondatokba. Az anyanyelvi nevelés valamennyi tevékenységi forma keretében megvalósítandó feladat. A gyermekek tevékenységek során sajátítják el a párbeszéd különböző fordulatait, kifejezéseit. Játékuk során alkalmuk nyílik arra, hogy felismerjék és gyakorolják a különböző beszédhelyzetekhez illeszkedő beszédmódot, a nyelvi eszközök használatát. Utánzással, modellkövetéssel, szóban, hanglejtéssel, mimikával, gesztusokkal igyekeznek azonosulni szerepükkel. Az összegyűjtött tapasztalatok alapján kérdéseket és válaszokat fogalmaznak meg, s megkeresik az okokat és következményeket, mely segíti a környezetben való eligazodásukat.
130
Szem előtt kell tartanunk, hogy bár szerepünk irányító, és beszédünk minta a gyermek számára, a nevelési folyamat kétoldalú, és ez hangsúlyozottan érvényes a gyermekkel kialakuló nyelvi kommunikációra. Ennek érdekében a lehető legnagyobb teret biztosítunk a gyermekek spontán megnyilatkozásainak, hogy természetes helyzetekben gyűjthessenek tapasztalatokat beszédük szerepéről, célszerűségéről, hatásáról, a szóbeli kapcsolatok formáiról. Kérdéseiket megválaszoljuk, fenntartjuk beszédkedvüket. Ügyelünk arra, hogy beszédünk követésre méltó legyen. Érzékeltetjük, hogyan lehet a hangerő, a hangszín megfelelő változtatásával érdeklődést kelteni, kifejezőbbé tenni beszédünket. Példát mutatunk arra, hogyan lehet kérni, javaslatot tenni. Igyekszünk minél árnyaltabban, sokrétűbben dicsérni, biztatni, ezáltal jobban serkentjük a gyermekek tevékenységét, növeljük örömét, önbizalmát. Anyanyelvi nevelés speciális tevékenysége a nyelvi kommunikációs játékok szervezése, (beszédhallás, szövegértés, a mondatalkotás fejlesztésére, a hangzók felismerésére, tiszta ejtésére stb). A Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei az óvoda felkérésére és a szülők beleegyezésével minden évben vizsgálják a gyermekek beszédállapotát, kiszűrik a beszédhibás gyermekeket, és fejlesztésüket is ők végzik. Lehetőséget biztosítunk különböző zenés- verses műsorok, báb- és színházi előadások megtekintésére /Csokonai Színház, Vojtina Bábszínház stb./. Ezek a műsorok különösen nagy élményt jelentenek a szociálisan hátrányos helyzetű gyerekeknek, akiknek a család nem tud ilyen jellegű élményt nyújtani. A szülőknek segítséget adunk a gyermekek beszédfejlesztéséhez: játék ötletekkel, szakkönyvek ajánlásával. Felhívjuk a figyelmüket a beszélgetéseknek, a beszélgetéssel kísért együttes tevékenységeknek a gyermek értelmi és érzelmi fejlődését serkentő, a gyermek és a szülő kapcsolatát erősítő hatására. 4 AZ ÓVODAI ÉLET TEVÉKENYSÉGI FORMÁI 4.1 Játék „ A játék a gyermek útja annak a világnak a megismeréséhez, amelyben él és amelyet továbbalakítani hívatott” /Gorkij/ A játék fejlődése a fejlődés egészének a tükre a gyermektársadalom létének értelme a játék. Fejlődésének alapja, művészi hajlamainak kibontakoztatója, társadalomba illeszkedésének tanulóiskolája. A játéktevékenység célja: A gyermekek szabad képzettársításának elősegítése, játéktevékenységeken keresztül sokoldalú, harmónikus személyiségének kibontakoztatása, kompetenciáinak fejlesztése. A játék semmi mással nem helyettesíthető gyermeki tevékenység, melyben a gyermeki képzelet szabadon, kötetlenül szárnyalhat, benne és általa érvényesülhet legsokoldalúbban az önkifejezés. A kíváncsiságra alapozott, utánzással, cselekvéses próbálkozásokkal teli tanulás, a gondolkodás, az értelmi fejlődés lehetősége. A gyermek számára a játék élményforrás, és egyben lehetőséget biztosít az élmények feldolgozására. Játéka közben társakra talál és közösen végezhető tevékenységbe fog, versenyez, szabályokat alkot, ezek alapján cselekszik. 131
Feladataink: A játékhoz szükséges optimális feltételek folyamatos biztosítása Nyugodt, érzelmi biztonságot adó légkör megteremtése és folyamatos fenntartása Ingergazdag, cselekvésre inspiráló környezet kialakítása Érzelmi, akarati tulajdonságok alakítása Szociális, társas viselkedés, magatartás formálása Élményszerzés és sokszínű tapasztalatszerzés lehetőségeinek biztosítása A szabad játék együttjátszás túlsúlyának érvényesülése Óvodai nevelőmunkánkban valamennyi játékfajtának helye van: a mozgásvágyat, beszédaktivitást, az érzékszervek működését fejlesztő gyakorló vagy funkciójátékoknak; a szociális együttműködést, a társas kapcsolatot alakító, a természetes élethelyzetet modelláló, pozitív érzelmeket kiváltó, magatartási szabályokat gyermek közelivé tevő szimbolikus- szerepjátékoknak; a képzeletet, empátiát, szervező – és kommunikációs képességeket fejlesztő dramatikus játékoknak; a kreativitást, alkotó, szerkesztő és tervező képességeket fejlesztő konstruáló /alkotó / játékoknak; a mozgást, értelmi képességeket, önuralmat, akaratot, szabálytudatot fejlesztő, a helyes magatartásformák elsajátítását segítő szabályjátékoknak; Az óvodát a játék színterének tekintjük. Fontosnak tartjuk, hogy naponta és folyamatosan sok-sok lehetőséget biztosítsunk a gyermekeknek arra, hogy a számukra érdekes és szabadon választott tevékenységek közben gyakorolhassák azokat a funkciókat, amelyek az aktuális fejlődésüket elősegítik, valamint azt, hogy a játékot zavaró egyéb körülményeket kiiktassuk. A gyermekek úgy, annyit és azt játszanak az óvodában, amihez, amennyi ideig adottak a feltételek. Fontos feladatunk, hogy gondoskodjunk azokról a feltételekről, amelyek kedvezően hatnak a játék kialakulására, a gyerekek játékkedvére, ösztönzik a gyereket, segítségével játékuk tartalmasabbá, sokoldalúbbá válhat. A feltételek megteremtésénél figyelembe vesszük az életkori sajátosságokat, a gyerekek egyéni fejlettségét és érdeklődését, a csoport összetételét (szociális háttér – milyen környezetből, milyen élményekkel, ismeretekkel jöttek). Arra törekszünk, hogy a gyerekek felszabadult játékához nyugodt, derűs légkört biztosítsunk. Ennek érdekében feltétlenül szükségesnek tartjuk az együttélés alapvető szabályainak, szokásainak a kialakítását, azok következetes betartását, amelyekkel a játéktevékenység minősége, légköre biztosított. A derűs, nyugodt óvodai légkört csak derűs, kiegyensúlyozott óvodapedagógus képes biztosítani. Türelmes, együttérző magatartásunk, segítő és szeretetteljes odafigyelésünk az egyik legértékesebb játékserkentő feltétel. Mivel a játék a gyermek alapvető tevékenysége, pszichés szükséglete, ezért a szabad játékra fordított idő valamennyi csoport napirendjében a legmeghatározóbb, terjedelmében a legfőbb. A játékhoz időre van szükség. Fontosnak tartjuk, hogy a gyerekek kapkodás nélkül tevékenykedhessenek, elmélyülten játszhassanak, legyen idejük elképzeléseik megvalósítására. A játék térbeli kibontakozásához, az egymás mellett játszó csoportok és az egyedül játszó gyermekek számára a csoportszobában és az udvaron egyaránt igyekszünk a legmegfelelőbb helyet biztosítani. 132
A csoportszoba berendezésénél kiemelt szempontnak tekintjük a minél tágasabb játéktér kialakítását. A játékteret alkalmanként növeljük a csoporttal egybenyíló folyosókkal is /Felnőtt felügyelet mellett/. Az elrendezéskor figyelembe vesszük a gyermekek életkorát, a csoport összetételét, egyéni igényeiket. Fontosnak tartjuk olyan meghitt kuckók, sarkok kialakítását, melyek egy-egy játékra motiválnak /pl. babaszoba/, de arra törekszünk, hogy legyen lehetőség a változtatásra is /mozgatható, mobil bútorok stb./. Az átrendezésbe bevonjuk a gyerekeket is, így tapasztalatokat szereznek a téralakításba, és idővel önállóan is képesek lesznek a játékukhoz szükséges hely kialakítására. Különböző játéksarkok, helyek kialakításával /barkácsoláshoz, alkotójátékhoz, ábrázoláshoz stb./ szeretnénk elősegíteni, hogy a gyerekek a különböző játékok szervezésébe ne akadályozzák, ne zavarják egymást, tudjanak elmélyülten és tartósan játszani. Az udvar is fontos színtere a játéknak, mely egyszerre biztosítja a szabad mozgást, az élményszerzést, a megfigyeléseket és az elmélyültebb tevékenységek lehetőségét. Éppen ezért különböző játszóhelyeket hoztunk létre (a felszerelések koncentrálásával), hogy a játszó csoportok ne zavarják egymást. (Különböző játszóhelyeken az óvoda valamennyi gyermeke tevékenykedhet). A szerepjáték lehetőségét is biztosítottuk az udvaron (van babaház is), az erre ösztönző felszerelés kevés, folyamatos bővítésére törekszünk. Az udvar a mozgás fontos színtere, ahol a mozgásfejlesztést különböző mászókák, mászókötelek, „mozgó-híd”, stb. elhelyezésével és soksok eszköz (labdák, tornaszerek, karikák, ugrókötelek) biztosításával segítjük. A tudatos óvodapedagógusi munka lényeges eleme a játékeszközök kiválasztása, biztosítása. A különböző játékkínálatból igyekszünk olyanokat beszerezni, amelyek motiválják, ösztönzik, gazdagítják a gyerekek elképzeléseit, segítik, elgondolásaik megvalósítását, fejlesztőhatást váltanak ki. Fontosnak tartjuk, hogy a játékok legyenek esztétikusak, jó minőségűek, különböző alapanyagból és az eredeti funkciónak megfelelő kivitelezésben készüljenek. (Sok természetes alapanyagból készült játékot vásárolunk - fa, textil, stb.) de nem zárkózunk el a jó minőségű műanyagból készült játékoktól sem, pl. Lego. A játékeszközök biztosításánál arra is törekednünk kell, hogy megfelelő mennyiségben álljon a gyerekek rendelkezésére (pl. egyfajta társasjátékból elég egy darab, de legyen több baba, autó stb.). A gyerekek számára éppen úgy lehet bármely tárgy, a felnőttek által használt eszköz, különböző anyag (fa, víz homok stb.) a játék tárgya, mint a kizárólag a játék céljaira készült játék. Éppen ezért megengedjük, hogy választásuk alapján ezekből felhasználhassák mindazt, amelyek tartalmasabbá teszik játékukat, módot adnak a környezetből vett tapasztalatok, élmények felelevenítésére, a közös, sokfajta játékra. Arra törekszünk, hogy minél több és különböző félkész, konstrukciós vagy szerkesztő játékokkal is elássuk a gyerekeket, melyből szabadon szárnyaló fantáziájuk szerint /esetleg terv alapján/ bármit alkothatnak. Igyekszünk minél több kelléket, jelmezt, díszletet, kiegészítőt, bábokat gyűjteni és készíteni (a gyermekek bevonásával is), ezzel is segítjük, hogy játékuk gazdagabbá, változatosabbá váljék. A készen kapható játékok biztosításán túl, adott témakörhöz kapcsolva mi magunk is készítünk különböző játékokat (kártyák, dominók, memória és társasjátékot stb.). A játékok elhelyezésénél fontosnak tartjuk, hogy azok a gyerekek számára könnyen elérhetőek legyenek, gyorsan elő lehessen venni, fel lehessen használni. Azt valljuk, hogy a játékfeltételek, játékhelyzetek megteremtésén túl, szükség van a gyerekek világról szerzett tapasztalatainak, ismereteinek bővítésére, az élményeket kísérő pozitív érzelmek kialakítására, az óvodapedagógus együttműködő és kezdeményező jelenlétére a különböző játékhelyzetekben. Együttműködésünk személyes példánkban (verbális és nonverbális eszközökkel), közös játszásban és konkrét segítségnyújtásunkban nyilvánul meg. 133
A játék örömét fokozza, ha magunk is részt veszünk a játékban (modellt nyújtó partnerként vagy játékot kezdeményezőként), ezért nagyon fontosnak tartjuk az együttjátszást. A gyerekek a játékokkal többnyire minden segítség nélkül tudnak játszani, de vannak olyanok, amelyeknél feltétlenül segítségére kell lennünk. A segítségünk módját és mértékét mindig a konkrét játékhelyzetnek, a csoport és az adott gyerek fejlettségének, igényének megfelelően alkalmazzuk. A spontán felfedezés, megismerés útját megtartva feltétlenül szükséges néhány játékeszközben rejlő lehetőség megmutatása (pl. építeni lehet belőle, több célra felhasználható) Fontosnak tartjuk a közvetlen bekapcsolódást a játékba: pl. barkácsolásnál, szabályjátéknál, új játék tanításánál (szabályok megismertetése, betartására, szerszámok használatának és az egyszerűbb technikai fogások megtanítása stb.). Szükségesnek tartjuk a közbelépést, ha a gyerekek zavarják egymást, ha a játékszerek használata testi épségüket veszélyezteti, amikor a jelentkező konfliktust a gyerekek már önerejükből nem képesek feloldani. Az óvodapedagógus által kezdeményezett játék létjogosultságát is elfogadjuk, ezek lehetnek a gyermekek által gyakran játszott, a spontán kezdeményezésen alapuló játékok: gyakorló-, szerep stb. és kevésbé vagy egyáltalán nem ismertek, amelyek befogadására, átélésére már érett a csoport. Ide tartoznak a legkülönfélébb gyermeki képességek fejlődését elősegítő játékok (fejlesztőjátékok), amelyek tartalmukban, megoldási módjukban is igen változatosak. Minden óvónő rendelkezik saját „játéktárral”, mely a különböző képességek célirányos fejlesztését szolgálják (anyanyelvi, észlelést, érzékelést fejlesztő, stb.). Fontosnak tartjuk, hogy a gyerekek sok, mozgásos szabály játékkal ismerkedjenek meg. Ezeket a játékokat, ha a gyerekek önállóan nem kezdeményezik, akkor időnként mi magunk tesszük azt az érdeklődő gyerekek számára. Az ilyen játékok játszása közben fejlődnek testi képességeiken kívül gondolkodásuk, szabálytudatuk, átélik a siker és sikertelenség élményét és megtanulják azt elfogadni. Mivel tudjuk, hogy a játék témája, tartalma a gyerekek valóságról szerzett benyomásaitól, tapasztalataitól, ismereteitől függ, gondoskodunk arról, hogy a gyermekek minél jobban megismerjék környezetüket, minél több élményt szerezhessenek (séták, kirándulások, látogatások). A gyerekek egyéni, óvodán kívül szerzett pozitív élményeinek, tapasztalatainak is nagy jelentőséget tulajdonítunk. Az egyénileg és közösen szerzett tapasztalatokra, benyomásokra, élményekre támaszkodnak szerepjátékuk során. Fontosnak tartjuk, hogy a szülőket is meggyőzzük a játék meghatározó, fejlesztő szerepéről és felhívjuk figyelmüket a gyermekekkel való együttjátszás fontosságára. Nyílt napok szervezésekor alkalmat adunk, hogy megfigyelhessék a közös játszás néhány formáját és a bekapcsolódás lehetőségét is biztosítjuk (közös játékkészítés, játszás). Szülői értekezleten igyekszünk tanácsokat adni a szülőknek, hogyan teremthetnek nyugodt, ösztönző körülményeket gyermekük játékához, hogyan segíthetik elgondolásai megvalósításában, mit vegyenek figyelembe a játékok vásárlásánál. Alkalmanként játékbemutatót is tartunk. Valljuk, hogy mélyen igaz a József Attila-i felismerés: „Én tudom, mint kisgyerek csak az boldog, ki játszhat. Én sok játékot ismerek Hisz a valóság elpereg És megmarad a látszat”
134
4.2 Vers-mese
"Régebben a költészetet a csodálkozás eszközének tekintettem, világhoz kötöző aranyláncnak" - írja Csoóri Sándor, s aki gyermekverseket olvas, az ma is rátalál a csodálkozó, valóságot "aranylánccal kötöző" gyermeki lélekre. Irodalmi nevelésünk célja, hogy a gyerekek megszeressék a meséket, a verseket, a mondókákat, az elbeszéléseket és mindezek örömöt szerezzenek nekik, és várják a velük való találkozást, általuk fejlődjön nyelvi önkifejezésük. Az óvodáskorú gyermek szükséglete az irodalom. Számára a mese-vers az anyanyelv örömét, varázsát, játékát nyújtja. Mindennapos jelenléte nélkülözhetetlen a gyermek személyiség fejlődésében. Az irodalom közege a nyelv, ezért arra törekszünk, hogy nyelvileg tiszta, értékes meséket, verseket, mondókákat és elbeszéléseket halljanak a gyerekek. A népi mondókák és mesék az anyanyelv sajátos ritmusát, dallamát, hangzóvilágát nyelvünk törvényeinek megfelelő formában közvetítik. A mese és a vers az anyanyelven keresztül olyan kapcsolatokat, helyzeteket mutat be a gyermek számára, amely mélyíti önismeretét, segíti a világ megismerését, oldja a feszültséget, a szorongást, elősegíti belső képteremtését, fantáziáját. A mondóka, vers érdekes, ritmikus hangzása, a mozgásélménnyel összekapcsolódó hangulat, érzelem miatt vonzó. Ősi formájában énekelt, mozgással, tánccal kísért szöveg. A gyermekek számára játék, melyhez ritmikus mondóka tartozik. Mélyen összekapcsolódik a mozgásos és fantázia játékokkal. A kisgyermekeknek szóló versmondásban a ritmus, a hangzás az elsődleges. A mese az a beszédmód, amire a hét éven aluli kisgyermek tartósan figyelni tud. Ritmusa, képi folyamatossága fogva tartja a képzelőerőt, és a mesélő felnőtthöz kapcsolja a gyermeket. Mesehallgatáskor a szó segítségével következik be a valóság és a vágyak áthidalása, ráébreszt a mélyebb értelemben vett pszichikus realitásra és a külvilágra irányított megismerési törekvésekre. A mese örömforrás. Beszédnevelő, én-erősítő és személyiségformáló hatása felbecsülhetetlen. Jelképeivel az emberi természetről és a világ jelenségeiről egyaránt tükörképet ad. A mese a gyermekkor lelki, értelmi színvonalán jeleníti meg azt, amit mi felnőttek mindnyájan elemi igazságként élünk meg, hogy az embernek feladata van a világban, meg kell küzdeni a rosszal, törekednie kell a jóra. Közben el kell viselnie a kudarcokat, fájdalmakat, ki kell találni a megoldásokat. Irodalmi nevelésünk feladatai: A felhasznált irodalmi anyagok igényes összeállítása. A három - hét éves korban kedvelt hagyományos formák biztosítása (mesélés, verselés, dramatizálás, bábozás, dramatikus játékok). A gyermekek nyelvi képességeinek fejlesztése az irodalom eszközeivel. A gyermekek érzelmi-, értelmi-, és erkölcsi fejlődésének segítése, pozitív személyiség jegyeinek megalapozása meseélmények segítségével. Együttműködés a szülőkkel az irodalmi nevelés együttes hatásának megvalósítása érdekében /szülői értekezleten, szakmai témájú beszélgetések, stb./. A magyar kultúra értékeinek átörökítése Interkulturális nevelés 135
Óvodába lépéskor a beszoktatás időszakában a mozgással kísért ritmikus mondókák fontos szerephez jutnak irodalmi nevelésünkben. A gyermekek eleinte ismerkednek, az óvónővel együtt játszható népi mondókákkal, ujjszámolgatókkal, hintáztatókkal, majd egyre szívesebben játsszák azokat. A napközben adódó játékhelyzeteket kihasználva altatók, állathívogatók stb. segítségével igyekszünk a gyermekek érdeklődését felkelteni. A játékos odafordulás részünkről a feltétlen elfogadást jelenti a gyermek számára. Később is naponta van alkalmunk az adott témakörhöz, élményhez kapcsolódóan rövidebbhosszabb versek kezdeményezésére. Ezeket a gyermekek újra és újra hallják, igénylik, felidézésük örömet jelent számukra. A mindennapos mesélés a csoportokban kialakult szokásoknak megfelelően történik, de megegyezik abban, hogy a mesehallgatáshoz nyugodt körülményt, olyan helyzetet teremtünk, amely lehetővé teszi a mese befogadását. A délutáni pihenés előtt elmaradhatatlan óvodánkban a mesélés. Ilyenkor akár több mese meghallgatására is van lehetőségük a gyermekeknek a korosztályok igényeit figyelembe véve. Nem arra törekszünk, hogy minden nap új mesét halljanak, inkább arra, hogy a már ismert mesék többször is szerepeljenek, és kisebb koruk meséit is újra hallhassák. Szinte észrevétlenül alakulnak ezáltal bennük a belső képek, rögzülnek a mese fordulatai, a cselekmény, a mesei szókincs, a fordulatok ismerősek lesznek számukra. Alkalmat teremtünk arra, hogy a jól ismert meséket elmondják, eljátsszák, elbábozzák - eleinte segítségünkkel - a gyermekek. Lehetőséget adunk a gyermeki mesélésre, verselésre is, amely egyaránt lehet ismert és saját kitalált, annak mozgással és/vagy ábrázolással történő kombinálása, az önkifejezés egyik módja. A gyermekeknek szánt mese-vers kiválasztásának szempontjai: Témájuk, hangulatuk a gyermekekhez közel álljon Segítse a gyermek érzelmi-etikai fejlődését Járuljon hozzá a gyermekek belső képi világának, nyelvi kifejező eszközinek gazdagabbá válásához Irodalmi anyagunk összeállításakor a magyar népköltészeti alkotásokat és a népmeséket részesítjük előnyben, de a klasszikus és kortárs irodalmi művekből is válogatunk. Lehetővé tesszük, hogy a szülők is megismerjék milyen meséket, verseket hallanak a gyermekek a tanév során. A képeskönyvekkel való első óvodai találkozások kötetlen, kellemes együttlétet nyújtanak. Fontosnak tartjuk, hogy a gyermekek kézbe vegyék, megismerjék, nézegessék a könyveket, otthonról hozzák be kedvenceiket. Ilyenkor alkalom nyílik a könyvek használatának, megbecsülésének alakítására is. Szülői értekezletek alkalmával beszélünk arról, milyen a jó könyv, könyveket ajánlunk. A nagycsoportosokkal rendszeresen látogatjuk a városi gyermek könyvtárat. A kiválasztott könyvet a gyermekek haza is vihetik. Ezzel a szülők figyelmét is ráirányítjuk a könyvtár adta lehetőségekre, alkalmat kínálva az otthoni mesélésre. Tapasztalataink szerint a gyermekek otthon kevés mesét hallanak, sok „gépi mesét”, videó filmet látnak. Ez akadályozza a belső képteremtést, a fantázia kibontakozását. Ezért tarjuk fontosnak az élő előadásmódot, mely minden képi megjelenítéstől mentes. Szülői értekezleteken felhívjuk a figyelmet az otthoni mesélés jelentőségére.
136
Sort kerítünk rendszeresen arra, hogy a mi dramatizálásunkat, bábjátékunkat is élvezhessék a gyermekek. "Így válik lélekké - ha úgy tetszik: a szép gondolat és a tiszta érzés megszeretésévé - a költészet, már a legkisebb korban is." /Zilahi Józsefné / 4.3 Mozgás A mozgás a gyermek legtermészetesebb megnyilvánulási formája. A járás megtanulása után kiszélesednek a gyermek mozgáslehetőségei, ezáltal gazdagodnak tapasztalatai. A folyamatos gyakorlás során mozgása fejlődik, minőségi változáson megy keresztül. Mozgásfejlesztésünk célja a gyermekek mozgáskultúrájának kiemelt fejlesztése, az egészséges életvitel megalapozása. „Bármely életkorban a fejlődés három lépcsőjének együttes meglétével kell számolnunk. Kisebb mértékben jelen vannak a már meghaladott életkori jellemzők, domináns mértékűek az aktuális tulajdonságok, sajátosságok és kisebb-nagyobb mértékben megjelennek a már következő fejlődési szakasz jellegzetességei.” /Dr. Vass Miklós: A gyermek mozgásfejlődése/
A mozgás az óvodáskor egész időszakában jelentős szerepet tölt be a gyermekek fejlődésében. Ebben az életkorban leginkább a mozgás, a tevékenység által szereznek információt környezetükről. A rendszeres mozgás előnyösen befolyásolja a mozgás összerendeződését, az egész szervezet növekedését, hozzájárul a légző- és keringési rendszer teljesítőképességének, a csont- és izomrendszer teherbíró képességének növeléséhez. Fejleszti cselekvő és feladatmegoldó képességüket az ügyesség sokféle formáját, a testi erőt, a gyorsaságot, állóképességet. Fontos személyiség tulajdonságok alakulnak ki és erősödnek meg; mint a bátorság, fegyelmezettség, a kitartás. A mozgás által alakul ki és fejlődik a gyerekek térben való tájékozódása, helyzetfelismerése, alkalmazkodó képessége. Az egészséges gyermekek szeretnek ugrándozni, futkározni, csúszni-mászni, tevékenykedni, vagyis mozogni. Az őket körülvevő felnőttek szemléletétől és a megfelelő feltételek megteremtésétől függ, hogy megmarad-e természetes mozgáskedvük és igényük. A kötetlen mozgások gyakorlására, a mozgásigény teljes kiélésére a gyerekeknek ma már nincs vagy szűkül a lehetősége a családban. A szülők sem érzik ennek jelentőségét. Ezért fontosnak tartjuk a teljes szabad mozgás biztosítását az óvodában. Feladatunk, hogy megőrizzük, ha szükséges felkeltsük ezt a mozgáskedvet, és tudatosan építsünk rá. Lényeges a megfelelő motiváció, a mozgásra inspiráló biztonságos környezet kialakítása, a mozgásos tevékenységek pozitív megerősítése.
137
Feladataink a mozgásfejlesztés területén: A gyermekek természetes mozgáskedvének felkeltése, megőrzése, a megszerettetése A harmonikus, összerendezett nagy- és kismozgások alakítása Állóképesség, fizikai erőnlét megalapozása Mozgáson keresztül az értelmi struktúrák és a szociális képességek fejlesztése Mozgásra inspiráló biztonságos környezet kialakítása A láb- és tartásjavító tornagyakorlatok beiktatása
mozgás
A mozgásfejlesztést az alábbi területeken valósítjuk meg: I. A spontán, a szabad játék kereteiben végzett mozgásos tevékenység II. Irányított mozgásos tevékenység 1. Mindennapos testmozgás 2. Heti egy alkalommal kötelező foglalkozás I. A spontán, a szabad játék kereteiben végzett mozgásos tevékenység Arra törekszünk, hogy a szabad játéktevékenységben minden gyermek megtalálja a fejlettségének, érdeklődésének, temperamentumának legmegfelelőbb mozgásformát. Nagyon fontos, hogy a több, aktívabb mozgást és a nyugodt tevékenységet kedvelő gyermekek megtanuljanak egymáshoz alkalmazkodni, tartsák tiszteletben egymást. Ehhez elengedhetetlen bizonyos alapvető szabályok megtanítása, betartása. Az udvaron is kihasználunk minden lehetőséget és helyet a szabad mozgásra. Engedjük, hogy a megfelelő méretű fára felmászhassanak, a tornateremben használt eszközöket is kivisszük. A kellemes légkörben, jól szervezett mozgásos tevékenységekben a gyermekek örömmel vesznek részt, pozitív élményt nyújt számukra, újabb cselekvésre készteti őket. Így a mozgás természetesen épül be a gyermekek spontán tevékenységeibe, szokássá, igénnyé válik
II. Irányított mozgásos tevékenység
1. Mindennapos testmozgás A gyermekek napirendjét úgy alakítjuk ki, hogy a nap bizonyos szakában biztosítunk számukra megfelelő helyet és eszközöket a szabad levegőn végezhető testmozgásra. Naponta 15- 20 perces mozgást szervezünk a gyerekeknek: ez lehet csak játék, zenés torna, vagy a kötelező foglalkozásokon elsajátított mozgásformák változatos gyakorlása. Helyszíne az udvar, (esetenként a folyosó) valamint a tornaterem a csoportok beosztása szerint.
138
2. Kötelező foglalkozások (a tornaterem beosztásának függvényében) Az egyes foglalkozások megtervezésénél figyelembe vesszük az életkori sajátosságokat, a gyermekcsoport általános fejlettségét, a követelményszinthez való viszonyát, a pillanatnyi egészségi állapotát, az egyes gyermek fejlettségi szintjét az adott területen. Ehhez igazodva döntjük el a gyakorlatok végrehajtásának melyik fokozatát kérjük a gyermekcsoporttól, ill. egy adott gyermektől. Próbáljuk elkerülni, hogy a feladat ne legyen se túl könnyű, se túl nehéz. Mert a túl könnyű nem késztet erőfeszítésre, a túl nehéz viszont gátlásokat okoz. A tervek készítésénél a motoros képességek fejlesztését tekintjük megvalósítandó feladatnak (erő, állóképesség, gyorsaság, téri tájékozódó képesség, ritmus képesség, mozgékonyság, hajlékonyság, kinesztetikus differenciáló képesség, reakció képesség, egyensúly érzék). Ennek eléréséhez alkalmazzuk a fő mozgásokat (járások, futások, ugrások, dobások, kúszások, csúszások, mászások, gurulások, függések, egyensúlyozások). Törekszünk arra, hogy a gyermekek minél több mozgásos játékot ismerjenek meg szervezett keretek között is. Ezek lehetnek népi gyermekjátékok, ugrójátékok, fogók, sorversenyek, váltóversenyek. A változatosság biztosítása érdekében gyakran használunk különböző szereket (labda, súlyzó, kendő, babzsák, szalag, karika stb.). Ezek jól szolgálják a fejlesztési célkitűzéseinket és változatosabbá, érdekesebbé teszik a foglalkozásokat. A szervezésnél fontosnak tartjuk, hogy a legkevesebb várakozási idővel, folyamatosan mozogjanak a gyerekek. Az irányított foglalkozásokon teremtünk alkalmat speciális gyakorlatok beiktatásával a testalkati deformitások megelőzésére (lábtorna, gerinctorna). Óvodánkban lehetőség van a szakorvosi javaslattal rendelkező gyermekek mozgásszervi elváltozásainak javítására, speciális mozgásfejlesztő tornával, amit szakvizsgázott óvodapedagógus tart.
„Nem gyakorlatokat kell tanítanunk, hanem képességeket kell fejlesztenünk a gyermekek által kedvelt, ismert játékokkal, gyakorlatokkal és az így szerzett képességek birtokában örömmel vállalkoznak a gyermekek erőfeszítést, odafigyelést igénylő feladatok végzésére, ami töretlen fejlődésük záloga”. /Dr. Bondár Zsuzsanna/
4.4 Ének, zene, énekes játék, tánc
„A gyermekdaloknak még a szobában is a szabad mező illúzióját kellene keltenie.” / Kodály Zoltán / Az óvodai zenei nevelés a művészetre nevelés része, amely a gyermek szép iránti fogékonyságát, nyitottságát, zenei képességének fejlesztését elsősorban érzelmi alapon kívánja kibontakoztatni. 139
Hatására a gyerekek szeretnek énekelni, játszani, dúdolni és zenét hallgatni. Az élményt jelentő közös éneklés közben fejlődik hallása, éneklési készsége, ritmusérzéke, harmonikus, szép mozgása. A zenei anyanyelvünk mind dallamában, hanglejtésében, mind ritmusában, ízes szavaiban segítheti, megalapozhatja az anyanyelv elsajátítását. A dal, a zene érzelmi hatása szerteágazó. Itt nem a részletek, a szavak, a szöveg értelme az elsődleges, hanem a zenemű egysége. Érzelmeket, hangulatokat kelt a gyerekben. Így formálódik, mélyül, árnyaltabbá válik érzelemviláguk. Képesek lesznek improvizálni, mellyel megpróbálják önmagukat, érzelmeiket kifejezni. Zenei nevelésünk célja a gyermekek zenei érdeklődésének felkeltése, zenei ízlésük és esztétikai fogékonyságuk formálása, zenei anyanyelvük megalapozása, valamint a környezet hangjainak megfigyelése, az ölbeli játékok, a népi gyermekdalok, az éneklés, az énekes játékok örömet nyújtanak a gyermeknek. A kisgyermekek zenei nevelésében nagy szerepe van a családnak, mert a családi környezet, a zenéhez fűződő kapcsolat a későbbiek során erősen befolyásoló tényező, hisz a közös élmény az ízlésformálás első állomásáról van szó. Tapasztalataink szerint a családok nagy része nem biztosítja a gyerekek számára a megfelelő zenei légkört. Ezért fokozott felelősség hárul ránk, óvodapedagógusokra. A dalok, mondókák, gyermekjátékok egy része a környezetből meríti témáit, őrzi a nép hagyományait. Szoros kapcsolatban van a művészeti neveléssel, az anyanyelvi neveléssel, hordozza anyanyelvünk örökségét. Az óvoda az intézményes nevelés első olyan állomása, ahol a gyerekek tudatos zenei nevelésben részesülnek. A zenei nevelés lehetőségeit az egész nap folyamán kihasználjuk. A zörejek, a zenei hangok, a dúdolgatás, egy ritmikus kitalált szöveg, az óvodapedagógus kellemes beszédhangja, éneke, mind része a jó zenei légkörnek. Az éneklés, zenélés a gyermek mindennapi tevékenységének részévé válik a felnőtt minta spontán utánzásával. Az élményt nyújtó közös ének-zenei tevékenységek során a gyermekek felfedezik a dallam, a ritmus, a mozgás szépségét, a közös éneklés, mondókázás és a dalokhoz kapcsolódó játékok örömeit, miközben minden zenei készségük fejlődik. A tevékenységek megvalósulása során lehetőséget adunk a népdalok éneklésére, hallgatására a gyermek néptánc és népi játékok megismerésére, ezzel a hagyományok megerősítését, továbbélését is segítjük. Kodály Zoltán útmutatásai alapján Forrai Katalin által kidogozott óvodai ének-zenei nevelés alapjaira épülő fejlesztést programunkon belül hatékonyan meg tudjuk valósítani. Ezáltal biztosítjuk a gyerekek ének-zenei kultúrájának megalapozását, a néphagyományőrzést és az ének-zenei nevelés színvonalának megtartását. A mai kor zenei világát követve helyet adunk az igényesen válogatott művészeti alkotásokat, mint például a Gryllus dalok. Ezekkel óvodai zenei nevelésünk során ismerkednek a gyerekek, melyek igen kedveltek körükben, színesítik napjainkat és ünnepeinket. Az énekes népi játékok és az igényesen válogatott kortárs művészeti alkotások fontos eszközül szolgálnak a gyermek zenei képességeinek ( az egyenletes lüktetés, ritmus, éneklés, hallás, mozgás ) és zenei kreativitás alakításában. Az éves mondóka, dal, énekes játék, zenehallgatás anyagát minden óvodapedagógus maga állítja össze. A dalanyagot a hangkészlet, a zenei nehézségi fok (ritmus terjedelem) és a szöveg tartalma szerint válogatjuk össze.
140
Figyelembe véve: -
a csoport összetételét, zenei képességeit a dalokhoz tartozó játékok nehézségi fokát az évszakhoz, ünnephez illő dalokat a játékdalok és műdalok arányát
A zenehallgatás óvodánkban többnyire az óvónő énekes és hangszeres előadásában valósul meg, de természetesen gépi zenét is felhasználunk. A zenei anyag kiválasztásakor a művészi érték meghatározó szempont, de megismertetjük a gyerekeket más népek zenei kultúrájával is, figyelembe véve a gyermekek nemzeti hovatartozását is. Feladataink: Igényes, életkornak és a csoport képességszintjének megfelelő zenei anyag összeállításával alakítjuk a gyermekek zenei anyanyelvét. Változatos lehetőséget biztosítunk az akusztikus sokféleség megtapasztalására. A zene kifejezőeszközeinek tudatos alkalmazásával megéreztetjük, hogy a zene egyfajta megismerési, kifejezési és kapcsolatteremtési lehetőség. Az óvodai nevelés teljes rendszerébe beépítjük a zenehallgatási lehetőségeket (pl.: altatás, gyermekek fogadása reggel, stb.). Biztosítjuk a 3-6-7 éves korban megtervezhető hagyományos zenei tartalmakat. Fontosnak tartjuk a gyermekek nyelvi képességeinek fejlesztését mondókákkal, gyermekdalokkal és a zenei képességfejlesztő játékokkal. Biztosítjuk a tevékenység differenciált szervezési formáit. Mintaadó szerepünkkel segítjük a zenéhez kötődés kialakulását. Az élményszerző közös éneklés, játszás közben ügyelünk a mozgás finomítására, esztétikájára. A szülőföld értékeinek átörökítése a népzene, a népdal, a népszokások és népi hangszerek megismertetése által A migráns gyermekek hazájának kulturális értékeit is figyelembe vevő dal és zeneanyag választás Az óvoda és a család együttműködése a gyermek zenei nevelése érdekében:
Lehetővé tesszük, hogy a szülők megismerjék, mely mondókákat, dalokat tanítjuk a gyerekekkel. Tanácsot adunk a gyermekek életkorának megfelelő mondóka, ének, és hanganyag kiválasztásához. Tájékoztatjuk a szülőket a zeneileg fogékonyabb gyerekek tehetség gondozásának lehetőségéről (zeneóvoda, zeneiskolában hangszeres előképzés, stb.). Beszélgetünk a túl sok, válogatás nélküli gépzene káros hatásától. Felhívjuk a figyelmüket, segíthetik munkánkat azzal, hogy meghallgatják, éneklésre biztatják gyermeküket. És maguk is énekelnek, muzsikálnak vele.
141
4.5 Rajzolás, festés, mintázás, kézimunka
Vizuális nevelésünk az óvodai nevelés egészében érvényesülő folyamat, mely magában foglalja a látásnevelést, rajzolást, festést, mintázást, építést, képalakítást, a kézi munkát a környezetalakítást és a műalkotásokkal való találkozást. A vizuális nevelés célja a gyermekek megfigyelő – ábrázoló – alkotó képességeinek fejlesztése. Nevelésünk során a látható világra való rácsodálkozással, megfigyeltetéssel az alkotó képzelet működtetésével a látás és láttatás képességeit fejlesztjük ki a gyermekekben. A gyermekek természetes kíváncsisága igen jó alapot szolgáltat a megfigyelésekre. A spontán vizuális ingereken túl szervezett tapasztalatszerzési lehetőségek gazdagítják az óvodás korú gyermekek vizuális képzeletkincsét. Fontosnak tartjuk, hogy a gyereknek az óvodába kerülése első napjától olyan élményeket, tapasztalatszerzési, megfigyelési lehetőségeket biztosítsunk, amelyek alkotó tevékenység formájában vezetődnek le. Igyekszünk a gyerekek környezetében megkeresni mindazt, ami érdemes arra, hogy jobban megfigyeljék, rögzítsék, emlékezetükbe véssék. Ha mindez sok mozgással, cselekvéssel, a különböző érzékelő funkciók együttműködésével történik, akkor a gyerek megismeri környezetét, megtanul rácsodálkozni a természet szépségeire, sokrétű tapasztalatot szerez a körülötte lévő világról, a tárgyakról, azok viszonyáról, térbeli elrendezéséről, miközben rengeteg verbális ismeretre is szert tesz. Majd újraalkotja, megjeleníti, egyéni szintjének megfelelően ábrázolja ezeket a dolgokat. Vizuális nevelésünk feladata: Az ábrázoló tevékenységhez, a szabad önkifejezéshez szükséges feltételek biztosítása. A gyermekek ábrázolás iránti érdeklődésének felkeltése, az alkotás örömének felfedeztetése. Változatos eszköz, anyag, technika megismertetése Élmény- és tapasztalatszerzés gazdag lehetőségének biztosítása. Esztétikai érzékenységük, szép iránti fogékonyságuk igényességük alakítása. A tehetséges gyermekek kibontakoztatásának segítése. A különböző technikai alapelemek és eljárások megismertetése a gyerekekkel. Lényegesnek tartjuk, hogy a gyermekek alkotótevékenysége olyan légkörben folyjon, ahol mindenki szabadon ismerkedhet bármely eszközzel, megnyilatkozhat, kérdezhet, hibázhat, variálhat és tévedhet is. A gyermekek alkotó kedvét nem szorítjuk szűk időkeretbe. A hét minden napján lehetőségük van arra, hogy szabadon rajzolhassanak, festhessenek, mintázhassanak, ezért az eszközöket a gyermek számára elérhető helyen tartjuk a csoportszobában és az udvaron is. Fontosnak tartjuk, hogy a gyermekek nap, mint nap lássák, tapasztalják, megismerjék az általuk használt anyagok sokszínű tulajdonságát, variálhatóságát. Sokféle változatos eszközt, anyagot biztosítsunk a gyerekek számára, amelyek jó minőségűek, megfelelő méretűek. Feladatunk, hogy minden gyermeket megtanítsunk (Ezt valóban tanítani kell!) az eszközök helyes, célszerű kezelésére, a technikák változatos használatára. Igyekszünk minél több gyakorlási lehetőséget biztosítani. Ha gyakran és szívesen tevékenykednek az eszközökkel, eljutnak a megfelelő jártassági szintre, így használatuk nem okoz gondot. 142
Változatos, egymással kombinálható technikák megismertetésével örömtelivé, vonzóvá tesszük az ábrázoló tevékenységet, fejlesztjük a gyermekek kreativitását. A felnőtt maga is részt vesz a tevékenységben a szabadon firkálgató, mázoló, gyurkáló, vágó, ragasztó gyerekekkel együtt éli át a felfedezés, az alkotás, a színek, színkeverések adta örömet, esztétikai élményt. Biztatásával ösztönzi a gyerekeket az ábrázolás folytatására, a bátortalanokat serkenti a tevékenységbe való bekapcsolódásra. Arra törekszünk, hogy minden gyermekben felkeltsük a közlés igényét, és segítsünk a benne kialakult közlendő vizuális kifejezésébe, s mivel rendkívül nagyok az egyéni eltérések, minden gyermeket önmagához képest fejlesztünk. Az ábrázoláshoz szükséges eszközök, anyagok biztosításán túl olyan játékokat is adunk a gyerekeknek, melyeket szabad játéktevékenységük közben bármikor önként vehetnek elő és azok a különböző vizuális részfunkciókat is fejlesztik. Elősegítik látásának, érzékelésének, finommotorikájának fejlesztését. Ezek a játékok jó alkalmat adnak egy-egy jóízű beszélgetésre is, miközben sokféle verbális fejlesztési lehetőségünk nyílik, cselekvések, testrészek, arányok, térbeli viszonyok, színek megnevezésére, tudatosítására, amelyek ismerete pontosabbá, kifejezhetőbbé teszi majd a gyerekek ábrázolását is, megjelenik alkotómunkájukban. A megfelelő vizuális önkifejezés kiteljesedéséhez szükséges a térpercepció fejlődése, a testséma, a testfogalom minél pontosabb kialakulása ahhoz, hogy a gyerek térben, mozgásban tudja megjeleníteni a különböző dolgokat, jelenségeket is. Ezek kialakulását próbáljuk elősegíteni többek között azzal is, hogy minden csoportszobában elhelyeztünk egy nagy méretű tükröt.
Óvodánkban minden felnőtt arra törekszik, hogy a hozzánk belépő gyermekeket esztétikus környezet fogadja. Vizuális szempontból lényegesnek tartjuk, hogy a gyereket csak a feltétlenül szükséges mennyiségű, lehetőleg többfunkciós, szemlélődésre, gondolkodásra ösztönző tárgyak vegyék körül. Mivel tudjuk, hogy a gyermek szeme leginkább a szemmagasságban lévő tárgyakon nyugszik meg, ezért a számára fontosakat ilyen magasságban vagy ez alatt helyezzük el. Figyelembe vesszük, hogy a gyerekeket az általa létrehozott dolgokhoz mindig erősebb érzelmi szálak fűzik, érzelmei pedig mélyebbé, pontosabbá, tartósabbá teszik emlékképeit, ezért már kicsi koruktól bevonjuk környezete szebbé tételébe, alakításába, díszítésébe. Rendezés közben behatóbban megismeri az őt körülvevő teret, téri viszonyokat, megtanulja környezete változatosabbá, esztétikusabbá tételét.
Alkalmat teremtünk arra is, hogy a gyerekek mind önmaguk, mind egymás munkáját nézegethessék, tanácsokat, ötleteket adhassanak, egymás segítségére lehessenek. A gyermekek munkáját a szülők számára is láthatóvá tesszük. Minden csoport a folyosón elhelyezett faliújságokon, polcokon folyamatosan bemutatja az elkészült alkotásokat. „…Mert olyan szép és nagy csudát tehet ceruza és ecset egy kislány kezében, élő kertet ír, élő réteket és füvet és virágot ír a réten és tücsöknótát és alkonyatotés fehér holdat az alkonyi égen!” / Zelk Zoltán / 143
Fontosnak tartjuk, hogy biztosítsuk a vizuális művészeti alkotásokkal való találkozás és élmény lehetőségeit. A művészeti alkotásokba történő gyönyörködés az esztétikum iránti vonzódásukat alapozza meg. A gyermekekre a kép, a szobor, az épület, a tárgy vizuális megjelenésével, térbeli, formai, színbeli minőségekben rejlő esztétikai értékeivel hat. A művészettel való találkozás, ismerkedés legjobb lehetőségei a tárlatok, múzeumok, gyűjtemények megtekintése. Műalkotásokkal városunk terein is közvetlenül kapcsolatba kerülnek a gyerekek, műemlék jellegű és modern épületekbe, köztéri szobrokba gyönyörködhetnek sétáink során. Népművészetünk egyik legbiztosabb, leghatékonyabb eszköze lehet vizuális nevelésünknek. Nem mondhatunk le arról a segítségről, melyet a népművészet tiszta stílusa, forma és színvilága, kompozíciós elvei nyújtanak. Ahogy irodalmi és zenei anyanyelvünkre neveljük a gyermekeket, ugyanúgy meg kell velük ismertetnünk „képzőművészeti anyanyelvünket” is. A népművészettel való találkozás lehetősége városunkban is adott. Igyekszünk az óvodában is lehetőséget adni a népi kismesterséget őrző technikák, eszközök megismerésére, azok alapfogásainak gyakorlására (csuhé felhasználásával játékok készítése, szövés, agyagozás).
4.6 A külső világ tevékeny megismerése
4.6.1. A környezet megismerése
„A gyermek olyan világban él, melyen minden személyes, minden személyek közti kapcsolat. Világa nem tények és eszmék világa… benne nincs hely rideg tárgyi igazság számára. A világ dolgai csak annyiban jutnak tapasztalása körébe… amennyiben azok vonzalomra és rokonszenvre épülnek. A felnőtt tudása, tapasztalása csak annyiban szükséges, amennyiben azokkal a gyermekek elégtelen tapasztalását teljesebbé és gazdagabbá tehetjük…” /Dewey John/ Az emberiség régebben szinte még együtt lélegzett környezetével, a legfontosabb törvényszerűségeket a természetből merítette. Tudása gyakorlati tapasztalatok formájában őrződött meg. A külső világ, azaz a környezet megismerése iránti vágy a gyermekben születése pillanatától működik. Természeti, társadalmi környezetükhöz való viszonyuk megalapozása már kisgyermekkorban megkezdődhet. A gyermeki jellemzők, a rácsodálkozás, az erős közlési vágy, a kommunikációra való nyitottság, az érzelmi fogékonyság a természet szépségeire, az élőlények jelenségeire, a személyes kipróbálási vágy, az állandó tettre kész cselekvőkészség, mind-mind kedvez a tevékenységen keresztül történő tapasztalatszerzésnek. Programunk célja, hogy a gyermekeknek segítséget nyújtsunk a közvetlen és tágabb természetiemberi- tárgyi környezet megismeréséhez. A természetet szerető, védő emberi értékek alakítása, környezettudatos magatartásformálás alapozása, alakítása.
144
A külső világ tevékeny megismeréséhez kapcsolódó feladataink: A közvetlen és tágabb környezet felfedezése során a gyermekek pozitív érzelmi viszonyának alakítása a természeti- emberi- tárgyi világ értékei iránt, azok védelme, az értékek megőrzése. A gyermekek életkorának megfelelő ismeret- és tapasztalatszerzés lehetőségének folyamatos biztosítása. A gyermekek kommunikációs készségének fejlesztése a megfigyelések, tapasztalatok önálló véleményalkotásra ösztönzéssel. A környezetkultúra és a biztonságos életvitelszokásainak alakítása Változatos tevékenység biztosítása a felfedezésre, megfigyelésre, megismerésre. Ok-okozati viszonyok, összefüggések felfedeztetése gondolkodtató problémahelyzetek előidézésével, döntési képességeinek fejlődésével. A gyermekek életkorának megfelelő rendszeres, óvoda-környéki sétákkal, kirándulásokkal, hagyományápolással, a nemzeti ünnepekre szervezett játékkal a szülőföldhöz kötődés alapozása Megfelelő ismerethordozók (könyv, DVD, videófilm) biztosítása, a tőlünk távollévő természeti- emberi környezet, a tudományos jelenségek megismeréséhez, ismereteik bővítéséhez. Az SNI, HH / HHH gyermekek felzárkóztatása A migráns gyerekek szülőföldjének, kultúrájának megismerése A környezettel való ismerkedés során a gyerekek az őket körülvevő és tágabb természeti és társadalmi környezetről olyan tapasztalatokat szereznek, amely életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodáshoz, tájékozódáshoz nélkülözhetetlen. A környezet megismerésében a közvetlen megfigyelésre és a minél több érzékszervvel történő tapasztalatszerzésre építünk, melyhez sok lehetőséget biztosítunk a gyerekek életkorának megfelelő szinten (alkalmi és folyamatos megfigyelés, gyűjtés, kísérlet, különböző tevékenységek, szimulációs játék). A gyerekek ismeretszerzése, rendezése során tapasztalataikra, élményeikre támaszkodunk, építve spontán érdeklődésükre, kíváncsiságukra, érzelmeikre, megismerési vágyukra. A külső világ tevékeny megismerésének témaköreit az aktuális évszakok, napszakok, események, ünnepek határozzák meg.
A fejlesztés tartalma: Ismerjék meg az egyes évszakok néhány jellegzetességét és tudjanak közöttük különbséget tenni. Emlékezzenek vissza az adott évszak jellegzetességeire, jelenségeire és tudják összehasonlítani azokat egymással. Vegyenek észre a megfigyelt természeti jelenségben néhány ésszerű összefüggést, a növények és állatok életében bekövetkező változásokat az évszakok során. Szerezzenek tapasztalatokat az időjárás és az öltözködés összefüggéséről. Keressenek összefüggéseket az időjárás és az emberek tevékenysége között. Ismerjék a „növény” szót. Tudják, hogy a fa, a bokor, a fű, a virág stb. növények. Séták kirándulások szervezésével lehetőséget adunk ezek közvetlen megfigyelésére. Piaci- és zöldség 145
bolti vásárlás során a környezetükben lévő gyümölcsök és zöldségek neveit gyakorolják, miközben tapasztalatokat szereznek formájukról, színükről. Ízüket, részeit felhasználásuk és fogyasztásuk módjait zöldség- és gyümölcssaláta, valamint kompót készítésekor ismerhetik meg, munka közben megtanulják, hogy a zöldséget és a gyümölcsöt megmosva fogyasztjuk, s nyersen fogyasztva a legegészségesebb. Séták, kirándulások során szerezzenek tapasztalatokat a virágok színeiről, illatáról, részeiről, szépségéről. Részt vehetnek az óvoda virágoskertjének és udvarának őszi és tavaszi munkálataiban (gereblyézés, veteményezés, gyomlálás, kapálás, öntözés), változatos a számukra készült eszközökkel. A csoportszobákban kialakított természetsarokban lehetőséget adunk a növények ápolására, hajttatására, arra, hogy megfigyelhessék a (kinti és benti) hőmérséklet, a víz, a napfény hatása és a növény fejlődése közötti összefüggéseket. Itt kap helyet a megfigyelésekhez szükséges egyszerű mikroszkóp, nagyító, földgömb, szakkönyvek. A csoport sétáiról, csoport kirándulásokról vagy a gyerekek családi kirándulásaikról gyűjtött magvak, erdei termések, kavicsok, kőzetek, csigák, kagylók is ide kerülhetnek. Ismerjenek néhány házi és ház körül élő állatot és azok kicsinyeit. A gazdasági udvarokban, állatkertben, állatparkban tett kirándulásaink során figyelhetik meg jellegzetességeiket, lakhelyüket, táplálkozásukat. Változatos eszközöket és lehetőséget kínálunk fel, hogy ezek hasznosságát és felhasználási módját is megismerjék. Tudjanak megnevezni és felismerni környezetükben élő rovarokat, bogarakat. Nagyító, egyszerű mikroszkóp segítségével megfigyelhetik mozgásukat, testrészeiket, táplálkozásukat. Folyamatosan figyeljék néhány költöző madár tevékenységét (fészeképítés, fiókák kikelése), ismerjék a nevét és gondoskodjanak az itt maradókról, a madáretetők feltöltésével (magok, gyümölcs stb.). Az állatokról szerzett ismereteket tudják rendszerezni a szerint, hogy élnek. Bővítjük a szerzett ismereteiket még nemcsak könyvből, filmből, hanem kirándulásuk alkalmával is, melynek során megfigyelhetik hazai erdők- mezők állatait, madarait, hazai vizek állatait, és állatkertben (egzotikus, jégvilág állatai) élő állatokat. Ezek során beszélgetünk, és közvetlenül is megfigyelhetik az emberek gondoskodó munkáját, az állatok gondozását és a vadvédelmet. Vigyázzanak a fákra és virágokra. A környezetvédelem és környezetbarát szokások megalapozása érdekében visszahelyeztetjük a természetes környezetükbe az onnan kikerült apró állatokat, bogarakat, lepkéket. Környezettudatos magatartásformálás alapozására, alakítására figyelünk arra, hogy a hulladékot a megfelelő helyre helyezzék el (elérhető helyen lévő szemetes kukák), ügyeljenek környezetük tisztaságára, a növény- állatvilág védelmére. Ismerjék fel környezetük színeit, a színek világosabb, sötétebb árnyalatait. Fontosnak tartjuk, hogy tudják saját személyes adataikat: nevüket, születési helyüket és idejüket, lakcímüket. Legyen ismeretük a család összetételéről (szülők, testvérek, nagyszülők). Ismerjék szüleik munkáját. Beszélgessünk a család legfontosabb szükségleteiről, arról, hogy a családban mindenkinek van kötelessége. Lehetőséget adunk, hogy megfigyeljék a felnőttek munkáját az óvodában, séták alkalmával a kertekben, parkokban, piacon, boltokban, postán, orvosnál. Tudjanak megjeleníteni általuk ismert foglalkozásokat (pl. óvónő, eladó, fodrász, sofőr, orvos stb.), és szerepjátékok során változatos eszközhasználattal jelenítsék is meg ezeket. Érdeklődésükre, kíváncsiságukra építve ismertetjük meg velük az emberi test részeit, az érzékszerveiket és azok funkcióit, védelmét, ápolását. A higiéné, a testápolás fontosságára 146
felhívjuk a figyelmüket, s hogy ezt alkalmazzák a mindennapjaikban. Az orvos gyógyító szerepének fontosságát megtapasztalhatják az orvosi szűrővizsgálatokon is. Segítjük a gyerekeket szülőföldjükhöz, az ott élő emberekhez, a hazai tájhoz fűződő pozitív érzelmi viszonyuk kialakításában új élmények, ismeretek biztosításával (földgömb, térkép, könyvek hazánkról). Hazánk jelképeit is ismerjék meg: zászló, címer, himnusz. Múzeumlátogatás, kiállítás, séta során köztéri szobrokhoz, épületekhez lehetőséget adunk a nemzeti kultúra értékeinek, hagyományainak, szokásainak a hajdúsági tájra jellemző néphagyománynak a megismerésére. Megtanítjuk a családi és tárgyi kultúra értékeinek a szeretetét. Az óvoda közvetlen környékére sétákat szervezünk, melynek során megismerhetik a gyerekek a helyet, ahol élnek, s a fontosabb épületeket, azok rendeltetését (iskola, rendőrség, bolt, óvodakonyha, bölcsőde, múzeum, posta, tűzoltóság, fürdő stb.). Séták, kirándulások során gyakoroltatjuk az elemi közlekedési szabályokat. Sokféle közlekedési eszközzel ismertetjük meg a gyerekeket. Alkalmat teremtünk, hogy ellátogassunk a vasútállomásra, autóbusz pályaudvarra, ahol megfigyelhetik a közlekedés irányítását, a közlekedési dolgozók munkáját. Tudják összehasonlítani a szárazföldi-, vízi-, légi közlekedést illetve szállítóeszközöket. Családi kirándulások során szerzett utazási élményeikről szívesen beszéljenek, különösen a közvetlen környezetünkben nem lévő járművekről (pl.: metró, villamos, trolibusz, hajó, repülő). Gyakoroltatjuk a helyes viselkedést a tömegközlekedési járműveken /pl. autóbusz/. Tudatosítjuk jelentését és megfigyeltetjük a jelzőlámpák színeit, az útburkolati jeleket, fontos jelzőtáblákat. Lehetőségük van az óvoda udvarán és környékén a kerékpáros közlekedés alapvető és fontos szabályainak gyakorlására. Az óvodai élet mindennapjaiban figyeljék meg a napszakokat, ismerjék fel, s tudják megkülönböztetni azokat egy-egy tevékenység által. Ismerjék meg a gyerekek a világnapok mozgalmait és azok jelentését.
Világnapok: Víz világnapja: Föld napja: Környezetvédelmi világnap: Takarítási világnap: Állatok világnapja:
március 22. április 22. június 5. szeptember 20. október első vasárnapja
Lehetőség és igény szerint közös kirándulásokat szervezünk a szülőkkel tájvédelmi területekre, vadas parkokba, állatkertekbe.
147
4.6.2. Matematikai tapasztalatok, ismeretek, tevékenységek A gyermek már óvodába kerülés előtt felfigyel a dolgok mennyiségi és minőségi összetevőire. Érdeklődéssel fordul a matematikai információk felé. A gyermek korai matematikai tapasztalata, ismerete és érdeklődése szakmai hozzáértést tartalmazó megerősítéssel válik igazi tudássá. Fontosnak tarjuk, hogy a kisgyermekkorban a család által nyújtott matematikai tartalmú információkat, ösztönzéseket időben kövesse a tudatosabb óvodai nevelés, a gyermek egyenletes fejlődését biztosító módszerekkel. Célunk: A környező világ mennyiségi, alaki, nagyságbeli és téri viszonyainak felismertetése, megtapasztaltatása a gyerekekkel játékos formában, a logikus gondolkodás megalapozása. „Amit hallok elfelejtem, amit láttam arra emlékezem, amit csináltam azt tudom is” /Ókori bölcs mondás / A matematikai nevelés a gyermek észlelésére, érzékelésére, megismerési vágyára épülve valósul meg. Feladatunk az orientálás /a valahonnan, valahova, vezetés/, jól szervezett tevékenységben és a tevékenységhez hozzáadott nevelői segítséggel. A spontán tapasztalatszerzésre és ismeretekre a tevékenységek bármelyikében mód nyílik. Az eszközök, tárgyak, berendezések alkalmasak az azonosságok, különbségek felismertetésére, a sorba rendezésre, matematikai műveletek végzésére. A matematikai tapasztalatokat, ismereteket bármely tevékenységben bővíteni lehet: a szabályjátékokban, társasjátékokban, térben, élethelyzetekben. A kezdeményezett helyzetek konkrét tevékenységek, amelyekben a gyermekek az óvodapedagógus támogatásával és segítségével felfedezhetnek, próbálkozhatnak, kísérletezhetnek. A tevékenységek végzése, a folyamatos cselekedtetés olyan szituációt hoz felszínre, ahol természetes környezetben folyhat a matematikai tapasztalatok szerzése. Nem kész ismereteket adunk a gyermekeknek, hanem életkoruknak, értelmi fejlettségi szintjüknek megfelelő játékos tevékenységekbe vonjuk be őket, amelyek a tények közvetlen megismeréséhez, problémafelvetéshez, a feladat önálló sikeres megoldási módjai felfedezéséhez, végül matematikai gondolkodáshoz segíti őket. A spontán, játékos és komplex tevékenységek és tapasztalatszerzések mellett az óvodáskor utolsó szakaszában a matematikai tapasztalatszerzés és ismeretszerzés önállóságát is hangsúlyozzuk. Az óvónő által kezdeményezett tevékenységek alkalmat adnak arra, hogy a korábban mozaikszerűen szerzett benyomásokat rendszerezzük, a megfigyelések, tapasztalatok körét szélesítsük, mélyítsük és a spontán tanultakat rögzítsük. Feladataink a matematikai nevelés terén: A gyermekek érdeklődésének, kíváncsiságának felkeltése a környezet matematikai jelenségei iránt, spontán és tudatosan alakított feltételek mellett. Sokszínű tevékenység biztosítása, melyek segítségével, illetve amelyben érvényesülhet a gyermekek cselekvő aktivitása, közvetlen több érzékszervet foglalkoztató matematikai tapasztalása, felfedezése, problémamegoldása, az élménynyújtás lehetősége. A matematikai képességek játékos módszerekkel történő fejlesztése. Olyan matematikai tapasztalatszerzési és ismeretszerzési formát választunk, amely tekintettel van a gyermekek óvodáskori pszichikus jellemzőire, fejlődési mutatóira, megelőző tapasztalataira, aktuális érdeklődésére. 148
Változatos tevékenységek szervezése, amely biztosítja, hogy minden gyermek egyéni adottságaihoz (fejlettségi szint, tempó) képest fejlődjön, differenciált feladatadással segítve. Olyan légkör biztosítása, amely lehetővé teszi a gyermekek számára a tévedés lehetőségét is. Ítélőképességük tökéletesítésére értelmi képességeik fejlődésének elősegítésére törekszünk. A beszéd –gondolkodás- cselekvés egységének megteremtése. A térbeli viszonyok, az irányok és helyzetek pontos megnevezésének gyakorlása. Matematikai képességek kialakítását segítő tevékenységek: 1./ Tárgyak, személyek, halmazok összehasonlítása Szétválogatások, sorba rendezések nem mennyiségi és mennyiségi tulajdonságok szerint, összehasonlítás szavakban 2./ A számfogalom előkészítése, megalapozása Mennyiségek összehasonlítása, összemérése hosszúság, magasság, szélesség, vastagság, bőség, tömeg, űrtartalom szerint. Halmazok összemérése, párosítása, számlálás (több, kevesebb, ugyanannyi érzékeltetése, gyakorlása) Fedezzék fel a rész-egész viszonyát a válogatások, mennyiségek bontása során. Számoljanak, bontsanak 6-10-es számkörben. Kis számok érzékelése számlálás nélkül. Sorba rendezet elemek helyét találják meg a sorban, sorszámok megértése. Mérések különböző egységekkel: hosszúság, tömeg, űrtartalom, terület 3./ Tapasztalatszerzés a geometria körében Szerezzenek tapasztalatokat gömbölyű és szögletes formákról Építsenek szabadon és másolással különböző elemekből Alkossanak síkban is szabadon, szerezzenek tapasztalatokat síkmértani formákról, fedezzék fel a rész-egész viszonyát, fedjenek le felületeket. Tájékozódjanak a térben, a síkban ábrázolt világban. Irányok követése mozgással ( alatt, fölött, mellett), irányok megkülönböztetése ( jobb, bal ), megnevezések gyakorlása. 4.7.
Munka jellegű tevékenységek
A munkára nevelés az óvodai élet egészében érvényesülő folyamat, amely áthatja a gyermek mindennapi tevékenységének egészét. A munka a személyiségfejlesztés fontos eszköze. A játékkal és a cselekvő tapasztalással sok vonatkozásban azonosságot mutató, azzal egybeeső munka és munkajellegű játékos tevékenység. Olyan önként (örömmel, szívesen) és szabadon választott tevékenység, amelynek kézzelfogható, valódi eredménye van. Ez az eredmény vagy a gyerek, vagy a csoport számára fontos, mivel segíti a különböző feltételek megteremtését, illetve továbbfejleszti a meglévő feltételrendszert. A gyerekek mindennapi munkálódásuk közben tapasztalatokat szereznek, ismerkednek környezetükkel (társadalmi, természeti), formálódnak és egyre pontosabbá válnak a munkavégzéshez szükséges attitűdök és képességek, készségek, tulajdonságok, miközben természetes módon alakul szociális magatartásuk, társas kapcsolatuk is.
149
Célunk: a gyerekekkel a munkajellegű tevékenységek megszerettetése, az elvégzett munka megbecsülésére nevelés, gyakorlással önállóságuk fokozása. A felelősségérzet alapozása, kitartásra nevelés, a gyerekeket eljuttatni a célirányos kötelezettségvállalás befejező mozzanatáig. Feladataink: A tevékenységhez szükséges feltételek megteremtése és a folyamat segítése. Változatos munkalehetőségek biztosítása. A munka konkrét, reális, a gyermekhez mérten fejlesztő hatású értékelése. A differenciálás elvének érvényesítése feladatadáskor. A környezettudatos viselkedés megalapozása. Arra törekszünk, hogy a különböző munkákhoz, a megfelelő, jó minőségű (és elegendő) szerszámot és eszközt biztosítsuk, megtanítsuk azok célszerű, balesetmentes használatát és rendben tartását. A barkácsoláshoz és kerti munkához szükséges (megfelelő méretű) eszközök és szerszámok a gyerekek rendelkezésére állnak óvodánkban. Szükségesnek tarjuk, hogy a különböző tevékenységhez elegendő idő álljon a gyerekek rendelkezésére, így a feladatokat egyéni tempójuknak megfelelően végezhetik. A munkához szükséges hely kialakítását, megválasztását a munka jellege, a részt vevők száma határozza meg, lényeges, hogy az adott feladatot kényelmesen, önmagukat és másokat nem akadályozva balesetmentesen végezhessék. Óvodánkban az élő környezet ápolásának, gondozásának feltételei a csoportszobában és az udvaron egyaránt biztosítottak. Minden csoportszobában van természetsarok, ahol lehetőségük van a gyerekeknek – az óvodapedagógus céltudatos irányítása mellett – a szobanövények folyamatos gondozására, csiráztatásra, hajtatásra, stb., ahol van kisállat annak gondozására. Az óvoda udvarán kialakított virágoskert folyamatos munkát igényel. Az udvar minden évszakban sok munkalehetőséget kínál a gyerekeknek (levélsöprés, hó eltakarítása, madáretető élelemmel való ellátása stb.). Arra törekszünk, hogy nyugodt, békés hangulatban a gyerekek önállóan tevékenykedjenek, de bármikor legyen lehetőségük egymástól vagy a felnőttől segítséget kérni! Fontosnak tartjuk, hogy a gyerekek nagy önállósággal végezzenek el minden munkát, amit egyéni képességük lehetővé tesz. Önálló munkavégzésüket segítjük azzal, hogy a feladatok elvégzésére megtanítsuk őket, a gyakorláshoz sok lehetőséget és megfelelő időt biztosítunk (készségek elsajátítása). Az állandóság és folyamatosság biztosításával szeretnénk megerősíteni bennük a munka szükségességének érzését, nélkülözhetetlenségének felismerését. A munka jellegének a gyerekek (és a csoport) fejlettségének megfelelő reális értékeléssel serkentjük őket az adott feladat jobb megoldására, kedvet ébresztünk a további munkához (esetleg a tevékenység iránt kevésbé érdeklődő, vagy gátlásos gyerekek bekapcsolódásához), alakítjuk önértékelésüket, növeljük igényszintjüket. Sok közösen elvégezhető munka (pl. ünnepi készülődés, „nagytakarítás” a csoportszobában) szervezésével elősegítjük, hogy a gyerekek közti társas kapcsolatok bensőségesebbé, barátivá váljanak, a közösen végzett munka értelmét, szükségességét örömét átéljék.
150
Az óvodában a munka egyrészt a gyerekek saját személyével kapcsolatos teendők ellátása: önkiszolgálás, másrészt a közösségért végzett tevékenységek: naposság, megbízatások teljesítése, alkalomszerű munkák, a környezet rendbentartása, a növény- és állatgondozás. A különböző munkatevékenység szervezésénél figyelembe vesszük, hogy azok bevezetése fokozatosan történjen, biztosítsa a tényleges aktivitást, állandóságot és folyamatosságot, megfeleljen a gyerekek egyéni és életkori sajátosságainak. Arra törekszünk, hogy a saját személyükkel kapcsolatos teendőik végzésében: önkiszolgálás, étkezés, öltözködés ellátásában differenciált segítségadás mellett (a gyerekek fejlettségétől függően) minél nagyobb önállóságra szoktassuk őket. Fontosnak tarjuk, hogy a folyamatos „rendet teremtő” munkákba (csoportszobában, udvaron stb.) minden gyerek kapcsolódjon be, így kialakul bennük a rend szeretete, annak igénye. Az alkalomszerűen adódó feladatok (ünnepi készülődéssel kapcsolatos teendők; csoportszoba átrendezése, díszítése; segítség a felnőtteknek, társaiknak stb.) elvégzése fokozza önállóságukat, alakítja segítő készségüket. Az élő környezet gondozása, ápolása (növény, állat) során tapasztalatokat szereznek, bővülnek ismeretei különböző munkafolyamatokat ismernek meg megtapasztalják munkájuk szükségességét, eredményességét. Az alkalomszerűen adandó feladatoknál igyekszünk fokozottan figyelembe venni az egyéni fejlettségben mutatkozó nagy eltéréseket. A naposi munkát óvodánkban is végzik a gyerekek. E munka bevezetésével olyan munkát végeznek, amely a csoport érdekében történik, módot adunk a felelősségérzet, a kötelezettségteljesítés gyakorlására. Szülői értekezleten felhívjuk a szülők figyelmét, hogy szoktassák gyermeküket a saját személyével kapcsolatos teendők elvégzésére. Körülményeiket, lehetőségüket és a gyerekük korát figyelembe véve vonják be őket a lakásban és a ház körül adódó közös tennivalókba. Megbeszéljük a szülőkkel, hogy ők is vegyék komolyan, tartsák tiszteletben gyermekük munkáját, megbízatásait, legyenek segítségére elvégzésében. Beszélgessenek velük saját munkájukról, ha lehetséges vigyék el munkahelyükre.
4.8.
A tevékenységekben megvalósuló tanulás
Tanulás során, kellő attitűd megléte esetén folyamatosan ismereteket, tudást, készségeket sajátítunk el. Ha a „tanulni” szót halljuk, mindenekelőtt az iskolára gondolunk. A tanulás azonban már sokkal korábban, a születés pillanatával megkezdődik. Érezni, mozogni, hallani – ez mind tanulás eredménye. És ez csak a kezdet! A következő lépésben a gyermek felismeri, hogy a látott és hallott dolgok kapcsolatban hozhatók, összefüggnek. Megtanulja társítani a látott és hallott élményhez a tapinthatót. Fokozott érdeklődéssel fedezi fel a „ha” és az „akkor” közötti viszonyt. A „ha” és „akkor” meglepetéssel járó összefüggései arra ösztönzik a gyermeket, hogy egyre nehezebb okokozati kapcsolatokat ismerjen fel, és ezekről személyesen is meggyőződjön. Megtanulja, hogy a megszerzett és megértett tapasztalatok újabb „csodák”, meglepetések forrásai. A feldolgozott élményekre újabb feldolgozandók épülnek. A tanulást óvodánkban is folyamatos tevékenységként fogjuk fel, amely a teljes személyiség fejlődését, fejlesztését támogatja. Célunk, hogy minden gyermekben (egyéni adottságaiktól függően) alakuljon ki a tanuláshoz szükséges beállítódás, alapkészségek és képességek. 151
A tanulás óvodánkban spontán tanulási helyzetekkel a játékban és egyéb tevékenységekben, illetve időnként szándékos tanulási helyzetek teremtésével valósul meg. A tanulás legjellemzőbb sajátja az életkornak megfelelő játék és játékosság dominanciája. Óvodánkban a tanulás sokszínű, változatos tevékenységekbe ágyazottan, a gyerekek kíváncsiságára, érdeklődésére, tevékenységvágyára, az önmegvalósítás szükségleteire építve, komplex módon történik. Arra törekszünk, hogy ezek élményszerűek legyenek, a gyermekek fejlettségi szintjéhez, terhelhetőségéhez igazodjanak Azt valljuk, hogy a tanulás megszervezésénél a tevékenykedtetés (egyedül vagy együttműködve) meghatározó jelentőségű. A sokféle érzékszervet foglalkoztató tevékenység lehetőséget ad az érdeklődés kielégítésére, a tapasztalt szerzésre, a „megtanulás” örömének átélésére, az alkotásra, felfedezésre. Fontosnak tartjuk a felfedezés, megtapasztalás élményének biztosítását, ez teszi érdeklődővé, nyitottá, probléma érzékennyé a gyermeket. Olyan tevékenységrendszer megteremtését tartjuk szükségesnek, amelyben minden pedagógiai ráhatás a gyermek szükségleteiből indul ki. Fontos, hogy a tanulás a gyermekek érési folyamatához igazítottak, az életkori sajátosságoknak megfelelő eszközökkel és módszerekkel történjenek, hogy minden gyermek önmaga adottságaihoz, érzelmi beállítottságához képest fejlődjön. Érvényesüljön a differenciált fejlesztés. A komplexitás többoldalú érvényesülésére, érvényesítésére törekszünk. A gyermekek képességeinek alakítását, tapasztalatszerzésüket különböző foglalkoztatási forma keretein belül valósítjuk meg. Hangsúlyosabb a mikro-csoportban történő és az egyéni foglalkoztatás: Az egyéni munkaformában az óvodapedagógus páros kapcsolatba kerül a gyermekkel. A fejlesztés a gyermekek személyiségének ismerete alapján célirányosan folyik (lehetőség adódik a képességek területén megmutatkozó hiányosságok eltérések kiegyenlítésére, részképességek fejlesztésére, valamint a HH/HHH, SNI gyermekek differenciált fejlesztésére). A tartós és aktív befogadás kedvező feltételeit teremti meg a kötetlen mikro-csoportban szervezett tevékenység (aktivizáló hatása, érintkezési formái, a tevékenység folyamatossága az ismételhetőség révén). Az együttes játékos foglalkozások az együtt haladást, az együttes tevékenység örömét, az élmény közös átélésének felfokozott érzelemkeltő hatását adja, miközben a vezérelt folyamatokhoz való igazodás képessége is fejlődik (énekes játék, mozgás, helyszíni játékos foglalkozások, stb.). Feladataink: Az értelmi képességek (megismerő folyamat) fejlesztése. A gyermekek érdeklődésének, kíváncsiságának, érzelmi beállítottságának megfelelő, a közvetlen, minél több érzékszervet foglalkoztató cselekvéses tapasztalás lehetőségét biztosítjuk. Olyan élményforrást, gyermeki tapasztalatot biztosítunk, amely lehetőséget ad az elemi gondolkodási műveletek gyakorlására, mely során alakulnak a gyermekek elemi fogalmai és gyakorolja az ítéletekkel végezhető műveleteket is. Olyan eszközök, tevékenységek biztosítása melyek érdeklődésre, aktivitásra, a gondolkodási műveletek alkalmazására, a feladatokban rejlő probléma felismerésére és megoldására ösztönzik a gyerekeket. Lehetőséget adunk az egyéni érdeklődések, felfedezések, kutatási vágyak kielégítésére, segítjük a megszerzett tapasztalatok feldolgozását, megértését. 152
Gondoskodunk a gyermekekhez illesztett műveltség tartalmak közvetítéséről. Biztosítjuk a differenciált fejlesztés lehetőségeit. Pozitív értékeléssel növeljük a gyermekek önbizalmát, a dicséret egyénenkénti, változatos formáinak alkalmazásával elősegítjük önértékelésük fejlődését. Kiemelkedő képességű, tehetséges gyermekek fejlesztése Részképesség lemaradás, illetve egyéb tanulási zavar időbeni kiszűrése, jelzése megfelelő szakembernek, hátrányok leküzdése egyéni fejlesztéssel (szakemberek segítségével) HH/HHH, SNI gyermekek egyénre szabott differenciált fejlesztése
5
AZ ÓVODA HAGYOMÁNYOS ÜNNEPEI ÉS EGYÉB RENDEZVÉNYEI
„Minden emberi kapcsolat az adás és az elfogadás képességén alapul. Addig él, amíg öröm adni és elfogadni.” /Popper P. / Az ünnepek jelentős alkalmak a gyermekek és az óvoda életében. A közös élmény erejével fokozzák a gyermekek és a felnőttek közösséghez tartozását. Arra törekszünk, hogy az ünnepek emelkedjenek ki az óvoda mindennapi életéből. Ilyen alkalmakkor az ünnep jellegének megfelelő dekorációt készítünk és öltözetünkkel is kifejezzük azt, hogy „ez a nap” más mint a többi. A csoportok összetételétől és fejlettségi szintjétől függően a gyermekeket is bevonjuk az ünnepi előkészületekbe és azok lebonyolításába. Ajándékok készítésénél átélhetik a másoknak való örömszerzés érzését: készíthetnek ajándékot társuknak születés- vagy névnapjára, karácsonyi meglepetést a családnak, ajándékot szüleiknek, hozzátartozóiknak. A gyermekek ötleteinek megvalósításában mindenkor segítséget nyújtunk.
Ünnepek a gyermekcsoportokban: Minden csoportban hagyomány a gyermekek köszöntése születésnapjukon, névnapjukon. A köszöntés minden csoportban másképpen zajlik, az ott kialakított szokásnak megfelelően. A Mikulást minden csoport a saját csoportszobájában várja, versekkel, dalokkal köszöntik. Karácsony előtt a gyerekekkel közösen díszeket készítünk az óvoda karácsonyfájára, karácsonyi süteményt sütünk. Gyermekek és felnőttek egyaránt készülnek versekkel, énekekkel, mellyel a közös fenyő ünnepség meghitt hangulatához hozzájárulnak. A farsangot minden csoport saját hagyományának megfelelően rendezi: csoporton belül, vagy a szülők részvételével. Március 15-én a Nemzeti ünnepre szervezett játékkal tesszük színessé a megemlékezést A húsvéti népszokások továbbélését segítjük elő az ünnepi előkészületekkel az óvodában: locsoló vers tanulása, tojásfestés, asztali dísz készítése. Az Anyák napi köszöntés a csoportokban meghitt, bensőséges hangulatban történik. A Lurkó napot a szülőknek, gyermekeknek szóló közös programmal tesszük színesebbé A program változatos, évenként különböző. Évzáró ünnepély: bemutatjuk a szülőknek kedvenc verseinket, legkedvesebb dalainkat. Az iskolába menő gyermekek ünnepélyesen elbúcsúznak az óvodától, kisebb társaiktól.
153
Egyéb rendezvények: Kirándulások: a csoportok a szülők kezdeményezésére velük közösen, igényeik szerint a lehetőségek figyelembevételével szervezik. Színházlátogatás, bábszínház: A gyermekeknek kulturális élményt biztosítunk.
A felnőtt óvodai közösség hagyományai: Szakmai kirándulás, nyugdíjba vonuló kolléganők búcsúztatása, pedagógusnap, névnapi köszöntések, színházlátogatás, közös Karácsonyi ünnep. Ilyen alkalmakkor általában valamennyien együtt vagyunk: az óvoda jelenlegi és volt dolgozói. Ünnepeink, hagyományaink a közösség kohézióját növelik, hozzájárulnak az önképzéshez, kulturális élmények bővítéséhez.
6 AZ ÓVODA KAPCSOLATAI A partnerközpontú óvodai nevelés alapvető feltétele, hogy a gyermekkel, a szülőkkel és a társintézményekkel jó kapcsolat alakuljon ki. Ennek érdekében az óvoda meghatározza a kapcsolattartás, az együttműködés lehetséges módjait, formáit.
6.1 Óvoda-család
„Az óvoda társadalmi kontrollja főként a szülőkön keresztül érvényesül, ezért olyan légkör megteremtése szükséges, amelyben mindkét fél feltételezi egymásról, hogy csak a gyermek érdekében a nevelési eredmények fokozásáért tesz szóvá bizonyos dolgokat.” / Kövér Sándorné / Célunk az óvoda és a család szoros együttműködése a nevelő hatások összhangjának érdekében. Fontosnak tartjuk a folyamatos információ cserét, a rendszeres kapcsolattartást, melyet a kölcsönös tisztelet, egymás iránti bizalom, nyílt, őszinte együttműködés jellemez. Az óvoda és a család kapcsolatának elvei intézményünkben A programunkban meghatározott alapelvek, célok és feladatok egységes értelmezése és megvalósítása a gyermek fejlődése érdekében. Kölcsönös bizalom és segítségnyújtás, a gyermekre gyakorolt hatás erősítése. Az óvodai és a családokban folyó nevelési sajátosságok kölcsönös megismerése. A szülők és dolgozók egymás iránti bizalmának, tiszteletének erősítése. Közös célok megvalósítása az együttműködés szabályainak betartásával. 154
Kapcsolatépítés az új családokkal: Az együttműködés formái Szülői értekezlet az új gyermekek szüleinek -
Cikkek, plakátok
hirdetések, -
Beiratkozás (Nyitott kapuk)
-
Családlátogatás
Résztvevők
Tartalma A helyi nevelési programunk tartalmának közvetítése a szülők felé Házirend megismertetése az új szülőkkel
A leendő óvodások szülei számára, óvodapedagógusok, tagóvodavezető, óvodavezető
Az óvoda bemutatása Nyitott kapuk szervezésével kapcsolatos információk közlése
Óvodapedagógusok, az intézmény honlapja, újság.
Betekintés az óvoda mindennapjaiba A helyi nevelési program rövid kivonatának átadása A gyermekek adatainak felvétele Kapcsolatfelvétel Ajándékok a leendő óvodásoknak
Tagóvodavezető Leendő szüleik
óvodások
és
óvodapedagógusok
-
Tájékozódás, ismerkedés a Szülők, gyermek, óvónők gyermek életkörülményeivel, a család nevelési elveivel, a beszoktatás megbeszélése.
-
Beavatkozást igénylő esetekben kezdeményezi az Szülők, óvónők (szükség óvodapedagógus vagy a esetén gyermekvédelmi nevelőtestület. felelős)
(a szülőkkel történő előzetes egyeztetés után)
155
Az együttműködés formái Beszoktatás, befogadás
Tartalma
Résztvevők
-
Szülők, gyermek, óvodapedagógusok.
Szülői értekezlet
-
évi 3 alkalommal -
-
Segítségnyújtás rászoruló családoknak
a -
-
A gyermek beilleszkedésének segítése, biztonságérzetének kialakítása Bizalmi kapcsolat megalapozása. Ismerkedés az óvodai élettel Szülő- gyermek kapcsolat megismerése. Az óvodai élettel kapcsolatos információk megbeszélése, közlése.
Szülők, tagóvodavezető, óvodapedagógusok
Programunk pedagógiai Csoportvezető elveinek és gyakorlatának szülők ismertetése. A csoport életének, szokásainak megbeszélése Egy- egy nevelési területen adódó probléma felvetése, megoldások keresése, kérdések megválaszolása. tájékoztatás a családot, gyermeket megillető kedvezményekről, az ehhez való hozzájutás lehetőségeiről segítő szakemberek felajánlása
156
óvónők,
Óvodapedagógusok, tagóvodavezető, gyermekvédelmi felelős, szülők
Nyílt napok
-
-
Munkadélután
-
betekintés az óvoda Szülők, mindennapjaiba óvodapedagógusok, ismerkedés a nevelés gyermekek folyamatával, a program gyakorlati megvalósításával szülő- óvónő partner kapcsolat mélyítése udvari játékok javítása, Szülők, óvodapedagógusok festése ünnepi készülődés, kellemes hangulatú beszélgetések óvoda - család kapcsolatának mélyítése
157
Az együttműködés formái SZMK
Fogadóóra
-
szülők érdekképviselete Képviselők csoportonként, szülői feladatok koordinálása tagóvodavezető, szülői kezdeményezések óvodapedagógusok megvalósítása
-
egyéni beszélgetés a szülő Szülők, óvodapedagógusok vagy a pedagógus kezdeményezésére nevelési problémák megbeszélése, segítségnyújtás
-
-
Napi beszélgetés
-
-
Fali újságok
-
Kérdőívek
segítő
Közös élmények, az óvodai kötődés erősítésére Az óvodai hagyományok ápolása A család és óvoda közötti kapcsolat elmélyítése Szülő - gyermek kapcsolat megismerése
(Karácsony, -
kavalkád, Kirándulás)
közlése, óvodapedagógusok
-
ünneplések
napja, -
Évzáró, Lurkó nap, Őszi
közérdekű hírek tájékoztatás gyermeknevelést cikkek
Anamnézis felvétele Szülők, TSZ, Szülői igény, elégedettség óvodapedagógusok elégedetlenség megismerése, visszajelzés az eredményekről.
programok, Anyák
tájékoztatás aktuális Szülők, óvodapedagógusok problémákról, a gyermek egészségi állapotáról stb. a szülő tájékoztatása az óvoda felé a gyermekkel történt eseményekről
-
Közös Farsang,
Résztvevők
Tartalma
-
158
Szülők, gyermekek, óvodapedagógusok, az óvoda dolgozói, meghívott vendégek
6.2 Óvoda - iskola Az óvodából az iskolába történő zavartalan átmenet megkívánja a két intézménytípus együttműködését. A város valamennyi általános iskolájával kapcsolatban állunk. Együttműködésünk célja, hogy az iskolai nevelők megismerjék munkánkat és építhessenek óvodánk programjában megfogalmazott értékekre. Lehetővé tesszük az iskolai nevelők számára óvodánk programjának, az óvodai nevelőmunka folyamatának és a leendő iskolások megismerését. A tanév során folyamatos a kapcsolattartás közöttünk. Együttműködés formái Szakmai napok, eszmecserék
Iskolalátogatás
-
Pedagógusok
Szakemberek előadása
Óvodapedagógusok Pedagógusok látogatása az 1. Gyermekek osztályokba Szülők Iskolai életbe való betekintés a nagycsoportosokkal „ Sulikóstoló ” foglalkozásokról a szülők tájékoztatása (plakát, hírlevél)
-
-
-
Ünnepélyeken való részvétel
Résztvevők
Tartalma
-
Gönczy-napok Thököly-napok Bárdos-napok Óvodai évzáró Óvodai karácsony Lurkó nap Tanévnyitó
Gyerekek Pedagógusok Szülők
Gyakoriság Alkalomszerűen
Folyamatosan
Alkalomszerűen
A gyermekek fejlődésének nyomon követése kiemelt feladatunk, a táblázatban szereplő kapcsolattartási formák jól szolgálják ennek megvalósítását.
159
6.3 Óvoda –Pedagógiai Szakszolgálat
A Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei segíthetnek az óvodapedagógus javaslatára, vagy a szülők kezdeményezésére a gyermekek különböző problémáinak megoldásában. A beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel küzdő gyermekek egyéni fejlesztéséhez, valamint annak tervezéséhez is segítséget adnak, az azt igénylő pedagógusnak. Az intenzív fejlesztésre szoruló gyermekekkel a továbbiakban logopédus, fejlesztő pedagógus, pszichológus, gyógypedagógus foglalkozik a Pedagógiai Szakszolgálatnál. Az együttműködés célja az iskolába lépés harmonikus megvalósítása. Ennek érdekében a tanácsadó munkatársai szűrést végeznek óvodásaink körében a szülők beleegyezésével. A szűrések formái: logopédiai komplex szűrővizsgálat iskolatípus megválasztásához szűrővizsgálattal segítségadás Az eredményekről a szülőt is tájékoztatjuk.
6.4 Óvoda – közművelődési intézmények
A közművelődési intézmények kínálta lehetőségek színesítik nevelőmunkánkat. Megismerkednek a gyermekek az intézmények épületeivel, az abban folyó munkával. A kínált programok ajánlásával és megtekintésével a szülőket is ösztönözzük a gyermekek szórakozásának kiválasztására. Általunk látogatott intézmények: Mozi (gyermekfilmek megtekintése), Művelődési Központ (báb, színielőadás, zenés-verses műsorok, festők és iparművészek kiállítása, a Művészeti Iskolában tanulók, valamint a gyermekeknek kiírt pályázatokon résztvevők munkáinak megtekintése), Gyermek Könyvtár (nagycsoportosoknak havonkénti látogatás), Múzeumok, Tájház (városunk történetének nyomon követése, népi hagyományaink megismerése).
6.5 Óvoda - Egészségügyi intézmények
Az óvoda gyermekorvosa évente több alkalommal megvizsgálja az óvoda minden gyermekét, kiszűri a fejlődési rendellenességeket (pl.: gerincprobléma, lúdtalp stb.). Tavasszal az általános orvosi vizsgálaton kívül szemészeti- és hallás-szűrővizsgálat is segíti a beiskolázást. Együttműködési szerződésünk értelmében a védőnők is rendszeresen ellátogatnak óvodánkba, és tisztasági vizsgálatot tartanak.
160
7
GYERMEKVÉDELEM AZ ÓVODÁBAN
A gyermeket, mint fejlődő személyiséget- gondoskodás és különleges védelem illeti meg. A többször módosított 1997. évi XXXI. Törvény értelmében a gyermekek védelme az intézmény valamennyi dolgozójának kötelessége. Alapelveinkkel összhangban, nevelési céljainkat és feladatainkat a családi nevelés kiegészítéseként terveztük meg, mert tiszteletben tartjuk, hogy a gyermekek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége. Fontosnak tartjuk, hogy segítő közreműködésünk által minden családban nyugodt körülmények között nevelkedjenek a gyermekek. Lukács György szép sorait idézzük: „A család az, ahol az ember nyugodtan letelepszik, ahol az energiánk és szellemünk bármilyen pazarlása nélkül mindegyikünk lényével hatással van a másik lényére – nyugodtan, hasznosan, szépen és szándék nélkül” A gyermekvédelem egyik első, legfontosabb erődítménye az óvoda, ahol a gyermekek a nap jelentős részét töltik. Gyermekvédelmi munkánk célja: a gyermek alapvető szükségleteinek kielégítése, az emberi és gyermeket megillető jogainak érvényesítése, az egyenlő hozzáférés és az esélyegyenlőség biztosításával. Kompetenciánk: a problémák feltárása, továbbítása az óvoda vezetőjéhez és gyermekvédelmi felelőséhez. (A gyermekvédelmi felelős jelzéssel él a megfelelő szakemberek, intézmények felé). Rendszeres szervezett kapcsolattartás a családokkal, melynek alapja a kölcsönös bizalom és informáltság. Az érintett szülőknek pedagógiai tanácsadás, megbeszélés, meggyőzés.
A gyermekek környezetére, a szülőkre vonatkozó adatok programunk helyzetelemzés fejezetében találhatók. Az éves feladatterv elkészítés és értékelése a gyermekvédelmi felelős faladata. A gyermekvédelem területén az intézmény közös helyi nevelési programjában meghatározott feladatok az irányadók. 8 AZ ÓVODAPEDAGÓGUS FELADATAI A NEVELŐMUNKA DOKUMENTÁLÁSÁVAL KAPCSOLATOSAN
8.1 A csoportnapló
A tervezés alapdokumentuma a csoportnapló, melyet a csoportban dolgozó két óvónő közösen vezet. Óvodánkban az óvónők kéthetes váltásban dolgoznak. A csoportnapló tartalmazza: a csoport adatait, napirendet, hetirendet a nevelés tervezését a tanulás éves tervezését a kéthetes időszakra elkészített programokat. 161
A nevelési tervet a csoportban dolgozó óvónők negyedévente készítik el az előző tervidőszak eredményeire alapozva. Nevelési tervünk az egészséges életmódra nevelés, az érzelmi erkölcsi nevelés, szocializáció szokásainak és normáinak kialakítása terén tartalmazza az aktuális fejlesztési feladatokat. Ezeket a csoport és az egyes gyermekek fejlettségi szintjét ismerve fogalmazzuk meg. Az értelmi nevelés feladatainak megoldását egyrészt közvetlen tapasztalatszerzés, élmény, változatos tevékenységek szervezése útján, másrészt az általunk tudatosan tervezett tanulási tevékenységben valósítjuk meg. A tanulást éves szinten tervezzük, melynek területei: a külső világ tevékeny megismertetése, versmese, ének-zene, énekes játék, rajzolás, mintázás, kézimunka és mozgás. A kéthetes időszakra készített programunkban az aktualitás, fokozatosság, és egymásra építettség elveit figyelembe véve választunk anyagot az éves tervünkből. Mindezek mellett óvodánk sajátos nevelési céljait tekintve tervezzük még a mindennapos mozgást, anyanyelvi nevelést és a tevékenységeket, melyek a csoport és az egyes gyermekek fejlesztését szolgálják. 8.2 Fejlődési napló a. Anamnézis: a szakmai munkaközösség vezetői által készített nyomtatványt használjuk. b. A fejlődés nyomon követéséhez (3-6-7 éves korig): saját programunk célkitűzéseihez igazodva választottuk meg a fejlettség mérő lapokat, melynek alapja a Kurucz utcai Óvoda képességmérő eszköze. A helyi programunkhoz rendelt sikerkritériumok mérésére első alkalommal a beszoktatás után (bemeneti mérés), majd második alkalommal az iskolakezdés előtt (kimeneti mérés) kerül sor. 8.3 Felvételi– és mulasztási napló A gyermekek adatait tartalmazza, valamint naprakészen a hiányzások illetve a jelenlét rögzítését szolgálja. 8.4 Egyéni fejlesztési napló A beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel bíró, valamint az erre rászoruló HH/HHH gyermekek egyéni fejlesztését tartalmazza, heti lebontásban dokumentálva.
162
Irodalomjegyzék: Balázsné Szűcs Judit: Miből lesz a cserebogár /Alex –typo l992./ B. Méhes Vera: Az óvónő és az óvodai játék /CALIBRA l993./ Dr. Bondár Zsuzsanna: Útmutató a tevékenységközpontú óvodai nevelési program mindennapi testnevelés foglalkozásainak szervezéséhez. /Fabula Humán Szolg. Bt. Miskolc l998. Budapest 1985. Az óvodai egészségnevelés elmélete és gyakorlata Eperjesy- Zsámboki: Freinet itt és most /Nemzeti Tankönyvkiadó / ÉFOÉSZ Kiad. 1989. Van segítség… Forrai Katalin: Ének az óvodában /Zeneműkiadó / Gáspár László: Nevelés elmélet Hajdúböszörmény 1993: Integrált személyiségfejlesztés osztatlan óvodai csoportban Kissné- Alkonyi: Ők és mi /Bp. l994./ Dr. Kovács György: Óvodapedagógia Lépésről lépésre óvodai program Logopédiai Kiadó Bp. l996.:Taníts meg engem! Műv. és Közokt. Minisztérium l998.: Óvoda az ezredfordulón Németh-S.Pintye: Mozdul a szó /Logopédia Kiadó l995./ Nyíregyháza l994.: Integrált nevelés OKKER Kiadó l997.: Óvodavezetők Kézikönyve ONEP Országos Pedagógiai Intézet: Óvodai Nevelési Programja Porkolábné Dr. Balogh Katalin: Kudarc nélkül az iskolában Dr. Ranschburg Jenő: A nő és a férfi /Nemzeti Tankönyvkiadó l996./ Sopron l996. Óvodai nevelés játékkal, mesével Dr. Spoch: Csecsemő és gyermekgondozás /Medicina Bp. l99O./ Susan Quilliam: Csecsemők és gyermekek /Alföldi Nyomda / Szappanos István Tk. l989.: Rajzolás, festés, tárgyalakítás Tevékenységközpontú óvodai nevelési program Dr. Vass Miklós: A gyermekek mozgásfejlődése Dr. Zoltán Zsófia: Mit egyen a gyerek? /Medicina Bp. l987./ Zsámboki Károlyné:” Matematika kézzel, fejjel, szívvel”
163
A HAJDÚSZOBOSZLÓI BAMBÍNÓ ÓVODA HELYI NEVELÉSI PROGRAMJA A TEVÉKENYSÉGKÖZPONTÚ ÓVODAI NEVELÉSI PROGRAM ALAPJÁN
Egyesített Óvodai Intézmény Igazgatóság Hajdúszoboszló Rákóczi u.14. Tel.: 06 52 273 180 Tagóvoda neve: Bambínó Óvoda Hajdúszoboszló Rákóczi u. 84. Tel.: 06 52 273 078 Óvoda fenntartója: Hajdúszoboszló Város Önkormányzata Hajdúszoboszló Hősök tere 1. OM azonosító: 200 463
Hajdúszoboszló, 2013.
164
Tartalomjegyzék 1 Bemutatkozás ............................................................................................................................ 165 2 A tevékenységközpontú óvodai nevelés célja és feladatai .................................................... 166 2.1 A szükségletek szerepe a nevelési cél elérésében ................................................................ 166 2.2 A tevékenységek szerepe a nevelés cél elérésésben ............................................................ 168 2.3 A képességek szerepe a nevelési cél elérésében ................................................................. 169 3 A tudatos fejlesztés feltételei .................................................................................................... 170 3.1 A fejlesztés tartalma ............................................................................................................. 172 3.1.1 A játék és nevelési tevékenység ................................................................................... 172 3.1.2 Társas közösségi tevékenység ....................................................................................... 175 3.1.3 Munkatevékenység........................................................................................................ 176 3.1.4 Szabadidős tevékenység ................................................................................................ 179 4 Komplex tevékenységek szerepe.............................................................................................. 181 4.1 A társadalmi érintkezést megalapozó komplex tevékenységek ........................................... 181 4.1.1 Anyanyelv ..................................................................................................................... 181 4.1.2 Matematika.................................................................................................................... 185 4.2 A társadalmi gyakorlatba belső összefüggéseit tükröző complex tevékenységek ............... 186 4.2.1 A külső világ tevékeny megismerése ............................................................................ 186 4.2.2 Művészeti tevékenységek ............................................................................................. 188 4.3 Az egyéni társadalmi feladatait tudatosító, képességeit fejlszető ismeretek, tevékenységek .................................................................................................................................................... 192 4.3.1 Mindennapi testnevelés, mozgás ................................................................................... 192 5 A nevelés tervezése és időkeretei ............................................................................................. 194 6 Az óvoda kapcsolatrendszere,aze gyüttműködés formái ...................................................... 196 7 Ünnepek, ünnepélyek, megemlékezések ................................................................................ 200 8 Az ellenőrzés, mérés, értékelés, minőségfejlesztés rendszere az óvodákban ...................... 201 9 Gyermekvédelmi tevékenység feladatai ................................................................................ 206 10 A PP végrehajtásáshoz szükséges eszközök és felszerelések jegyzéke ............................... 210
165
1 BEMUTATKOZÁS
Óvodánk körzete Hajdúszoboszló dél-keleti részének nagy területét öleli fel. Óvodás gyermekeink 90%-a e területről érkezik hozzánk. Mivel intézményünk a fürdő és a vasútállomás között közlekedő autóbusz útvonalán épült, ezért a város távol lévő területeiről is szívesen elhozzák hozzánk a gyermekeket. Hozzájárul ehhez szép, kényelmes óvodánk, nevelőtestületünk elismert munkája. A gyermekek szerény körülmények között élő családokból jönnek.
Körzetünk eltérő szociokúltúrális háttere, és a családon belüli kommunikáció hiányosságai miatt a gyermekek nagy része szűk nyelvi kóddal érkezik az óvodába, kevés a szókincsük, sok a beszédhibás gyermek (akikkel külön logopédus, pszichológus, és fejlesztő pedagógus foglalkozik). E hátrányok ismeretében már a korábbi években szükségessé vált, hogy óvodánk nevelőtestülete bekapcsolódjon az anyanyelvi kommunikációs program adaptálásába. Így óvodánk a megye egyik központi műhelye lett. Óvodapedagógusaink 50 %-a elvégezte az ez irányú továbbképzést, s munkánkban a pedagógiai hangsúlyt e területre fektettük. Nevelőtestületünk tagjainak a program megismerése után fontos feladata volt az önvizsgálat, az önismeret, s annak mérlegelése, hogy a programot a saját személyén keresztül jól tudja-e közvetíteni a gyermekhez. Tudatos felkészülést, és sok gyakorlást, folyamatos önképzést és önfejlesztést igényel ma is óvoda-pedagógusainktól e program. - Hisszük, hogy az egymás közötti kapcsolatok nem lehetségesek az egymás felé irányuló közlések, vagyis kommunikáció nélkül. - Valljuk, hogy az érzelmi biztonságot, érzelmi támaszt nyújtó légkörben az anyanyelvi kommunikációs program jól illeszkedik a gyermekek egyéni fejlődési üteméhez, s rugalmasan alkalmazható mind a hátrányos helyzetű, mind a tehetséges gyermekek nevelésében. Nevelőmunkánk során bebizonyosodott, hogy a gyermeki tevékenység-rendszerbe ágyazott nyelvi kommunikációs program hatékony eszköze a beszédfejlesztésnek, a teljes gyermeki személyiség fejlesztésének, hiszen minden tevékenység sajátos kommunikációs helyzetben zajlik. Mivel minden gyermek-csoport más és megismételhetetlen, a csoportot alkotó személyek is mások ezért a fejlesztésükre irányuló kommunikációs programot, nyelvi játékokat a gyermekek egyéni fejlettségéhez igazítva alkalmazzuk csoportokban. Nevelőtestületünk jó szakmai felkészültséggel rendelkezik. Rendszeres az együttműködés, segítségadás, a belső hospitálás, a tapasztalatok átadása, a szülőkkel való kapcsolattartás.
Pedagógiai hitvallásunk a gyermekek tiszteletére, elfogadására, és szeretetére épül, amelyet a megbecsülés s bizalom övez. Ennek megvalósulását a nevelő oktató munkát segítő dolgozó (dajka) és az óvodapedagógus szoros együttműködése segíti. A tagóvoda vezető jelentősen előmozdítja a haladást, segíti a nevelőtestület fejlődését felhasználva a meglévő erőforrásokat, s kutatva az új lehetőségeket.
Az intézmény 1976.-ban épült, helyiségei megfelelnek az óvoda funkciójának. Az udvarunk tágas, füves, fás, jó levegőjű, csendes, amely kiváló helyszint biztosít a fundamentális tevékenységek a játék, a mozgás megvalósítására. A gyermekek kedvenc játszó és találkozási helye, hiszen sokszínű, változatos élményt nyújtó tevékenységi lehetőségeket kínál. 166
2 A TEVÉKENYSÉGKÖZPONTÚ ÓVODAI NEVELÉS CÉLJA ÉS FELADATAI
Tevékenységközpontú óvodai nevelésünk alapfeladatának a gyermekek középpontba helyezését és az óvoda nevelési funkciójának kiteljesítését tekintjük. A gyermeki személyiséget egyedi, megismételhetetlen individuumnak tekintjük, fejlődését genetikai adottságok, a belső érés sajátos törvényszerűségei, valamint a spontán és tervszerűen alkalmazott környezeti hatások együttese határozzák meg. Óvodánk gyermekközpontú, befogad, s mint ilyen a teljes gyermeki személyiség kibontakoztatására törekszik, biztosítva minden gyermek számára az egyenlő hozzáférést. A gyermekek fejlődésének nem csupán passzív szemlélői, hanem aktív segítői kívánunk lenni tudatosan tervezett és szervezett nevelési helyzetek teremtésével. Valljuk, hogy az óvodás gyermek számára annyi ismerhető meg a világból, amit érzékszervei által befogadhat, és amelynek élményszerű átélésére lehetőséget biztosítunk. A tevékenységközpontú óvodai nevelés a 3-7 éves korú gyermekek szociális életképességét minden későbbi fejlődés alapjaként kezeli. Ezért pedagógiai célunk és feladatunk középpontjában a kooperáció és a kommunikáció, vagyis az együttműködés és érintkezés képességének fejlesztését állítjuk. A kommunikációs nevelés átfogja az óvodai nevelő munkánk, az óvodai élet minden területét. Felfogásunk szerint a szocializáció folyamatában a beszéd, a kommunikáció a gyermek környezettel való érintkezésének, gondolkodásának, önkifejezésének legfőbb eszköze. Ezáltal erősödik a gyermek biztonságérzete, növekszik tájékozottsága, gazdagodnak ismeretei és kapcsolatai, fejlődik beszédkészsége és anyanyelvi kultúrája. Ez a pedagógiai program fejlesztő hatásokban gazdag nevelési alaphelyzet megteremtését feltételezi. A gyermeki megismerés alapja óvodánkban a folyamatos érzékelés, tapasztalás és cselekvés, ez pedig csak tevékenységek által valósítható meg, hiszen a gyermek állandó tevékenykedés közben fejlődik.
.
"A tevékenységközpontú óvodai nevelés célja: A 3-7 éves korú gyermekek társadalmi gyakorlatra való általános felkészítése, amely magába foglalja: a., a teljes gyermeki személyiség fejlesztését a tevékenységek által és a tevékenységeken keresztül b., az életre való felkészítést a tevékenységek által és a tevékenységeken keresztül” /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 5.o./
Programunk kitűzött nevelési célját a gyermekek szükségleteinek, tevékenységeinek és képességeinek figyelembevételével, egyéni adottságaikból kiindulva lehetséges megvalósítani.
2.1 A szükségletek szerepe a nevelési cél elérésében
"A gyermek fejlődő személyiség, életkoronként, életkori szakaszonként és egyénenként eltérő testi, lelki szükségleteik vannak. A szükségletek kielégítésében a tárgyi és személyi környezetnek meghatározó szerepe van." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 6.o./ 167
A környezeti hatások közül a család szerepe igen jelentős, hiszen ez az első szocializációs szintér, mely a kisgyermeket formálja. Tiszteletben tartjuk az országos alapprogram elveit, miszerint a gyermek nevelése a család joga és kötelessége, s ebben az óvoda kiegészítő, esetenként hátránycsökkentő szerepet játszik. Az együttműködés és a jó partner-kapcsolat kialakítását igen fontos feladatunknak tartjuk. A gyermekek harmonikus fejlődésének feltétele az óvoda folyamatos együttműködése a szülőkkel. Kapcsolattartás terén fontosnak ítéljük, hogy a szülők érezzék, mi óvoda-pedagógusok támaszuk és segítőtársaik vagyunk gyermekük nevelésében. Nyitottak vagyunk kéréseikre, javaslataikra. A családi nevelés mellett az óvodának igen nagy szerepe van az elsődleges szocializáció során. A családnál tágabb, tagoltabb szocializációt biztosítunk, s tudatosan alakítjuk, építjük, kommunikáljuk a nevelő hatásokat, melyben az együttműködés és a társas érintkezés elemi formái integráns egységet alkotnak. Intézményünkben tehát az elemi kooperációs formák tudatos kibontakoztatása folyik, a gyermek lelki szükségleteinek kielégítése nyugodt, kiegyensúlyozott, szeretet-teljes óvodai légkör kialakításával. "Az óvodapedagógusok feladatai a gyermeki szükségletek kielégítésében: - az egészséges óvodai környezet megteremtése - a gyermek megfelelő gondozottságának biztosítása - a gyermek alapvető fizikai szükségleteinek kielégítése" /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 7.o./ Hangsúlyos szerepet kap nevelésünkben az érzelmi alapigények kielégítése, hiszen az óvodás gyermek legfőbb igénye az érzelmi biztonság. Az óvodapedagógusok részéről alapvető követelmény az érzelmi támaszt nyújtó, meleg nevelői attitűd kibontakoztatása. A nevelőkhöz való érzelmi kötődés, a közös rácsodálkozás, megfigyelés és felfedezés fejleszti igazán gyermekeink kíváncsiságát, érzékenységét, ez ad ösztönzést a szociális és tárgyi környezet megismerésére. Nevelésünkben gyermekeink számára az érzelmekre épülő, szeretetteljes nevelés az alapja az új megértésének, az érzelmi átélésnek és azok beépülésének, a szociális viselkedés-minták átvételének, a normák, szabályok elfogadásának és a konfliktushelyzetek megoldásának. Azt érzelmi nevelés feladatai - a szeretet és kötődés érzésének fejlesztése a gyermekekben - empátiás készség megalapozása - a mások iránti tisztelet, megbecsülés érzésének fejlesztése - az élménybefogadás képességének alapozása - az érzelmeket kifejező képesség fejlesztése - az ösztönök és érzelmek irányításának fejlesztése - az érzelmi zavarok oldása, kompenzálása. - a gyermekek lelki szükségleteinek kielégítése az elfogadó és megértő nevelői attitűd és meleg, szeretetteljes csoportmiliő biztosításával.
"Az óvodapedagógus feladatai a gyermeki szükségletek kielégítésében: - az egészséges óvodai környezet megteremtése - a nyugodt, kiegyensúlyozott, szeretetteljes óvodai légkör kialakítása - a gyermek megfelelő gondozottságának biztosítása - a gyermek alapvető fizikai szükségleteinek kielégítése" /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 7.o./
168
2.2 A tevékenységek szerepe a nevelési cél elérésében
"A gyermek személyisége és tevékenysége kölcsönösen egymásra hatva fejlődnek. A gyermek tevékenykedő lény, komplex tevékenységek által fejleszthető legjobban." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 8.o./ Az óvodai nevelésünk alapfeladatainak megfelelően változatos tevékenységeket biztosítunk az egészséges életmódra nevelés, valamint gyermekeink testi fejlődése érdekében, a tevékenységek eredményeként az egészséges életvitel igényének kialakítására törekszünk. Az érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása érdekében gyermekeinket valamennyi tevékenységben szeretetteljes légkörben, otthonosságban neveljük, megteremtve a közös élmények lehetőségét. Az értelmi fejlesztés során óvodánkban a gyermekek érdeklődésére, kíváncsiságára építve biztosítjuk a számukra változatos tevékenységeket. Az értelmi nevelés szempontjából fontosnak véljük, hogy a gyermeki tevékenység a képesség alkalmazás és a képességfejlesztés eszköze. A nevelő hatás belső feltételei a tevékenységek során: - a gyermek számára érdekes legyen, elégítse ki akciószükségletüket, - lehetőleg érvényesüljön a célkitűző és célmegvalósító tevékenység egysége, biztosítva a gyermekek számára a sikert és az eredményt. A nevelő hatás pedagógiai feltételei: - A tevékenységek pedagógiai előkészítése, a ráhangolás az egész óvodai környezet (óvónők és dajkák) közös feladata. - A tevékenységek pedagógiai megszervezésénél a tapintat jellemző ránk felnőttekre (semmit sem végzünk el a gyermek helyett, de mindenben segítünk). - A tevékenységek pedagógiai értékelése mindannyiunk feladata, melyben vezérelvünk a pozitív megerősítés, sikerélmény biztosítása. Gyermekeink számára megadjuk a lehetőséget az önállóan megválasztott belsőből fakadó tevékenységekre. Életkori és egyéni adottságaikat figyelembe véve segítjük elő a tevékenységek minél szélesebb kibontakozását a csoportokban. Célunk, hogy minél több érzelmi szállal kötődjenek a felnőttekhez és társaikhoz, s kedvükre válasszanak a változatos tevékenységek közül. Valljuk, hogy óvodai nevelésünk akkor éri el célját, ha fejlesztési programunkat is a gyermekeink környezetével kapcsolatos tevékenységrendszerbe ágyazzuk, figyelemmel a tapasztalatszerzés természetes élethelyzetének tudatos, tervszerű megszervezésére. Az óvodapedagógusok feladatai a tevékenységek megszervezésében: - feltételek biztosítása a minél változatosabb, többfajta, párhuzamosan működő tevékenységhez, (hely, idő, ötletek, eszközök) - a gyermekek aktuális élményvilágának, tapasztalatainak felhasználása a tevékenységek során. - minél komplexebb tevékenységformák kialakulásának elősegítése élmények sokaságának biztosításával.
169
2.3 A képességek szerepe a nevelési cél elérésében
"A tevékenység több szempontból is bázisa a képességfejlesztésnek: - a tevékenység a kifejlesztett képesség forrása (mivel a képességek tevékenységek közben fejlődnek) - a tevékenység nemcsak forrása, hanem célja is a képességek fejlesztésének ( a képességek meghatározott tevékenységre való alkalmassága) - a tevékenység a képességfejlesztés eszköze (képességek csak konkrét tevékenységekkel formálhatók)." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 10.o./ Az egészséges életmód alakítása szempontjából tevékenységeink segítik a gyermekek testi képességeinek fejlődését. Hangsúlyozzuk a gyermekek fejlődésének érdekében a megelőzés szerepét, az egészséges táplálkozási szokást, biztosítjuk az aktív rendszeres napi testmozgást, a szabadlevegőn való tartózkodást. A napi tevékenységek során igyekszünk a gyermekek egészséget választó képességének kifejlődését segíteni. Minél előbb alakuljon ki a az egészséges életvitel iránti igényük, melyben kiemelkedő szerepet tölt be a gyermekekkel foglalkozó alkalmazottak példamutató magatartása. Az óvoda megfelelő szakemberek bevonásával - szülővel, óvodapedagógussal együttműködve – speciális gondozó, prevenciós és korrekciós testi, lelki nevelési feladatokat lát el. Az érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása érdekében erősítjük gyermekeink erkölcsi tulajdonságait (mint például az együttérzés, segítőkészség, különbözőség elfogadása) és akaratának fejlődését (ezen belül az önállóság, önfegyelem, kitartás, önzetlenség, feladattudat fejlődése). A tevékenységek közben megismertetjük a gyermekeket szűkebb és tágabb környezetükkel, amely a hazaszeretet és a szülőföldhöz való kötődés alapja. Fejlesztjük értelmi képességeiket (emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás), megismerési folyamatukat (érzékelés, észlelés) és kreativitásukat. Helyi programunkban két lényeges képesség élvez prioritást: - a kooperációs - és kommunikációs képességek. Az anyanyelv fejlesztése és a kommunikáció különböző formáinak alakítása - helyes megoldással óvodai nevelő tevékenységünk egészében kiemelt jelentőségű. A kommunikációra és a kooperációra való képesség fejlesztése a kommunikáció és a kooperáció egymással összefüggő folyamatában a kommunikáció és a kooperáció gyakorlása közben és által szervezhető meg. Óvodánkban - teljes összhangban nevelési céljainkkal - évek óta jól szolgálja a képességek fejlesztését a kidolgozott anyanyelvi és kommunikációs programunk, kiegészítve az alkalmazott drámajátékkal.
170
Az óvodapedagógusok feladata a képességek fejlesztésében: - a képességek kibontakoztatásához szükséges tevékenységek gyakorlásának folyamatos biztosítása - folyamatos megfigyeléssel tiszta kép alkotása a gyermekek meglévő képességeiről (azok fejlődési naplóban történő rögzítése), ennek ismeretében a hiányzó részképességek fejlesztése - a kiemelkedő részképességű és részképességi fejlődésben elmaradott gyermekek fejlesztése egyénre szabott fejlesztési terv alapján - minden gyermek önmagához - saját lehetőségeihez - viszonyított fejlesztése - az óvodapedagógus felelőssége a halmozottan hátrányos és veszélyeztetett gyermekek nevelése, rendszeres kapcsolattartása a szülőkkel - az anyanyelvi és kommunikációs program fejlesztő játékainak és a dráma-játékoknak alkalmazása a képességfejlesztésben. 3 A TUDATOS FEJLESZTÉS FELTÉTELEI Óvodánkban a tudatos fejlesztés optimális objektív és szubjektív feltételek között zajlik Az objektív feltételek: Részben adottak az óvoda adottságai, felszereltsége folytán. A program hatékony végrehajtása érdekében a mi feladatunk a meglévő adottságok kihasználása, lehetőségeken belüli bővítése, szükség esetén átalakítása. Udvarunk tágas, ez lehetővé teszi, hogy létrehozzuk, a tevékenységenkénti átjárhatóságot. Ennek folytán alakítunk ki mozgásra alkalmas teret, változatos ügyességet, mozgásfejlesztő játékszereket telepítünk a gyermekek számára. Barkácsoláshoz, rajzoláshoz, s más tevékenységekhez a helyet az igénynek megfelelően alakítjuk. Mivel a különböző tevékenységeket egyazon időben más-más életkorú és csoportokba tartozó gyerekek gyakorolják, ez pedagógiai célkitűzésünk kiemelt feladatát, a kommunikációs és kooperációs képességek fejlesztését kiválóan szolgálja. A tudatos fejlesztés szubjektív feltételei: Az egyes óvodapedagógusokban rejlő lehetőségeket, speciális képességeket maximálisan igyekszünk kihasználni a tudatos fejlesztés érdekében. Az óvónői kompetenciák a szabadidős tevékenység során teljesednek ki igazán. Egy óvónőnk fejlesztőpedagógusi tanulmányait végzi, s szakvizsgája után az egyéni fejlesztést igénylő gyermekek fejlesztését végezheti. A tudatos fejlesztés szubjektív feltétele a meleg, támogató, megértő nevelői attitűd a pedagógusok részéről, alapja pedig a folyamatos együttműködés. Az óvodapedagógusok és a gyermekek aktív együttműködése akkor biztosítható a program megvalósítása során, ha figyelembe vesszük azokat az élményeket, ismereteket, amelyet az óvodás saját környezetéből vesz. Ezeket az élményeket játékukban és a beszélgetések során (valamint a családlátogatások alkalmával) szerzett tapasztalataink nyomán térképezhetjük fel. A demokratikus közösségi tulajdonságok kialakítását, mások akaratának, elképzeléseinek, véleményének elfogadását az által is elősegítjük, ha vitatott kérdésekben a gyermekek szavazati többség alapján döntenek. Ez 5-6 éves korban válik alakítható tulajdonsággá, s ez által fokozatosan formálódik a kompromisszumkészség, mint a kooperációkészség egyik fontos eleme. Ezek az egyezkedő tevékenységek kölcsönösek mind gyermek - gyermek, mind a felnőtt - gyermek viszonylatában is. Akkor igazán aktív részese a gyermek a programnak, ha élményein kívül elképzeléseit, akaratát is figyelembe vesszük, elfogadjuk és alkalmazkodunk hozzá. 171
Az óvodapedagógus modell szerepe Tapasztalatból tudjuk, de neves pszichológusok véleménye is alátámasztja, hogy az óvodában meghatározó szerepe van a felnőtt utánzásának, az óvodapedagógus kulcsfontosságú szereplő a nevelési folyamatban. A modellkövetés sokkal nagyobb mértéket képvisel a gyermeki személyiség formálásában. Ezért fontos, hogy sose tévesszük szem elől, hogy a gyermekek számára viselkedésünk modell, amit kritika nélkül lemásolnak, utánoznak, követnek (hisz kritikai érzékük még nem fejlett, erkölcsi értékeik kialakulatlanok). Nagyon lényeges momentum, hogy már az óvodába lépéskor hogyan fogadjuk a kisgyermeket. A kis óvodás az elszakadás élményének feldolgozása után örömmel jár óvodába, és szívesen marad, ha tudja és érzi, hogy a felnőttek óvják és szeretik őt. Ez a nevelői attitűd töretlen kell, hogy maradjon az óvodáskor végéig, s a barátságos befogadásnak naponta ismétlődnie kell. Ez teszi lehetővé, hogy a gyermek biztonságérzete egy percre se szenvedjen csorbát. Napi jó hangulatának megalapozásával lehetővé tesszük, hogy a gyermek maga is befogadóvá váljon, s harmonikusan fejlődjön személyisége. Mivel a gyermek érzelmi lény, születésétől kezdve képes arra, hogy kódolja a non verbális jeleket, arra reagáljon, annak hatására érzelmileg is áthangolódjon. A példakövetés szempontjából is fontos ez. Mi óvodapedagógusok arra törekszünk, hogy szavaink és viselkedésünk ne tükrözzenek disszonanciát, mert az a kisgyermekben zavart kelthet, nem tudja feldolgozni azt, és nem tud igazodni hozzá. A demokratikus tulajdonságok formálása csak demokratikus légkörben lehetséges. Saját mintánkkal elfogadást, megértést, szeretetet, kedvességet, türelmet, segítségadást, figyelmességet, humort közvetítünk a gyermekek felé. Törekszünk arra, hogy a pozitív tulajdonságokat erősítsük minden kisgyerekben. Ettől nő önbizalmuk, fokozódik biztonságérzetük, képessé válnak saját viselkedésük felülbírálására, korrigálására, a szokások és szabályok megértésére és értelemszerű elfogadására. Az óvodapedagógus és dajka együttműködésének alapja az, ha a dajka megismeri nevelési célkitűzésünket és az ehhez alkalmazott módszereinket. Minden gyermek közelben dolgozó felnőtt a teljes lényével nevel, ezért fontos az összehangolt nevelési stílus. A stílus kialakításában a meghatározó szerep az óvodapedagógusé, s ehhez simul a dajka viselkedése is. Ezt úgy oldjuk meg, hogy a nevelési célkitűzéseink ismeretén kívül elképzeléseinket, elvárásainkat is egyeztetjük a dajkákkal a csoport nevelésére, fejlesztésére vonatkozóan. Óvodánkban a dajka nénik is halkan szólva, figyelemmel és szeretettel fordulnak a gyermekek felé! A gondozási teendők gyakorlásánál türelemmel tanítgatják őket, segítséget adnak, de törekednek arra, hogy ezzel ne gátolják a gyermeki önállóság fejlődését. A dajka kapcsolata az óvónővel, mint társsal, fontos minta a gyermekek számára, ezért a szóbeli érintkezésünket, kapcsolattartásunkat a kölcsönös tiszteletadás jellemzi. Az óvoda alkalmazottai-gyermek, gyermek-gyermek, valamint az alkalmazottak egymás közötti kapcsolatában a pozitív attitűd, és érzelmi töltés kialakítására törekszünk. A szülőkkel való kapcsolatunkat is ez a szellem hatja át. Velük is megismertetjük nevelési célkitűzéseinket, és a minőségirányítási rendszerünk alapján lehetőséget adunk arra, hogy elképzeléseiket, igényeiket közölhessék. Igyekszünk partnereink elvárásainak eleget tenni, összehangolva azokat pedagógiai elveinkkel és lehetőségeinkkel.
172
3.1 A fejlesztés tartalma
"Meggyőződésünk, hogy a tevékenységek által nevelődő gyermek felnőve aktív részese lesz saját természeti és társadalmi környezete kialakításának. Éppen ezért a tevékenységközpontú óvodai nevelés tartalma a tevékenységeken keresztül jut érvényre és a nevelési folyamat négyes feladatrendszerén keresztül valósul meg. A feladatrendszer elemei: 1, játék és tanulási tevékenység 2, társas és közösségi tevékenység 3, munkatevékenység 4, szabadidős tevékenység" /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 16.o./ 3.1.1
Játék és tanulási tevékenység
" A játék a 3-7 éves korú gyermek alapvető, mindennapjait átszövő tevékenysége." Pszichikai sajátossága a feszültségoldás és az örömszerzés. "A játékban a gyermek kiélheti, kipróbálhatja, feldolgozhatja és gyakorolhatja az életben előforduló szituációkat, az őt érő élményeket, megoldási módokat kaphat bizonyos élethelyzetekben való viselkedésre, megnyugodhat, kiélheti szorongásait, problémáit és újra élheti kellemes élményeit." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 17.o./ Biztosítjuk a gyermekek számára a mással nem helyettesíthető szabad játékot. Kiemelt jelentőségű tájékozódó és tapasztalatszerző tevékenység. A személyiség fejlesztés és az óvodai nevelés legfontosabb, leghatékonyabb eszköze, mert minden tanulási tartalom megjelenik benne: az ismeret, a jártasság és a készség. Eredményeképpen alakulnak a képességek és a magatartás. Általa szinte észrevétlenül tanul a gyermek. A játékon keresztül közvetíthetjük a legtöbb ismeretet a kisgyermek felé. Ebben a tevékenységben adják a legtöbb jelzést a személyiségükről, a kortárs kapcsolatok is ebben a szocializációs térben fejlődnek a legintenzívebben. A játékban rejlő nevelési lehetőségek azonban csak megfelelő feltételek mellett biztosíthatók. A játék során nemcsak a tárgyi, manuális, vagy mozgáshoz kapcsolt tevékenységeket ismerjük el, hanem a "szellemi alkotást" is tevékenységként fogjuk fel. Alapelvünk, hogy minél több időt, alkalmat és lehetőséget biztosítsunk gyermekeinknek az elmélyült játékra. Mi óvodapedagógusok a mindig rendelkezésre álló, együttműködésre és segítségre kész partner szerepét töltjük be, akihez bármilyen problémával szívesen fordulhatnak a gyerekek. Segítségadásnál arra törekszünk, hogy az csak olyan szintű és mértékű legyen, amilyenre az adott gyermeknek szüksége van. Tudatos jelenlétünkkel biztosítjuk az indirekt irányítás felelősségét. A kisgyermek első igazi játszótársa a felnőtt, ezért igen fontosnak tartjuk a felnőtt és a gyermek közötti kontaktus minőségét. Ez a kapcsolat serkenti őket a felnőtt utánzására, a minta követésére, a társakkal való együttműködésre. Amikor a játékfolyamat már kialakult, mi akkor is bevonható társak maradunk, ha szükséges, segítővé válunk. Megteremtjük a játék feltételeit: - Megfelelő hely kialakításával, ami az elmélyült, önfeledt játékhoz elengedhetetlenül szükséges. A hely kialakításánál gondolunk a gyermekek életkori mozgásigényének kielégítésére. A csoportszoba berendezése és elrendezése mobilizálható, a gyermekek igény szerint, folyamatosan változtathatnak rajta. 173
- Elegendő idő biztosításával lehetővé tesszük, hogy a reggel megkezdett játékok egész nap, sőt másnap is folytatódhassanak. Ez igen fontos a játék kibontakoztatásához, kiteljesedéséhez. Számunkra a délelőtti és a délutáni játék is egyenértékű, ezt napirendünk is biztosítja. - Az eszközök sokfélesége sokoldalúan befolyásolja a gyermekek fejlődését. Gondoskodunk különböző játékra alkalmas anyagokról, félkész és szimbolikus eszközökről, a kellékek gazdagságáról. Lehetővé tesszük, hogy a gyermekek kedvelt otthoni játékaikat behozhassák az óvodába. - Nyugodt, derűs légkörben teremtjük meg az állandóságot és biztonságot ahhoz, hogy gyermekeink felszabadultan játszanak, tevékenykedjenek. - Élmények biztosításával teremtjük meg a játék motiváló erejét, hiszen a gyermekek újra élik ezeket a játékban. Építünk az egyéni élményekre, ugyanakkor az ingerszegény családi környezetből érkező gyermekek egészséges személyiség-fejlődése érdekében sok közös óvodai élmény biztosításáról gondoskodunk. - A társválasztás szabadságának megteremtésével ösztönözzük a játszó csoportok, baráti társaságok, páros baráti kapcsolatok alakulását. Ez magába foglalja az egyedüllét, a félrehúzódás lehetőségét is. A gyermekekkel megismertetjük a visszautasítás elfogadható megoldásait, és tanítjuk őket annak sértődés nélküli elfogadására is. Jót és jól játszani, ez a gyermek dolga az óvodában. A játék kicsiben maga az élet: az, amit a kisgyermek felfog, és rekonstruálni képes az őt körülvevő világból, a sok közös élmény, a gyűjtőmunka, a gyermekek által készített játékeszközök, a témák több szempontú megközelítése, és tevékenységekhez kapcsolása gazdagítja a játékfajtákat (gyakorlójáték, bábozás, dramatizálás, szabály, szimbólikus-szerep-, építő- és konstruáló játék.) A játék lehetőség a gyermekek szocializációjának fejlesztésére. Olyan tulajdonságok fejlődhetnek ki bennük a játék folyamatában, ami később a társadalomba való beilleszkedésüket is nagymértékben elősegítheti. Pl.: társakkal való együttjátszás kialakulása, játékon belüli önállóság, kreativitás, a másik gyermek játékának tiszteletben tartása, a kezdeményezőkészség kibontakoztatásának lehetőségei, a mások mozgósításának képessége, az alá-fölérendeltségi viszonyok önkéntes kialakítása. A játék folyamatos kommunikációs helyzetként is felfogható, s így a beszéd-fejlesztésben, a kommunikációs és kooperációs készségek fejlesztésében meghatározó szerepe van. Éppen ezért nagy hangsúlyt fektetünk játék közben a pozitív beszéd és társalgási minták megerősítésére. Ügyelünk a kapcsolatfelvétel és kapcsolattartás minőségének fejlesztésére. Gyermekeinket a szándéknyilvánítás udvarias szokásaira neveljük, népszerűsítjük a vitás kérdések békés megoldását, az egyezkedést. A kultúrált viselkedés illemszabályainak betartására neveljük és szokatjuk gyermekeinket. Az óvodapedagógusok feladatai: - az óvodapedagógus tudatos jelenléte biztosítja a gyermekek számára az önállóságot és a szabadságot ( játéktevékenység, eszköz, társ, hely választásában.) - biztosítja a szabad játék túlsúlyának érvényesülését - elegendő idő és hely biztosítása a napirenden belül a játék számára - nyugodt légkör megteremtése az elmélyült játék feltételeként - a játékhoz szükséges eszközök folyamatos biztosítása - ötletek, lehetőségek, helyzetek teremtése a sokszínű játékhoz - közös élményszerzési lehetőségek biztosítása a játéktémák bővítése érdekében - a gyermeki játék önállóságának tiszteletbetartása - szükség esetén bekapcsolódás a játékba, együttjátszás a gyermekekkel - a felnőtt utánozható mintát ad a játéktevékenységre, majd ha a szabadjáték kialakult, bevonható társ marad, ill. segítő, kezdeményező lesz, ha a játékfolyamat elakad.
174
Tanulási tevékenység A játék és a tanulás teljes mértékben összekapcsolódik óvodáskorban. A játék a tanulás legfontosabb színtere. A biztosított feltételek között önkéntelenül, folyamatosan, örömmel tanulnak a gyermekek, mert számukra örömforrás kíváncsiságuk kielégítése, valaminek a felfedezése, megértése, valamilyen probléma-helyzet megoldása és egy adott tevékenység sikeres befejezése. A tevékenységi vágy ösztönzi őket a tapasztalatszerzésre, a cselekvésre és közben minden pillanatban újabb és újabb felfedezéseket tesznek, azaz tanulnak. "A játékon belül a motoros, a szociális és a verbális tanulás összefonódik, komplex formában jelenik meg." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 19.o./ A nevelési folyamat egésze, valamennyi pillanata alkalmas arra, hogy erőltetés nélkül, spontán vagy irányított módon tanuljon a gyermek. A tanulás csupán része a nevelési folyamatnak. "Az óvodában a tanulás folyamatos, jelentős részben utánzásos, spontán tevékenység, amely nem szűkül le az ismeretszerzésre, az egész óvodai nap folyamán adódó helyzetekben, természetes és szimulált környezetben, kirándulásokon, az óvodapedagógus által kezdeményezet tevékenységi formákban és időkeretben valósul meg." /Az Óvodai Nevelés Országos Alapprogramja/ Célunk: a tevékenységek alkalmával kevesebbet, de minőségében és használhatóságában mégis több ismeretet kapjanak a gyermekek. A több érzékszervet igénybevevő közvetlen tapasztalás lehetőségeinek biztosítása és a gyermekek cselekvő aktivitása mindennél fontosabb, a tanulás feltétele. A közvetlen környezet folyamatos megismerése, az érzékelés és a többoldalú tapasztalatszerzés központi kérdése a tanulási folyamatnak. Tevékenységközpontú nevelésünk jól szolgálja a tanulási folyamat fejlődését. A tanulás lehetséges formái az óvodában: az utánzásos minta - és modellkövetés magatartás és viselkedéstanulás (szokások alakítása) a spontán játékos tapasztalatszerzés a gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés a gyakorlati probléma megoldás az óvodapedagógus által kezdeményezett tevékenység Miután a gyermek a világot komplex módon érzékeli és éli meg, ezért a tanulás során is ebből indulunk ki a továbbiakban. A gyermekekhez komplex tevékenységek rendszerén keresztül juttatjuk el mindazt, ami számukra a világból megismerhető, befogadható ismeretet, tapasztalatot jelent. Nem feledkezhetünk meg arról sem, hogy azok a tapasztalatok, melyeket óvodás korban szereznek a gyermekek, hatással lesznek az iskolai tanuláshoz való viszonyukra is. Az óvodában a belső motiváltság kialakítását kezdjük meg a gyermekben, hogy a tanulás során képesek legyenek az ebből kiinduló erőfeszítésre. Azt igyekszünk elérni, hogy gyermekeink örömmel és önként vegyenek részt a tevékenységekben. Elsődleges célunk: A gyermekek képességeinek fejlesztése, melynek során a gyermekek előzetes tapasztalataira, ismereteire építünk A tevékenység formáját számunkra nem a gyermekek életkora, hanem egyéni fejlettségi szintje, adottságai, személyiségjegyei határozzák meg. Az SNI, és részképesség zavarokkal küzdő gyermekek célirányos fejlesztése és a kiemelkedő tehetségű gyermekek felismerése és fejlesztése egyaránt feladatunk.
175
Az óvodapedagógus feladatai a tanulással kapcsolatban:
-
az értelmi képességek fejlesztése (emlékezet, képzelet, gondolkodás) a gyermek megismerési vágyának, kíváncsiságának sokoldalú érdeklődésének kielégítése lehetőségek kínálása a gyermek számára olyan szituációk átélésére, ahol megismerhetik a felfedezés, a kutatás örömét a gyermekek egyéni érdeklődésének megfelelő tevékenységek biztosítása a gyermekek önállóságának, akarati tulajdonságainak, kitartásának, pontos-ágának, feladattudatának fejlesztése segítségnyújtás olyan tapasztalatok szerzéséhez, melyben a gyermek saját teljesítőképességét is megismerheti az életkori sajátosságok, képességbeli különbözőségek szem előtt tartása a tanulás irányítása során, személyre szabott, pozitív értékeléssel segítse a gyermek személyiségének kibontakozását
3.1.2
Társas, közösségi tevékenység
A tevékenységközpontú programban "a gyermekkel szemben támasztott két fő követelmény, hogy tanuljon meg másokkal érintkezni és együttműködni." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 22.o./ A másokkal való érintkezés terén feladatunk, hogy megtanítsuk azokat a kommunikációs formákat, elősegítsük azoknak a képességeknek, készségeknek kialakulását, amiket a gyermekeknek a mindennapi életben gyakorolniuk szükséges. Ezáltal lesznek hatékonyabbak cselekedeteikben, és gyorsabban eligazodnak a napi élet feladatai, problémái között. Ennek során nagy hangsúlyt fektetünk a kultúrált viselkedés szokásainak formálására. A köszönés, a bemutatkozás, a megszólítás, a véleménynyilvánítás társadalmilag elfogadott formáit nagycsoportos kor végére olyan szinten kívánjuk elsajátíttatni, hogy a gyermekek már gond nélkül tudjanak boldogulni az iskolában. A kultúrált viselkedés alakításában feladatainkat fokozatosan, és a biztonságos, bensőséges, mondhatnánk intim légkör keretein belül és semmiképp nem erőltetve, kényszerítve, követelve valósítjuk meg. Fő motívumként a "Mi így szoktuk" formulát használjuk, amit a gyermekek fokozatosan sajátítanak el és azonosulnak vele. A nem kívánatos viselkedési szokásokat igyekszünk lassan és tapintatosan leépíteni. A non verbális kommunikáció kialakítása épp olyan fontos feladtunk, mint a szavakban történő kommunikáció formálása. A gyermekkel meg kell tanítanunk, hogy figyeljenek egymás gesztusaira, arckifejezéseire. mert érzelmeiket ezek fejezik ki legőszintébben. A fájdalom, öröm, kín stb. kifejeződése leginkább az arcról olvasható le. Ha ezt a gyerekekkel korán sikerül megtanítanunk, akkor egymáshoz való kapcsolatuk figyelmessé, tapintatossá, bensőségessé formálódik. Ezen tulajdonságok alakításával tesszük a gyermekeket alkalmassá arra, hogy tevékenységeik során a vitás kérdéseket kultúráltan, egymás igényeit, érzéseit figyelembe véve, saját akaratukat késleltetve tudjanak kooperálni és kompromisszumot kötni. Nagyon lényegesek ezek a tulajdonságok azért is, hogy a csoport légköre nyugodt, kiegyensúlyozott legyen, amiben bátran és zavartalanul végezheti a gyermek azokat a tevékenységeket, amihez kedvet érez. A társas és közösségi tevékenységek állandó gyakorlás által történő kifejlesztése rendkívüli fontossággal bír az életre nevelés szempontjából. A tulajdonságok, a képességek, készségek, a szükségletek olyan rendszerét kívánjuk formálni, amelynek segítségével a gyermek részvétele a napi életben egyszerűbbé, könnyebbé válik. Nagyon 176
fontos tehát már az óvodában tudatosan törekedni a közösségben zajló folyamatokra, a társas kapcsolatok és a közös tevékenység kibontakoztatására. "A jó közösséget mindig egyéniségek alkotják, mégpedig olyanok, akik egyéni akaratukat, ambíciójukat, vágyaikat képesek a közösség keretein belül is megvalósítani." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 22.o./ Célunk, hogy az adott lehetőségek között a legtöbbet legyünk képesek egyéniségükből kihozni, ugyanakkor arra neveljük őket, hogy - vannak bizonyos korlátok - nekünk éppen úgy szükséges alkalmazkodnunk egymáshoz, ahogy mások is alkalmazkodnak hozzánk. Arra törekszünk, hogy az óvodában minden tevékenység a gyermekek egyéni örömén túl a közös örömöt is erősítse. Az óvodai gyermekközösség kialakítása a tevékenységek rendszerén keresztül valósítható meg. A társas kapcsolatok, a közös munka, az együttjátszás és a komplex tevékenységek rendszere is az együvé tartozás érzését erősíthetik, ha tudatosan igyekszünk azt létrehozni. A helyes szociális viselkedés megtanulásának színtere is az óvodai csoportközösség. A felnőtt és gyermek között nem a feltétel nélküli szófogadás, hanem a demokratikus partneri viszony a cél. Éppen ezért mindig figyelembe vesszük a gyerekek jogos kívánságait és igényeit, mint ahogy tőlük is elvárjuk a szokások és szabályok betartását. A gyermekek egymás közötti és a felnőttel való kapcsolatában egyaránt a szabadságra, a nyíltságra és őszinteségre építünk. Mindehhez csoportjainkban még szeretetteljes irányítás társul, s így tág teret nyitunk a gyermekek önállósága, tenni akarása és döntési képességének kibontakozása irányában. Nevelőközösségünk belső tartásával, gyermekszeretetével, a felnőttek kapcsolattartásának, kommunikációjának mintájával is formálni kívánja a gyermek-közösséget. Az óvodapedagógusok feladata: - a barátságos óvodába való befogadás, az anyás beszoktatás biztosítása - kontaktus felvételére alkalmas, biztonságos, nyugodt légkör megteremtése - lehetőség biztosítása a viselkedési szokások természetes szituációkban és szimulált játékokban való gyakorlására - az együttjátszás és az együttes munkavégzés képességeinek formálása, fejlesztése - mintaadás a konfliktus kezelésére - személyes példaadás a demokratikus szabályok betartására - társak és felnőttek tiszteletére, toleranciára, a különbözőség elfogadására, tiszteletére való nevelés 3.1.3
Munkatevékenység
Az életre való felkészítés nélkülözhetetlen eleme a munkatevékenységek biztosítása, ezek óvodai életünk minden napjában jelen vannak. Az óvodások munkajellegű tevékenysége a játékból bontakozik ki és első-sorban önmagukért, és a közösségért végzik. Ezért sokszor nem is választható szét a játék és a munkatevékenység, hiszen a munka az óvodás gyermek számára játékos jellegű. Ugyanakkor a munka célra irányuló tevékenység is, ami felelősséggel jár. "Ez az a terület, ahol az erőfeszítés és az eredmény kapcsolata közvetlenül érzékelhető, belátható és átélhető a gyermekek számára." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 25.o./ Ez a folyamatos visszajelzés a legnagyobb motiváló erő, ösztönző, megerősítő tényező. Bizonyítja ez azt, hogy a munkajellegű tevékenység sokirányú fejlesztő-hatást gyakorol gyermekeinkre. 177
Nevelőtevékenységünk során a munkához való helyes viszony kialakítására törekszünk. A munkavégzéshez szükséges attitűdök, tulajdonságok ( az önállóság, az öntevékenység, önállóság, céltudatosság, felelősség) alakításának fontos lehetősége. A közösségi kapcsolatok, a kötelességteljesítés alakításának eszköze, a saját és mások elismerésének egyik formája. A különböző munkafajták óvodánkban: 1. Önkiszolgálás, a gyermek saját személyével kapcsolatos munkák. 2. Naposság, a csoport érdekében elvégzett munkák. 3. Alkalomszerű munkák. 4. Évszak szerinti kerti munka, növény és állatgondozás, környezetvédelem. 1. A munkafajták közül kiemelt jelentőséggel bír az önkiszolgálás. a gyermekek önmagukkal kapcsolatban minden teendőt - testápolás, öltözködés, étkezés, környezetük rendben tartása - a lehető legkorábban próbálnak önállóan végezni. Szeretettel tanítgatjuk őket a technikai fogásokra, segítséget adunk, amíg szükséges, s mindig dicsérjük erőfeszítéseiket és eredményeiket. A gyermekek saját képességeik szerint, koruktól függetlenül végzik el azokat az önmagukkal kapcsolatos tevékenységeket, amire képesek. A nagyobbakat, ügyesebbeket a kisebbek, lemaradók segítésére neveljük. Kicsi koruktól szoktatjuk őket környezetük rendjének óvására, tanítgatjuk a rendrakásra, neveljük az esztétikus környezet alakítására. 2. A naposság, a másokért végzett munkatevékenység közösségi megbízás, feladattudatot feltételez, figyelemösszpontosítást igényel. Fontosnak véljük, hogy a gyermekek önállósággal és felelősséggel végezzék el feladataikat, fokozatosan bővüljenek tennivalóik. Legyenek képesek arra, hogy munkájukat megosszák, tudjanak együttműködni. Étkezésnél esztétikusan terítenek, feltálalják a reggelit és az uzsonnát. Evés után segítenek az asztalok letörlésében, terítők összehajtásában, a morzsa össze-seprésében. Meglocsolják a szobanövényeket, játékelrakás után megigazítják a polcon a játékokat esztétikusságra törekedve. Vigyáznak az öltöző és a mosdó rendjére. Minden óvodai csoportban az óvodapedagógusok segítik a helyes szokás - és normarendszer kialakítását. 3. Az alkalomszerű munkák egy része időről-időre ismétlődik, más része pedig esetleges. Gyermekeinket arra neveljük, hogy lehetőleg önállóan is vegyék észre, hogy környezetükben mire van szükség. Vigyázzanak a terem és a környezetük rendjére, tegyék helyére a kallódó tárgyakat, szükségtelen játékokat, eszközöket. Bevonjuk őket a játéktisztításba (pl. babafürdetés, építőkocka mosás), együtt élvezve a munka és a tisztaság örömét. Részt vesznek a csoport szoba átrendezésében, ötleteiket igyekszünk hasznosítani. Az ünnepi készülődést, ajándékkészítést, teremdíszítést, süteménykészítést, ünnepi terítést mindig együtt végezzük, a lázas készülődésben mindenről közösen döntünk, közösen munkálkodunk és közös az örömünk is. Egyéni megbízatásoknak is eleget tesznek, és olyan alkalmi megbízatásokat is adunk, ami otthoni előkészületeket igényel. Így a családokat is bevonjuk a közös munka felelősségébe, s velük is osztozunk a jól végzett munka örömében. 4. Évszakonként más és más feladatokat kell elvégeznünk a veteményeskertben, az élősarokban, az óvoda udvarán. A növények ápolása, állatok gondozása, udvarunk szépítése folyamatos, így a környezet megóvása, a környezetünk szeretetére nevelés, a környezetvédelem is az. Veteményeskertünkben minden csoportnak lehetősége van zöldségek és virágok ültetésére, azok gondozására (locsolás, kapálás, betakarítás). 178
Az élősarokban is folyamatos az évszaknak megfelelő termésgyűjtés, zöldség gyümölcskóstolgatás, csiráztatás, hajtatás, a szobai növények ápolása. Udvarunkon segítenek a füves kert, a járda tisztántartásában. Ősszel falevelet, szilvát, diót gyűjtenek, tavasszal figyeljük az ébredő természetet, nyáron leszüreteljük a meggyet. Ősszel, tavasszal és nyáron az udvari teknősök gondozásában segítünk, télen rendszeresen etetjük az éhes madarakat az óvoda udvarán és környékén. A környezetvédelmi nevelésünk által arra tanítjuk a gyermekeket, hogy óvják, védjék és szeressék a természetet. Ápolják és gondozzák a növényeket, állatokat, védjék környezetüket a szennyezéstől. Minden apró élőlénynek joga van az élethez, arra hangoljuk gyermekeinket, hogy aktív részesei legyenek a Föld megóvásának. Fontos a tevékenységek közös vonásaként kiemelnünk, hogy mindezek tényleges munkavégzését, azaz tényleges tevékenykedtetést jelentenek az óvodánkban. Fontos ez azért is, mert egybe esik nevelési céljainkkal, a munkatevékenységek által és a tevékenységeken keresztül az életre való felkészítést és a teljes gyermeki személyiség fejlesztését segítjük elő. A munkatevékenységek segítik a gyermekek közti társas kapcsolatok alakulását, bensőségessé válását, általa kialakul a felelősségérzet, a kötelességtudat, de fejlődik a kitartás és az önértékelés is. Óvodánkban törekszünk arra, hogy minden olyan munkát elvégezhessenek a gyermekek, amihez kedvük van, ha testi épségük veszélyeztetése nélkül képesek azt megvalósítani. A gyermekek önkéntességét, nyitottságát, megismerési vágyát, aktivitását, érdeklődését tudatosan felhasználjuk nevelési céljaink megvalósítása érdekében. Ügyelünk arra, hogy túl nehéz feladatokkal ne szegjük kedvét a gyermekeknek. Igyekszünk elérni, hogy éppen úgy élvezzék a munkatevékenységeket, ahogy a játékot, hogy a munka soha ne legyen a gyermekre nézve kötelező feladat, hanem önállóan választható legyen a felkínált lehetőségek közül. Célunk, hogy a csoport számára magától értetődő és természetes dologgá váljon, hogy mindenki dolgozik, amikor szükséges, és mindenki a kedvének, egyéniségének, képességeinek megfelelő munkát végezheti. Bármely munkatevékenység végzése közben a gyermekek megfigyeléseket végeznek, tapasztalatokat, ismereteket szereznek az őket körülvevő tárgyi világról és társadalmi, természeti környezetről. A munkavégzés rendszeres és folyamatos tevékenységként épül az óvodai mindennapokba. Ügyelünk arra, hogy a munkavégzéshez lehetőleg elegendő mennyiségben és minőségben álljanak az eszközök gyermekeink rendelkezésére. A munkaeszközök használatának tanításában a felnőttek modellül szolgálnak. Munkavégzés közben megalapozódnak a készségek, mint pl.: manuális tevékenység, finom motorikus mozgás fejlesztése a munkatevékenységek során. A munka megosztása során a gyermekek megtanulnak önállóan dönteni, egyezkedni: A munkatevékenységek közben is folyamatos a kommunikációs készségek fejlesztése. A munkatevékenységek által tehát kialakulnak a munkavégzés és a munkaszervezés képességének alapjai, fejlődik kitartásuk, felelősségérzetük, önértékelésük. Az óvodapedagógus feladatai: - a lehetőségek megteremtése arra, hogy a gyermekek önkéntesen, önállóan kedvük és képességük szerint elvégezhessék az önmagukkal kapcsolatos önkiszolgáló tevékenységeket - a munkatevékenységekhez szükséges munkaeszközök folyamatos biztosítása - megfelelő idő, hely és lehetőség a munkára - mintaadás az eszközök használatára és a közös munkában illő viselkedés-mintákra (kérés, megköszönés, egyezkedés) - fokozatosság betartása a gyermekek egyéni fejlesztésének figyelembe vételével - sikerélményhez juttatás a munka örömének megéreztetése - ösztönző, megerősítő hatású pozitív értékelés alkalmazása - a család figyelmének ráirányítása az otthoni munkalehetőségek észrevételére, egyéni megbízatások adására. 179
3.1.4
Szabadidős tevékenység
A szabadidő olyan elfoglaltságok együttese, amelyet az egyén szabadon, kedvére űzhet, pihenés, szórakozás vagy önfejlesztés céljából. A szabadidős tevékenység az óvodában a kultúra, a művelődés és szórakozás teljes vertikumát áthatja. A szabadidő négy funkciója: lazítás, szórakozás, fejlődés és a kapcsolatok bővítése. A szabadidőben a gyermekek baráti kapcsolatokat alakítanak, lehetőségeiket megismerhetik, megmérhetik önmagukat más személyek elfogadásának tükrében. A szabadidős tevékenység igazi tartalma: a szabad választás a felkínált idő felhasználási lehetőségek között. A döntés igen lényeges a gyermekek számára az életre nevelés szempontjából. Tudjuk azt, hogy a gyermekek eleinte nem, vagy csak nagyon nehezen tudnak választani a sokféle tevékenység közül. Ugyanakkor azzal is tisztában vagyunk, hogyha hozzászoknak a tartósan önállótlan helyzethez, nem lesznek képesek belülről. önmaguk által irányított emberré válni. Ennek gyakorlására adjuk meg a lehetőséget a szabadidős tevékenységek biztosításával, hogy megtanulhassák, hogyan gazdálkodjanak az önmaguk számára felszabaduló, rendelkezésre álló idővel. Nevelő személyiségünk garancia arra, hogy a felkínált lehetőségek bőségében a gyermekek ne váljanak kapkodóvá. A szabadidős tevékenység kedvező hatásához gyermekeink az óvodában jól átgondolt szervezéssel, de a spontaneitás teljességének érzetével jutnak el. Változatos lehetőséget kínálnak a környezeti nevelés tartalmú szabadidős tevékenységek, ezek közül kiemelkednek a városban tett séták. A nagyobb gyerekek a játszótéren túl sorra járják és megcsodálják városunk nevezetességeit: fürdőt, könyvtárat, múzeumot látogatnak kis csoportokban. Élménygazdagítók azok a séták is, amikor egy-egy családhoz látogatunk el, ahol részt veszünk a szőlő és diószüretben, megfigyeljük a kerti munkát, természetes környezetben a háziállatokat. Az anyanyelv ápolására, beszédfejlesztésre, a célrendszerünkben megfogalmazott kommunikációs és kooperációs képességek fejlesztésére is bőven kínálunk lehetőséget a szabadidő során. Délelőtt és délután is félrevonulunk az érdeklődőkkel mesélni, könyvet nézegetni. Bábelőadásokat tartunk, eljátsszuk a kedvenc meséket. ezt sok-sok drámajáték előzi meg, lazító és bizalomjátékok, ön- és csoportismereti játékok, mímes-szöveges improvizatív gyakorlatok, fantázia-fejlesztő játékok. Megismerjük és társaikkal is megismertetjük gyermekeink kedvenc otthoni szabadidős tevékenységét, hobbiját. Segítjük ezek gyakorlását az óvodában is. pl.: szalvétagyűjtés, kinderjáték kiállítás, képeslap gyűjtés stb. Matematikai tartalmú szabadidős tevékenységeket is kínálunk számukra, ezek főleg szabályjátékok és asztali társasjátékok ( kockázás, dominózás, sakkozás, kártyázás). Az ének-zenei képességek, készségek is észrevétlenül fejlődhetnek a szabadidő során. Sokszor hallgatunk zenét, halkan egy kedves sarokba behúzódva. Ezek lehetnek a gyermekek kedvenc - esetleg otthonról hozott - kazettái is, de igényes népzenei, műzenei alkotások is. Dalos körjátékok játszására, körtáncra, népi elemeket tartalmazó tánclépések elsajátítására is kínálunk lehetőséget. A koncertlátogatás öröme, a Karácsonyi ajándékkoncert (zeneiskolától, a gimnázium énekkarától, országot járó művészektől és a nevelőtestülettől) áhítata semmivel sem helyettesíthető. Az ábrázolás és kézimunka tevékenységekre is minden nap kínálunk lehetőséget. (délelőtt, délután és az udvaron is). Barkácsolunk a közösen gyűjtött termésekből, anyagokból. Az ügyesek elleshetik a papírhajtogatás technikáját, bepillanthatnak a népi kismesterségek csodáiba, szőhetnek, , gyöngyöt fűzhetnek.
180
Mozgásfejlesztő szabadidős tevékenységre főleg az udvaron és az iskola tornatermében van lehetőség, mivel tornatermünk nincs. Odabent főleg a zenés torna varázsolja el a gyermekeket, bármikor szívesen mozognak ritmusra. Az udvaron akadálypályák készítésére, versenyjáték délelőtt vagy délutánokra is van lehetőség, hiszen tágasak a terek, igen sok mozgás-fejlesztő játékunk van. Bőven kínálunk lehetőséget aktív mozgásra, jóízű versengésekre, szabad mozgásra egyaránt. Az ünnepek előtt igen lázas készülődés folyik a csoportokban. Szabad időben folyamatosan díszítgetjük, csinosítjuk a csoportszobát. Meglepetéseket, ajándékokat készítünk heteken át, közben énekelünk, mesélgetünk, sokat nevetünk. A karácsonyi mézes sütése (az óvodában gyűjtött dióval), a farsangi fánk készítése, az anyák napi sütemények készítése mind-mind olyan közös szabadidőtöltés, ami egész életre nyomot hagy, kedves emlékként marad meg óvodásainkban. A szabadidős tevékenység lényeges eleme, hogy a szabad választási lehetőség jól szolgálja nevelési célkitűzéseinket, a kommunikáció és a kooperáció fejlesztését. Lehetőségük nyílik e képességük gyakorlására az egész nap folyamán. Az udvaron való tartózkodás során megismerkednek más csoportba járó gyerekekkel, megtanulnak alkalmazkodni egymáshoz, elfogadják a másságot és szabadon döntenek, szabad akaratukból kipróbálják képességeiket. Ezáltal fejlődik önállóságuk, kezdeményezőkészségük, döntési képességük. Lehetőségük nyílik önismeretük fejlesztésére, önértékelésük formálódik. Azzal, hogy kitágítjuk a gyermekek életterét, az egyéni képességek megmutatására, kibontakoztatására is igen hatásos eszközt biztosítunk, hiszen még nagyobb lehetőségünk nyílik az azonos érdeklődésű gyermekek kiscsoportos foglalkoztatásához. Igen jó nevelési lehetőség ez az óvodapedagógusok számára is, hiszen itt kiemelt jelentősége van a felnőttek egyéniségének, kompetenciáinak. Minden óvónő azon a területen nyújt többet, ami az ő erőssége. Egymást jól ismerve nem okoz gondot nevelő-testületünknek a nevelési területek és lehetőségek megosztása egymás között. Idővel az óvodás gyermekek is megismerik, hogy melyik óvó néni miben nyújt több és változatosabb tevékenységet a szabadidő során és keresik az alkalmat az együttlétre, az együttes tevékenységre. A szabadidő hasznos eltöltéséhez gondoskodunk a meleg nevelői attitűdről, elfogadó, támogató légkörről, törekszünk a feltételek állandóságának megteremtésére. Az óvodapedagógusok feladatai: - a gyermekek kiemelkedő részképességeinek megismerése, egyéni érdeklődésük, kedvenc időtöltésük feltérképezése - a családok szabadidős tevékenységének megismerése - szabadidős tevékenységek széleskörű lehetőségének biztosítása - a gyermekek erőfeszítéseinek elismerése, pozitív megerősítése, sikerélményhez juttatása - átjárhatóság lehetőségeinek biztosítása a csoportszobákban és az udvaron egyaránt - felelősségvállalás minden gyermekért, a más csoportból érdeklődő gyermekek biztonságának, részvételének, élményeinek biztosítása. - A mozgásfejlesztő játékszereinket kibővítettük, s pótoltuk ezzel a tornaterem hiányát. A csoportszobákban a gyermekek önként, szabadon választhatnak a mozgásfejlesztő játékokból.
181
4
A KOMPLEX TEVÉKENYSÉGEK RENDSZERE A komplex tevékenységek lényege a., Komplex rendszereket, folyamatokat dolgoznak fel óvodás gyermek szintjén. b., A tevékenységeket probléma centrikusság és egy-egy vezető szempont megléte jellemzi. c., A tevékenységek során tudatosan és tervszerűen integráljuk az adott tartozó ismereteket.
problémákhoz
4.1 A társadalmi érintkezést megalapozó komplex tevékenységek. 4.1.1
Anyanyelv
A szocializáció folyamatában a beszéd, a kommunikáció a gyermek környezetével való érintkezésének, gondolkodásának és önkifejezésének legfőbb eszköze. A kommunikáció által erősödik biztonságérzete, gazdagodnak ismeretei, fejlődik beszédkészsége, anyanyelvi kultúrája, kapcsolatai a társakkal és felnőttekkel egyaránt. "Az óvodai anyanyelvi nevelés komplex folyamat, ami a nevelési folyamat egészében jelen van." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 30.o./ Óvodai nevelésünk cél és feladatrendszerének középpontjában a kommunikáció és a kooperáció áll. Ez is indokolja, hogy intézményünkben az anyanyelvi nevelés különös hangsúlyt kap, hiszen az anyanyelv a legfontosabb eszköze a szociális kapcsolatok kiépítésének és az emberek közötti kommunikációnak. Figyelembe véve, hogy az óvoda fejlesztési feladatainak a család, a környezet megismeréséből kell kiindulni, tapasztalataink évek óta abban erősítettek meg minket, hogy óvodánkban e területet szükséges hangsúlyozni. Nyelvi, irodalmi kommunikációs programunk sajátságos feldolgozásával, rendszerével igen jól szolgálja anyanyelvi nevelésünket.
182
Anyanyelvi kommunikációs program részterületei
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– I Beszéd technika
II .Szóbeli szövegalkotás
III. Nem verbális IV. Illem kommunikáció –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1., légzés Sémákra alkotott Nem sémákra alkotott 1., tekintet Felnőttekkel, gyermekekkel 2., hangadás beszéd beszéd 2., mimika kapcsolatos illemszabályok 3., artikuláció 3., testtartás alkalmazása 4., időtartam KapcsolatfelSzándék1., elbeszélés 4., térköz 5., gyorsaság vételi szövegnyilvání2., mese 5., külső meg1., idegenekkel szemben 6., hangsúlyozás tipusok tás 3., leírás jelenítés 7., hanglejtés 1., köszönés 1., kérdés 6., gesztusuk 2., ismerősökkel szemben 8., hangerő 2., megszólítás 2., tudakozó3., bemutatkozás dás 3., véleménynyílvánítás
183
A beszédtechnika fejlesztésén belül: - légző gyakorlatokat végzünk (eszközök nélkül, eszközzel, szöveggel) melyek elősegítik a beszédlégzés kialakulását. - artikulációs gyakorlatokkal erősítjük a beszédszerveket (ajak, nyelv) elősegítjük a szép artikulációt - hangerő, hangszín, hangsúlygyakorlatok segítik a szép, hangsúlyos magyar beszéd formálódását - gyorsasági és időtartam-gyakorlatokkal javítjuk a különböző beszédtechnikai hibákat, mint pl.: a leppegés, motyogás. Mindig az adott fejlesztési cél alapján választjuk meg a tevékenységek formáját, egyénileg, kis csoportokban, esetleg csoportos formában játszunk, tevékenykedünk. A szóbeli szövegalkotás fejlesztésén belül egyaránt fontosnak ítéljük a sémákra és nem sémákra alkotott beszédet. A bemutatkozás, köszönés és kérés, tudakozódás, véleménynyilvánítás gyakorlásával az óvodai érintkezés formáin túl a külső világgal, környezettel való érintkezést is elsajátíttatjuk, ami véleményünk szerint igen fontos szocializációs funkció. Így magabiztosabbá válnak gyermekeink kapcsolatfelvételkor, új helyzetekben és környezetben, megkönnyítjük beilleszkedésüket az iskolába. A nem sémákra alkotott beszéd fejlesztésekor a leírás (tárgyról, képről, személyről) elbeszélés és mesealkotás gyakorlására alkalmazott játékainkkal összefüggő beszédre, önálló szövegalkotásra serkentjük gyermekeinket. Tisztában vagyunk azzal, hogy a beszédben gátolt, rossz kifejezőképességgel rendelkező gyermek nem tudja megfelelően használni gondolkodási képességét sem, ezért megteszünk mindent e terület fejlesztéséért. Mivel a kommunikáció minden esetben két síkon zajlik, a verbális eszközök fejlesztése mellett igen fontosnak ítéljük a nem verbális eszközök fejlesztését is. Anyanyelvi programunk harmadik alappillére tehát a metakommunikáció, ami magába foglalja a tekintet, a mimika, testtartás, térközszabályzás, külső megjelenés és gesztus játékos fejlesztését. Igen jelentős az érzelmi nevelés szempontjából, hogy a kifejező beszéd mellett megtanulják kifejezni érzelmeiket és mások érzelmi kódját megfejtik. Olvasnak egymás arcáról, testbeszédéből, felismerik a szeretetet, haragot, örömöt, bánatot, félelmet s e szerint közelednek egymáshoz. E játékok hatékonyan fejlesztik gyermekeink kapcsolattartásának minőségét, így az egész csoport atmoszférájának pozitív irányú formálását is. Az illem fejlesztése hangsúlyos helyet foglal el nevelésünkben. Igyekszünk elérni, hogy gyermekeink természetesen használják az udvariasság nyelvi formáit (kérem, köszönöm, légy szíves). Épp ilyen fontos, hogy az udvariasság nem nyelvi formái is meggyökerezzenek bennük, így elutasítjuk a durvaságot (nyelvi síkon is), a tettlegességet, egymás segítésére, szeretetére, óvására neveljük gyermekeinket. Ennek kialakulásához biztos szokás és normarendszert kell nyújtanunk és kialakítanunk. Anyanyelvi nevelésünk fontos eszköze a drámajáték. Óvodapedagógusaink továbbképzésen vettek részt, átadtuk egymásnak elméleti és gyakorlati tapasztalatainkat, ismereteinket. Drámajáték-gyűjteményünk felöleli a négy évszak, a testünk, a család, az ünnepek (Karácsony, Farsang, Anyák napja), közlekedés és az állatok témakörét. E játékokkal színesebbé varázsoljuk gyermekeink napjait, s gazdag lehetőséget biztosítunk személyiségük sokoldalú fejlesztésére.
184
Alkalmazott drámajátékok köre: -
érzékszervi finomítást (látás, hallás, ízlelés, szaglás, tapintás) segítő játékok emlék- és fantáziajátékok ügyességi játékok a térhasználat, tájékozódás segítésére alkalmas drámajátékok utánzójátékok alapfokon lazítás és feszítés (relaxációs gyakorlatok) légzés, hangadás, kiejtésgyakorlatok koncentrációs játékok kapcsolatteremtés és bizalomjátékok (kontaktusgyakorlat, kapcsolatteremtés zenére, vakjátékok) üzenetek szavak nélkül (arcjáték, tekintet, gesztusok, testtartás, távolságtartó, rejtett üzenetek) összetett kommunikációs játékok közös dramatizálás
A jól alkalmazott dramatikus nevelés elősegíti gyermekeink ön- és társ ismeretének gazdagodását, a közösségben, társaikért tenni akaró aktivitásuk serkentését. Fejlődik önállóságuk, alkotóképességük, javul testi és térbeli biztonságuk. A drámajáték során mozgásuk ügyesedik, beszédük szebbé, tisztábbá, kifejezőbbé válik. Fejlődik szociális és esztétikai érzékenységük, erősödik empátiás képességük. A drámajáték gazdagítja nevelő munkánkat és a szabadidő hasznos eltöltését; színesebbé, intenzívebbé teszi a komplex foglalkozásokat. Viselkedésükben magabiztosságot nyújt a gyermekeknek, könnyebbé teszi számukra a kapcsolat-teremtést, kitűnő eszköz tehát a kommunikáció és kooperáció fejlesztésére programunkban. A drámajáték és a különböző anyanyelvi játékok gyakorlására folyamatosan találunk lehetőséget: - az egész nap folyamán kihasználjuk a spontán kommunikációs lehetőségeket - beépítjük ezeket a komplex tevékenységek rendszerébe - szervezünk olyan tevékenységeket (pl.: beszélgető kör), ahol kifejezetten a kommunikációs képességfejlesztés a célunk. A fejlesztésnek a gyermek élményeihez kapcsolódva és tapasztalatszerzéssel egybekötve van értelme, tehát az élmények biztosítása, a változatos tevékenykedtetés az anyanyelvi nevelésünknek is fontos feltétele. Nevelői attitűdünket érdeklődés, türelem jellemzi, lehetőséget biztosítunk arra, hogy nyugodt légkörben, ésszerű helyzetekben minden gyermek beszélhessen arról, ami érdekli, ami foglalkoztatja. Óvodánk tevékenységgel gazdag élete, a kellemes nyugodt légkör alapvetően meghatározza az anyanyelvi nevelés fejlesztését. Semmiféle türelmetlenség, a gyermekek korlátozása nem megengedhető e szempontból, s ilyen körülmények között gyermekeink szívesen beszélgetnek élményeikről, tapasztalataikról, kíváncsiság, érdeklődés jellemzi őket. A környezet példamutató, tiszta és szép beszéde mintát nyújt, ösztönzést ad a kisgyermeknek a beszédre. Különösen fontos, hogy az óvodapedagógusok ügyeljenek beszédstílusukra, érthetően, egyszerűen és választékosan beszéljenek, törekedjenek a kiejtés, a dinamika, a hangsúly megfelelő alkalmazására. Figyelünk arra, hogy gyermekeink lehetőleg választ kapjanak kérdéseikre. Dicsérjük és biztatjuk a bátortalanabb gyermekeket, serkentve őket a beszédre. Folyamatosan figyelemmel kísérjük gyermekeink beszédkészségét, szükség esetén szakember segítségét kérjük. A mesék, versek napról napra hangsúlyosan vannak jelen életünkben, nem múlhat el egyetlen nap sem mese nélkül. Bábozással, dramatizálással keltjük életre kedvenc történeteiket, figyelembe véve a gyermekek ötleteit, elképzeléseit. Mindehhez biztosítjuk a feltételeket is. 185
Óvodánkban az átlagostól sokkal gazdagabb könyvtár, bábkészlet, nyelvi és drámajáték eszköztár áll rendelkezésre a fejlesztés szolgálatában.
Az óvodapedagógusok feladata az anyanyelvi nevelés fejlesztésében: -
beszélgetésre alkalmas, nyugodt légkör biztosítása élményszerzés lehetőségeinek megteremtése a beszédöröm biztosítása gyermekeink számára képessé tenni a gyermekeket egymás meghallgatására szókincsük folyamatos bővítése a gyermekek beszédkészségének folyamatos mérése, tervszerű, tudatos fejlesztése példaértékű verbális és nem verbális modell nyújtása a gyermekek és felnőttek számára a kreativitás fejlesztése.
4.1.2 Matematika Programunk az ismerettartalmak komplex közvetítésére kívánja a hangsúlyt helyezni, felfogásunk azonban a matematikai nevelés önállóságát is hangsúlyozza. "Az óvodában a matematika tanulás több formája valósulhat meg: - utánzásos, minta-modellkövető - spontán, játékos tapasztalatszerzés, az óvodapedagógus által irányított megfigyelésre épülő tapasztalatszerzés - gyakorlati problémafelvetés és problémamegoldás - a gyermeki kérdésekre, válaszokra adott magyarázatok - az óvónő által kezdeményezett tevékenységek. A gyermek már óvodába kerülés előtt felfigyel a dolgok mennyiségi és minőségi összetevőire, érdeklődéssel fordul a matematikai információk felé." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 32.o./ Fontosnak tartjuk, hogy a kisgyermekkorban a család által nyújtott matematikai ösztönzéseket időben kövesse a tudatosabb óvodai nevelés, a gyermek egyenletes fejlődését biztosító módszerekkel. A tevékenységek végzése rengeteg olyan szituációt hoz felszínre, ahol természetes környezetben folyhat a matematikai tapasztalatok szerzése. A gyermeket körülvevő környező valóság mennyiségi és térbeli viszonyai, formái, természetes napi szituációkban megfigyelhető. Tevékenykedés közben a megismerő képességek (érzékelés, észlelés, megfigyelés, emlékezet, tapasztalás, megértés, problémalátás, problémamegoldás) fejlesztése szinte észrevétlenül megvalósítható. a matematikai nevelés tartalma szoros kapcsolatban áll az életre neveléssel. A környezet tevékeny megismerése során is birtokába jut a gyermek olyan matematikai tartalmú tapasztalatoknak, amely nem szűkül le az ismeretszerzésre. Az egész óvodai nap folyamán adódó helyzetekben, természetes és szimulált környezetben, kiránduláson és az óvónő által kezdeményezett foglalkozásokon valósul meg. Feltétele a gyermekek aktivitása, a környezetben a sok érzékszervet foglalkoztató tapasztalás lehetőségeinek biztosítása. A munkajellegű tevékenységek, a közös együttlétek, társas szükségleteik kielégítése közben olyan tulajdonságaik erősödnek, amelyek fokozzák a matematikai neveltségi szintet is, mint például az önfegyelem, kitartás, feladattudat, szabálytudat, önállóság és akarat fejlődése. Az együttérzés, az önzetlenség, a mások iránti figyelmesség, a segítőkészség, az én tudat erősítése, a mások elfogadásának gyakorlása egyrészt alapfeltétele, ugyanakkor követelménye is a matematikai nevelésnek. Nevelésünk során keressük a matematikai lehetőséget a különböző tevékenységekben. 186
A játék, vers, mese, az ének-zene, énekes játékok, rajzolás, mintázás, kézimunka és mozgásos feladatok közben a gyermekeknek lehetőségük nyílik arra, hogy környezetüket ne részleteiben, hanem komplexitásában érzékeljék. Így az említett tevékenységek hangulata összefonódva, egymást áthatva jelennek meg, köztük a matematika is. A komplex tevékenységek alkalmat adnak arra, hogy a korábban mozaikszerűen megszerzett benyomásokat rendszerezzük, a megfigyelések, tapasztalatok körét szélesítjük és mélyítjük, rögzítjük. Az óvodapedagógusok játékos módszerekkel olyan szituációkat teremtenek, amelyben a gyerekek kedvvel vesznek részt, s így az önként vállalt tevékenységgé válik számukra. Foglalkozásra javasolt témák: - minőségi eltérések megfigyeltetése - mennyiségi eltérések megfigyeltetése - tő és sorszámolás - azonosság, egyenlőség, különbözősségek megfigyelése - becslések, mérések - vonalak megfigyeltetése - térbeli tájékozódás Programunkban a hangsúly a részképességek fejlesztésén, a stimuláló tárgyi feltételeken, az óvónővel folytatott adekvát interakción és kommunikáción van. Meghatározó elem a pedagógus személyisége, játékos varázsa, humora, könnyedsége, hitelessége, módszertani kulturáltsága. Az óvodapedagógusok feladatai: -
-
olyan eszközök és tevékenységek biztosítása, ami felkelti a gyermekek érdeklődését, és természetes élethelyzetekben teszi lehetővé számukra matematikai tapasztalatok és ismeretek megszerzését a gyermekek ötleteire, igényeire, aktuális élményeire való támaszkodás a matematikai képességek játékos fejlesztése.
4.2 A társadalmi gyakorlat belső összefüggéseit tükröző tevékenységek
4.2.1
Külső világ tevékeny megismerése (Természet - társadalom – ember)
"1. A tevékenységközpontú programunk célja az, hogy a gyermeknek segítséget nyújtson ahhoz, hogy a világot megismerje és megértse a maga egészében." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 34.o./ 2. A teljes gyermeki személyiségfejlődésben egyik meghatározó tevékenységi forma a külső világ tevékeny megismerése is, mert az effajta tevékenységek is az aktív személyiség megnyilvánulásai, a gyermek szükségleteinek kielégítője, amely kapocs a belső világ és a külső környezet között. A természeti - emberi, - tárgyi környezet megismerésében "főszerepet" kap a sokszínű tevékenység, hiszen ezáltal biztosítjuk a saját élményű tapasztalatszerzést.
187
3. A gyermeket körülvevő világ megismerésében a közvetlen megfigyelésre és a tapasztalatszerzésre építünk. Tapasztalatszerzéseink mindig a valódi környezetben, legtöbb esetben a szabad természetben, vagy az óvodánk közeli illetve távolabbi környezetében, s az óvodánk udvarán zajlanak. Erich Froom is így fogalmaz "Ha a gyermeket a valóságba akarjuk belevezetni, akkor helyezzük is bele". Így számunkra is az ismeret és tapasztalatszerzés forrása maga a természet. "Legfontosabb feladatunk megismertetni a gyermekekkel azt a természeti környezetet melyben élnek, és felhívni a figyelmüket annak értékeire, szépségeire. A fák, virágok, az apró kis állatok megannyi ismeretet jelentenek számukra, a séták, kirándulások, az óvoda udvarán, kertjében, az élősarokban végezhető kísérletek, különböző tevékenységek tanulási, tapasztalási lehetőséget kínálnak a gyermekeknek." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 35.o./ A nevelésünket célszerűen úgy szervezzük, hogy a gyermekek nap mint nap a tevékenységrendszeren belül tapasztalják, hogy a környezet és a természet-védelem életük szerves részét képezi. Szükséges, hogy érzelmileg kötődjenek hozzá, s ha megismerték a természetet megszeretik, megtanulnak harmóniában élni vele, s vigyáznak rá. "A természetet szeretni csak akkor lehet, ha ismeri is az ember." /Erich Froom/ A természet szeretete mellett formálódik a mások (társak, felnőttek, idősek) iránti tisztelet, szeretet is. S a kapcsolatok kialakítása, ápolása valamint az együttélés normái, szokásai biztosítják a személyiségük fejlődését. A természet és társadalmi valóság megismerése útján fejlődik a gyermekek ítélőképessége, s természetes viselkedési formájukká válik a más felfogással szembeni tolerancia. Lehetőségük nyílik az önálló véleménynyilvánításra, önbizalmuk növelésére. A tervező munkánkban továbbra is a legfontosabb rendező elv, hogy az aktuális természeti változásokból, az évszakokból indulunk ki. Ennek függvényében tervezzük a gyermeki tevékenységeket, a napirendet, a heti rendet. Az évszakok adják a keretet a társadalmi és természeti témák többségének. A környezeti témák megközelítésében, elemzésében törekszünk a minél több érzékszervvel történő tapasztalatszerzésre, a komplexitásra, a tevékenységekre épülő ismeretszerzésre, figyelembe véve a gyermekek egyéni élményeit, tapasztalatait, ismereteit. A környezeti témák meghatározzák a helyszíneket: 1. Csoportszoba (pl.: kísérletezés, hajtatás, szimulációs játék stb.) 2. Óvodakert (pl.. veteményezés, kertgondozás, stb.) 3. Valóságos helyszínek (könyvtár, múzeum, posta, orvos, piac, kertészet, közlekedés, stb.) 4. A város nevezetességei (gyógyfürdő, főtér, középületek, templomok, történelmi nevezetességek, szobrok, üdülőövezet), ezekre a helyszínekre séták, kirándulások alkalmával juttatjuk el a gyermekeket. A város szélén élő gyermekeink számára fontos, hogy ne csak a lakóhelyük, óvodájuk közeli környékét ismerjék meg, hanem legyen tapasztalatuk a távolabbi környezetük értékeiről is, mert célunk a tágabb környezet megszerettetése, a hozzáfűződő pozitív érzelmek kialakítása, s a biztonságos eligazodás a környezetükben. A gyermekek azokat a tapasztalatokat, amelyeket a családból, óvodából, tágabb környezetükből merítenek játékukban felhasználják, újrajátsszák, átélik és egyéb tevékenységekben is alkalmazzák. Az újrajátszás lehetőséget ad a gyermekekben a feszültségek oldására és erősíti a szocializálódást, a társadalomba való későbbi bekapcsolódást. Úgy gondoljuk, hogy gyermekeinket szükséges megismertetnünk földünk távolabb lévő tájaival, embereivel, növényeivel és állataival is. Ennek érdekében sok (a természetet, élővilágot bemutató) könyvet gyűjtöttünk össze óvodánkban és a csoportszobákban. Alkalmanként közösen megnézünk egy-egy ilyen tartalmú filmet, támaszkodunk azokra az élményekre is, amit otthonról hoznak a gyerekek, hiszen sok érdekes természeti filmet látnak 188
a televízióban. Így ismereteket szerzünk a sivatagok, őserdők, hegyek, tengerek, jég borította tájak élővilágáról. Az érdeklődő nagyok megkülönböztetik az emlősöket, madarakat, hüllőket, rovarokat, lakóhelyük és életmódjuk szerint is képesek osztályozni őket. Felébred bennük a távoli tájak megismerésének vágya, s a kíváncsiság folyamatos ismeretszerzésre sarkallja őket. A környezet tevékeny megismerése közben is hangsúlyt fektetünk az anyanyelvi kommunikációs programunk megvalósítására. Az egyéni felfedezések, a rácsodálkozások, az összefüggések észrevétele a tulajdonságok megfogalmazása, a leírások, a vizsgálódások stb., mind-mind a gyermeki beszéd, a gyermeki kérdések gyakorlásának forrásai. A gyermekek önálló véleménynyilvánítása, az eltérő vélemények elfogadása, tolerálása, az ítélőképességük, az adott helyzethez való alkalmazkodás és a helyzetekhez illő viselkedési formák alakítása is hozzájárul a kommunikációs képességük fejlesztéséhez. A csoportok gazdag tevékenykedtetésben (pl.: befőzés, salátakészítés, kiemelkedő élősarok, kert és udvargondozás stb.). igen gyakori séta és kirándulásszervezésben, túrázásban. A gyermekek aktivitása és érdeklődése során tapasztalatokat szerez szűkebb és tágabb természeti-emberi-tárgyi környezet formai, téri viszonyairól. A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszony alakul a természethez, az emberi alkotásokhoz, tanulja azok védelmét, az értékek megőrzését. Az óvodapedagógusok feladatai: -
az épített és természeti környezet védelmére, óvására nevelés az óvoda szűkebb és tágabb környezetének feltérképezése, konkrét természeti és társadalmi környezeti lehetőségek számba vétele biztosítja a lehetőséget a szülőföld, a hazai táj, a helyi hagyományok, megismerésére, megszerettetésére, védelmére az óvodapedagógus modell szerepe, attitűdje, a környezethez való pozitív viszonyulása minél több közös élménygyűjtés lehetőségének biztosítása saját természeti és lakó környezetünkből lehetőségek és eszközök biztosítása (nagyító, távcső stb.) a természetben való folyamatos tevékenykedéshez a beszélgetésre alkalmas, nyugodt légkör megteremtése, a beszédöröm biztosítása, szókincsbővítés, a beszédmegértés fejlesztése megfelelő ismerethordozók biztosítása a tőlünk távollevő tájak, emberek, növények és állatok megismeréséhez. környezettudatos környezeti nevelés megalapozása, tárgyi feltételek biztosítása, takarékosság – víz, energia, papír –szelektív hulladékgyűjtés. 4.2.2
Művészeti tevékenységek
A művészet ismeretét, az egyetemes emberi kultúra megismerését már óvodás korban alapozzuk. Óvodapedagógusaink mindennapi feladatai közé tartozik megismertetni a kicsiket a világ szépségeivel. Törekszünk arra, hogy esztétikus, egyszerű, nyugalmat sugárzó környezet vegye körül a gyermekeket. Szépen berendezett csoport-szobákkal az óvoda esztétikusságával és harmóniájával hatást gyakorolunk gyermekeinkre és a családokra is. Nevelőmunkánkban a művészeti nevelés mindenek előtt az egyéniség színeinek kibontakoztatását jelenti. Ehhez oldott légkört biztosítunk, mely alapja kreativitásuk kibontakoztatásának. Szeretetteljes kapcsolatot teremtünk gyermekeinkkel, mely feltétel nélküli kooperációs és kommunikációs együttműködést jelent felnőtt és gyermek között. Ösztönözzük őket önálló kezdeményezésre,
189
gondolataik, érzéseik, ötleteik fejlesztésére, újraalkotására. Kreativitásuk megnyilvánulásának lehetőségét a nagy mozgás és szabadságtérrel, valamint megfelelő eszközökkel biztosítjuk. A tevékenységközpontúság itt is meghatározó. A művészeti tevékenységek fogalma rendkívül összetett és komplex jellegű. Ebbe a fogalomkörbe tartozik a környezet esztétikáján túl a mese - vers, dramatizálás, bábozás, a vizuális tevékenységek, az ének-zene.
Verselés - mesélés, dramatizálás, bábozás Csoportjainkban minden nap többször is mesélünk, sort kerítünk rá délelőtt és délután is kezdeményezésszerűen vagy a gyerekek kívánságára, s elalvás előtt naponta. Tesszük ezt azért, mert a mese és a vers emberi kapcsolatokra tanít, erkölcsi kapcsolata van, belső indulati tartalmakat közvetít. Belső képteremtésre ösztönzi a gyermekeket, oldja szorongásukat, esztétikai élményt nyújt számukra. Irodalmi nevelésről akkor beszélünk, ha a mese és vers élmény a kisgyermek számára, szeretik és kérik a mesét, örömet okoz nekik, várják az újabb és újabb élményt. Ehhez olyan varázslatos hangulat és előadásmód szükséges, amit ily módon soha máskor nem tapasztalnak gyermekeink. Minden csoportban kialakítjuk a mesesarkot, ahol alkalmanként halk zenével fokozzuk a mesevárás hangulatát. Alvás előtti mesemondáskor is törekszünk a mély lelki kontaktusra, amit gyakori tekintetváltással, hangulatos előadásmóddal, kifejező arc és hangjátékkal próbálunk biztosítani. A gyermek kezdetben befogadó, az óvodapedagógus az előadó, s mivel az irodalom közege a nyelv, igen lényeges, hogy nyelvileg tiszta, esztétikailag értékes mesét és verset halljanak tőlünk. Mese - vers gyűjteményeink anyaga változatos - figyelembe véve a gyermekek életkori sajátosságait-, gerincét a népmesekincs megismerése adja. A magyar népmesék mellett megtalálhatók az Andersen és Grimm mesék - mint a világirodalom értékes, gyermekek számára írt művei -, a Móra Ferenc mesék, igaz történetek, kortárs irodalmi művek. Verseink felölelik népi gyermekköltészetünk alkotásait, etetők, altatók, ujjsorolók, s mondókával kísért mozgásos játékok, növényeket, állatokhoz kapcsolódó, hozzájuk fűződő érzelmi viszonyt tükröző és fejlesztő mondókák válogatásait. Versek közül a gyermekekhez közelálló és értékes (Weöres Sándor, Zelk Zoltán, Csanádi Imre, Szabó Lőrinc, József Attila) alkotásokat igyekszünk válogatni. A mesék versek komplexen (hangulatban és témakörben) kapcsolódnak tevékenységeink tartalmához, az évszakokhoz, ünnepekhez, egyéb aktualitásokhoz, a komplex foglalkozások témáihoz. Irodalmi nevelésünk akkor éri el fejlesztő hatását, ha a gyermekekből, mint "befogadóból" maga is előadóvá válik, játékában, nyelvi kifejező képességeiben és egyéb esztétikai területeken is fejlődik az élmény és gyakorlás hatására. Éppen ezért megteremtjük az önálló mesemondás lehetőségeit is. Segítjük őket, hogy megfelelő eszközökkel eljátszhassák a mesét. Alkalmat adunk a gyakori ismétlésre, a mesék változatos, többszöri feldolgozására. Lehetőséget teremtünk a saját ver- mesealkotásra, annak mozgással, vagy ábrázolással való kombinálására, mely a gyermekek önkifejezésének egyik módja. Mesedramatizálásunkat drámapedagógiai ismereteink tükrében szervezzük, biztosítva ezzel a sokoldalú megközelítést, az egyéniség érvényesítését, s ezáltal személyiségük teljes kibontakoztatását. Bábozáshoz és mesedramatizáláshoz gazdag eszköztár áll gyermekeink rendelkezésére, bábok, kendők, selymek, ruhák, kalapok stb. Az évek során igen szép könyvtárat, verses és meseköteteket egyéb irodalmi jellegű kiadványokat gyűjtöttünk össze. Gyermekeink nap mint nap könyv közelben élnek, leveszik a polcról, nézegetik, mesélnek belőle egymásnak, s vigyáznak rá. 190
Az óvodapedagógusok feladatai: - meghitt légkör, szoros érzelmi kapcsolat megteremtése - a gyermek anyanyelvi, erkölcsi és esztétikai ízlésének formálása - megfelelő légkör, hely, idő és eszköz biztosítása meséléshez, bábozáshoz, - dramatizáláshoz - az irodalmi művek igényes válogatása - lehetőség biztosítása az anyanyelv gyakorlására és a nyelvi játékokra a gyermekek aktív bekapcsolása a verbális tevékenységbe - a gyermekek önálló elképzeléseinek, önkifejezésének segítése Vizuális tevékenység (Rajzolás, festés, mintázás, kézi munka) Az ábrázoló tevékenységek különböző fajtái fontos eszközei a gyermeki személyiség fejlesztésének. A látás, - befogadás látás - kifejezés és ábrázolás során fejlődnek értelmi képességei, észlelési, emlékezeti képességeik, vizuális érzékelésük, manuális képességeik, képi gondolkodásuk, fantáziájuk, alkotó-képességük és esztétikai érzékenységük. Az ábrázolás áthatja az óvodai tevékenységrendszer egészét. Gyermekeinkre hatást gyakorol a társadalmi környezet, a téri és tárgyi környezet. az udvar, a kert, az épületek, a belsőtér berendezései, bútorai, díszítményei, eszközei, az őket körülvevő társak és felnőttek. Az ábrázolás magába foglalja a rajzolást, festést, tárgyalakítást, mintázást, építést, kézimunkát, környezetalakítást és a műalkotásokkal való találkozást is. Célja a gyermekek szabad önkifejezése, élmény és fantáziavilágának képi meg-jelenítése, térforma- színképzetének gazdagítása, szép iránti fogékonyságuk fokozása, esztétikai érzékenységük fejlesztése. A vizuális tevékenységeket óvodai életünk napjainak egészében folyamatosan szervezzük, lehetőséget adunk gyermekeink igényeinek kielégítésére azáltal, hogy mindig biztosítjuk a zavartalan és sokrétű tevékenykedtetés külső feltételeit. A gyermekek számára elérhető helyen mindig rendelkezésre állnak azok az anyagok és eszközök, amivel fantáziájuk és egyéni képességük függvényében dolgozhatnak, alkothatnak. Megismertetjük őket az eszközök célszerű kezelésével, valamint a technikák használatával. Felkeltjük bennük a tevékenységvágyat, s arra törekszünk, hogy sikerélményhez, az alkotás öröméhez juttassuk őket. Ennek érdekében segítségünket is egyéni fejlettségükhöz igazítjuk. Az óvodás gyermekek a spontán vizuális környezeti ingerek és szervezett tevékenységek hatására egyaránt fejlődnek, tapasztalatokkal gazdagodnak. Nagy figyelmet fordítunk arra, hogy a megfelelő vizuális önkifejezés kiteljesedéséhez minél pontosabban kialakuljon testfogalmuk, testsémájuk, különböző játékokkal fejlesztjük kinesztetikus észlelésüket, térpercepciójukat. A fejlődés során egyre pontosabb ismereteket szereznek az őket körülvevő világról, a vizuális tevékenységek során újra alkotják, rendezik, átszervezik, magukévá teszik azokat. Szabadidőben kis csoportokban megismerkedhetnek a kézművesség területeivel is. Az érdeklődő gyermekek elsajátíthatják a szövés, batikolás technikájának alapjait, gyöngyöt fűzhetnek, rongybabát és termés-babákat készíthetnek. A tevékenykedtetés megszervezéséhez kitűnő alapot adnak az évszakok változásai, a természet szépségei, a gyermekek által megérthető világ tárgyai, jelenségei. Ugyancsak jól hasznosíthatók a vizuális tevékenységek ösztönzésére az ünnepek, a gyermekek élményei, aktuális események, melyek érzelmileg közel állnak hozzájuk, így alkotásra serkentik őket. Bátorítjuk őket az egyéni kifejezésmódra, dicsérjük, megerősítjük elképzeléseiket, alkotásaikat. A vizuális nevelés részeként műalkotásokkal (szobrok, épületek, festmények) is megismertetjük őket, biztosítva a rácsodálkozás örömét, a művészi alkotások élményén keresztül is, fejlesztjük esztétikai érzéküket, szépérzéküket. A vizuális nevelés szoros kapcsolatban áll a 191
különböző művészeti tevékenységekkel, a mesével, énekkel, zenével, a komplexitás tehát fokozottan érvényesül. A vizuális tevékenységeket folyamatos kommunikáció kíséri, a gyermekek beszélgetnek, mesélnek közös alkotás közben egyezkednek, kapcsolatot teremtenek társaikkal és a felnőttekkel. Fontosnak tartjuk, hogy a közös alkotáshoz kellemes hangulatot teremtsünk, ezért tevékenykedtetés közben beszélgetünk, dalolunk, mondókázunk, verselünk, zenét hallgatunk Az óvodapedagógusok feladatai: -
alapvető feltételek (hely, idő, eszköz, élmény, hangulat) biztosítása a látó és érzékelő rendszer, térpercepció, alakítása és formaállandóság fejlesztése manuális érzékelés, nagy, és finommozgások, színészlelés fejlesztése képi gondolkodásuk, esztétikai érzékenységük fokozása különböző ábrázoló technikák megismertetése a gyermekekkel
Ének, zene, énekes játék, gyermektánc Az zene hatása olyan emberformáló erő, amely kihat az ember egész személyiségére, fogékonnyá teszi a szép befogadására, formálja ízlését és emberi magatartását. Az óvodai zenei nevelés a gyermekeket élményhez juttatja, felkelti zenei érdeklődésüket, formálja zenei ízlésüket, esztétikai fogékonyságukat. Megszeretteti a gyermekekkel az éneklést, az énekes játékokat és szoktatja őket a szép, tiszta éneklésre. Fejleszti zenei hallásukat, ritmusérzéküket, zenei emlékezetüket, játékos zenei alkotókedvüket, mozgáskultúrájukat. Intenzíven hat érzelmeikre, tevékenység közben pedig fejlődnek képességeik. A zenei nevelés lehetőségeit egész nap kihasználjuk az óvodában, a gyermekek óvodába lépésének pillanatától távozásukig. A jó zenei légkör átszövi az egész napot, énekelgetünk, dúdolgatunk a gyerekek között. Tesszük ezt hangulatkeltés, a gyermek érzelmi állapotának megtartása, vagy éppen megváltoztatása céljából. Hatására gyermekeink is önállóan dalra fakadnak, körjátékot kezdeményeznek, amiből társas zenélés, társas éneklés alakulhat ki. Az óvónők énekhangja, hangereje, dal- és zeneszeretete, egész viselkedésmódja minta gyermekink számára. Az énekelgető felnőtt érzelmileg hat a gyermekre, s ennek hatására gyermekeink maguk is kedvet kapnak az utánzáshoz, ők is szívesen dúdolgatnak, énekelnek, játszanak a szavakkal, rímekkel és dallamokkal. Az énekelgetés, a személyes kapcsolat a legjobb módszer gyermekeink zenei érdeklődésének fejlesztéséhez. Ének-zenei nevelésünknek hagyományai vannak. A magyar népdalok, mondókák, gyermekdalok világa ma is élő és felhasználható hagyomány, ugyanúgy a Kodály alkotta módszer is. Tevékenységközpontú óvodai nevelésünkön belül hatékonyan megvalósítjuk a Kodály Zoltán útmutatása alapján Forrai Katalin által kidolgozott óvodai ének - zenei nevelés alapjaira épülő fejlesztést. Ezzel biztosítjuk gyermekeink számára az ének-zenei kultúra megalapozását, az ének-zenei nevelés színvonalának megtartását és a néphagyományőrzést. Az ének - zene, zenehallgatás, és az ehhez kapcsolódó mozgás ugyanúgy az óvodai mindennapok része, mint a napi mesélés vagy séták és kirándulások. időtartamára. A komplex tevékenységek inkább összefoglalják, elmélyítik a gyermekek ismereteit és alkalmat adnak zenei képességeik fejlesztésére. Az éneklés összefonódik a beszéddel, az anyanyelvvel, sok közös vonással rendelkeznek: ritmus, dallam, hanglejtés, lüktetés, szünet, motívum, tiszta és szép kiejtés, artikuláció stb. Mivel programunkban kiemelten kezeljük az anyanyelv fejlesztését, a feladatokból sokat tudunk összekapcsolni az ének-zenei tevékenységekkel. A mondókák, az énekes játékok, a különböző zenei anyagok változatos lehetőségeket biztosítanak légző gyakorlatok, 192
artikulációs játékok, gyorsasági gyakorlatok és hangerőgyakorlatok alkalmazására. Az élménynyújtó közös énekléssel, játékkal segítjük a gyermekeket a kapcsolatteremtésben és a kapcsolattartásban, a helyes viselkedési normák, magatartási formák megtanulásában, kommunikációs képességük fejlesztésében. Sok-sok lehetőséget biztosítunk kooperációs készségük fejlesztéséhez. Ösztönözzük őket választási és döntési lehetőségek, helyzetek megoldására. Megtanítjuk őket arra, hogy figyeljenek egymásra, hallgassák meg a felnőtteket és társaikat, nézzenek egymás szemébe, vegyék észre, ha társukat bántja valami, rossz a hangulata. Segítsenek egymásnak, alkalmazkodjanak társaikhoz, türelmesen várják meg, amíg rájuk kerül a sor. Megismertetjük és gyakoroltatjuk velük az illemszabályokat. Ápoljuk, gazdagítjuk érzelemvilágukat, kiemelten kezeljük az érzelmi nevelést. Az óvodapedagógusok feladatai: -
a zenei anyanyelv megalapozása a zenei nevelés alapvető feltételeinek megteremtése a gyerekek zenei érdeklődésének felkeltése, élménynyújtás a közös éneklés és közös játék örömének megteremtése a gyermekek érzelemvilágának gazdagítása az emberi értékek tükrében a gyermekek képességeinek megfelelő dalanyag ( énekes népi játékok, és kortárs művészeti alkotások ) igényes megválasztása képességfejlesztés: éneklési készség, ritmusérzék, belső hallás, szép és harmonikus mozgás fejlesztése. 4.3 Az egyén társadalmi feladatait tudatosító, képességeit fejlesztő ismeretek, tevékenységek 4.3.1
Mindennapi testnevelés - Mozgás
"Tevékenységközpontú óvodai nevelésünk lényeges eleme a testi fejlesztés. A 3-7 éves gyermekek egészséges testi fejlődésének biztosítása nem képzelhető el a rendszeres, játékban gazdag, az egyéni képességeket messzemenően figyelembe vevő, kellő aktivitást és terhelést biztosító mindennapi testnevelés nélkül Ismert tény, hogy a mozgásöröm és a szellemi fejlődés egymással szoros kapcsolatban áll." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 41.o./ Éppen ezért törekszünk arra, hogy gyermekeinknek maximálisan biztosítsuk a mozgás lehetőségét. Célunk, hogy sokoldalú mozgástapasztalatokat szerezzenek az alapvető mozgásformák gyakorlása által, folyamatosan fejlődjön mozgásuk, és egyensúly-érzékük, elősegítve harmonikus, összerendezett mozgásuk kialakítását. Segíti a gyermeki szervezet növekedését, teherbíró- és ellenálló képességét. Fontos szerepe van az egészség megőrzésében. Biztosítjuk a mozgás és pihenés egyensúlyát, napirendünket úgy állítjuk össze, hogy lehetőleg felváltva ütemezzük a mozgással és az üléssel együtt járó tevékenységeket. Rendkívül fontosnak tartjuk a szabadlevegőn való tartózkodás minél hosszabb idejű biztosítását, az egészséges életmód megalapozását. Udvarunk tágas, füves területén fák, farönkök, mászókák, csúszdával, gyűrűkkel és mászókötelekkel kombinált játékok, gumiabroncsokból képzett mászókák teszik változatossá a mozgás lehetőségét. 120 m2-es aszfaltozott teraszunkon, labdajátékok, kerékpár és rollerversenyek szervezhetők. Pancsoló medencénk ugyan nem alkalmas úszásoktatásra, de a víz kedvező edzőhatását kihasználjuk a nyár folyamán.
193
"A mozgás megszerettetése, a mozgásigény kielégítése az óvodai testi nevelés feladata, amit csak a helyesen megválasztott mozgásanyag változatos gyakoroltatásával érhetünk el." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 41.o./ Elvünk a derűs légkörű testmozgás biztosítása, amely megfelelő intenzitással párosulva fejleszti motoros képességeiket, a bonyolultabb mozgások sikeres végrehajtása pedig a mozgásműveltség fejlődését eredményezi. A jó eredmény eléréséhez elengedhetetlennek tartjuk az óvodapedagógus és a gyermek aktív együttműködését. Óvodapedagógusaink törekednek a testgyakorlatok mintaszerű elvégzésére, a játékba való aktív bekapcsolódásukkal kedvezően motiválják a gyermekeket, építve utánzási hajlamukra. Ezáltal erősítik gyermekeinkben a rendszeres testmozgáshoz való pozitív viszonyuk kialakítását. A mindennapi testnevelés, lehetőséget ad testi, erőnléti képességük fejlődésén túl a gyermeki személyiség differenciált fejlesztésére is. A mindennapi testnevelés tartalmát döntő mértékben a természetes mozgások képezik (járások, futások, ugrások, dobások, egyensúlyozó gyakorlatok). Ezeket egészíti ki néhány talajtorna elem, és a kézi szerekkel végezhető gyakorlatok (szalaggal, bottal, labdával, babzsákkal, karikával). Természetesen idetartoznak a testnevelési játékok is, a zenés torna valamint az intenzív mozgást igénylő, mimetikus játéksorok. A lényeg, hogy minden mozgásforma, amit a gyerekek képesek elvégezni a mindennapi testnevelésbe beépíthető. "Az óvodapedagógusok döntik el, hogy a mindennapi testnevelés 20-30 perce alatt testnevelés-foglalkozást tartanak, vagy egy-egy mozgáscsoport gyakorlásával, esetleg testnevelési játékokkal töltik ki az időt." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 43.o./ Igen kedvelt fejlesztő játékainkat, a mini trambulint, a forgó tölcsért, a különböző méretű testlabdákat, a színes ejtőernyőt szabadidőben is nagy intenzitással használják gyermekeink. Terveink között van a fejlesztő ügyességi szerek repertoárjának bővítése. Tudjuk azt, a mozgás és tevékenység útján szerzett tapasztalatok érthető és jól feldolgozható információkat jelentenek a gyermekek számára, és ez hozzájárul értelmi nevelésük megvalósításához is. A különböző mozgások ismétlésével, felidézésével fejlődik vizuális és akusztikus memóriájuk. A hallott, látott és elvégzett cselekvések, cselekvéssorok elősegítik a fogalomkialakítás, a keresztcsatornák fejlődését. A testrészek, tér irányok és formák megismerésével gyarapodnak ismereteik. Saját testük mozgásos képességeinek megismerésével fejlődik "én" tudatuk, szociális énjük. A közös mozgás öröme elősegíti a társas kapcsolatok alakulását, a társakhoz való alkalmazkodást. Mozgás közben fejlődik önuralmuk, együttműködő képességük, akaratuk, kialakul egységes véleményszemléletük. Az óvoda udvarán az átjárhatóság megteremtésével fokozatosan biztosítjuk a kooperáció és kommunikáció gyakorlásának lehetőségét más csoporthoz tartozó társaikkal és felnőttekkel is. A családok pozitív megközelítésével igyekszünk megnyerni a szülőket, hogy segítőink legyenek az egészséges életmódra nevelésben is. A gyermekek a lehető legtöbb mozgástapasztalat begyűjtésével egész életre elkötelezzék magukat a fizikailag aktív életmód mellett.
194
Az óvodapedagógusok feladatai: - a szabadlevegőn való tartózkodás biztosítása naponta, rendszeresen - feltételek biztosítása a gyermekek szabad mozgásgyakorlásához - változatos mozgáslehetőségek biztosítása, - a legoptimálisabb terhelést biztosító napi mozgás ötletes megszervezése - a gyermekek önálló mozgásának, mozgásörömének biztosítása - fizikai állóképesség fejlesztése, az önértékelés és önbizalom növelése - kondícionális képességek fejlesztése - problémamegoldó képesség erősítése, mozgással kapcsolatos szókészlet fejlesztése - a testséma fejlesztése mimetikus játékokkal. 5 A NEVELÉS TERVEZÉSE ÉS IDŐKERETEI "A tevékenységközpontú óvodai nevelés céljának és feladatainak ismertében a pedagógiai ráhatások rendszerét a gyermekek egyéni adottságaihoz igazítva tervezzük meg." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 45.o./ A nevelés és tanulás tervezése egy tömbben, egymással szoros kölcsönhatásban valósítható meg. A tervezés során mindig a négyes feladatrendszerből kiindulva tervezzük meg a gyermeki tevékenységeket és ezen keresztül a szükséges fejlesztéseket. "A cél és a feladatok ismeretében a fejlesztést hosszútávon, éves, féléves periódusokban gondoljuk át, ám konkrét formában tervezni kéthetes periódusokban célszerű, hiszen csakis ez esetben nyílhat lehetőségünk a gyermekek spontán ötleteinek és tapasztalatainak begyűjtésére és a nevelőmunkában való felhasználására. A gyermeki személyiség fejlesztése, az életre való felkészítés feltételezi a gyermek szűkebb és tágabb környezetében megszerzett, átélt élményeinek és tapasztalatainak, ötleteinek, aktuális tevékenységeinek beépítését a nevelőmunka egészébe." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 45.o./ A tevékenységek megtervezéséből kiindulva a nevelés és tanulás komplex egymásra hatását figyelembe véve szükséges terveznünk. A tervezésnél nem az ismeretanyag növelésére, hanem a több alkalommal, sokoldalúan, különböző nézőpontokból való megközelítésére helyezzük a hangsúlyt . "Kevesebbet, de azt alaposabban, többoldalú tapasztalatszerzés és tevékenykedtetés segítségével tervezzük meg." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 45.o./ A fejlesztés módszere egyénre szabott differenciált fejlesztés a csoport keretein belül. A fejlesztést a gyermekek egyéni fejlettségi szintje, adottságai és személyiségjegyei határozzák meg. A fejlesztés keretei: - a teljes nevelési folyamat, amely vegyes csoportokon belül a gyermeki tevékenységre, önállóságra, döntési helyzetekre és sokoldalú tapasztalatszerzésre épül. - A nevelési folyamatban szervesen illeszkedő tanulási folyamat, melynek részei: - önálló és irányított tapasztalatszerzés - komplex tevékenységek rendszere.
195
A nevelés időkeretei: "A heti rend és a napirend az a szervezeti keret, ami biztosítja a gyermekek számára a nyugodt, kiegyensúlyozott, kiszámítható óvodai környezet megteremtését." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 47.o./ Benne szükséges a mozgásos tevékenységek és a pihenés váltakozó biztosítása. Napirendünk biztonságot, támpontot ad és állandóságot jelent gyermekeink számára. "A napirend lehetővé teszi a szabadlevegőn való hosszú idejű tartózkodást, a szokásrendszer kialakítását, a gyermeki tevékenységek szabad kibontakoztatását. A napirenden belül a legtöbb időt a gyermekek legfontosabb tevékenysége, a játék kapja." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 47.o./ Benne rugalmasan figyelembe vehető az egyes tevékenységek időigénye. Biztosítjuk a gyermekek nyugodt napi életét, figyelembe vesszük a fejlődés közben bekövetkezett változásokat. A gyermekek szokásrendszerének kialakításával biztosítjuk a napirenden belül megvalósuló tevékenységek végzésének zavartalanságát. A napirendben folyamatos az egyes tevékenységekre fordítható idő, rugalmasan változtatható a körülmények, az évszakok, a váratlan események stb. hatására. A napirend általános időkeretei: Óvodánk nyitva tartása Játék és szabadidős tevékenység. Étkezés, pihenés Öltözködés, tisztálkodás
11,0 óra 6 óra 3,5 óra 1,5 óra
A napirendben az egyes tevékenységekre fordítható idő rugalmasan változtatható az életkori sajátosságok, a körülmények, az évszakok, a váratlan események hatására, a döntés joga mindig az óvodapedagógusoké. "A heti rend a napirendhez hasonlóan a folyamatosságot, a rendszerességet, a nyugalmat segíti elő az óvodai csoportban, és lehetőséget nyújt a szokás-rendszer segítségével az óvodás gyermekek napi életének megszervezésére. A heti rend, különösen a nevelési év elején másképp alakulhat, mint a nevelési év végén. A heti rend összeállításánál arra ügyelünk, hogy jusson elegendő idő a gyermeki tevékenységek, kezdeményezések, ötletek és javaslatok meghallgatására, kipróbálására vagy közös megvalósítására. A rugalmasság, a helyzethez való alkalmazkodás elősegíti, hogy a heti rend a gyermek életének észrevétlen szabályozója legyen." /Tevékenységközpontú Óvodai Nevelési Program 48.o./ A heti rend általános tartalma, lehetséges elosztása: Hétfő: Kedd : Szerda: Csütörtök: Péntek:
Mindennapi testnevelés Mese - vers Mindennapi testnevelés Mese - vers Mindennapi testnevelés Mese - vers Mindennapi testnevelés Mese - vers Mindennapi testnevelés Mese - vers
Művészeti tevékenységek Matematika Művészeti tevékenységek Természet -társadalom-ember Művészeti tevékenységek
196
A heti rend kialakítása a csoportban természetesen óvodapedagógusaink feladata, amit az adott óvodai csoport ismeretében számtalan variációval alkalmazhatunk, élve módszertani szabadságunkkal. A heti rend rugalmas, de segíti az óvodapedagógus tudatos munkáját a tevékenységekhez szükséges eszköz, idő, hely átgondolt biztosításában. A gyermekek igényeinek, képességeinek figyelembe vételével nemcsak a komplex foglalkozások helyei, de az időkeretek is megváltoztathatók. Az óvodapedagógusok feladatai a nevelőmunka dokumentálásával kapcsolatban: - kétheti nevelési – tevékenységben megvalósuló tanulás tervezése ( a négyes feladatrendszernek megfelelően) - heti rend és napirend összeállítása - a Fejlődési Napló vezetése ( egyéni fejlődési mutatók) - egyéni fejlesztési lapok - nagycsoportosok írásos értékelése évente kétszer - a nevelőmunka folyamatos értékelése, eredményei: szeptember 1. - december 31. Január 1. - augusztus 31. - nyári udvari élet 6 AZ ÓVODA KAPCSOLATRENDSZERE A családdal, szülőkkel való kapcsolat (közvetlen partnereink) A nevelésben a család szerepe elsődleges, óvodánk erre épít és kiegészíti azt. Óvodapedagógusaink igyekeznek elfogadtatni a szülőkkel, ha a gyermeknevelésben hiányosságokat tapasztalnak. Figyelembe vesszük a családok sajátosságait, szokásait, s a segítségnyújtás során keressük a családhoz illeszthető megoldásokat. Kapcsolatunk tapintatra épül, az őszinte odafordulás és segítőszándék megéreztetése jellemzi. A helyi nevelési program kialakításában figyelembe vettük a szülők kéréseit, véleményüket, és a program beválásának megítélésében is részt vesznek képviselőik által. Óvodánkban a szülők képviseletét a Szülői Munkaközösség látja el, mely a Szervezeti és Működési Szabályzatban megfogalmazottak alapján vesz részt az óvoda életében. 2000. óta Minőség Irányítási rendszer kiépítése folyik, ennek keretein belül kétévente felmérjük partnereink igényeit, elvárásait. A mérés eredményeinek megfelelően határozzuk meg a folyamatos fejlesztő munkánkat, amely beépül az óvoda működési rendszerébe. Kapcsolattartási lehetőségek a szülőkkel Kapcsolattartási lehetőségek Beiratkozás az óvodába
Családlátogatás
Feladat
Munkaforma
A gyermek adatainak felvétele Ismerkedés az óvodával, óvodapedagógussal, az óvoda programjával
Egyéni beszélgetés, játék
A gyermek életkörülményeinek megismerése óvodába lépés előtt Az óvodai élet során szükség szerint
Ismerkedés a gyermekkel, szülővel Egyéni beszélgetés
197
Kapcsolattartási lehetőségek Óvodakezdés
Fogadóórák
Szülői értekezlet
Nyíltnapok
SZMK
Munkadélutánok Az óvoda ünnepei (mikulás, karácsony, farsang, húsvét)
Kapcsolattartási lehetőségek Az óvoda ünnepei (anyák napja, óvodai búcsú) Gyermeknap Alapítványi bál
Feladat
Munkaforma
A gyermek megismertetése az óvodai élettel Zökkenőmentes elválás segítése a szülőtől A csoportban dolgozó felnőttek elfogadtatása Bizalom kiépítése az óvodai nevelés iránt A gyermek egyéni problémájának megbeszélése Bizalmas, segítő kapcsolat kialakítása a családdal Az óvoda életével, A gyermek fejlődésével kapcsolatos információk megbeszélése Az iskolaérettség kritériumaival való megismerkedés Betekintés az óvoda mindennapjaiba, Ismerkedés az óvodai élettel, A nevelési program megvalósulásával Szülői feladatok koordinálása Szülői kezdeményezések, programok megvalósítása Szülők érdekképviseletének biztosítása
Közös játék a gyermekkel Közös tevékenység, beszélgetés a szülővel
Kapcsolattartás erősítése a szülőkkel udvarrendezés, játékok lefestése, parkosítás során Hagyományok ápolása, Az ünnep közös szervezésével, lebonyolításával az óvoda-család kapcsolat mélyítése Érzelmi ráhangolódás segítése a közös készülődés, dekorálás ünneplés során
Közös tevékenykedés
Feladat Az ünnepség során meghitt közös együttlét Család-óvoda kapcsolatának mélyítése Hagyományápolás Közös együttlét biztosítása a szülőkkel Az óvodához kötődés erősítése, Lehetőség biztosítás egymás jobb megismerésére
198
Igény szerint
Értekezlet Előadás Helyzetmegbeszélés Egyéni megbeszélés Megfigyelés Közös megbeszélés Problémák megbeszélése Értekezlet Közös megbeszélések, egyeztetések Programszervezések
Szervezés Ajándékkészítés, sütés Közös ünneplés, Jelmezbál, vidám versengés
Munkaforma Ajándékkészítés, Közös ünneplés Óvodai programok, Kirándulás, bál
Kapcsolatok külső intézményekkel ( közvetett partnereink ) Az óvoda külső partnereivel való kapcsolattartása rendszeres. Együttműködésünk alapja: igényeik, véleményük megismerése, figyelembe vétele. A bölcsödéből kevés gyermek érkezik hozzánk, őket előzetes látogatás során ismerik meg az óvodapedagógusok. Fontosnak tartjuk az óvodából az iskolába történő zavartalan átmenetet, a két intézménytípus nevelőmunkájának összehangolását, együttműködését. Ennek érdekében óvodapedagógusaink szoros nevelőpartneri viszony kialakítására törekszenek a tanítókkal. A Pedagógiai Szakszolgálat szakembereivel jó kapcsolat épült ki, az állandó információcserénk alapja közös fejlesztő tevékenységünknek. Kapcsolatot tartunk az óvoda orvosával, védőnőjével az egészséges életmódra nevelés, egészségmegőrzés érdekében. A Gyermekjóléti és Családsegítő Szolgálattal a gyermekvédelmi felelős havi rendszerességgel tart kapcsolatot. Sürgős probléma esetén azonnal intézkedik.
Együttműködés lehetséges formái társintézményekkel
Intézmény neve
feladat
módja
gyakoriság
Gyermekorvos
A gyermekek általános orvosi vizsgálata Iskolaköteles gyermekek komplex vizsgálata Személyi higiénia ellenőrzése, Szűrővizsgálatok elvégzése Veszélyeztetett gyermekek nyilvántartásának egyeztetése a gyermekvédelmi felelőssel Törzslapok dokumentálása
Személyes találkozás
Évente 1-1 alakalom
Személyes találkozás
Védőnők ütemezése alapján
Védőnők
199
Kapcsolattartó személy Intézóvodából mény részéről Gyermek- tagóvoda orvos vezető
védőnők
Tagóvoda vezető
Gyermekjóléti és Családsegítő szolgálat
Megelőzés A problémás gyermekek részére megfelelő segítség megszervezése, Jelzőrendszer működtetése
Eset megbeszélések családgondozókkal kapcsolat felvétele
Havonta egyszer Szükség esetén
Családgondozó
Tagóvoda vezető Gyermekvédelmi felelős
Pedagógiai Szakszolgálat
Előszűrés a tanköteles gyermekek részére, Logopédiai felmérés, Eredmények egyeztetése Logopédiai, pszichológiai, fejlesztő foglalkozások végzése, A gyermekek fejlődésének figyelemmel kísérése
Személyes találkozás gyermekekkel , szülőkkel, Óvodapedagógusokkal
Tanév elején Szükség esetén
Logopédu s Fejlesztő pedagógus
Tagóvoda vezető Munkaközösség vezető Óvodapedagógusok
Bölcsőde
Információgyűjtés, tájékoztatás
Látogatás, egyéni elbeszélgetés
Beóvodázás előtt
Bölcsőde vezető Gondozónők
Tagóvoda vezető Óvodapedagógusok
Intézmény neve
feladat
módja
gyakoriság
Általános Iskolák
Iskolába menő gyermekek zavartalan átmenetének biztosítása, nevelőmunka összehangolása, együttműködés,
Látogatás, Megbeszélés, Suli-kóstoló, Tájékoztatók eljuttatása
Tagóvodák
Egymás munkájának megismerése Tapasztalatcsere együttműködés
Hospitálás Megbeszélés
Közművelődési intézmények
Sajátos lehetőségek biztosítása a nevelés során Kulturális programokkal való ismerkedés
Könyvtár látogatás Bábszín-ház Kiállítás látogatás Múzeum látogatás
Problémák megbeszélése segítségadás
200
Kapcsolattartó személy Intézmény óvodából részéről Ősszel, Iskola Tagóvoda Havi igazgatók vezető rendszeres- Munkakö- Munkaköséggel és az zösség zösség iskolák által vezetők vezető meghirdetett tanítók Óvodapedaidőpontokgógusok ban Éves Tagóvoda Tagóvoda munkaterv- vezetők vezető ben jelölt Munkakö- Munkaköidőpontban zösség zösség vezetők vezető Nevelési terv szerint, Rendezvény szervezés alapján
Könyvtáros, Szervező, Múzeumi szervező
Óvodapedagógusok
7 ÜNNEPEK, ÜNNEPÉLYEK, MEGEMLÉKEZÉSEK Az óvodai élet szokásai, hagyományai és ünnepei semmivel sem helyettesíthető érzelmi élményre, átélésre, gazdagon motivált sajátos tevékenységekre biztosítanak lehetőséget. A közös készülődés, tervezgetés, a holnap öröme távlatot jelenthet gyermekeink számára. Az ünnepi előkészületek rengeteg tevékenységre, ötletek kidolgozására, önálló elképzelések megvalósítására nyújtanak alkalmat. Az előkészület a csoportokon belüli közösségi érzés, az együvé tartozás élményének megélését biztosítja. A felnőttek és gyermekek együtt csinosítják, díszítgetik a csoport-szobákat, ajándékokat készítenek, süteményt sütnek. Az ünnep fényét emeli a feldíszített óvoda, az ünneplőbe öltözött gyermekek, felnőttek és vendégek. A napokig (esetenként hetekig) tartó zsongás, izgalom és titkolózás mélyíti a felnőttekkel és társakkal való kapcsolatot. A szeretet, az összetartozás, az örömszerzés élményszintű megtapasztalása nélkülözhetetlen erő a gyermeki személyiség formálásában. Elvünk, hogy nem a produkció a legfontosabb az ünneplés során, hanem az előkészületek "lélekemelő" hangulata! Az események tartalmától függően a szülők is aktívan közreműködnek az ünnepi előkészületekben, ám ügyelünk arra, hogy ez ne jelentsen számukra megerőltető terhet. Az ünnepek szervezése rugalmasan történik, igazodva a csoportok kor és képességbeli összetételéhez. Az óvodai ünnepeink, megemlékezéseink: Az óvodai élet hagyományos ünnepei (a gyermekek név- és születésnapja) Mikulás, Anyák napja, Évzáró és Gyermeknap) Néphagyományokhoz kapcsolódó ünnepek (Karácsony, Húsvét, Farsang) Nemzeti ünnepeink (Március 15, Október 23) Időszakos ünnepek ( Óvoda évfordulói, Föld napja).
201
8 AZ
ELLENŐRZÉS,
MÉRÉS,
ÉRTÉKELÉS,
MINŐSÉGFEJLESZTÉS
RENDSZERE AZ ÓVODÁNKBAN A Közoktatási Törvény módosításai (1999 LXVII) meghatározza azokat a tartalmi elemeket amelyeket az óvodák helyi nevelési programjának tartalmaznia kell. A 47 § (f) pontja alapján feladat az óvodákban a nevelő munka belső ellenőrzési, mérési, értékelési rendszerének kialakítása. Az ellenőrzés: az intézmény működésének vizsgálata a Közoktatási Törvény (megfeleltetés) a hatályos jogszabályok és a HOP alapján. Célja: Az óvodában végzett nevelőmunka, valamint az egyes alkalmazott munkájának ellenőrzése. Visszacsatolás a gyakorlat és az intézmény stratégiai céljának összevetése érdekében. A pedagógiai gyakorlat ellenőrzése, belső ellenőrzés Belső ellenőrzést végezhet: Óvodavezető Tagóvoda vezető Szakmai munkaközösség vezető A pedagógiai ellenőrzés területei: 1 .Neveléssel kapcsolatos tevékenységek a., Az óvodai csoportok: o szokás és szabályrendszerének o játékának o társas közösségi tevékenységének o munkatevékenységének o szabadidős tevékenységének o a gyermekek viselkedés kultúrájának ellenőrzése b., A gyermekek fejlettsége: o anyanyelvi kommunikációs képességének o személyiségfejlődésének o képességeinek fejlődési szintje a komplex foglalkozások rendszerében o a gyermekek neveltségi szintje c., Dokumentumok ellenőrzése: o a csoportnapló vezetése (tervezés, értékelés) o a Fejlődési napló vezetése (a gyermekek megfigyelésén alapuló mérés, az egyéni fejlődési szint mutatói) o egyéni fejlesztési lapok o nagycsoportosok félévenkénti írásos értékelése o a dokumentációs rendszer koherenciájának ellenőrzése:
202
OAP
HOP Az óvoda éves munkaterve A gyermekcsoportok nevelési, tevékenységi terve
Fejlődési napló, egyéni fejlesztési terv. d., Az óvoda pedagógus gyakorlati munkája: o a végzett munka értékei, óvodapedagógus attitűdje o a sikerek eredmények számbevétele o az óvodapedagógus és a nevelő-oktatómunkát segítők munkájának ellenőrzése, teljesítményértékelése a szabályzó szerint (együtt dolgozás, együtt gondolkodás, a feltételek megteremtési szintje) 2., Minőségfejlesztéssel kapcsolatos tevékenységek: -
A belső szabályzók betartásának ellenőrzése A partneri igény, elégedettség, elégedetlenség mérése, (gyermek, szülő, dolgozók) Értékelése, a mérések eredményei (szülők tájékoztatása)
3., Egyéb: -
Gyermekvédelmi tevékenység ellenőrzése Munkaközösség működése Házirend betartása Továbbképzésen való részvétel és annak kamatoztatása
203
Az ellenőrzés folyamata: -
Az tagóvoda vezető ellenőrzési tervet készít, tanévnyitón ismerteti a nevelő testülettel Elvégzi a pedagógiai ellenőrzést Az ellenőrzés tapasztalatairól jegyzőkönyv készül, s a megbeszélésen részt vesznek a csoportban dolgozó óvodapedagógusok és a dajkák. Törekszünk a reális, tényszerű, további eredményekre sarkalló, motiváló, segítő szándékú értékelése, a pozitív tapasztalatok átadására, a fejlesztési feladatok meghatározása.
Az ellenőrzés gyakorisága: -
Minden évben két alkalommal (ősszel a befogadást követően és tavasszal) Óvodai rendezvények megtekintése: Nyílt napok a csoportokban Szülői értekezletek Ünnepek (Télapó, Karácsony, Farsang, Anyák napja, Évzáró és búcsú)
Az ellenőrzésekhez az aktualitásoknak megfelelően szempontsor készül. Az intézmény dokumentációs rendszere Az ellenőrzés alapja, hogy óvodánk rendelkezzen a törvény által előírt megfelelő dokumentációs rendszerrel. 1., Általános működéssel összefüggő dokumentumok 2., Pedagógiai dokumentációk Az általános működéssel összefüggő dokumentumok Az intézmény Alapító Okirata Szervezeti és Működési Szabályzat Kollektív
Szerződés
vagy Közalkalmazotti Szabályzat Szülői Szervezetek Működési Szabályzata Egyéb szabályzatok (munkavédelmi, tűzvédelmi, balesetvédelmi) Alapítvány Alapító Okirata Alapítvány Szervezeti és Működési Szabályzata
204
Pedagógiai dokumentációk
Intézmény
Óvodai nevelés országos alapprogramja Helyi nevelési program
Vezetés
Óvodai csoport
Óvodai nevelés országos alapprogramja Helyi Óvodai nevelési program Az intézmény éves munkaterve Nevelési terv 4-es (belső terve) feladatrendszernek Éves ellenőrzési-, mérési-, értékelési megfelelően minőségbiztosítási terv Heti terv Aktuális szervezési-, tanügy-igazgatási-, Tevékenységi terv gazdálkodási-, munkáltatói feladatok terve szokás- és szabályrendszer
terv. Esemény és programterv
Munkaközösségek éves terve
Rövidtávú feladatok: javító teamek fejlesztési tervei Középtávú feladatok: a folyamatos fejlesztés feltételeinek biztosítása A teljes alkalmazotti kör részvétele a folyamatos fejlesztésben Szervezetfejlesztés Hosszútávú feladatok: az intézmény működésének megfeleltetése a partnerek elvárásainak, a küldetésnek, a nevelési programnak.
Továbbképzési terv
Fejlődési napló A gyermekek egyéni fejl. nyomonkövetése
Felvételi és mulasztási napló
205
A gyermekekre vonatkozó pedagógiai értékelés rendszere A nevelőtestület meghatározta az értékelés egységes követelményrendszerét. A gyermekek értékelése Cél: a szakszerű értékelés, mely segíti a problémák időben történő felismerését és azok megoldására való törekvést. A szülők folyamatos tájékoztatást kapnak a gyermekük fejlődési üteméről. A gyermekek fejlődésének mérése, értékelése Óvodánkban a mérési módszer a megfigyelés. Az óvodapedagógus spontán vagy irányított szempontok alapján szerez információt a gyermek természetes környezetében. A különböző fejlődési szakaszok nyomon követése, mérése, elemzése, értékelése a további fejlesztési szakasz alapjául szolgál. Az egyéni fejlődést tartalmazó dokumentum intézményi szintű szempontjai: -
a nevelőtestületünk elfogadta a Laminé Antal Éva- Petránné Képes Gizella EFQM kiválóság modellre épülő mérés értékelés az óvodában c. könyvben található FEJLŐDÉSI NAPLÓT adaptáltuk a Helyi Óvodai Programnak megfelelő tevékenység rendszeréhez igazodva.
-
A Fejlődési Napló a HOP-nak megfelelően 12féle tevékenységet tartalmaz, s minden tevékenység nevelési eredményeinek vizsgálatához 10 célérték található. Az egyes gyermek fejlődésének eredményeit a saját életkorának megfelelő helyen regisztráljuk. A gyermek fejlettségi szintjét az adott tevékenységben 0-5 skála szerint osztályozzuk. A tevékenységi formák és átlagszázaléka az egyéni fejlődés mutatóit adja.
-
Óvodába érkezéskor bemeneti mérés elkészítése
-
A nevelőtestület meghatározta, hogy minden év áprilisában az iskolába menő gyermekek fejlődési szintjét felméri. a tevékenységek sikerkritériumainak megvalósulása mutatja a HOP gyakorlati megvalósulásának eredményességét.
Sikerkritérium: A nevelőtestület határozata alapján sikerkritériumnak tekintjük, ha a gyermekek az óvodáskor végére a célértékek 80 %-át teljesítik ( minden területen). A mérés összesítéséért és közzétételéért felelős az óvoda munka közösségvezetője.
206
9
GYERMEKVÉDELMI TEVÉKENYSÉG FELADATAI:
I., Sokéves tapasztalat, hogy szociálisan hátrányos helyzetű családjaink anyagi gyarapodása még nem kezdődött el. Ennek okán évek óta sok össz. létszámunkat tekintve 50%ban részesülnek gyermekeink étkezési támogatásban. Ez az arány csak csekély mértékben mutat javuló tendenciát. E támogatottak között magas az aránya a 100%-os támogatást élvező gyermekeknek. Mivel új munkalehetőség a városban évek óta nem létesült, inkább a munkahelyek felszámolása tapasztalható, a jelenlegi helyzet javulására nem számíthatunk. A szezonális munkavállalás némileg enyhíti a helyzetet, ez viszont nem tartós és biztos. Ezen okok miatt van sok szezonális támogatásban részesülő családunk. Gyermekvédelem Évek
Gyvt.
Önk.
Norm.
Norma-
Hátrá-
Halmozottan
Veszélyez-
Tám.
Tám.
tív
nyos
hátrányos
tetett
3 gye-
tartósan
helyzetű
rek
beteg
2005/2006
36
2
8
1
19
2006/2007
29
2
10
4
31
2007/2008
28
3
14
4
28
1
1
2008/2009
28
1
13
5
29
1
3
2009/2010
46
-
11
5
46
6
3
23 olyan gyermek 3, vagy több gyermekes családban él.
II., Az intézményben 1 fő gyermekvédelmi felelős működik. Munkája végzéséhez a feltételek biztosítottak. Kapcsolattartása a segítő szervezetekkel- Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálat- rendszeres, a havonta kéthavonta megtartott esetmegbeszélő összejöveteleken, ahol a Gyámhatóság a Polgárvédelmi Hivatal Szociális Osztálya, a védőnői hálózat, a Nevelési tanácsadó képviselői szintén részt vesznek. Az aktuális gondok megoldásához a segítők koordinálják tevékenységüket. Sürgős esetekben a kijelölt családgondozóval tartott megbeszélés, segítségkérés és adás a megszokott gyakorlat. III., A gyermek és ifjúságvédelmi tevékenység végrehajtásáért felelős személyek 1., A tevékenység végzéséért alapvetően az intézmény vezetője felel. Kötelezettségeit a Közoktatási törvény 54.§ 1. bekezdése tartalmazza 2., A pedagógusok számára is megfogalmaz kötelezettségeket a törvény, ezek az alábbiak:
207
a., Közre kell működnie a gyermek és ifjúságvédelmi feladatok ellátásában, a gyermek fejlődését veszélyeztető körülmények megelőzésében, feltárásában, megszüntetésében. b., Biztosítania kell, a bármilyen oknál fogva, hátrányos helyzetű gyermek felzárkóztatását. c., Észre kell vennie, ha a gyermek helyzetében romlás következik be. Fel kell figyelnie a családban jelentkező problémákra. d., Jeleznie kell az intézményi gyermekvédelmi felelősnek ha saját erőből nem lehet elegendő segítséget biztosítani, hogy vegye fel a kapcsolatot a segítő szolgálatokkal a gyermek érdekében. A gyermekvédelmi felelős feladatai:
1., Gyermekekkel kapcsolatos feladatok: a., A veszélyeztetettség felismerése, felmérése a csoportvezetővel, típusának, súlyosságának mérlegelése, nyilvántartásba vétel – további teendőkre javaslattétel – segítő szolgálatokkal egyeztetés - jelzőrendszer működtetése – segítség megszervezése. Tanácsadás, pedagógusnak, szülőknek szociális segítség megszervezése. b., A halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek kiszűrése, súlyosságának mérlegelése, nyilvántartásba vétele. Segítő szolgálattal egyeztetés, segítség megszervezése, szülő tájékoztatása a támogatás lehetőségeinek igénybe vételéről. c., A hátrányos helyzetű gyerekek felmérése a csoportvezető óvónő közreműködésével, típus, súlyosság mérlegelése, további intézkedésre javaslattétel. ( a továbbiakban azonos az a. pontban leírtakkal ) d., Valamennyi gyermekre vonatkozóan minden esetben a gyermek érdekeinek képviselete általános prevenciós tevékenység mentálhigiéniás programok szorgalmazása külső intézményekkel kapcsolattartás nyilvántartások vezetése szakirodalom gyűjtése, tanulmányozása szóróanyagok készítése továbbképzés 2., Nevelőtestületben végzendő feladatok:
együttműködés, szemléletformálás vezetővel, csoportvezetőkkel kapcsolattartás információ áramoltatás tanácsadás szakirodalom ajánlás
208
3., Szülők körében végzendő feladatok
együttműködés, szemléletformálás tanácsadás szükség esetén családlátogatás szülői értekezleteken való közreműködés előadások szervezése
IV.A gyermekvédelmi munka célja A gyermekvédelem célja, az esélyegyenlőség megteremtése. Olyan helyzet, körülmény, pedagógiai tevékenység kialakítása amely kizárja, hogy bármelyik gyermek, bármilyen oknál fogva hátrányos, kitaszított helyzetbe kerüljön. ( közoktatási Törvény 4.§ 7. bekezdése ) Cél a hátrányok csökkentése, a veszélyeztetettség kialakulásának megelőzése. A gyermekvédelmi célok megegyeznek a HOP célrendszerével, de speciális feladatokat kell meghatározni. Alapvető pedagógiai követelmény, hogy minden gyermek részére biztosítva legyenek: a fejlődéséhez szükséges feltételek lehetőségek a képességek, tehetségek kibontakoztatásához olyan helyzet teremtése, melyben leküzdheti azokat a hátrányokat, amelyek születésénél, családi, vagyoni, vagy bármilyen más oknál fogva fennállnak. Feladataink: 1., Megelőzés (prevenció) feladatai:
a gyermeki, szülői jogok megismertetése, érvényesítése az óvodában rendszeres kapcsolattartás a gyermek szüleivel biztonságos, egészséges óvodai környezet megtartása a gyermek fogyatékosság típusának megfelelő pedagógiai ellátás biztosítása együttműködés a gyermekvédelemben a partnerekkel Óvodán belüli szociális szolgáltatások megszervezése A családot, gyermeket megillető kedvezmények biztosítása Egészségügyi szűrővizsgálatok biztosítása
2., Feltárás feladatai:
a hátrányos helyzet, veszélyeztetettség területeinek felismerése, problémák feljegyzése ( ismérvek mellékletként való kezelése ) tünetek okainak megbeszélése a gyermek veszélyeztetettségének illetve hátrányos helyzetének megkülönböztetése ( személyi és óvodai feltételeink vizsgálata is szükséges )
3., A megszüntetés feladatai:
a felzárkóztatás megszervezése egyéni tehetséggondozás induló hátrányok csökkentése, mentálhigiéniás programok szervezése szülők segítése a szülői szerep eredményesebb betöltéséhez (előadások, egyéni beszélgetés, szakirodalom biztosítása ) a gyermek szociális helyzetének lehetőség szerinti javítása (közbenjárás a segítségek megszervezéséhez) anyagi, tárgyi támogatás (gyűjtés) 209
segítő szervezetekkel, l való együttműködés, szakemberek igénybevétele a probléma típusának megfelelően a jelzőrendszer működtetése (Családsegítő és Gyermekjóléti szolgálat felé)
V. Óvodán belüli tevékenységek a gyermekvédelmi feladatok megvalósításáért 1., Egyénre szabott fejlesztési tervek készítése, ezek nyomon követése 2., A gyermekvédelmi feladatok megismerése, végrehajtására 3., Nevelési Tanácsadó szakembereivel együttműködés, rendszeres tájékozódás az általunk fejlesztett gyerekek hol állásáról. 4., Szociális szolgáltatások biztosítása ( támogatások, segélyjavaslatok, gyűjtési akciók) 5., Szülők, gyermekek jogainak megismertetése szülői értekezleteken. 6., Személyiségfejlesztő tréningek tartása az óvoda dolgozói számára ( ezek megszervezése) 7., Szülőkkel való kapcsolattartás formáinak megismertetése a testület tagjaival, különös tekintettel a speciális szükségletű gyermekek szüleire. 8., Személyiségi jogok megismertetése a testület tagjaival, ezek betartatása 9. Sportolási lehetőség az óvodában 10. Felvilágosítás a szociális juttatások lehetőségeiről a szülői értekezleten, fogadóórán, írásos tájékoztatón keresztül.
A feladatok megvalósításához alkalmanként feladatterv készítése javasolt. A feladatokat nem egyszerre, hanem ütemezve kell végrehajtani. Az ütemezés időintervallumot a testület, nevelési értekezleten határozhatja meg
210
10 ESZKÖZ ÉS FELSZERELÉSEK JEGYZÉKE: A Kt.38§-ának (1.) bekezdése szerint
-
Játék, tanulás tevékenységhez szükséges eszközök: Képesség fejlesztő játékok Társas játékok Építő játékok Memória játékok Logikai játékok Ravensburger játékok Érzékelő fejlesztő játékok Szerepjátékhoz szükséges eszközök LEGO játékok
-
Anyanyelvi- mese-vers, tevékenységhez szükséges eszközök: Könyvek / Leporellók, Természet tudományi könyvek, Meséskönyvek/ Bábok, maszkok Dramatikus játékhoz szükséges eszköztár Anyanyelvi játékhoz szükséges eszközök / tükör, léggömb, toll, szalagok, szalvéták stb…/ Fejdíszek, báb-paraván
-
Munka jellegű tevékenységekhez szükséges eszközök Kerti gyermek szerszámok, / gereblye, ásó, kapa / Locsolók, kosarak, seprűk, vödrök Napos kötény
-
Vizuális tevékenységhez szükséges eszközök Ceruzák, víz, tempera, festék, zsírkréta, gyurma, papír, olló, ragasztó Gyöngyfűző, filctoll
-
Ének-zene, énekes játékokhoz szükséges eszközök Csoportonként egy garnitúra ritmus-érzék fejlesztő eszközök / dob, cintányér, triangulum, castanyetta / Dalos játékokhoz szükséges eszközök / fejdíszek / 211
Csoportonként, kazettás magnetofon, CD lejátszó Zenei kazetták, hanglemezek
-
Testi neveléshez szükséges mozgásfejlesztő játékok Kézi szerek, / labda több méretű, karika több méretű, kötelek ( ugró, húzó, körkötél ), babzsák, szalagok, botok stb… Nagymozgást fejlesztő eszközök / testhenger, egyensúlyozó tölcsér, alagút, hinták, gyűrűk/ Udvari játékok, / hinták, mászókák, foci-kapu, csúszda, mese-rács stb…/ Tornapad, zsámoly, tornászó pad Vízhez szoktatáshoz, / úszódeszka, karikák, labdák / Kerékpárok, rollerek Szánkók
-
Természet, társadalom, ember / környezővilág megismerésére nevelés, matematika / MINIMAT eszköztár Dia sorozatok, diafilmek, vetítők Állatok, Emberek, Növények, Közlekedés világa kártyasorozatok Dominók, képkirakók, feladatlapok Színes- rúdkészlet, Logikai játékok, Érzékelő játékok, nagyítók
* A vastagon kiemelt részek a program specifikus eszköz és felszerelési igényét jelzik Az eszközök pótlását és fejlesztését az OKÉV által engedélyezett időpontig a / tv.128 § (17.) bekezdése alapján elkészítve. Ld. Óvodai Irattár
212
MESEVÁR ÓVODA HELYI PEDAGÓGIAI PROGRAMJA
213
„Ha csak lehet, játszik a gyermek. Mert végül a játék komolyodik munkává. Boldog ember ki a munkájában megtalálja a valamikori játék hangulatát….. Ezért hallhatatlan a játék: A tökéletes szabadság állapota, akár az álom.”
Sütő András: Gyermekkorom tükörcserepei - részlet -
“Minden tevékenység kreatív, ha aki végzi, ügyel arra, hogy jól vagy még jobban csinálja.” /John Updike/
214
Tartalomjegyzék 1. Az óvoda bemutatása .............................................................................................................. 217 2. Gyermekkép , óvodakép ......................................................................................................... 218 2.1. Gyermekkép ........................................................................................................................ 218 2.2. Óvodakép ............................................................................................................................ 218 2.3 A tevékenységközpontú óvodai nevelési program célja és feladata .................................... 220 3. Az óvoda nevelésének alapvető keretei................................................................................ 221 3.1. Az egészséges életmód kialakítása ..................................................................................... 221 3.2. Az érzelmi,az erkölcsi közösségi nevelés ........................................................................... 223 3.3. Az anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása .......................................... 225 4. Óvodai élet megszervezésének elvei ....................................................................................... 227 4.1.Az óvoda irányítása,szervezeti felépítése ............................................................................ 227 4.2.Az óvoda személyi feltétele ................................................................................................ 227 4.3. Tárgyi feltételek .................................................................................................................. 228 4.4. Az óvodai élet megszervezése ............................................................................................ 229 4.5. Tevékenységek ajánlott időkeretei ..................................................................................... 229 4.6. Óvodánk külső kapcsolatai ................................................................................................ 230 4.7. Az óvoda hagyományos ünnepei ........................................................................................ 231 4.8 Egyéb külső kapcsolatok .................................................................................................... 231 5. Az óvodai élet tevékenységi formái és óvodapedagógus feladatai ...................................... 232 5.1 Játék ..................................................................................................................................... 232 5.2 Szabadidős tevékenység ...................................................................................................... 234 5.3 Vers-mese ............................................................................................................................ 235 5.4 Ének,zene,,énekes játék ....................................................................................................... 236 5.5 Rajolás,mintázás,kézimunka................................................................................................ 237 5.6 Mozgás ................................................................................................................................. 239 5.7 A külső világ tevékeny megismerése .................................................................................. 241 5.8 Matematika .......................................................................................................................... 242 5.9 Munka .................................................................................................................................. 243 5.10 A tevékenységben megvalósuló tanulás ............................................................................ 245 6. A fejlődés jellemzői.................................................................................................................. 246 7. Gyermekvédelmi az óvodában ............................................................................................... 247 8. A nevelő, fejlesztő munka értékelési mérési rendszere ........................................................ 248 9. A pedagógiai gyakorlat ellenőrzése, belső ellenőrzés .......................................................... 248
215
A Tevékenységközpontú óvodai nevelési program
A Fabula Bt. Magánóvoda bázisterületén Gáspár László iskolai programjának adaptációja alapján készült Fábián Katalin cégvezető koordinálásában. Óvodánk adaptálja ezt a nevelési programot.
Megfelel a modern nevelési elveknek és a kisgyermekek életkori szükségleteinek. Lényege a gyermekközpontúság és a játékban megvalósuló szabad képességkibontakoztatás. Olyan készségeket és képességeket alakítunk ki, amelyekre a társadalomban szükség van, ugyanakkor a fejlesztés mellett nagy hangsúlyt fektetünk arra, hogy a gyermekeknek legfontosabb tevékenysége a játék legyen.
216
BEVEZETÉS 1. Az Óvodai nevelés országos alapprogramja a hazai óvodai neveléstörténet hagyományaira, értékeire, nemzeti sajátosságai, a pedagógiai és pszichológiai kutatások eredményeire, a nevelésügy nemzetközileg elismert gyakorlatára építve, az emberi jogok és alapvető szabadságjogok, valamint a gyermeket megillető jogok biztosítása érdekében a Magyar Köztársaság által aláírt nemzetközi szerződésekbe vállalt kötelezettségeket figyelembe véve - meghatározza a magyarországi óvodákban folyó pedagógiai munka alapelveit. Az óvodai nevelés pedagógiai alapelveinek meghatározásánál abból kell kiindulni, hogy a) az óvodai nevelés a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatására, az emberi jogok és a gyermeket megillető jogok, alapvető szabadságok tiszteletben tartásának megerősítésére kell irányulnia; az egyenlő hozzáférés biztosításával; b) a gyermeket – mint fejlődő személyiséget - gondoskodás és különleges védelem illeti meg; c) a gyermek nevelése elsősorban a család joga és kötelezettsége, és ebben az óvodák kiegészítő , esetenként hátránycsökkentő szerepet játszanak. A partnerközpontú működés szellemében a családok és az óvoda rendszeres, szervezett kapcsolat kialakítására törekszünk, melynek alapja a kölcsönös bizalom és informáltság. 2. A program módosításakor figyelembe vettük: a) a Nemzeti, etnikai kisebbség óvodai nevelésének irányelvét is, ha az óvoda nemzeti, etnikai kisebbségi nevelést végez; b) Sajátos nevelési igényű gyermekek óvodai nevelésének irányelvét is, mivel óvodánk sajátos nevelési igényű gyermekek nevelését is végzi.
217
1
ÓVODÁNK BEMUTATÁSA Az óvoda jellemző adatai Az intézmény hivatalos elnevezése: Egyesített Óvodai Intézmény Az intézmény székhelye, címe:
4200 Hajdúszoboszló, Rákóczi u.14
Telephelye: Mesevár óvoda 4200 Hajdúszoboszló Kovács Gyula u. 24 Helyrajzi szám:
1693, 1694
Tulajdonosi lap szám: 1681, 1682 Az intézmény alapítója és fenntartója: Hajdúszoboszló Város Önkormányzata 4200 Hajdúszoboszló Hősök tere 1. Az óvoda nyitva tartása:
06-17 óráig
Férőhelyek száma:
100 fő
Óvodai csoportok száma:
4
Óvodánk a városközpontban, a víztorony közelében helyezkedik el. A város egyik legrégebben alapított óvodája, melyet 1984-ben teljesen újjáépítettek. Erre azért volt szükség, mert a környéken kezdték el az új lakótelep építését. Az óvoda jelenleg 4 csoporttal rendelkezik. A négy csoportszoba tágas, levegős. Hozzájuk öltöző és mosdó tartozik. Óvodánk rendelkezik a helyi nevelési program megvalósításához szükséges tárgyi feltételekkel, épületét, udvarát, kertjét, berendezését oly módon alakítottuk ki, hogy szolgálja a gyermekek biztonságát, kényelmét. Lehetővé teszi mozgás és játék igényük kielégítését, a gyerekek által használt eszközök számukra hozzáférhető módon és a gyerekek biztonságára figyelve vannak elhelyezve Egy felszabadult csoportszoba tornaszobaként üzemel. Itt a tornafoglalkozások mellett, gyermekprogramokat is szervezünk. Óvodánkat forgalmas út nem határolja. Ezáltal tiszta egészséges levegőn tartózkodhatnak a gyermekek. Sok fa, bokor biztosítja nyáron a hűsítő árnyékot. Az udvarunkon található nagy felületű füves, aszfaltborítású és gumilappal lefedett terület. Ezek sokszínűsége lehetővé teszi, hogy eső után is az udvaron tudjunk tartózkodni. 8 fő óvodapedagógusunk nagy szakmai elhivatottsággal, gyermekszeretettel végzi munkáját. 4 fő nevelő-oktató munkát segítő dajka és 1 pedagógiai asszisztens hozzájárul, feladataink, céljaink megvalósításához. Udvarunk esztétikáját, szépségét 1 fő részfoglalkozású dolgozónak köszönhetjük. Óvodánkba a gyermekek egy része lakótelepről, másik része családi házas környezetből érkezik. Arra törekszünk, hogy óvodásaink több személyes megtapasztaláson keresztül szerezzenek ismereteket. Lehetőséget teremtünk arra, hogy olyan élethelyzetekkel találkozzanak, ami elősegíti 218
a környezettudatos magatartás megalapozását. Ezáltal jó alapot nyújtunk arra, hogy az itt szerzett ismerteket alkalmazni tudják a mindennapok során. A hozzánk érkező gyermekek számára biztosítjuk a kellemes, barátságos légkört és mindazokat a feltételeket, melyek hozzájárulnak személyiségük fejlődéséhez. Óvodánk minden dolgozóját a gyermekszeretet, a gyermekek érdekeit védő, őértük való tenni akarás jellemzi.
GYERMEKKÉP, ÓVODAKÉP
2 2.1
Gyermekkép
Az Óvodai nevelés országos alapprogramja az emberi személyiségből indul ki, abból a tényből, hogy az ember egyedi, mással nem helyettesíthető individum és szociális lény egyszerre. Az Óvodai nevelés országos alapprogramja a gyermekkép megrajzolásában az eltérő pedagógiai és pszichológiai irányzatok közös vonásait veszi alapul. Ezek szerint a gyermek, fejlődő személyiség, fejlődését genetikai adottságok, az érés sajátos törvényszerűségei, a spontán és tervszerűen alkalmazott környezeti hatások együttesen határozzák meg. Ebből adódóan a gyermekek sajátos, életkoronként (életkori szakaszonként) és egyénenként változó testi és lelki szükségletei vannak. A személyiség szabad kibontakozásában a gyermeket körülvevő személyi és tárgyi környezet szerepe meghatározó. Az óvodai nevelés gyermekközpontú, befogadó, ennek megfelelően a gyermeki személyiség kibontakoztatására törekszik, biztosítva minden gyermek számára az egyenlő hozzáférést, tudatosan kerüli a nemi sztereotípiák erősítését, elősegíti a nemek társadalmi egyenlőségével kapcsolatos előítéletek lebontását. 2.2
Óvodakép
Az óvoda a köznevelési rendszer szakmailag önálló nevelési intézménye, a családi nevelés kiegészítője, a gyermek harmadik életévétől az iskolába lépésig. Az óvoda pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete biztosítja az óvodáskorú gyermek fejlődésének és nevelésének legmegfelelőbb feltételeit. Az óvoda funkciói: óvó-védő, szociális, nevelő-személyiségfejlesztő funkció. Az óvoda közvetetten segíti az iskolai közösségbe történő beilleszkedéshez szükséges gyermeki személyiségvonások fejlődését. Az óvoda pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete segíti a gyermek környezettudatos magatartásának kialakulását, megalapozza környezettudatos szemléletét.
219
Az óvodai nevelés célja: Az óvodáskorú gyermekek sokoldalú fejlődésének, a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatásának elősegítése, a hátrányok csökkentése, az életkori és egyéni sajátosságok, valamint az eltérő fejlődési ütem figyelembevételével (ideértve a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek ellátását is).
Alapelvek a nevelés gyakorlatában: A gyermek személyiségét tisztelet, elfogadás, szeretet, megbecsülés és bizalom övezi intézményünkben. A nevelés lehetővé teszi és segíti a gyermeki személyiség fejlődését, a gyermekek egyéni készségeinek és képességeinek kibontakoztatását. Az óvodai nevelésben alkalmazott pedagógiai hatásoknak a gyermekek személyiségéhez kell igazodniuk. Tiszteletben tartjuk a hátrányos megkülönböztetés tilalmát, törekszünk az esélyegyenlőség biztosítására és ez által nem adunk helyet semmiféle előítéletnek. Az alapelvek megvalósítása érdekében gondoskodunk: A gyermeki szükségletek kielégítéséről, az érzelmi biztonságot nyújtó derűs, szeretetteljes óvodai légkör megteremtéséről. a testi, a szociális és az értelmi képességek egyéni és életkor-specifikus alakításáról. a gyermeki közösségben végezhető sokszínű – az életkornak és fejlettségnek megfelelő – sokszínű tevékenységről, különös tekintettel, a mással nem helyettesíthető játékról. a szabad játék elsődlegességének biztosításáról. A tevékenységeken keresztül az életkorhoz és a gyermekek egyéni képességeihez igazodó műveltségtartalmakról, emberi értékek közvetítéséről a kisgyermekek egészséges fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges személyi, tárgyi környezetről. az esélyegyenlőség biztosításáról, A nemzetiséghez tartozó gyermekek óvodai nevelésében biztosítani kell az önazonosság megőrzését, ápolását, átörökítését, nyelvi nevelését és multikulturális nevelésen alapuló integráció lehetőségét. Az óvodapedagógus modell szerepe: A gyermekek életében meghatározó szerepe van a felnőtt utánzásának, ezért az óvodapedagógus és az óvoda valamennyi dolgozója kulcsszereplő a nevelés folyamatában. Sosem tévesztjük szem elől, hogy az óvodapedagógus elfogadó, segítő, támogató attitűdje a gyermekek számára modell, amit viselkedésükben lemásolnak, utánoznak, követnek. Nagyon lényeges momentum, hogy már az óvodába lépéskor hogyan fogadjuk a kisgyermeket. Az óvodás az elszakadás élményének feldolgozása után örömmel jár óvodába, ha tudja és érzi, hogy a felnőttek óvják és szeretik őt. Ez a nevelői attitűd töretlen kell, hogy maradjon az óvodáskor végéig, s a barátságos befogadásnak naponta ismétlődnie kell. Napi jó hangulatának megalapozásával lehetővé tesszük, hogy a gyermek maga is befogadóvá váljon, s harmonikusan fejlődjön személyisége. Az emberi tulajdonságok formálása csak demokratikus légkörben lehetséges, ez kizárja bármilyen autokratikus nevelési stílus előfordulását intézményünkben. 220
Saját mintánkkal elfogadást, megértést, szeretetet, kedvességet, türelmet, segítségadást, figyelmességet, humort közvetítünk a gyermekek felé. Törekszünk arra, hogy a pozitív tulajdonságokat erősítsük minden kisgyerekben. Ettől nő önbizalmuk, fokozódik biztonságérzetük, képessé válnak saját viselkedésük felülbírálására, korrigálására, a szokások, szabályok és normák megértésére és értelemszerű elfogadására.
A nevelő – oktató munkát segítők szerepe Nevelésünk során a pedagógiai munka közvetlen segítőjének tekintjük a pedagógiai asszisztenst és a dajkát. Az óvodapedagógus partnere, aki magatartásával, teljes lényével hatást gyakorol a gyermekekre. Minden gyermek közelében dolgozó felnőtt modell a gyermek számára, ezért fontos az összehangolt nevelési stílus. Az együttműködés alapja, hogy ők is ismerjék nevelési célkitűzéseinket, elvárásainkat a gyermeknevelésben. Kapcsolatuk az óvónővel, mint társsal fontos minta a gyermek számára, ezért a szóbeli érintkezésüket, kapcsolattartásukat a kölcsönös tiszteletadás jellemzi. A dajka-gyermek kapcsolatát szeretetteljes kommunikáció kíséri. Az óvodapedagógusok tevékenységének és az óvodánk működését segítő nem pedagógus alkalmazottak összehangolt munkája hozzájárul az óvodai nevelés eredményességéhez. Az óvodai élet szervezésében a gondozásnak is kiemelt szerepe van. Óvodapedagógusaink a gondozás folyamatában is nevelnek, építik kapcsolataikat a gyermekekkel, egyúttal segítik önállóságuk fejlődését együttműködve a gondozást végző többi munkatárssal.
2.3
A tevékenységközpontú óvodai nevelési program célja és feladata A 3-7 éves korú gyermekek társadalmi gyakorlatra való általános felkészítése, amely magában foglalja: a teljes gyermeki személyiség fejlesztését a tevékenységek által és a tevékenységeken keresztül; az életre való felkészítést a tevékenység által és a tevékenységen keresztül. Pedagógiai programunk a gyakorlat szükségleteiből kiindulva vezeti le a társadalmi követelmények rendszerét. A gyermekek, kiegyensúlyozott, egészséges én tudattal rendelkező, harmonikus személyiségének kibontakoztatása az egyéni képességek figyelembevételével, valamint erkölcsi tulajdonságaik és akaratuk fejlődésének elősegítése közös élményekre épülő közös tevékenységek által. A tulajdonságok, a képességek, a készségek, a szükségletek olyan rendszerét kívánjuk formálni, amelynek segítségével a gyermekek részvétele a napi életben egyszerűbbé, könnyebbé, válik. A kooperációs és kommunikációs képességek sikeres formálásának legfontosabb feltétele az élet közeli, színes tevékenykedés biztosítása a közösségben. A közösségben zajló folyamatok, a társas kapcsolatok, a közös tevékenykedés megszervezésére tudatosan törekszünk.
221
3
AZ ÓVODAI NEVELÉS ÁLTALÁNOS FELTÉTELEI Az óvodai nevelés feladata az óvodáskorú gyermek testi és lelki szükségleteinek kielégítése. Ezen belül: 1. az egészséges életmód alakítása 2. az érzelmi, az erkölcsi és közösségi nevelés 3. az anyanyelvi-, értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása
3.1
Az egészséges életmód alakítása
Az egészséges életmódra nevelés, az egészséges életvitel alakítása ebben az életkorban kiemelt jelentőségű. Az óvodai nevelés feladata a gyermek testi fejlődésének elősegítése. Célja: egészséges, biztonságos környezetben a gyermekek egészséges életmódra nevelése, az egészséges életvitel iránti igényének alakítása, valamint testi fejlődésének elősegítése. Feladataink: a gyermek gondozása, testi szükségleteinek, mozgásigényének kielégítése a harmonikus, összerendezett mozgás fejlődésének elősegítése a gyermek testi képességeinek, fejlődésének segítése az önkiszolgálás feladatainak kiegyensúlyozott, türelmes légkörben történő gyakoroltatása, a gyermek egészségének védelme, edzése óvása, megőrzése az egészséges életmód a testápolás, az étkezés, öltözködés, a betegség megelőzés és az egészségmegőrzés szokásainak alakítása a gyermek fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása, környezeti ártalmak kiküszöbölése, a környezet védelméhez és megóvásához kapcsolódó szokások alakítása, környezet tudatos magatartás megalapozása, a környezeti ártalmak kiküszöbölése, megfelelő szakemberek bevonásával – a szülővel, az óvodapedagógussal együttműködve – prevenció, korrekció, speciális gondozó - testi, lelki nevelési feladatok ellátása Egészséges fejlődéshez szükséges feltételek: tágas csoportszobák; az udvaron legyen füves, homokos, napos, árnyékos hely; a rendszeres és helyes táplálkozás; a gyermek egészségének, testi épségének védelme.
Testápolás Az óvodai élet megszervezésében a gondozásnak kiemelt szerepe van. Az óvodapedagógus a gondozás folyamatában is nevel, építi a kapcsolatait a gyermekkel, egyúttal segíti önállóságuk fejlődését. Mindannyian a fokozatosságra törekszünk a gyermekek önállóságának kialakításában. 222
A beszoktatás alatt minden gyermekkel együtt végezzük a teendőket, hogy megtanulhassák a testápolási szokások sorrendjét, módját. A testápolás a gyermekek tisztaságigényének kialakítását szolgálja. Az óvodai és családi gondozási szokások összehangolása segít az azonos elvek betartásában. Különös gonddal védjük a gyermekek érzékszerveit. A bőrápoláshoz, fogmosáshoz, a WC használatához megteremtjük a feltételeket úgy, hogy a gyermekek fokozatosan, önállóan végezhessék ezeket a teendőket. Öltözködés Az öltözködés védekezés az időjárás változásai ellen, de egyúttal fejleszti a gyermekek ízlését, önállóságát is. Az öltözék megválasztásában célszerű a réteges ruházat, melyre fel is hívjuk a szülők figyelmét. Megfelelő hely, idő ,biztosításával segíthetünk abban, hogy a gyermekek önállóbban öltözzenek. Edzés Az óvodai életnek nélkülözhetetlen elemei a mindennapi szabad mozgás és a szervezett mozgásos tevékenységek melyek jól szolgálják a gyermekek mozgáskoordinációjának fejlesztését. A jól szervezett séták, kirándulások a mozgásigényen kívül együttes élményt is jelentenek a csoport számára. Az egészség megőrzéséhez fontos, hogy a gyermekek szervezete képes legyen alkalmazkodni az időjárás változásaihoz. A szabad levegőn való tartózkodás növeli a szervezet ellenálló képességét. Tágas udvarunk lehetővé teszi a tevékenységeink szabadban történő elvégzését, gyakorlását (mindennapi testnevelés, kerti munka, környezet felfedezése, stb.). Pancsoló medencénket kihasználjuk a légfürdőnél hatásosabb vizes edzésre, pancsolásra. Télen szánkózásra, csúszkálásra tesszük alkalmassá az udvart. Pihenés A nyugodt pihenés feltétele a csend. Az elalvás előtti mesélés, dúdolás fontos, megnyugtató. A gyermekeknek különböző az alvásigénye, melyet tiszteletben tartunk, megtanítjuk társait nem zavarva, csendben pihenni, s biztosítjuk a folyamatos ébredést. A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végére: 11. Önállóan használja a WC-t. 12. Önállóan kezet mos, szükség szerint használja a körömkefét. 13. Önállóan fogat mos, a fogápoló szereket tisztán tartja. 14. Vigyáz a mosdó rendjére. 15. Szükség szerint használ zsebkendőt. 16. Szokásává válik a rendszeres, gondos tisztálkodás. 17. Az időjárásnak megfelelően, önállóan helyes sorrendben öltözik, vetkőzik. 18. Önállóan, kulturáltan étkezik. 19. Biztonságosan használja az evőeszközöket. 20. Ügyel saját személye és környezete rendjére.
223
3.2
Az érzelmi, az erkölcsi és közösségi nevelés
Az óvodáskorú gyermek egyik jellemző sajátossága a magatartás érzelmi vezéreltsége. A személyiségen belül az érzelmek dominálnak, ezért elengedhetetlen, hogy a gyereket az óvodában érzelmi biztonság, otthonosság, derűs, kiegyensúlyozott, szeretetteljes légkör vegye körül. Célunk a gyermekek kiegyensúlyozott, egészséges én tudattal rendelkező, harmonikus személyiségének kibontakoztatása az egyéni képességek figyelembevételével, valamint erkölcsi tulajdonságaik és akaratuk fejlődésének elősegítése közös élményekre épülő közös tevékenységek gyakorlása által. Feladataink: érzelmi biztonság, állandó értékrend, derűs, kiegyensúlyozott, szeretetteljes légkör biztosítása, annak biztosítása, hogy a gyermeket már óvodába lépéskor kedvező érzelmi hatások érjék, az óvoda alkalmazottai és a - gyermek, gyermek – gyermek, valamint az óvodai alkalmazottak egymás közötti kapcsolatát pozitív attitűd, érzelmi töltés jellemezze, a gyermek erkölcsi és szociális érzékenységének, én tudatának alakulása, önkifejező és önérvényesítő törekvéseinek segítése, neveljük a gyermekeket annak elfogadására, hogy az emberek különböznek egymástól, neveljük őket a különbözőség tiszteletére, a közösségi élményeken alapuló tevékenységek gyakorlása közben a gyermekek erkölcsi tulajdonságainak, együttérzésének, segítőkészségének, önzetlenségének, és figyelmességének erősítése, a közös élményeken alapuló tevékenységek gyakorlás közben akaratuk, önállóságuk, önfegyelmük, kitartásuk, feladattudatuk és szabálytudatuk fejlődésének elősegítése, ezáltal szokás- és normarendszerük magalapozása, a gyermekek nyitottságára alapozva annak elősegítése, hogy rácsodálkozzanak a természetben és emberi környezetben megmutatkozó jóra, szépre és tiszteljék, becsüljék azt, szűkebb és tágabb környezetük megismertetése, mely a hazaszeretet, a szülőföldhöz való kötődés alapja, a gyermeki magatartás alakítása érdekében az óvoda valamennyi dolgozójának modellértékű kommunikációja, bánásmódja és viselkedése a gyermeki magatartás alakítása érdekében, kiemelt figyelmet igénylő gyermekek esetében szükség szerint különös figyelemmel működik együtt az óvoda a speciális felkészültségű szakemberekkel. fokozott törődés a hátrányos helyzetű, halmozottan hátrányos helyzetű, sajátos nevelési igényű, elhanyagolt illetve kiemelkedő képességű gyermekekkel, megfelelő szakember (pszichológus, logopédus, gyógypedagógus, konduktor, stb.) segítségével. Beszoktatás a közösségi nevelés legfontosabb időszaka, hisz a gyermek új környezetbe kerül, ahol a megszokottól eltérő körülmények, felnőttek és gyerekek veszik körül. Feladatunk megkönnyíteni a gyermekek számára ezt a nehéz időszakot. Barátságos, szeretetteljes légkört, melegséget sugárzó környezetet alakítunk ki. Figyelembe vesszük a fokozatosság elvét mellyel megkönnyítjük a leválást. Nyitottságra törekszünk, mely nem csak a beszoktatásra korlátozódik, hanem igyekszünk a gyermek egész óvodai nevelésének idejére biztosítani a szülők szabad betekintését. 224
Az óvodába lépés feltételei Az óvodai felvétel, átvétel a jelentkezés napján történik. Óvodába az a gyermek vehető fel, aki a harmadik életévét az adott év december 31. napjáig betölti. A szülő gyermeke óvodai felvételét bármikor kérheti. Az újonnan jelentkező gyermek fogadása az óvodai nevelési évben folyamatosan történik. A gyermeket elsősorban abba az óvodába kell felvenni, átvenni, amelynek körzetében lakik, illetve ahol szülője dolgozik. A gyermek felvételéről, átvételéről az óvoda vezetője dönt. Az óvodába felvett gyermekek csoportba való beosztásáról az óvodavezető dönt, a szülők és az óvodapedagógusok véleményének figyelembevételével. A beszoktatás időszaka Az óvodakezdés első benyomásai óvodai “életre szóló” élményeket adnak, meghatározzák a gyereknek, szülőnek egyaránt az óvodához való viszonyát és a létrejövő kapcsolat minőségét. A programban ez a közismert tény válik a szocializációs nevelés mozgató erejévé. Az óvónő a gyermek óvodába lépése előtt kapcsolatot teremt, ismerkedik a családdal, és az óvodába kerülő gyermekkel. Tájékozódik illetve, tájékoztatja a szülőket az együttműködés lehetőségeiről és módjáról. (A szociokulturális benyomásokról a családlátogatás után készít feljegyzéseket). Az óvónő meghívja a szülőt, a gyerekkel együtt, látogassanak el a csoportba. A gyerek az együttlétből, a barátkozásból pozitív emlékeket visz magával, az újbóli találkozásra készteti. Fontos a kölcsönös megegyezés a fokozatos beszoktatás kezdési időpontjában és menetében, a szülő kérésének figyelembe vétele, az “anyával együtt” beszoktatás lehetőségének megteremtése. Az óvónő az óvodába lépéshez barátságos, melegséget árasztó környezetet alakít ki, kuckókkal, tevékenységre késztető eszközökkel. Az óvodához szoktatás kezdeti időszakában mindkét óvónő egész nap a csoportban tartózkodik. Szeretetteljes magatartással, az egyes szülőhöz, gyerekhez elfogadó odafordulással segítenek az “átállás” nehéz folyamatában. (A gyermeknek sokat segít, ha a szülő is elfogadja az óvónőt ). Az óvónő, az érzelmi kötődéssel mielőbbi létrejöttéhez hitelesen alkalmazza a megerősítés és a dicséret személyre szóló formáit. Az évközben érkező gyerekek fogadásában is körültekintően jár el. A program a beszoktatási időszakot tekinti a családdal való együttnevelés kiindulópontjának. A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végén: 11. Ragaszkodik társaihoz a csoportban dolgozó felnőttekhez. 12. A tevékenységekben együttműködik társaival, és a felnőttekkel. 13. Elfogadja az adott tevékenység által megkívánt magatartási formát. 14. Képes konfliktushelyzetben társaival egyezkedni. 15. Érdeklődik társai iránt, meghallgatja őket. 16. Az óvodai élet szokásait, szabályait betartja. 17. Együtt érez társaival, képes a különbözőségek elfogadására, tiszteletére. 18. Kialakul feladattudata, a vállalt feladatért felelősséget érez. 19. Érzelmileg és értelmileg elfogadja, megérti és követi az óvónő kéréseit. 20. Képes szükségletei kielégítését késleltetni. 225
3.3
Anyanyelvi, értelmi fejlesztés és nevelés
Az anyanyelvi nevelés Az anyanyelvi nevelés valamennyi tevékenységi forma keretében megvalósítandó feladat. Az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére, szeretetére nevelés közben a gyermek természetes beszéd és kommunikációs kedvének fenntartására, ösztönzésére, a gyermek meghallgatására, a gyermeki kérdések támogatására és a válaszok igénylésére szükséges figyelmet fordítani. A helyes beszéd elősegíti a gyermekek érzelmeinek kifejezését, fejleszti gondolkodását, ízlésvilágát, hozzájárul helyének megtalálásához környezetében, társaival való kapcsolatában. Az óvodai nevelés a gyermek érdeklődésére, kíváncsiságára mint életkori sajátosságra, valamint a meglévő tapasztalataira, élményeire és ismereteire építve biztosítson a gyermeknek változatos tevékenységeket. Ezeken keresztül további élményeket, tapasztalatokat szerezhet az őt körülvevő természeti és társadalmi környezetről. A különböző tevékenységi formák, illetve az óvoda egész napos nevelési programja a családdal együttműködve biztosítja az anyanyelv helyes, biztonságos kialakulását. Képessé teszi a gyermekeket a monolitikus beszéd megértésére, a társak megértésére, a párbeszédre, mások meghallgatására. A gyermekek különböző fejlettségi szinttel kerülnek az óvodába, vannak, akik gátlásosak, nehezen szólalnak meg. Az óvodai nevelés a korai beszédfejlesztés ideális helye. A hétfői napon az élmény meghallgatáson kívül, a beszédfejlesztés más lehetőségeit is beiktatjuk. Sor kerülhet nyelvi játékokra, beszédtechnikai gyakorlatokra. Mód adódik ilyenkor a drámajáték és szituációs játék szociális érzelemfejlesztő hatásának kiaknázására is. Nagyon sok esetben ilyenkor kerül felszínre, a gyermek régebben átélt negatív élménye. A gyermek metakommunikációs képességének fejlesztésével megkönnyíthetjük a társadalomba való beilleszkedésüket, kapcsolatteremtésüket. Élethelyzetekben, szituációs játékokban alkalmazzuk a köszönés, megszólítás, bemutatkozás gyakorlását. A szociális tanulás komplex feladatába beletartozik a gyermek társas érintkezési kultúrájának fejlesztése. Anyanyelvi nevelésünk legfőbb jellemzője, hogy játékos keretben végezzük, örömmel és sok ötlettel fűszerezve fejlesztjük a gyermekek készségét és képességét. Feladataink: biztosítjuk a beszélgetésre alkalmas, nyugodt légkört; biztosítjuk a beszédörömöt, hogy a gyermekek bátran nyilatkozzanak meg, mondják el élményeiket; megteremtjük minden gyermek számára a folyamatos beszéd gyakorlásának lehetőségét, különös tekintettel a sajátos nevelési igényű és hátrányos helyzetű gyermekekre; képessé tesszük a gyermekeket mások meghallgatására; folyamatosan bővítjük szókincsüket; törekszünk a beszédkultúra fejlesztésére olyan formában, hogy képesek legyenek a nyelvi kifejezés eszközeit változatosan használni; fejlesztjük beszédmegértésüket, beszédtechnikájukat, a gyermekek helyes kiejtését; logopédus és pszichológus segítségét kérjük a lassabban fejlődő, hátrányokkal küzdő, megkésett beszédfejlődésű, beszédfejlődésben gátolt gyermekek fejlesztésében. 226
A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végén: 11. Folyamatos, összefüggő mondatokkal fejezi ki magát beszédében. 12. Udvariassági kifejezéseket használ. 13. Minden magán és mássalhangzót tisztán ejt. 14. Beszédének tagoltsága, hangsúlya, hanglejtése megfelel anyanyelvünk követelményeinek. 15. Igényli a társakkal és felnőttekkel a beszélgetést. 16. Türelmesen végig hallgatja társait, és a felnőtteket. 17. Olyan szókinccsel rendelkezik, amely lehetővé teszi számára gondolatainak érthető kifejezését. 18. Szívesen bekapcsolódik az anyanyelvi játékba. 19. Az illemszabályokat korának megfelelően alkalmazza. 20. Beszédét megfelelő metakommunikáció kíséri.
Az értelmi fejlesztés, nevelés megvalósítása Célunk, hogy az óvodáskor végére a gyermekek egészségesen fejlődő, harmonikus személyiséggé váljanak, rendelkezzenek olyan készségekkel, melyek alkalmassá teszik őket a zökkenőmentes iskolakezdésre. Feladataink: változatos tevékenységek biztosítása a gyermekek meglévő tapasztalataira, élményeire és ismereteire építve, további élmények biztosítása, melyben tapasztalatot szerezhet az őt körülvevő természeti és társadalmi környezetéről a gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteinek rendszerezése, bővítése, különböző tevékenységekben, valamint élethelyzetekben történő gyakorlással,
kísérletezgetéssel; az értelmi képességek ( érzékelés, észlelés, emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás) és alkotóképesség fejlesztése; Valamennyi értelmi képesség, különösen a képzelet és a kreativitás fejlődését elősegítő, ösztönző környezet biztosítása. az értelmi képességek fejlesztése során is különös gonddal fordulunk a sajátos nevelési igényű, hátrányos helyzetű valamint a tehetséges gyermekek felé, szükség esetén szakemberek segítségét igénybe véve. A gyermekek érdeklődésére, kíváncsiságára, mint életkori sajátosságokra építve változatos tevékenységeket biztosítunk számukra, melyeken keresztül tapasztalatokat szerezhetnek természeti és társadalmi környezetükről. Az ismétlés és gyakorlás során alakul ki a tevékenység, ami egyszerre: játék, tanulás, munka. Játék, mert örömmel végzi. Tanulás, mert tapasztalatot szerez, ismeretei bővülnek, lassan kialakul a tudatos, tervszerű tevékenység. Munka, mert erőfeszítést kíván és célirányos. A tevékenységek ilyen komplex megjelenése formálja a legsokoldalúbban a gyermeket. 227
A tevékenységrendszer jellemző vonásai játékközpontú: érvényesül benne a játék, vezető szerepe; komplex, amely az egyes tevékenységi formák, valamint az egyes műveltségtartalmak együttes megjelenését, illetve egymásba való átmenetét jelenti; a cselekvés dominanciája érvényesül; utánzásos tanulási forma a meghatározó az óvodapedagógus modellnyújtó szerepe mellett; élményszerű; a gyermekek önállóságára épít; a próbálkozás, felfedezés lehetőségét biztosítja; időt ad az ismétlésre; a gyermekek kívánságát, új iránti vágyát kielégíteni; figyelembe veszi a gyermekek fokozott mozgásigényét, és igyekszik azt is kielégíteni.
4
AZ ÓVODAI ÉLET MEGSZERVEZÉSÉNEK ELVEI 4.1
Az óvoda irányítása, szervezeti felépítése Az óvodai munka irányítója, a munkáltatói jogkör gyakorlója az óvodavezető. Felelős az intézmény szakszerű, törvényes működéséért, a részben önálló gazdálkodásért. Az óvodavezetőt a nevelőmunka szervezésében, irányításában, ellenőrzésében a tagóvoda vezető és a munkaközösség-vezető segíti. Az óvodavezetőséget a tagóvoda vezető rendszeresen tájékoztatja az óvodát és dolgozóit érintő kérdésekben. Az óvodavezetőség tagjai: óvodavezető tagóvoda vezető szakmai munkaközösség-vezető minőségbiztosítási vezető Az óvoda irányításának és szervezeti felépítésének részletes kidolgozása az SZMSZ-ben található.
4.2
Az óvoda személyi feltétele Az Óvoda alkalmazottainak száma:
15 fő. Jelenleg (fő)
Pedagógiai képesítéssel rendelkező főállású óvodapedagógusok száma Pedagógiai asszisztens Pedagógiai munkát segítő főállású szakképzett dajkák száma Egyéb munkakörben foglalkoztatott rész munkaidős
8 1 4 1 228
Nevelőtestületünk tagjainak legfőbb célja szakmai tudásuk legjavát adni a gyermekek óvodai nevelésében. A többéves szakmai gyakorlat, a pedagógiai és pszichológiai ismeretek mindezeket kellően támasztják alá. Nevelőtestületünk tagjainak nevelési alapelvekben azonos a gondolkodásmódja. Általános és szakmai műveltségük gazdagítására, a továbbképzés és az önképzés lehetőségeit eredményesen használják ki. A megszerzett ismeretek nem öncélúak, hanem azokat átadva a kollektíva szellemi gyarapodását is szolgálják. Ezzel erősödik az egységes szemlélet, az óvodapedagógusok együttműködő-képessége, növekszik szakmai tudása. A különböző tanfolyamokon kapott képzettséget, elsősorban a mindennapi tevékenységek gazdagítására használjuk ki. Az óvodapedagógusi tevékenységnek és az óvoda működését segítő nem pedagógus alkalmazottak összehangolt munkájának hozzá kell járulnia az óvodai nevelés eredményességéhez. Minden főállású dajka szakképzett, az óvónőkkel együttműködésre törekedő. A gyermek számára a tiszta, barátságos légkör kialakításához, fenntartásához, rendszeretetükkel, "anyai" közeledésükkel, gondoskodásukkal járulnak hozzá. A dajkák és a pedagógiai asszisztens a pedagógiai ismeretek mélyebb tudását, szakszerűen alkalmazzák a napi munka során a gyermekek nevelésében, segítve ezzel az óvónők munkáját. A helyi nevelési programon történő változtatáskor a nevelőtestület kétharmadának egyhangú döntése szükséges. A nevelőtestületi értekezlet vonatkozó napirendi pontjához meghívjuk a véleményezési jogot gyakorló Szülői munkaközösség képviselőjét is.
4.3
Tárgyi feltételek
A helyi óvodai nevelési program sikeres megvalósításának feltétele az intézmény személyi és tárgyi erőforrásainak hatékony felhasználása. Az óvoda 2 csoport részére épült, majd 1984-ben, további 3 csoporttal bővült. Jelenleg maximálisan 100 gyermek számára nyújt korszerű napközis ellátást. A 4 csoportszoba egyenként 50 m2 , tágas, levegős, jól megvilágított. Hozzájuk öltöző és mosdó tartozik. Az épület két részből áll, így egy nagyobb és egy kisebb melegítő konyha, felnőttek számára öltöző, egy iroda, mosdó helyiségek állnak rendelkezésre. Nevelői szobánk öltözőként is funkcionál a dolgozók részére. A mellette lévő fejlesztőszobában, teremtünk lehetőséget szülő fogadására (négyszemközti beszélgetés)
229
4.4
Az óvodai élet megszervezése
A nevelés tervezése és időkeretei Az óvodai életrend megszervezésénél maximálisan biztosítjuk a gyermeki jogokat (vallási, nemzeti, etnikai), figyelembe vesszük a napi élet szervezésénél a gyermek aktuális állapotát, szükségleteit, érdeklődését, terhelhetőségét. Fontos a tevékenységek közötti harmonikus arány kialakítása. A program alkalmazásakor az óvodáskorú gyermek fő tevékenységét, a játék kitüntetett szerepét tartjuk szem előtt. Ebből következik, hogy a legtöbb időt a napirendben erre a tevékenységre fordítjuk. A játékban megvalósíthatók a különböző fejlesztési feladatok, melyekhez az óvodapedagógusnak megfelelő időt, helyet és eszközt kell biztosítania, valamint olyan légkört, ahol a gyermek felszabadultan tevékenykedhet és választhat a lehetőségek közül. A gyermek egészséges fejlődéséhez, fejlesztéséhez a rugalmas és folyamatos napirend és heti rend biztosítja a feltételeket a megfelelő időtartalmú komplex és párhuzamosan végezhető, differenciált tevékenységek tervezésével, szervezésével. A nevelés és a tanulás tervezése egy tömbben, egymással szoros kölcsönhatásban valósítható meg. A cél és a feladatok ismeretében a fejlesztést hosszú távon, éves, féléves periódusban gondoljuk át. Nevelési-fejlesztési tervünk egy vagy két hetes ciklusban íródik. Ez biztosítja a gyermeki tapasztalatok, spontán ötletek tudatos beépítését a tevékenységek tervezésébe. A tervezésnél nem az ismeretanyag növelése, hanem a sokszínű tevékenység kap hangsúlyt, melyben a gyermek önmagát próbálhatja ki. A nevelési folyamatba szervesen illeszkedő tanulási folyamatot - önálló és irányított tapasztalatszerzések; - kísérletezgetések; - párhuzamos és komplex foglalkozások alkotják.
4.5
Tevékenységek és a nevelés ajánlott időkeretei
Nyitva tartás: reggel 6-tól délután 17-ig, hétfőtől péntekig napi 11 óra. Az óvoda teljes nyitvatartási idejében a gyermekekkel történő foglalkozások mindegyikét óvodapedagógus irányítja. A nevelés időkereteinek céltudatos megtervezése a gyermekek optimális életrendjét jelenti. A napirend és a heti rend biztosítja a feltételeket a megfelelő időtartamú párhuzamosan végezhető, differenciált tevékenységek tervezésével és szervezésével a gyermekek egészséges fejlődéséhez. Nyugodt, kiegyensúlyozott, kiszámítható óvodai környezetet teremt számukra. A napirend biztonságos támpont a gyermekek számára, melyben az egyes tevékenységek időkeretei a gyermekek korának, fejlettségének megfelelően alakulnak. A napirenden belül a legtöbb időt a gyermekek legfontosabb tevékenysége, a szabad játék kapja, igazodva a különböző tevékenységekhez és a gyermekek egyéni szükségleteihez. 230
A óvodákban a csoportok napirendjének kialakításában meghatározó szempont a folyamatosság és a rugalmasság biztosítása. Igazodik a különböző tevékenységekhez és a gyermekek egyéni szükségleteihez, tekintettel van a helyi szokásokra és igényekre is. A napirend folyamatosságán belül javasoljuk, hogy a tízórai 8.30 - 9.30 az ebéd 11.30 - 12.30 óra között történjen. A heti rend a napirendhez hasonlóan a folyamatosságot, a rendszerességet, a nyugalmat segíti elő az óvodai csoportokban. A heti rend összeállításánál arra ügyelünk, hogy jusson elegendő idő a gyermeki tevékenységek, kezdeményezések, ötletek és javaslatok meghallgatására, kipróbálására vagy közös megvalósítására. A nyári időszakra tartalmas, a gyermeki szabadságot tiszteletben tartó, gondosan megtervezett napirend szolgál. Az óvodapedagógusok megteremtik a feltételeket és a lehetőséget, hogy a gyermekek az évszak örömeit szabadon élvezzék, miközben változatos tevékenységeket biztosítanak számukra. Feladataink: heti rend és napirend összeállítása (tornaterem beosztása); napirend összeállítása tükrözze a Sajátos nevelési igényű gyermekek igényeit ( más tevékenységi idő, hosszabb az étkezés időtartama; nevelőmunka negyedéves tervezése, értékelése; heti, kétheti nevelési-tanulási tervkészítés; gyermekek fejlődésének megfigyelését szolgáló mérés, feljegyzések vezetése; fejlesztési munka tervezése, dokumentálása, szükség esetén fejlesztő pedagógus bevonása. 4.6
Óvodánk külső kapcsolatai Kapcsolatunk a szülőkkel Az óvodai nevelés a családi neveléssel együtt, azt kiegészítve szolgálja a gyermek fejlődését. Ennek alapvető feltétele a családdal való együttműködés. Az óvodapedagógus figyelembe veszi a családok sajátosságait, szokásait, az együttműködés során érvényesíti az intervenciós gyakorlatot, azaz a segítség nyújtás családhoz illesztett megoldásait. Amennyiben a szülő igényli a családlátogatást még a nevelési év kezdése előtt végzik az óvodapedagógusok. Fontosnak tartjuk, hogy otthonában minél korábban ismerjék meg a gyermeket, anamnézisét, családi környezetét. Egyrészt a szülőnek is van ideje felkészíteni a kicsit, be-belátogatni vele az óvodába, másrészt az óvodapedagógus is konkrétabban tudja a beszoktatást, a nevelőmunkát tervezni. Fontos szempont az óvodapedagógus - szülő kapcsolat alakítása. Törekszünk a kölcsönös tisztelet és bizalom kiépítésére. Ez csak a folyamatos és hiteles tájékoztatással érhető el. A törvény által meghatározott módon a tanköteles korú gyermekek szüleit kérésükre évente két alkalommal, írásban tájékoztatjuk gyermekük aktuális fejlettségi szintjéről. Az együttműködés formái változatosak, a személyes kapcsolattól a szülői értekezleteken, munkadélutánokon, szülői munkaközösségi értekezleteken, nyíltnapokon túl a különböző rendezvényekig magukba foglalják azokat a lehetőségeket, amelyeket az óvoda illetve a család teremt meg.
231
Óvodánk nyitottsága lehetővé teszi, hogy a szülők az óvodapedagógussal való előzetes egyeztetés után bármilyen tevékenységbe bekapcsolódhatnak. A közös ünnepeken, kirándulásokon és más programjainkon aktívan részt vehetnek.
4.7
Az óvoda hagyományos ünnepei, egyéb rendezvényei Az ünneplés lényege sokszor nem is maga az ünnep, hanem a sok-sok előkészület, ami rengeteg tevékenységre, ötletek kidolgozására, önálló elképzelések megvalósítására ad módot. A csoporton belüli közösségi érzések alakítására kitűnő alkalmat teremt. Az együttműködés során tág teret kap a kooperáció és kommunikáció gyakorlására. A készülődés sokszínűsége érzelmileg ráhangolja a gyermekeket egy-egy ünnepre. A feldíszített terem, a megvalósított ötletek együttes értékteremtése, a közös öröm legjobb eszköze a közösség alakításának. Ezt fokozhatjuk, ha a készülődésbe bevonjuk a szülőket is. Az ünnep lehetőséget ad: a szülőkkel való szorosabb kapcsolatra; az óvodai munkába való betekintésre; változatos tevékenységre, esztétikai élményekre, a közösségi érzések széles skálájának megmutatkozására; a hétköznapokból kiemelkedő aktivitásra, kreativitásra; a hagyományok ápolására, az óvoda sajátos arculatának megmutatkozására Október December Február Március Május Június
Ovi nyitó Mikulásvárás, Karácsony Nyílt farsang (a családdal együtt vetélkedés, ünneplés) Nemzeti ünnep Anyák napi köszöntés Gyermeknap Évzáró, Ballagás
A környezettudatos viselkedés megalapozását elősegítő világnapok: - Madarak és fák napja - Föld napja - Víz világnapja - Állatok napja
4.8
Egyéb külső kapcsolatok Óvodába lépés előtt: Bölcsődével A bölcsödéből óvodába történő zavartalan átmenet céljából.
232
Az óvodai élet során: Pedagógiai Szakszolgálattal A magatartási zavarral, részképességek fejletlenségével küzdő gyermekek számára szaktanácsadói és fejlesztő tevékenység céljából. A szülő segítséget kap nevelési problémáinak megoldása, a gyermek beszéd-hibáinak javítására. Szociális szolgáltató intézménye A nehézségekkel, hátrányokkal küzdő családok szociális, mentálhigiénés segítése céljából. Egészségügyi szolgálattal Kapcsolatot tartunk minden olyan intézménnyel, amely az óvodába lépés előtti időszaktól kezdődően, a gyermek egészségvédelmével, fejlesztésével, gondozásával kapcsolatos. Így állunk szoros kapcsolatban az iskola-egészségügyi szolgálattal, a házi gyermek szakorvosokkal, a védőnőkkel, az Állami Népegészségügyi és Tisztiorvosi Szolgálattal. Általános Iskolákkal Az óvodai élet után minden gyermek számára meghatározó, ha a magasabb lépcsőfokot jelentő intézményekkel a kapcsolatunkat egymás munkájának megismerésére alapozzuk. A kapcsolattartás formái: tanítók látogatása az óvodai foglalkozásokon és rendezvényeken, óvónők iskolai nyíltnapokon történő részvétele, leendő iskolások ellátogatása az őket fogadó általános iskolába. Legintenzívebb a kapcsolatunk a Thököly Imre Általános Iskolával, ahová óvodásaink túlnyomó többsége iratkozik be. Jó a kapcsolatunk még a Gönczy Pál Általános Iskola és a Bárdos Lajos Általános Iskola alsós nevelőivel is. Művelődési Házzal Gyermekműsorokra látogatás, kiállítások megtekintése által színházi -esztétikai élményhez juttatás céljából. Múzeummal Múzeumi élmény, hazafiságra nevelés, a megfelelő viselkedés elsajátítása. Nemzeti feladatok ellátása, a kultúra átörökítése, hagyományápolás, a gyermekek életkorának megfelelően. Külsős előadóművészekkel Bábelőadások, zenés rendezvények, programok. Városi Önkormányzattal Meghatározója a program működésének pedagógiai vonatkozásain keresztül a fenntartót érintő költségeket illetően is 5
AZ ÓVODAI ÉLET TEVÉKENYSÉGI FORMÁI ÉS AZ ÓVODAPEDAGÓGUS FELADATAI 5.1
Játék A játék a személyiség fejlesztés és az óvodai nevelés legfontosabb és legfejlesztőbb eszköze, olyan komplex tevékenységforrás, amelyet tudatosan felhasználunk a nevelés folyamatában a célok eléréséhez 233
A játék elválaszthatatlan a fejlődés egészétől, a kognitív, az érzelmi, akarati, szociális, társas fejlődéstől, a mozgástól, a világkép és a tudat kialakulásától. Az egészséges, harmonikusan fejlődő gyermek esetében tehetséggondozást, az egyéni szintek kibontakoztatását, a kreatív önkifejezés fejlődésének lehetőségét támogatjuk, ehhez adunk érzelmi biztonságot, inger gazdag környezetet, és biztosítjuk a szabad játék és korai tanulás minden feltételét. A mozgás, a testséma és az én megismerése, a percepció, a gondolkodás, azon belül a fogalmi gondolkodás és a beszédfolyamatok, a kommunikáció fejlődése mind-mind játékba ágyazódik. A kisgyermek első valódi játszótársa a családban, az óvodában is a felnőtt - a szülő és az óvodapedagógus. Utánozható mintát ad a játéktevékenységre, majd amikor a szabad játék folyamat már kialakult, bevonható társ marad, illetve segítővé, kezdeményezővé lesz, ha a játékfolyamat elakad. Az óvodapedagógus tudatos jelenléte biztosítja a gyermek számára az önállóságot, szabadságot: a játéktevékenység kiválasztásában; a játékeszközök megválasztásában; a társak megválasztásában; a gyermeki játékelgondolás megvalósulásában; a játszóhely megválasztásában és kialakításában A játéktevékenység célja, a gyermek szabad képzelettársításának elősegítése. Az intellektuális, mozgásos, szociális kapcsolatok, élmények többszöri átélésével a gyermekek egyéni vágyainak és ötleteinek kibontakoztatása. Feladataink: Biztosítjuk a különböző játékformákhoz (a gyakorló-, a szimbolikus-szerepjátékokhoz, konstruáló-, és szabályjátékokhoz) : a játékhoz szükséges optimális feltételek folyamatos biztosítása (hely, idő, eszköz), ötleteinkkel segítjük a sokszínű játék kibontakozását; a gyermekek egyéni élményeit közös élményszerzési lehetőségekkel bővítjük, melyek megjelenése fejleszti a játékot; tiszteletben tartjuk a játék önállóságát; szükség esetén és igény szerint bekapcsolódunk a játékba és együtt játszunk a gyermekekkel; az egyenlőtlen fejlődés és a sajátos nevelési igény esetén a fejlődőképes idegrendszer öngyógyító tendenciáinak erősítését, megsegítését támogatjuk, igényeihez és fejlesztéséhez mérten biztosítjuk a lehetőségeket. - támogató, serkentő, ösztönző magatartástanúsítása a játékban, - segítségadás a játékközben kialakult konfliktushelyzetek demokratikus feloldásában, - beszédkészség fejlesztése a játékon keresztül, - hangsúlyos az indirekt játékirányítás felelőssége az óvodapedagógus tudatos jelenléte mellett. A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végére: 1. 2. 3. 4. 5.
Játéka nyugodt, elmélyült. Játékhelyzetben újraalkotja a felnőttek tevékenységét, kapcsolatait. Társaival játék során cselekvéseit összehangolja. Alkalmazkodik a játék szabályaihoz. Elfogadja és megérti játszótársai elgondolását 234
6. Le tud mondani egy-egy kedves játékszeréről 7. Játék során szabályokat alkot. 8. Képes szerepjátékok megszervezésére, az ahhoz szükséges játékszerek kiválasztására. 9. Képes szerepvállalásra és a szerepek elosztására. 10. Játékához eszközöket készít. 5.2
Szabadidős tevékenység A kisgyermek a sokféle felkínált tevékenység közül nehezen tud választani, hisz egyszerre szeretne mindent csinálni, megfigyelni. Döntését legtöbbször természeti szükségességek, társadalmi kötelezettségek befolyásolják. A szabadidő igazi tartalma: a termékeny idő-felhasználási lehetőségek közül önkéntes, szabad választás. Célunk, a szabad, autonóm egyéniség által determinált öntevékenység egyenlő a döntéssel. Ennek közelébe kell eljuttatni a gyermekeket. Meg kell tanítanunk arra, hogyan gazdálkodjon a számára felszabaduló idővel, hogy ez által cselekvő, önálló egyéniséggé váljon. Az óvodások egésznapi óvodai tartózkodása, sajátos értelmezést ad a szabadidőnek. Főként a délelőtti és délutáni játék időszak az, amikor szabadon tevékenykedhetnek. Ekkor nyílik alkalom a felkínált lehetőségek közül önként választani (barkácsolás, ábrázolás, társasjáték tanulás, stb.). Ehhez járul annak az átjárhatóságnak a megvalósulása az udvari játékban, ahol másik csoport gyermekeivel, óvónőjével együtt tevékenykedhet. Amennyiben az időjárás megengedi, a gyermekek egészséges nevelésének érdekében a szabadban teremtjük meg a mozgásos, ügyességi játékok, a barkácsolás, ábrázolás, éneklés lehetőségét is. A szabadidő értelmezésekor a napi tevékenységeken túl alkalomszerű tevékenységeket is tervezünk. Kiállításokat, múzeumi tárlatokat nézünk meg együtt. Évente két alkalommal (ősszel és tavasszal) műsoros délelőttöt szervezünk, ahol a szórakozást, vetélkedést, főzés is színesíti. Ezekkel az alkalmakkal a családokat szeretnénk közelebb hozni egymáshoz és az óvodához, s alkalmat adni arra is, hogy a szülők munkánkba betekinthessenek. A szabadidős tevékenységek, az átjárhatóság biztosításával hozzászoknak a gyermekek az önálló döntéshez, megtanulnak biztonságosan eligazodni környezetükben. A gyermekeknek alkalmuk nyílik új kapcsolatok teremtésére, s egyben a másokhoz való alkalmazkodás gyakorlására. Erősítjük a pozitív beállítódást, az egymás iránti érdeklődést, a segítőkészség, a tolerancia kialakulását.
Feladataink: Biztosítjuk a csoportszobák tereinek kiszélesítését a gyermekek nagyobb mozgás és tevékenységi lehetőségének érdekében. Időről-időre bővítjük, változtatjuk a választható tevékenységeket. Egyszerű saját és a gyermekek által készített eszközökkel segítjük fantáziájuk fejlődését. Lehetőséget kínálunk az egyéni képességek, differenciált fejlesztésére, 235
5.3
Vers, mese
A tevékenység célja: A gyermekek érzelmi, értelmi és etikai fejlődésének segítése, pozitív személyiségjegyeinek megalapozása A gyermekek érzelmi, erkölcsi, értelmi fejlődésének segítése, biztonságos önkifejezésének fejlesztése a nyelv szépségének, kifejező erejének megismertetésével, a helyes nyelvhasználattal, mondatszerkesztéssel, valamint irodalmi érdeklődésük felkeltése. A magyar kultúra értékeinek átörökítése, a csodákkal teli meseélmények segítségével és a versek zeneiségével, rímeinek csengésével történik. A mese különösen alkalmas az óvodás gyermek szemléletmódjának, világképének kialakítására. Visszaigazolja a kisgyermek szorongásait, s egyben feloldást és megoldást kínál, a gyermeki élményfeldolgozás egyik legfontosabb formája. A gyermekek saját vers - és mesealkotása, annak mozgással és/vagy ábrázolással történő kombinálása az önkifejezés egyik igen fontos módja. Ámulattal hallgatja a 3 éves a nyelvi játékokat, mondókákat, az ismétléseken alapuló láncmeséket, míg a nagyobbak a verses meséket, népmeséket és a műmeséket. Szeretik a versek képi világát, a humort és a csattanós történeteket. A nap bármely szakában kezdeményezhetünk mesét, verset, történethallgatást, mely kapcsolódik az óvodai élet bármely területéhez, zenéhez, vizuális élményhez. Az irodalmi alkotások esztétikája az anyanyelvi nevelés eszköze is. Az irodalom művészisége kínálja a legtöbb lehetőséget a nyelv művelésére, nyelvi kultúránk elsajátítására. A versek mondogatása, a mesék dramatizálása, a mesék újra átélése jelentős a gyermekek érzelmi életében, és fontos a beszédnevelés szempontjából is. A beszéd és kifejezőképesség fejlesztésén, a szókincsbővítésen túl a mese és a vers segít az emberi kapcsolatok, lehetséges, megfelelő viselkedésformák megismerésében, megértésében, erkölcsi tartalma van, belső indulati élményeket közvetít. Emberi érzelmeket közvetít, megmozgatja a gyermekek fantáziáját, a belső képalkotásnak ez a folyamata a gyermeki élményfeldolgozás egyik legfontosabb formája. A gyermekek képzelete, empátiája segíti a műalkotások befogadását. A beleélés folyamatában fejlődik egész személyiséggé. A báb a képszerű átélést, a képszerű fogalomalkotás magasabb szintjének kialakulását segíti. Hozzásimul a gyermek szimbólumalkotó, játékos kedvéhez. Fontos, hogy az óvodapedagógusok tarsolyában sok történet, mese, vers legyen, amely bármikor felidézhető. Az irodalom - hallgatáshoz megfelelő helyet, nyugalmat és eszközöket biztosítunk.
236
Feladatok: Elsődleges feladatunk a meséléshez és a mesehallgatáshoz szükséges feltételek megteremtése. Egyaránt merítünk a népi, a klasszikus és a kortárs irodalmi művekből. Lehetőséget biztosítunk a gyermeknek saját vers- és mesealkotásra, ezzel elősegítve önkifejezésüket. Fejlesztjük a gyermekek nyelvi képességeit, versekkel, mesékkel, dramatikus játékokkal. képeskönyvek elérhetőségének biztosítása, a könyvek megbecsülésére nevelés, a gyermekek önálló elképzeléseinek segítése, az önkifejezés lehetőségének támogatása, a szülők meggyőzése az otthoni rendszeres mesélés fontosságáról. A Sajátos nevelési igényű és hátrányos helyzetű gyermekek felé olyan módon közvetítjük az irodalmi alkotásokat, hogy számukra is élményt jelentsen, befogadhatóvá váljon. A fejlődés várható eredménye az óvodáskor végén 1. Szívesen mesél, versel. 2. Gondosan bánik a könyvekkel. 3. Figyelmesen, csendben végighallgatja a mesét, verset. 4. Néhány mesét, verset, mondókát képes emlékezetből felidézni. 5. Várja, igényli a mesehallgatást. 6. Tud történeteket kitalálni, elmondani, befejezni. 7. Felismeri a mese és valóság közötti különbséget. 8. Képes azonosulni a mesehősökkel. 9. Képes önálló mesemondásra. 10. Bábozással, dramatizálással megjeleníti a mesét, történetet
5.4
Ének, zene, énekes játék A tevékenység célja: A gyermekek zenei érdeklődésének felkeltése, zenei ízlésük, hallásuk, ritmusérzékük, harmonikus, szép mozgásuk fejlesztése, esztétikai fogékonyságuk formálása, zenei anyanyelvük megalapozása. Az óvodában a környezet hangjainak megfigyelése, az ölbeli játékok, a népi gyermekdalok, az éneklés, az énekes játékok, a zenélés örömet nyújtanak a gyermeknek, egyben felkeltik zenei érdeklődését, formálják zenei ízlését, esztétikai fogékonyságát. A felnőtt minta spontán utánzásával az éneklés, zenélés részévé válik a gyermek mindennapi tevékenységének.
Feladatok: A felhasznált zenei anyagokat igényesen, az életkornak és az adott csoport képességszintjének megfelelően válogatjuk, különös tekintettel a sajátos nevelési igényű, és hátrányos helyzetű gyermekekre. A 3-7- éves korban megtervezhető hagyományos zenei tartalmak biztosítása, elősegíti a zenei anyanyelv kialakulását, Biztosítjuk a tevékenység szervezeti formáit. 237
A közös éneklés és játék örömének megteremtésével a gyermekek érzelemvilágának gazdagítása, A felnőtt minta spontán utánzási lehetőségének megteremtése a mindennapokban, A zene- ritmus- mozgás kapcsolatában a gyermekek harmonikus szép mozgásának alakítása, Fejlesztjük a gyermekek nyelvi képességeit mondókákkal, gyermekdalokkal és a zenei képességfejlesztő játékokkal. A népdalok, a gyermek néptáncok, és népi játékok alkalmazásával a néphagyományok megismertetése, ezáltal a szülőföld értékeinek átörökítése, a nemzetiségi kultúra jellegzetes sajátosságainak megismertetése, Az énekes népi játékok és az igényesen válogatott kortárs művészeti alkotások fontos eszközül szolgálnak a gyermekek zenei képességeinek (a ritmus, éneklés, hallás, mozgás) és zenei kreativitásának alakításában. A zenehallgatási anyag megválasztásánál az óvodapedagógus vegye figyelembe a nemzetiségi, etnikai kisebbségi nevelés esetében a gyermekek hovatartozását is. A zenehallgatás mélyíti az esztétikai érzelmeket. A zenei művek hallgatása, élvezete nyugtatóan hat a gyermekekre, de a mozgás-improvizáció segítőjeként, motiválójaként is alkalmazzuk a zenét. Az óvodapedagógusok hangszeres játékát, esztétikai hatását nem múlhatja felül a gépi zene. A fejlesztés tartalma korosztályoknak megfelelően dalanyagból, zenehallgatási anyagból, a magas-mély hangok megkülönböztetéséből, dallam, ritmus visszaénekléséből, halk-hangos és gyors-lassú fogalom pár érzékeléséből, egyenletes lüktetés, dallam, ritmus motívumokból áll.
A fejlődés várható eredménye az óvodáskor végén
1. Élvezettel hallgat zenét. 2. Tud néhány mondókát, dalt tisztán, helyes szövegkiejtéssel egyedül is énekelni. 3. A különböző mozgásokat, táncmozdulatokat társaival együtt esztétikusan végzi. 4. Tud élvezettel, irányítás nélkül néhány dalos játékot játszani. 5. Tud dallam-és ritmusmotívumokat egyénileg visszaénekelni, visszatapsolni. 6. Látható, hallható jelre tud dallamot bújtatni. 7. Felismeri a halk-hangos és tud halkan, hangosan énekelni, beszélni. 8. Megkülönbözteti az egyenletes lüktetést, a dal ritmusát ki tudja emelni a dalból. 9. Megkülönbözteti a gyors-lassú tempót, érzékelteti többféle formában. 10. Képes hangok, hangszínek, hangszerek hangjának felismerésére.
5.5
Rajzolás, mintázás, kézimunka
A vizuális tevékenység célja a gyermekek élmény- és fantáziavilágának képi, szabad önkifejezése. A gyermekek tér-, forma-, színképzetének gazdagítása, esztétikai érzékenységük, szép iránti nyitottságuk, igényességük alakítása. A rajzolás, festés, mintázás, építés, képalakítás, a kézi munka az ábrázolás különböző fajtái, a műalkotásokkal, a népművészeti elemekkel, az esztétikus tárgyi környezettel való ismerkedés is fontos eszköze a gyermeki személyiség fejlesztésének. 238
Feladat: Megteremtjük a gyermeki alkotó-, alakító tevékenység feltételeit. A szabad alkotás lehetőségének biztosítása a mindennapokban Fejlesztjük a 3-6-7 éves korban tervezhető alkotó, alakító tevékenységek tartalmát, minőségét. Biztosítjuk a tevékenység szervezeti formáit. Megismertetjük a gyerekeket az eszközök használatával a különböző anyagokkal, a rajzolás, mintázás és kézi munka, különböző technikai alapelemeivel és eljárásaival. Az ábrázolótevékenységgel kapcsolatos higiéniai szokások megtanítása, A 3-6-7-éves korban tervezhető alkotó tevékenységek tartalmának differenciált tervezése, A gyermekek tevékenységvágyának felkeltése, a kezdeményezés, kreatív önmegvalósítás érvényre juttatása, Képi gondolkodásuk fejlesztése, esztétikai érzékenységük fokozása, A gyermeki alkotások pozitív értékelése, Nagy hangsúlyt fektetünk a sajátos nevelési igényű gyermek vizuális fejlesztésére. Ezen tevékenységek az egyéni fejlettséghez és képességekhez igazodva segítik a képiplasztikai kifejezőképesség, komponáló-, térbeli tájékozódó- és rendezőképességek alakulását, a gyermeki élmény és fantáziavilág gazdagodását és annak képi kifejezését. Valamint elősegítik a gyermekek ízlésének, befogadó-, alkotó-képességének, fantáziájának, kreatív gondolkodásmódjának kibontakozását, az esztétikumra való érzékenységének kifejlesztését. Fontos a térre, formára, látványra vonatkozó élmények bővítése. Elengedhetetlen, hogy fejlesszük a képességeket a formai, technikai tapasztalatszerzés biztosítása, folyamatos bővítése (textilfestés, szövés, üvegfestés, varrás, fonás) szempontjából. Anyagokat gyűjtünk, változatos technikákat dolgozunk ki. A vizuális tevékenységekhez főleg természetes anyagokat használunk (papír, textil, agyag, termések, csuhé, nád, vessző, gyöngy, fonal). Fejlesztő hatású a műalkotások, népművészeti tárgyak megismerése, megfigyelése, múzeumok, kiállítások látogatása. Fontos, hogy néhány népművészeti ágat, kismesterséget is megismerjenek a gyerekek (szövés, gyöngyfűzés, mézeskalács készítés, fazekasság). A vizuális nevelés csak egységben kezeli a környezet megismerését, másrészt komplex módon kapcsolódik az irodalmi és zenei neveléshez. A fejlődés várható eredménye az óvodáskor végén Örömmel saját kezdeményezésére ábrázol. Képalkotásában kifejezi gondolatait, élményeit. Ábrázolása változatos színhasználatot és tagoltságot mutat. Tud egyszerű formákat papírból kivágni, hajtogatni, ragasztani. Téralakításában, építésében másokkal együttműködő. Tud különféle technikákkal képet alkotni, a technikát a rendelkezésre álló anyagokból, megválasztani. 7. Díszítő tervező feladatokat változatos színekkel, rajzolással, festéssel, papírmunkával megold. 8. Forma ábrázolása változatos, részletező. 9. Készségszinten használja az ábrázolás eszközeit. 10. Önállóan készít játékot, kelléket, ajándékot. 239 1. 2. 3. 4. 5. 6.
5.6
Mozgás Célunk, hogy a gyermekek mozgás iránti vágyát kielégítsük, és edzett, egészséges, testileg, lelkileg és értelmileg jól fejlett gyermekeket neveljünk. A 3-7 éves gyermekek egészséges testi fejlődésének biztosítása nem képzelhető el a rendszeres, játékban gazdag, az egyéni képességeket messzemenően figyelembe vevő, kellő aktivitást és terhelést biztosító testmozgás nélkül. A torna, a mozgásos játékok fejlesztik a gyermekek természetes nagymozgását, a kondicionális képességeiket, kedvezően hatnak a társas kapcsolatokra Kedvezően befolyásolják a gyermeki szervezet növekedését, teherbíró képességét, fontos szerepük van az egészség megőrzésében. A mozgás felerősíti és kiegészíti a gondozás és egészséges életmódra nevelés hatását. A mozgás elősegíti a mozgáskultúra fejlesztése mellett a pszichomotoros képességek és készségek kialakulását, valamint a térben való tájékozódást, a helyzetfelismerést, a döntést és az alkalmazkodó képesség fejlődését, valamint a személyiség akarati tényezőinek alakulását. A tornát, játékos mozgást és minden egyéb egészséges életmódot erősítő tevékenységet az óvodai nevelés minden napján, az egyéni szükségleteket és képességeket figyelembe véve biztosítja az óvodapedagógus a csoportszobákban, tornateremben és szabad levegőn egyaránt. Az óvónők mozgásszeretete, példaadása, tervszerű munkája céljaink elérésének fontos feltétele. A gyermekek mozgásfejlesztése kiemelt feladat, melyet indokol mozgásszegény életmódunk és az, hogy óvodásaink nagyobb része panelházakban él, ahol kevés lehetőségük adódik a szabadban való tartózkodásra. Így a gyermekek mozgásfejlesztését, mozgásigényének kielégítését az óvodában kell megvalósítani. Feltételeink Udvar Rendelkezünk mászókákkal, melyek alkalmasak a mászásra, függeszkedésre, bújásra. Nagy, egybefüggő füves terület biztosítja a gyermekek mozgásigényének kielégítését. A betonos és gumilappal fedett terület lehetővé teszi eső után röviddel a mozgás lehetőségét. Pancsoló medence a nyári vizes edzést segíti. Terem Tornaszobával rendelkezünk, mely teret biztosít a gyermekek mozgásigényének kielégítésére, valamint mozgásuk fejlesztésére. Rendelkezünk tornaszerekkel (tornapadok, ugrószekrények, zsámolyok, szőnyegek, Greiswald-tornaszer). Kézi szerekkel (léglabda, karika, maroklabda, babzsák, szalag, kötél, stb.) Ugyanaz a mozgás más tempóban, irányban, eszközzel vagy eszköz nélkül más-más képesség fejlesztését eredményezik. Az egyszerűbb és bonyolultabb gyakorlatokat a gyermekek képességszintjéhez, és egyéni szükségleteihez igazítjuk. Törekszünk arra, hogy a mindennapi testnevelés nagy százalékában játszanak a gyerekek. Az örömteli játékok változatos mozgásformái hatékonyan és játékos módon segítik a gyermeki szervezet egészének edzését. Nem a gyakorlatok tanítása, hanem a képességek fejlesztése a feladatunk a gyermekek által kedvelt, ismert játékokkal. A megszerzett képességek birtokában örömmel vállalkoznak nagyobb erőfeszítést igénylő feladatokra, ami fejlődésük záloga. 240
A természetes gyakorlatok mellett a fejlesztés tartalmát képezik a szabadgyakorlati alapformájú gyakorlatok, melyekkel a sokoldalú fejlesztést és a változatosságot biztosítjuk kiscsoporttól kezdve a motoros képességek fejlesztésére, megfelelő ismétlésszámmal. A mindennapi testnevelés feladatait döntő többségben a testnevelési játékokkal oldjuk meg, melyet mindig a gyermekcsoport összetétele, fejlettségi szintje és a fejlesztő képesség figyelembe vételével választunk ki. . Feladatunk: a mozgás megszerettetésével megalapozzuk a gyermekek egészséges életmódjának szokásait; sokszínű, változatos mozgásra inspiráló biztonságos környezet megteremtése, szabad játékban történő spontán mozgás lehetőségének biztosítása a csoportban és az udvaron, a különböző szervezeti keretek megteremtése a gyermekek mozgásszükségletének kielégítése érdekében (kötelező testnevelés foglalkozás, mindennapos testnevelés), a gyermekek természetes mozgáskedvének megőrzése, a mozgás megszerettetése, a mozgástapasztalatok bővítésének biztosítása, mozgáskészség, mozgáskultúra alakítása, a kondicionális képességek fejlesztése (a testi képességek, erő, állóképesség, ügyesség, gyorsaság), a mozgáson keresztül az értelmi struktúrák és a szociális képességek fejlesztése a 3-6-7éves korban tervezhető mozgások és mozgásfejlesztő játékok folyamatos biztosítása, a 3-6-7- éves korban tervezhető mozgások és mozgásfejlesztő játékok folyamatos biztosítása, illetve kooperatív mozgások széleskörű alkalmazása mozgásos feladatokon keresztül a testséma fejlesztése, téri tájékozódás, oldaliság kialakítása, az önértékelés és önbizalom növelése a mozgásos tevékenység pozitív megerősítésével. A komplex testmozgások beépítése az óvodai élet egyéb tevékenységeibe. különös gonddal figyelünk a sajátos nevelési igényű gyermekek mozgásánál, fizikai állapotára, mozgásigényére, terhelhetőségére A fejlődés várható eredményei óvodáskor végére Kialakul nagymozgása, finommozgása, egyensúly érzéke. Mozgása harmonikus, összerendezett. Szeret mozogni, kitartó a mozgásos játékokban. Tud a térben tájékozódni, ismeri az irányokat Állóképessége, terhelhetősége korának megfelelő Tud néhány mozgásos játékot irányítás nélkül játszani. Versenyjátékokban betartja a szabályokat. Mozgásos játékok során megnyilvánul felelősségérzetük, segítőkészségük, kudarctűrő képességük. 9. Ismeri a testnevelés eszközeinek nevét a gyakorlatokhoz kapcsolódó kifejezéseket. 10. Viselkedésében megtapasztalhatók a sportszerűség jelei. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
241
5.7
A külső világ tevékeny megismerése A környezettel való ismerkedés a kisgyermek alapvető szükséglete. Célja, A természeti és társadalmi környezet felfedezése során olyan tapasztalatok megszerzése, készségek és képességek kialakítása, amelyek az életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodáshoz és tájékozódáshoz szükségesek, valamint a természetet szerető és védő emberi értékek alakítása, környezettudatos magatartás megalapozása. A természet szeretetére neveljük a gyermekeket, természet közeli élettel, a természet, a környezet szeretetének bizonyításával, pozitív példát mutatva a gyermek számára. Azt erősítjük a gyermekekben, hogy mennyire összefügg minden egymással és milyen nagy az ember felelőssége a természeti és társadalmi környezet megóvása szempontjából. A környezet megismerésére nevelés során kialakulnak a gyermekben a kulturált élet szokásai, a helyes viselkedési formák, a helyes érzelmi és erkölcsi viszonyok. A környezet megismerése hosszú, bonyolult, soha véget nem érő folyamat, amelynek valamilyen szintjén van minden óvodába kerülő gyermek. Az óvodáskorban szerzett tapasztalatok meghatározó jelentőségűek a gyermek személyiség fejlődésében. Nem közömbös, hogy milyen hatások érik az óvodásainkat a környezet és a természet megismerése kapcsán. Fontos szempont a "környezetbarát" szokások formálása. A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszonya alakuljon ki a természethez, az emberi alkotásokhoz, tanulja meg azok védelmét, és az értékek megőrzését. Megismeri a szülőföld, a hazai tájak értékeit, az ott élő emberek hagyományait, néphagyományait, a tárgyi és természeti kincseit, értékeit, megtanulja ezek szeretetét, védelmét is. A környezettel való ismerkedés az óvodai nevelés egészében érvényesülő folyamat. Általa a gyerekek az őket közvetlen körülvevő és a tágabb természeti, társadalmi környezetről olyan tapasztalatokat szereznek, amelyek az életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodáshoz, tájékozódáshoz nélkülözhetetlen. Segíti a gyerekek irányítottan és spontán szerzett tapasztalatainak feldolgozását. A tapasztalatszerzés lehetőség szerint a valódi környezetben történik, a komplex foglalkozásokat több esetben a szabad természetben vagy az óvoda környezetében, udvarán tartjuk.
Feladataink: A gyermekek spontán érdeklődésére, kíváncsiságára, élményeire, tapasztalataira épülő új ismeretek kiválasztása, változatos tevékenység biztosítása a tapasztalatszerzés, élménygyűjtés, felfedezés során, a környezethez fűződő pozitív érzelmek alakítása, a negatívumok elutasítása ökológiai összefüggések, törvényszerűségek megtapasztalása környezettudatos környezeti nevelés megalapozása, tárgyi feltételek biztosítása, takarékosság – víz, energia, papír – szelektív hulladékgyűjtés a környezetünkben fellelhető „természeti kincsek” feldolgozása, újrahasznosítása a „zöld jeles napok” kiemelt szerepe a környezettudatos munka során egészséges életmód alakítása elősegítjük a gyermek önálló véleményalkotását, döntési képességeinek fejlődését, a kortárs kapcsolatokban és a környezet alakításában, különös tekintettel a sajátos nevelési igényű és hátrányos helyzetű gyermekekre; 242
A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végére 1. Tudja nevét, születési helyét, idejét, lakcímét, szülei, testvérei nevét. 2. Környezetében jól tájékozódik, magabiztosan mozog. 3. Ismeri és alkalmazza a gyalogos közlekedés alapvető szabályait. 4. Ismeri a testrészeket, érzékszerveket azok funkcióját, védelmét, ápolását. 5. figyel a természet jelenségeire, történések okaira, kísérletezik. 6. Információkat gyűjt a környezetéből, a felfedezés vágya hajtja. 7. ismeri az egészséges életmód alappilléreit. 8. Ismeri a környezetükben élő növényeket, állatokat, azok gondozását, védelmét. 9. Ismeri az ünnepekhez kapcsolódó hagyományokat, népszokásokat. 10. Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák 5.8
Matematika Célunk a matematikai nevelés során, hogy a gyermekek a környezet megismerése közben matematikai tartalmú tapasztalatoknak, ismereteknek is birtokába jussanak. Felismerjék a mennyiségi, alaki, nagyságbeli és téri viszonyokat, alakuljon ítélőképességük, fejlődjön tér-, sík- és mennyiség szemléletük. A gyermek aktivitása és érdeklődése során tapasztalatokat szerez a szűkebb és tágabb természeti,- emberi,- tárgyi környezet formai, mennyiségi, téri viszonyairól. A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszonya alakul a természethez, az emberi alkotásokhoz, tanulja azok védelmét, az értékek megőrzését. A matematikai tényekkel való ismerkedés azzal kezdődik, hogy a gyermekek a környezetükben fellelhető tárgyakkal, eszközökkel különféle játékokat játszanak és felfedezik, hogy ezekben közös vonások vannak. A mikro csoportos foglalkoztatás alkalmával differenciáltabban foglalkozhatunk a gyermekekkel. A probléma felvetésénél könnyen szem előtt lehet tartani a gyermekek egyéni képességeit és az egyének közti különbségeket, melyekhez igazíthatjuk differenciáltan a feladatokat. Figyelhetjük az egyes gyermekek munkatempóját, és az aki lemaradt az egyéni segítségnyújtással nyugodtan, saját tempójában befejezheti a feladatát. Célunk az, hogy minden gyermek elsajátítsa a korának megfelelő ismereteket játszva, aktív cselekvőként. Feladatunk: olyan eszközöket biztosítsunk, amelyek felkeltik a gyermekek érdeklődését, és természetes élethelyzetekben teszik lehetővé számukra a matematikai tapasztalatok és ismeretek szerzését; a matematikai nevelés tartalmának szoros kapcsolatban kell lennie az életre neveléssel; a gyermekeket körülvevő környező valóság mennyiségi és térbeli viszonyai, formái természetes napi szituációkban megfigyelhetőek; tevékenykedés közben a megismerő képességek (érzékelés, észlelés, megfigyelés, emlékezés, tapasztalás, megértés, problémalátás, problémamegoldás) fejlesztése szinte észrevétlenül megvalósulhat; 243
a játékban és minden más tevékenységben létrejöhetnek matematikai tartalmat közvetítő szituációk, amit az óvónő felismerve ki is használ; segítse elő a gyermek önálló véleményalkotását, döntési képességeinek fejlődését a kortárs kapcsolatokban és a környezet alakításában. a fenntartható fejlődés érdekében helyezzen hangsúlyt a környezettudatos magatartásformálás alapozására, alakítására. ismerje fel és gondozza kiemelten a sajátos nevelési igényű és tehetsége gyermekek esetén a gyermekben rejlő kiemelkedő teljesítményt. A játékidő, a szabadidő is kiválóan alkalmas arra, hogy a gyermekek észrevétlenül sokoldalúan fejlődhessenek. Hiszen kötöttség nélkül kipróbálhatják saját magukat, választási lehetőségeiket, lemérhetik tudásukat, (asztali társasjáték, dominó, marokkó, találós kérdések, kártya, építő és konstruáló játékok stb.) miközben matematikai tartalmú ismeretekhez juttatják a gyerekeket. A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végén: Tárgyakat meg tud számlálni 10-ig, ismeri a sorszámneveket. Tud bontani 10-es számkörben, ismeri a több, kevesebb, ugyanannyi kifejezéseket. Ismeri a pár fogalmát, tud párosítani 10-es számkörben. Képes a halmazokat különböző szempontok szerint csoportosítani, szétválogatni, sorba rendezni. 5. Ismeri a tárgyak térbeli kiterjedését, méretét kifejező elnevezéseket. 6. Felismer és megnevez 2-3 sík és térmértani formát. 7. Helyesen használja a térbeli viszonyokat jelentő névutókat. 8. Tér és síkbeli alakzatokat másolással képes építeni. 9. Tud összehasonlításokat végezni, felismeri az azonosságot és különbséget. 10. Kialakulóban van elemi fogalmi gondolkodása. 1. 2. 3. 4.
5.9
Munka
Célunk a gyerekek munkavégzéséhez szükséges beállítódás, igényszint megteremtése. A tapasztalatszerzéssel és a környezet megismertetésével a munkavégzéshez szükséges képességek, készségek, tulajdonságok (mint például a kitartás, az önállóság, a felelősség, a céltudatosság) kialakítása a gyermekekben. A személyiségfejlesztés fontos eszköze a játékkal és a cselekvő tapasztalással sok vonatkozásban azonosságot mutató, azzal egybeeső munka és munkajellegű játékos tevékenység. A munkatevékenységek az óvodai élet mindennapjában jelen vannak, ezek egyrészt a gyermekek saját személyével kapcsolatos teendők ellátása: az önkiszolgálás, másészt a közösségért végzett tevékenységek: naposság, egyéni megbízatások, alkalomszerű munkák, a környezet rendben tartása, növény, esetleg kis állat gondozás. A gyermekek a munkatevékenység során tapasztalatokat szereznek, ismerkednek a környezetükkel. A gyakorlás során formálódik attitűdjük, és egyre pontosabbá válnak a munkavégzéshez szükséges képességeik, készségeik. Közben olyan tulajdonságaik alakulnak ki, mint a kitartás, felelősségvállalás, céltudatosság, kötelességtudat, önállóság. A közösen végzett munka pozitívan hat a közösségi kapcsolatok alakulására is. 244
A gyermek, munka jellegű tevékenysége önként-azaz örömmel és szívesen- végzett aktív tevékenység; a tapasztalatszerzésnek és a környezet megismerésének, a munkavégzéshez szükséges attitűdök és képességek, készségek, tulajdonságok (kitartás, önállóság felelősség, céltudatosság) alakításának fontos lehetősége; a közösségi kapcsolatok, a kötelességteljesítés alakításának eszköze, a saját és mások elismerésére nevelés egyik formája. A munka az életre való felkészítést, a társadalmi gyakorlat megismerését éppúgy szolgálja, mint a személyiség fejlesztését a közösségi kapcsolatok, a kötelességfejlesztés alakítását, és ha mindez pozitív élmények átélésének forrása lehet, akkor a gyermekek szívvel-lélekkel fogják végezni. A munkatevékenység a felkínált lehetőségek közül önállóan választható és sohasem a gyermekre kényszerített feladat legyen. Arra törekszünk, hogy a csoport számára magától értetődő és természetes dologgá váljon, hogy mindenki dolgozik, amikor szükséges és mindenki a kedvének, egyéniségének megfelelő munkát végezheti. Nagyon fontosnak tartjuk, hogy a munkavégzés ne időszakonkénti, hanem rendszeres, folyamatos tevékenység legyen, ami beépül az óvodai mindennapokba. Feladataink: Minden gyermeknek biztosítjuk a lehetőséget arra, hogy önkéntesen, önállóan, kedve és képessége szerint elvégezhesse az önmagával kapcsolatos önkiszolgáló tevékenységet, illetve a társai érdekében végzett munkatevékenységet. Folyamatosan biztosítjuk, bővítjük a munkatevékenységhez szükséges, gyermekek számára megfelelő munkaeszközöket. A munkaeszközök számára olyan helyet biztosítunk, ahol a gyermekek bármikor elérhetik és használhatják a szükséges eszközöket. Lehetőséget adunk a gyermekeknek bármilyen őket érdeklő munkatevékenység elvégzéséhez, még akkor is, ha a gyermek tevékenységi vágya és képességei nincsenek teljesen összhangban. Törekszünk arra, hogy minden munkatevékenység örömöt jelentsen a gyermekeknek és teljes önállósággal végezhessék azokat, differenciálás elvének érvényesítése a feladatadáskor, a fokozatosság betartása a gyermekek egyéni fejlettségének figyelembe vételével, a gyermekekkel való fokozatos együttműködés, szükség esetén segítségnyújtás, sikerélményhez juttatás, a munka örömének megéreztetése, reális, konkrét, ösztönző, fejlesztő hatású pozitív értékelés alkalmazása. Sajátos nevelési igényű gyermek képességeihez mérten kapcsolódhasson be a tevékenységbe, s tapasztalhassa meg az elvégzett munka örömét. A fejlődés várható eredménye óvodáskor végére 1. Szívesen vállal megbízatásokat. 2. Aktívan részt vesz a teremrendezésben, ágyazásban. 3. Ügyel önmaga és környezete rendjére, tisztaságára 4. önállóan elvégzi a naposi teendőket. 5. Igényli a tágabb környezet ápolását, védelmét. 6. Szívesen segít társainak és a kisebbeknek. 7. Közreműködik a tevékenységekhez szükséges eszközök kiosztásában, elrakásában. 8. Felismeri munkájának a környezetre gyakorolt hatását. 9. Munkájában kitartó, kötelességtudata kialakulóban van. 10. Megbecsüli a felnőttek és társai munkáját. 245
5.10 A tevékenységben megvalósuló tanulás
Az óvodában a tanulás folyamatos, jelentős részben utánzásos, spontán tevékenység, amely a teljes személyiség fejlődését, fejlesztését támogatja. Nem szűkül le az ismeretszerzésre, az egész óvodai nap folyamán adódó helyzetekben, természetes és szimulált környezetben, kiránduláson, az óvodapedagógus által kezdeményezett tevékenységi formákban szervezeti és időkeretekben valósul meg. Az óvodai tanulás elsődleges célja, a gyermek képességeinek fejlesztése, tapasztalatainak bővítése, rendezése. Az óvodapedagógus a tanulást támogató környezet megteremtése során épít a gyermekek előzetes élményeire, tapasztalataira, ismereteire A tanulás feltétele a gyermek cselekvő aktivitása a közvetlen, sok érzékszervét foglalkoztató tapasztalás, felfedezés lehetőségének biztosítása, kreativitásának erősítése. Feladatunk: Értelmi képességek fejlesztése (érzékelés, észlelés, figyelem, emlékezet, képzelet, gondolkodás). A gyermek megismerési vágyának, kíváncsiságának, érdeklődésének kielégítése. Spontán, játékos helyzetek kihasználása. Az egyéni fejlődési, érési ütem figyelembevétele a tevékenység felkínálása során. Személyre szabottan, pozitív értékeléssel segíteni a gyermek személyiségének kibontakozását. Lehetőséget biztosítani a gyermekek számára olyan szituációk átélésére, ahol megismerhetik a felfedezés, a kísérletezés, a kutatás örömeit. Változatos, a gyermekek cselekvő aktivitására épülő, sok érzékszervet foglalkoztató tapasztalás lehetőségének biztosítása. A gyermekek önállóságának, figyelmének, kitartásának, pontosságának, feladattudatának fejlesztése. Olyan tapasztalatok szerzéséhez nyújtson segítséget a gyermekeknek, amelyben megismerheti, kipróbálhatja saját képességeit és sikerélményhez jut. Olyan tapasztalatszerzés biztosítása a Sajátos nevelési igényű gyermek számára, mely feloldja az akadályoztatás miatti korlátokat a sérült funkciók javulása érdekében Fontos, hogy az óvodai tanulás folyamatát konkrét tapasztalatokra, cselekvéses helyzetekre építsük, olyanokra, amelyek a megoldható feladatot szemléletesen állítják a gyermekek elé. Hisz a valóság megismerése és tükrözése az érzékszervek szintjéről indul és ezáltal épül be a gondolkodásba, a tudatba. Az óvodai tanulás lehetséges formái az utánzásos, minta és modellkövetéses magatartás- és viselkedéstanulás (szokások alakítása) a spontán játékos tapasztalatszerzés a játékos, cselekvéses tanulás a gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés a gyakorlati problémamegoldás 246
Az óvodapedagógus a tanulás irányítása során, személyre szabott, pozitív értékeléssel segíti a gyermek személyiségének kibontakozását. A program keretjellege biztosítja számunkra a gyermek igényeihez, egyéniségéhez, teherbíró képességéhez igazodó tanulási kereteket és formákat. A nevelés egészén belül megvalósuló tanulás spontán és irányított kezdeményezések, foglalkozások, beszélgetések, tapasztalatszerző séták kísérletezések, felfedezések formájában egyaránt megoldhatóak a napi rend bármely mozzanatában. A fejlődés várható jellemzői óvodáskor végén: 1. Megjelenik a tanulás alapját képező szándékos figyelés. 2. Feladatai végrehajtásában kitartó. 3. Érdeklődik környezete tárgyai, jelenségei és ezek összefüggései iránt. 4. Tevékenységének eredményét reálisan értékeli. 5. Képes vállalt feladataira koncentrálni. 6. Munkatempója, feladattartása életkorának megfelelő. 7. Képes a már elsajátított ismeretek szándékos felidézésére. 8. Ha a helyzet megkívánja, kivárja amíg rá kerül a sor. 9. Képes egyre több szabályhoz alkalmazkodni. 10. Él benne az iskola és a tanulás utáni vágy
6
A FEJLŐDÉS JELLEMZŐI A gyermek belső érése, valamint a családi nevelés és az óvodai nevelési folyamat eredményeként a kisgyermekek többsége az óvodáskor végére 6-7 éves korra eléri az iskolai élet megkezdéséhez szükséges fejlettségi szintet. Belép a lassú átmenetnek abba az állapotába, amelyben az óvodásból iskolássá érik. A rugalmas beiskolázás az életkor figyelembevétele mellett lehetőséget ad a fejlettség szerinti iskolakezdésre. Az iskolakezdéshez az alábbi feltételek megléte szükséges: testi, lelki, és szociális érettség. Testi kritériumok: A gyermek teste arányosan fejlett, teherbíró. Mozgása összerendezettebb, harmonikusabb. Erőteljesen fejlődik a mozgáskoordináció és a finom motorika. Képes arra, hogy mozgását, viselkedését, testi szükségletei kielégítését szándékosan irányítsa. Pszichikus fejlettség :A lelkileg egészségesen fejlődő gyermek az óvodáskor végére nyitott, érdeklődésével készen áll az iskolába lépésre. A tanuláshoz szükséges képességei folyamatosan fejlődnek. Érzékelése, észlelése tovább differenciálódik. Különös jelentősége van a téri észlelés fejlettségének, a vizuális és akusztikus differenciálásnak, a téri tájékozottságnak, a térbeli mozgásfejlettségnek, a testséma kialakulásának. Az önkéntelen emlékezetei bevésés mellett túlsúlyba kerül a szándékos bevésés és felidézés. Szándékos figyelme fokozatosan növekszik. Az elemi fogalmi gondolkodás kialakulóban van. Érthetően, folyamatosan beszél, gondolatait, érzelmeit képes mások felé kommunikációval közvetíteni. Elemi ismeretekkel rendelkezik önmagáról, környezetéről. Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezete megbecsüléséhez, megóvásához szükséges képességei. 247
Szociális érettség: Az óvodáskor végére a gyermekek szociálisan is éretté válnak az iskolára. A szociálisan egészségesen fejlődő gyermek készen áll az iskolai élet és a tanító elfogadására, képes a fokozatosan kialakuló együttműködésre, a kapcsolatteremtésre felnőttel és gyermektársaival, amennyiben az iskolai légkör ezt lehetővé teszi. A sajátos nevelési igényű gyermekek estében folyamatos, speciális szakemberek segítségével végzett pedagógiai munka mellett érhető csak el a fentiekben leírt fejlettségi szint.
7
GYERMEKVÉDELEM AZ ÓVODÁBAN
Célunk a szervezett, összehangolt megelőző munka, tudatformálás a gyermekek testi, lelki egészségét veszélyeztető szokások terjedésének megállításához, a társadalmi beilleszkedést nehezítő szocializációs zavarok enyhítéséhez. Az alapellátási feladatunk a megelőzés. Támogatjuk a nevelési nehézségekkel küzdő családokat, a fejlődésben gátolt gyermekeket. Az óvodában biztosítjuk azokat a feltételeket, melyek a gyermekek alapvető szükségleteit kielégítik: - Barátságos, biztonságot, bizalmat adó légkört alakítunk ki. - Vitamindús, rendszeres étkezés. - Meleg, optimálisan világított helyiségeket. - Biztosítjuk az aktív és passzív pihenést. - Kiszűrjük a testi - lelki problémával küzdő gyermekeket, s megfelelő szakemberhez irányítjuk. Munkánk során megpróbáljuk megelőzni, elhárítani, enyhíteni a gyermekeket érintő bármilyen károsító hatást. A gyermek problémáival való foglalkozás csak a család egészére figyelve lehet hatékony Segítséget nyújtunk a családokban élő gyermekek gondozásához, neveléséhez, anyagi támogatás és intézményi ellátás kérelmének továbbításához. Felismerjük és feltárjuk a felmerülő problémák okait, és a gyermekvédelmi vagy egyéb hatósági beavatkozást igénylő helyzetet és megoldási javaslatokat teszünk. Figyelemmel kísérjük a gyermekek életkörülményeit és szociális helyzetüket, felmérjük a gyermekjóléti és szociális ellátások iránti szükségleteket. Együttműködést alakítunk ki a különböző gyermekvédelmi rendszerhez kapcsolódó szervekkel. Nagyobb érzelmi biztonságot és mentális támogatást nyújtunk a krízishelyzetben élő gyermekeknek és szüleiknek. Alkalmanként szakemberekkel együttműködve, életviteli tanácsadást szervezünk a szülőknek. Szükség esetén, tájékoztatjuk a szülőket a családjogi kérdésekben, bemutatjuk a szociális támogatás rendszerét. Képviseljük a hátrányos helyzetű gyermekek érdekeit és támogatjuk a segítő kapcsolatok keresését a bajba jutott családok esetében. 248
A családok kezdeményezésére ellátjuk érdekeik képviseletét a szakszolgáltató intézmények megkeresésével.
8
A NEVELŐ, FEJLESZTŐ MUNKA ÉRTÉKELÉSI-MÉRÉSI RENDSZERE
A Közoktatási Törvény módosításai (1999 LXVII) meghatározza azokat a tartalmi elemeket amelyeket az óvodák helyi nevelési programjának tartalmaznia kell. A 47 § (f) pontja alapján feladat az óvodákban a nevelő munka belső ellenőrzési, mérési, értékelési rendszerének kialakítása. Az ellenőrzés az intézmény működésének vizsgálata a Közoktatási Törvény (megfeleltetés) a hatályos jogszabályok és a HOP alapján. Az óvodában végzett nevelőmunka, valamint az egyes alkalmazott munkájának ellenőrzése. Visszacsatolás a gyakorlat és az intézmény stratégiai céljának összevetése érdekében.
9
A PEDAGÓGIAI GYAKORLAT ELLENŐRZÉSE, BELSŐ ELLENŐRZÉS
Belső ellenőrzést végezhet: Óvodavezető Tagóvoda vezető Szakmai munkaközösség vezető
A pedagógiai ellenőrzés területei: 1 Neveléssel kapcsolatos tevékenységek a, Az óvodai csoportok: szokás és szabályrendszerének játékának társas közösségi tevékenységének a gyermekek viselkedéskultúrája ünnepségek b, A gyermekek fejlettsége: személyiségfejlődésének képességeinek fejlődési szintje a komplex foglalkozások rendszerében a gyermekek neveltségi szintje c, Dokumentumok ellenőrzése: a csoportnapló vezetése (tervezés, értékelés) 249
fejlődési napló ( a gyermekek megfigyelésén alapuló mérés, az egyéni fejlődési szint mutatói) fejlesztési terv (a csoportnaplóban a heti tervezésnél) a dokumentációs rendszer koherenciájának ellenőrzése:
d, Az óvoda pedagógus gyakorlati munkája: a végzett munka értékei, óvodapedagógus attitűdje a sikerek eredmények számbevétele dajka munkájának ellenőrzése, értékelése (együtt dolgozás, együtt gondolkodás, a feltételek megteremtési szintje) 2. Minőségfejlesztéssel kapcsolatos tevékenységek: A belső szabályzók betartásának ellenőrzése A partneri igény, elégedettség, elégedetlenség mérése, (gyermek, szülő) Értékelése, a mérések eredményei (szülők tájékoztatása) 3. Egyéb: Gyermekvédelmi tevékenység ellenőrzése Munkaközösség működése Házirend betartása Továbbképzésen való részvétel és annak kamatoztatása Az ellenőrzés folyamata: Az intézményvezető ellenőrzési tervet készít, tanévnyitón ismerteti a nevelő testülettel Elvégzi a pedagógiai ellenőrzést Az ellenőrzés tapasztalatairól feljegyzés készül, s a megbeszélésen részt vesznek a csoportban dolgozó óvodapedagógusok és dajka. Törekszünk a reális, tényszerű, további eredményekre sarkalló, motiváló, segítő szándékú értékelésre, a pozitív tapasztalatok átadására, a fejlesztési feladatok meghatározására. Az ellenőrzés gyakorisága: Minden évben két alkalommal (ősszel a beszoktatást követően és tavasszal) Óvodai rendezvények megtekintése: Nyílt napok a csoportokban Szülői értekezletek Ünnepek (Télapó, Karácsony, Farsang, Évzáró) Az ellenőrzésekhez az aktualitásoknak megfelelően szempontsor készül A gyermekekre vonatkozó pedagógiai értékelés rendszere A nevelőtestület meghatározta az értékelés egységes követelményrendszerét. 250
A gyermekek értékelése Célunk a szakszerű értékelés, mely segíti a problémák időben történő felismerését és azok megoldására való törekvést. A szülőket évente két alkalommal tájékoztatjuk a gyermekük fejlődési üteméről. A gyermekek fejlődésének mérése, értékelése Óvodánkban a mérési módszer főként a megfigyelés, valamint a rövidített DIFFER mérőeszközzel a tanköteles gyermekek képességeinek mérése történik. Az óvodapedagógus spontán vagy irányított szempontok alapján szerez információt a gyermek természetes környezetében. A különböző fejlődési szakaszok nyomon követése, mérése, elemzése, értékelése a további fejlesztési szakasz alapjául szolgál. A mérést évente két alkalommal végezzük, a mutatókat az egyéni fejlettségmérő lapon regisztráljuk. A fejlettségmérő lapok kitöltése, csak akkor válik méréssé, ha azokból adatokat képezünk, és azt feldolgozzuk. A Fejlődési Napló 12 területet tartalmaz, s minden tevékenység nevelési eredményeinek vizsgálatához 10 célérték tartozik. Az egyes gyermek fejlődésének eredményeit a saját életkorának megfelelő helyen regisztráljuk. A gyermek fejlettségi szintjét az adott tevékenységben 0-5 skála szerint osztályozzuk. A tevékenységi formák és átlagszázaléka az egyéni fejlődés mutatóit adja. A nevelőtestület meghatározta, hogy minden nevelési évben ősszel bemeneti, tavasszal kimeneti mérést végez Az iskolába menők mérési mutatói adják a hozzáadott értéket. A tevékenységek sikerkritériumainak megvalósulása mutatja a HOP gyakorlati megvalósulásának eredményességét. A mérés összesítéséért és közzétételéért felelős az óvoda munkaközösség vezetője
251
HELYI NEVELÉSI GYAKORLAT 2013. augusztus 31 Elfogadta: Egyetértését nyilvánította:
Nevelőtestület Szülői Szervezet
Jóváhagyta:
252
Tartalomjegyzék 1 Az óvoda bemutatása .............................................................................................................. 254 2 Óvodakép- jövőkép ................................................................................................................. 255 3 Helyzetkép óvodánkról ........................................................................................................... 256 3.1 Programunk rendszárábrája ................................................................................................. 256 3.2 Gyermekpopuláció jellemzése ............................................................................................. 257 3.3 Az óvoda személyi-, tárgyi feltételei ................................................................................... 258 4 Pedagógiai elveink,programunk általános fejlesztési célja, feladatai................................. 260 4.1 Pedagógiai alapelveink ........................................................................................................ 260 4.2 Óvodai programunk célja .................................................................................................... 261 4.3 Óvodai programunk alapvető feladatai ................................................................................ 261 4.4 Személyiségfejlesztés fő feladatai ....................................................................................... 262 4.4.1 A szociális-és én fejlődés területén .............................................................................. 262 4.4.2 Érzelmi fejlődés, szocializáció területén ..................................................................... 262 4.4.3 Anyanyelvi és értelmi fejlődés területén ..................................................................... 262 5 A játék- mozgás- kommunikáció óvodai programunk tartalma ......................................... 263 5.1 Játék ................................................................................................................................... 263 5.1.1 Csoportszobai................................................................................................................ 264 5.1.2 Játszóudvari .................................................................................................................. 265 5.1.3 Játszószobák.................................................................................................................. 265 5.2 Mozgás ................................................................................................................................. 268 5.3 Kommunikáció .................................................................................................................... 270 5.4 Tanulás................................................................................................................................. 271 5.5 Gyermek és az esztétikum ................................................................................................... 272 5.5.1 Irodalom ........................................................................................................................ 272 5.5.2 Zene .............................................................................................................................. 272 5.5.3 Vizuális ......................................................................................................................... 274 5.6 A gyermek és a környezet.................................................................................................... 275 5.6.1 Társadalmi –természeti környezet ................................................................................ 275 5.6.2 Környezetünk formai és mennyiségi viszonyai ........................................................... 276 5.6.3 Környezetalakítás.......................................................................................................... 276 5.6.4 Környezetvédelem ........................................................................................................ 276 5.7 Munka jellegű tevékenységek.............................................................................................. 277 6. A sajátos nevelési igényű gyermekeke integrált óvodai nevelése ........................................ 278 6.1. Általános elvek, célkitűzések.............................................................................................. 278 6.2. Habilitációs, rehabilitciós tevékenység .............................................................................. 280 6.3. Sérülés specifikus fejlesztés az óvodában .......................................................................... 281 6.4. Együttnevelés szervezése.................................................................................................... 282 6.5. Helyi sajátosságok- Napocska csoport ............................................................................... 283 253
7 Az óvodánk nevelési keretei .................................................................................................... 284 7.1 Gondozás és szokásrendszer ................................................................................................ 285 7.2 A társas kapcsolatok, szocializáció történései a helyes viselkedés ..................................... 286 7.3 Csoportok szervezése........................................................................................................... 289 7.4 Hetirend ............................................................................................................................... 289 7.5 Tervezés ............................................................................................................................... 290 7.6 A gyermek fejlődésének dokumentációi ............................................................................. 290 8 Az óvodánk hagyományos ünnepei rendezvényei ................................................................. 291 9 Óvodánk kapcsolatrendszere .................................................................................................. 292 9.1 Család-óvoda ....................................................................................................................... 292 9.2 Óvoda- iskola kapcsolata ..................................................................................................... 294 9.3 Óvoda és a Pedagógiai szakszolgálat szakemberei ............................................................. 294 9.4A Hajdúszoboszlói Kistérségi Szocialis Központtal való kapcsolata................................... 294 9.5.Az óvoda egyéb kapcsolatai ................................................................................................ 294 10. A gyermekek mérésének szempontjai ................................................................................. 295 11. Gyermekvédelmi az óvodában ............................................................................................. 295 Melléklet ....................................................................................................................................... 301 Felhasznált irodalom ................................................................................................................... 303
254
Előszó Intézményünk 1999. óta a saját helyi nevelési program alapján működik. Nevelési programunkban Pereszlényi Éva és Porkolábné Dr. Balogh Katalin: Játék – Mozgás – Kommunikáció fő elemeit használtuk fel, a helyi sajátosságokkal kiegészítve. A 2004.-ben elvégzett felülvizsgálat során a nevelési koncepciónk lényegét nem módosítottuk, csupán az egyes programelemeket. A fejlődésben elmaradt gyermekek differenciált fejlesztésére és a tehetséggondozás megvalósítása érdekében biztosítjuk: - a játszószobák heti kettő alkalommal történő szervezését 10.00-10.45 óráig - a differenciált fejlesztést - sajátos nevelési igényű gyermekek integrált és szegregált fejlesztését - változatos, játékos tevékenykedtetést A nevelési programunk a gyermekek játékára, mozgásfejlesztésére és kommunikációs készség fejlesztésére alapoz. Azért választottuk ezt a programot, mert rendszere illeszkedik a gyermekek egyéni fejlesztési üteméhez, pedagógiai elgondolásainkhoz. 1
ÓVODÁNK BEMUTATÁSA
Óvodánk földrajzilag a város keleti részén helyezkedik el, zöld övezetben, melyet 1967ben népesítettek be a környék lakosainak gyermekei. Szűknek, kicsinek találtatott, ezért 1975ben kibővítésre került az épület. Jelenleg 3 vegyes életkorú, 1 homogén csoportban biztosítjuk a gyermeki személyiség fejlődést. Egy speciális fejlesztést igénylő csoport működtetését 1990-ben a városi ÉFOÉSZ kezdeményezésére vállalta fel nevelőtestületünk. A sajátos nevelési igényű gyermekek nevelését, a fejlesztő – preventív munkát gyógypedagógus végzi. A környező településekről is fogadjuk a „Napocska” csoportba – szakértői vélemény alapján – az óvodáskorú gyerekeket. 1999 óta a helyi sajátosságokkal kiegészített Játék – Mozgás – Kommunikáció Óvodai programmal működünk. A program szellemében, a csoportszobai mellett „játszószobás” és egyéb sokrétű tevékenységek megszervezésével lehetővé tesszük az élményekre épülő, játékos formában történő tapasztalatszerzést, az egyéni differenciált képességfejlesztés. A jól felszerelt tornaterem a füves, parkosított udvar, betonozott és dombos terület biztosítják a nagymozgások kielégítését és a különböző sporttevékenységek gyakorlását. Hangsúlyt fektetünk a képességfejlesztés területén a tanulási zavarok megelőzése érdekében a prevencióra, a korrekcióra valamint a kiemelkedő képességű gyermekek fejlesztésére is. Intézményünkben magas arányban van a HH (hátrányos helyzetű) és a HHH (halmozottan hátrányos helyzetű) gyermekek száma, ezért különös tekintettel kezeljük problémáik megoldását, a hátrányok megszüntetése érdekében egyenlő esélyt biztosítva valamennyi gyermek számára. A Liget Óvoda nevet a 2008/2009-es tanévben vettük fel, a névválasztásban összetalálkozott a szülői és az óvodai alkalmazottak elképzelése, melyhez megtaláltuk a nevünket kifejező logót is.
255
2
ÓVODAKÉP
Óvodánk felvállalja a hajdúszoboszlói 3-7 éves gyermekek testi, lelki fejlesztését, érzelmi biztonságuk megteremtését, a szocializációs folyamatainak vezérlését és a kudarcmentes iskolakezdésre való felkészítését. Fejlesztő munkánk a játékra, mozgásra, kommunikációra épül. A család – óvoda kapcsolatban a családi nevelés hatásrendszerét kiegészítjük, kedvező esetben felerősítjük. Arra törekszünk, hogy a családdal együttműködve, a gyermekek egyéni fejlettségi ütemét figyelembe véve, a változatos, sokszínű tevékenykedtetés biztosításával, testileg, lelkileg egészséges, mozgást szerető gyerekeket neveljünk.
Jövőkép Célunk a szakmailag jól képzett óvónők egyéni képességeit kibontakoztatva a gyermekek gazdag programhoz juttatásával a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatása. Óvodai életünket a közvetlen partnereink – gyermekek, szülők, az iskola és a fenntartó – elvárásait tiszteletben tartva szervezzük. A gyermeki személyiségfejlesztéshez kihasználjuk a tágas udvar, a tornaterem adta mozgáslehetőséget. Arra törekszünk, hogy a családdal együttműködve, a gyermekek életkori sajátosságait figyelembe véve testileg, lelkileg, egészséges, mozgást szerető gyermekeket neveljünk. A szocializációs lehetőségekkel, a kudarcmentes iskolakezdés biztosítjuk a hátrányos helyzetű gyermekek számára az esélyegyenlőség megteremtését. A három játszószoba beindításával, a változatos önkéntesség alapján történő tevékenységekkel a gyermek felnőve aktív részesei lesznek saját természeti és társadalmi környezete kialakításának. Nevelési célunk megvalósításához törekszünk az összedolgozásra, egymás segítésére.
256
3
HELYZETKÉP ÓVODÁNKRÓL 3.1
Programunk rendszerábrája
Gyermekképünk
Óvodaképünk
Jövőképünk – Helyzetelemzés Az óvodába érkező gyermekek belépéskori jellemzői A nevelés célja A nevelés feladatai
Tevékenységformák: - Játék - Mozgás - Kommunikáció - A gyermek és környezete - A gyermek és az esztétikum
Óvodánk kapcsolatrendszere: -
Család Iskola Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálat Közművelődési intézmények Egyéb kapcsolatok
257
3.2
Gyermekpopuláció jellemzése
Az óvodánkba érkező gyermekek belépéskori jellemzői Érzelmi nevelés, szocializáció Legalacsonyabb szint l./Családi háttér: inger és érzelemszegény környezetből érkező gyerek, laza családi kötődés, hideg, elutasító, korlátozó nevelési stílus.
Legmagasabb szint l./ Családi háttér: inger és érzelem gazdag környezetből érkező gyerekek, erős családi kötődés, meleg, elfogadó nevelési stílus.
2./Az ilyen családokból érkező gyermekek érzelmileg labilisak, visszahúzódó, zárkózott, felszínes kötődésekkel rendelkeznek.
2./ Az ilyen családból érkező gyermekek nyugodtak, kiegyensúlyozottak, mély érzelmi kötődésekkel rendelkeznek.
Egészséges életmód Legalacsonyabb szint l./ Helytelen táplálkozási szokásokkal érkező gyermekek. 2./ Életkorához képest kialakulatlan önkiszolgálási és testápolási tevékenységek. 3./ Testileg fejletlen, gyenge erőnlét, kis teherbíró képesség. 4./ Összerendezetlen, nem harmonikus nagymozgás. 5./ Fejletlen finom motorikus mozgás.
Legmagasabb szint l./ Korszerű táplálkozási szokások. 2./ Helyes önkiszolgálási és testápolási tevékenységek. 3./ Testileg fejlett, megfelelő erőnlét és teherbíró képesség 4./ Összerendezett, harmonikus nagymozgás 5./ Életkorának megfelelő harmonikus finom motorikus mozgás.
Kommunikáció Legalacsonyabb szint l./ Beszéde nehezen érthető, nem beszél.
Legmagasabb szint l./ Beszéde jól érthető
2./ Aktív és passzív szókincse életkorához képest elmaradott.
2./ Aktív és passzív szókincse életkorának megfelelő.
3./ Szükségleteit nehezen tudja kifejezni (mutogatás, metakommunikáció, jelbeszéd)
3./ Verbálisan ki tudja fejezni szükségleteit.
258
Értelmi képességek
Legalacsonyabb szint l./ Játéktevékenysége kapkodó, figyelme csapongó.
Legmagasabb szint l./ Játéka nyugodt, elmélyült, figyelme kitartó.
2./ Játéktevékenységre közömbös, nem vigyáz a játékeszközökre, nehezen képes a játék és eszközhasználatra.
2./ Játéktevékenységre nyitott, vigyáz a játékeszközökre, képes a játékhasználatra.
3./ Érzékelése – észlelése fejletlen.
3./ Érzékelése – észlelése korához képest fejlett.
3.3
Az óvoda személyi és tárgyi feltételei
Az óvoda személyi feltételei Az óvoda dolgozói Felsőfokú végzettségű óvoda- pedagógus Gyógypedagógus Középfokú végzettségű óvónő (dajkai munkakörben) Nev.-Oktató munkát segítő szakképzett dajka Udvaros
Létszám (fő) 8 fő 1 fő 1 fő 5 + 1 fő részfoglalkozású 1 fő
Az óvodapedagógusok végzettsége Végzettség megnevezése Résztvevők száma Vezető óvodapedagógiai 2 fő Korszerű nevelési, okt. tanügy igazgatási ismeretek 1 fő . Gyermekifjúság, családvédelmi szak 1 fő Kommunikáció és anyanyelvi fejlesztés 1 fő Minőségbiztosítási 2 fő alapismeretek Számítástechnikai alapismeretek 3 fő (30 órás) 4 fő (30-60 órás) 1 fő (120) 259
Képzést végző intézmény D.E. Pedagógiai Főiskola D.E. Pedagógiai Főiskola D.E. Pedagógiai Főiskola D.E. Pedagógiai Főiskola Pedagógiai Intézet Közgazdasági Szakközépiskola (pályázat)
Sérült gyermekek, preventív fejlesztése A népművészet, hagyományőrzés, mint vizuális kultúra, művészetek műveltség része Kompetencia Népi gyermekjáték készítő Környezetkultúra Fejlesztő játékok DIFFER mérés Gyermek fitnesskölyök aerobik
1 fő
Bárczi Gusztáv Gyógyped. Főisk.
3 fő
Pedagógiai Intézet
1 fő 1 fő 1 fő 1 fő 2 fő 1 fő
Pedagógiai Intézet Bp. Hagyományok háza Bp. Pedagógiai Intézet Pedagógiai Intézet Fitness Campani
Az intézményben valamennyi technikai dolgozó munkakörének megfelelő szakképzettséggel rendelkezik. A technikai dolgozók végzettsége Végzettség megnevezése Érettségizett Középfokú óvónőképző Pedagógiai asszisztens Dajkaképző Egyéb szakmunkás
Létszám (fő) 2 fő 1 fő 1 fő 4 fő 1 fő részfoglalkozású
Az óvoda tárgyi feltételei A gyermekcsoport közvetlen ellátását szolgáló helyiségek Megnevezés Száma Csoportszoba 6 db Kézműves szoba 1 db Zeneszoba 1 db Tornaterem 1 db Tálaló, mosogató 1 db Gyermek öltöző 6 db Mosdó WC 6 db
Egyéb helyiségek Megnevezés Vezetői iroda Óvodatitkári szoba Személyzeti szoba Személyzeti mosdó Személyzeti WC Személyzeti zuhanyzó
Száma 1 db 1 db 1 db 2 db 2 db 1 db
Esztétikusak, szépek a csoportszobák az óvónői ötletesség és a tervezett eszközbeszerzés eredményeként. Egy gyerekre a férőhely függvényében 2 négyzetméter alapterület jut. 2000-ben alakítottuk ki a kézműves szobát. Nagy alapterületű füves, parkosított, nagy mozgásokat kielégítő fajátékszerekkel felszerelt udvarral rendelkezünk. Itt sokrétű mozgást biztosító eszközök, homokozó, babaház inspirálja tevékenységre a gyerekeket. Mennyiségi továbbfejlesztését folyamatosan kívánjuk megvalósítani. Az udvar bitumenezett része kiválóan alkalmas az óvodai görkorcsolyázás lehetőségének megvalósításához. Az erőforrások biztosítottak a Pedagógiai Program eredményes megvalósításához. Kiemelem a kézműves szoba rendeltetésszerű kialakítását (hideg, melegvíz, műanyag padló). Jó 260
térkihasználáshoz polcrendszer biztosítása. A mozgásfejlesztő programhoz Ayres eszközök, görkorcsolyák, kerékpárok, rollerek beszerzése. A dologi erőforrásokat pályázatokból, alapítványból és a szülői felajánlásokból is bővítettük. Az éves költségvetés „Dologi kiadások” címszó alatt /minimális/ lehetőséget biztosítanak a tárgyi, dologi eszközök beszerzésére.
4
PEDAGÓGIAI ELVEINK, PROGRAMUNK ÁLTALÁNOS FEJLESZTÉSI CÉLJA, FELADATAI
4.1
Pedagógiai alapelveink
- A gyermeknek joga van ahhoz, hogy megkapja a neki megfelelő gondoskodást és nevelést. - A gyermek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége, s ebben az óvoda kiegészítő szerepet játszik. - A gyermeki személyiséget: - elfogadás - tisztelet - szeretet - megbecsülés - bizalom övezi. - A nevelés lehetővé teszi és segíti a gyermek személyiség fejlődését, a gyermek egyéni készségeinek és képességeinek kibontakoztatását. - Óvodás életkorban a nevelés eszközei közül a játék a gyermek legelemibb pszichikus szükséglete. - A játék a gyermek számára a legfőbb élményforrás, ugyanakkor a személyiség fejlesztésének színtere, a tanulás, a készség- és képességfejlesztés leghatékonyabb módja, mással nem helyettesíthető. - A szabadjáték elsődlegességének biztosítása. - Az óvodában komplex nevelés folyik. - Az óvodapedagógus az ismeretek tapasztalati úton történő megszerzéséhez segíti hozzá a gyermeket. - Az esélyegyenlőség biztosításával: - minden gyermeket megillet az egyéni, differenciált bánásmód - a gyermekek mozgásigényének folyamatos kielégítése (teremben, folyosón, szabadban) a mozgás megszerettetése, mozgáskedv fenntartása - a közvetlen megfigyelésre építve tapasztaltszerzésen keresztül az őt - körülvevő természeti, társadalmi környezet megismertetése - a komplexitás elvének érvényesítése - kommunikációs képesség fejlesztése, beszélőkedv kialakítása - a helyes és szép beszédet közvetítő óvónői minta szerepe - kooperáció a gyermeknevelésben partnereinkkel 261
- A nemzetiséghez tartozó gyermekek óvodai nevelésében biztosítjuk az önazonosság megőrzését, ápolását, átörökítését, nyelvi nevelését és multikulturális nevelésen alapuló integráció lehetőségét.
4.2
Óvodai programunk célja
Az óvodások sokoldalú, harmonikus fejlődésének elősegítése, a gyermeki személyiség kibontakoztatása, a kreativitás előtérbe helyezése és a kompetencia érzés kialakítása, fenntartása az életkori és egyéni sajátosságok és az eltérő fejlődési ütem figyelembevételével.
4.3
Óvodai programunk alapvető feladatai
- Egészséges életmód alakítása, családias, derűs légkörben. Gyermekeink testi-lelki szükségleteinek kielégítése egyéni fejlettségi szintjükhöz igazítva. - Az érzelmi neveléssel az egyéni eltéréseket toleráló szocializáció biztosítása. - A gyermekek társas viszonyainak kialakítása, a különbözőség és egymás elfogadtatása. Programunkban az inkluzív pedagógiai szemléletet jelöljük meg, ezen túlmenően kijelöljük a hozzá vezető utat /integráció/ és megmutatjuk a programunk megvalósulásának gyakorlatát /differenciálás/. Mindezen kompetenciák fejlesztését az integrációs pedagógia programunkban meghatározott eszköz elemekkel kívánjuk fejleszteni. Kiemelt feladatunknak tekintjük: - az óvodapedagógus és az óvoda valamennyi dolgozója kulcsszereplő a nevelés folyamatában - az integrált nevelést segítő nevelési feladatainkat - az óvodába bekerülő gyermekről, anamnézist, komplex állapotfelmérést készítünk. Fontosnak tartjuk, hogy a halmozottan hátrányos helyzetű gyerekeket hozzásegítsük ahhoz, hogy beilleszkedjenek a társaik közé, hogy a társaik elfogadják. A kompetencia alapú nevelést két csoportban /Méhecske, Nyuszi/ öt évig fenntartjuk. A többi csoportban ötletet merítenek a kompetencia elemeiből.
262
4.4
Személyiségfejlesztés fő feladatai
4.4.1 A szociális és az én fejlődés területén - A szociális érzékenység (szociabilitás) fejlesztése, melynek összetevője egyrészt a belső igény a kapcsolatfelvételre, másrészt az erre való képesség. - Alakításának eszközei: empátiás átvétel, modellhatás, tudatos szoktatás. - A társas együttélés és a szociálisan elfogadható önérvényesítés 3-7 éves életkorban elvárható normáinak szokásszintű megalapozása. - Az önismeret, én realizálás alakítása, mely periódus végére az alábbiakkal jellemezhető: - a gyermek képes helyzetét felmérni a csoportban, - kész a társaival való együttműködésre – kooperatív, - énjét elég erősnek éli meg ahhoz, hogy elfogadja társai akaratát - a társak kezdeményezését elfogadja - képes az önálló helyzetmegoldásokra, konfliktushelyzet kivédésére a felnőtt segítsége nélkül. Feladataink: - Pozitív érzelmi töltésű gyermek – gyermek, felnőtt – gyermek viszony kialakításával alkotó, együttműködő társas kapcsolatok, pozitív attitűd, ér zelmi töltés jellemezze egészséges önérvényesítés és önértékelés létrejötté nek segítése. - Természeti, társadalmi környezetben olyan feltételek megteremtése, melyben alkalom nyílik az egymáshoz viszonyításra (jó, szép, rossz) pozitív értékrend, helyes viselkedés alakítására. - A különbözőség elfogadtatása, a szociális érzékenység alakítása (SNI, szociálisan hátrányos helyzetű gyerekek). - Személyes és közösséget érintő hagyományaink ápolásával az összetartozás érzésének mélyítése. 4.4.2 Érzelmi fejlődés, szocializáció területén A szocializáció szempontjából különös jelentőségű a közös élményekre épülő tevékenységek gyakorlása. Az óvodai élet szervezése segíti a gyermek erkölcsi és közösségi nevelését. Az óvodás gyermek legfőbb igénye az érzelmi függőségeinek kielégítése, az érzelmi biztonság, ehhez az érzelmi támaszt nyújtó nevelői attitűd mellett alapvető feladat, hogy a gyermekekben kialakuljon és erősödjön - az érzelmi beleélés, empátiás átvétel képessége - az érzelmek felismerésének képessége - saját érzelmeik kifejezésének képessége Az óvodapedagógus feladata az erkölcsi nevelés alapját képező szokásrend megtervezése. Figyelemmel van arra, hogy az egyes szokások, együttélési normák elfogadása, betartása, nem azonos időben zajlik az azonos életkorú gyerekeknél. Az egyes értékek, szabályok felnőtt általi megítélése azonos kell, hogy legyen. A „kettős mérce” eleve ellent mond az erkölcsnek. Az erkölcsi nevelés folyamatában lehetőséget teremt a döntésre, választásra, dilemmázásra. 263
Az óvodapedagógus kellő pedagógia érzékenységgel, a gyermekek ismeretében dönti el, mely szokások illeszthetők az egyes gyermekekhez és mely differenciált bánásmód segíti fejlődésüket. 4.4.3 Anyanyelvi és értelmi fejlődés területén Célunk: Rendelkezzenek olyan beszédkultúrával és kifejezőkészséggel melyek alkalmassá teszi őket a zökkenőmentes iskolakezdésre. Az értelmi nevelés további feladatai: - a gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteinek rendszerezése, bővítése az értelmi képességek (érzékelés, észlelés, emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás) és a kreativitás fejlesztése - programunk az értelmi fejlesztést – az adott életkori sajátosságok figyelembevételével – a mozgásfejlesztésre alapozza, azon keresztül realizálja (testséma, finommotorika, oldaliság, térészlelés) 5
A JÁTÉK – MOZGÁS - KOMMUNIKÁCIÓ ÓVODAI PROGRAMUNK TARTALMA
A személyiség fejlesztését öt átfogó nevelési területen valósítjuk meg. A gyermekek fő tevékenységi formái: - a játék - a mozgás - a kommunikáció E három tevékenységi forma nem csak célja, eszköze is óvodai nevelésünknek. E tevékenységekbe integrálódik: - a környezet megismerésére nevelés - a komplex esztétikai nevelés Ezek a tapasztaltszerzés és a tudatos fejlesztés szempontjából két komplex nevelési területet jelentenek. A 3 + 2 nevelési terület pusztán feladatköreiben kezeljük. A kisgyermekek számára ugyanis az a folyamatos tevékenység, amelynek részei nem csak összefüggnek egymással, és komplex hatásuk miatt sokoldalúan az egyéni jellemzők legmesszemenőbb figyelembe vételét teszik lehetővé. Biztosítják azt az alapot, melyet mi tudatos nevelési eljárásokkal továbbfejlesztünk, kibontakoztatunk. 5.1
Játék
Célunk: A szabadjáték során az óvodapedagógus biztosítsa a gyermek számára az önállóságot, szabadságot. Feladataink: -
a szabad játék folyamatosságának megteremtése megfelelő nyugodt, derűs légkör, elegendő idő, hely, eszköz biztosítása a csoportszobában, a játszóudvaron a gyermekek egyéni sajátosságainak, fejlettségének figyelembevételével az egyes játékfajták tartalmi, minőségi gazdagítása 264
-
-
az egyéni élményeken túl közös élményszerzési lehetőség szervezése, gyermeki benyomások, tapasztalatok feldolgozásának biztosítása a játékfejlesztés érdekében a játéktevékenységben az együttműködés szokásainak az udvarias magatartás formáinak alakítása a játékon keresztül a beszédkészség fejlesztése – minél több beszédhelyzet teremtése beszélgetésre, élmények felidézésére, az érzelmek megfogalmazására ösztönzés
5.1.1 Csoportszobai játék A játékot alapvető és legfőbb tevékenységformának tekintjük. Pszichikai sajátossága a feszültségoldás és az örömszerzés. Legfőbb személyiségfejlesztő eszköz, mert benne minden tanulási tartalom: ismeret, jártasság, készség megjelenik. Eredményeképpen alapozódnak a képességek és alakul a magatartás. Programunk alapelve, fő feladata biztosítani minden gyermek számára azt, hogy egyéni vágyai és ötletei kibontakozhassanak a játéklehetőségben. Ehhez elengedhetetlen a nyugodt, derűs légkör, a megfelelő hely biztosítása, valamint hogy a gyermeknek módjában álljon nézelődni, válogatni, töprengeni és végül a számára legvonzóbb játékba belefogni. Különös gondot fordítunk a halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek élményhez juttatására, mivel ők sajátos szociokulturális környezetből érkeznek. Ugyancsak különös gondot fordítunk az SNI-s gyermekekre is olyan feltételeket kell teremteni a játékban ahol a különbözőség felé fordulás a gyermek természetes támaszra találjon a játék során és az óvónőben, az óvodában dolgozókban és egészséges társaiban. Az óvodában fontos a szabad játék túlsúlyának érvényesülése. Az óvodapedagógusok az óvodás gyermek játékjellemzőinek mély ismeretében teremtik meg a folyamatos, önfeledt, szabad játék feltétel rendszerét. Az óvodapedagógusok a gyerekek játékában megjelenő élmények kiszámíthatatlanságából következően nem tervezik meg /szerep/ játékot, ugyanakkor segítik, támogatják a gyermekeket elképzeléseik megvalósításában. Az óvodapedagógusok élnek a szerepjáték tartalmának megfigyelésével, amely a legalkalmasabb a gyermek megismerésére: élmények, a fantázia, kreativitás, ismeretek, ügyesség, vágyak, együttműködési készség, a figyelem tartóssága, feladat és szabálytudat stb. Az óvodapedagógusok a gyermekek életkorához és képesség szintjéhez illeszkedő szabályjátékokkal ismertetik meg a gyermekeket, amelyet direkt módon irányítanak. A szabályjátékon kívül minden más játéknál az indirekt játékirányítás elvárásai a mérvadóak: ötletadás, eszközbiztosítás, kérésre szerepvállalás, metakommunikációs eszközök alkalmazása stb. A kisebb gyerekek fáradékonyabbak, napközben is szeretnek elbújni, bebújni, pihenni, hemperegni. Életkori szükségletükből adódó mozgásigényük kielégítésére több szőnyeget, párnát, kuckót, búvóhelyet, pihenőhelyet biztosítunk. Később, ahogy egyre inkább megismerkednek a gyermekek a különböző tevékenységekkel, jártasságra tesztnek szert a technikákban mind önállóbbakká válnak a kezdeményezésben és a cselekvésekben. Biztosítjuk számukra a mozgásos játékhoz szükséges helyet. A hét során addig folytatódhat a kedvelt tevékenység, amíg a gyermek számára, élményt és örömet jelent. Biztosítjuk számunkra a mozgásos játékokhoz szükséges helyet. A hét során addig folytatódhat a kedvelt tevékenység, amíg a gyermek számára érdekes, élményt és örömet szerez.
265
5.1.2 Játszóudvar Az udvari élet a szabad mozgásos játékok legadekvátabb színtere. Tavasztól őszig az időjárás függvényében minden lehetséges időt a szabadban töltünk. Az udvari játék időtartamát a napirendbe egységesen beépítjük. Óvodánk udvarának kialakítása, felszereltsége, mozgásra inspiráló fajátékai gazdag lehetőséget kínálnak a nagymozgásos tevékenységek végzésére és a családi – közlekedési játékok kezdeményezésére (2 babaház, bitumenes rész). Az udvaron történő játéktevékenységet figyelemmel kísérjük, szükséges mértékben bekapcsolódunk, segítjük a tartalmas szabad játék kibontakozását. A nagymozgások fejlődését segítve, rendszeresen kezdeményezünk, futó, fogó és egyéb, eszközökhöz kapcsolt mozgásos, dalos és célirányosan fejlesztő szabályjátékokat, versenyekben való részvételre ösztönözzük a gyermekeket. Engedjük, hogy igény szerint minden gyermek – csoportjától függetlenül – részt vehessen bármelyik óvodapedagógus által kezdeményezett játékban. Programunk kibővítette a játéklehetőségeket azzal, hogy a csoportszobák és a játszóudvar mellett három játszószobát működtetünk speciális felszereléssel, feladatokkal. 5.1.3 Játszószobák Általános szabályok a játszószobákra: A gyerekek 4-5 éves kortól heti kettő alkalommal (kedd, szerda) 45 percig (l0.00-10.45-ig) tetszés szerint vehetik igénybe. - A játszószobába történő átjáráshoz, minden érintett csoportban „itt vagyok” táblát használunk, ennek két célja van – a gyerek saját jelével jelzi melyik játszószobában tartózkodik, a gyerek észleli van-e még lehetőség valamelyik szobába átmenni, vagy megtelt a tábla. Ha a gyermek visszamegy a csoportszobájába az „itt vagyok” tábláról leveszi a jelét. - Mindhárom játszószoba tevékenységét a játszószobai naplóba rögzíti az óvónő (lásd 4. sz. melléklet). - Az ünnepek hetében a játszószobák szünetelnek. - Havonta egy alkalommal team munka (tapasztalatcsere, sikerek, kudarcok megbeszélése, ötletbörze, témakörök ajánlása). Tornaszoba Célja: A tornaszobai tevékenységekkel a gyermekek mozgáskedvének fenntartása, mozgásigényének kielégítése, az állóképesség fejlesztése. A fejlesztés tartalma: a nagymozgások összerendezése, egyensúlyérzék fejlesztése, a szerek ismeretével, a szereken való mozgásformák begyakorlásával biztos koordinált mozgás fejlesztése, izomzat erősítése, állóképesség fokozása. A gyerekek a tornaszereket saját ötleteik alapján az óvodapedagógus segítségével előkészítik, szabályaikat maguk alkotják és választott társaikkal addig játszhatnak, amíg jólesik. Szerepünk a tornaszobában a segítségnyújtás és a gyerekek ötleteinek balesetmentes kiszolgálása.
266
A tornaszoba szokás- szabályrendszere -
-
a középső és nagycsoportból 5-5 gyermek látogathatja a csoportszobában, megfelelő mozgásra alkalmas, kényelmes ruhába öltözzenek (tornacipő kötelező!) vegyék fel az „oldaliság” tanulását segítő csuklószalagot (bal kéz) a tornaterembe lépéskor köszönjenek mozgás közben figyeljenek társaikra, saját és mások testi épségére jelezzék, ha valamilyen szükséglet miatt vagy végleg vissza szeretnének menni a csoportjukba a szereket funkciójuknak megfelelően használják és vigyázzanak azok épségére segítségünkkel, irányításunkkal a tornaszereket tegyék vissza a helyükre futó, fogójátékokat illetve mozgásos szabályjátékokat csak az eszközök elrakása után kezdeményezhetnek felhevült állapotban ne hagyják el a szobát (az óvodapedagógus biztosítsa számukra az optimális élettani funkciók visszaállítását), távozáskor köszönjenek és a folyosón sétálva közlekedjenek.
A tornaszoba team tagjai: Évente rögzítve az éves tervben. Kézműves szoba
Célja: A gyermekek önkifejező képességének, kreativitásának, alkotóvágyának kibontakoztatása, valamint szocializációjának, finommotorikájának, manuális képességeinek fejlesztése, esztétikai érzelmi nevelése. A fejlesztés tartalma: a gyermekek élményvilágának, fantáziájának, kreativitásának megjelenítése, ötleteinek megvalósítása és az egyes technikák gyakorlása kombinatív alkalmazása. Sokrétű manuális tevékenységek színtere. Az anyagokat, melyek természetes anyagok a gyerekek az óvodapedagógus segítségével gyűjtik élményszerző séták, kirándulások során, otthonról hozzák. Témákhoz kapcsolódva többféle technikát ajánlunk fel a gyermekeknek, melyek közül szabadon választhatnak. Figyelembe vesszük a mindenkori jeles- és ünnepnapokhoz kapcsolódó szokásokat. Általunk kialakított és hagyománnyá vált, hogy az első foglalkozáson októberben bogyókat, terméseket, faleveleket gyűjtünk, melyekkel a későbbiekben dolgozunk. A gyermekeknek lehetőséget biztosítunk, hogy a megkezdett munkákat több napon keresztül folytathassák, befejezhessék. Az elkészült alkotásokat a kézműves szoba előtt kiállítjuk, később a gyerekek hazavihetik azokat. A meghirdetett rajzpályázatokat figyelemmel kísérjük, és lehetőséget biztosítunk a gyerekeknek az ezeken való részvételre.
267
A kézműves szoba szokás – szabályrendszere - csoportonként 2 gyermek látogathatja. - érkezéskor köszönjenek, öltözzenek munkaruhába ”apaing” - a nyugodt, kreativitást elősegítő légkör érdekében halk zene szól /gyermekdalok, népdalok, természet hangjai/ - ügyeljenek a szoba tisztaságára - segítsenek az eszközök tisztántartásában - használat után az eszközöket tegyék a helyükre - távozás előtt az „apainget” tegyék a helyére és mossanak kezet. - jelezzék, ha valamilyen szükséglet miatt vagy végleg vissza szeretnének menni a csoportjukba. - távozáskor köszönjenek és a folyosón sétálva közlekedjenek. A kézműves team tagjai:
Évente rögzítve az éves tervben.
Zeneszoba
Célja: A gyerekek kommunikációs képességének, szocializációjának, fantáziájának, ritmusérzékének, testséma képességének fejlesztése, érzelmi és esztétikai nevelés. A fejlesztés tartalma: a természeti, társadalmi környezethez kapcsolódó énekek, dalos játékok, versek, mesék, szimulációs- fantázia mímes játékok, mozgásos improvizációk drámapedagógiai elemek gyakorlása. Használatos eszközei a népi hangszerek, gyermek ritmus és dallamhangszerek, saját készítésű zörejkeltő eszközök, zörejhang kazetták, gitár, furulya, ujj-és kesztyűbábok, fejdíszek, maszkok, jelmezek, puhapárnák, anyagok, selyemkendők, aktuális eszközök, természet kincsei. Témakörökhöz, aktualitásokhoz kapcsolódva, a drámapedagógia elemeivel kiegészítve tervezzük a játékot, melyet a gyerekek egyéni ötletei alapján folyamatosan alakítunk. 1Helyet kapnak az énekes, táncos játékok, népszokást őrző dramatikus játékok, jeles napokhoz kapcsolódó mondókák, rigmusok, dalok, bábozás. Lehetőséget biztosítunk a szereplési vágy kielégítésére. A zeneszoba szokás és szabályrendje - csoportonként 5 gyermek látogathatja - érkezéskor köszönjenek, mesepárnákra, szőnyegre üljenek. - amikor a gyerekek megérkeznek, folyamatosan kapcsolódjanak be. - a hangszereket a tevékenységhez kapcsolódva alkalomszerűen használhatják, spontán választás alapján. - egyéni kívánság alapján is szervezünk dalos és drámajátékot, mondunk mesét, bábozunk. - saját, szép kivitelű könyvet, bábot is hozhatnak magukkal. - a játék végén tegyék helyére a hangszereket, bábokat és egyéb eszközöket. 268
-
Évente rögzítve az éves tervben.
A zeneszoba team tagjai:
5.2
vigyázzanak az eszközök épségére és azokat funkciójuknak megfelelően használják. jelezzék, ha valamilyen szükséglet miatt vagy végleg vissza szeretnének menni a csoportjukba. távozáskor köszönjenek, a folyosón sétálva közlekedjenek
Mozgás
Az óvodába kerülő gyermek egyik alapvető életkori sajátossága a mozgás. A gyermek tapasztalatai gyarapodnak és fejlődéssel folyamatosan minőségi változáson mennek keresztül. A mozgásfejlesztés céljai: -A természetes mozgáskedv fenntartása, a mozgásigény kielégítése, a mozgás megszerettetése. - A mozgásszint fejlesztése, mozgás tapasztalatok bővítése, gyakorlási lehetőségek biztosításával. A mozgásfejlesztés feladatai: Nagy és finommotoros mozgások és fizikai erőnlét fejlesztése, szem-kéz, szem-láb koordináció alakítása. Testséma fejlesztése:
testrészek ismerete testfogalom kialakítása dominancia erősítése
Fontos a vizuális és auditív percepció fejlesztését alapozó, azt kiegészítő mozgások gyakorlása. A mozgással kapcsolatos és a mozgáshoz kapcsolódó szókészlet fejlesztése. A mozgásfejlesztő programunk hozzájárul az egészséges életmódra neveléshez, szocializációhoz. Egészséges életmódra nevelés: Az egészséges életmódra nevelést szolgálják a szabadban végzett mozgások /tornázás, mászókázás, sportolás, játékok, kirándulás, napfürdőzés, pancsolás, biciklizés, rollerezés/. Mozgásprogramunk tartalma három fő területen valósítható meg: - kötetlen szabad mozgás /játék, kirándulás - konkrét fejlesztést szolgáló testneveléssel, testedzéssel /mindennapos testnevelés, kötelező testnevelés foglalkozások szervezése / - sporttevékenységekkel /kerékpározás, görkorcsolya, szánkózás, vízhez szoktatás, ovi-foci, aerobik /
269
Kötetlen szabad mozgás A kötetlen szabad mozgás a természetes mozgáskedvet és mozgásigény kielégítését biztosítja óvodásainknak. Csoportszobáinkat úgy alakítottuk, hogy megfelelő helyet és sokféle eszközt biztosítunk mozgásigényük kielégítéséhez. Minden gyermekkel megismertetjük a sport és a manipulációs eszközök használatát és a velük kapcsolatos szabályokat. A mindennapi frissítő testnevelést naponta egy alkalommal a délelőtt folyamán kiscsoportban tíz percben, középső és nagycsoportban 15 percben szervezünk a gyerekeknek. Ezek központjában a mozgásos játékok állnak kiegészítve gimnasztikai elemekkel. A gyermekek edzettsége érdekében jó idő esetén az udvaron tartjuk. Minden csoportban vannak kedvenc mozgásos játékok melyeket, akár a csoportszobában, játszószobában és/ a nagyobb teret igénylő játékokat/ az udvaron végzik a gyerekek. Kiváló mozgáslehetőséget biztosít a két csoportszobában lévő galéria. Konkrét fejlesztést szolgáló testnevelés, testedzés Óvodánkban kis és középső csoportban heti l, nagycsoportban heti két alkalommal tartunk kötelező testnevelés foglalkozást. Nagycsoportban a második foglalkozás összevont szervezési keretben valósul meg/ két nagycsoport együtt/, melyet kiválthat a vízhez szoktatás. Mozgásfejlesztő programunkban nagy hangsúlyt kap: - téri tájékozódó képesség fejlesztése - mozgásutánzó képesség fejlesztése - reakcióképesség fejlesztése - egyensúlyérzék fejlesztése - ritmusképesség fejlesztése - koordinációs képesség fejlesztése - testséma ismerete - testhatárok érzékelése - erőnléti állapot fejlesztése - fizikai állóképesség - pszichés tűrőképesség fejlesztése A mozgásfejlesztésben komplex hatásrendszereket tervezünk, meg havi tervből lebontva heti tervre, amit rugalmasan használunk fel a foglalkozások tervezésénél. Sporttevékenység: Célunk, hogy a gyerekek jártasságot szerezzenek néhány sporteszköz használatában. Heti egy alkalommal tervezett, szervezett formában zajlanak. A mindennapokban minden korcsoportnak lehetőséget adunk a különböző sporttevékenységekben való részvételre /rollerezés, szánkózás, kerékpározás, görkorcsolyázás, úszás, futball, ugróiskola/. Mozgásfejlesztés feltételei: -A csoportszoba berendezésénél és az eszközök kiválasztásánál fontos szempont számunkra, a gyermekek életkora és összetétele. - Megteremtjük a lehetőséget arra, hogy a csoportszobában is szervezhető legyen a mozgásos játék. - Nagyobb teret igénylő mozgásokat a tornateremben illetve az udvaron végezzük. - Udvarunk füves, betonozott és dombos területei biztosítják, hogy egyszerre több csoport a szabadban mozoghasson. - Kényelmes mozgást biztosító tornafelszerelés minden gyermeknek szükséges (póló, rövidnadrág, tornacipő).
270
A mozgáshoz felhasznált eszközeink: - bordásfalak, tornaszőnyegek, tornapadok, Greiswald elemek, zsámolyok body-roll hengerek, Ayres eszközök, mászókák, mászókötelek, rollerek, kerékpárok, görkorcsolyák, labdák, ugráló kötelek, buzogányok, ejtőernyő, karikák.
5.3
Kommunikáció
A szocializáció folyamatában a beszéd, a kommunikáció a gyermek környezetével való érintkezésnek, önkifejezésnek, gondolkodásnak legfőbb része. A kommunikációs nevelés célja: A szocializáció elősegítése, a családi nevelés kiegészítése, az iskolai alkalmasság elősegítése, egyéni fejlesztés biztosítása. Feladataink: - Személyes mintaadással a beszédkedv kialakítása, fenntartása, a gyermek meghallgatása. - Óvónői példaadással (odafigyelés, meghallgatás, beszélgetés) és a kommunikációs helyzetek teremtésével a gyermekek egymás közötti beszédkedv ösztönzése. - A mindennapokban lehetőség nyújtása a beszélgetésre, szókincs bővítésre, metakommunikáció bővítésére. A kommunikációhoz szorosan kapcsolódó helyes viselkedés és együttélés elemi szabályainak, illemszabályoknak elsajátítása természetes élethelyzetekben. A beszédtanulásnál döntő tényező az érzelmi alapon megvalósuló utánzás. Az anyanyelv és kommunikáció fejlesztése bensőséges, nyugodt légkörben, életszerű helyzetekben, szocializációt fejlesztő dramatikus játékokkal történik. - A verbális és nem verbális kommunikációt segítő eszközök (mimika, gesztus, tekintet, tér közszabályozás) bővítése a mindennapi életben. - A kiemelkedően fejlett kommunikációs képességű gyermekek gondozása. - Változatos tevékenységeken keresztül a valós élet szerepköreinek elsajátítása játékos formában (vers, mese, bábjáték, dramatizálás, szituációs játék, történetek). A kommunikációs nevelés tartalma Beszédtechnika: - Hanglejtés - Légzéstechnika - Hangadási – artikulációs gyakorlatok - Időtartam – gyorsasági gyakorlatok - Hangsúlyozás, hangszín, hangerő Szóbeli szövegalkotás -
Köszönés Bemutatkozás Megszólítás Véleménynyilvánítás Kérdés, tudakozódás Elbeszélés élmény alapján Esemény elmondása, ok-okozat, időrendiség Leírás kép alapján –emberek, állatok, növények Személyi adatok közlése 271
Érintkezésünk normái -
5.4
Köszönés módjára vonatkozó illemszabályok betartása természetes élethelyzetekben Bemutatkozással kapcsolatos illemszabályok Udvarias magatartás Óvodán belüli viselkedés szabályai Óvodán kívüli viselkedés szabályai Figyelemfelkeltésnél az ütögetésről, rángatásról való leszoktatás
Tanulás
Az óvodában a tanulás folyamatos, jelentős részben utánzásos, spontán tevékenység, képességek, és az óvodás gyermek kompetenciáinak fejlesztése. A korszerű óvodai tanulás jellemzői: -
épít a gyermeki kíváncsiságra „felhasználja az aktivitást” értékeli, észreveszi a kreatív megoldásokat a játékba integrált cselekvéses gondolkodási formák lehetőségeit teremti meg egyénhez mérten értékel örömteliséget biztosít felhasználja a meglévő ismereteket egyformán tartja jelentősnek a különböző képességeket, készségeket és a meglévő tudást folyamatosan és fokozatosan várja el az együttműködést, a feladattartást, az irányíthatóságot
A tanulás lehetséges formái az óvodában: - utánzásos, minta- és modellkövetéses magatartás- és viselkedés tanulás (szokások alakítása) - spontán játékos tapasztalatszerzés - cselekvéses tanulás - gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés - az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés - gyakorlati probléma megoldás
272
5.5
A gyermek és az esztétikum
Az esztétikai nevelés célja Képessé tenni a gyermeket a valóság esztétikai felismerésére, befogadására, megvalósítására. Óvodánkban az esztétikai nevelést komplexen értelmezzük, amely magába foglalja az irodalmi, zenei és vizuális nevelést. A gyermek napi folyamatos tevékenységében az egyes részterületek nem választhatók el egymástól mereven, mind érzékelésben, mind az észlelésen áthatják egymást, felerősítik érzelmi hatásaikat. A fejlesztés területei: 5.5.1 Irodalmi nevelés. Mese, vers Célja: a gyerekek pozitív személyiségjegyeinek megalapozása érzelmi, erkölcsi és értelmi fejlődésének elősegítése. Nyelvi és kommunikációs képességeinek fejlesztése a gyermekirodalom esztétikai – művészi hatásaival, a gyermekirodalomhoz szorosan kapcsolódó tevékenységek, módszerek sajátos eszközeivel. Feladataink: - Az irodalmi élmények járuljanak hozzá a gyermek biztonságérzetének kialakulásához, a felnőtt gyermek kötődés mélyüléséhez az egymás közötti barátság kialakításához. - Fontosnak tartjuk, hogy nyelvileg tiszta és esztétikailag értékes meséket, verseket halljanak a gyerekek (népi mondókák, népmesék, jelentős költők, írók művei). - Az óvodapedagógus tarsolyában mindig legyen sok történet, mese, vers, amely bármikor felidézhető. - A korosztálynak megfelelő irodalmi élmények nyújtásával formáljuk a gyermek irodalmi érdeklődését. - A bábozás pozitív személyiségfejlesztő hatásával segítjük a gyermekek nyitottságát, nyelvi képességeinek fejlesztését a társas viszonyok alakítását, - Naponta mondunk verset, mesét a gyerekek kérésére, érdeklődésüknek megfelelően. Csoportszobáinkban hangulatos mesesarkok kialakításával, mesevárást fokozó hangulati elemekkel azonosulást, átélést segítő érzelem gazdag légkört teremtünk. Szilárd, belátáson alapuló szokásrendszer kialakításával biztosítjuk a zavartalan mese – vershallgatást. A gyermekek részvétele önkéntes. Előadásmódunkban törekszünk az érthető, könnyen követhető érzelmi töltéssel kísért bemutatásra, segítve a fantázia, képzelet, belső képalkotás fejlesztését. Emlékezetből mondott mesénél a meseélményt tekintettartással, mimikával, megfelelő hanglejtéssel, hangszínnel fokozzuk. Mese vers kezdeményezés heti két alkalommal a heti rendnek megfelelően történik. A gyerekek kérésére érdeklődésüknek megfelelően naponta mesélünk, verselünk, mondókázunk eseményekhez, tevékenységekhez kötve. A fordulatos cselekményű, kevés szereplős meséket bábjátékkal jelenítjük meg. Minden csoportban megtalálhatóak az általunk készített síkbábok, esztétikus kesztyűbábok. Alkalmat adunk a kedvelt mesék eljátszására, lehetőséget biztosítunk az általuk kitalált történetek elmondására, befejezésére, dramatizálására. Az egyéni fejlesztésre szoruló gyermekeknél a konkrét hiányosságokat megcélozva alkalmazzuk a mese, vers, báb kínálta fejlesztési lehetőségeket (beszédgátlás oldása, hangzóejtés gyakorlása).
273
5.5.2 Zenei nevelés: - Ének zene, énekes játékok, táncok „ LEGYEN A ZENE MINDENKIÉ” – hirdette Kodály Zoltán. Célunk: a gyermekek zeneszeretetének megalapozása, a zenei szépségekre való fogékonyság alakítása. Feladataink: - Igényes, művészi értékű népdalok, gyermekdalok felhasználásával az éneklési kedv felkeltése, zenei fogékonyság megalapozása. - Bensőséges, jó hangulatú légkör kialakításával érzelmi motiváltság biztosítása az énekléshez, játékhoz. - A környezet hangjainak, zörejeinek megfigyelésével tiszta énekléssel, zenével az éneklési kedv felkeltése. - Közös éneklés, mondókázás, játékok és gyermektánc segítségével együttes élményszerzés, zenei anyanyelv gazdagítása. - Zene - mozgás, zene-tánc kapcsolatára építve a gyermekek mozgáskészségének céltudatos fejlesztése. - A zene által közvetíthető néphagyományok megismertetése. Az ének, a zenei tevékenység része a gyermekek mindennapi életének, az egész napjukat áthatja. A zenei nevelésünk akkor válik igazán eredményessé, ha a gyermekeknek örömteli élményévé válik az éneklés, az énekes játék. Ezt segíti elő a zeneszobai tevékenység is. Megteremtjük annak lehetőségét is, hogy séták, kirándulások alkalmával a természetben is felfedezzék a zeneiséget rejtő hangokat (állatok, járművek, természeti jelenségek). Kodály Zoltán útmutatásai alapján a Forrai Katalin által kidolgozott óvodai zenei nevelés alapjaira építjük fejlesztő tevékenységünket. A zenei anyagot az évszakokhoz és a négy őselemhez igazodva, az ízlésformálást szem előtt tartva válogatjuk. A népdalok, gyermekdalok, más népek dalai mellett a művészi értékű komponált zenét is megismertetjük - alvás előtt, játékidőben, délutáni tevékenység közben. A kisebb gyermekeknél az érzelmi biztonság megteremtése a legfontosabb. Az érzelmi kapcsolat alakítását ölbeli játékokkal bensőséges együttléttel segítjük elő. Spontán éneklés, mondókázás közben érzékeltetjük az egyenletes lüktetést és megteremtjük a gyakorlás lehetőségét változatos, játékos mozdulatokkal kísérve. A nagyobbaknál fejlettségüket figyelembe véve megteremtjük a dalritmus érzékeltetésének fokozatokon átvezető lehetőségeit. A gyermekek fejlettségét szem előtt tartva egyre bonyolultabb énekes játékok megismerését segítjük, különböző térformák megjelenítésével (csiga, hullámvonal, kettős kör). Zenei nevelést kötött és kötetlen formában szervezünk. Zenei képességfejlesztést (zenei hallás, ritmusérzék) a gyerekek képességeihez igazodva kezdeményezünk. A zenei képességek fejlesztését a fokozatosság, egymásra építettség jellemzi. Lehetőséget biztosítunk a zenei kreativitás fejlesztésére, improvizálásra a sokféle hangszer (ütő, ritmus) használatával. A zeneszobai játék még jobban elősegíti ezt a tevékenységet. Tervszerűen felépített, átgondolt nevelői munkával kívánjuk a zenei hallást, ritmust és formaérzéket fejleszteni. A zenei feladatok megvalósításának eszközei: - dalok - mondókák - környezet hangjai Az énekes játékokat a csoportszobában, zeneszobában, az időjárástól függően az udvaron szervezzük. Fontosnak tartjuk az esztétikus, szép mozgásigény alakítását, táncos mozgások utánzásával. 274
5.5.3 Vizuális nevelés Cél: A gyermeki személyiség fejlesztése, tér- forma és szín képzeteinek gazdagítása, képi gondolkodásuk fejlődése, esztétikai érzékenységük, szép iránti nyitottságuk, igényességük alakítása. Feladataink: - Egyéni fejlettséghez és képességhez igazodva segítjük a kép- plasztikai kifejező képesség - komponáló - térbeli tájékozódó és rendező képességek alakítását - a gyermeki élmény és fantáziavilág gazdagodását és annak képi kifejezését. - Egyéni és közös élményszerzéssel a vizuális észlelés, emlékezet, képzelet, vizuális gondolkodás pontosabbá válásának segítése. - Zavartalan, sokrétű, alkotó- alakító tevékenység feltételeinek megteremtése. - A gyermekek fantáziáját útjára engedve segítjük az ötletgazdagság, alkotni vágyás érvényre juttatását. - A gyermekek környezet iránti érzékenységének, látáskultúrájának alakítása, alkotó tevékenység közben. - A beszélgetés lehetőségének kihasználása rajzolás, festés, mintázás stb. alkalmával a színekről, formákról.
Az alkotó tevékenységhez oldott légkört, hangulatot teremtünk. Megfelelő helyet, megfelelő mennyiségű és minőségű eszközöket, anyagokat biztosítunk, előnyben részesítjük a természetes anyagok használatát. A gyerekek építő, ábrázoló, alakító tevékenységére a hét minden napján lehetőséget biztosítunk. A spontán lehetőségek mellett, a rajzolás, festés, mintázás, kézimunka mint szervezett tevékenység kötött és kötetlen munkacsoportos és egyéni fejlesztés keretein belül történik. Az eszközök kiválasztásában elsődlegesnek tartjuk az - esztétikát - célszerűséget - elsősorban természetes anyagok használatát. A csoportszobákban megszokott, elérhető helyen tartva biztosítjuk az önálló elképzelésnek megfelelő eszközöket a gyermek számára. Az eszközök biztonságos kezelését minden gyermekkel megismertetjük. Lehetőséget teremtünk a különböző anyagokkal való ismerkedéshez, formázáshoz, képalkotáshoz, építéshez, a különböző technikák elsajátításához (festés, tépés, vágás, ragasztás, hajtogatás, szövés, batikolás, varrás, karcolás). Lehetővé tesszük, ösztönözzük, hogy az elkezdett munkát mindenki befejezze. Kialakítjuk a gyermekekben az ajándékozás, örömszerzés igényét. Bátorítással, útmutatással, dicsérettel segítjük az elképzeléseik, ötleteik sikeres megvalósítását. A kézműves szobában a középsős és nagycsoportos korú gyermekek heti 3 alkalommal még tovább folytathatják vagy teljesen új jellegű tevékenységet végezhetnek. Rajzolás, mintázás, kézimunka során a gyerekek nyelvi kifejezőkészségét sokoldalúan alakítjuk. Figyeljük a gyerekek egyéni fejlődését segítjük differenciáltan a fejlesztést igénylő gyermeki tevékenységet. Az időjárás függvényében az udvari lehetőségeket is kihasználjuk. 275
5.6
A gyermek és környezete
Cél: A gyerekek az őket közvetlenül körülvevő és tágabb természeti, társadalmi környezetről olyan tapasztalatokat szerezzenek, amelyek életkoruknak megfelelő, biztonságos eligazodáshoz, tájékozódáshoz a környezettudatos magatartás kialakításához nélkülözhetetlen. Feladataink: - Megfigyelőképességük, emlékezetük, képzeletük, gondolkodásuk, beszédértő és nyelvi kifejező kommunikációs készségük fejlesztése, tapasztalatszerzés, természetes élethelyzetek tudatos, tervszerű megszervezése. - A természetről, a környezetről, a biológiai, ökológiai, fizikai, kémiai területről szerzett ismereteink folyamatos gazdagítása, pontosítása. - A természeti, társadalmi környezet értékeinek, szépségeinek érdekes és összefüggéseinek megismertetése, a tevékenységek közbeni lehetőség felismertetése.
lényeges
- Természetes élethelyzetekben lehetőséget biztosítunk a pozitív szokások, szokásrendszerek kialakulásához (egészségvédelem, környezetalakítás, környezetvédelem) csoportszobában és szabadban egyaránt. - Nyugodt, békés szemlélődésre módot adó ismeret és tapasztalatszerzés lehetőségének megteremtése, ami segíti életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodást a világban. A környezet megismerésének részterületei - a társadalmi és természeti környezet megismerése - környezetünk formai és mennyiségi viszonyai - környezetalakítás - környezetvédelem Óvodánk a maga környezetével, tevékenységrendszerével két fontos területen járul hozzá többletként az otthoni környezetből hozott tapasztalatokhoz - egyrészt „más” jellegű tevékenységek, óvodai és csoportszintű közös programok, kirándulások szervezésével - másrészt a gyermekcsoport meleg, derűs nevelői attitűd sokszínű minden gyermek számára biztonságot nyújtó feltételeinek megteremtésével. 5.6.1 A társadalmi természeti környezet megismerése A természeti környezet megismerésére alapvető lehetőség az évszakok megfigyelésén keresztül kínálkozik. Az időjárás a természet jellemző változásainak megfigyelésére, megtapasztalására jó lehetőséget jelent óvodánk udvara. Többféle fajta fákon, virágokon, cserjéken történő évszaknak megfelelő változásokat itt helyben tudunk megfigyelni. Udvarunkon nyárfa, ezüstnyár, kőris, orgona, dió, gesztenye, a virágoskertben hóvirág, tulipán, nyári orgona, muskátli található. Kertes házak udvarán lehetőségünk van megtapasztalni a kerti növények fejlődését, kerti munkákat. A csoportok számára lehetőséget biztosítunk növények gondozására, ápolására. A háziállatok természetes környezetben történő megfigyelésére is itt van lehetőségünk, az állattartó családok 276
szívesen fogadnak bennünket. Csoportkirándulásokat szervezünk a debreceni állatkertbe, a nyíregyházi vadas parkba, a Hortobágyra, ahol élményszerű hatások teszik sikeressé az ismeretszerzést, megtapasztalást. Séták alkalmával ismerkednek meg a gyermekek az óvoda környezetében található közintézményekkel (iskola, idősek otthona, üzletek, vasútállomás). A közlekedés főleg a gyalogos közlekedés szabályait is a séták alkalmával gyakoroljuk. Piacra, moziba, fürdőparkba helyi járatú autóbusszal közlekedünk, ekkor a helyes utazási szokások kialakítására törekszünk. A séták, kirándulások, megfigyelések mellett a csoportszobákban nyugodt beszélgetésre, elmélyülésre teremtünk lehetőséget. 5.6.2 Környezetünk formai és mennyiségi viszonyai A környező valóság fontos jellemzői a formai és mennyiségi viszonyok. Fontos alapelvnek tartjuk, hogy a tárgyak, jelenségek tulajdonságai nem korlátozódnak, pl. színük, ízük, halmazállapotuk milyenségére, hanem alapvető jegyei közé tartoznak formai, mennyiségi jellemzői is. A környezeti változások megfigyelése során lehetőséget biztosítunk az összehasonlításra, különbségtételre, csoportosításra, sorba rendezésre. A tapasztalatszerzés minden érzékszerv bekapcsolásával (látás, hallás, tapintás) célirányos képességfejlesztő játékokkal, játékos matematikai feladatokkal történik (sorszám, tőszám). A logikus gondolkodás aktivizálására minél több érdekes problémahelyzet teremtésére törekszünk. Problémafelvetésünk, megfogalmazásunk pontos kell, hogy legyen, a speciális matematikai kifejezéseket helyesen használjuk. Matematikai ismeretszerzés közben példamutató szép beszéddel, az anyagok, eszközök, tárgyak, élőlények megnevezésével, csoportosítással, irányok, helyzetek, mozdulatok meghatározásával a gyermekek verbális fejlesztését biztosítjuk. A tükörrel való tevékenység a tér percepció fejlesztése mellett, a kommunikáció és a metakommunikáció fejlesztését is segíti. Kötött és kötetlen szervezési formában valósítjuk meg a matematikai nevelést. 5.6.3 Környezetalakítás A környezetalakítást a gyermek közvetlen, természetes környezetében, természetes élethelyzetben gyakorolja. Az ízléses és tiszta környezethez hozzá tartozik az élősarok kialakítása, a különböző alkalomhoz tartozó dekoráció. A gyerekek a napi élettevékenységei közben tapasztalatokat szereznek munkaszervezési és ehhez kapcsolódó szükségleti és esztétikai ismeretről (naposi munka, csoportátrendezés, valamely tevékenység érdekében). A csoportszoba tisztaságával, rendjével kapcsolatos munka alapja a környezet tisztasága iránti igény kialakítása (eszközök megfelelő számban biztosítottak). Fokozatosan eljuttatjuk a gyerekeket az önkiszolgálás és szükségleteik önálló kielégítésére (esztétikus terítés, papír zsebkendő használat). A környezetalakításhoz tartozik a csoportszoba rendje, az udvar tisztaságnak megóvása. A fokozatosság elvét is érvényesítjük a játékeszközök elrakásával, sorba rendezésével, az udvaron a szemeteskukák kihelyezésével azok használatával. A szülőket is bevonjuk a sikeresebb megvalósítás érdekében, példával járjanak elől az óvodában és otthon is, serkentsék gyermeküket, hogy az otthoni környezetükben is elvégezzék azokat a teendőket, amelyek elvárhatók tőlük. ” A jövő környezetét a jelen óvodásai fogják alapvetően meghatározni, átrendezni, vagy megfelelő indíttatás híján tönkretenni.” 5.6.4 Környezetvédelem A környezetvédelem a környezetalakítással szorosan összefügg. A gyerekeket érzelmi kötődéseiken keresztül juttatjuk el környezetünk megbecsüléséhez, védelméhez (madáretetés, facsemeték ápolása, óvása, bogarak és minden élőlény óvása, védelme). Arra neveljük őket, hogy minden élőlénynek joga van az élethez. 277
A környezetszennyezés: az elhasznált dezodoros flakonok, egyéb veszélyes hulladékok nem kerülhetnek be a csoportszobába. Helyettük a gyerekek természetes anyagokat (csuhé, kukoricaszár, gallyak, kövek, lehullott termések,) gyűjtsenek, ezeket használják fel a játékokhoz. A környezetvédelemre nevelésben az óvoda minden dolgozója és a szülők is példamutatóak legyenek. 5.7
Munka jellegű tevékenységek
A munka az óvodás gyermek számára játékos jellegű. Gyakran nem is választható szét a játék és a munkatevékenység. Fejlesztő hatását nem vonhatjuk kétségbe. Ez az a terület, ahol az erőfeszítés és az eredmény kapcsolata közvetlenül érzékelhető, belátható, átélhető a gyermek számára. Alapvető követelmény az önállóság, az öntevékenység lehetőségeinek megteremtése. A munka az életre való felkészítést épp úgy szolgálja, mint a személyiség fejlesztését. Fontos, hogy már ebben a korban megtapasztalják, hogy a munka rendszeresen ismétlődő tevékenység, amit újra és újra el kell végezni. A munkatevékenységek közül az önkiszolgálásnak már az óvodákor kezdetétől igen nagy a jelentősége. Hagyjuk, hogy a gyerekek saját képességeik szerint koruktól függetlenül akkor végezzék el azokat, amikor képesek rá. Az önkiszolgáló munkán kívül a csoportért, a társért végzett munka majd a különböző megbízatások teljesítése fedi az óvodás korú gyerekek munkatevékenységeit. A gyermek munkavégzésére, biztonságos nyugodt légkör motiválóan hat. A kellő időben adott elismerő szó, dicséret ösztönzőleg hat a munkához fűződő pozitív viszony kialakításában. Az örömmel, felelőséggel és kitartással végzett munkatevékenység hatékonyan fejleszti a gyermek pozitív énképét. A munka jellegű tevékenységek óvodai nevelésük során hangsúlyosan a következő kompetenciát fejlesztik: Szociális kompetencia A tevékenységek gyakorlása közben olyan képességeik fejlődnek, amelyek segítik azon viselkedési formák kialakulását, amely később konstruktív módon alkalmaznak a társadalmi életben. Megtanulják önmaguk, társaik és a felnőttek munkájának megbecsülését, tiszteletét. Kialakul bennük az egymás iránti bizalom, tolerancia, felelősségtudat. A feladatok elvégzése során fejlődik kötelességtudatuk, kitartásuk. Megtapasztalják az együttműködés fontosságát. A sikerélmény örömet jelent számukra. Célunk: - a munkához való pozitív viszonyulás kialakulása, amely megalapozza a későbbi munka iránti tiszteletet - a gyermeki önállóság, társakkal való együttműködés illetve olyan képességek fokozatos kialakítása, amelyek segítik a gyermeket az eredményes munkavégzésben.
Munkajellegű tevékenységek területei: I. Önkiszolgálás 1. testápolás 2. étkezés 3. öltözködés 4. környezetünk rendben tartása
278
II. Közösség érdekében végzett munkajellegű tevékenységek naposi munka (pl. terítés, szalvéta hajtogatása, állat, növény gondozása stb.) - csoportszobában végzett tevékenységek (pl. Játékok, babaruhák mosása, csoportszoba díszítése, foglalkozásokhoz szükséges anyagok, eszközök készítése, összeszedése stb.) - az óvoda udvarán végezhető tevékenységek (pl. falevelek seprése, gereblyézése, szelektív hulladékgyűjtés, madáretetés, virágoskert gondozása, stb.) - alkalmankénti megbízatások (üzenetek átadása, gyűjtőmunka, kisebb gyerekek segítése stb.) Az óvodapedagógus feladatai a munkajellegű tevékenységek szervezésében: - teremtse meg a nyugodt munkafeltételeket (hely, idő, eszköz) - biztosítson változatos, élményszerű alkalmakat ezek gyakorlására minden gyermek számára - ismertesse meg a különböző eszközök, szerszámok helyes használatát - vegye figyelembe a gyerekek eltérő fejlettségi szintjét - módszerei segítsék a gyermekek aktivitását, örömteli tevékenységeit - mutasson pozitív mintát
6
A SAJÁTOS NEVELÉSI IGÉNYŰ GYERMEKEK INTEGRÁLT ÓVODAI NEVELÉSE
6.1
Általános elvek, célkitűzések
Az óvoda Alapító okiratába foglalt, a fenntartó által meghatározott fogyatékosság típusának megfelelő sajátos nevelési igényű gyermekek nevelését vállaljuk fel. A sajátos nevelési igényű gyermekek integrált neveléséhez szükséges feltétel a gyógypedagógus, akinek szakirányú végzettséggel kell rendelkeznie. Sajátos nevelési igényű gyermek: az a különleges bánásmódos igénylő gyermek, aki a Szakértői Bizottság szakértői véleménye alapján mozgásszervi, érzékszervi, értelmi vagy beszédfogyatékos, több fogyatékosság együttes előfordulása esetén halmozottan fogyatékos, autizmus spektrumzavarral vagy egyéb pszichés fejlődési zavarral (súlyos tanulási, figyelem vagy magatartás szabályozási zavarral) küzd. A sajátos nevelési igényű gyermeknek joga, hogy állapotának megfelelő pedagógiai, gyógypedagógiai, konduktív pedagógiai ellátásban részesüljön attól kezdődően, hogy igényjogosultságát megállapították.
279
Célunk: olyan nyugodt, harmonikus, biztonságot adó környezet megteremtése, ahol természetessé válik a gyermekek között személyiségük különbözősége, a sajátos nevelési igényű gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása, fejlődésének elősegítése. A fejlesztés szervezeti keretének megválasztását az alkalmazott speciális módszer- és eszközrendszert minden esetben a gyermekek állapotából fakadó egyéni szükségletek határozzák meg. Lehetőségek függvényében biztosítjuk a speciális eszközöket, pedagógiai habilitációs, rehabilitációs ellátást és foglalkozást melyre a szakértői és rehabilitációs bizottság javaslatot tesz a gyermek optimális fejlődése érdekében. Az óvodában történő együttnevelés (integrálás) minden esetben egyéni döntést igényel, melyben esetenként szükséges a fenntartó jóváhagyó támogatása. Alapelvünk: A sajátos nevelési igényű gyermeknek, mint – a különleges bánásmódot igénylő gyermeknek – joga, hogy állapotának megfelelő habilitációs és rehabilitációs fejlesztésben részesüljön. Valljuk, hogy nem a közösségből kiszakítva, hanem a többi gyermek között, párhuzamos tevékenységként kezdeményezett fejlesztőjáték a legeredményesebb formája a fejlesztésnek. A gyermekek mindenek felett álló érdekében a mi felelősségünk, hogy minden rendelkezésünkre álló segítséget megadjunk a gyermekeknek személyiségük kibontakoztatásához, képességeik fejlődéséhez.
Az integráció feltételei Az együttnevelés megvalósításában érvényesül a habilitációs, rehabilitációs szemlélet és a sérülés specifikus módszertani eljárások alkalmazása. A módszerek, módszerkombinációk megválasztásában „sérülésspecifikusság” alkalmazkodást jelent a sajátos nevelési igény típusához, eltérő mértékéhez, az egyéni fejlődési sajátosságokhoz. A gyermekek integrált nevelésében, fejlesztésében résztvevő, magas szintű pedagógiai, pszichológiai képességekkel (elfogadás, tolerancia, empátia, hitelesség) és az együttneveléshez szükséges kompetenciákkal rendelkező óvodapedagógus. - szükség esetén egyéni fejlesztési tervet készít, individuális módszereket, technikákat alkalmaz - a foglalkozások során a pedagógiai diagnózisban szereplő javaslatokat beépíti, a gyermekek fejlődésének elemzése alapján – szükség esetén – eljárásait megváltoztatja, az adott szükséglethez igazodó módszereket megválasztja, - egy-egy nevelési helyzet,, probléma megoldásához alternatívákat keres, - alkalmazkodik az eltérő képességekhez, az eltérő viselkedésékhez, - együttműködik a különböző szakemberekkel, a gyógypedagógus iránymutatásait, javaslatait beépíti a pedagógiai folyamatokba. A gyermek fogyatékosságának, autizmus spektrumzavarának, vagy egyéb pszichés fejlődési zavarának típusához igazodó szakképesítéssel rendelkező szakirányú végzettségű gyógypedagógus az együttműködés során: - segíti a pedagógiai diagnózis értelmezését, figyelemmel kíséri a gyermek haladását, 280
-
-
javaslatot tesz gyógypedagógia-specifikus módszerek, módszerkombinációk alkalmazására, az egyéni fejlesztési szükséglethez igazodó módszerváltozásokra, a gyermek igényeihez igazodó környezet kialakítására, segítséget nyújt a szükséges speciális (segéd)eszközök kiválasztásában, tájékoztat a beszerzés lehetőségeiről, együttműködik az óvodapedagógusokkal, figyelembe veszi a gyermekkel foglalkozó óvodapedagógus tapasztalatait, észrevételeit, javaslatait, segít a helyi feltételek és a gyermek egyéni szükségleteinek összehangolásában, kapcsolatot tart a szülővel a rehabilitáció sikerességét szolgáló ismeretek átadásával, részt vesz a befogadó közösség felkészítésében, részt vesz az óvodai foglalkozások és tevékenységek adaptációjában.
Az integrált nevelésben részt vállaló óvodák – a köznevelés – fejlesztési tervekben meghatározott feladatellátás szerint – vehetik igénybe az egységes gyógypedagógiai módszertani intézmények, a pedagógiai szakszolgálati intézmények szolgáltatásait, az utazó gyógypedagógia hálózat működtetésére kijelölt intézmények segítségét.
6.2
Habilitációs, rehabilitációs tevékenység
Az egészségügyi és pedagógiai habilitációs rehabilitációs tevékenység olyan team –munkában kialakított és szervezett nevelési folyamatban valósul meg (speciális végzettségű szakemberek, Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei és a fejlesztésében résztvevő óvodapedagógusok), mely az egyes gyermek vagy gyermekcsoport igényeitől függő eljárás, időkeret, eszköz, módszer, terápia alkalmazását teszi szükségessé. A habilitáció, rehabilitáció egyéni és/vagy kiscsoport fejlesztés gyógypedagógiai kompetencia. Intézményünkben a gyógypedagógus vezetésével működő munkaközösségben valamennyi tagóvoda fejlesztő pedagógiából vizsgázott óvodapedagógusai működnek együtt a fejlesztőmunka hatékonyságának fokozása érdekében. Koordinálják és segítik az SNI-s vagy beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel küzdő gyermekek mindennapi óvodai foglalkoztatását, a fejlesztés tervezését és a kötelező adminisztrációt. A Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei rendszeresen szűrik a gyermekeket (fejlettségi szintmérés, logopédia), segítik a gyermekek ellátását. Emellett – esetenként - a Módszertani Központ utazó gyógypedagógusa működik közre a gyermekek szakirányú ellátásában. Szükség esetén tájékoztatást és tanácsot adnak a gyermek pedagógusának, figyelemmel kísérik a gyermek fejlődését, közvetlenül foglalkoznak a gyermekkel. A gyermekek habilitációs, rehabilitációs célú fejlesztéséhez a szakvéleményben foglaltakat kell alapul venni az óvodai nevelés során is. Egyéni elbírálás alapján mérlegeljük a gyermek felvételét, a személyi ellátottság függvényében.
281
6.3
Sérülés specifikus fejlesztés az óvodában
- Mozgásszervi fogyatékos (mozgáskorlátozott) gyermek: óvodai nevelése során kiemelt feladat a speciális, egyénre szabott eszközök kipróbálása, megtanítása, s ezek segítségével a tágabb környezet minél sokrétűbb megismertetése. Az életkornak megfelelő tapasztalatok megszereztetése, a tanult mozgás alkalmaztatása. Az óvodában igyekszünk biztosítani a megfelelő mozgás – és életteret, az ehhez szükséges eszközöket (beszerzése a mindenkori költségvetés függvénye), szem előtt tartva az önállóságra nevelés elvét. A mozgásnevelést az óvodai foglakozások körébe kell beépíteni. Az elsajátított mozgásminták rögzítése, a szükséges korrekciós helyzetek alkalmaztatása a napirend egészét átszövő feladat. - Látássérült gyermek: minden látássérült gyermek esetében segíteni kell a részvételt a közös játékban, a közösséghez való alkalmazkodást, a viselkedési formák megtanulását és gyakorlását, a közösség előtti szereplést. E tevékenységeket a látási kontroll hiányosságai akadályozzák. Kiemelt hangsúlyt kap az önkiszolgálás megtanítása, a tárgyak és helyük megismertetése, a rendszeretet és a higiéné igénye. Figyelembe kell venni a látássérült gyermek fizikai terhelhetőségének korlátait, különös tekintettel az adott szembetegségre. A biztonságos téri tájékozódás támpontokhoz és széles körű érzékeltetéshez kötötten valósítható meg. Megfelelő tárgyi és személyi ellátottság szükséges optimális fejlesztésükhöz. - Hallássérült gyermek: a nyelvi és pszichoszociális fejlettség kedvező esetben olyan szintű lehet az óvodás kor kezdetére, hogy a hallássérült gyermekek - további speciális segítséggel halló társaikkal együtt tudnak részt venni az óvodai nevelésben. Óvodai nevelésünk központi feladata a nyelvi kommunikáció megalapozása, megindítása, fejlesztése. Az anyanyelvi-kommunikációs fejlesztés az egész napi tevékenységbe beépül. A szocializációt hatékonyan segítő munkajellegű tevékenységbe be kell vonni a hallássérült gyermeket. Teljesítményét döntően befolyásolja intellektusa, esetleges – a pszichés fejlődés zavara miatti – beszéd-, nyelvi akadályozottsága. - Enyhén értelmi fogyatékos gyermek: fejlesztésükben meghatározó a nem fogyatékos óvodáskorúakkal történő együttnevelés. A spontán tanulást, a társakkal történő együttműködést, a kommunikáció fejlődését segítik azok az élmények, tapasztalatok és minták, amelyeket az ép közösség közvetít. Az integrált óvodai nevelés keretében gondoskodni kell a folyamatos gyógypedagógiai megsegítésről. Az enyhe értelmi fogyatékos övezetbe sorolt gyerekek felvételének megtagadása abban az esetben lehet szakmailag indokolt, ha az iskolába lépéshez szükséges fejlettséget a gyermek vélhetően csak az elkülönített nevelés keretében biztosított - intenzív gyógypedagógiai fejlesztés mellett éri el (Liget Óvoda).
-
Középsúlyos értelmi fogyatékos gyermek: a kislépések elvét alkalmazva, a gyermekekre jellemző cselekvésbe ágyazott gondolkodást figyelembe véve olyan képességfejlesztést kell megvalósítani, mely kellő időt, alkalmat biztosít: az alapmozgások kialakítására, fejlesztésére. 282
A minimális kontaktus, kooperációs készség, a nonverbális és verbális kommunikáció fejlesztésére, a beszédindításra, a beszédmegértés fejlesztésére, az aktív szókincs bővítésére, a grammatikai rendszer kiépítésére. Az alapvető önkiszolgálási szokások kialakítására, az adekvált játékhasználat elsajátítására, a kognitív funkciók fejlesztésére. Kiemelt szerepe van a kialakításnál a rendszerességnek, az utánzásnak, a gesztussal kísért egyszerű verbális utasításnak, az zenének, a ritmusnak, a sok ismétlésnek. - Beszédfogyatékos (nyelvfejlődési és beszédzavar) gyermek: szenzoros, motoros, vagy szenzomotoros problémája (megkésett beszédfejlődés, centrális dyslalia, súlyos orrhangzósság stb.) illetve a beszédhibához csatlakozó tanulási és/vagy magatartási zavara miatt eltérően fejlődik. Megnyilvánul az anyanyelvi fejlettség alacsony szintje, a beszédszervek gyengesége, a tiszta ejtés hiánya, a szegényes szókincs, a disgrammatikus, az utánzóképesség gyengesége. Az óvodai nevelés során az anyanyelvi nevelés, a mozgás, a kommunikáció illetve a vizuomotoros koordinációs készség fejlesztése, a speciális terápiák alkalmazása (pl. grafomotoros fejlesztés) segít az iskolába lepéshez szükséges fejlettség elérésében. - Autizmus spektrumzavarral küzdő gyermek: felvételük egyéni elbírálás alapján történik. Az autizmus–spektrumzavarokat a szociális, kommunikációs speciális kognitív készségek minőségi károsodása jellemzi. Kifejezett a szociális készségek területén tapasztalható kognitív deficit, károsodott kommunikáció, a rugalmas viselkedésszervezés sérülése és az egyenetlen képesség-profil. Az óvodai fejlesztés alapja minden esetben pszichológiai képesség mérés. A fejlődés devianciájának enyhítése, a kóros viselkedés kialakulásának megelőzése szükség esetén korai elemi készségek kialakítása (szobatisztaság, rágás, önkiszolgálás). A korai kognitív fejlesztés egyéni tervek alapján épül be óvodai nevelésükbe. - A fejlődés egyéb pszichés zavaraival küzdő gyermekek: Ha a gyermek beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel küzd, illetve a megismerő funkciók vagy a viselkedés fejlődésének organikus okra vissza nem vezethető tartós és súlyos rendellenességével küzd fejlesztő foglalkoztatásra jogosult. A fejlesztő foglalkoztatás a Pedagógiai Szakszolgálat irányításával az óvodai nevelés keretében valósítható meg. A szakértői bizottság feladata annak megállapítása, hogy a gyermek BTM nehézséggel küzd, ennek alapján szakvélemény készítése, valamint a gyermek fejlesztő foglalkoztatása a pedagógus és a szülő bevonásával. A szakvéleményezésen kívül segítséget nyújt a gyermek óvodai neveléséhez, ha a gyermek egyéni adottsága, fejlettsége, képessége, tehetsége, fejlődésének üteme indokolja.
6.4
Együttnevelés szervezése
Minden gyermek más, ezért a szemlélet és gyakorlat alapja a differenciálás, amely részben az óvodapedagógus, részben más szakemberek által nyújtott speciális bánásmóddal egészül ki. Az együttnevelés során az a célunk, hogy az emberek (gyermekek) közötti különbözőségeket tudatosítsuk, a különbözőségből adódó előnyöket és hátrányokat megismertessük, a másság elfogadását megalapozzuk, a hátrányokat csökkentsük. 283
A sajátos nevelési igényű gyermeknek ugyanazon dolgokra van szüksége, amire a többieknek: szeretetre, tanulásra, összetartozás érzésére, tapasztalásra, fejlődésre. Leginkább ő maga tudja megmutatni, hogy mire van szüksége és mire képes. Joga hibázni, tévedni akárcsak kortársainak. Joga van saját életéhez és tisztában lennie saját lehetőségeivel.
6.5
Helyi sajátosságok, csoportszervezés
„NAPOCSKA” csoport A speciális nevelési szükségletű és akadályozott gyermekek részben integrált óvodai csoportja. Maximális létszám 12 fő. A fejlesztő csoportba a város és a környékbeli települések óvodáskorú gyermekei vehetők fel, ha: - szakvélemény javasolja számukra a fejlesztő csoportot, - különleges gondozási igényük olyan mértékű, hogy normál óvodai csoportban biztonsággal nem integrálhatók be, de közösségben fejleszthetők. A részlegesen integráltak csoportjába felvehetőek az értelmileg akadályozott gyermekek, továbbá olyan enyhe fokban értelmi fogyatékosok, akiknél elsődleges az értelmi fogyatékosság, emellett hallási, érzékszervi vagy egyéb fogyatékosság, rendellenesség van jelen.
Minden esetben egy hónap próbaidőre nyerhet felvételt a gyermek a fejlesztő csoportba, ha a minimum követelményeknek eleget tesz: - mozgás terén: helyzet és helyváltoztató alapmozgásokra képes, sima talajon önállóan jár - gondozás terén: öltözésnél együttműködő; - táplálkozás terén: képes önállóan kanállal enni, pohárból inni; - szobatisztaság terén: rendszeres wc–használat mellett nappal száraz marad; - beszéd terén: figyelni tud a beszédre, néhány nevet, felszólítást megért; - szociális fejlettség terén: kiscsoportban nevelhető, önmagára és társaira veszélyt nem jelent. Az SNI gyermekek óvodai felvétele minden esetben egyéni döntést igényel. A próbaidő letelte után a szülővel egyeztetve, mérlegelést követően vállalhatja fel a csoport a gyermek óvodáztatását. Részleges integráció javasolható azoknál a gyerekeknél is, akiknek: - személyisége olyan, hogy nehezen alkalmazkodnak, erősen hajlanak az elkülönülésre; - nyelvi szintjük nem mutat fejlődést, s erősen elmarad kortársaitól; - a szülői ház támogató hatása nem, vagy csak kis mértékben érvényesül. A nagycsoportos életkorú, diagnosztizált gyermekeknél a nekik leginkább megfelelő, várható iskolatípusra való alkalmasság elérése a cél. A fejlesztő csoport működését, szervezését a személyi feltételek figyelembevételével mindenkor az aktuális csoportlétszám és összetétel határozza meg. Az életkornak megfelelő kezdeményezések rendszere kiegészül és módosul a gyógypedagógiai fejlesztéssel. A direktebb fejlesztés elve és gyakorlata átszövi a csoportfoglalkozásokat: igazodik a gyermek fejlődésének lehetséges üteméhez, sérülés specifikus igényeihez. A gyermekek fejlődéséhez szükséges terápiákat, kezeléseket – a gyermek optimális ellátást – esetenként a társintézmények bevonásával tudjuk biztosítani. A gyermek óvodai felvételével egy időben 284
befogadó nyilatkozatot adunk ki. A gyermekek az óvodai csoportfoglalkozásokon túlmenően az őket megillető óraszámú egyéni illetve kis csoportos rendszerű fejlesztésben részesülnek, haladási naplóban rögzítve. A fejlesztés egyénre szabott fejlesztő programok alapján történik, mely heti beosztási rend alapján valósul meg. A gyermek fejlődésének folyamatos figyelemmel kísérése elengedhetetlen. A fejlődés nyomon követése írásos jellemzéssel történik, melyről a szülő tájékoztatást kap. Az óvodai csoportnaplóban dokumentálódik a fejlesztési tervek mellett a differenciált, frontális jellegű nevelő – oktató munka is. Összességében elmondható, hogy a nevelési, oktatási folyamatot a differenciáló szemlélet jellemzi úgy, hogy az egyes gyerekek egyéni szükségleteihez igazítja a megismerő tevékenységeket, a tanulást. Ez vonatkozik a nevelő-oktató munka teljes tartalmára, felosztására, szervezésére, az egyes gyerekekkel való közvetlen foglalkozás, ütem, módszerek stb. szempontjából. A „Napocska” csoportra alkalmazható speciális vonatkozások A tárgyi környezet megismerése manipuláció és lokomóció útján történik. A megkésett fejlődésű, sérült gyermek nem gyakorolja, nehezítve sajátítja el a gondolkozási tevékenység menetét, a tapasztalatszerzés köre leszűkül. A gondolkozás indítékainak gyengülése az egész értelmi fejlődést lelassítja. A beilleszkedést segítő „vivő funkciók” fejlesztése a feladathoz, szabályokhoz való alkalmazkodáson, egyszerű helyzetek felismerésén és verbális síkon való megoldáson alapul.
A környezet megismerése konkrét tapasztalatszerzéssel, megtapasztalással, továbbá bemutatással, szemléltetéssel történik. A differenciálás fokozottan érvényesül, minden gyermek fejlődését önmagához viszonyítjuk. A foglalkoztatásuk mindig tárgyi szinten, képiesítve, a kis lépések elvét alkalmazva adott témakört több módon és változatos formában, kellő ismétlésszámmal történik. A „Napocska” csoport óvodásainál gyakoriak a beszédzavarok. A megkésett beszédfejlődés, a gyakori pöszeség, az általános beszédfejletlenség az enyhétől a súlyos skálán mozog, gyógypedagógiai, logopédiai gondozást igényel. A beszéd fejlesztése egyéni és csoportos formában történik. A csoport óvodásai – óvodába érkezéskor – alig játszanak. A játékszert szájukba veszik, ledobják, rakosgatják vagy hozzá sem nyúlnak Az enyhén sérült gyermekek játéka is sivár, önállótlan. Szükséges a játékra nevelés, a játékra való motiválás, a játszás megtanítása. Ezen gyerekeknél tapasztalható a mozgásfejletlenség, a nagymozgások ügyetlensége, az egyensúlyproblémák, a finommotorika gyengesége, a szem – kéz, szem – láb koordinációk zavara, a grafomotorika fejletlensége. Így a mozgás, mint közvetlen fejlesztési cél jelentkezik, de szerepe van a testséma kialakításában, az eszköz az észlelés fejlesztésében. Az AYRES - terápia eszközei jótékony örömforrások nálunk is. Esetenként egyéni fejlesztés részét képezik. Mivel a fejlesztés a mozgásra épül, a mozgásból indul ki, a csoport heti két alkalommal használja a tornatermet tornafoglalkozásokra. A részleges integrációban óvodázott gyerekek közül azok, akiknek az állapota, helyzete lehetővé teszi és a szülő is kéri, az óvoda normál csoportjában a délutáni pihenési időt eltölthetik. Az óvodai ünnepségeket, kulturális rendezvényeket, programokat a többi csoporttal közösen töltjük.
285
7
AZ ÓVODÁNK NEVELÉSI KERETEI
Az óvoda teljes nyitvatartási idejében a gyermekekkel történő foglalkozások mindegyikét óvodapedagógus irányítja.
7.1
A gondozás és szokásrendszer alapozása
A gondozás az óvodai élet egyik alapvető tevékenysége, amely segíti a kisgyermek szükségleteinek kielégítését, elősegíti növekedését, fejlődését, hozzájárul egészségének megőrzéséhez, jó közérzetéhez, egészséges életmódjának kialakulásához és megteremti a nevelési hatások érvényesülésének feltételeit Cél: Az óvoda feltételrendszere, szokásrendszere, nevelési hatásai segítsék elő, hogy a gyermek egyéni fejlettségének megfelelően legyen képes a környezethez való legoptimálisabb alkalmazkodásra. A fejlesztés tartalma Óvodapedagógusaink a gyermekek óvodában töltött idejét tudatosan, élettani szükségleteik figyelembevételével tervezzék.
Tevékenységek és időtartamok a napirendben
Tevékenységek
3-4 évesek számára Október l Június 1. Május 31. Szept. 30. és 4 ¾ óra 5 ½ óra
Szabadjáték, egyéb szabadon választott tev. Előkészület az étkezéshez, étkezés Öltözködés egyéb testápolási teendők Pihenés (alvás) Mindennapi testnevelés
4-5 évesek számára Október 1 Június 1. Május 31. Szept. 30 5 ½ óra 6 óra
5-6-7évesek számára Október 1 Jún.1. Május 31. Szept.30. 6 óra 6 ¾ óra
2 ¼ óra
2 óra
2 óra
1,5 óra
1,5 óra
1,5 óra
2 óra
1 ¾ óra
1 ¾ óra
1 ¼ óra
1 ¼ óra
1 ¼ óra
2,5 óra
2 ¼ óra
2 ¼ óra
2 óra
2 óra
2 óra
10 perc
15 perc
15 perc
15 perc
15 perc
15 perc
A helyes életritmust a családokkal együtt igyekszünk kialakítani. Ennek érdekében óvodai és óvodán kívüli napirenddel segítjük a családi nevelést. Javasoljuk a szülőknek, hogy az étkezések és a pihenés időpontjait a hétvégén és az óvodai szünetek idején is próbálják betartani. A tevékenységek megszervezésének szempontjai - a gyermek egészséges fejlődéséhez a napi és hetirend biztosítja a feltételeket a megfelelő időtartalmú párhuzamosan végezhető differenciált tevékenységek, tervezésével szervezésével - az óvodapedagógus a gondozás folyamatában is nevel, építi kapcsolatait a gyermekkel, egyúttal segíti 286
-
-
-
-
-
7.2
önállóságukat, együttműködve a gondozást végző dadus nénikkel az étkezéseket kötött keretek között szervezzük az alvás nem, de a nyugodt, csendes pihenés minden gyerek számára kötelező! a táplálkozás, a növekedés és a fejlődés elengedhetetlen feltétele, hogy megismerjük az egyes gyermekek étkezési szokásait, érzékenységét, tapintattal segítjük, szoktatjuk őket a kívánt táplálkozási követelményekhez szorosan együttműködünk a családdal, esetenként elfogadjuk a szülők adományait (zöldség, gyümölcs) az étkezés feltételeinek biztosításában maguk a gyermekek is részt vesznek különös figyelmet fordítunk az esztétikus terítésre (alátét, porcelán edények, szalvéta, pohár) a gondozási szokások terén nagy eltérések tapasztalhatóak, összehangoljuk az óvoda és a család gondozási szokásait a testápolás a gyermekek egészségének védelmét, testük, ruházatuk gondozását, rendszeres és szükség szerinti tisztálkodásukat és igényük kialakulását szolgálja betegség megelőzés és egészségmegőrzés szokásainak alakítása érdekében naponta időjárás függvényében minél többet tartózkodjunk a szabadban nyáron a levegő hőmérsékletétől függően lehetőséget biztosítunk a pancsolásra, fürdőzésre
Társas kapcsolatok, a szocializáció történései: a helyes viselkedés
Cél: A fejlődésben, szocializálódásban a társadalmi szerepek tevékeny elsajátítása, az óvodai csoport érzelmi biztonsága, a gyermekek tevékenység szükségleteinek kielégítése, gazdag tapasztalatszerzés, szociális tanulás. Felnőtt – gyermek kapcsolat - Az óvodapedagógusok a gyermekcsoport életének irányítói. - Az óvodapedagógus, mint modell a legfontosabb szabályozó. - Az óvodapedagógus és a gyermek kapcsolatának alapvető fontos követelménye, hogy e kapcsolatban az óvodai valamennyi felnőtt dolgozójának magatartása legyen minta értékű, következetes, barátságos, szeretetteljes, őszinte, minden gyermek számára elfogadó és toleráns. Gyermek – gyermek kapcsolat Az óvodai nevelés a családi nevelésen túl semmivel sem pótolható szocializációs színteret biztosít a kisgyermekek számára. Jelentősége a személyiségfejlesztésben - a csoport közvetítő hatású - a mikrokörnyezet sajátos tartalmakat hordoz - az egészséges és „én” fejlődéshez biztosítja a sokoldalúságot az összehasonlítási lehetőséget, ezáltal segíti a reális önismeret, önértékelés alakulását
287
A családos beszoktatás Bármely életkorban történik is a beszoktatás a tapintat, a törődés, a szeretetteljes odafordulás nem csak a csoport óvodapedagógusaival, hanem az óvoda minden dolgozójával szemben követelmény. A beszoktatás kettős feladat - egyrészt szoktatjuk az új környezethez s gyermeket, - másrészt a szülőket is megnyerjünk az együttműködéshez Főbb tennivalók: - a gyermek személyi anyagait tartalmazó adattároló felfektetése - informálódás a gyermek családban betöltött helyéről anya- gyermek kapcsolatáról - az első tájékoztató szülői értekezlet - az óvodába lépést követő egy héten keresztül az új gyermekekből álló csoportban mindkét óvodapedagógus dolgozik a teljes nyitva tartás időtartama alatt - a gyermekek kedvenc játékaikat, tárgyaikat, biztonságukat jelentő eszközeiket hozzák magukkal
Kapcsolat a családdal A család és az óvoda jó kapcsolatának kialakítása során az első lépés, hogy elfogadjuk a családok anyagi lehetőségeinek, kulturáltságának, emberi kapcsolatainak, nevelési elképzeléseinek különbözőségeit. Az óvoda és a család együttműködése egyenrangú nevelőtársi viszonyban kell, hogy működjön, amelynek alapja a kölcsönös bizalom és segítségnyújtás. Az óvoda és a család kapcsolatának elvei: - a gyermek személyiségének fejlesztéséhez kitűzött alapelvek, célok, feladatok egységes értelmezése és megvalósítása - kölcsönös bizalom és segítségnyújtás, a gyermekre gyakorolt hatás erősítése - az óvodai és a családokban folyó nevelési sajátosságok kölcsönös megismerése - a szülők és a dolgozók egymás iránti bizalmának, tiszteletének erősítése - közös célok megvalósítása az együttműködés szabályainak betartásával - az óvoda a gyermek és a program megvalósítása érdekében kezdeményező és elfogadó Az óvodapedagógusok feladata a fejlesztés kapcsán - a gyermekek fejlesztésének céltudatos megvalósítása - a szülő felé gyakorolt rendszeres, szervezett kapcsolattartás
288
A kapcsolattartás módjai óvodánkban Formális
Informális
Családlátogatás (szükség esetén a szülővel egyeztetett időpontban) Értekezletek Fogadóóra Nyílt napok SZMK Kérdőívek Munkadélutánok Szabadidős programok
Napi beszélgetések Fali táblán közérdekű hírek
Az együttműködés tartalmi formái óvodánkban Kapcsolattartás Cél - adatfelvétel - ismerkedés az óvodával Beiratkozás - az óvoda programjával való ismerkedés - ismerkedés az óvodai élettel - anamnézis felvétele - rugalmas beszoktatás Óvodakezdés - szülő, gyermek kapcsolat megismerése - bizalom kiépítése az óvodai nevelés iránt - óvoda életével kapcsolatos információk megbeszélése, közlése - jellemző problémák, kérdés megválaszolására szakember meghívása Szülői értekezlet - egy-egy csoport életének, fejlődésének, megbeszélése - egy probléma köré csoportosult szülők fóruma Kapcsolattartás CÉL - egy-két nap alkalmával betekintés az óvoda mindennapjaiba Nyílt napok
SZMK Adventi közös készülődés Farsang Családi kirándulás
Munkaforma - egyéni beszélgetés - közös játék, közös tevékenység szülővel, gyermekkel
- értekezlet - előadás - csoportos értekezlet - esettanulmányozás
Munkaforma megfigyelés közös beszélgetés egyéni beszélgetés értekezlet
- szülői feladatok koordinálása - szülői kezdeményezések megvalósítása - szülők érdekképviselete beszélgetés a közös készülődés elősegíti a Karácsony munkadélelőtt vagy érzelmi ráhangolódását munkadélután, játékdélután - vidám hangulatú együttléttel közösség - táncos mulatság, vidám formálása, szülőkkel közösen - vetélkedés - hagyományápolásra nevelés - egészséges életmódra nevelés kirándulások, túrák - szabadidő hasznos eltöltésére ösztönzés - közös beszélgetések kezdeményezése - közös élménnyel óvodai kötődés erősítése 289
Alapítványi bál Anyák, Apák napja Liget nap
7.3
- az óvoda támogatásának biztosítása - pozitív kötődés erősítése az óvoda iránt - meghitt, közös együttlét - közös játékélmény - családi kapcsolatok mélyítése
bálszervezés közös együttlét
Csoportok szervezése
Óvodánkban a megváltozott társadalmi, gazdasági változások miatt a kihasználtság érdekében vegyes és homogén csoportok működnek. A csoportok kialakításánál meghatározó szempont: - a gyermekek életkora - helyi adottságok - szülői igények figyelembevétele. Legfontosabb, hogy a gyerekek jól érezzék magukat a csoportban. 7.4
Hetirend
Életkor 3 – 4 év
Kötetlen Gyermek és környezete Környezet megismerésére nevelés Komplex esztétikai nevelés - Vizuális nevelés Ének–zene, Irodalom (kommunikáció, mozgás)
Tevékenységek Kötött
Testnevelés
4 – 5 év
5 – 6 év
Játszószobák
)
Gyermek és környezete Környezet megismerésére nevelés Tér - mennyiség – forma Testnevelés ismeretek Komplex esztétika - Vizuális nevelés - Ének – zene Irodalom (kommunikáció, mozgás) Irodalom (kommunikáció, Testnevelés mozgás) Gyermek és környezete Mennyiség és forma ismeret Komplex esztétika - Vizuális nevelés - Ének-zene - Tér – mennyiség – forma ismeret
290
- Torna - Zene - Kézműves szobai kötetlen tevékenységek
- Torna - Zene - Kézműves szobai kötetlen tevékenységek
7.5
Tervezés
A csoportszintű tervezéseknél mindenkor figyelembe kell vennünk: - az óvoda pedagógiai programját - a gyermekcsoport összetételét (kor, nem, fejlettség, szociális háttér szerint) - a lehetőségeket - a Nyuszi és a Méhecske csoportban a kompetencia alapú nevelés öt éves fenntarthatóságát biztosítva kell a terezést megvalósítani. A többi csoport számára a lehetőség nyitott, hogy csatlakozzanak a kompetencia alapú nevelés átvételéhez. Az éves terv átgondolása Évszakhoz kapcsolódó tevékenységek ütemezése, témakörök átgondolása a környező valóság megismerésére, központi szálon futtatása. - A kapcsolódó tevékenységek, a mese – vers, ábrázolás – kézimunka, ének, énekes játék köré szerveződnek. A heti és a napirend terezésének alkalmazkodni kell a párhuzamosan végezhető tevékenységekhez. -
Havi – Heti - napi – projekt-tervezés - A differenciálásnak érvényesülni kell a célokban, feladatokban, munkaformákban, módszerekben, eszközökben az elsajátítás idejében, tempójában. - Egy heti tevékenység, foglalkozási forma, módszer eszközhasználat átgondolása. - A tevékenységek szabadon variálhatók, törekszünk a komplexitásra. Heti rend szerint szervezünk, ami az adott nap központi tevékenységeként jelenik meg. - Ha lehet egy héten belül valósuljon meg, kivétel, ha objektív körülmények akadályozzák, pl. időjárás. - A megválasztott tevékenységek (módszerek, eszközök) differenciált tervezése. - Havi értékelés az elvégzett feladatok tükrében. Tervezés tartalma: - Játék, szabadidős tevékenységek - Gyermek és környezete, tér – mennyiség – forma ismeretek - Komplex esztétika: - vizuális nevelés - ének – zene - irodalom, mese, vers - Testnevelés - Játék, sport 7.6
A gyermekek fejlődésének dokumentációi:
A gyermekek fejlődési naplója A gyermekek mérési lapja DIFFER mérés Féléves gyermeki értékelés 291
8
AZ ÓVODA HAGYOMÁNYOS ÜNNEPEI, RENDEZVÉNYEI
Az óvodai ünnepek létfontosságúak a nevelői munkában. Az ünnepek kiemelik a résztvevőket a hétköznapokból és ez által nagyobb aktivitásra, kreativitásra ösztönöznek. Fontos, hogy az ünnep ritka, kiemelkedő alkalom maradjon. Bármilyen formában és bármilyen tartalommal ünnepelünk, mindig a gyermek van a középpontban. Az aktív és önálló gyermekek nevelésének egyik igen sajátos eszköze a jól előkészített és szépen megformált ünneplés. Csak azt ünnepeljük, ami közel áll a gyerekekhez, aminek érzelmi töltése az ünnep lényegét megérezteti a gyerekekkel. Az ünneplés lényegének az ünnepet megelőző készülődést tartjuk, melyet kiteljesít az ünneplés. Az előkészület a csoporton belüli közösségi érzések alakítására igen kitűnő alkalmat teremt és tág teret nyújt a gyermekek közötti együttműködésre: a kooperációnak és kommunikáció gyakorlásához. Az ünneplés pedagógiai szempontból kiemelt lehetőséget kínál a neveléshez, a sokszínű tevékenységi formákkal, az esztétikai élmények hatásával vagy a közösségi érzések széles skálájának megmutatásával. Az óvodai ünnepek a szülőkkel való nyílt párbeszéd és szoros együttműködés legfontosabb színtere, a szülők igénylik az együttléteket, rendezvényeket. Az ünnepek a legjobb lehetőséget nyújtják az óvodában a sajátos, egyéni arculat megteremtésére és megmutatására. Az ünnep alkalmas arra, hogy a szélesebb nyilvánosság számára is megmutatkozzon az óvoda közössége. Óvodai ünnepek és megemlékezések 1. Az óvodai élet hagyományos ünnepei 2. Néphagyományokhoz kapcsolódó ünnepek 3. Nemzeti ünnepeink és egyéb ünnepek 4. Időszakos ünnepek, melyek adott alkalomhoz kapcsolódnak 5. A nevelőtestülettel kapcsolatos hagyományok Az óvodai élet hagyományos ünnepei Mikulás: - Az ünnep zárt, intimebb légkört igényel, ezért csoportonként rendezzük meg. Anyák napja: - Intimebb légkört, közvetlen kapcsolatot igényel, a kialakult csoport szokásai szerint kerül megrendezésre. Évzáró: - Azokban a csoportokban ahol magasabb a nagycsoportos gyermekek száma az ünnep lényege, hogy megmutassák, mit tudnak, mit tanultak a gyermekek az év során és elbúcsúztassák az iskolába menő gyerekeket. Ezzel állandó szülői igényt elégítünk ki. Ahol kevesebb a nagycsoportos ott anyák napja-évzáró egy ünnepkör keretében történik. LIGET nap: - Óvodaszinten a szülőkkel együtt. Fontos, hogy a gyermekek számára felszabadult, örömteli, együttes ünnepet, játékot jelentsenek a színes programok, melyeket az óvodapedagógusok szerveznek a szülők segítségével.
292
A gyermekek név és születésnapjai: - Csoportonként más és más hagyományok szerint zajlik az ünneplés. Lényeges, hogy legyen rövid, bensőséges és változatos. Néphagyományokhoz kapcsolódó ünnepek: Óvodánkban hagyományosan az Adventet, Karácsonyt, Farsangot, Húsvétot, Pünkösdöt ünnepeljük, illetve ezen ünnepek lényegének az ünnepet megelőző készülődést, hangulati előkészítést értjük, melyet kiteljesít a családdal együtt töltött ünneplés. Az adventi és karácsonyi és húsvéti ünnepekre a gyermekek csoportjukban, hetekkel előtte készülnek, ünnepi hangulat megteremtése a cél: az óvodai környezet esztétikai élményt adó átrendezése, díszítése, ajándékok, díszek készítése. A farsangot a szülők bevonásával, úgynevezett „Farsangi-bál” keretében tartjuk meg. Nemzeti ünnepek: Az óvodában a megemlékezés kategóriába tartoznak, ami jelzi, hogy a 3 – 6 éves korosztály még nem képes felfogni az ünnep értelmét és társadalmi tartalmát. A külsőségek az ünnepi hangulat megéreztetése már elegendő ahhoz, hogy később idősebb korban a konkrét jelentését és üzenetét megértsék ezeknek az ünnepeknek a gyerekek. A közös séta, a kis zászlók lengetése során a színek, formák és a hangulatok által közvetített mélyebb tartalom is megérintheti a gyerekeket. Célunk, hogy érezzék és ne mindenáron értsék a gyermekek, hogy miről van szó. Érezzék jól magukat, legyenek kellemes benyomásaik, ünnepi asztalnál egyenek. Időszakos rendezvények, melyek adott alkalomhoz kapcsolódnak: Minden alkalmat, kihasználunk arra, hogy a gyermekek és szülők aktív bevonásával felhívjuk a figyelmet aktuális feladatainkra. Projektnapok, projektzárók, nyíltnapok, témahét zárás, egészség nap - ezek mind elősegítik óvodánk, programunk megismerését. A nevelőtestülettel kapcsolatos hagyományok: Fontosnak tartjuk, hogy az óvoda valamennyi dolgozója megbecsült közösségi tagnak érezze magát óvodánkban. Fontosak az időnkénti közös programok, megemlékezések, melyek elősegítik egymás jobb megismerését (kirándulás, karácsonyi vacsora, pedagógus nap).
9
ÓVODÁNK KAPCSOLATRENDSZERE
9.1
Család – óvoda
A gyermek elsősorban családban nevelődik, az óvoda a gyermek fejlődését szolgálva folytatja, kiegészíti a nevelési folyamatot. Őszinte, nyílt kapcsolatot kialakítva tudjuk megteremteni a hatékony együttműködést. 293
A gyermekek érdekében előfordul, hogy át kell vállalnunk a család által meg nem oldott feladatokat is, keresnünk kell az együttműködés legapróbb lehetőségeit. Lényeges a családhoz közeledés szemlélete, tapintattal, körültekintéssel. A kapcsolatteremtésben vállalnunk kell a kezdeményező szerepet. A kapcsolatteremtés, együttnevelés formái Családlátogatás: Az óvodába lépést megelőzően ismerkedünk a gyermekekkel otthoni környezetükben, ha ezt szükségesnek látjuk. Más esetben akkor történik, ha azt a szülő igényli. Jó alkalmat jelentenek a csoport számára tett szülői meghívások. Problémás esetekben a gyermekvédelmi felelőssel, tagóvoda vezetővel együtt is történhet látogatás. Szülői értekezlet: Az óvodát, csoportot, gyermekeket, szülőket érintő aktuális legfontosabb feladatokat, teendőket beszéljük meg. Közösen döntünk mikor, milyen programot szervezzünk, ebbe ki milyen módon kapcsolódjon be (lehetőségek, igények felmérése). Mely ünnepeket hogyan tartunk, pl. karácsony, farsang. Nyitott csoportok: A csoportok nyitottak a szülők igényeinek megfelelően, előzetes egyeztetés alapján bármikor betekinthetnek a csoport életébe, a szülők részesei lehetnek az ott folyó tevékenységnek. Az egyéni beszélgetések: A legfontosabb eseményekről naponta tájékoztatjuk a szülőket, s a szülő is közli a gyermekével kapcsolatos legfontosabb információkat. Az egyéni beszélgetést a szülő és az óvodapedagógus is bármikor kezdeményezheti. Közös programok, ünnepek: Kirándulások, évzáró, gyermeknap, sütő – főző nap fontos szülőkkel közös eseményt jelentenek életünkben. Kapcsolatunk bensőségesebb, mélyebb általuk. Segítenek egymás kölcsönös megismerésében értékrendünk közvetítésében. Ünnepek: Karácsony, farsang, húsvét, anyák – napja. A gyermekek életének jeles napjai: születésnap, névnap. További feladataink: - Szülők segítése az egészséges életmód feladatainak megvalósításában (ételrecept – étlap ajánlás). - Mozgásfejlesztést segítve mozgásos játék ajánlása, a mozgékonyabb gyerekekkel való foglalkozás segítése. - Kommunikációs képességek, viselkedési szokások elsajátítása, fejlesztése terén a magatartás minták, értékrend közvetítése, formálása. Az óvoda és a család körülményeinek egymáshoz közelítése, egyeztetése. - Az idősebb generáció értékét hordozó tapasztalatainak, mesterségbeli tudásának hasznosítása. - Szociálisan rászorulók segítése gyűjtőakciók szervezésével (játék, ruha). A helyi óvodai programnak megfelelően fokozott hangsúlyt fektetünk a család és óvoda kapcsolatának építésére, szülők óvodai életbe, óvodai nevelés programjába való bevonására.
294
9.2
Óvoda – iskola
Az iskolával kialakított kapcsolatunkban a szakmai együttműködés erősítésére törekszünk. A kapcsolattartás közös programjai: - Egymás szakmai munkájának megismerését kölcsönös látogatások szervezésével segítjük. A felmerülő problémákat, észrevételeket megbeszéljük, tájékoztatjuk a gyermekek fejlődéséről. - Nagycsoportosaink látogatása az első osztályban, iskolai bemutató a gyermekek – szülők közös részvételével. - Volt óvodásaink meghívása ünnepségeinkre. - Az elsős nevelők tájékoztató szülői értekezleten való részvétele. - Mesedramatizálás - Sportnap
9.3
Az óvoda és a Pedagógiai Szakszolgálat szakemberei
A Pedagógiai Szakszolgálat szakembereivel a (logopédus, pszichológus és fejlesztő pedagógus) való szoros együttműködésre egyre nagyobb szüksége van az óvodába járó gyermekeknek. A tanköteles korú, beszédhibás gyermekek szűrése az előző nevelési év végén (májusban) történik, hogy a szülőkkel való időpont egyeztetése után szeptemberben zökkenőmentesen induljanak a fejlesztő foglalkozások. Óvodapedagógusaink és a gyógypedagógus által felvállalt, preventív jellegű, ill. korrekciós munka mellett továbbra is igényeljük a tanulási, viselkedési, magatartási zavarral küzdő gyermekek valamint a HHH gyerekek érdekében a szakemberek segítségét. Minden lehetőséget kihasználva konzultálunk egymással, hogy közösen találjuk meg azokat a megoldásokat, melyekkel a gyermekek a leghatékonyabban fejleszthetők.
9.4
Hajdúszoboszlói Kistérségi Szociális Központtal való kapcsolattartás
A hátrányos és veszélyeztetett helyzetű gyermekek felkutatása intézményünk valamennyi dolgozójának feladata. Minden évben (rövid indoklás és helyzetelemzés kíséretében) jelentést készítünk ezekről a gyerekekről a Gyermekjóléti Szolgálatnak. Szükség esetén jelzéssel élünk a Szolgálat felé. 9.5
Óvodánk egyéb kapcsolata
Egészségügyi Szakszolgálatokkal (orvos, védőnő, szemész, hallásvizsgálat). Együttműködés formái: szűrés, esetmegbeszélés, alkalmassági vizsgálat. Kapcsolattartás közművelődési intézményekkel (Művelődési Központ, Gyermekkönyvtár, Filmszínház, Bábszínház, Tűzoltóság): Folyamatos és hagyományteremtő kapcsolatra törekszünk. Együttműködés formái: kiállítások, műsorok látogatása, könyvtárlátogatás, rendezvényeken való részvétel. Gondozási és Szociális Központ: az idősekkel való találkozás révén az ajándékozás, gondoskodás örömének átélése, látogatás évente több alkalommal (Mikulás, Idősek napja, nőnap, anyák napja.) 295
10 A GYERMEKEK MÉRÉSÉNEK SZEMPONTJAI A mérések segítségével kapunk visszajelzéseket arról, hogy gyakorlati munkánk mennyire volt eredményes, nevelő – fejlesztő tevékenységünk révén mennyire sikerült kitűzött céljainkat megvalósítani. A mérés eszközei: - közvetett megfigyelésre épül és kiegészül - közvetlen - beszélgetés, szociometria, mérőlapok alkalmazásával. 1. A megfigyelés folyamatos, a fejlődésben megjelenő változásokat rögzítjük a gyermekek személyi anyagában. 2. A fejlesztés irányát a gyermek személyi anyagában rögzítjük. 3. A fejlődés várható jellemzőit évente egy alkalommal március, április hónapban végezzük el minden korcsoportban. 4. Az adatokat mennyiségi és minőségi elemzés alapján dolgozzuk fel. A mérőlapok eredményeit 0 – 5 skálán rögzítjük. 5. A HHH gyerekek mérése a Differ mérőeszközzel történik négy éves kortól évi egy alkalommal.
11 GYERMEKVÉDELEM AZ ÓVODÁBAN
A többször módosított 1997. évi XXXI. Törvény értelmében a gyermekek védelme az intézmény minden dolgozójának kötelessége. Fontosnak tartjuk, hogy segítő közreműködésünkkel minden családban nyugodt légkörben nevelkedjenek a gyermekek. „A gyermekek legfőbb joga, hogy gyermekéveit gyermekként élje meg. A felnőttnek pedig legfőbb kötelessége, hogy ezeket a gyermeki jogokat felismerje, elfogadja és saját szülői, nevelői, gondozói minőségében ezeknek az érvényre jutását teljes erejével támogassa.” / Gyermeki jogok Konferenciája, Debrecen, 1993. október 8. / Az óvodapedagógusok alapvető feladata, hogy maximálisan biztosítsák a gyermekek alapvető szükségletét, az érzelmi biztonságot. Nevelőmunkánkban mindig figyelembe vesszük a gyermekek egyéni képességét, tehetségét, fejlődési ütemét, szociokulturális hátterét, segítjük a gyermeket tehetsége kibontakoztatásában, valamint hátrányos helyzetéből való felzárkóztatásában. A preventív gyermekvédelem fontos mozzanata a pedagógus és a gyermek folyamatos, személyes kontaktusa. Migráns gyermekek nevelése esetén biztosítjuk az interkulturális nevelésen alapuló integráció lehetőségét. 296
Gyermekvédelmi munkánk célja: a gyermekek alapvető szükségleteinek kielégítése, gyermeki és emberi jogainak érvényesítése, esélyegyenlőség biztosítása az eltérő szociális és kulturális környezetből érkező gyermekek számára, hátrányos/halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek segítése, fejlesztése, az intervenciós gyakorlat kialakítása a családok segítésében, magatartászavaros gyermekek beilleszkedésének segítése az óvodai közösségekbe, a kommunikációs zavarokkal küzdő és beszédhibás gyermekek beszédállapotának javítása, a sajátos nevelési igényű gyermekek fejlesztése – szakemberek segítségével, lehetőleg integrált formában –, melynek eredményeként jussanak fejlődésük optimális fokára, kölcsönös bizalom az együttműködés kialakítása a szülőkkel, legyen természetes a különbözőség elfogadása a gyermekeink, az óvoda dolgozói és a szülők körében, a segítő hálózattal valót hatékony együttműködés, a tolerancia, segítőkészség kialakítása, a másság elfogadása, a praktikus ismeretek elsajátítása, a mindennapi élethez szükséges készségek kialakítása. Hátrányos helyzetű gyermek: az, akit családi körülményei, szociális helyzete miatt a jegyző védelembe vett, illetve aki után rendszeres gyermekvédelmi kedvezményt folyósítanak. Halmozottan hátrányos helyzetű gyermek: a hátrányos helyzetű gyermekek közül halmozottan hátrányos helyzetű az a gyermek, akinek a törvényes felügyeletét ellátó szülője-a gyermekek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló törvényben szabályozott eljárásban tett önkéntes nyilatkozata szerint- a gyermek hároméves korában legfeljebb az iskola nyolcadik évfolyamán folytatott tanulmányait fejezte be sikeresen; halmozottan hátrányos helyzetű az a gyermek is, akit tartós nevelésbe vettek. Veszélyeztetettség: olyan – a gyermek vagy más személy által tanúsított – magatartás, mulasztás vagy körülmény következtében kialakult állapot, amely a gyermek testi, értelmi, érzelmi vagy erkölcsi fejlődését gátolja vagy akadályozza. A hátrányos és halmozottan hátrányos, valamint veszélyeztetett helyzet okai lehetnek: alacsony jövedelemszint, tartósan fennálló súlyos egészségügyi probléma, rendezetlen lakásviszonyok, szülők közötti konfliktus, válás (labilis családi környezet), munkanélküliség, nevelési hiányosságok, devianciák a családban (italozó szülők, bűnöző családi helyzet, gyermekek érzelmi és fizikai bántalmazása), szülők alacsony iskolai végzettsége. A gyermekek hátrányos, halmozottan hátrányos helyzetére utaló jelek: magatartás zavar, képességbeli elmaradás, kommunikációs zavar, beszédhiba, pótcselekvések, gondozottság hiánya, gyakori megbetegedés, pszichés zavarok, traumák. 297
Az óvodapedagógus alapos feltáró tevékenysége után kapcsolódik be a gyermekvédelmi felelős és együttesen döntenek a további teendőkről. Kompetenciánk: - a problémák feltárása, továbbítása /szakembereknek, intézményeknek/, pedagógiai tanácsadás, megbeszélés, meggyőzés. Óvodánk feltételei a gyermekvédelemre vonatkozóan: -
Intézményünk gyermekvédelmi felelőseinek munkáját segíti a városunkban működő „Veszélyeztetettséget észlelő és jelzőrendszer” csoportja.
Tagjai: - óvodák, iskolák gyermekvédelmi felelősei, a Pedagógiai Szakszolgálat pszichológusa, a gyermekjóléti szolgálat pszichológusai, gyógypedagógusa, a családsegítő szolgálat családgondozói, védőnők, a polgármesteri hivatal részéről a hatósági iroda vezetője, jogásza, a rendőrség részéről a gyermek és ifjúságvédelemmel foglalkozó iroda dolgozója. A csoport éves munkaterv szerint működik. Kéthavonta egy alkalommal beszélik meg a problémákat, amennyiben azonnali megoldást igénylő eset következik be, azonnal felveszik a kapcsolatot. A hátrányos helyzet tartós fennállása veszélyeztetettséget okozhat, ezért fontosnak tartjuk a problémák felismerését, feltárását és a segítségnyújtást. Az Egyesített Óvodai Intézmény tagóvodáinak gyermekvédelmi felelősei megalakították munkaközösségüket, mely évente 2-3 alkalommal munkaközösségi foglalkozást tart. Feladatuk a törvényi változások követése, közös értelmezése, aktuális feladatok egyeztetése. A gyermekvédelmi munkaközösség éves munkaterv szerint működik, ennek elkészítése és értékelése szakvizsgázott gyermekvédelmi felelősünk, a munkaközösség vezetőjének faladata. Gyermekvédelmi feladatok: A megelőzés feladatai: rendszeres kapcsolattartás a gyermekek szüleivel, együttműködés a gyermekek fejlesztésében, a rászoruló gyermekek fejlesztése érdekében a kapcsolat felvétele a gyermek fogyatékosságának megfelelő szakemberrel, biztonságos, egészséges fejlődést biztosító környezet megteremtése, a gyermeki és szülői jogok megismertetése és érvényesítése az óvodában, a családot, gyermeket megillető kedvezményekhez való hozzájutás segítése /étkezési támogatás, esetenként rendszeres szociális segély, nevelési segély, beiskolázási támogatás, óvodáztatási támogatás/, együttműködés a gyermekvédelemben partner társszervekkel: családgondozó szolgálat, gyermekvédelmi szolgálat, hatósági iroda, egészségügyi szűrővizsgálatok biztosítása /védőnőkkel, gyermekorvossal, szakorvossal/, a hátrányos/halmozottan hátrányos helyzetű gyerekek rendszeres óvodáztatásának segítése, egyéni fejlesztése, a fejlődésben, viselkedésben elmaradott, sajátos nevelési igényű gyermekek megfelelő szakemberhez irányítása, hatékony együttműködés az érintett szakemberekkel.
298
A feltárás feladatai:
A veszélyeztetettség, a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzet tüneteinek felismerése, a problémák feljegyzése a fejlődési naplóban. A gyermekek veszélyeztetettségének, hátrányos és halmozottan hátrányos helyzetének megkülönböztetése a helyi kritériumok alapján.
A megszüntetés feladatai: a gyermek helyzetének lehetőség szerinti javítása, az induló hátrányok csökkentése, a felzárkóztatás megszervezése, esélyegyenlőség biztosítása, együttműködés konkrét esetekben a segítő társszervekkel: családgondozó szolgálat, gyermekvédelmi szolgálat, hatósági iroda, segítő szakemberek igénybevétele a problémák típusának megfelelően: szakszolgálat szakemberei, logopédus, gyógypedagógus, a szülők segítése a szülői szerep eredményesebb betöltéséhez. Óvodán belüli tevékenységek, amelyekkel a feladatok megvalósíthatóak: többszöri családlátogatás, nevelési segítség, tanácsadás, a szülőkkel történő megegyezés alapján óvoda-család kirándulás évente egyszer, naprakész tájékoztatás a segítség igénybe vételének lehetőségeiről: segély javaslatok, ingyenes ruha akció, étkezési hozzájárulás, a szülőkkel való kapcsolattartás: családlátogatás, nyílt nap, fogadó óra, közös programok, a gyermekek nevelésének elősegítése céljából ismeretterjesztő előadások szervezése: pszichológus, logopédus, fejlesztő pedagógus meghívása, szakirodalom ajánlása, a szülők igénye szerinti nyitva tartás az óvodában a gyermekek ellátására, szülői munkadélutánok szervezése, egyénre szabott fejlesztés: tervkészítés, a fejlődés nyomon követése, a szülők figyelmének felhívása a gyermekek fejlődésének sajátosságaira, HH/HHH gyermekek esélyegyenlőségének biztosítása a törvényes előírást követő egyéni fejlesztéssel és annak dokumentálásával, személyiség fejlesztő tréningek szervezése az óvoda dolgozóinak, sportolási lehetőség az óvodában, játékos, ismeretterjesztő klubfoglalkozások, felvilágosítás a szociális juttatások lehetőségeiről a szülői értekezleten, fogadó órákon, írásos tájékoztatón keresztül, szülőkkel közös programok (kertgondozás, baba-mama klub stb.) Az éves gyermekvédelmi feladattervet a tagóvodák gyermekvédelmi felelősei készítik el. Minden nevelési év szeptemberében ismertetik és elfogadtatják a nevelőtestületekkel.
299
A gyermekvédelmi program megvalósításának erőforrásai, feltételei a tagóvodákban: Személyi feltételek
Gyermekvédelmi felelős megbízása A továbbképzésekbe való bekapcsolódás elősegítése Az óvodában dolgozók rendszeres tájékoztatása e témában a gyermekvédelmi felelős által.
Tárgyi feltételek
Az óvodában egészséges, nyugodt környezet biztosítása. Eszközök biztosítása a gyermekek fejlesztéséhez. Alapdokumentumok: Jelenleg érvényben lévő gyermekvédelmi törvény és jogszabályok gyűjteménye A veszélyeztetettséget észlelő jelzőrendszer működési szabályzata A gyermekek és az ifjúság helyzete városunkban (a Városi Képviselő Testület által elfogadott beszámoló) A jelzőrendszer tanévre szóló Munkaterve Gyermekvédelmi munkaközösség éves terve Tagóvodák éves gyermekvédelmi feladatterve Intézményi Esélyegyenlőségi Terv
Anyagi eszközök
Pályázati lehetőségek kihasználása Alapítványok, Segélyszervezetek akcióinak (Vöröskereszt) igénybevétele: ingyenes ruhasegély, élelmiszersegély
Partnereink Gyermekjóléti Szolgálat
Kapcsolattartó Kapcsolattartás Gyakoriság személy módja A szakszolgálat Jelzőlap, személyes 2 havonta 1 alkalommal, vezetője találkozás illetve szükség szerint Tóthné Erdei Szilvia
A Gyermekvédelmi Családgondozó Szolgálat családgondozói A Gyermekvédelmi Oláhné Dr. Molnár Erika Szolgálat pszichológusa
Családgondozás, esetmegbeszélés
Szükség szerint
Családsegítő Szolgálat vezetője
Szegedi Attiláné
Esetmegbeszélés, Családgondozás
2 havonta 1 alkalommal szükség szerint
Városi Önkormányzat Hatósági Iroda
Dr. Tóth Judit Kunkliné Dede Erika
Személyes találkozás, esetmegbeszélés
2 havonta 1 alkalommal szükség szerint
Jelzőlap, személyes Szükség szerint találkozás, közös lebonyolítás
300
Városi Önkormányzat Oktatási Bizottságának Képviselője Járási Gyámhivatal Dr. Rapcsák Ágoston
Személyes találkozás
Szükség szerint
Személyes találkozás
Szükség szerint
Pedagógiai Szakszolgálat Vöröskereszt
intézményvezető Esetmegbeszélés Dr. Balogh Éva A városi szervezet Segélyakció vezetője
Szükség szerint
Védőnői Szakszolgálat
Flenderné Muszil Éva
Szükség szerint
Személyes találkozás
Alkalomszerűen
A tagóvodák gyermekvédelmi felelősei által készített éves feladattervek intézményünk munkatervének részét képezik, azok értékelésére a tanévzáró értekezleten kerül sor.
301
1. sz. Melléklet Program specifikus eszközök Tevékenység Ének Énekes játékok, Zenehallgatás Zeneszoba Népi játékok Énekes játékok Mozgás, tornaszoba
Udvar Rajzolás, mintázás Kézműves szoba Játék
Eszközök Audiovizuális eszközök CD lemezek, kazetták Hangvilla, ritmushangszerek, csörgők, dallamhangszerek, Népi hangszerek, saját készítésű hangszerek, óvónői hangszerek Bábok, paraván, fejdíszek, jelmezek, meséskönyvek Bordásfal, tornaszőnyege, mászó eszközök, kézi szerek, Egyensúlyozó szerek, ugróeszközök, Ayres-eszközök, Greiswald, sátrak Labdák, labda játékok eszközei, gyermek kerékpárok, Rollerek, görkorcsolyák, szánkók, pancsoló medencék Szövőszék, szövőkeret, képlékeny anyagok, grafikai eszKözök, papírok, textíliák, természetes anyagok, természet kincsei, vágó, lyukasztó eszközök, tároló, keverő edények Értelmi képességet fejlesztő játékok, Ravensburger játékok Anyanyelvi képesség fejlesztő játékok, minimat, Emberek, állatok, növények világa /kártyák/ Logikai kép.fejl. játékok /kártyák, társas játékok/ Babaszobai játékok, építő, konstruáló játékok
302
2. sz. Melléklet Játszószobai tevékenység dokumentációja Dátum
Jelen volt
Játszottunk
303
Kézjegy
Felhasznált irodalom Az Óvodai nevelés alapprogramja Művelődési és Közoktatási Minisztérium Budapest 2009. Pereszlényi Éva – Porkolábné Dr. Balogh Katalin Játék – Mozgás – Kommunikáció Acius Bt. Budapest 1996. Dankó Ervinné Nyelvi kommunikációs nevelés az óvodában OKKER Budapest 1999. Kovács György – Bakos Éva Játék az óvodában Debrecen 1995. Zilahi Józsefné – Stöcker Károlyné – Dr. Ráczné Dr. Főző Klára Óvodai nevelés játékkal, mesével Eötvös Könyvkiadó Budapest 1997. Dr. Tóthszőllősyné Varga Tünde Mozgásfejlesztés az óvodában Fer-co Kft. És Váci OFszet Kft. 1994. Forrai Katlin Ének az óvodában Editina Musica Budapest 1974. Porkolábné Dr. Balogh Katalin Kudarc nélkül az iskolában Alex – Typo Kft. Budapest 1992. Dr. Buda Béla A személyiségfejlődés és a nevelés szociálpszichológiája Nemzeti Tankönyvkiadó Budapest 1994. Az 1997. évi XXXI. Gyermekvédelmi törvény, e törvény 2008. évi módosítása 444 20/1997./II.13./ kormányrendelet 12/4§-a Óvodai nevelés – kompetencia terület Sulinova 2011. évi CXC törvény
304
HELYI NEVELÉSI GYAKORLAT (2013.)
Készítette: ARANYKAPU ÓVODA Nevelőtestülete Hajdúszoboszló Készült: 2013. augusztus 25.
305
Tartalomjegyzék 1.Helyzetkép ................................................................................................................................. 306 2 Az óvoda küldetésnyilatkozata ............................................................................................... 307 2.1 Óvodánk célja ...................................................................................................................... 307 2.2 Az óvodai nevelés általános feltételei.................................................................................. 308 2.3 Az egészséges életmód alakítása ...................................................................................... 308 2.4 Az érzelmi nevelés és szocializáció biztosítása ................................................................... 309 3 Az óvoda erőforrásai ................................................................................................................ 311 3.1 Tárgyi,dologi erőforrások .................................................................................................... 311 3.2 Emberi erőforrások .............................................................................................................. 311 4 A nevelés keretei ....................................................................................................................... 314 4.1 Csoportalakítás , beszoktatás ............................................................................................... 314 4.2 Heti rend, napirend .............................................................................................................. 314 4.3 Tevékenységek időkeretei ................................................................................................. 315 5 Az óvoda kapcsolatai ................................................................................................................ 316 5.1 A család és az óvoda kapcsolata .......................................................................................... 316 5.2 Kapcsolat más intézményekkel............................................................................................ 317 6 Gyermekvédelem az óvodában .............................................................................................. 320 7 A sikeres iskolakezdés kompetenciái ..................................................................................... 321 Mellékletek (Nevelési területek matrix) .................................................................................... 322 A külső világ tevékenység megismerése ................................................................................... 322 Matematika területén ................................................................................................................. 325 Anyanyelvi nevelés területén ..................................................................................................... 326 Szabad rajz és vizuális alkotás területén .................................................................................... 327 Zenei alkotások .......................................................................................................................... 328 Szabad mozgás........................................................................................................................... 329 Egészség életmód területén........................................................................................................ 330 Érzelmi nevelés és szocializáció ................................................................................................ 331 Mese területén ............................................................................................................................ 332 Játék területén ............................................................................................................................ 333 Munka területén ......................................................................................................................... 334
306
1
HELYZETKÉP
Az óvoda, jellemző adatai
Az intézmény hivatalos elnevezése
EGYESÍTETT ÓVODA I INTÉZMÉNY ARANYKAPU ÓVODA 4200 Hajdúszoboszló Rákóczi u. 14. Arany János u. 8. 5777 5635 Hajdúszoboszló Város Önkormányzata 2012. 5369, 4 m2 150 6
Az intézmény székhelye, címe Az intézmény telephelye: Helyrajzi szám Tulajdoni lap száma Az intézmény alapítója és fenntartója Alapító okirat kelte Az intézmény telek mérete Férőhelyek száma Foglalkoztató termek, csoportok száma A csoportok közvetlen ellátását szolgáló helyiségek száma Egyéb helyiségek száma
22 11
Az óvoda nyitva tartása
6:00 - 17:00 óráig
307
2
AZ ÓVODA KÜLDETÉSNYILATKOZATA
Óvodánk a város központjában található: sok udvari játékkal - melynek felújítása, karbantartása, Uniós szabályoknak megfelelő, cseréje folyamatos
6 különálló csoportszoba, öltöző, mosdóblokk 1 tornaszoba szolgálja a gyermekek biztonságát, kényelmét, nevelésük környezeti feltételét. Óvodásaink a város minden területéről érkeznek, szociális és műveltségi területen egyaránt nagy eltérést mutató családokból. Nevelőmunkánkat 1992-től a Freinet - pedagógia szellemében végezzük. Pedagógiai programunkat az óvodai nevelés országos alapprogramjának követelmény – rendszerére építve, a Hétköznapi varázslatok, Óvodai nevelés Freinet – elemekkel OKI minősített óvodai programját átvéve készítettük el, majd a program beválás – vizsgálat eredménye alapján módosítottuk, kiegészítve a kompetenciafejlesztés elemeivel. 2.1
Óvodánk célja
Az egyszeri és megismételhetetlen gyermeki személyiség adottságainak, képességeinek, szükségleteinek szabad kibontakoztatása, ahol tiszteletben tartjuk az egyéni sajátosságokat, személyiségi jogokat. A kor követelményeit és a választott Freinet szellemű nevelést figyelembe véve, nevelésünk biztosítja a gyermekek számára a sikeres iskolakezdéshez szükséges testi, lelki, érzelmi, értelmi fejlesztést; valamint a kompetenciafejlesztés elemeit – attitűd, ismeret, képesség. Célunk a szabad játék elsődlegességének biztosítása, a játék eszköz jellegének professzionalizálása, a testileg-lelkileg egészséges személyiség kibontakoztatása, örömteljes óvodai élet. A gyermekek elemi pszichikus szükségletének, a szabad játéknak minél optimálisabb szintű kielégítése a megfelelő feltételek biztosításával, játéktámogató magatartással, reflektív attitűddel, a szülők szemléletformálásával. Fontosnak tartjuk, hogy óvodásaink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni ismereteik, tapasztalataik, fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek; az óvodáskor végére a gyermekek a különbözőségekkel természetes módon éljenek együtt, váljanak koruknak megfelelő mértékben empatikus, szolidáris játszótársakká, csoporttársakká egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban
308
Nevelésünk tevékenységközpontú, öröm és sikerorientált, értékközvetítő óvodai modellben az átvett programban részletezett módon valósul meg. Törekszünk az inkluzív nevelés megvalósítására; a nevelési folyamatok szervezésének, tartalmának és módszereinek megválasztásakor elsődleges szempont a gyermekek szociokultúrális háttere. A sajátos nevelési igényű gyermekek részére egyéni fejlesztési tervet készítenek a fejlesztő pedagógusaink (tehetségfejlesztés, felzárkóztatás), melyek segítséget nyújtanak a csoportvezető óvónőknek a gyermeki fejlődés nyomon követéséhez és fejlesztéséhez. Céljaink a partnereink elvárásainak megfelelnek, melyeket óvodánk a családokkal karöltve valósít meg.
2.2
Az óvodai nevelés általános feladatai
Az óvodai nevelés feladata az óvodáskorú gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése, ezen belül: az egészséges életmód alakítása az érzelmi nevelés és szocializáció biztosítása az értelmi fejlesztés, nevelés megvalósítása.
2.3
Az egészséges életmód alakítása
Célunk: egészséges, biztonságos környezetben a gyermekek egészséges életmódra nevelése, az egészséges életvitel iránti igényének alakítása, valamint testi fejlődésének elősegítése. Feladataink: a gyermek gondozása, testi szükségleteinek, mozgásigényének kielégítése a harmonikus, összerendezett mozgás fejlődésének elősegítése a gyermek testi képességeinek erősítése, fejlődésének segítése a gyermek egészségének védelme, edzése az egészséges életmód, a testápolás, az egészség megőrzés szokásainak alakítása a gyermek fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása ha szükséges, megfelelő szakemberek bevonásával speciális gondozó, prevenciós és korrekciós testi nevelési feladatok ellátása.
309
2.4
Az érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása
Célunk: a gyermekek kiegyensúlyozott, egészséges én-tudattal rendelkező, harmonikus személyiségének kibontakoztatása az egyéni képességek figyelembevételével, valamint erkölcsi tulajdonságaik és akaratuk fejlődésének elősegítése közös élményekre épülő közös tevékenységek gyakorlása által. Modellértékű, befogadó attitűd, a különbözőségek elfogadásának természetessé tétele a gyermekek számára. A különbözőségek tisztelete, elfogadása, sajátosságainak megismerése, kezelése egymáshoz való alkalmazkodással, egyénhez igazított fejlesztéssel. A gyermek természeti és társadalmi környezetével való kapcsolatának alakítása, a természet és az ember által létrehozott környezet megismerésére, az emberi munka, alkotások megbecsülésére, hagyományok ápolására nevelés. A környezettudatos magatartás megalapozása az érzelmi viszonyulások, a környezettudatos cselekvési szükségletek, szokások, gondolkodás, értékrend, döntési képességek fejlesztésével. A környezettudatos cselekvési szükségletek, szokások megerősítése, az értékek belsővé válásának elősegítése érzelmi, motivációs hatásokkal, komplex tevékenységi rendszerrel. Az iskolai beilleszkedés közvetett segítése a pozitív énkép, önbizalom, önfegyelem, önállóság, szabálytudat, kommunikáció, együttműködés formálásával, a szándékos tanulás iránti pozitív attitűd megalapozásával. Feladataink: érzelmi biztonság, otthonosság, derűs, szeretetteljes légkör biztosítása a gyermekek szeretetteljes fogadása óvodába lépéskor az óvodapedagógus – gyermek, gyermek – gyermek kapcsolatot pozitív érzelmi töltés jellemezze a gyermek szociális érzékenységének, én-tudata alakulásának, én-érvényesítő törekvéseinek elősegítése lehetőséget teremtünk arra, hogy gyermekeink kielégíthessék társas szükségleteiket; a másság elfogadására neveljük őket a gyermekek együttérzésének, segítőkészségének, önzetlenségének, és figyelmességének erősítése önállóságuk, önfegyelmük, kitartásuk, feladattudatuk és szabálytudatuk fejlődésének elősegítése annak elősegítése, hogy gyermekeink rácsodálkozzanak a természetben és emberi környezetben megmutatkozó jóra, szépre és tiszteljék, becsüljék azt a sajátos nevelési igényű gyermekek neveléséhez szükség esetén megfelelő szakember (pszichológus, logopédus, gyógypedagógus, konduktor, stb.) bevonása és a szakavatott rehabilitáció érvényesítése az óvodapedagógusok és segítőik tevékenységében a nemi identitás kialakulásának támogatása mellett, a tradicionális nemi szerepek határainak tágítása, a sztereotípiák merevségeinek oldása (a fiú is sírhat, a lány is lehet határozott) a nemek társadalmi egyenlőségének elősegítése oly módon, hogy valamennyi munkajellegű tevékenységet a lányok és a fiúk egyaránt gyakorolják nemi identitás fejlődésének elősegítése (a fiúk óvó-védő késztetéseiből, a csoporton belüli társas pozíciók elfogadásából adódó harcias szellemű játékainak elfogadása ésszerű határokkal, a lányok anyáskodó, gondoskodó, aktívan kommunikáló hajlamainak támogatása) a tradicionális nemi szerepektől való eltérés, az egyéni különbözőségek, motivációk tisztelete (babázó kisfiú, autózó kislány természetessége) 310
Az értelmi fejlesztés, nevelés megvalósítása
Célunk: hogy az óvodáskor végére a gyermekek egészségesen fejlődő, harmonikus személyiséggé váljanak, rendelkezzenek olyan készségekkel, képességekkel, melyek alkalmassá teszik őket a zökkenőmentes iskolakezdésre. Óvodánkban a gyermekek érdeklődésére, kíváncsiságára, mint életkori sajátosságokra építve változatos tevékenységeket biztosítunk számukra, melyeken keresztül tapasztalatokat szerezhetnek természeti és társadalmi környezetükről. Az anyanyelv fejlesztése Célunk: a gyermekek beszédkultúrájának, kifejezőkészségének fejlesztése, szókincsük bővítése, valamint udvariassági szokásaik alakítása helyes mintaadással eltérő szociokulturális hátterüket és életkori sajátosságaikat figyelembe véve Az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére, szeretetére nevelés, a kommunikáció, különböző formáinak differenciált fejlesztése a nevelőtevékenység egészében. A kommunikáció, különböző formáinak alakítása – helyes mintaadással – az óvodai nevelő tevékenység egészében kiemelt jelentőségű. Különösen a beszédkedv fenntartására, a gyermekek meghallgatására, a gyermeki kérdések érvényesülésére, s a válaszok igénylésére fordítunk nagy figyelmet.
További feladatunk: a gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteinek rendszerezése, bővítése az értelmi képességek (érzékelés, észlelés, emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás) és kreativitás fejlesztése. a gyermekek természetes beszéd és kommunikációs kedvének fenntartása, ösztönzése beszélő környezettel a beszédészlelés, beszédértés, szóbeli emlékezet fejlesztése szókincs (relációs és általános) gyarapítása, szófaji gazdagság megalapozása, folyamatos, összefüggő, tiszta beszéd, nyelvi kifejezőkészség kialakítása nyelvi készség (társalgási, vagy kontextusos és elbeszélő, vagy összefüggő beszéd) fejlesztése; kommunikációs (verbális, nem verbális) jelzések felismerésének, használatának gyakorlása, egyéni bánásmód, differenciált fejlesztés alkalmazásával együttműködés a logopédussal és a családdal a megelőzés és a korrekció területén a szociokulturális háttér figyelembe vételére épülő differenciált készség, képességfejlesztés megvalósítása a nemzeti és etnikai kisebbséghez tartozó, valamint migráns gyermekek differenciált támogatása a magyar nyelv elsajátításában
311
3
AZ ÓVODA ERŐFORRÁSAI
3.1
Tárgyi, dologi erőforrások
Az óvoda 1973-ban 4 csoport részére, 100 gyermek elhelyezésére épült, majd 1982-ben további 2 csoporttal bővült. Jelenleg maximálisan 150 gyermek számára nyújt korszerű, jó komfortfokozatú napközis ellátást. Az óvoda udvarának, csoportszobáinak és tornatermének eszközellátottsága költségvetésből alapítványi pályázati szülői támogatásból az adott lehetőségekhez mérten biztosítja a gyermekek egészséges testi fejlődését, harmonikus óvodai életét, a nevelés optimális feltételeit. Az óvoda belső terében található tágas aula alkalmanként a reggeli és délutáni közös játék tere, esetenként rendezvények helyszíne. A gondosan ápolt udvar, karbantartott épület és eszközellátottság arról tanúskodik, hogy a környezet, melyben az óvodások nevelése történik, otthonos, családias. Az óvod a épületének felszerelése, karbantartása, energetikai szempontból korszerűsítése folyamatosan történik. Alapítványi és pályázati fedezetből továbbra is gyarapítani kívánjuk óvodánk nevelési feltételeit elősegítő eszközellátottságát csoportszobában és az udvaron egyaránt. 3.2
Emberi erőforrások
A személyi feltételek megteremtése nem csupán az álláshelyek állandó betöltését jelenti, de fontosnak tartjuk, hogy a nálunk dolgozó óvónők és más munkatársak szakmai elhivatottsággal, gyermekszeretettel, igényességgel lássák el feladatukat a befogadó – szellemiségű óvoda és az inkluzív nevelés kialakítása érdekében. Ehhez szükség van az ismeretek folyamatos újítására, továbbképzésekre; valamennyi munkatárs folyamatos együttműködésére és összehangolt munkájára. A nevelőmunkát közvetlenül vagy közvetve segítő alkalmazottak is ismerjék a Freinet – pedagógia munkaterületeit és szellemiségét.
Összes alkalmazott
20 fő
Felsőfokú óvodapedagógus képesítéssel rendelkezik
12 fő
Pedagógiai munkát közvetlenül segítő szakképzett dajka
7 fő
Egyéb munkakörben, részmunkaidőben foglalkoztatottak száma
1 fő
120 órás továbbképzést teljesítette ebből szakvizsgázott
12fő 6 fő 312
Az óvoda alkalmazottainak a munkához való hozzáállása jó. A nevelőtestületet szakmai elhivatottság, együttműködés jellemzi. Az óvónők szakmai ismereteik felfrissítését szolgáló továbbképzéseken kellő arányban vesznek részt és a tanultakat a gyakorlati munkájukban, kamatoztatják. A továbbképzési tervünk az óvodai nevelésünk igényeit, valamint az Egyesített Óvodai Intézmény egészét figyelembe véve készül. Kiemelt helyet foglal el a szakmai továbbképzések között a Freinet – akkreditált továbbképzés, ami tapasztalatcserét biztosít az óvónők számára. A szakmai ismeretek felújításának fontos eleme az önképzés, melyhez a szükséges szakfolyóiratok rendelkezésre állnak; a technikai eszközöket folyamatosan bővíteni, újítani kell. Az óvodai élet, tevékenységi formái közül óvodapedagógusaink a játékot tekintik a legfontosabb tevékenységnek.
Az óvodapedagógus szerepe a játékban: A tudatosan megengedő, elfogadó, biztonságot és bizalmat adó, segítő, támogató jelenlét – pedagógiai optimizmus. Potenciális partner, akit érdekel, amit a gyerekek játszanak, tesznek, csak a szükséges esetekben avatkozik be, például a veszélyessé váló agresszív játékba. A szabad játék és játszótárs választás biztosítása, a kreativitás ösztönzése, támogatása. A játékelképzelések megbeszélésének inspirálása. A gyermekek aktuális fejlettségi szintjének nyomon követése, egyénre és csoportra szabott fejlesztési feladatok tervezése és megvalósítása elsősorban indirekt módszerekkel (pl. társas kapcsolatok formálása, az együttműködés fejlesztése, az interakciók tartalmának fejlesztése, a kezdeményezőkészséggel, önértékeléssel, önérvényesítés, önbizalom formálásával kapcsolatos feladatok). A megfelelő csoportlégkör biztosítása elfogadó, segítő, támogató attitűddel, differenciált módszerekkel, multikulturális - interkulturális szemlélettel. A közösségi élet, a játék szabályainak, normáinak gyerekekkel és szülőkkel közös formálása, a gyermeki véleménynyilvánítás és döntőképesség erősítése (épületen belüli és udvari játék folyamatosan fejlesztett szabályai – ezekre utaló jelzések) különös tekintettel a konfliktus helyzetek megoldási lehetőségeire. A készen vett játékeszközök biztosítása mellett, a közösen készített eszközök, a sokféleképpen felhasználható anyagok, különösen nagy jelentőségűek, mert nevelőértékük indirekt módon hat a fogyasztói társadalom torz hatásai ellen.
313
Az óvoda irányítása, szervezeti felépítése Az óvodai munka irányítója, a munkáltatói jogkör gyakorlója az óvodavezető, aki felelős az intézmény szakszerű, törvényes működéséért, az önálló gazdálkodásért. Feladatait a tagóvoda - vezetőkkel osztja meg, akik távollétében helyettesítik. Az óvodavezetőt a nevelőmunka szervezésében, irányításában, ellenőrzésében a tagóvoda vezetők és a munkaközösség - vezetők segítik.
Tagóvoda-vezetőség tagjai: tagóvoda-vezető szakmai munkaközösség-vezető szakszervezeti bizalmi közalkalmazotti tanács elnöke A tagóvoda-vezető rendszeresen tájékoztatja az óvodavezetőséget, az óvodát és dolgozóit érintő kérdésekben. Az óvodában szülői munkaközösség működik, melynek tagjai a csoportok szülői közössége által választott tagokból áll. Véleményüket a vezető minden, a törvényben előírt kérdésben kikéri. Az óvoda irányításának és szervezeti felépítésének részletes kidolgozása az SZMSZ-ben található.
314
NEVELÉS KERETEI
4 4.1
Csoportalakítás, beszoktatás
A csoportok szervezésénél a törvényi optimális és férőhelyben meghatározott maximális létszám az irányadó. A csoportok beosztását a beírt gyermeklétszám és a szülők igényét figyelembe véve végezzük. Törekszünk az ideális vegyes csoport kialakítására. A csoportok munkáját szakképzett óvónők szervezik 6 csoportban. A nevelőmunkát közvetlenül minden csoportban dajka segíti. Évek óta kialakult gyakorlat, hogy a beszoktatás lépcsőzetesen, a szülők bevonásával, zökkenőmentesen történik. Erre a tanév közben óvodát kezdő családoknak is lehetőséget adunk, és ezt a jövőben is folytatni kívánjuk.
4.2
Heti rend, napirend
A heti rend összeállításában a választott program javaslatait figyelembe véve, az óvónők szabadon dönthetnek, azzal a megkötéssel, hogy csoportoknak heti 1 kötelező – tornateremben vagy udvaron tartott – testnevelés foglalkozások idejét egyeztetve rögzítik. A kirándulások, élménynyújtások, látogatások ideje, helye a gyermekek életkorát figyelembe véve a csoportnaplóban kerül rögzítésre. Évente több alkalommal lehetősége van a szülőknek a csoport életébe bekapcsolódni. Az óvoda teljes nyitvatartási idejében a gyermekekkel történő foglalkozások mindegyikét óvodapedagógusok irányítják. Az óvoda és a csoportok napirendjének kialakításában meghatározó szempont a folyamatosság és rugalmasság biztosítása. A reggeli gyülekezés, közös játék 6, 00 – 7, 30 óráig és a délutáni összevont csoport felügyelet, közös játék 16, 00 – 17, 00 óráig tart. Ennek tere az óvoda aulája, a kijelölt csoportszoba és az udvar, ahol elsősorban mozgásos játékok és munkajellegű tevékenység megszervezésével gondoskodnak az óvónők a gyermekek mozgással és munkával kapcsolatos megismerési képességek, erkölcsi és magatartási normák fejlesztéséről, de lehetőség nyílik a kapcsolatfelvételre, esztétikai és önismereti képességek alakítására is. A helyi sajátosságokból kiindulva (központi konyha van) a tízóraizás a napi tevékenységek függvényében folyamatosan, vagy egyszerre történik 9, 15 – 10, 00 óráig, az ebéd és az uzsonna egyszerre történik, a gyermekek életkori sajátosságait figyelembe vevő időhatárok között. Elismerve a kötetlen, spontán és élethelyzetekhez kötődő „tanulási” forma gyakoriságát, prioritását, a tanköteleseket foglalkoztató csoportokban a kötött és kötelező foglalkozások is helyet kapnak a napirendben, mert az ilyen típusú tapasztalatszerzés, „tanulás” fontos a jelenlegi iskolarendszerbe történő belépés előtt. Az óvodában 13, 00 – 15, 00 óráig csendes pihenő van. 315
Dokumentáció Az Egyesített Óvodában egységes csoportnapló van, mely a törvényi előírásoknak megfelel. Óvodánk két csoportjában, a csoportnaplóban megjelennek a komplex fejlesztési tématervek, valamint a modultervek dokumentációja – a kompetencia alapú fejlesztésnek megfelelően.
4.3
A tevékenységek időkeretei
Nyitva tartás: hétfőtől péntekig napi 11 óra 6. 00 órától 17. 00 óráig
3 – 4 évesek Tevékenységek
szorgalmi időben
Játék és egyéb szabadon 4 és ¾ választott tevékenység óra Előkészület az étkezéshez, 2 óra étkezés Öltözködés, egyéb 1 és ¾ testápolási teendők óra Pihenés 2 óra Közös mozgás, mozgásos játékok
½ óra
4 – 5 évesek
nyáron
szorgalmi időben
nyáron
5 óra 1 és ¾ óra 1 és ½ óra 2 és ¼ óra ½ óra
5 és ½ óra 1 és ½ óra 1 és ¼ óra 2 óra
6 óra 1 és ¼ óra 1 óra
¾ óra
¾ óra
2 óra
5 – 6 – 7 évesek szorgalmi időben
nyáron
6 és ¾ óra 1 óra
6 és ¾ óra 1 óra
1 óra
1 óra
1 és ½ óra ¾ óra
1 és ½ óra ¾ óra
Az óvodapedagógus a gyermekek tapasztalataiból, élményeiből kiindulva, velük együtt választ témát, projektet. Fontossá válik a különböző élethelyzetekben való gyakorlás, az életkori sajátosságoknak megfelelő cselekvéses tanulás, mely fedi a választott programunk (Freinet) alapelveit is.
316
5
AZ ÓVODA KAPCSOLATAI 5.1
A család és az óvoda kapcsolata
Az óvodában szülői munkaközösség működik. A szülők véleményezési és javaslattevő jogukat választott tisztségviselőkön keresztül gyakorolják. Évente 2 alkalommal szülői értekezleteken, szükség és igény szerint fogadóórákon, napi találkozások alkalmával, nyílt napokon, közös rendezvényeken, kirándulásokon minden szülő részesévé válhat gyermeke óvodai életének, gazdagíthatja az intézmény programjait; a szülők aktívan bekapcsolódhatnak az ismeretszerző napi tevékenységekbe; alkalmanként betekintést engednek munkahelyeikre. Az SZMSZ-ben szabályozott módon az óvoda közös ünnepségein vendégként vagy aktív közreműködőként vesznek részt. A szülők nyitott műhelymunkák alkalmával betekinthetnek a csoportok munkájába. Ilyen módon rálátásuk nyílik az óvodában folyó nevelőmunkára; jobban megismerhetik a gyerekeket és a szülőtársakat.
A személyes találkozásokon kívül kérdőív segítségével mérjük fel 2 évente, hogy a szülők mit tartanak fontosnak gyermekeik óvodai életének megszervezésében, mit tehetnek és kívánnak ők tenni gyermekeikért. Fontosnak tartjuk, hogy a szülők partnereink legyenek, érezzék, nélkülük nem, csak velük lehet gyermekük óvodai nevelése eredményes.
Fontos feladatunk: figyelem ráirányítás arra, hogy a gyermek szabadon kifejlesztheti személyes képességeit, szabad választási lehetőséggel bír anélkül, hogy szigorú nemi szerepek által meghatározott korlátozások vonatkoznának rá (kézműveskedő, főzőcskéző, babázó, lányokkal játszó kisfiú, építkező, autózó, szerelő, főleg fiúkkal játszó kislány) a családok által képviselt különböző gondolkodásmódok értékeinek elfogadása a szülőkkel, gyermekekkel való közös gondolkodás, véleménycsere, döntés eredményeként a programmal összeegyeztethető plurális értékek beépítése az óvoda normarendszerébe
317
Szemléletformálás: az iskolára való előkészítés az óvodában nem külön feladat, foglalkozás, hanem a gyermeki személyiséget kibontakoztató 3-4 éves nevelési folyamat eredménye, az iskolai beilleszkedés közvetett segítésében az óvoda kiegészíti a családi nevelést. A szülők tájékoztatása, a kimenő gyermekek aktuális fejlettségi szintjét, fejlődési jellemzőit, fejlesztési feladatait tartalmazó dokumentum kérésének lehetőségéről. Az óvoda vállalja az inkluzív nevelés értékeinek indirekt közvetítése mellett a szemléletformálás direktebb módszereit is. (előadás, vitaindító, cikkek ajánlása, faliújságra helyezése). Együttműködik a családokkal az óvodából az iskolába való átmenet megkönnyítése érdekében. Az óvoda felhívja a szülők figyelmét arra, hogy a kimenő gyermek aktuális fejlettségi szintjét és a fejlesztés feladatait tartalmazó dokumentumot kérhetik a szülőtől.
5.2
Kapcsolat más intézményekkel
Az általános iskolákkal, mint az óvodai élet után minden gyermek számára meghatározó, magasabb lépcsőfokot jelentő intézményekkel, kapcsolatunkat egymás munkájának megismerésére alapozzuk. A kapcsolattartás formái: - tanítók látogatása óvodai foglalkozásokon és rendezvényeken alkalmanként - óvónők iskolai nyíltnapokon történő részvétele alkalmanként A Pedagógiai Szakszolgálattal való kapcsolatunk konzultatív jellegű. A tanácsadó szakemberei évente előzetesen iskolaérettségi szűrést végeznek, mely alapján javaslatot tesznek speciális foglalkozásokon történő részvételre. A közművelődési intézménnyel, múzeummal, könyvtárral való munkakapcsolatunk óvodásaink sokoldalú fejlesztését segíti. A kapcsolattartás formái: - rendezvények látogatása - programok szervezésében nyújtott aktív közreműködés Az óvoda orvosával, védőnőjével időszakos kapcsolatot tartunk.
318
A kapcsolattartás formái: - évenkénti óvodai szűrés - szakrendelési beutalás - tankötelesek iskolaérettségi vizsgálata
Az iskola fogorvos rendelői szűrővizsgálat alkalmával, szaktanácsaival segíti a megfelelő szájhigiénia kialakulását.
319
A hátrányos és veszélyeztetett helyzetű gyermekek esélyegyelőségének segítése érdekében a város Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálatával a gyermekvédelmi felelősön keresztül operatív kapcsolatot tartunk. A város óvodáival óvodaközi és munkaközösség vezetői kapcsolatot tartunk. Ismerjük az óvodák választott
programját,
részt
veszünk nyilvános
rendezvényeiken, szakmai
programjaikon. A Napköziotthonos Óvodáért Freinet Alapítvánnyal, mint az óvodánk részére létrehozott alapítvánnyal kapcsolatunk az óvodai nevelés európai szintre emelése érdekében mindennapos. A városi Gyógyfürdővel és a Városgazdálkodási Részvénytársasággal, mint az alapítványunk alapítóival a kapcsolatunk alkalomszerűen a színvonalas óvodai nevelést szolgálja. Az ország területén működő Freinet óvodákkal, óvónőkkel, szakértővel kapcsolatot tartunk. A kapcsolattartás részben konzultatív jellegű, segíti közös gondjaink megvitatását, tapasztalataink kicserélését, másrészt a közös műhelymunkák, Freinet – akkreditált továbbképzések, a szakmai találkozásokon túl barátságok szövődését is jelenti a résztvevők számára.
320
6
GYERMEKVÉDELEM AZ ÓVODÁBAN
Óvodánk közreműködik a gyermekek veszélyeztetettségének megelőzésében és megszüntetésében, ennek során együttműködik a gyermekjóléti szolgálattal, illetve a gyermekvédelmi rendszerhez kapcsolódó feladatokat ellátó más személyekkel, intézményekkel és hatósággal. Az óvodai gyermekvédelmi munka irányítója az óvoda vezetője. Ha az intézmény a gyermekeket veszélyeztető okokat pedagógiai eszközökkel nem tudja megszüntetni, segítséget kér a gyermekjóléti szolgálattól. Az óvoda vezetője gondoskodik a gyermekvédelmi felelős munkájához szükséges feltételekről. A gyermekvédelmi felelős segíti az óvodapedagógusokat a gyermekvédelmi munkában. A gyermekek szülei nevelési év kezdetén az óvoda házirendjében – az aulában mindenki számára elérhető helyen – tájékoztatást kapnak a gyermekvédelmi felelős nevéről, fogadóórájáról. Ugyan itt kerül kifüggesztésre a gyermekvédelmi szolgálat aktuális hirdetése is. A gyermekvédelmi felelős a feladatait megbízás alapján, munkaköri leírásban foglaltaknak megfelelően látja el. A gyermekvédelmi felelős feladatainak részletezése: a csoportvezető óvónők segítségével nevelési év elején felméri az óvodás gyermekek családi helyzetét, és ennek ismeretében elkészíti cselekvési programját az óvónők, szülők jelzése alapján kezdeményezi a veszélyeztetett gyermek családjának látogatását, a veszélyeztetettség okainak felderítését gyermekbántalmazás vélelme vagy egyéb pedagógiai eszközökkel meg nem szüntethető, veszélyeztető tényező megléte esetén értesíti a gyermekjóléti szolgálatot a gyermek anyagi veszélyeztetettsége esetén kezdeményezi gyermekvédelmi támogatás megállapítását az Egészségügyi és Szociális Irodánál az intézeti gyermekvédelem helyzetéről tanévnyitó nevelési értekezleten beszámol a nyilatkozatok szülőkhöz való eljuttatása, összegyűjtése a határozatok, igazolások begyűjtése a nyilatkozatokhoz csatolása és elküldése az a gazdasági irodára a kedvezményezettek nyomon követése – a lejárat előtt értesíti a szülőket
321
7
A SIKERES ISKOLAKEZDÉS KOMPETENCIÁI
A gyermek a belső érés, valamint a családi nevelés, az óvodai természetes tanulási helyzetek, Freinet technikák és eljárások hatására, óvodáskor végére eléri az iskolai tanuláshoz szükséges fejlettségi szintet. A gyermek iskolakészültsége megnyilvánul mozgásában, játékában – annak az egész óvodai nevelést átható tevékenységi formáiban, a szociális életében és az ehhez kapcsolódó kommunikációban, az anyanyelv használatában, a környezet ismeretében, a számok világában, valamint a mesék, mondókák és versek birodalmában, való jártasságban. Az óvodapedagógus feladatai a tanulási tevékenységben: Az iskolai beilleszkedés közvetett segítése személyre szabott pozitív értékeléssel, a tanulási készségek, képességek differenciált fejlesztésével. A testileg egészségesen fejlődő gyermek szembetűnő alakváltozáshoz érkezik, testarányai megváltoznak, fizikai állóképessége, teherbíró-képessége megnő, képessé válik a finom mozgásra, egyensúlyozásra. Téri tájékozódó képessége, ritmikus mozgása, társakra való odafigyelés képessége tornaszerek használata közben is érzékelhető. Hosszabb gyalogtúrán is képes részt venni. Szociális viselkedésében is jelentős fejlődés tapasztalható. Játéka céltudatos, szabálytisztelő és betartó. Műhelymunkában, az önként választott tevékenység végzésében kitartó, utasítások végrehajtására is képes. Kooperációs képessége barátságai alakulását kedvezően befolyásolják. Önuralma képessé teszi arra, hogy vágyai teljesülését késleltesse. Alkalmazkodni képes a különböző tevékenységi helyzetekhez, szervezeti formákhoz. Fiatalabb óvodás társait óvja és segíti. Magabiztosan mozog az óvoda egész területén, ismeri hovatartozását. Szívesen vállal megbízatásokat és azok teljesítése örömet okoz neki. Tevékenysége során létrehozott alkotásai már tervszerűséget tükröznek. Rajzai, festményei, kisplasztikái aprólékos részletező jegyeket tartalmaznak, szín és formaviláguk változatosak. Emberábrázolásban a testrészek arányos megjelenítésére törekszik. Érzelmi élete árnyaltabbá válik. A valóságot és a képzelt világot képes megkülönböztetni. Magatartása egyre ritkábban tükröz érzelmi kitörést. Szívesen mesél, versel, énekel; vállalkozik kisebb-nagyobb drámajátékra, egyéni vagy csoportos szereplésre. Gondolkodásában is új jegyek jelennek meg. Figyelmének tartóssága eléri a 10-15 percet. Az iskolaérett gyermek képes vállalt feladataira koncentrálni, munkáját pontosan elvégezni, folyamatosan tisztán beszél, az összefüggéseket meglátja. Kialakul az ok-okozati gondolkodása, helyesen használja az igeidőket, emlékezete tudatossá válik. A cselekvő képi gondolkodás mellett megjelenik a fogalmi gondolkodás. Érdeklődéssel és várakozással fordul az iskolai tanulási formák felé, meg akar felelni az elvárásoknak. 322
Az OAP-ban rögzített sikeres iskolakezdési mutatók közül, - kiemelt céljaink a Freinet pedagógia szellemében -, hangsúlyosabb szerepet kapnak az alábbi kompetenciaelemek: a gyermek ismerje önmagát, legyen tisztában erényeivel, hibáival, nélkülözhetetlen az önismeret közösség előtt bátran nyilvánuljon meg, alkalmazza a kommunikációs technikákat rendelkezzen a tolerancia és empátia képességével képes legyen elfogadni a másik irányító szerepét, ne ijedjen meg az újszerű, váratlan helyzetektől legyenek önálló gondolatai, próbálja meg saját maga megtalálni a megoldás különböző útjait legyen kreatív, engedje szabadjára alkotó fantáziáját, és ötleteit valósítsa meg nyitott legyen az őt körülvevő világra szeresse, védje, óvja környezetét váljon igényévé a mozgás, jó kondícióval rendelkezzen – állóképesség, teherbíróképesség, erőnlét, gyorsaság A gyermek fejlődése önként választott formában realizálódik, melyhez a pedagógus teremti meg a körülményeket a családdal karöltve. A fejlesztés lényege: tapasztalatszerzésben segítő, gazdag környezet kialakítása aktív bekapcsolódás az ismeretszerzésbe természetes környezetben való ismeret és tapasztalatszerzés a közösség segítő erejének maximális kihasználása a gyermek önnön képességeinek felhasználása személyiségük fejlesztése érdekében Az értékelés általunk használt módja a fejlődési beszámoló, mely tartalmazza a gyermek teljesítményéről szóló feljegyzést. Ez pontos tájékoztatást ad a gyermek képességeiről. Ennek a sajátos elemző-értékelő rendszernek felhasználásával készítik el a csoportvezető óvónők az óvodai szakvéleményt, amely a szülővel történt egyeztetést követően a szülő és a tagóvoda-vezető aláírásával hitelesíti.
323
MELLÉKLETEK - nevelési területek mátrix A külső világ tevékeny megismerése Célok
Célértékek, mutatók Saját személyével, családjával kapcsolatos dolgokban tájékozott. Környezetében jól tájékozódik. Ismeri a helytörténet alapjait, nevezetességeit. Élősarkot hoz létre. Gyűjti a természet kincseit. Testsémája kialakult. Analízisre-, szintézisre képes. Összehasonlításra képes, analizál és szintetizál.
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvé-dő emberré váljanak.
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Tisztában van nemzeti értékeinkkel
X Ismeri a növények fejldődési szakaszait. Figyel a term. Jelenségeire, a történések okaira. Látja az elemi összefüggéseseket / hidegöltözés /.
Felismeri a tárgyak és jelenségek közötti összefüggéseket
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
X
X
X
X
A gyermekek mérési szempontjai
Tudja a nevét, születési helyét, idejét, lakcímét, szülei, testvérei nevét Ismeri szűkebb lakóhelyét, az ott található közintézményeket Ismeri a környezetükben élő növényeket és állatokat Ismeri a testrészeket, érzékszerveket azok funkcióját, védelmét, ápolását Ismeri a színeket, azok világosabb és sötétebb árnyalatait
Ismeri az ünnepekhez kapcsolódó hagyományokat, népszokásokat Ismeri a környezetükben élő növényeket és állatokat Megkülönbözteti az évszakokat, napszakokat Felismeri az időjárás és öltözködés összefüggéseit Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák
X
324
A külső világ tevékeny megismerése
Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók Ismeri az Irányokat. Téri tájékozódása jó. Élethelyzeteket tud reprodukálni. A közösség által kialakított szabályokat, szokásokat elfogadja, betartja.
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
X
X
X
X
X
X
325
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
A gyermekek mérési szempontjai
Ismeri és alkalmazza a gyalogosközlekedés szabályait Ismeri szűkebb lakóhelyét, az ott található közintézményeket Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák
Matematika területén
Célok
Célértékek, mutatók Pontosan és jól számol
Helyesen használja az összehasonlítást kif. szavakat Össze tud mérni két halmazt párosítással
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Értik és követni tudják az irányokat, ill. helyeket, kifejező szavakat Reprodukcióra képes, jó a megfigyelőképessége
X
Tud bontani 10-es számkörben, ismeri a több, kevesebb, ugyanannyi kifejezéseket
X
Ismeri a pár fogalmát, tud párosítani 10-es számkörben Képes a halmazokat különböző szempontok szerint csoportosítani, szétválogatni, sorba rendezni
X
Ismeri a tárgyak térbeli kiterjedését, méretét kifejező elnevezéseket
X
Felismer és megnevez 2-3 sík és térmértani formát
X
Helyesen használja a térbeli viszonyokat jelentő névutókat
X
Tér és síkbeli alakzatokat másolással képes építeni
X
Tud összehasonlításokat végezni, felismeri az azonosságokat és különbségeket
X
Kialakulóban van elemi fogalmi gondolkodása
Ismeri a gyűjtőfogalmakat
Elvonatkoztatásra képes, ok-okozati kapcsolatokat meglát
A gyermekek mérési szempontjai
X
X
Ismeri a matematikai kifejezéseket
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
Tárgyakat meg tud számlálni 10-ig, ismeri a sorszámneveket
Összehasonlításra képes
Általános tájékozottsága jó
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
326
Anyanyelvi nevelés területén
Célok
Célértékek, mutatók Szívesen beszél Tisztán, tagoltan beszél Meghallgatja társait
Történeteket, meséket átéléssel, élményszerűen mesél A beszélgetőkör szabályait betartja Változatosan fejezi ki magát, nyelvi fordulatokat alkalmaz Képes szabad szöveg alkotásra; önkifejezése fejlődik Könnyen teremt beszéd kapcsolatot felnőttekkel, társakkal Szabadon és bátran nyilatkozik meg társai előtt Személyes érzéseket, gondolatokat fejez ki
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
X
X
X
X
X
X
X
X
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A gyermekek mérési szempontjai
Igényli a társakkal és felnőttekkel a beszélgetést Minden magán és mássalhangzót tisztán ejt Az illemszabályokat korának megfelelően alkalmazza Beszédét megfelelő metakommunikáció kíséri Türelmesen végighallgatja társait, és a felnőtteket Folyamatosan, összefüggő mondatokban fejezi ki magát Olyan szókinccsel rendelkezik, amely lehetővé teszi számára gondolatainak érthető kifejezését Udvariassági kifejezéseket használ Szívesen kapcsolódik be az anyanyelvi játékba
X
Beszédéneki tagoltsága, hangsúlya, hanglejtése megfelel anyanyelvünk követelményeinek
X
327
Szabad rajz és vizuális alkotások
Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók Téma megkötése nélkül alkot. Fejlődik saját formanyelve, alkotó, alakító önkifejezése. Víz. tev. során kreatív, szívesen alkalmaz különböző vízuális technikákat Gazdag érzelemvilág tükrözi Képes együtt dolgozni társaival
Képes a rész – egész viszonyát megjeleníteni Szívesen vesz részt vizuális tevékenységekben Az eszközöket rendeltetésszerűen használja, óvja az eszközöket
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
A gyermekek mérési szempontjai
Önállóan készít játékot, kelléket, ajándékot
X
X
Ábrázolása változatos színhasználatot és tagoltságot mutat
X X
Képalkotásában kifejezi gondolatait, élményeit
X
Téralakításban, építésben másokkal együttműködő Készségszinten használja az ábrázolás eszközeit
X
Az eszközöket önállóan használja A csoportszoba, ill. óvoda dekorálásában részt vesz Térben és síkban is ki tudja fejezni önmagát
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
328
Díszítő, tervező feladatokat változatos színekkel, rajzolással, festéssel, papírmunkával megold
Tud egyszerű formákat papírból kivágni, hajtogatni, ragasztani Forma ábrázolása változatos, részletező
X
Örömmel, saját kezdeményezésére ábrázol Tud különféle technikákkal képet alkotni, a technikát a rendelkezésre álló anyagokból megválasztani
Zenei alkotások Célok
Célértékek, mutatók Szívesen hallgat a különböző műfajokban zenét
Szeret énekelni. Kapcsolódó tevékenységekben is aktív, kreatív. Az ütemet, ritmust különböző tárgyakkal meg tudja szólaltatni Biztos zenei tudással rendelkezik
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
A gyermekek mérési szempontjai
Élvezettel hallgat zenét.
X Tud néhány mondókát, dalt tisztán, helyes szövegkiejtéssel egyedül is énekelni.
X
Megkülönbözteti az egyenletes lüktetést, a dal ritmusát ki tudja emelni a dalból
X
X
Zenei élményeit mozgásban is megjeleníti /tánc/ Tisztán, szép szövegkiejtéssel énekel Felismeri és alkalmazza magas-mély, halk-hangos és lassú-gyors előadás módokat Felismeri a dallamokat
X X
Felismeri a halk hangot, és tud halkan, hangosan énekelni A különböző mozgásokat, táncmozdulatokat társaival együtt esztétikusan végzi Tud élvezettel, irányítás nélkül néhány dalos játékot játszani Tud dallam-és ritmusmotívumokat egyénileg visszaénekelni, visszatapsolni
X X
Szabad kifejezésre képes
X Zenei ötleteit megvalósítja
X
Zenei improvizáció- ra képes
X
329
Tud dallam-és ritmusmotívumokat egyénileg visszaénekelni, visszatapsolni
Megkülönbözteti a gyors-lassú tempót, érzékelteti többféle formában Látható, hallható jelre tud dallamot bújtatni Képes hangok, hangszínek, hangszerek hangjának felismerésére
Szabad mozgás Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók Örömmel vesz részt kirándulásokon, sétákon Egészséges versenyszellem jellemzi. Társra figyelés képességének fejlesztése. Szereti a mozgás különböző formáit Testi fejlettsége megfelelő Tudja leküzdeni az akadályokat Sokat és szívesen mozog a szabadban
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
X
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
X
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
X
X X
X
X
X
X X
X
X
Képes a társaiért küzdeni
X X
X
X
X
X
A tornaszereket szakszerűen használja
Együttműködik társaival, másokra odafigyel
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
X
X
X
330
X
A gyermekek mérési szempontjai
Állóképessége, terhelhetősége korának megfelelő Versenyjátékokban betartja a szabályt
Szeret mozogni, kitartó a mozgásos játékokban Mozgása harmonikus, összerendezett Tud a térben tájékozódni, ismeri az irányokat Kialakul nagymozgása, finommozgása, egyensúly érzéke Viselkedésében megtapasztalhatók a sportszerűség jelei Ismeri a testnevelés eszközeinek nevét a gyakorlatokhoz kapcsolódó kifejezéseket Mozgásos játék során megnyilvánul felelősségérzetük, segítőkészségük, kudarctűrő képességük
Egészséges életmód területén Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók Kialakul tisztaságigénye
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
A gyermekek mérési szempontjai
Önállóan használja a WC-t
X
Higiéniai szokásai megfelelőek
X
Tudja alkalmazni a megfelelő szájhigiéniai eszközöket, védi egészségét Igényes környezete rendjére és tisztaságára Betartja a betegségmegelőzés szabályait Fontosnak tartja a jól ápolt külső megjelenést
X
Figyel az
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
Önállóan kezet mos, szükség szerint használja a körömkefét Önállóan fogat mos, a fogápoló szereket tisztán tartja Vigyáz a mosdó rendjére
X
X
Szükség szerint használ zsebkendőt Szokásává válik a rendszeres, gondos tisztálkodás Az időjárásnak
X
X
esztétikus külső
megfelelően,
megjelenésre
önállóan helyes sorrendben öltözik, vetkőzik
Az eszközöket
Biztonságosan
X
használja az
önállóan használja
evőeszközöket
Kialakul helyes
X
étkezési kultúrájuk
Önállóan, kulturáltan étkezik
Személyes
Ügyel saját
X
holmijaira
személye és
gondosan ügyel
környezete rendjére
331
Érzelmi nevelés és szocializáció területén
Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
Jó az alkalmazkodó képessége
X
Odafigyel másokra
X
Követi a csoport életének szabályait
X
Fejlett a probléma megoldó képessége Kérdéseket fogalmaz meg, érdeklődő Munkához, tevékenységekhez pozitív a viszonya Együttműködő, másokra odafigyel Saját tevékenységét meg tudja szervezni Figyel mások beszédére Egészségesen fejlődik
X
X
X
X
X
332
A gyermekek mérési szempontjai
Ragaszkodik a társaihoz a csoportban dolgozó felnőttekhez A tevékenységekben együttműködik társaival, és a felnőttekkel Elfogadja az adott tevékenység által megkívánt magatartási formát Képes konfliktushelyzetben társaival egyezkedni
X
Érdeklődik társai iránt
X
Az óvodai élet szokásait, szabályait betartja
X
Együtt érez társaival, képes a másság elfogadására Kialakul feladattudata, a vállalt feladatért felelősséget érez Érzelmileg és értelmileg elfogadja, megérti és követi az óvónő kéréseit Képes szükségletei kielégítését késleltetni
Mese-vers területén Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók Képes szabad szöveg alkotására, szívesen beszél Ismeri és rendeltetésszerűen használja környezete tárgyait Fejlett a figyelme, önfegyelme, képzelőereje
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
A gyermekek mérési szempontjai
Szívesen mesél, versel
X
Gondosan bánik a könyvekkel
X
X
Késleltetett emlékezete, memóriája fejlett
X
Szeret együtt lenni társaival, szereti a közös tevékenységeket Választékos, gazdag a szókincse
X
X
X
Tisztában van az őt körülvevő világ jelenségeivel
X
Fejlett a fantáziája, képzelőereje Alkalmazza a metakommunikációs eszközöket Finommotorikája megfelelő, jól mozgatja a bábot
X X
X
333
Figyelmesen, csendben végighallgatja a mesét, verset Néhány mesét, verset, mondókát képes emlékezetből felidézni Várja, igényli a mesehallgatást
Tud történeteket kitalálni, elmondani, befejezni Felismeri a mese és a valóság közötti különbségeket Képes azonosulni a mesehősökkel Képes önálló mesemondásra Bábozással, dramatizálással megjeleníti a mesét, történetet
Játék területén
Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók Erősödjenek pszichés-, motoros és szociális képességeik Tanulja, gyakorolja a felnőtt szerepeket.
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
Játéka nyugodt, elmélyült
X
X Játékhelyzetben újraalkotja a felnőttek tevékenységét, kapcsolatait
X
Tevékenység közben képes a közösséghez alkalmazkodni Megérti és elfogadja, valamint alkalmazza a szabályokat Együttműködésre képes
Társaival játék során cselekvéseit összehangolja Alkalmazkodik a játék szabályaihoz
X
X
X
X
Fejlődnek szociális képességei
X
Erősödjön szabálytudata
X
Hasznosítja a mindennapi életben szerzett tapasztalatait
Fejlődjön alkalmazó képessége, önbizalma Váljon kreatív személyiséggé
A gyermekek mérési szempontjai
X
X
X
X
334
X
Elfogadja és megérti játszótársai elgondolását Le tud mondani egy-egy kedves játékszeréről Játék során szabályokat alkot Képes szerepjátékok megszervezésére, az ahhoz szükséges játékszerek kiválasztására
Képes szerepvállalásra és a szerepek elosztására Játékhoz eszközöket készít
Munka területén
Célok
Gyermekeink a természeti környezetüket ismerő, szerető és tisztelő, környezetvédő emberré váljanak.
Célértékek, mutatók
Óvodásaink színes, autonóm személyiséggé váljanak, nyíltan merjenek véleményt alkotni.
A gyerekek ismereteik, tapasztalataik fantáziájuk segítségével alkotni tudjanak, adottságaikban szabadon kiteljesedjenek.
Dolgozik a közösségért Szorgalmas, munkaszerető Pontos, igényes magával és környezetével szemben Tisztában van a szokásokkal, szabályokkal
Egészségesen éljenek, mozogjanak és tartózkodjanak sokat a szabadban.
Képesek legyenek elfogadni társaikat, tolerálni a másságot, a közösségi szabályokat betartani.
X X
X
A gyermekek mérési szempontjai
Szívesen vállal megbízatásokat Aktívan részt vesz a teremrendezésb en, ágyazásban Ügyel önmaga és környezete rendjére
A vállalt feladatokat
Önállóan elvégzi a naposi teendőket Részt vesz a növények gondozásában Szívesen segít társainak és a kisebbeknek Közreműködik a tevékenységekh ez szükséges eszközök kiosztásában Felismeri munkájának a környezetre gyakorolt hatását Munkájában
maradéktalanul
kitartó,
Szereti a természetet, óvja környezetét
X X
Együttérző, figyelmes
X Szeret dolgozni, ismeri a munkafolyamatokat
Ok-okozati összefüggéseket észrevesz
elvégzi
X
X
kötelességtudat
X
a kialakulóban van Odafigyel másokra
Megbecsüli a felnőttek és
X
társai munkáját
335
FEJLŐDÉSI BESZÁMOLÓ
Gyerek neve:………………………………… ŐSZ TAVASZ Dátum:………….. Csoport neve:………...................... Még nem tapasztalható Kezd fejlődni Fejlett Magas szinten fejlett
Még nem Kezd F
Önállóan használja a WC-t
Önállóan fogat mos, a fogápoló szereket tisztán tartja Vigyáz a mosdó rendjére Szükség szerint használ zsebkendőt Szokásává válik a rendszeres, gondos tisztálkodás Az időjárásnak megfelelően, önállóan helyes sorrendben öltözik, vetkőzik
Játék
Egészséges életmód
Önállóan kezet mos, szükség szerint használja a körömkefét
Önállóan kulturáltan étkezik Biztonságosan használja az evőeszközöket Ügyel saját személye és környezete rendjére
A tevékenységekben együttműködik társaival, és a felnőttekkel Elfogadja az adott tevékenység által megkívánt magatartási formát Képes konfliktushelyzetben társaival egyezkedni Érdeklődik társai iránt, meghallgatja őket Az óvodai élet szokásait, szabályait betartja Együttéret társaival, képes a másság elfogadására Kialakul feladattudata, a vállalt feladatért felelősséget érez
Mese-vers
Érzelmi nev. és szocializáció
Ragaszkodik társaihoz és a csoportban dolgozó felnőttekhez
Érzelmileg és értelmileg elfogadja, megérti és követi az óvónő kéréseit Képes szükségletei kielégítését késleltetni Folyamatos, összefüggő mondatokkal fejezi ki magát beszédében Minden magán és mássalhangzót tisztán használ Beszédéneki tagoltsága, hangsúlya, hanglejtése megfelel anyanyelvünk követelményeinek Igényli a társakkal és felnőttekkel a beszélgetést Türelmesen végighallgatja társait és a felnőtteket Olyan szókinccsel rendelkezik, amely lehetővé teszi számára gondolatainak érthető kifejezését Szívesen bekapcsolódik az anyanyelvi játékba
Ének-zene
Anyanyelvi nevelés
Udvariassági kifejezéseket használ
Az illemszabályokat korának megfelelően alkalmazza Beszédét megfelelő metakommunikáció kíséri
2. Gyermek neve:……………………………………………. Még nem tapasztalható Kezd fejlődni Fejlett Magas szinten fejlett
Még nem ta Kezd f F
Képalkotásában kifejezi gondolatait, élményeit Ábrázolása változatos színhasználatot és tagoltságot mutat Tud egyszerű formákat papírból kivágni, hajtogatni, ragasztani Téralakításában, építésében másokkal együttműködő Készségszinten használja az ábrázolás eszközeit
336
Matematika
Rajzolás, mintázás, kézimunka
Örömmel saját kezdeményezésére ábrázol
Díszítő, tervező feladatokat változatos színekkel, rajzolással, festéssel, papírmunkával megold Formaábrázolása változatos, részletező Tud különféle technikákkal képet alkotni, a technikát a rendelkezésre álló anyagokból megválasztani Önállóan készít játékot, kelléket, ajándékot Kialakul nagymozgása, finommozgása, egyensúly érzéke Mozgása harmonikus, összerendezett Szeret mozogni, kitartó a mozgásos játékokban Állóképessége, terhelhetősége korának megfelelő Tud néhány mozgásos játékot irányítás nélkül játszani Versenyjátékokban betartja a szabályokat Mozgásos játékok során megnyilvánul felelősségérzetük, segítőkészségük, kudarctűrő képességük Ismeri a testnevelés eszközeinek nevét a gyakorlatokhoz kapcsolódó kifejezéseket Viselkedésében megtapasztalhatók a sportszerűség jelei
A külső világ tevékeny megism.
Tudja nevét, születési helyét, idejét, lakcímét, szülei, testvérei nevét Ismeri szűkebb lakóhelyét, az ott található közintézményeket Ismeri és alkalmazza a gyalogos közlekedés alapvető szabályait Ismeri a testrészeket, érzékszerveket-azok, funkcióját, védelmét, ápolását Megkülönbözteti a napszakokat, évszakokat Ismeri a színeket, azok világosabb és sötétebb árnyalatait Felismeri az időjárás és az öltözködés összefüggéseit Ismeri a környezetükben élő növényeket, állatokat, azok gondozását, védelmét Ismeri az ünnepekhez kapcsolódó hagyományokat, népszokásokat Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák
337
Munka
Mozgás
Tud a térben tájékozódódni, ismeri az irányokat
Az Aprónép Óvoda Helyi nevelési gyakorlat
„Csináljon bármit, Ami nyitogatja szemét és eszét, Szaporítja tapasztalatait. Ő azt hiszi, csak játszik. De mi tudjuk mire megy a játék. Arra, hogy e világban otthonosan mozgó, Eleven eszű, tevékeny ember váljék belőle!”
(Varga Domonkos)
2013.
APRÓNÉP ÓVODA (A tevékenységközpontú óvodai pedagógiai program felhasználásával)
338
Tartalomjegyzék 1 Helyzetelemzés ......................................................................................................................... 340 1.1 Az óvoda jellemző adatai ..................................................................................................... 340 1.2 Óvodakép ............................................................................................................................. 341 1.3 A gyermekek jellemzői ........................................................................................................ 342 2 Óvoda nevelési feladatai.......................................................................................................... 343 2.1 az egészséges éltemód kialakítása ...................................................................................... 344 2.2 Az érzelmi, az erkölcsi és a közösségi nevelés ................................................................... 345 2.3 Anyanyelvi, értelmi fejlesztés nevelés megvalósítása ........................................................ 345 3 Az óvodai élet megszervezésének elvei................................................................................... 346 3.1 Személyi feltételek ............................................................................................................... 346 3.1.1 Szubjektív feltételek ...................................................................................................... 347 3.1.2 Az óvodapedagógus és a gyermek kapcsolata .............................................................. 348 3.1.3 Az óvodapedagógus és a nevelő-oktató munkát segítő dolgozók ................................. 348 3.1.4 A nevelő-oktató munkát segítők és a gyermekek kapcsolata........................................ 349 3.1.5 A gyermek és az ovoda egyéb alkalmazottainak kapcsolata ........................................ 349 3.2 Tárgyi feltételek ................................................................................................................... 349 3.3 Az óvodai élet megszervezése ............................................................................................. 352 3.3.1 A gyermekcsoportok szervezésének elvei .................................................................... 352 3.3.2 A nevelés tervezése ....................................................................................................... 352 3.3.3 A nevelés időkeretei ...................................................................................................... 353 3.3.4 A nevelőmunka dokumentálása ................................................................................... 355 3.4 Az óvoda kapcsolatai ........................................................................................................... 356 3.5 Az óvoda hagyományai, ünnepei és egyéb rendezvényei .................................................... 360 4 A fejlesztés tartalma ................................................................................................................ 361 4.1 A tevékenységközpontú óvodai nevelés célja, feladatai és szerepe .................................... 361 4.2 Társas közösségi tevékenység.............................................................................................. 362 4.2.1 A befogadás ................................................................................................................... 362 4.2.2 A gyermek és a közösség .............................................................................................. 363 4.2.3 A gyermek tevékenységének megszervezése................................................................ 363 4.2.4 Távlatok, hagyományok, ünnepek ................................................................................ 364 4.3 Játék és tanulási tevékenység ............................................................................................... 365 4.3.1 A játék ........................................................................................................................... 365 4.3.2 A tevékenységekben magvalósuló tanulás .................................................................... 369 4.4 Munka jellegű tevékenység.................................................................................................. 371 4.5 Szabadidős tevékenység....................................................................................................... 374 339
3 4.6 Komplex foglalkozások rendszere ...................................................................................... 375 4.6.1 Az anyanyelv ................................................................................................................ 375 4.6.2 Matematika................................................................................................................... 377 4.6.3 Természet-társadalom -ember ...................................................................................... 378 4.6.4 Művészeti tevékenységek ............................................................................................ 381 4.6.4.1 Verselés, mesélés ....................................................................................................... 381 4.6.4.2 Rajzolás, festés, mintázás, kézimunka ....................................................................... 382 4.6.4.3 Ének zene,énekes játék, gyermek tánc ....................................................................... 384 4.6.5 Mozgás ......................................................................................................................... 385 4.6.6 Az iskolakezéshez szükséges feltételek ....................................................................... 388 5 Kompetencia alapú képességfejlesztés ................................................................................... 389 6 Sajátos feladat ........................................................................................................................... 391 6.1 Gyermekvédelem ................................................................................................................. 391 7 Az ellenőrzés és értékelés rendszere az óvodában ................................................................ 394 7.1 A pedagógusokra vonatkozó teljesítményértékelés folyamatleírása ................................... 398 7.2 A gyermekekre vonatkozó pedagógiai értékelés rendszere ................................................. 398
340
Bevezetés 1
HELYZETELEMZÉS
1.1
Az Aprónép Óvoda jellemző adatai
Az óvoda hivatalos elnevezése: Az óvoda pontos címe: Telefonszáma: Az óvoda fenntartója, címe:
Hajdúszoboszlói Egyesített Óvoda, Aprónép Óvodája 4200 Hajdúszoboszló, Rákóczi u. 21. 52/362-624
Telefonszáma:
Hajdúszoboszló Város Önkormányzata 4200 Hajdúszoboszló, Hősök tere 1. 52/557-301
Az óvodai csoportok száma: Az óvodai férőhelyek száma:
3 csoport 75 fő
Óvodapedagógusok száma:
6 fő Közülük 1 fő tagóvodavezető
Technikai személyzet: Az óvoda csoportjai:
4 fő dajka 1 fő udvaros, karbantartó, félállásban 3 vegyes életkorú csoport -
A program benyújtója:
Zsebibaba, Micimackó, Tigris csoport nevekkel.
Szabó Jánosné Tagóvoda vezető és Az Aprónép Óvoda nevelőtestülete
341
1.2
Óvodakép
Óvodánk az Aprónép Óvoda a gyógyvizéről Európa-szerte híres Hajdúszoboszló központi városrészében található a Rákóczi u.21. sz. alatt. A helyi autóbuszjárat közeli megállójának köszönhetően a város távolabbi részeiről is könnyen megközelíthető. Elhelyezkedési adottságaiból eredő további előnyként megemlíthető a bölcsőde szomszédsága, valamint több munkahely közelsége. A város terjeszkedésének köszönhetően az elmúlt években körzetünkben, óvodánk szomszédságában és közelében több lakópark, társasház épült. Így örvendetesen „megfiatalodott” körzetünk, és egyre több az óvodánkba tartozó gyermekek száma. Az ide költöző fiatal, kisgyermekes családok örömmel íratják be hozzánk gyermekeiket. A fennmaradó férőhelyekre a város minden részéről érkeznek hozzánk a gyermekek. 3 vegyes életkorú csoportunk 100-110%-os kihasználtsággal működik. A családokkal tartandó jól együttműködő és segítőkész kapcsolat kialakítását fontosnak tartjuk. A családok szociokultúrális hátterének áttekintése során megállapítottuk, hogy a hozzánk járó gyermekek a társadalom átlagát képviselik. Az utóbbi évekre kiterjedő vizsgálataink pozitív tendenciát mutatnak a szülők iskolázottságára, foglalkoztatottságukra és a családok lakáskörülményeire vonatkozóan. A szülők kb. fele felsőfokú végzettséggel rendelkezik. Másik felének képzettsége hasonló arányban oszlik meg a középfokot és a szakmunkásképzőt végzettek között. Foglalkozásukat tekintve kiemelkedik a közalkalmazottak /alkalmazottak/ aránya, egyenlő mértékben oszlik meg a szakmunkások és a vállalkozók száma. A munkanélküli szülők száma nagyon kevés. Igazolhatjuk tehát azt a tényt, hogy a hozzánk járó gyermekek megfelelően kvalifikált, a társadalom többségét alkotó, de kisebb számban minden rétegét képviselő családokból érkeznek. A családok zömében saját lakással rendelkeznek, aki még nem, ők is megfelelő, biztonságos, környezetet biztosítanak gyermekeik neveléséhez. Anyagi viszonyaik eltérőek, többségében átlagos jövedelműek. A családok nevelési stílusa gyermekközpontú. Minden családra jellemző a gyermekekre való odafigyelés. Tisztán, gondozottan járnak óvodába. Az elmúlt években örvendetesen csökkent a hátrányos helyzetű gyermekek száma. Néhány gyermeket sorolhatunk ide, akiket az anya, válás következtében egyedül nevel. Ők szociális rászorultság alapján térítési díjkedvezményben részesülnek. 342
1.3
A gyermekek jellemzői
A hozzánk érkező 3 éves gyermekek testi, lelki, szociális, értelmi fejlettsége, családi hátterükből adódóan életkoruknak megfelelő. Ezért fejlesztésüknek általános, hagyományos, tapasztalataink által igazolt útját választottuk és alkalmazzuk. Hangsúlyt fektetünk a szülők által elvárt néhány fontos területre. - Elsődleges elvárás a szülőktől az óvodával szemben a gyermekek testi-lelki biztonságot nyújtó, szeretetteljes nevelése. - Fontos számukra az egészséges életmód biztosítása. Erre szép, nagy udvarunk és e téren kialakult hagyományaink ismerete a biztosíték. - Elvárják a szülők, hogy gyermekeik az óvodában a nevelők segítségével társas és baráti kapcsolatokat alakítsanak ki. - Fontos még számukra, hogy az iskolai közösségbe való beilleszkedéshez szükséges gyermeki személyiségvonásokat, megfelelő kompetenciákat, képességeket, és ismeretek sajátítsanak el a gyermekek. Óvodánk a köznevelési rendszer egyik önálló nevelési intézményének tagóvodájaként működik. Tiszteletben tartjuk az Országos Alapprogram elveit, miszerint a gyermek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége. Ebben óvodánk a családi nevelést kiegészítő, esetenként és szükség szerint hátránycsökkentő szerepet játszik. Tapasztaljuk, hogy a XXI. sz. társadalmi változásai a családok körében is éreztetik hatásukat. Sokrétűbb lett a gyermekek „társadalma„ is. Az óvodára az integrált intézményi működés szervezeti formája vált jellemzővé. Az óvoda mindenkit egyenlő eséllyel befogadó intézménnyé vált. A különböző nemzetiségekhez tartozó gyermekek önazonosságának megőrzésére, hagyományaik ápolására, átörökítésére és multikulturális nevelésen alapuló integrációjukra minden lehetőséget igyekszünk kihasználni. Tapasztalataink alapján nagyon fogékonyak és nyitottak a gyermekek ezekre a számukra újszerű ingerekre, ismeretekre. A felnőttek példamutatását és toleranciáját tapasztalva természetes tényezőként épül be személyiségükbe a különbözőségek elfogadása és tisztelete. Tiszteletben tartjuk a hátrányos megkülönböztetés tilalmát, törekszünk az esélyegyenlőség biztosítására és ezáltal nem adunk helyt semmiféle előítéletnek. Messzemenőkig gondoskodunk a gyermeki szükségletek kielégítéséről: Hitvallásunk, hogy a fejlődő gyermeki személyiséget gondoskodás, különleges védelem, tisztelet, elfogadás, megbecsülés, bizalom és szeretet illeti meg. A gyermekek életkoronként és egyénenként változó testi, lelki szükségletekkel rendelkeznek. 343
Lényegesnek tartjuk, hogy minden hozzánk kerülő gyermek számára olyan érzelmi biztonságot nyújtó, befogadó, derűs, szeretetteljes környezetet, bizalomra épülő, családias légkört teremtsünk, melyben a gyermek biztonságban érezheti magát, a szülő pedig biztonságban tudhatja gyermekét. Hisszük azt, hogy a gyermekek a tevékenységek során fejlődnek a legjobban, különös tekintettel, a mással nem helyettesíthető játékban, melyben elsődleges szerepet biztosítunk a szabad játéknak. Valljuk, hogy az óvoda pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete biztosítja az óvodáskorú gyermek fejlődésének legmegfelelőbb feltételeit. Ezért célunk, hogy elősegítsük, nevelésünkkel lehetővé tegyük a gyermekek sokoldalú fejlődését, személyiségük teljes kibontakoztatását. Minden gyermeket önmagához mérten fejlesztünk, tehát alkalmazott pedagógiai hatásaink egyéni személyiség jegyeikhez igazodnak. Olyan tapasztalatokhoz juttatjuk őket sokszínű, tevékenységeken keresztül, melyek közvetítik számukra az életkoruknak megfelelő műveltségtartalmakat és emberi értékeket. A fent leírt szülői elvárások és az általunk vallott elvek találkozása alapján alakítottuk ki nevelési programunkat, a "Tevékenységközpontú pedagógiai program" felhasználásával. Az ismételt felülvizsgálatok során megállapítottuk, hogy programunk elvei most is megegyeznek szülői partnereink elképzeléseivel. Gyakorlati munkánkat rugalmasan, ésszerűen alakítjuk az elvárásoknak megfelelően.
2
AZ ÓVODAI NEVELÉS FELADATAI
A szükségletek szerepe a nevelési cél elérésében Az óvodai nevelés feladata az óvodáskorú gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése, beleértve a mesét is, hisz ez is gyermeki szükséglet.
2.1
Az egészséges életmód kialakítása
A gondozás óvodánkban alapvető nevelési tevékenység. A hozzánk járó gyermekek olyan testi szükségleteit elégítjük ki, mellyel: 344
- elősegítjük növekedésüket, fejlődésüket, /megfelelő táplálkozás, folyadék biztosítása/, - hozzájárulunk egészségük megőrzéséhez, jó közérzetük biztosításához, /levegőzés, évszaknak megfelelő öltözködés, pihenés, - felhívjuk figyelmüket a betegségmegelőzés fontosságára /testápolás, vitaminok szerepe/, - megteremtjük az egészséges és biztonságos környezet feltételeit, /balesetmentes játszóhelyek kialakítása/, alakítjuk a környezet védelméhez és megóvásához kapcsolódó szokásokat /víztakarékosság, környezet rendje/, - következetes és folyamatos példamutatás és tapasztalatszerzés útján megalapozzuk környezettudatos magatartásukat, tanítjuk őket a környezeti ártalmak kiküszöbölésére, - megfelelő szakemberek bevonása testi-lelki egészségük megtartása, prevenció-korrekció érdekében. /gyógytestnevelés, pszichológus/, - testi képességeik, harmonikus és összerendezett mozgásfejlődésük érdekében minél több lehetőséget biztosítunk a szervezett és szabad mozgásra. Az egészséges életmód fontos feladatának tekintjük a mozgással kapcsolatos szükségletek kielégítését a napi rendszerességű 25-30 perc szervezett mozgással. - biztosítjuk mozgásigényük kielégítését, - elősegítjük harmonikus, összerendezett mozgásfejlődésüket, - fokozzuk edzettségüket, - segítjük testi képességeik fejlődését. 2.2
Az érzelmi, az erkölcsi és a közösségi nevelés
A gyermekek egyéni és közösségi nevelése derűs hangulatú, közös élményekre épülő, közös tevékenységekben történik. Az óvodáskor életkori domináns szükséglete, a szeretet szükséglete. Ha a szeretet beleintegrálódik és kihat a gyermek minden egyéb szükségletére, megnyílik a fejlődés lehetősége. Megalapozódik ezáltal: - a gyermekek biztonságérzete, /különösen a befogadás időszakában/, - érzelmi kötődésük az óvodapedagógushoz, nev.okt. munkát segítőhöz /testközelség, megértés, elfogadás/, - társas kapcsolataik, barátságaik, /együttes élmények átélése/, - együttérzésük, segítőkészségük, önzetlenségük, figyelmességük, - a különbözőség elfogadása, tisztelete, - önbecsülés, önmagukhoz, másokhoz való pozitív attitűd, érzelmi töltés, /dicséret/, - éntudatuk, - természetes társas szükségletük, - önkifejező és önérvényesítő törekvésük.
345
A csoportok légkörét a teljes és kölcsönös bizalom hatja át. Az óvodapedagógus érezteti és megérteti a gyermekkel: - mi a helyes és miért, - mit utasít el és miért, - mi áll távol tőle és miért a közösségi együttélésben. A szokás és normarendszer megalapozása nagyon fontos. Az óvodapedagógus és az óvoda más dolgozóinak kommunikációja, bánásmódja lehetőséget teremt a modellkövetésre, a közösségi értékrenddel való azonosulásra. Elő kell segíteni nyitottságukra építve, hogy megismerjék szűkebb és tágabb környezetüket, mely a szülőföldhöz kötődés alapja. 2.3
Anyanyelvi, értelmi fejlesztés, nevelés megvalósítása
Az anyanyelv fejlesztése és a kommunikáció formáinak kialakítása tevékenységrendszerünkben kiemelt jelentőségű. Fontosnak tartjuk az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére, szeretetére nevelést. E feladatokat: - beszélő környezet kialakításával, - szabályközvetítéssel, - a természetes beszéd és kommunikációs kedv fenntartásával, - a gyermekek meghallgatásával, - a gyermekek kérdéseinek érvényesülésével, - a megfelelő válaszok megadásával valósítjuk meg. A gyermek megismerési vágya, érzelmi beállítottsága, önkéntelen figyelme, érdeklődése, kíváncsisága határozza meg tapasztalat és ismeretszerzését. Minden csoportban gyakorlati tevékenységbe ágyazottan történik, - óvodai nevelési módszerek segítségével - a gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteinek a rendszerezése, célirányos bővítése, különböző tevékenységekben és élethelyzetekben való gyakorlása. Ezen keresztül fejlődik a gyermek megismerő kognitív képessége: - egyre pontosabb, valósághű észlelése, - figyelem összpontosításra való képessége, - valósághoz közelítő képzeleti működése, - reproduktív emlékezete, - problémamegoldó és kreatív gondolkodása, - alakuló fogalmi gondolkodása.
346
Az óvodapedagógus feladata: - az anyanyelvi nevelés valamennyi tevékenységi forma keretében megvalósítandó feladat, - a gyermeki tevékenység jellemzőinek, gyermekek vágyainak, életkori sajátosságainak figyelembe vétele a 3-7 éves gyermekek tevékenységének szervezésekor, - megfelelő feltételek biztosítása sokféle tevékenység gyakorlásához, - a gyermekek aktuális tapasztalatainak, élményeinek figyelembe vétele, - élmények kiélhetésének biztosítása komplex tevékenységformák során. 3
AZ ÓVODAI ÉLET MEGSZERVEZÉSÉNEK ELVEI 3.1
Személyi feltételek
A kisgyermekek optimális, szakszerű fejlesztéséhez elengedhetetlen a megfelelő személyi háttér biztosítása. Óvodánkban 11 alkalmazott dolgozik. Betöltött munkakör
Fő /jelenleg/
Óvodapedagógus Nevelő-oktató munkát segítő Udvaros-karbantartó
6 fő 4 fő 1 fő
/főállású/ /főállású /részmunkaidőben/
A nevelőmunkát szakképzett óvodapedagógusok végzik, a nevelés egész időtartamában. Mindannyian felsőfokú, vagy főiskolai végzettséggel rendelkeznek. Az óvodapedagógusok képzettsége: Végzettség megnevezése Óvodapedagógus
Érintettek száma /jelenleg/ 6 fő
A képzést végző intézmény Hajdúböszörményi Óvónőképző Intézet D.E. Pedagógiai főiskola Szarvasi Felsőfokú Óvónőképző
Tanácsosi címmel rendelkezik
1 fő
Szakvizsga Fejlesztőpedagógus szakon Kompetencia alapú nevelés alapképzésében részesült
2 fő
D.E. Pedagógiai főiskola
4 fő
Pedagógiai Szolgáltatók
Minőségbiztosítási alapismeretek
2 fő
D.E. Pedagógiai főiskola Pedagógiai Intézet
347
Számítástechnikai alapismeretek
4 fő
30-60 órás továbbképzések az óvodai élet minden területéről.
6 fő
Közgazdasági Szakközépiskola Pedagógiai Intézet Pedagógiai Szolgáltatók
Programunk végrehajtásához a dolgozók személyi kompetenciái adottak. A képzéseken használható ismereteket szereztünk, melyeket munkánk minden területén alkalmazunk. Az évek során az óvodapedagógusok sok tapasztalatot szereztek munkájukban. A fiatalabb dolgozókat segítjük abban, hogy átvegyék a programunk megkívánta sajátosságokat, szemléletünket. Tisztelet, elfogadás, megbecsülés és támogatás jellemzi óvodapedagógusainkat. Ezek a személyiségjegyek mintát jelentenek a gyermekek számára. Az óvoda nevelőtestületére jellemző a nyitottság, a rugalmasság, a kreativitás, az öntevékenység, a leleményesség, és a tolerancia. Mindannyian készek vagyunk a megújulásra, a nevelési értékek megőrzésére. Ennek bizonyítékaként óvodánk egy csoportjában, az itt dolgozó két pedagógust megbízta az óvodavezetés a Kompetencia alapú képzés átvételének, kipróbálásának feladatával. Alapfokú felkészítésük és egy évi Kompetencia alapú képzés módszerével végzett munkájuk után, bemutatókat tartanak tagóvodánkon belül, így ismertetve meg nevelőtestületünket az újszerű gyakorlattal. Az elkövetkező években óvodánkból még két fő vett részt a Kompetencia alapú nevelés megismerésére szervezett alapképzéseken. Minden óvodapedagógusunk átveszi át és alkalmazza munkájában a használható, gyermekek számára élményt, tevékenykedtetési lehetőségeket adó ötleteket. 3.1.1 Szubjektív feltételek Az óvodapedagógus modellszerepe Az óvodapedagógus elsőszámú modell, példakép a társas viselkedés alakulásában. Köztünk és a gyermekek között létrejött pozitív érzelmi kötődés közösségalakító hatású a csoport egészére nézve. Óvodáskorban a példa a leghatásosabb nevelő erők egyike. Az óvodapedagógus elfogadó, segítő, támogató magatartásával példát mutat a gyermekeknek. Sok múlik azon, hogy milyen értékeket közvetítünk a gyermekek felé. Magatartásunk legyen határozott, ugyanakkor barátságos, szeretetteljes, őszinte. Nagyon fontos, hogy mindig megértésre, toleranciára törekedjünk, mert ennek alapján értékelhetjük helyesen a gyermekeket. 348
Törekszünk arra, hogy a gyermekekkel sajátosságaihoz igazodva bánjunk.
igazságosan,
differenciáltan,
egyéni
El kell fogadnunk, hogy nemcsak mi irányíthatjuk a gyermekeket, hanem ők is hathatnak ránk. Ez a pedagógusi magatartás feltételezi az önállóságot, rugalmasságot, döntési és helyzet felismerési képességet. Valljuk, csak olyan nevelő képes a gyermekeket az életre, az önálló gondolkodásra nevelni, aki maga is rendelkezik ezekkel a képességekkel. 3.1.2 Az óvodapedagógus – gyermek kapcsolata Az óvodában az érzelmi biztonságot nyújtó légkör megteremtéséhez mi óvodapedagógusok empatikus elfogadó, szeretetteljes kapcsolatot alakítunk ki a gyermekekkel. Fejlesztő munkánk során gondoskodunk arról, hogy a gyermekek tapasztalatai változatos tevékenységformák közben gazdagodjanak. Ehhez az óvodapedagógusok és a gyermekek aktív együttműködése szükséges. Ez azt jelenti, hogy a gyermekeknek éppúgy lehet véleménye, elképzelése, ötlete, javaslata, mint a felnőttnek. A nevelés folyamatában ezekre építünk. Az óvodás korosztály számára meghatározó a gyermek és az óvodapedagógus kapcsolatának minősége. A felnőtthöz fűződő viszony nyújtja az érzelmi biztonságot a gyermekek számára, amely jó közérzetet, nyugodt, harmonikus tevékenységet tesz lehetővé. 3.1.3 Óvodapedagógus – nevelő-oktató munkát segítő dolgozó kapcsolata A gyermekek gondozásába óvodánkban nevelő-oktató munkát segítő dolgozók, 1 fő pedagógiai asszisztens, és 3 dajka, környezetünk szépítésébe egy udvaros-karbantartó kapcsolódik be. Ők is megfelelő képesítésekkel rendelkeznek (érettségi, számítógépes tanfolyam). Emberi magatartásuk, példaértékű viselkedésük, intelligenciájuk, alkalmassá teszi őket a gyermekcsoportban történő munkára. Az óvónők és a nevelő-oktató munkát segítők egy része hosszabb ideje dolgozik együtt partneri kapcsolatban, elfogadó, humánus magatartás és a gyermekek feltétel nélküli szeretete jellemzi őket. Összehangolt munkájuk hozzájárul óvodai nevelésünk eredményességéhez. A GYES-re, vagy nyugdíjba vonult dolgozók helyett pályakezdő dolgozókat alkalmazunk, az ő betanításuk, szemléletformálásuk főleg a velük egy csoportban dolgozók, de az egész nevelőtestület feladata is. Arra törekszünk, hogy az óvoda alapvető feladatai, óvó-védő, nevelő, személyiségfejlesztő, és a szolgáltató funkció maradéktalanul érvényesüljenek a családok igényeinek megfelelően.
349
3.1.4 Nevelő-oktató munkát segítő dolgozó és a gyermek kapcsolata A tevékenységközpontú óvodai program megvalósítása során a nevelő-oktató munkát segítő dolgozókat a pedagógiai munka közvetlen segítőjének tekintjük. Egyike a gyermeket nevelő felnőtteknek, aki éppúgy, mint az óvodapedagógus magatartásával, teljes lényével hatást gyakorol az "apróságokra". Tudniuk kell, hogy milyen célok érdekében, hogyan kívánják az óvónők a gyermekcsoport fejlesztését megvalósítani, ezért ismertetjük velük az adott csoportra vonatkozó nevelési elképzeléseinket és módszereinket. A gondozási teendők ellátása során ők is az óvodapedagógusoktól megkívánt emberi magatartásformákkal viszonyulnak a gyermekhez. A kialakult pozitív érzelmi kapcsolat az alapja, hogy a gyermek teljes bizalommal legyen irántuk intim szükségletei kielégítése közben is. Tudatosságukkal hozzájárulnak a gondozás, önkiszolgálás terén a gyermekek szokásrendszerének kialakításához. 3.1.5 A gyermek és az óvoda egyéb alkalmazottainak kapcsolata Udvaros-karbantartó gondoskodik óvodánkban külső környezetünk biztonságosságáról, tisztaságáról és esztétikájáról. Mivel ő is a gyermekek és a szülők előtt, között dolgozik, ugyanúgy modell kell hogy legyen a gyermekek számára, mint valamennyi óvodai dolgozó. Elvárjuk tőle a gondozott megjelenést, a kulturált beszédet, az illemtudó magatartást, a gyermekek személyiségének, különbözőségeinek tiszteletét. Munkáját, ami szintén minta a gyermekek számára, gondosan, balesetmentességre törekedve végezze. A gyermekeket neveljük arra, hogy tartsák tiszteletben az óvodai dolgozók munkáját, törekedjenek eredményének megőrzésére. 3.2
Tárgyi feltételek
Az óvoda mindig adott környezetben működik, mely környezet fontos hatást gyakorolhat az óvoda nevelőmunkájára. Az óvoda helyiségei Száma Csoportszoba Torna szoba Öltöző Mosdó Belépő Iroda, nevelői szoba Felnőtt mosdó /WC/ Tálaló, mosogató Kamra Könyvtár szoba
3 db 1 db 3 db 3 db 3 db 1 db 2 db 1 db 2 db 1 db
Óvodánk építészeti adottságait, a rendelkezésre álló helyiségeket ésszerűen a pedagógiai feladatoknak megfelelően használjuk fel. Épületét, udvarát, berendezését, oly módon 350
alakítottuk ki, hogy a gyermekek az általuk használt eszközökhöz akadálytalanul hozzáférjenek, azok szolgálják a biztonságukat, kényelmüket, megfelelve testméreteiknek. Biztosítjuk továbbá egészségük megőrzését, mozgás - és játékigényük kielégítését, és megfelelő munkakörülményeket teremtünk az óvodapedagógusoknak és az őket segítő dolgozóknak. Óvodánk udvara fás, virágos, jól felszerelt és rendezett, első látásra megnyeri a szülőket, gyermekeket egyaránt. Kialakítása, felszerelése gyermekeink sokféle tevékenységét szolgálja minden évszakban és napszakban. Váltakozó talajfelülete, füves, burkolt területei, napos és árnyékos részei teszik lehetővé, hogy a gyermekek óvodai életük minél nagyobb részét a szabadban tölthessék. Udvari játékaink a gyermekeknek sokoldalú, életkoruknak megfelelő mozgáslehetőséget biztosítanak. Minden csoportnak külön homokozója és udvarrésze van, de a gyermekek számára megfelelő felügyelet mellett biztosítjuk egymás udvarrészére az átjárhatóságot, a különböző játékeszközök kipróbálását és használatát. Az átjárhatóság biztosításával segítjük a testvéri és a csoportokon kívüli baráti kapcsolatok alakulását, a gyermekek biztonságérzetének, tájékozódásának fejlesztését. Az új EU szabványok kötelezővé tételével módosítanunk kell játékeszközeinket. Ezt a folyamatot már elkezdtük, terveink szerint a következő években alapítványi források bevonásával teljesen kicseréljük udvari játékainkat. Udvarunk változatos terepen helyezkedik el, mely célszerűen kialakított. A város földrajzi fekvését meghazudtolva, udvarunkon kicsiny domboldal található, amely télen alkalmas szánkózásra. A lejtős és sík járda pedig gördeszkázásra. 2007-ben nagy betonozott területünk felett alapítványi támogatással sikerült esztétikus és praktikus filagóriát kialakítanunk, ahol elbújhatunk az eső és a tűző nap elől, mégis jó levegőn lehetnek gyermekeink. Óvodai rendezvényeink egy részét is itt tartjuk.
Az óvoda helyiségei A csoportszobák: A játék, a kötött és a kötetlen tevékenységek az étkezés és pihenés színterei. Falai világosak, nagy ablakai természetes megvilágítást biztosítanak. Fűtésük egyedi konvektoros. A csoportszobák dekorációja esztétikus, az óvónői kreativitás eredményeként hangulatos és tükrözi a pedagógusok személyiségét, illetve a gyermekek igényeit.
351
Az öltözők: A gyermekek vetkőzését, öltözését szolgálják kissé szűkösen. Két gyermek számára jut hely egy öltözőszekrényben. Játéktér kitágítását is szolgálják. (ugráló kötelezés, füles labdázás, anyanyelvi játékok) Az épületben minden csoportnak külön öltözője, mosdója van, ami a gondozási feladatok nyugodt ellátását biztosítja. A mosdók: Szerelvényeinek mérete, magassága megfelel a gyermekek méreteinek. Játéktér kitágítását is szolgálja (babafürdetés, méricskélés). A tornaszoba: Az intézményünk tornaszobával is rendelkezik, így a mozgás megszerettetését, a gyermekek edzését itt is meg tudjuk valósítani. Lehetővé teszi csapadékos, ködös időben a gyermekek mozgásigényének kielégítését. Játéktér kitágítását szolgálja. (A két szomszédos csoportból átengedett gyermekek nagymozgásos igényének kielégítése; énekes körjátékok játszása.) Iroda: Megfelelő munkakörülményt teremt a tagóvoda vezető számára adminisztratív feladatai ellátásához. A nevelőtestület számára felkészülésre, az alkalmazotti közösség számára értekezletek megtartására, valamint a szülők fogadására. Az elmúlt években gazdasági erőforrásainkat jól, gazdaságosan felhasználva örvendetesen gyarapodtak tárgyi feltételeink, szépült, gazdagodott környezetünk az épületen belül és udvarunkon is. Nagymértékben köszönhető ez a szülők önzetlen támogatásának. Intézményünkben 1997 óta alapítvány működik: "Aprónép" Óvodai Közhasznú Alapítvány néven. Hosszú távú céljai között szerepel az intézmény tárgyi feltételeinek további jobbítása, bővítése, amellyel továbbra is fejleszthetjük a gyermekek óvodai körülményeit, szépíthetjük környezetüket. Az óvoda a program céljaihoz rendelt eszközrendszere A nevelési program végrehajtásához szükséges, a nevelő-fejlesztő munkát segítő eszközök felszerelésének jegyzéke az I. sz. mellékletben található.
352
3.3
3.3.1
Az óvodai élet megszervezése
A gyermekcsoportok szervezésének elve Csoportszerkezet, csoportok kialakítása
Az óvodai csoportok megszervezésénél a gyermekek ésszerű elosztására törekszünk. /életkor, testvérek egy csoportba járásának lehetősége, szülő kívánságának lehetőség szerinti figyelembe vétele/. Arra törekszünk, hogy egy-egy óvónői páros legalább 3-4 évig legyen egy csoporttal. Ennek célja: a nyugalom, a biztonságérzet, az állandóság és a megfelelő érzelmi kötődés megteremtése. A gyermekek egy része négy évig jár óvodába. Arra törekszünk, hogy ők se kényszerüljenek csoportváltásra, hanem saját csoportjukból ballagjanak el az óvodából. Egy-egy speciális esetben a gyermekek érdekét, fejlődését, a szülő kérését, vagy csoportszervezési szempontokat figyelembe véve sor kerülhet csoportváltásra is. Az óvodai élet megszervezésénél általános elvként minden csoportban arra törekszünk, hogy: - derűs, nyugodt, szeretetteljes, biztonságot adó légkör vegye körül a gyermekeket, - a gyermekek fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges optimális feltételeket kialakítsuk. 3.3.2 A nevelés tervezése A tevékenységközpontú óvodai nevelés céljának és feladatának ismeretében a pedagógiai ráhatások rendszerét a gyermekek egyéni adottságaikhoz igazodva, a helyi sajátosságoknak megfelelően tervezzük meg. Az óvodapedagógus számára alapvetően fontos feladat a nevelés teljes folyamatának tudatos átgondolása még akkor is, ha jelentős mértékben építünk a spontán, gyermeki ötletekre, tapasztalatokra. A tervezésben tudatosan számításba vesszük, hogy az egyes gyermekek fejlődési üteme különböző. A nevelést és tanulást szoros kölcsönhatásban tervezzük. A tervezés során mindig a 4-es feladatrendszerből (játék-tanulás; társas-közösségi; munka; szabadidős) kiindulva tervezzük meg a gyermeki tevékenységeket és ezen keresztül a szükséges fejlesztéseket. A cél és a feladatok ismeretében a fejlesztést egy vagy két hetes periódusokban tervezzük. Ez így célszerű, hiszen csakis ebben az esetben nyílhat lehetőségünk a gyermekek spontán ötleteinek és tapasztalatainak begyűjtésére, és a nevelőmunkánkban való felhasználására. A gyermekek folyamatos megfigyelése, az óvodások élményeinek meghallgatása és közös élmények nyújtása a tervezés előkészítő folyamatához tartozik. 353
A rövid időszakot átfogó tervezéssel olyan nevelési alaphelyzetet alakítunk ki, amiben a gyermek és az óvodapedagógus képes a nevelési, tervezési folyamatot befolyásolni. A tervezésnél a több alkalommal, sokoldalúan, különböző nézőpontokból való megközelítésre helyezzük a hangsúlyt. A heti ütemterv a napi vázlatot is megadja az óvónő számára. Feljegyzéseket vezetünk a gyermekek fejlődési üteméről, az egyéni, differenciált fejlesztés megtervezéséhez. A fejlesztés elve: A fejlesztés nálunk az egyénre szabott differenciált fejlesztés a csoport keretein belül. Az óvodapedagógus dönti el, a gyermekek életkora, fejlettségi szintje alapján, hogy a fejlesztéshez milyen szervezési formát alkalmaz. A tudatos, irányított tapasztalás megszervezéséhez a gyermekek önállóan, spontán szerzett tapasztalatait építi be. A gyermekek felkészítése az életre, feltételezi olyan szituációk megélését, ahol szabadon alkothatnak, dönthetnek, gondolkodhatnak, cselekedhetnek. A lényeg az, hogy cselekvés közben, cselekvések sorozatában való aktív közreműködéssel érzékeljenek, tapasztaljanak, tanuljanak a gyermekek és valódi, a környezetben meglévő problémával foglalkozzanak. A nevelőmunka elemzése és értékelése az óvodapedagógus folyamatos feladata, az értékelés tapasztalatai adnak támpontokat a nevelőmunka tervezésének irányvonalairól. A fejlesztés kerete: - az óvoda minden csoportjában a teljes nevelési folyamat a gyermeki tevékenységre, önállóságra, döntési helyzetekre és sokoldalú tapasztalatszerzésre épül. - a nevelési folyamatba szervesen illeszkedő tanulási folyamat: a. - önálló és irányított tapasztalatszerzés, b. - komplex tevékenységek rendszere, c. - egyéni, kis-és mikrocsoportos fejlesztések. 3.3.3 A nevelés időkeretei: A nevelés céltudatos megtervezése során alakítjuk ki a gyermekek óvodai életrendjét, időbeosztását. A napi és heti rend az a szervezeti keret, ami biztosítja a gyermekek számára a nyugodt, kiegyensúlyozott, kiszámítható óvodai életet. Napirend: A napirend biztonságot, támpontot ad és állandóságot jelent a gyermekek számára. Igazodik a különböző tevékenységekhez és a gyermekek egyéni szükségleteihez. Törekszünk a tevékenységek közötti harmonikus arány kialakítására. A napirenden belül a 354
legtöbb időt a gyermekek legfontosabb tevékenysége és szükséglete, a játék kapja. Törekszünk a szabad játék túlsúlyának biztosítására. A gyermekek egészséges fejlődéséhez biztosítjuk a mozgásos tevékenységek és a pihenés váltakozását. A tág időkeretek lehetőséget adnak a tevékenységek folyamatos, elmélyült végzésére, befejezésére, a sokszínű tevékenységek közötti szabad választásra. A gyermekek szokásrendszerének kialakításával biztosítjuk a megvalósuló tevékenységek végzésének zavartalanságát. Lehetővé tesszük a szabad levegőn való hosszú idejű tartózkodást, a gyermeki tevékenységek szabad kibontakozását. A szabad levegőn való tartózkodást, a gyermekek gondozásával kapcsolatos teendőket (étkezés, tisztálkodás, pihenés), ugyancsak beillesztjük a játéktevékenység egész napos folyamatába. A napirendet, az egyes tevékenységekre fordítható időtartamot rugalmasan változtatjuk, módosítjuk annak megfelelően, ahogy az évszakok váltakoznak, vagy a gyermeki tevékenységek fejlődése, váratlan események ezt indokolják. Heti rend: A heti rend a napirendhez hasonlósan a folyamatosságot, rugalmasságot, rendszerességet, a nyugalmat segíti elő az óvodai csoportokban, és lehetőséget nyújt a szokásrendszer segítségével az óvodások napi életének megszervezéséhez. A heti rend összeállításánál arra figyelünk, hogy jusson elegendő idő a gyermeki tevékenységek, kezdeményezések, ötletek és javaslatok meghallgatására, kipróbálására vagy közös megvitatására. A befogadás idején figyelünk arra, hogy minél lazább, rugalmasabb és alkalmazkodóbb legyen a heti rend. A rugalmasság, a helyzethez való alkalmazkodás elősegíti, hogy a heti rend a gyermekek életének észrevétlen szabályozója legyen. A heti rend kialakítása az óvodapedagógus feladata. Rögzítése a csoportnaplókban történik. Összeállításánál figyelembe kell venni az Alapprogram előírásait: párhuzamosan végezhető komplex és differenciált tevékenységek rendszerében valósuljon meg minden héten a: – Művészeti nevelés keretében: -Mese-vers-dramatizálás - Ének-zene - Ábrázolás-kézimunka - A társadalmi érintkezést megalapozó:
- Anyanyelv
- Környezetünk mennyiségi, formai összefügg: - Matematika - Társadalmi gyakorlat belső összefüggései:
- Természet-társadalom-ember 355
- Mozgás - Követelmény:
minden nap 25-35 perc mozgás, - mindennapos mesélés.
A csoportnaplóban rögzített hetirend az aktuálisan adódó lehetőségek, váratlan helyzetek, programok, a gyermekek pillanatnyi élményei, igényei szerint megváltoztatható.
3.3.4
A nevelőmunka dokumentálása:
- Csoportnapló: - nevelési terv készítése (szeptember 15.), - heti, kétheti, nevelési-tanulási tervkészítés, téma és tevékenység megjelölésével. A gyermek fejlődésének megfigyelését szolgáló feljegyzések vezetése: 1. Anamnézis. 2. Gyermekek fejlettségének jellemzői óvodába lépéskor (Bemeneti szint rögzítése a Fejlődési naplóban és az Egyéni fejlődési lapon, kiscsoportos korosztály, november 15.) 3. Képességek mérése, értékelése. Megfigyelőlap kitöltése. (minden nevelési év, január 31.) 4. Fejlettségi szint megállapítása. Fejlődési napló (csoportos) és Egyéni fejlődési lapok kitöltése. (Kimeneti fejlettségi szinthez viszonyítva. május 31.) 5. Egyéni fejlesztés tervezése fejlesztőpedagógusi szakvizsgával rendelkező kollega segítségével. Dokumentálása a gyermek egyéni fejlesztési lapján, és a csoportnaplóban. 6. A csoport fejlettségének értékelése tanév végén, szöveges formában. (június 15.) 7. Az óvodapedagógusok feladata a szülők évenkénti kétszeri tájékoztatása gyermeke fejlődéséről. 8. Tanköteles korban lévő gyermekek fejlettségéről a szülő kérésére részletes, írásos tájékoztatás megadása. Az óvodapedagógus feladata: - a képességek kibontakoztatásához szükséges hatások, tevékenységek folyamatos gyakorlásának biztosítása, - a gyermekek meglévő képességeinek folyamatos megfigyelése, - ennek ismeretében a következő időszak feladatainak meghatározása, - a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek egyéni fejlesztése megfelelő terv alapján, fejlesztő pedagógusi szakvizsgával rendelkező munkatárs segítségével, - a gyermekek esetleges sajátos nevelési igényének kiszűrése, szakemberekhez való eljutásának segítése. Együttműködés a szakemberekkel, segítségükkel a gyermek közösségben való fejlesztése.
356
3.4
Az óvoda kapcsolatai
A partnerközpontú óvodai nevelés alapvető feltétele, hogy a gyermekekkel, a szülőkkel és a társintézményekkel jó kapcsolat alakuljon ki. Ennek érdekében az óvoda meghatározza a kapcsolattartás, az együttműködés lehetséges módjait, formáit. A szülőkkel Célja: Az óvodai nevelés a családi neveléssel együtt, azt kiegészítve, az esetleges hiányokat kompenzálva szolgálja a gyermekek fejlődését. KapcsolatFeladat Forma Gyakoriság Kapcsolattartó tartási személy lehetősé az óvoda gek részéről Óvodai beíratás
Családlátogatás
A gyermek adatainak felvétele. Ismerkedés az óvodával, óvodapedagógussal. Ismerkedés az óvoda programjával.
Közös beszélgetés, játék.
Minden tanév, április hó
Tagóvodavezető, óvodapedagógusok
A gyermek életkörülményeinek megismerése.
Közös beszélgetés, ismerkedés a gyermekekkel, szülővel. Értekezlet, előadás, tájékoztatás, közös megbeszélés.
Szülői igény alapján
Óvodapedagógusok
Évente 2-3 alkalom
Óvodavezető, Tagóvodavezető, Csoportvezető óvónők.
A szülők tájékoztatása az óvodában folyó nevelőmunka tartalmáról, szokásokról, hagyományokról. Az óvoda életével, a gyermek fejlődésével kapcsolatos információk megbeszélése. Betekintés lehetőségének biztosítása. Nyílt Az óvoda mindennapjainak napok szervezése megismerése. (videó felvétel a csoport életéről) Szülői értekezlet
Tapasztalatszer- Szülői igények zés, megfigyelés, alapján évi 1-2 közös alkalom. megbeszélés,
357
Csoportvezető óvónők
SZMK
Fogadó óra
Óvodai rendezvények alakalmával
Munkadélután, Szabadidős program szervezése szülők és gyermekek számára
Szülők érdekképviselete, szülői feladatok koordinálása, szülői kezdeményezések megvalósítása. A szülők tájékoztatása a gyermekek fejlődéséről, nevelési problémák megbeszélése, segítségnyújtás.
Közös megbeszélések.
Alkalomszerűen
Óvodavezető, Tagóvodavezető, csoportvezető óvónők
Megbeszélés, Közös beszélgetés, segítségadás.
Eseti szülői kérésre, óvónői kezdeményezésre.
Csoportvezető óvónők
Az óvoda hagyományainak ápolása, közös élmények biztosítása, óvoda – család kapcsolat mélyítése.
Meghitt közös ünneplés, közös tevékenységek (gyermek – szülőpedagógus)
Évi 5-6 alkalom Gyermekprogramokat szervező óvónők, Csoportvezető óvónők
Kapcsolattartás erősítése a Közös szülő és óvoda között. tevékenység, Gyermek-szülő-óvodai közös együttlét. dolgozók közötti pozitív kötődés erősítése.
Hirdető- A szülők napra kész, Információk kihelyezése táblára folyamatos tájékoztatása. hirdetőtáblán. kihelyezett információkon keresztül
Évi 1-2 alkalommal
Programfelelős óvónők, Csoportvezető óvónők
Folyamatos
Óvodavezető, Tagóvoda-vezető, Csoportvezető óvónők.
b, Az együttműködés lehetséges formái a társintézményekkel Kapcsolattartás Feladat Forma Gyakorisá Kapcsolattartó személy g i lehetőségek Óvoda Intézmény részéről részéről 358
Bölcsőde
Általános Iskolák
Az óvodába lépő Személyes gyermekek szüleinek tájékoztatás, tájékoztatása. találkozás a szülővel, beszélgetés.
Évente Óvodaegy vezető alkalommal.
Egymás rendezvényein részvétel.
Programoktól függően
Gyermekek való látogatása az iskolában
Óvodapedagógusok látogatása az 1. osztályokban.
Részvétel az „iskolahívogatón”.
Nagycsoportosokkal közös iskolalátogatás, programokon való részvétel. Pedagógiai Szakszolgálat
Előszűrés a tanköteles korú gyermekek körében.
Gyermekek mérésének, szűrésének elvégzése.
Logopédiai felmérés. Eredmények megismerése, feladatok egyeztetése. Eredmények megbeszélése, feladatok egyeztetése.
problémák megbeszélése, segítségadás.
Egyéni esetekben szükség szerint.
Előadás, ismeretterjesztés beszélgetés, tanácsadás.
Szülői és nevelői igényektől függően, kb. évi 2 alkalommal.
359
Iakolaigazgatók, Igazgató helyettesek.
Tanév elején és végén a Tagóvoda Logopédus szükséges Vezető szűrések elvégzése. Munkaköz. Fejlesztő vezető Pedagógus
Logopédiai, pszichológiai, fejlesztő foglalkozások rendszeres végzése. Tájékoztató előadások tartása a szülők és óvodapedagógusok részére különböző kérdésekben.
Óvodavezető TagóvodaVezető Munkaköz. Vezető Csoportvez ető óvodapeda gógusok.
Bölcsőde vezető
Fejlesztő pedagógusi szakvizsgá val rendelkező óvodaped. Csoportvezető óvodapeda gógusok. Pszichológus
Prevenció, Hajdúszoboszlói Kistérségi Szociális és Szolgáltató Központ. Gyermekjóléti és Családsegítő Szolgálat
a kiemelt figyelmet igénylő gyerekek felkarolása és a megfelelő segítség megszervezése.
Tagóvoda Vezető, Esetmegbeszélés.
Havonta egyszer,
CsaládgondoSzükség zókkal kapcsolat esetén felvétele.
Csoportvezető óvodapedagógusok, Gyermekvédelmi felelős.
Jelzőrendszer működtetése.
gyermekek Személyes Gyermekorvos A általános találkozás. orvosi vizsgálata
Évente 2-3 alkalom
Iskolaköteles gyermekek komplex vizsgálata.
Tagóvoda- Gyermek vezetők orvosok
Csoportvezető óvodapedagógusok.
Személyi higiéné Személyes ellenőrzése, Találkozás. Védőnői hálózat
család gondozó
Szűrő vizsgálatok elvégzése,
Védőnők ütemterve alapján
Tagóvoda- Körzeti vezető védőnők
Csoportvezető óvodapeda gógusok.
Törzslapok dokumentálása.
360
3.5
Az óvoda hagyományos ünnepei, egyéb rendezvényei Célja: A gyermekek számára olyan élmény nyújtása, mely a szülőföldhöz, hazához, a szűkebb környezethez való kötődést segíti elő.
Feladata: - a gyermekek, s az ünnep résztvevőinek közös tevékenységre való serkentése, kreativitás, aktivitás ösztönzése, - távlatok kialakítása, közös készülődéssel, tervezgetéssel, ezáltal érezhetővé tenni a gyermek számára a holnapot. Alapelvek: - az előkészületekben a gyermekek aktívan vegyenek részt koruknak, képességeiknek megfelelő tevékenységgel, - az óvoda mindennapjaitól eltérő szokásrendszerben történjen, - a készülődés és az ünnep sem a gyermekeknek, sem a szülőnek ne jelentsen különösebb megterhelést, - az ünnepről és annak szervezési módjáról az érdekeltek közösen döntenek. a. Jelenlegi ünnepeink, hagyományaink 1. Az óvodai élet hagyományos ünnepei: Mikulás, Anyák napja, Gyermeknap, Évzáró, Nagyok búcsúztatása. 2. Néphagyományhoz kapcsolódó ünnepek: Szüret, Karácsony, Farsang. 3. Nemzeti ünnepeink: Március 15., Október 23. Szervezeti formái: Óvodaszintű: Szüret, Gyermeknap, Nagyok búcsúztatása. Csoport szintű: Mikulás, Karácsony, Farsang, Anyák napja, Évzáró, Nemzeti ünnepek. Nemzeti ünnepeinket a megemlékezés szintjén szervezzük. Megéreztetjük az ünnepi hangulatot, amely később alapja lesz a mélyebb tartalom megértésének. b. Hagyományápolás: Jó alkalmat teremt a gyermek és felnőtt közösség összekovácsolására, valamint az óvodakép kialakítására. A család és a külső környezet bevonásával erősítjük az óvoda elfogadását szűkebb és tágabb környezetünkben. Ünnepeink egy részére a szülőket is elhívjuk, bevonjuk őket az előkészületekbe. Ünnepeink, hagyományaink az idők során változhatnak, bővülnek, illetve elmaradhatnak. Ez függ: - attól, hogy a gyermek érzelmeit milyen események ragadják meg, - az óvodahasználók javaslatától. 361
A FEJLESZTÉS TARTALMA
4
A pedagógiai program tartalmi egységei 4.1
A tevékenységközpontú óvodai nevelés célja és feladatai
(kooperáció és kommunikáció) A tevékenységközpontú óvodai nevelés a 3-7 éves korú gyermekek szociális életképességét, életre nevelését minden későbbi fejlődés alapjaként kezeli. A pedagógiai célok és feladatok centrumába az együttműködési kooperációs, és érintkezési, kommunikációs képességek fejlesztését állítja. A kooperáció konkrét tartalma óvodánkban: A társas, közösségi és egyéni élet feltételeinek közös összehangolt erőfeszítésén alapuló megteremtése, ennek folyamatos biztosítása. A kommunikáció konkrét tartalma óvodánkban: A megegyezésre való törekvés mindazokban a kérdésekben, amelyek az együttélés, együttműködés előkészítését, ellenőrzését és értékelését szolgálják. b. A tevékenységek szerepe a nevelési cél elérésében A gyermek személyisége és a tevékenysége kölcsönösen egymásra hatva fejlődnek. A gyermek tevékenykedő lény. A gyermek tevékenysége: a./ valamilyen belső szükséglet kielégítésének vagy külső követelmény teljesítésének eszköze, b./ képesség-felhasználás, képességfejlesztés eszköze. A nevelő hatás belső feltételei: a./ az egyén számára érdekes, a csoport számára fontos, hasznos tevékenység legyen, b./ a tevékenységrendszer elégítse ki a gyermekek szükségletét, oldja meg az adott gyermekközösség valamennyi feladatát.
362
A nevelő hatás pedagógiai feltételei: a./ a tevékenység pedagógiai előkészítése (ráhangolás, tudatosítás stb.) közös feladata az óvodapedagógusoknak, a nevelő-oktató munkát segítőknek és az egész óvodai környezetnek, b./ semmit se végezzünk el a gyermek helyett, amire ő is képes, de mindenben segítsünk, amikor arra szüksége van, c./ a tevékenység pedagógiai értékelése ugyancsak alapvető feladata az óvodapedagógusoknak. A siker, sikertelenség okai, a jól vagy rosszul megválasztott tevékenységi mód, az együttműködés megléte vagy hiánya stb. lehet az értékelés kiinduló alapja. 4.2
Társas, közösségi tevékenység
A kisgyermeknek ahhoz, hogy boldoguljon, meg kell tanulni beszélni, közlekedni, a környezet adta keretek között tevékenykedni, az eszközöket használni, a társakkal együttműködni, el kell lesnie a mindennapi élet adta lehetőségeket, magatartásmintákat. Társas, közösségi nevelés Célja: A 3-7 éves gyermek szociális életképességének tudatos, szakszerűen irányított fejlesztése, amely minden későbbi fejlődés alapjaként szolgál. Feladata: A gyermek együttműködési és érintkezési képességének fejlesztése, segítése, amely képessé teszi a megfelelő kooperációra és kommunikációra. A gyermek és társas környezete 4.2.1 A befogadás Az első találkozás az óvodai környezettel, alapvetően befolyásolja a gyermek óvodához fűződő viszonyát. A szülőtől való elszakadás, a megszokottól eltérő környezet, az új helyzet, nehéz feladat elé állítja a gyermeket. Végtelen szeretettel és türelemmel fordulunk minden újonnan érkező gyermek felé. Elegendő időt adunk arra, hogy megszerezze biztonságérzetét az új környezetben. Biztosítjuk az átmenetet, s lehetővé tesszük a szülővel együtt történő fokozatos befogadást. Igyekszünk minden gyermek testi és lelki szükségletét figyelembe venni, egyéni gondoskodással, odafordulással kielégíteni. Az egyéni szokásokra építünk, kívánságokat megismerjük, nagymértékben toleráljuk, elfogadjuk, biztosítjuk kielégítésük lehetőségét az óvodában is. Az otthonról hozott kedvenc játékaikkal, elalváshoz szükséges tárgyaikkal játszhatnak, alhatnak. 363
4.2.2 A gyermek és a közösség A közösségbe való beilleszkedést, a közösségi élet normáit kifejező szokásokkal alapozzuk. Ezzel biztosítjuk a csoport életének biztonságát, nyugalmát, a gyermekek védettségét. Fontosnak tartjuk, hogy szabályaink ne váljanak merevvé. Elsősorban a gyermekek fejlődése, a körülmények változásai határozzák meg egy-egy szokás kialakulásának szükségességét, megváltoztatását, megszűnését. A jó közösséget mindig olyan egyének alkotják, akik egyéni akaratukat, ambíciójukat, vágyaikat képesek a közösség keretein belül megvalósítani. Minden gyermek egyéniség, akinek biztosítjuk a lehetőséget éntudatának alakításához, önérvényesítő törekvéséhez, személyisége pozitív, széles körű kifejlődéséhez. A társas együttműködés közben tanítjuk az egymás felé fordulást, egymás segítését, a különbözőségek elfogadását, tiszteletét, így barátságok, szimpátiák alakulását segítjük elő. Megtanulják figyelembe venni a másikat, szocializációjuk felgyorsul, fejlődik felelősségérzetük, közösségtudatuk, viselkedési kultúrájuk. 4.2.3 A gyermek tevékenységének megszervezése A gyermek fejlődését, társas kapcsolatainak alakulását sokszínű tevékenységek rendszerében valósítjuk meg. Biztosítjuk a gyermek egyéni fejlődését azzal, hogy korának, egyéni képességének megfelelő tevékenységet folytathat. Megteremtjük a szabad játék zavartalan feltételeit, az egy időben, egymástól függetlenül folyó sokszínű tevékenységek, a közös és egyéni foglalkozások lehetőségét. Értelmes fegyelemmel a csoport életének biztonságát, nyugalmát biztosítjuk, s a gyermeket aktivitásra serkentjük. Ezáltal fejlesztjük önállóságát, önfegyelmét, kitartását, feladattudatát. Az ismétlődő közös, örömteli tevékenységek, a csoport és az óvoda hagyományrendszerébe épülnek, és mélyítik az összetartozás élményét. A hangsúly a tevékenykedtetésen van, azon, hogy a tevékenységek változatosak, a gyermekek érdeklődését, aktivitását, cselekvési és megismerési vágyát kielégítők, sokszínűek legyenek.
364
A tevékenységek által fejlesztjük: A szociális érzelmeket: együttérzés, segítőkészség, bizalom, részvét, az örömszerzés, az önzetlenség és a figyelmesség. Az esztétikai érzelmeket: fogékonnyá válik a környezet szépségeire, a művészeti élmények, a viselkedéskultúra befogadására. Az erkölcsi érzelmeket: igazságosság, lelkiismeretesség, felelősségérzet, őszinteség, igazmondás.
4.2.4
Távlatok, hagyományok, ünnepek
A távlatokkal, a hagyományokkal és az ünnepekkel izgalmassá, örömtelivé, tevékeny várakozássá formáljuk a hétköznapokat, amik jelentős alkalmak az óvoda életében. A közös élmény erejével fokozzuk a gyermek közösséghez való tartozását. Fontosnak tartjuk, hogy az előkészületeket, s magát az ünnepet a gyermek örömként élje meg. Kiválasztásukkal, szervezésükkel igazodunk a gyermek életkori sajátosságaihoz. A közös ünnepek örömét újra és újra felidézzük. A szülők javaslatainak figyelembevételével, a család ünnepeinek tiszteletben tartásával biztosítjuk ünnepeink sikerességét. Az óvodapedagógus feladata: - az óvodába lépő gyermek számára kedvező érzelmi hatások biztosítása, - szeretetteljes, biztonságos, derűs, kiegyensúlyozott légkör megteremtése érzelmi biztonság nyújtása állandó értékrend megteremtésével, - a gyermek társas szükségleteinek kielégítése, - a gyermek erkölcsi és szociális érzékenységének fejlesztése, /éntudatának alakítása, önérvényesítő törekvésének segítése/, - az emberek különbözőségének elfogadására és tiszteletére való nevelés, - az együttműködési és viselkedési szokások alakítása, gyakorlása, /együttérzés, segítőkészség, önzetlenség/, - a gyermek-gyermek, valamint a gyermek-és az óvoda alkalmazottai közötti pozitív attitűd, érzelmi töltés kialakítása, - a közös élményeken alapuló tevékenységeken keresztül akaratuk, önállóságuk, kitartásuk, feladat és szabálytudatuk, szokás és normarendszerük megalapozása, - nyitottságukra alapozva a természeti és emberi környezetben lévő szépre, jóra való rácsodálkozásuk elősegítése, - szűkebb, tágabb környezetük megismertetésével a hazaszeretet, szülőföldhöz való kötődés megalapozása.
365
4.3
Játék és tanulási tevékenység
4.3.1 Játék A játék a kisgyermekkor legfontosabb, legfejlesztőbb tevékenysége, az óvodai nevelés leghatékonyabb eszköze. A gyermek elemi, pszichikus szükséglete. Célja: A gyermekek kreatív ötleteinek, képzettársításainak szabad kipróbálása örömmel és önkéntesen végzett tevékenységi formában.
Feladata: - a szűkebb és tágabb környezetből szerzett gyermeki benyomások feldolgozásának biztosítása a szabad játékban, - a 3-6-7 éves korban megjelenő játékfajták, s azok tartalmának, minőségének gazdagítása, a gyermekek egyéni sajátosságainak figyelembe vételével. A játék a 3-7 éves gyermek alapvető, semmi mással nem helyettesíthető tevékenységi formája. Játék közben a gyermek derűs, felszabadult, kiélheti, kipróbálhatja, feldolgozhatja és gyakorolhatja az életben előforduló szituációkat, az őt érő élményeket. A játék a spontán tanulás színtere. A gyermek, játék közben számtalan információt közvetít önmagáról, belső világáról, kellemes és kellemetlen élményeiről, ami számunkra megfelelő alap a gyermek megismerésére. Alakulnak társas kapcsolatai, gazdagodnak szociális érzelmei és bővülnek a világról szerzett ismeretei. A játék tehát olyan komplex tevékenységforrás, amelyet tudatosan felhasználunk a nevelés folyamatában, céljaink eléréséhez. Jót és jól játszani, hasznosan eltölteni az időt, ez a gyermek dolga az óvodában.
366
A hely biztosítása A csoportszoba Biztosítja a gyermekek szabad mozgását, a játék térbeni kibontakozását, a játéktér átrendezhetőségét az egymás mellett játszó csoportok és az egyedül játszó gyermekek számára is. A játék céljára biztosított teret az ajtók kinyitásával növeljük, helyének bővítésére, alkalmassá tesszük az öltözőt, és az előteret. Igény szerint méretükben és funkciójukban a rendelkezésre álló helynek megfelelő mozgásfejlesztő játékokkal és eszközökkel is gazdagítjuk a csoportszobai szabad játéktevékenységet. Az óvoda udvara A nap nagy részét a szabadban töltjük, megteremtve az udvar különböző részein adódó lehetőségeket a szabad játszásra. A játékidő A játékhoz szükséges idő mértékét a gyermekek játékhangulata, játékigénye határozza meg. Arra törekszünk, hogy hosszantartóan és zavartalanul játszhassanak a gyermekek. A napirendet rugalmasan kezelve figyelembe vesszük a gyermekek ez irányú pillanatnyi igényeit. A játékeszközök A játékeszközök biztosításánál számolunk a gyermekek kor szerinti összetételével, létszámával. A legkedveltebb, legdivatosabb játékeszközöket - amit a gyermek naponta hoz magával, használhatja a napi játékában, gazdagíthatja vele játék tevékenységét. Fontos, hogy az óvodapedagógus biztosítsa az egyedül játszók számára is a megfelelő játékeszközöket, s legyenek olyanok is, amelyekből a játszócsoportok válogathatnak. A játékeszközzel és a játékhoz felhasználható anyagokkal szemben támasztott követelmények: - egyszerűek, alakíthatóak, a gyermeki fantáziát megmozgatóak legyenek, - örömet keltsenek, és cselekvésre ösztönözzenek, - segítsék a képességek és az érdeklődés kibontakozását, - önkifejezésre és másokkal való kommunikációra késztessenek. Élmények biztosítása Gondoskodunk arról, hogy a gyermekek minél jobban megismerjék környezetüket. Tapasztalat és ismeretszerzések, séták, kirándulások, megfigyelések alkalmával pozitív élményeket biztosítunk. A gyermekek tájékozottsága, érdeklődése, élményei, tapasztalatai befolyásolják a lehetőségek kiválasztását. 367
A játékfajták megjelenési szintjei óvodánkban A szabad játék során az óvodapedagógus tudatos jelenléte biztosítja a gyermekek számára az önállóságot és a szabadságot: -
a játéktevékenység kiválasztásában, a játékeszközök megválasztásában, a társak megválasztásában, a gyermeki játékelgondolás megvalósulásában, a játszóhely megválasztásában és kialakításában, elegendő időt ad a játék befejezésére és lehetőséget ad annak későbbi folytatására. Gyakorló játék
Az eszközhasználatban, mozgássorok kialakulásában a testi képességek felfedezésében, manipulálásban, verbális gyakorlásban realizálódik. A cselekvés megismétlése örömérzetet ad a gyermeknek. A játékszereknek később a valóság érzékelésében, az anyagok, eszközök felismerésében, megismerésében van nagy szerepük. Szimbolikus-szerepjáték A szerepjáték a gyermeknek az a tevékenysége, amelyben a maga által elképzelt helyzetben önként felvett szerepet igyekszik megeleveníteni a környezeti tapasztalatokra, benyomásokra támaszkodva. A gyermekek játékában megjelennek a szimbolikus funkciók különböző formái: a beszéd, a képzeletbeli játék, a belső képalakítás. Barkácsolás Az évszaknak megfelelő termések, anyagok gyűjtése, azok felhasználása. Az összegyűjtött anyagokból, termésekből a játéktémák bővítésére szolgáló kiegészítő eszközöket készítünk, a gyermekekkel közösen. Dramatizálás, bábozás A hallott, egyszerű meséket segítséggel vagy önállóan tudják dramatizálni, bábozni. A bábjátékban, dramatikus játékban a gyermekek kibontakoztathatják a szabad önkifejezésüket. A megfogható eszközökön kívül használják a játékhoz testüket, gesztusaikat, mimikájukat, hangjukat. A dramatikus játék megszerettetése érdekében: - minél több népmesét mondunk a gyermekeknek, - a jellegzetes mesés fordulatokat többször ismételjük, - olyan játékokat kezdeményezünk, melyben a gyermekek mesealakokat, természeti jelenségeket (vihar, eső, szél), mesei szituációkat jelenítenek meg, - életre keltünk mesealakokat (beszédében, cselekedeteiben), - fejlesztjük a gyermekek képzelőerejét, mélyítjük kötődésüket az irodalmi alkotásokhoz. 368
Építő, konstruáló játék A legjelentősebb élmény ebben a létrehozás, az alkotás öröme. Olyan játékeszközöket biztosítunk számukra szín, nagyság, forma, összeilleszthetőség szempontjából, amiket változatosan felhasználhatnak szabad játékukban.
Szabály játék: A gyermekek képességeinek, készségeinek fejlesztésére szolgál, figyelembe véve a biológiai, pszichológiai és szociális érést. Lehetnek: - értelemi, - szociális, - kommunikációs, - testi képességeket fejlesztő játékok. A játékirányítás helyben alkalmazott értelmezése: - a legtöbbször szemlélnünk kell a játékot, - leggyakrabban hagyni kell a gyermekeket problémáik megoldásában, - van, amikor segíteni kell, - szükség esetén és igény szerint bekapcsolódunk a játékba, együtt játszunk gyermekkel, - támogató, serkentő, ösztönző magatartást tanúsítunk a játékban, - hangsúlyos az indirekt játékirányítás felelőssége tudatos jelenlétünk mellet, - van, amikor közbe kell avatkoznunk.
a
Mindezek ellenkezője is igaz: - van, amikor nem lehet csak szemlélni a játékot, a gyermekek számára megoldhatatlan helyzeteket, - van, amikor nem szabad mindjárt segítségükre sietni, mert éppen játék keretében szokhatják meg a különböző problematikus helyzetek megoldását, - van, amikor nincs ránk szükség, - van, amikor helyettünk társaikkal vagy egyedül akarnak játszani, szemlélődni, valamint cselekedni, - van, amikor a gyermekek önállóan is képesek megvédeni igazukat. Az óvodapedagógus feladata: - a szabad játék túlsúlyának biztosítása, - a gyermek szabad választásának tiszteletben tartása, - a játékhoz szükséges nyugodt légkör biztosítása, - minél több idő, alkalom és lehetőség biztosítása a gyermekeknek az elmélyült szabad játékra, 369
- olyan játéktevékenységek lehetőségének biztosítása, segítése, melyben fejlődik a gyermek: - képzelete, - gondolkodása, - képességei, - kreativitása, - megismerkedik a tárgyak tulajdonságaival - a dolgok és jelenségek összefüggéseivel, - segítségadás a játék közben kialakult konfliktushelyzetek demokratikus feloldásában. 4.3.2
A tevékenységekben megvalósuló tanulás
Az óvodában a tanulás folyamatos, jelentős részben utánzásos, spontán tevékenység, mely az egész személyiség fejlődését, fejlesztését támogatja. Programunk felfogása szerint mindezek mellett a tanulás még beszélgetéseket, tapasztalatszerző sétákat, eszközökkel történő manipulációkat, mikrocsoportos és egyéni fejlesztéseket, stb. jelent. Ezek az óvodapedagógus által kezdeményezett tevékenységi formákban is megvalósulhatnak a napi élet folyamán. A foglalkoztatási formák és módszerek megválasztása teljes egészében az óvodapedagógus kompetenciájába tartozik. Célja: A gyermek képességeinek fejlesztése, tapasztalatainak bővítése, rendezése. Az óvodapedagógus a tanulást támogató környezet megteremtése során épít a gyermekek előzetes élményeire, tapasztalataira, ismereteire. Feladata: A gyermek cselekvő aktivitásának, közvetlen, sok érzékszervét foglalkoztató tapasztalás, felfedezés lehetőségeinek biztosítása, kreativitásának erősítése. Területe: - mindennapi óvodai élet, - játék, - munka, - komplex tevékenységek. A tanulás lehetséges formái óvodánkban - az utánzásos, minta- és modellkövetéses magatartás és viselkedéstanulás (szokások alakítása), - a spontán játékos tapasztalatszerzés, - játékos, cselekvéses tanulás, - a gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés, - az óvodapedagógus által irányított megfigyelés tapasztalatszerzés, felfedezés, - gyakorlati problémamegoldás, kreativitás.
370
A szervezett tanulás formái: Mindhárom korcsoportban: Csoportos foglalkozások: - mozgás, mozgásos játékok Kötetlen: - rajz, mintázás, kézimunka, - mese, vers, dramatikus játékok, - ének-zene, énekes játékok, - környezetünk mennyiségi és formai összefüggései, - természet, társadalom, ember. Indokolt esetben az óvodapedagógus kis és mikrocsoportos, játékos, mozgalmas, a gyermekek aktivitását kielégítő, foglalkozásokat, fejlesztéseket is szervezhet. A szervezett tanulás időkeretei: 3-7 évesek számára Napi Vers, mese, dram játék.
Heti
5-20 perc
Ének-zene Rajz, mint. kézimunk.
10-35
„
Mozgás, mozg. játék
10-35
„
A körny. megsz., megism
30-35
perc
10-35
„
A szervezett tevékenységekben való részvétel életkoronként elvárható időtartama: A 3-4 évesek napi : A 4-5 évesek napi : Az 5-6-7 évesek napi :
max.: 35 perc max.: 45 „ max.: 65 „
371
Az óvodapedagógus feladata: - az egész nap folyamán spontán adódó tanulási helyzetek kihasználása, - a gyermekek élményeinek, előzetes tapasztalatainak felhasználása a tanulási tevékenységben, - a játék és a tanulási tevékenység összekapcsolása, - sok érzékszervet foglalkoztató tapasztalatszerzés, cselekedtetés, új dolgok felfedeztetése, tevékenykedtetés, - az örömteli és önkéntes részvétel biztosítása a tanulási folyamatban, - megfelelő színvonalú feladatok adása, - érdeklődésük, kíváncsiságuk kielégítése, - a gyermekek személyre szabott pozitív értékelése, - az egyéni fejlődési, érési ütem figyelembevétele a tevékenység felkínálása során, - részképesség lemaradás, egyéb tanulási zavarok kiszűrése, hátrányos, halmozottan hátrányos helyzetű, a kiemelt figyelmet igénylő gyerekek egyéni fejlesztése, - játékos, cselekvéses tanulás biztosítása, - megfelelő terhelést biztosító feladatok adása.
4.4
Munka jellegű tevékenységek
Célja: A gyermeki munka megszerettetése ezen keresztül a munkavégzéshez szükséges attitűdök, készségek, tulajdonságok alakítása, melyek pozitívan befolyásolják a gyermekek közösségi kapcsolatát, kötelességteljesítését. Feladata: - tapasztalatszerzés útján ismerkedjen környezetével, - ismerkedjen meg a gyermek a munka társadalmi értékével az élethez hasonló helyzeteken keresztül, - a gyermek önértékelésének, mások elismerésének fejlesztése, - a feladatok végrehajtása közben fejlődjenek, tökéletesedjenek készségei, - tanulja meg a legszükségesebb eszközök és munkafogások használatát, - a gyakorlás hatására egyre önállóbbá váljon, élvezze a tevékenységet, az erőkifejtést, a sikert. A munka jellegű tevékenységek irányításának elvei A munka cselekvő tapasztalással járó tevékenység legyen. Építünk a gyermek nyitottságára, érdeklődésére, tevékenységi vágyára önkéntességére, aktivitására. Elvárjuk tőlük, hogy mindazokat a munkatevékenységeket lássák el, amelyekre képesek. A munka megszervezésében, a feladatok elosztásában rendszeresen és folyamatosan, önként vállaljanak részt.
372
Munka jellegű tevékenységek fajtái Önellátó tevékenységek: - testápolás, - öltözködés, - étkezés. A környezet rendben tartása Naposi munka Alkalomszerű munkák Növénygondozás
Egyéni megbízatások
Munka jellegű tevékenységek fajtáinak tartalma Önellátó tevékenységek: Testápolás: A gyermekek egészségének védelmét, testük, ruházatuk gondozását, rendszeres, szükség szerinti tisztálkodásukat és tisztaságigényük kialakítását szolgálja. Öltözködés: Védekezés az időjárás változásai ellen, de egyúttal fejlesztjük a gyermek önállóságát, ízlését is. Mindkét tevékenység a gyermek szükségleteinek kielégítését jelenti, ezért azonos elveket érvényesítünk. Minden gyermek más-más szükséglettel, otthonról hozott szokásrendszerrel érkezik az óvodába. Amennyiben ezek közösségben tolerálhatóak, illeszkednek a nálunk kialakított szokásrendszerhez, támogatjuk azokat. Az egyéni gondoskodás közben minden gyermeket megismertetünk az óvoda szokásrendszerével, az öngondozás módjával. Saját képességeik szerint, akkor és olyan szinten végzik el az önkiszolgálással kapcsolatos teendőket, amikor és ahogyan képesek rá. Megfelelő módszerek segítségével igyekszünk minden gyermeket ösztönözni képességei folytonos fejlesztésére.
373
Étkezés: Az étkezés a táplálék kulturált módon való elfogyasztását jelenti óvodánkban. Elveink az étkezéssel kapcsolatban: A nap folyamán azonos időben kerüljön sor az étkezésre, mert így alakulnak ki és erősödnek meg a táplálkozás feltételes reflexei. Várakozás nélkül, derűs légkörben étkezünk. A válogatós gyermekkel nem erőltetve, de ösztönözve ízleltetjük meg a nem szeretett ételt. Étkezések során minden gyermek annyit eszik, amennyit kíván. Folyadék szükségletét minden gyermek akadály nélkül kielégítheti a nap folyamán. Az étlap minden csoportnál való elhelyezésével biztosítjuk, hogy a szülők mindig tájékozódhatnak a gyermek óvodai étrendjéről. A környezet rendben tartása A gondozási teendőkhöz kapcsolódó, mindennap előforduló munkákat értjük alatta, mikor a gyermekek környezetük rendjének kialakításában vesznek részt. Önállóan tevékenykednek, észreveszik az elvégzendő feladatokat, segítséget nyújtanak társaiknak, valamint a felnőtteknek. Naposi munka A naposság olyan megbízatás, amikor a gyermekek társaikért is dolgoznak, munkájuk nélkülözhetetlen a csoport életében. A naposi munkát fokozatosan, differenciáltan, a gyermekek egyéni fejlettségét és önkéntességét figyelembe véve vezetjük be. Alkalomszerű munkák Egy gyermek, vagy a csoport minden tagja végzi. Az alkalomszerű munkák egy része időről időre ismétlődik, a gyermekek tevékenységéhez kötődik, tervezhető, másik része váratlanul adódó esetleges munka. Növénygondozás Programunkban kapcsolódik a munka jellegű tevékenységekhez, mivel közben megtapasztalják munkájuk eredményét, értékét, személyiség fejlesztő hatását. Tartalma a ”Környezet megismerése” fejezetben található.
374
Az óvodapedagógus feladata: - biztosítsa a lehetőségét annak, hogy minden gyermek önkéntesen, önállóan, képességei szerint végezze el az önmagával kapcsolatos önkiszolgáló tevékenységet, illetve a társai érdekében végzett munka jellegű tevékenységet, - nyugodt, kiegyensúlyozott munkához szükséges légkör megteremtése, - éreztesse a gyermekekkel, hogy munkájukat igényeljük, és számon tartjuk, - tegye lehetővé, hogy a gyermekek az általuk különösen kedvelt munka jellegű tevékenységekben elmélyedhessenek, - a gátlásos, visszahúzódó gyermekek munkába való bevonása, - megfelelő méretű, biztonságos munkaeszközök folyamatos biztosítása a gyermekek számára, - segítségnyújtás a munka elvégzéséhez, - a gyermekek konkrét, reális, saját magához mérten fejlesztő értékelése, - pozitív értékeléssel munkakedv felkeltése, fokozása a további munkavégzéshez, nehezebb feladatok vállalására.
4.5
Szabadidős tevékenység
Célja: Hogy a gyermek megtanulja a felajánlott lehetőségek közötti szabad választást. Feladata: - a szabad választás lehetőségével fejlődjön a gyermek önállósága, döntési képessége, - változó körülmények között fejlődjön kommunikációs és kooperációs képessége, - a közös tevékenység során alakuljon ki tolerancia más életkorú, más fejlettségű és identitású társai iránt. A szabadidős tevékenység elveink szerinti értelmezése: - a játékidő részének tekintjük, - a gyermek döntési folyamatát nem befolyásoljuk, döntéseit elfogadjuk, - helyi sajátosságaink, tárgyi és személyi feltételeink miatt helye az óvoda udvara. Alkalmanként szabadon dönthet a gyermek arról, hogy melyik csoport területén folyó szabad játék tevékenységbe kapcsolódik be. Ugyanolyan szeretettel, odafigyeléssel, felelősségérzettel viszonyulunk minden gyermekhez, mint a saját csoportunkba járókhoz. Segíti az óvónők munkáját és a gyermek alkalmazkodását, hogy az óvodában azonosak a közösségi élet normái. Másrészről, a csoportok eltérő szokásai, az óvodapedagógusok gyermekekkel szemben támasztott elvárásai, nagyfokú alkalmazkodásra késztetik a gyermeket. 375
Az óvodapedagógus feladata: - a csoportokba való átjárhatóság alkalmankénti biztosításával a gyermekek élet és mozgásterének kitágítása, a gyermeki önállóság, kezdeményező készség, döntési képesség fejlesztése, - a csoportok közötti átlépés során a gyermek biztonságérzetének megteremtése, - a választásra felkínált tevékenységek bővítése, változtatása.
4.6
Komplex foglalkozások rendszere
A társadalmi érintkezést megalapozó komplex foglalkozások
4.6.1 Anyanyelv Óvodánkban az anyanyelv fontos eszköze a szociális kapcsolatok kiépítésének és az emberek közötti kommunikációnak. Valamennyi tevékenységi forma keretében megvalósítható feladat. Valljuk és tudjuk, hogy kiemelkedő jelentőségű, mert: - az anyanyelv bármely területének fejlesztése legnagyobb sikerrel és leggyorsabban óvodáskorban végezhető, - a ma gyermeke kommunikációs hiányban szenved, - az anyanyelv tudása a gyermek sikeres tanulásának alapvető feltétele. Célja: Az anyanyelv szépségének, kifejező erejének, használatának megismertetése, megbecsülésére, szeretetére nevelés. A biztonságos önkifejezés megalapozása a gyermek természetes beszéd és kommunikációs kedvének fenntartásával. Feladata: Olyan beszélő környezet, csoportlégkör és szeretetteljes viszony kialakítása, amely jótékony hatással van a beszédkapcsolatok alakulására, ill. a beszédkésztetésre. Szabályközvetítéssel, a javítgatás elkerülésével valósuljon meg.
376
A fejlesztés területei - gondozás, - játék, - munka, - tevékenységekben megvalósuló tanulás.
A fejlesztés tartalma: Verbális képességek fejlesztése a. A beszédtechnika fejlesztése: - légző gyakorlatok (eszközzel, vagy a nélkül), - hangadás és artikulációs gyakorlatok, - időtartam és gyorsasági gyakorlatok (versek, mondókák), - hangsúlyozási, hanglejtési, hangerő gyakorlatok, - beszédértés gyakorlása (fejlesztő játékok), - beszédhallás fejlődése (fejlesztő játékok), - beszédfegyelem kialakulása (fejlesztő játékok, közös beszélgetések). b. Szóbeli kommunikáció Sémákra alkotott beszéd: - a köszönés megtanítása, - a megszólítás helyes formája, - a bemutatkozás, - szándéknyilvánítás, - a kérés különböző formái, - a tudakozódás megtanítása, - a véleménynyilvánítás megtanítása. Nem sémákra alkotott beszéd: - beszédbátorság fejlesztése: - beszélgetés egyénileg vagy csoportban, - mesélés, beszélgetés képekről, - szituációs játékok, - fantázia fejlesztése: - ismeretlen mese befejezése, - önálló mesealkotás, - szókincsbővítés (anyanyelvi játékok, és minden tevékenység során), - mozgáskoordináció fejlesztése (mozgással kísért szövegmondás).
377
A nem verbális kommunikáció Közlési értéke legalább olyan fontos, mint a verbális kommunikációé. A kettőnek harmonizálni kell egymással. Kifejezőkészségüket komplex módon, a verbális és nonverbális kommunikáció eszközeivel egyaránt fejlesztjük. - tekintet, mimika, testtartás, térköz, külső megjelenés, gesztusok.
Illem Az illemszabályok tanítása, alkalmazása áthatja a gyermekek napi életét. Választékos, nyelvi eszközökben gazdag kommunikációra neveljük őket. Az óvoda tevékenységrendszerében tanítjuk meg a gyermekekkel az illedelmes viselkedést, a felnőttekkel és egymással szemben. Megtanítjuk őket arra, hogy hogyan viselkedjenek idegenekkel, ismerősökkel. - mesehallgatás alatti viselkedés, - bizonyos helyeken való viselkedés (színház, múzeum, ha idegen felnőtt lép be), - étkezés illemszabályai, - utazás alatti viselkedés (vonatos, autóbuszos kirándulás). Az óvodapedagógus feladata: - beszélgetésre alkalmas nyugodt, kiegyensúlyozott légkör biztosítása, - bátor megnyilatkozásra, élményeik elmondására nevelés, - folyamatos beszédgyakorlás lehetőségének megteremtése, - mások meghallgatására nevelés, - a gyermekek szókincsének folyamatos bővítése, - beszédmegértésük fejlesztése, - beszédtechnikájuk fejlesztése, a helyes kiejtés gyakoroltatása, - a gyermeki kérdések inspirálása, megválaszolása.
Környezetünk mennyiségi és formai összefüggései 4.6.2
Matematika
Célja: A gyermekek mennyiségi, alaki, nagyságbeli, tér- és síkbeli szemléletének alakítása, a logikus gondolkodás megalapozása.
378
Feladata: - természetes környezetben ismerkedjenek a mindennapi életben található matematikai fogalmakkal, ismeretekkel, - a gyermekek matematikai érdeklődésének, felkeltése, kielégítése, logikus gondolkodásuk megalapozása, - elemi ok-okozati összefüggések felfedeztetése, megtapasztaltatása, - pozitív viszony kialakítása a problémahelyzetek megoldásához, - érzelmi, akarati, közösségi tulajdonságok fejlesztése, mely segíti az egyéni, a mikrocsoportos és a közös feladat megoldást.
A matematikai nevelés tartalma A gyermek aktivitása és érdeklődése során tapasztalatokat szerez a szűkebb és tágabb természeti-emberi-tárgyi környezet formáiról, mennyiségi, téri viszonyairól. A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszonya alakul a természethez, az emberi alkotásokhoz, tanulja azok védelmét, az értékek megőrzését. A külvilágról szerzett tapasztalatok feldolgozása, alkalmazása különböző tevékenységekben. A környezetben található tárgyak, személyek, halmazok összehasonlítása, szétválogatása tulajdonságaik, illetve adott szempontok alapján. Sorba rendezés, megnevezett mennyiségtulajdonságok, felismerése szabályok szerint. A számfogalom megalapozása mérési, összemérési feladatokkal, mennyiségekkel, halmazokkal, különböző egységekkel. A geometria körében tapasztalatok szerzése, geometriai formák felfedeztetése. A téri percepció fejlesztése, tükörrel való tevékenységekkel. A gyermekek térben és síkban való tájékozódásának elősegítése különböző tevékenységek során. Az óvodapedagógus feladata: - a gyermekek képességeinek megismerése, fejlesztésük előkészítse megtervezése, - spontán adódó fejlesztési lehetőségek kihasználása, - problémahelyzetek létrehozásával a gyermekek aktivizálása a logikus gondolkodásra, - hagyja a gyermekeket a saját logikájuk szerint, több oldalról megközelíteni az adott problémát, - a gyermekek érdeklődésének ébrentartása, míg rá nem jönnek a variációs lehetőségekre, megoldásokra, - a gyermekek önálló véleményalkotásának elősegítése, - a gyermekek sikerélményhez juttatása, - segítse elő a gyermek önálló véleményalkotását, döntési képességeinek fejlődését a kortárskapcsolatokban és a környezet alakításában, -a fenntartható fejlődés érdekében helyezzen hangsúlyt a környezettudatos magatartásformálás alapozására, alakítására.
379
A társadalmi gyakorlat belső összefüggéseit tükröző komplex foglalkozások
4.6.3
Természet - társadalom – ember / A külső világ tevékeny megismerése/
A környezettel való ismerkedés a kisgyermek alapvető szükséglete. A gyermekek kíváncsiságuk, érdeklődésük, aktvitásuk során tapasztalatokat szereznek a társadalmi és természeti környezetükről. A valóság felfedezése során megismerik a szülőföld, a hazai tájak értékeit, az ott élő emberek hagyományait, néphagyományait, a tárgyi és természeti kincseit, megtanulják azok szeretetét, védelmét is. Célja: A természeti és társadalmi környezet felfedezése során olyan tapasztalatok megszerzése, készségek és képességek kialakítása, amelyek az életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodáshoz és tájékozódáshoz szükségesek, valamint a természetet szerető és védő emberi értékek alakítása, környezettudatos magatartás megalapozása. A környezettel való ismerkedés a kisgyermek szükségletét követő, a fejlődést alapvetően befolyásoló, az életkor növekedésével egyre táguló az ismeretszerzésben alapvetően mélyülő folyamat. Ez a komplex foglalkozás szeretné egységében megmutatni és érzékeltetni azt, ami a valóságban is teljes egységben érzékelhető. Feladata: - a 3-6-7 éves korban tervezhető jellegzetes tartalmak biztosítása, - a gyermekek kommunikációs készségének fejlesztése a közvetlen tapasztalat-és ismeretszerzés során, - a tevékenységek szervezeti formáinak biztosítása, A környezet megismerésére való nevelésünk során arra törekszünk, hogy a gyermekek az őket körülvevő szűkebb és tágabb természeti, társadalmi környezetükről olyan tapasztalatokat szerezzenek, amelyek az életkoruknak megfelelőek. Ezek biztonságos eligazodásukhoz, tájékozódásukhoz, a környezettel való aktív kapcsolatuk tevékeny kialakításához nélkülözhetetlenek. A környezeti nevelés fontos követelményének tartjuk a környezeti problémák iránti érzékenység felkeltését, a fogalmak tisztázását, az értékek felismerését, a természeti környezet alapösszefüggéseinek megértéséhez hozzájáruló tapasztalat- és ismeretszerzés minél többféle formájának biztosítását. A környezet megismerésének tartalma A környezet megismerésének tartalmát három egymástól elkülöníthető, de a gyermekek tapasztalatszerzésének irányításában elválaszthatatlan terület biztosítja:
380
a. társadalmi és természeti környezet megismerése, b. környezetvédelem, c. környezetalakítás. A környezet megismerésére nevelés részterületeinek tartalma a. Társadalmi és természeti környezet - a szülőföld, a néphagyományok, a kultúra értékeinek megismerése, - család, családtagok, egymáshoz való viszonya, együttélés tapasztalatai, - az óvoda, felnőttek, gyermekek munkája, szokások, - emberi foglalkozások, kereskedelem, rendőrség, orvos, védőnő, - közlekedés, alapvető közlekedési ismeretek, közlekedési eszközök, közlekedési morál, - emberi test, testrészek, érzékszervek, tisztálkodás, - napszakok, ehhez kapcsolódó tevékenységek, - természeti környezet, az évszakok megfigyelése, az időjárás, a természet jellemzői, változásai, a színek, fények, formák, - növény- és állatvilág, virágok, zöldségek, fák, bokrok, háziállatok, vadonélő állatok. b. Környezetvédelem A gyermekek érzelmi kötődésen keresztül jutnak el környezetük megbecsüléséhez és védelméhez. Sokrétű tevékenységek során megtapasztaltatják munkájuk eredményét, környezetükre gyakorolt hatását. A gyakorlás módja: - virágoskert növényeinek gondozása, - madáretető készítése, téli madárvédelem, - az óvoda udvarán található növények állatok (bogarak, giliszták, csigák) védelme, - séták, kirándulások során termések, magvak gyűjtése, a természeti értékek védelme mellett, - lehullott levelek összegereblyézése, komposztálása, hasznosítása, - kézmosáskor takarékoskodás a vízzel, - fölöslegesen nem használunk szappant, /környezetszennyezés, kiszárad a bőrünk/ - a megmaradt ivóvizet viráglocsolásra hasznosítjuk, - vigyázunk környezetünk rendjének megőrzésére. Sétákon, kirándulásokon alakítjuk környezettudatos magatartásukat. Megtanítjuk a gyermekeket arra, hogy a természetben hogyan kell megfelelően viselkedni, környezetünk megóvása érdekében. Ezt példaadással, a pozitív minta erősítésével, a jó kiemelésével, sok-sok dicsérettel, buzdítással alakítjuk.
381
c. Környezet alakítása A gyermek a tapasztalatokra épülő ismereteit gyakorolja, alkalmazza. Az óvodai élet folyamán, a csoport életében gyakori tevékenységváltáskor a tárgyi környezetet átalakítjuk. A gyermekek aktív részvételük által megtapasztalják, hogy saját tevékenységüktől is függ környezetük alakítása, esztétikuma. A gyakorlás módja: - szabad, kötetlen játék, - munka jellegű tevékenységek során. Az óvodapedagógus feladata: - sokoldalú élmények biztosítása a gyermekek számára saját természeti és társadalmi környezetükből, - eszközök és lehetőségek biztosítása a gyermekek számára a természetben való folyamatos tevékenykedtetéshez, - a tevékenységeknek, lehetőség szerint, a szabad természetben való megszervezése, - környezettudatos magatartás szokássá válásának elősegítése példamutatással, tapasztalással a tevékenységek végzése közben. /takarékosság-víz,energia,papír-szelektív hulladékgyűjtés/ - a környezethez fűződő pozitív érzelmek alakítása, a negatívumok elutasítása - ökológiai összefüggések, törvényszerűségek megtapasztalása - a környezetünkben fellelhető „természeti kincsek” feldolgozása, újrahasznosítása, - a „zöld jeles napok” kiemelt szerepének biztosítása a környezettudatos munka során, - egészséges életmód alakítása.
4.6.4 Művészeti tevékenységek 4.6.4.1 Verselés, mesélés A mese különösen alkalmas az óvodás gyermek szemléletmódjának, világképének kialakítására. Visszaigazolja a kisgyermek szorongásait, s egyben feloldást és megoldást kínál, a gyermeki élményfeldolgozás egyik legfontosabb formája. Célja: A gyermekek érzelmi, értelmi személyiségjegyeinek megalapozása.
és
esztétikai
fejlődésének
segítése,
pozitív
Feladata: - a gyermek érzelmi biztonságának megadása mese iránti szükségletének kielégítésével, - a felhasznált irodalmi anyagok igényes összeállítása, 382
- 3-6-7 éves korban megjelenő jellegzetes tartalmak biztosítása (mesélés, verselés, dramatizálás, bábozás, dramatikus játékok), - a gyermekek nyelvi képességének fejlesztése a versekkel, mesékkel, dramatikus játékokkal, - kreativitásuk, önkifejezésük fejlesztése saját vers és mesealkotásukkal. A fejlesztés tartalma 3-4 éves korban: Képeskönyvek nézegetése, állathívogató, ujjkiszámoló, vigasztaló, tapsoltató, hangutánzó mondókák mondogatása. (10-12 mondóka, 10-14 mese) 4-5 éves korban: A gyermek által ismert, szűkebb környezetéről, állatokról szóló rövid, egyszerű érthetően, szép, magyar nyelven elmondott történetek hallgatása, mondogatása. Népköltészeti ihletésű, humoros, vidám versek hallgatása, mondogatása. Kortárs alkotásokból való igényes művek válogatása. (4-5 mondóka, 5-6 rövid vers, 10-14 új mese) 5-6-7 éves korban: A prózai állatmesék, halmozó láncmesék, egyszerűbb szerkezetű tündérmesék, lírai versek hallgatása, mondása. Kortárs alkotásokból való igényes művek válogatása. (8-10 mondóka, 15-20 új vers, 15-20 új mese) Az óvodapedagógus feladata: - mindennapi mesélés, - nyugodt légkör megteremtése az irodalmi alkotások teljes átéléséhez, - arcunk és hangunk játékával az irodalmi művek életre keltése, - a gyermekekben felmerülő, a mesével, verssel kapcsolatos kérdések megbeszélése, - a gyermekek a kedvenc meséinek több alkalommal való elmondása, - lényegre törő szemléltető eszközök készítése, - belső képzeleti képek alkotására való serkentés, - nemzetiségi, etnikai, migráns gyermekek nevelése esetén identitásuknak megfelelő alkotások megismerésének biztosítása, - az otthoni rendszeres mesélés kezdeményezése a szülők körében.
383
4.6.4.2 Rajzolás, festés, mintázás, kézimunka Célja: A tárgyi világ megismertetésének, feldolgozásának, újraalkotásának lehetővé tétele, a gyermek élmény és fantázia világának képi, szabad önkifejezése. Feladata: - az önkifejezés igényének felkeltése, - a gyermeki alkotó- alakító tevékenység megteremtése, - 3-6-7 éves korban tervezhető alkotó, alakító tevékenységek tartalmának, minőségének fejlesztése, - a tevékenység szervezeti formáinak biztosítása, - esztétikai élmények befogadása.
A vizuális nevelés részterületei: 1. Képalakítás 2. Plasztikai munkák 3. Építés 4. Műalkotásokkal való ismerkedés 5. Népművészeti elemekkel való ismerkedés
A fejlesztés tartalma Képalakítás: Firkálgatás, rajzolás, tetszés szerinti színválasztás, színhasználat. (tempera, vízfesték, ecset használata). Képek készítése festéssel, papírragasztással, karcolással. Rajzolás zsírkrétával, színes ceruzával, aszfaltkrétával, csomagolópapírra rajzolás nagyméretű krétával. Nyomdázás krumplinyomóval nyomat készítése. Plasztikai munkák: Képlékeny, könnyen megmunkálható anyag használata (homok, gyurma, papírok, dobozok, termések, textildarabok, fonalak, gallyak) Tapasztalatszerzés az anyagok viselkedéséről: oldhatóság, nyomhagyás, karcolhatóság. Anyagok formálásának próbálgatása: tépegetve, hajtogatva, gyűrögetve, gömbölyítve. 384
Építés: Különféle anyagokból, tárgyakból. Kisebb, nagyobb formacsoportok építmények (vár, sátor, alagút) alakítása. Építőkockák, berendezési tárgyak felhasználása. Térbeli tapasztalatok és megfigyelések, tájékozódás térben, téralakítás, térrések összefüggése. Műalkotásokkal, esztétikus tárgyi környezettel való ismerkedés A környezetben látható esztétikus jelenségek megfigyelése (táj, növények, időjárás, állatok) gyönyörködés műalkotásokban (festmény, szobor, épület) Kiállítások, múzeumok látogatása. Népművészeti elemekkel való ismerkedés Múzeumlátogatások, óvodai kirándulások során a régen élt emberek életmódjával, használati tárgyaival, népi motívumokkal, népi kézműves foglalkozásokkal, tevékenységekkel és termékeikkel való ismerkedés. Hagyományos eseményekre, ünnepekre, való készülődés, ezek előkészületeinek átélése, pl. Húsvét, Szüret.
Az óvodapedagógus feladata: - a gyermekek tevékenységvágyának felkeltése, - lehetőség biztosítása képességeik kipróbálására a vizuális nevelés területein, - képi gondolkodásuk fejlesztése, - kezdeményező, kreatív magatartás érvényre jutásának segítése az élmények, eszközök biztosításával, - váratlan helyzetekhez és a gyermekek fejlettségi szintjéhez való igazodás, - A különböző technikákkal, eszközök használatával való megismertetés. - A szabad alkotás lehetőségének biztosítása a mindennapokban a rajzolás, festés, mintázás és kézimunka terén. 4.6.4.3 Ének, zene, énekes játék, gyermektánc Célja: A zene iránti érdeklődés felkeltése, befogadására való képesség alapozása. Feladata: - örömet nyújtó tevékenység legyen, - legyen képes a gyermek esztétikai élmények befogadására, - ébredjen fel zenei érdeklődése, formálódjon zenei ízlése, - szeresse a közös éneklést, énekes játékokat, lelje ezekben örömét, - fejlődjön zenei hallása, ritmusérzéke, mozgáskultúrája, - alakuljon ki zenei alkotókedve, szép iránti fogékonysága.
385
Területei: - dal, dalos játék, mondóka tanítása (ölbeli játékok, népi gyermekdalok, énekes játékok) - készség fejlesztés: a. hallásfejlesztés b. ritmusérzék fejlesztés Tartalma (kiscsoporttól nagycsoportig) - dal, dalos játék, mondóka tanítása: (évente) (ölbeli játékok, népi gyermekdalok, énekes játékok) 5-7 mondóka, 10-20 gyermekjátékdal, 2-6 műdal Az óvodapedagógus a dalanyag kiválasztásában szabadságot élvez. Válogathat énekes népi játékokból, kortárs művészeti alkotásokból. Csoportja hallásának, hangterjedelmének, ritmusérzékének, mozgáskultúrájának fejlettségét veszi figyelembe a tanítandó anyag kiválasztásánál. Arra kell törekednie, hogy a választott anyagot esztétikusan tudják előadni a gyermekek, ne haladja meg képességüket, ne is maradjon alatta. Nemzetiségi, etnikai, migráns gyermekek nevelése esetén feladatunk az ő identitásuknak megfelelő alkotások megismerésének biztosítása is. Készségfejlesztés tartalma a. hallásfejlesztés: - éneklési készség fejlesztése, - magasabb, mélyebb hangok felismerése, érzékeltetése, - motívumok visszaéneklése, - halk-hangos közötti különbség felismerése, alkalmazása, - zörejek hangjának felismerése, - dallam felismerés fejlettségtől függő szinten, - dallambújtatás látható, hallható jelre változó hosszúságú szakaszokkal, - improvizálás, - ismert dalok szöveg nélküli, játékos szótagokkal való éneklése, - dallamvonal rajzolása a levegőben, - zenehallgatás. b. ritmusérzék fejlesztés: - egyenletes lüktetés érzékeltetése változatos, játékos mozdulatokkal, - ritmusjátszó hangszerek használata az éneklés kísérésére, - egyenletes lüktetés és dalritmus megkülönböztetése, érzékeltetése változatos formában, - negyed szünet pontos jelzése, - ritmus kifejezése belső hallás alapján, - dal, mondóka felismerése ritmusáról, - szöveges ritmusmotívumok visszatapsolása, - motívumok hosszának megéreztetése, 386
- különböző tempók felismerése, kifejezése énekkel, mozgással, összekapcsolása fogalom párokkal (halk-gyors, mély-lassú), - ritmus, szöveg, mozgásimprovizálás, - zenei formaérzék fejlesztése, - esztétikus mozgások, térformák alakítása, - táncmozgások végzése.
más
Az óvodapedagógus feladata: - a hangok és a zene iránt érdeklődés felkeltése énekléssel, hangszerjátékkal, a környezet hangjainak megfigyeltetésével, - a gyermekek zenei ízlésének, esztétikai fogékonyságának formálása mintaszerű énekes és hangszeres bemutatással, a dal és a zenehallgatási anyag igényes megválasztásával, - derűs légkör megteremtése, melyben a gyermekek spontán, szívesen énekelgetnek, játszanak dalos játékokat, - jól ismert dalok, mondókák felhasználásával a gyermekek hallásának, ritmusérzékének fejlesztése változatos módon, elősegítve a zenei anyanyelv kialakulását, - gyermek néptáncok, népi játékok alkalmazásával hagyományaink megismerésének, továbbélésének elősegítése, a nemzeti kultúra jellegzetes sajátosságainak megismertetése, - az ének- zene érzelemfokozó hatásának kihasználása ünnepeink előkészítésében, hangulatának megteremtésében. Az egyén társadalmi feladatait tudatosító, képességeit fejlesztő ismeretek, tevékenységek 4.6.5
A mozgás
Célja: A gyermekek egészséges életvitelének kialakítása a rendszeres, örömmel végzett testmozgással. Feladata: - a gyermekek természetes mozgáskedvének megőrzése, a mozgás megszerettetése, - mozgástapasztalatok bővítése sok gyakorlással, a mozgáskészség alakítása, - harmonikus, összerendezett, fegyelmezett nagy és kis mozgások kialakítása, - testi képességek, erő, állóképesség, ügyesség, gyorsaság, társra figyelés fejlesztése (kondicionálás, koordinálás), - a mozgáson keresztül az értelmi struktúrák és a szociális képességek fejlesztése, - a torna, a mozgásos játékok fejlesztik a gyermekek természetes nagymozgását, a kondicionális képességeket, kedvezően hatnak a társas kapcsolatokra. A mozgás felerősíti és kiegészíti a gondozás és egészséges életmódra nevelés hatását. - a mozgás elősegíti a mozgáskultúra fejlesztése mellett a pszichomotoros képességek és készségek kialakulását.
387
1. 2. 3.
A mozgásfejlesztés területei: Szabad játék, a gyermek spontán természetes mozgása Mindennapi testnevelés Testnevelés foglalkozások
6. Szabad játék Az óvodába kerülő egészséges gyermekek szeretnek mozogni. Amennyiben a mozgásigényük nem elégül ki kellőképpen, általános nyugtalanság, ingerlékenység, dekoncentráltság, esetenként agresszió jelentkezik a gyermekek viselkedésében. Fontos feladatunk, hogy felkeltsük, megőrizzük mozgáskedvüket. Lényeges a motiváció: - a mozgásra inspiráló biztonságos környezet kialakítása, - a mozgásos tevékenységek pozitív megerősítése, - a szükséges és elégséges szabályok megtanítása. Óvodánkban a gyermekek napirendjét úgy alakítottuk ki, hogy - megfelelő hely és eszköz biztosításával - szükségletük szerint kiélhessék mozgásigényüket a csoportszobában, a torna szobában, és az udvaron egyaránt végezhető torna, játékos mozgás és az egészséges életmódot elősegítő egyéb tevékenységekben. Az eszközök és tevékenységek kiválasztásánál igazodunk a gyermekek életkorához, fejlettségi szintjéhez és a csoport összetételéhez. - A 3-4 éveseknél a természetes nagymozgások fejlődését kívánjuk elősegíteni. - 4-5 éves korban hangsúlyosabb a szem-kéz, szem-láb koordináció, valamint az egyensúly fejlesztése. - 5-6-7 éves korban a finommotorika hatékonyabb fejlesztését célozzuk meg. Mindennapi testnevelés A tornát az óvodai nevelés minden napján az egyéni szükségleteket és képességeket figyelembe véve biztosítja az óvodapedagógus. Felfrissítjük, eddzük a gyermekeket, elősegítjük testi képességeik és mozgásszintjük fejlődését. Minden korcsoportban naponta legalább egyszer 10-20-30 perces időtartammal szervezzük meg. E tevékenység napirendbe illesztését mindenki maga dönti el. A mindennapi testnevelés középpontjában a mozgásos játékok állnak, kiegészülnek gimnasztikai gyakorlatokkal és eszközök használatával. Az évszakok függvényében a frissítő tornákat a szabadban tartjuk, számolva a napfény, a levegő edző hatásával. Testnevelési foglalkozások A foglalkozások anyaga atlétikai, torna és játék jellegű főgyakorlatokból tevődik össze. A játékot, a játékosságot alapvető eszközként értelmezzük és alkalmazzuk a testnevelésben. A foglalkozások megtervezésénél figyelembe vesszük, a gyermekek általános fejlettségét, a fejlődés ütemét, ehhez igazítjuk az egyes mozgásformák ismétlésének számát. Különböző nehézségű feladatok differenciált adásával elősegítjük, hogy minden gyermek megtalálja az egyéni képességeinek és szükségleteinek legmegfelelőbb mozgásos feladatot. 388
Fontosnak tartjuk, hogy a gyermekek a legkevesebb várakozási idővel folyamatosan mozogjanak. A testnevelési foglalkozás az óvodapedagógus által szervezett kötelező tevékenység, ami a gyermekek számára nem kényszerűség. A mozgásfejlesztés tartalma: Természetes gyakorlatok: Járások, futások, ugrások, dobások, kúszások, csúszások, mászások, függések, egyensúlygyakorlatok, hossztengely körüli gurulás, gurulóátfordulás előre, fellendülés kézállásban, zsugorkanyarulati átugrás padon, nyuszi ugrás, labdával végezhető gyakorlatok. Szabadgyakorlati alapformájú gyakorlatok: Szabad gyakorlatok, labda, léglabda, bot, kendő, karika, babzsák, kötél és kocka gyakorlatok stb.) Testnevelési játékok. Az óvodapedagógus feladata: - a gyermekek szabad mozgásgyakorlásának biztosítása, - ötletek adása, a gyermekek figyelmének irányítása a szabadban és az épületen belül is, a legoptimálisabb terhelés biztosítása érdekében, - változatos eszközök és a gyermekek önálló, szabad mozgásának biztosítása annak érdekében, hogy a mindennapi testnevelés örömet jelentsen a gyermekek számára, - a mozgás egyre pontosabb elvégzésének segítése a megfelelő képességek és készségek alakításával, - A helyes minta megmutatása, a gyermek ösztönzése és biztatása a mozgás kivitelezésére, - fizikai állóképességük fejlesztése, a fizikai aktivitáson keresztül szellemi aktivitásuk előkészítése, - önértékelésük, önbizalmuk növelése mozgásos feladatokon keresztül, - nagy- és finommozgásuk, testi képességük fejlesztése, - testséma fejlesztése: testrészek ismerete, szem-kéz, szem-láb, test koordináció alakítása, a kezesség erősítése. - sokszínű, változatos mozgásra inspiráló biztonságos környezet megteremtése, - kooperatív mozgások széleskörű alkalmazása, - komplett testmozgások beépítése az óvodai élet egyéb tevékenységeibe. 4.6.6 Az iskolakezdéshez szükséges feltételek Az óvodának meg kell céloznia a tanuláshoz való alapkészségek alapjainak lerakását. Ezt a célt oly módon kell megvalósítani, hogy az óvodáskor utolsó évében is óvodás maradhasson a gyerek, ugyanakkor a szándékos bevésést kell apró lépésekkel fokozatosan gyakoroltatni. - biológiai alkalmasság: - ép idegrendszer, 389
- ép érzékszervek, - rendezett mozgáskoordináció, - fejlett csont és izomrendszer, - tartalmilag ép beszéd. - pszichológiai alkalmasság: - kialakult feladattudat, - koncentrált, megosztott figyelem, - szándékos emlékezet, - az analitikus, szintetikus gondolkodás elemei, - szociális alkalmasság: - empatikus közeledés a másik felé, - közösségbe illeszkedés, - szabálytudat érvényesítése, - társak, felnőttek irányításának elfogadása, - vezető, ill. vezetett szerepekkel való azonosulás, - megbízások elfogadása. 5
KOMPETENCIA ALAPÚ KÉPESSÉGFEJLESZTÉS
/2008/09-es nevelési évtől csak a Micimackó csoportban/ A kompetencia alapú óvodai programcsomag készítése idején az óvodai nevelés országos alapprogramjának szellemiségében készült. Egyes elemei részenként illesztve is felhasználhatók bármely nevelési programhoz, másrészt egészben is, komplexen és csomagonként kezelve is használható. A programcsomag fejlesztési koncepciójának sajátos elemei A pedagógiai fejlesztés a kisgyermekkor életkori sajátosságait tartja szem előtt. Természetes teret enged az egyéni sajátosságok felszínre kerülésének és az egyéni bánásmód fokozottabb érvényesítésének. A pedagógiai fejlesztés elsődleges célja, hogy az ismeretközpontú oktatásról a kompetenciákra, az ismeret, attitűd, képesség hármas egységére helyezze a hangsúlyt. Nevelési cél: megalapozzuk.
hogy
az
óvodáskorú
gyermekek
környezettudatos
viselkedését
Nevelési elveink: Az Alapprogramban és Pedagógiai Programunkban megfogalmazott alapelveken kívül a kompetencia alapú Óvodai programcsomag a következőket tartja még fontosnak: - Kövessük az élménypedagógia elveit! 390
- Érvényesítsük a transzfer hatás törvényét, mely szerint minél inkább játszik, annál inkább fejlődik, és minél inkább fejlődik annál inkább játszik! - Védjük gyermekeink testét, lelkét, értelmét a felesleges megterheléstől. A fejlesztés iránya a kompetencia alapú fejlesztésben A képességfajták szerinti fejlesztés képezheti az óvoda - iskola átmenet alapját. - szociális képességek, - értelmi képességek, - verbális képességek, - testi képességek. A programcsomag bevezetése, alkalmazása Személyi feltételek: A 2006/07-es tanévben ismerkedtünk meg a programcsomaggal. 2 fő óvodapedagógus 30 órás továbbképzésen vett részt. 2 alkalommal gyakorlati bemutatót láthattuk. A 2007/08-as tanévben a tagóvoda vezető beiskolázására is sor került. Részt vettünk a programmal kapcsolatos konferenciákon, tájékoztatókon. Ugyanebben a tanévben követő intézményként, egy csoportban kipróbálásra került a program. A 2009/10-es tanévben a munkaközösség-vezető is részt vett 30 órás képzésen. Csak azokat az elemeket vettük át, mely a mi programunkba beépíthető, így az óvoda sajátos arculata megmaradt. A szülőket tájékoztattuk a programcsomaggal kapcsolatos tudnivalókról és kértük folyamatos támogatásukat a gyűjtőmunkában. Tárgyi feltételek: A programcsomag elméleti ill. gyakorlati anyagát CD-n kaptuk meg, melyet szülői segítséggel nyomtattunk ki. A fenntartó által nyert pályázati pénzen óvodánk spirálozót kapott. A programcsomag szélesebb körű alkalmazása - A 2007/08-as tanévben nevelőtestületi értekezlet keretén belül gyakorlati bemutatót tartottunk. - Óvodán belül, szakmai munkaközösségi foglalkozások keretében megismertettük a kolleganőkkel a programcsomag elméleti alapvetéseit. - A 2008/09-es tanévben gyakorlati bemutatót tartottunk óvodán belül.
391
A közeljövőben az általunk tartott bemutatók tapasztalatai és a szakirodalom megismerése után minden óvodapedagógus a saját csoportjában hasznosítható ötleteket átveszi és alkalmazza.
SAJÁTOS FELADATOK
6
6.1
Gyermekvédelem:
Óvodánkba kulturált családi környezetből járnak a gyermekek. A szülők iskolázottsága átlagos. A családok anyagi helyzete szélesebb skálán oszlik meg. A kevés jövedelemmel rendelkező szülők is mindent megtesznek gyermekeik tisztességes neveléséért. A munkanélküli szülők száma minimális. - Óvodánkban a tagóvodavezető és a gyermekvédelmi felelős végzi a gyermekvédelemmel kapcsolatos munkát. - Munkájuk végzéséhez a tárgyi- anyagi feltételek adottak. Rendszeres kapcsolatban állnak a segítő szervezetekkel: a Hajdúszoboszlói Kistérségi Szociális Szolgáltató Központtal, a Polgármesteri Hivatal Szociális és Egészségügyi Irodájával, a Védőnői Szolgálattal, a Gyámhatósággal, a Pedagógiai Szakszolgálattal, valamint az EÓI részéről megalakult Gyermekvédelmi Munkaközösséggel. - Intézményünkben a hátrányos helyzetű gyermekek száma elenyésző, halmozottan hátrányos helyzetű és veszélyeztetett gyermekünk jelenleg nincs. Nevelési év
2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013
Jegyzői alatt áll
-
gyámság Hátrányos helyzetű gyermekek száma (GYVK) 2 8 5 2 2
Sajátos nevelési igényű gyermekek -
Térítési díj kedvezményben részesülő gyermekek 10 13 23 21 18
A gyermekvédelmi munka célja: A gyermekvédelem célja, az esélyegyenlőség megteremtése. Olyan helyzet, körülmény, pedagógiai tevékenység kialakítása, amely kizárja, hogy bármelyik gyermek, bármilyen oknál fogva hátrányos, kitaszított helyzetbe kerüljön. (Közoktatási törvény 4.§ 7). Cél a hátrányok csökkentése, a veszélyeztetettség kialakulásának megelőzése. 392
A gyermekvédelmi célok megegyeznek a Pedagógiai Program célrendszerével, de speciális feladatokat kell meghatározni. A gyermekvédelmi munka feladatai: -
-
-
-
-
Minden tanév elején felmérjük és jelentjük a gyermekek szociális helyzetére utaló adatokat. A családok helyzetét folyamatosan figyelemmel kísérjük, hogy az esetleges változásokra reagálni tudjunk. A gyermek óvodába kerülése után, megismerkedünk környezetével, családi háttérével. Ha problémát tapasztalunk, jelezzük a tagóvoda vezetőnek és a gyermekvédelmi felelősnek. Segítségadásunkat a családok helyzetéhez illesztett intervenciós gyakorlat /beavatkozás, közbelépés, közbenjárás/ alkalmazásával valósítjuk meg. Kisebb problémák, nevelési kérdések esetén elbeszélgetünk a szülőkkel, javaslatokat, tanácsokat adunk a gyermek nevelésével kapcsolatban. Ha a gyermeket hátrányosan érintő negatív hatásokat tapasztalunk, (a gyermek szűkebb és tágabb környezetéből) felhívjuk a Hajdúszoboszlói Kistérségi Szociális Szolgáltató Központ figyelmét, segítséget kérünk a probléma megoldásában. Folyamatos és kölcsönös kapcsolatban állunk. A családot, gyermeket megillető kedvezményekhez való hozzájutást segítjük: óvodáztatási, étkezési, beiskolázási támogatás. Az ingerszegény környezetből érkező gyermekekkel fokozottan foglalkozunk, biztosítva számukra az esélyegyenlőséget. Szükség szerint fejlesztő foglalkozásokra, a Pedagógiai Szakszolgálathoz irányítjuk őket. Egyénre szabottan fejlesztjük a hátrányokkal küzdő gyermeket. Mindent megteszünk annak érdekében, hogy a gyermekek, a szülők körében kialakuljon a különbözőségek elfogadása, előítéletek elutasítása. Szükség esetén ismertetjük a szülők és gyermekek jogait szülői értekezleten. Arra törekszünk, hogy minden gyermeket megfelelő érzelmi és szociális biztonságban, családias légkörben fejlesszük. A megelőzés (prevenció) feladatai:
-
a gyermeki, szülői jogok megismertetése, érvényesítése az óvodában, rendszeres kapcsolattartás a gyermek szüleivel, biztonságos, egészséges óvodai környezet megtartása, a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek megfelelő pedagógiai ellátásának biztosítása, együttműködés a gyermekvédelemben a partnerekkel, óvodán belüli szociális szolgáltatások megszervezése, a családot, gyermeket megillető kedvezmények biztosítása, egészségügyi szűrővizsgálatok feltételeinek biztosítása.
393
A feltárás feladatai: - a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek számbavétele, - a hátrányos, a HH helyzet, veszélyeztetettség területeinek felismerése, problémák feljegyzése, - a tünetek okainak megbeszélése, - a gyermek veszélyeztetettségének illetve hátrányos, HH helyzetének megkülönböztetése (személyi és óvodai feltételeink vizsgálata is szükséges). A megszüntetés feladatai: -
a felzárkóztatás megszervezése, esélyegyenlőség biztosítása, az egyéni tehetség gondozása, az induló hátrányok csökkentése, mentálhigiéniás programok szervezése, a szülők segítése a szülői szerep eredményesebb betöltéséhez (előadások, egyéni beszélgetés, szakirodalom biztosítása), a gyermek szociális helyzetének lehetőség szerinti javítása (közbenjárás a segítségek megszervezéséhez), az anyagi, tárgyi támogatás (gyűjtés), segítő szervezetekkel való együttműködés, szakemberek igénybevétele a probléma típusának megfelelően, jelzőrendszer működtetése (a Hajdúszoboszlói Kistérségi Szociális Szolgáltató Központ felé). A gyermekvédelmi felelős feladata:
Gyermekekkel kapcsolatos feladatok: veszélyeztetettség felismerése, felmérése a csoportvezető óvónőkkel, típusának, súlyosságának mérlegelése, nyilvántartásba vétele – további teendőkre javaslattétel – segítő szolgálatokkal egyeztetés – jelzőrendszer működtetése – segítség megszervezése. Tanácsadás, pedagógusnak, szülőknek szociális segítség megszervezése, - a kiemelt figyelmet igénylő, hátrányos és a HH helyzetű gyermekek felmérése a csoportvezető óvónők közreműködésével, típus, súlyosság mérlegelése, további intézkedésre javaslattétel. (a továbbiakban azonos az előző pontban leírtakkal), - valamennyi gyermekre vonatkozóan: ∙minden esetben a gyermek érdekeinek képviselete, ∙általános prevenciós tevékenység, ∙mentálhigiéniás programok szorgalmazása, ∙külső intézményekkel kapcsolattartás, ∙nyilvántartások vezetése, ∙szakirodalom gyűjtése, tanulmányozása, ∙szóróanyagok készítése, ∙továbbképzés.
394
A nevelőtestületben végzendő feladatok: -
együttműködés, szemléletformálás, tagóvoda vezetővel, csoportvezető óvónőkkel való kapcsolattartás, információ áramoltatás, tanácsadás, szakirodalom ajánlás. A szülők körében végzendő feladatok:
-
együttműködés, szemléletformálás, tanácsadás, szükség esetén családlátogatás, szülői értekezleten való közreműködés, előadások szervezése.
7
AZ ELLENŐRZÉSE ÉS ÉRTÉKELÉSE RENDSZERE ÓVODÁNKBAN Az óvoda irányítási és szervezeti felépítése
Az EÓI vezetője felelős az egész intézmény szakszerű és törvényes működtetéséért, a pedagógiai munkáért, az ésszerű és takarékos gazdálkodásért. Gyakorolja a munkáltatói jogokat a közalkalmazotti jogviszonyban állóknál. A tagóvoda vezető felelős a tagóvoda zavartalan működésének, az ott folyó nevelőmunka személyi, tárgyi feltételeinek, szakmai színvonalának biztosításáért. Feladata: - a nevelőtestület vezetése, - a nevelőmunka irányítása, ellenőrzése, értékelése, - a nevelőtestületi döntések előkészítése, - javaslatot tesz az óvoda működtetésére és fejlesztésére, - együttműködés az EÓI vezetőjével, - a tagóvoda működéséhez szükséges szabályzó alapdokumentumokban foglaltak / SZMSZ, Kollektív Szerződés/ betartása és betartatása, - a tagóvoda működésével járó operatív feladatok ellátása, - kapcsolattartás, a tagóvoda menedzselése, - a tagóvoda ügyvitele. Szakmai munkaközösség: Tagjai az óvodapedagógusok, akik a munkaközösség-vezető által összeállított munkaterv alapján végzik feladatukat. - Segíti a továbbképzés, önképzés szervezését, tapasztalatok átadását. - A munkaközösség vezető részt vesz a gyermekek fejlettségi szintjének és az óvónők pedagógiai tevékenységének értékelésében. Szülői Szervezet: Feladata: A szülők közösségének a képviselete. A választmány tagjait tanévkezdéskor megerősítjük, vagy újraválasztjuk. A szülők képviselőivel a tagóvodavezető és az óvodapedagógusok tartják a kapcsolatot. 395
A nevelőmunka belső ellenőrzésének rendje Az ellenőrzés: az intézmény működésének vizsgálata a Közoktatási Törvény által előírt, hatályos jogszabályok, és a Pedagógiai Programban megfogalmazott célkitűzések alapján. Célja: az óvodában végzett nevelőmunka, valamint az egyes alkalmazottak munkájának ellenőrzése. Az intézményi gyakorlat és a kitűzött célok összevetése, ezek elérésének vizsgálata. A tagóvodavezető és a megbízott felelősök az ellenőrzési terv, illetőleg írásban rögzített munkamegosztás alapján a pedagógiai munka eredményessége és az intézmény zavartalan működése érdekében ellenőrzik, értékelik a közalkalmazottak munkáját. Ellenőrzésre jogosultak a tagóvodán belül: - tagóvoda vezető, - a szakmai munkaközösség vezetője, - a Támogató Szervezet vezetője, - megbízott felelősök (gyermekvédelem, leltár, tűz és balesetvédelem, selejtezés, stb). Ők a tagóvoda vezető tudtával és megbízására jogosultak az ellenőrzésre. A szakmai munkaközösség vezetője a tagóvoda vezetővel együtt végzi a szakmai munka ellenőrzését, a gyermekek fejlődésének, fejlettségének ellenőrzését, az óvodapedagógusok teljesítményének ellenőrzését, értékelését. Az ellenőrzés fajtái A szakmai-pedagógiai munka ellenőrzése: Nevelőmunkával kapcsolatos tevékenységek: a, -
Az óvodai csoportok: szokás-normarendszere, a gyermekek játéktevékenysége, a gyermekek kommunikációjának szintje, a gyermekek közötti kooperáció megjelenése a különböző tevékenységekben, önállóságuk fejlettsége, szabadidős tevékenységeik, a gyermekek viselkedéskultúrája.
b. c, -
A gyermekek fejlettsége: a gyermekek neveltségi szintje, képességeik fejlettsége, személyiségfejlődésük Dokumentumok ellenőrzése: felvételi és mulasztási napló vezetése, 396
csoportnapló vezetése: - nevelési terv, - heti, kétheti tervek, a gyermekek tevékenységének tervezése. - a gyermekek fejlődésének dokumentálása: - anamnézis lap begyűjtése a szülőktől, - megfigyelő lap vezetése, - fejlődési napló vezetése, - egyéni fejlődési lap vezetése, - egyéni fejlesztések dokumentumai. -
d, Az óvodapedagógus gyakorlati munkája: - szakmai felkészültség, önértékelés, - célértékeknek való megfelelés, - a szülők tájékoztatása, - nevelő-oktató munkát segítő dolgozó munkájának irányítása, ellenőrzése, kapcsolattartás. Az ellenőrzéssel szemben támasztott követelmények: - objektivitás, - tervszerűség, az érintett dolgozóval való előzetes egyeztetés, - folyamatosság, - következetesség, - demokratizmus biztosítása, a megállapítások megbeszélése az érintettekkel, - önálló munka, módszertani szabadság tiszteletben tartása, - segítő, fejlesztő szándék elvének érvényesítése, - szakmai ellenőrzés során meghatározó a pedagógusok teljesítményértékelésének kidolgozott szempontsora, - a látogatások dokumentálása, tapasztaltak rögzítése. A tagóvoda vezető a megfelelően időzített és végrehajtott ellenőrzések, megfigyelések alapján objektív kiértékelést végez, melynek eredménye kiindulási pontjául szolgál jövőbeni célkitűzéseikor. A helyes út, ha a vezető kialakítja az optimális egyensúlyt és ellenőrzéseivel valóban képes feltárni a hibákat, és segítséget is nyújt ahhoz, hogy ne ismétlődjenek meg. Minőségfejlesztő munkával kapcsolatos ellenőrzések: - szabályzók betartásának ellenőrzése, - partneri elégedettség mérések elvégzése (gyermek, szülő, dolgozó, külső partnerek), - a mérések eredményének értékelése, következtetések levonása, a szülők tájékoztatása. Egyéb ellenőrzések: - gyermekvédelmi tevékenység ellenőrzése, - munkaközösség munkájának ellenőrzése, - tűz, baleset, munkavédelmi ellenőrzések, - házirend betartása.
397
- Az ellenőrzés gyakorisága: - minden tanévben két alkalommal kerül sor az óvodapedagógusok szakmai munkájának ellenőrzésére, - óvodai rendezvények megtekintésére egy tanév folyamán többször is sor kerül: ünnepélyek, - ballagás, - szülői értekezlet. Értékelés Az értékelés: nagyon szorosan kötődik az ellenőrzéshez, elemzéshez, lényegében ezek végeredménye. Célja: - az ellenőrzés során szerzett tapasztalatok elemzése, értékelése a feltárt problémák kiküszöbölésének elősegítése, az óvodapedagógusok tevékenységének komplex értékelése annak érdekében, hogy láthatóvá váljanak az erős és a fejlesztendő területek, konkrét visszajelzést kapjanak teljesítményükről, kijelölt legyen számukra a fejlődési út. Az óvodai munka során a leggyakoribb értékelési területek: - írásbeli jelentések (óvodavezetés felé; tagóvoda vezető és a megbízott felelősök beszámolói), - egyéni, személyre szóló szóbeli és írásbeli értékelés (csoportlátogatás kapcsán, pedagógus teljesítményértékelés dokumentumai alapján), - csoportos értékelés (munkaközösség vagy más team munkájának esetén), - testületi értékelés (nevelési értekezlet alkalmával). Az értékelés célja a jó elismerése, a hiányosságok feltárása, elősegítve ezzel a magasabb színvonalú nevelőmunkát. Fontos, hogy az értékelésnek a tények közlésén túl fejlesztő hatása is legyen. Figyelembe kell venni, hogy az óvoda a pedagógusok aránylag kis közössége, ahol a különböző személyi és pedagógiai elemek mindig jelen vannak. Az értékelést ezért mindig őszinteségnek és a másik személyiségét tiszteletben tartó tapintatnak kell áthatnia. A higgadt, baráti hangnem, a bizalom kimutatása segíthet abban, hogy még az elmarasztaló véleményt is belátás, megértés fogadja.
398
7.1
-
-
-
-
-
7.2
A pedagógusokra vonatkozó teljesítményértékelés tartalma, folyamatleírása:
a teljesítmény mérést az óvodavezető rendeli el, az értékelés szempontjai alapján a kérdőívet, (mint mérőeszközt) kijelölt munkacsoport (óvodavezető, tagóvoda vezetők, szakmai munkaközösség vezetők, TSZ vezetők) készítik el, az értékelési információk gyűjtése az adott nevelési év során folyamatosan történik, ennek felelősei a tagóvoda vezetők, munkaközösség vezetők. Összegyűjtésének határideje évente, május 30. a kérdőívek előkészítése az évenkénti teljesítményértékeléshez a szakmai munkaközösség vezető feladata, határideje évente, május 15. az önértékelés után a tagóvoda vezetők elkészítik az értékelő megbeszélés ütemezését, tájékoztatják az érintetteket, ennek határideje évente június 05. az információt gyűjtő vezetők az információk, (látogatások tapasztalatai, feladatvállalások) alapján megbeszélést tartanak az óvodapedagógusokról, melynek határideje évente június 10. megtörténik az értékelő megbeszélés, (értékelő interjú) lefolytatása, az értékelési megállapodás megkötése, aláírása, melynek határideje június 15. az értékelési megállapodások alapján a tagóvoda vezetők intézkedéseket javasolnak a szükséges és lehetséges fejlesztésekről, melynek 1 példányát átadják az óvodavezetőnek, aki ezek alapján elkészíti az intézmény intézkedési tervét, a tagóvoda vezetők értékelését az intézmény vezetője végzi, a megadott és a kiegészítő szempontsor alapján, a fejlesztések ellenőrzésére a következő nevelési évben kerül sor, a teljesítménymérés bizonylatai bizalmas dokumentumok, melyek a tagóvoda vezető irodájában, zárt helyen kerülnek tárolásra, a nevelőtestület az intézkedési tervről kap tájékoztatást, Tagóvodán belül a vezetési feladatot ellátók alatt a tagóvoda vezetőket, szakmai munkaközösség vezetőket, TSZ vezetőket és a gyermekvédelmi felelősöket értjük.
A gyermekekre vonatkozó pedagógiai értékelés rendszere:
Óvodai nevelésünk céljainak elérése érdekében szükséges a gyermekek fejlesztési folyamatának ellenőrzése, értékelése az óvodába kerülésüktől az óvoda elhagyásáig. A gyermeki ellenőrzés és értékelés célja: - szakszerű értékelés lehetősége, mely segíti a problémák időben történő felismerését, és az azok megoldására való törekvést, - a szülők folyamatos, szakszerű, pedagógiailag megalapozott tájékoztatása gyermekük fejlettségéről. Óvodánk nevelőtestülete alkalmazkodva az EÓI által az IMIP-ben megfogalmazott szabályozókhoz, kidolgozta a gyermekek egyéni fejlettségének mérésére és értékelésére szolgáló egységes követelmény és teljesítmény rendszerét. 399
Mérési módszerünk a megfigyelés, mikor spontán módon szerzünk információkat a gyermekek természetes tevékenységeinek megfigyelése közben. Irányított megfigyeléseket is végzünk, mikor közvetlen módon alkotunk képet arról, hogyan viselkednek a gyermekek feladathelyzetekben. Azt, hogy mikor, melyik mérési módszert választjuk, a megfigyelt gyermekek életkori sajátosságai és a megfigyelendő terület sajátosságai határozzák meg. A gyermekek megfigyelésének, fejlettségének dokumentálása - Pedagógiai Programunknak megfelelő tevékenységrendszerhez adaptáltuk a Laminé-Petránné EFQM kiválóság modellre épülő mérő és értékelő rendszert, FEJLŐDÉSI NAPLÓ néven. - Ennek értelmében, 12 tevékenységben 10 célérték mentén határozzuk meg minden gyermek fejlettségét 0-5-ig terjedő skálán. - Minden gyermeket a saját életkorának megfelelő helyen regisztrálunk. - Ezen eredmények 1-1 tevékenységen belüli összegezése adja az egyén és a csoport átlagos teljesítményét a különböző területeken. - A 12 tevékenységforma együttes átlaga és százaléka adja az egyéni fejlettség mutatóit. Ezt az EGYÉNI FEJLŐDÉSI LAPON rögzítjük. - A csoport és egyéni eredményeket kiértékeljük. Ezek a tapasztalatok adják a következő év fejlesztéseinek alapját. - Nevelőtestületünk eddigi tapasztalatai alapján meghatározta a különböző életkorokhoz kapcsolható elvárható átlagokat és százalékos mutatókat. /óvodába érkezéskor feltételezett fejlettségégi szintet, a különböző életkorokban elvárható fejlettségi szinteket, és az iskolába bocsátáshoz elérendő fejlettségi szintet/ A gyermekek fejlődése és fejlettsége nagymértékben függ egyéni sajátosságaiktól. Ezért a különböző életkorok számára meghatározott fejlettségi szintjeink csak irányadóak, viszonyítási alapok, és a figyelemfelkeltést szolgálják a pozitív és negatív eltérések megállapítására egyaránt. Ha az átlagtól való eltérést tapasztalunk, Egyéni fejlesztési tervet dolgozunk ki a hiányosság pótlására vagy a tehetséges gyermek továbbfejlesztése érdekében. Nagymértékben együttműködnek e munkában a csoportok óvodapedagógusai és a fejlesztőpedagógusi szakvizsgával rendelkező kolleganők. A mérések között a gyermekek egyéni fejlesztése folyik a kidolgozott fejlesztési tervek alapján. Sikerkritérium: Az óvoda elhagyásának, az iskolába lépésnek a szintjét a nevelőtestület a célértékek legalább 80%-ban való teljesítésében határozta meg. Az iskolába menő gyermekek eredményeit a Szakmai munkaközösség vezetője minden tanév végén összesíti. Megvizsgálja, hogy a tevékenységek sikerkritériumainak megvalósulása által megvalósítottuk-e a Pedagógiai Programunkba foglalt célkitűzéseket. A gyermekek fejlődésének dokumentálása részletesen megtalálható a Nevelőmunka dokumentálása c. fejezetben. 400
A Pedagógiai Program nyilvánossága: Minden csoportban és a Tagóvoda vezető irodájában megtalálható. Rövidített változata a szülők részére a csoportok faliújságjain megtalálhatók.
401
Manókert Óvoda helyi nevelési gyakorlata 4200 HAJDÚSZOBOSZLÓ Ady Endre u. 54. Telefon/fax: 06-52-362-197
402
Tartalomjegyzék 1 Óvodakép.................................................................................................................................. 404 1.1 Jövőkép ................................................................................................................................ 404 1.2 Gyermekkép ......................................................................................................................... 407 1.3 Küldetésnyilatkozat.............................................................................................................. 407 2 Helyzetkép óvodánkról ............................................................................................................ 408 2.1. Személyi feltételek .............................................................................................................. 408 2.2 Tárgyi feltételek ................................................................................................................... 411 3 Az óvoda funkciói, pedagógiai alapelveink ........................................................................... 412 4 Az óvoda nevelési céljai, feladatai,tartalma és sikerkritériumok ........................................ 414 4.1 Egészséges életmódra nevelés ............................................................................................. 414 4.2 Érzelmi nevelés és társas kapcsolatok ................................................................................. 416 4.3 Az anyanyelvi az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása ............................................ 419 5 Néphagyományok ..................................................................................................................... 420 6 Óvodai élet tevékenység formái és az óvodapedagógus feladatai ....................................... 421 6.1 Játék ..................................................................................................................................... 423 6.2 Környezet tevékeny megismerése ........................................................................................ 425 6.3 Környezteünk mennyiségi és formai összefüggései (matematika) ...................................... 428 6.4 Mese-vers ............................................................................................................................ 429 6.5 Művészeti nevelés( vizuális,,zenei, mozgás) ...................................................................... 430 6.6 Munka jellegű tevékenység.................................................................................................. 434 6.7 Tanulás ................................................................................................................................. 436 6.8 Hátránykompenzálás ............................................................................................................ 437 6.9 Óvoda iskola átmenet ........................................................................................................... 438 7 A nevelés tervezése és időkeretei ............................................................................................. 439 8 Az óvoda hagyományos ünnepei, rendezvényei ..................................................................... 443 9 Az óvodánk kapcsolatrendszere .............................................................................................. 443 9.1 Óvoda és család ................................................................................................................... 444 9.2 Az óvodánk és a beiskolázásban érintett iskolák kapcsolata .............................................. 444 9.3 Az óvoda és a Pedagógiai szakszolgálat ............................................................................. 444 9.3 A család és a Gyermekjóléti Szolgálattal való kapcsolattartás ........................................... 444 9.5 Az óvoda egyéb kapcsolata .................................................................................................. 445 10 Gyermekvédelem az óvodában .............................................................................................. 446 Felhasznált irodalom ................................................................................................................... 447 Melléklet ....................................................................................................................................... 449
403
Előszó Intézményünk 1999. szeptember 1-től a saját helyi pedagógiai program alapján működik. A 2004-ben módosítottuk programunkat, 2009-ben rendszereztük, pontosítottuk, 2010-ben pedig a törvényi módosításoknak megfelelően korrigáltuk. Jelen kiegészítés a 2011. évi CXC törvény értelmében történt. Helyi pedagógiai programunk támaszkodik Nagy Jenőné: „Óvodai nevelés a művészetek eszközeivel” című programjára. Pedagógiai programunk a gyermekek érzelmi nevelésére, tevékenykedtetésére, alkotókészségének fejlesztésére alapoz. A prevenció és fejlesztés mellett tágabb teret szeretnénk engedni: a hagyományőrzésnek (mint a tevékenységek kerete) a manuális tevékenykedtetésnek és népi mozgáskultúra alapozásának (műhely munkák) Azért választottuk ezt a programot, mert rendszere jól illeszthető nevelési elképzeléseinkhez, pedagógiai hagyományainkhoz. A helyi sajátosságok figyelembe vételére, a korábbi tapasztalatokon alapuló elképzelések megfogalmazására törekszünk. A pedagógiai munkánk alapelveinek meghatározottak szerint történik.
meghatározása
az
Alapprogramban
A pedagógiai program céljait, feladatait, tartalmát a kollektíva közösen alakította ki a helyi sajátosságokra építve, az óvoda használók igényeinek figyelembevételével. A program kidolgozásához Nagy Jenőné: „Csak tiszta forrásból” című könyvét hívtuk segítségül. . Az Egyesített Óvodai Intézménynek saját (közös) programja van, amely a pedagógiai munka alapelveiben megfelel az alapprogramban foglaltaknak. Biztosítja az alapvető emberi jogok és a gyermekeket megillető jogok, alapvető szabadságjogok érvényesülését és tekintettel van a nemzeti, etnikai kisebbség, sajátos nevelési igényű gyermekek nevelésének irányelveire – biztosítva az egyenlő hozzáférést.
Vértesi Károlyné óvodavezető
404
BEVEZETÉS Az óvodai nevelés célja: Az, hogy elősegítse óvodáskorú gyermekek sokoldalú fejlődésének, a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatásának elősegítése, a hátrányok csökkentése, az életkori és egyéni sajátosságok, valamint az eltérő fejlődési ütem figyelembevételével (ideértve a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek ellátását is). Óvodánk a hajdúszoboszlói 3-7 éves gyermekek testi-lelki fejlesztését, szocializációját, az iskolába lépéshez szükséges fejlettség elérését elősegítő közoktatási intézmény. A pedagógiai alapelveinkben a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatására, a gyermeket megillető jogok tiszteletben tartására törekszünk. Az intézményünk gyermekközpontú, nevelő-fejlesztő munkánk a játékra, a környezet tevékeny megismerésére, a mozgásra ill. a művészeti nevelésre alapozódik. Nevelőmunkánk során – a családokkal együttműködve – szeretetteljes, biztonságos légkörre, differenciált személyiségfejlesztésre, a zökkenőmentes iskolakezdés előkészítésére törekszünk.
1
ÓVODAKÉP 1.1
Jövőkép
A köznevelési oktatást ellátó rendszer szakmailag önálló nevelési intézményeként működünk a családi nevelés kiegészítőjeként a gyermek harmadik életévétől az iskolába lépésig. Az óvoda pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete biztosítja az óvodáskorú gyermek fejlődésének és nevelésének legmegfelelőbb feltételeit. Törekszünk az óvodáskorú gyermekek fejlődéséhez az optimális feltételek biztosítására. Az óvoda funkciói: óvó – védő szociális nevelő - személyiségfejlesztő funkció. Intézményünk közvetetten segíti az iskolai közösségbe történő beilleszkedéshez szükséges gyermeki személyiségvonások fejlődését. Óvodánk pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete segíti a gyermekek környezettudatos magatartásának alakulását, megalapozza környezettudatos szemléletét. Az óvodai nevelés célja: Az, hogy elősegítse óvodáskorú gyermekek sokoldalú fejlődésének, a gyermeki személyiség teljes kibontakoztatásának elősegítése, a hátrányok csökkentése, az életkori és egyéni sajátosságok, valamint az eltérő fejlődési ütem figyelembevételével (ideértve a kiemelt figyelmet igénylő gyermekek ellátását is). Alapelvek a nevelés gyakorlatában: - A gyermek személyiségét tisztelet, elfogadás, szeretet, megbecsülés és bizalom övezi intézményünkben. - A nevelés lehetővé teszi és segíti a gyermeki személyiség fejlődését, a gyermekek egyéni készségeinek és képességeinek kibontakoztatását. 405
- Az óvodai nevelésben alkalmazott valamennyi pedagógiai hatásnak a gyermekek személyiségéhez kell igazodniuk. - Tiszteletben tartjuk a hátrányos megkülönböztetés tilalmát, törekszünk az esélyegyenlőség biztosítására és ezáltal nem adunk helyet semmiféle előítéletnek. Az alapelvek megvalósítása érdekében gondoskodunk: - a gyermeki szükségletek kielégítéséről, az érzelmi biztonságot nyújtó derűs, szeretetteljes óvodai légkör megteremtéséről. - a testi, a szociális és az értelmi képességek egyéni és életkor-specifikus alakításáról. - megfelelő – sokszínű tevékenységről, különös tekintettel, a mással nem helyettesíthető játékról. - a szabad játék elsődlegességének biztosításáról. - a tevékenységeken keresztül az életkorhoz és a gyermekek egyéni képességeihez igazodó műveltségtartalmakról, emberi értékek közvetítéséről - a kisgyermekek egészséges fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges személyi, tárgyi környezetről. - az esélyegyenlőség biztosításáról, - a hazájukat elhagyni kényszerülő (migráns), illetve külföldi munkát végző családok gyermekeinek óvodai nevelésében biztosítjuk önazonosságuk megőrzését, erősítését, az interkulturális nevelésen alapuló integráció lehetőségét, az emberi jogok és alapvető szabadságuk figyelembevételével. - a nemzetiséghez tartozó gyermekek óvodai nevelésében biztosítani kell az önazonosság megőrzését, ápolását, átörökítését, nyelvi nevelését és multikultúrális nevelésen alapuló integráció lehetőségét. Az óvodapedagógus modell szerepe: A gyermekek életében meghatározó szerepe van a felnőtt utánzásának, ezért az óvodapedagógus és az óvoda valamennyi dolgozója kulcsszereplő a nevelés folyamatában. Sosem tévesztjük szem elől, hogy az óvodapedagógus elfogadó, segítő, támogató attitűdje a gyermekek számára modell, amit viselkedésükben lemásolnak, utánoznak, követnek. Nagyon lényeges momentum, hogy már az óvodába lépéskor hogyan fogadjuk a kisgyermeket. Az óvodás az elszakadás élményének feldolgozása után örömmel jár óvodába, ha tudja és érzi, hogy a felnőttek óvják és szeretik őt. Ez a nevelői attitűd töretlen kell, hogy maradjon az óvodáskor végéig, s a barátságos befogadásnak naponta ismétlődnie kell. Napi jó hangulatának megalapozásával lehetővé tesszük, hogy a gyermek maga is befogadóvá váljon, s harmonikusan fejlődjön személyisége. Az emberi tulajdonságok formálása csak demokratikus légkörben lehetséges, ez kizárja bármilyen autokratikus nevelési stílus előfordulását intézményünkben. Saját mintánkkal elfogadást, megértést, szeretetet, kedvességet, türelmet, segítségadást, figyelmességet, humort közvetítünk a gyermekek felé. Törekszünk arra, hogy a pozitív tulajdonságokat erősítsük minden kisgyerekben. Ettől nő önbizalmuk, fokozódik biztonságérzetük, képessé válnak saját viselkedésük felülbírálására, korrigálására, a szokások, szabályok és normák megértésére és értelemszerű elfogadására.
406
A nevelő – oktató munkát segítők szerepe Nevelésünk során a dajkákat a pedagógiai munka közvetlen segítőjének tekintjük. Az óvodapedagógus partnere, aki magatartásával, teljes lényével hatást gyakorol a gyermekekre. Minden gyermek közelében dolgozó felnőtt modell a gyermek számára, ezért fontos az összehangolt nevelési stílus. Az együttműködés alapja, hogy a dajkák ismerik nevelési célkitűzéseinket, elvárásainkat a gyermeknevelésben. A dajka kapcsolata az óvónővel, mint társsal fontos minta a gyermek számára, ezért a szóbeli érintkezésüket, kapcsolattartásukat a kölcsönös tiszteletadás jellemzi. A dajkagyermek kapcsolatát szeretetteljes kommunikáció kíséri. Az óvodapedagógusok tevékenységének és az óvodánk működését segítő nem pedagógus alkalmazottak összehangolt munkája hozzájárul az óvodai nevelés eredményességéhez. Az óvodai élet szervezésében a gondozásnak is kiemelt szerepe van. Óvodapedagógusaink a gondozás folyamatában is nevelnek, építik kapcsolataikat a gyermekekkel, egyúttal segítik önállóságuk fejlődését együttműködve a gondozást végző többi munkatárssal. Az óvodai nevelés általános feladatai Az óvodai nevelés feladata az óvodáskorú gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése, ezen belül: - az egészséges életmód alakítása - az érzelmi, az erkölcsi és közösségi nevelés és szocializáció biztosítása - az anyanyelvi-, értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása. Kellemes hangulatú környezetben, jól felszerelt eszköztárral, kreatív, mindig megújulni képes, elhivatott, gyermekszerető nevelőtestület és jól képzett, gondoskodó technikai személyzet fogadja a gyermekeket. A ” Manókertbe” járó gyermekek és szüleik elvárásaihoz, igényeihez igazodva, azt kielégítve szervezzük meg óvodai életünket. Biztosítjuk a halmozottan hátrányos helyzetű és a sajátos nevelési igényű gyermekek képességeinek optimális fejlesztését, hogy megfeleljenek a velük szemben támasztott követelményeknek (integrált nevelés – integrált intézményi működés) Az egyenlő bánásmód követelményét nem sértve, az esélyegyenlőséget biztosítva (az óvodába való felvétel, követelménytámasztás, teljesítmény, megfigyelések, mérések, értékelések) minden gyermeket önmagához képest, differenciáltan fejlesztünk. Az egyén tiszteletben tartása mellett, a társas viselkedés megtapasztaltatásával, gyakorlásával a gyermekek szocializációját kívánjunk segíteni. A befogadó pedagógiát előtérbe helyezzük, ahol biztosítjuk minden (tehetséges és sajátos nevelési igényű) gyermek közreműködő részvételét a tevékenységbe, egyéni képességüknek és fejlődési ütemüknek megfelelően.
407
Nevelési intézményünk színvonala mindenkor eléri a kiadott szakmai követelményekben meghatározottakat, sőt igyekszünk nyitottak lenni a szakmai új irányvonalra (kompetencia), fejlesztő munkánk javítja az iskolába lépéshez szükséges fejlettség elérését. A még hatékonyabb nevelő-fejlesztő munka érdekében támaszkodunk a szülők segítségére, felkutatjuk az aktuális pályázatokat, keresünk szponzorokat. Óvodapedagógusaink pedagógiai és módszertani szabadságának érvényesítése mellett, a kompetencia alapú óvodai programcsomag egyes elemeinek egészben ill. részben történő beemelésével, új színfoltot teremtenek az érintett csoportokban. Nevelőmunkánk során az óvoda és iskola átmenet zökkenőmentességét kívánjuk elősegíteni, melyhez elengedhetetlen az óvoda és a beiskolázásban érintett iskolák közötti együttműködés gazdagítása.
1.2
Gyermekkép
A családokkal, szakemberekkel, szociális központokkal együttműködve, olyan gyermekeket szeretnénk nevelni: A gyermekek nevelése elsősorban a család joga és kötelessége, ebben óvodánk kiegészítő, esetenként, hátránycsökkentő szerepet játszik. Akik jól érzik magukat társaik és nevelőik között az óvodánkban. Nyíltak, aktívak, érdeklődőek, szívesen tevékenykednek. Testileg és lelkileg egészségesen fejlődnek. életkoruknak megfelelő képességek és készségek birtokába jutnak. Érdeklődőek, fogékonyak az új ismeretek iránt, az alapkészségek, képességek birtokában felkészültek tudásuk gyakorlatban történő alkalmazására (kompetencia) A magyar nyelv és a metakommunikáció segítségével képesek közreadni gondolataikat, kifejezni érzelmeiket. Egyéni tempójuknak, érési sajátosságaiknak megfelelően fejlődnek. Segítséget kapnak akadályozottságuk leküzdéséhez. Aktív résztvevői a társas-kapcsolatoknak, elfogadják a különbözőséget. Természetes számukra a környezet védelme, az egészséges életmód; egészséges az önbecsülésük, önbizalmuk. Óvodánk pedagógiai tevékenységrendszere és tárgyi környezete segíti a gyermek környezettudatos magatartásának kialakulását.
1.3
Küldetésnyilatkozat
Azért dolgozunk, hogy a 3-7 éves korú gyermekek harmonikus személyiségének életkorra jellemző tulajdonságait kibontakoztassuk és erősítsük. Fejlesszük a gyermekek beszédkészségét, erősítsük önállóságát, megalapozzuk és növeljük önbecsülését. Segítsük az akadályozott és részképesség zavarokkal küzdő, valamint a kiemelt képességű gyermekeket, szorgalmazzuk a különbözőség elfogadását, tiszteletét. 408
A nehéz élethelyzetben lévő családoknak segítséget, támogatást nyújtunk. Figyelembe vesszük a családok sajátosságait, szokásait, az együttműködés során érvényesítjük az intervenciós gyakorlatot (a segítségnyújtás családhoz illesztett megoldásait). Olyan óvodába várjuk a gyermekeket, ahol szeretetben, otthonos, derűs, nyugodt légkörben, biztonságban tölthetik egész napjukat, személyiségüket fejlesztő játékok közt válogathatnak és dinamikus, gyermekszerető óvónők, dajkák veszik őket körül. Naponta mesét hallgathatnak, verset tanulhatnak. Részt vehetnek a hagyományok ápolásában. Beszédhibájukat logopédus javítja. Nagycsoportos korúak megismerkedhetnek a gyermektánccal, a néptánc, a népi játékok és a drámajáték elemeivel A kézműves foglalkozásokon megismerkedhetnek a legváltozatosabb anyagokkal, eszközökkel és technikákkal. Részképesség elakadásoknál fejlesztőpedagógus, gyógypedagógus nyújt segítséget a Pedagógiai Szakszolgálatnál. Nagy szerepet kap a bábjáték a gyermekek szórakoztatásában, játékában. Olyan óvodában kívánjuk nevelni a gyermekeket, ahol a gyermek, a szülő és a munkatársak egyaránt felszabadultan, biztonságban érzik magukat. Munkánkat szívügyünkként és egyben szolgáltatásként értelmezzük, célunk a partneri elégedettség folyamatos növelése, az igények szakszerű kielégítése. Az óvodai nevelésünkben érvényesül a játékosság, a partnerség, hat az egyének példája és tudásunkkal mindig a gyermekek érdekét és fejlődését szolgáljuk. Az egyén tiszteletben tartása mellett a társas viselkedés megtapasztaltatásával, gyakorlásával a gyermekek szocializációját kívánjunk segíteni.
2
HELYZETKÉP ÓVODÁNKRÓL Településünk bemutatása
Hajdúszoboszló Hajdú- Bihar megye középső részén, Debrecentől 20 km-re helyezkedik el. Alföldi fürdőváros, ahol a mezőgazdasági és idegenforgalmi tevékenységek dominálnak. Ebből adódóan lehetőségünk van az állattartás és növénytermesztés családoknál történő megfigyelésére és a tevékenységekbe való aktív bekapcsolódásra. Településünk közelségében található a Hortobágyi Nemzeti Park, a Vekeri-tó, Debrecenben az Állatpark, a DOTE Arborétuma, különböző szabadidős központok („100 holdas Pagony”, „Víg kend-Major”) melyek sok lehetőséget nyújtanak kirándulásokhoz, tapasztalatgyűjtő programokhoz. 1. Az óvodánk bemutatása, szerkezete, gyermekpopuláció Intézményünket 1980-ban adták át. Hatalmas, szépen gondozott, füvesített, homokos, fákkal, bokrokkal, virágokkal beültetett játszóudvarunk van, ahol a sok szabadtéri játék kielégíti a gyermekek mozgásigényét. Óvodánk 100 férőhelyes.
409
a.) Az óvodánk szerkezete, csoportok száma Intézményünk jelenleg 4 vegyes életkorú csoporttal működik. A gyermekek csoportokban való elhelyezésénél figyelembe vesszük a szülők igényét. Minden csoportban napközis ellátást is biztosítunk a gyermekek számára, ahol délelőtt és délután is szakképzett óvodapedagógusok foglalkoznak velük. b.) Gyermekpopuláció jellemzése Az óvodánkba járó gyermekek családjának szociokultúrális jellemzői (felmérésünk alapján): Az óvodánk szolgáltatását igénybe vevő családok életmódja átlagos, többségük kertes, családi házban él. A gyermekek majdnem fele 3 vagy több gyermekes családból érkezik. A hátrányos helyzetű gyermekek száma számottevő, a szülők nevelési felfogása általában gyermekközpontú. Az óvodába lépő 3-4 éves gyermekek körében felmérjük a szociális jellemzőiket, adottságaikat, szokásaikat, hogy azokra építve tudjuk megtervezni nevelő-fejlesztő munkánkat. Tapasztaljuk, hogy a gyermekek életkörülményei változóak, ennek oka: a technika fejlődésének hatása, a családokon belüli korlátozottabb lehetőségek, a családszerkezetek változásai, élményforrások csökkenése, megélhetési problémák, munkanélküliség, s vonzatként az életszínvonal romlása, tartalékok felélése, a családi klímában fellelhető frusztráció. Sajátos nevelési igényű, nemzeti, etnikai kisebbséghez tartozó gyermekek óvodai nevelésében biztosítjuk az integrációt, alapvető szabadság jogok érvényesülését, a különbözőség elfogadását, figyelembe vesszük a törvényi szabályozásokat és a gyermekek hovatartozását. Mindezek ismeretében igyekszünk élmény gazdaggá formálni óvodai életünket, amelyben meghatározó erővé válhat a gyermekeket körülvevő tárgyi és személyi környezet. Évente változó számú az intézményünkben a csonka családból érkező gyermekek aránya. Anyagi támogatásra (segélyre) rászorulók aránya számottevő. A segélyezés oka az alacsony kereset, nagycsalád, a szülő egyedülállósága valamint a munkanélküliség. A szülők az óvodával szembeni elvárásaikat megfogalmazzák, igénylik a közös programokat, az óvoda szervezésében, ahol családias légkörben tájékoztatást, tanácsot kapnak a személyiséget tiszteletben tartó nevelésről, gyermekvédelemről és pedagógiai felvilágosító tevékenységről. c.) Helyzetkép a szülők szemével. A helyzetkép felvázolásához az információt a partneri igény és elégedettség vizsgálatok elemzéséből összegeztük: A szülők azért választották az óvodánkat, mert jó híre van, ismerik az óvodában folyó nevelőmunkát, a pedagógusok felkészültségét jónak tartják és a gyermekek, jó felkészítést kapnak az iskolára. A szülők 46% jól ismeri a Helyi Óvodai Programot. Az óvodában folyó nevelőmunkával elégedettek, a játékot, mint a gyermek alapvető tevékenységét fontosnak tartják. A gyermekek kapcsolatát a felnőttekkel (óvónő, dajka) fontosnak és jónak tartják. A szülők véleménye, hogy az óvoda nagymértékben segíti a gyermek önállósodását. 410
A beszédfejlődést az iskolára való felkészítést megalapozottnak vélik. A gyerekek 83%-a szeret óvodába járni. Az óvoda eszköz ellátottságával, tisztaságával elégedettek. A szülők szívesen vesznek részt az óvoda programjain, rendezvényein, kirándulásain. 2.1
Az óvodánk személyi feltételei
Az óvoda dolgozói Felsőfokú végzettségű óvodapedagógus Középfokú végzettségű óvodapedagógus Pedagógiai munkát segítő szakképzett dajka Udvaros (részmunkaidős)
Létszám 7 fő 1 fő 5 fő 1 fő
Nevelőtestületünk tagjai szakképzettek, innovatívak, szakmai ambícióval rendelkező pedagógusok. Képesek az együttműködésre, egymás munkájának, személyiségének tiszteletben tartására, elfogadására. Minden csoportban párban dolgoznak az óvónők, heti váltásban. Az óvónői párok kialakításában törekszünk az állandóságra, a gyermek biztonságérzetének megteremtésére. Az óvodapedagógus és a dajka együttműködése befolyásolja a nevelőmunka eredményességét. Arra törekszünk, hogy kölcsönösen egymást segítő munkakapcsolat, kitűnő kooperáció alakuljon ki a csoportban dolgozó felnőttek között. Közösségünk együtt haladó, együtt gondolkodó, összefogásra képes. Empatikusak egymás problémái iránt, észreveszik, segítenek, ha valaki túlterhelt. Meghallgatják egymás véleményét, de igazodnak a közösség (többség) álláspontjához, elfogadják azt. A közösség magját jó húzóerővel, kitartással, kreativitással, jó humorral rendelkező tapasztalt törzsgárda alkotja. Hozzájuk szívesen csatlakoznak fiatal, intelligens, lelkes és ambiciózus kolléganőink. Erősségeinkhez tartoznak a jól szervezett óvodai csoportok (rugalmas napirend, jól felépített heti rend, alapos előkészület, megfelelő tervezés). Megnőtt a tevékenységek szerepe a napi óvodai életben, és jól láthatóak a játék elsődlegességének jelei. Örömünkre szolgálnak az innovatív, kreatív pedagógusaink által megszépített és kitalált családias, otthonos, esztétikus csoporttermek, aula. Elkötelezett pedagógusaink színvonalas együttműködést tartanak fenn a családokkal. Frappáns gyermeknapi rendezvényeink, hagyományőrző programjaink, jókedvünk, vidámságunk megőrzendő az elkövetkezendőkben is. Továbbképzésen az alább felsorolt szakmai kondíciókkal rendelkezünk: Közoktatásvezető óvodapedagógus szakvizsga 1 fő Óvodapedagógus fejlesztési szakirányú szakvizsga 2 fő Gordon személyiségfejlesztés: 2 fő Számítógépkezelő: 4 fő Programkészítés tanfolyam: 3 fő Néptánc elemei az óvodában: 1 fő HEFOP 3. 1. 4. 30 órás továbbképzés 3 fő. Sindelar-Zsoldos program 1 fő A kompetencia alapú programcsomagok alkalmazása- óvodai programcsomag 411
2.2
Az óvoda tárgyi, dologi feltételei
Az alábbi táblázatba foglaltuk össze az épületekre jellemző adottságokat: Helyiségek Száma Csoportszoba 4 Öltöző 4 Mosdó 4 Vezetői szoba 1 Nevelői szoba 1 Titkári iroda Felnőtt öltöző 1 Felnőtt mosdó 1 Konyha /tálaló 1 Szertár 1 Raktár 1 Folyosó 1 Udvar 1205 m2 Aula 78 m2 Kerékpártároló 1 Óvodánk esztétikailag és funkcionálisan is kielégít minden olyan igényt, amelyet egy intézménytől elvárhatnak az óvodahasználók és a dolgozók. A tornaszoba egy csoport terem, de a szerepét így is betölti, a gyermekek életterét megnövelve. Az épületet nagy területen, zöldövezetű udvar veszi körül, mindazon lehetőséget kínálva, hogy a gyermekek játék és mozgásigényüknek megfelelően önfeledten játszhassanak. Az udvari játékaink cseréjét alapítványunk támogatásával segítjük, ill. pályázati úton tudjuk újítani, cserélni. Közös rendezvényeink, ünnepeink megtartására alkalmas aulával is rendelkezünk. A berendezési és használati tárgyakban a természetes anyagok dominanciája esztétikai értékközvetítő. Az óvoda berendezési tárgyai a gyermekek testméretéhez igazodva, azok önálló használatát teszik lehetővé. Stabilitásuk a baleset megelőzését szolgálja, elemeinek variálhatósága változatos térépítéssel a gyermekek közös és elkülönülő játékának alapja. A játszópark és udvar berendezési tárgyaival minden évszakban a gazdag mozgástevékenységet szolgálja. A lefedett betonozott terület, a filagória rossz idő esetén is lehetőséget nyújt az egészséges életvitelre, a mindennapi levegőzésre. Optimális, hogy minden csoportszoba tágas, világos, külön kiszolgáló helyiséggel rendelkezik. A csoportszobák játékeszközei biztosítják a szabad játék feltételeit, az életkori sajátosságoknak megfelelően. A pedagógiai programunk végrehajtásához szükséges, a nevelőmunkánkat segítő eszközök beszerzése megtörtént -a Kt. 128 § (17) bekezdése alapján-, mely megfelel az intézmények kötelező (minimális) eszköz- és felszerelési jegyzéknek.
412
3
AZ ÓVODA FUNKCIÓI, PEDAGÓGIAI ALAPELVEINK
Az Alapprogram alapján az óvoda funkciói: - Óvó-védő (gondozó) - Szociális - Nevelő- személyiségfejlesztő Ezen funkciók alapján az óvodai nevelésünk feladatai: - Az egészséges életmód alakítása - Az érzelmi nevelés és szocializáció biztosítása, mint a nevelés kerete - Anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása Kiegészítő feladatunk: - A gyermeki személyiség kibontakoztatása az életkori, egyéni sajátosságok és az eltérő fejlődési ütem figyelembe vételével (rész képesség zavarok kiszűrése preventív fejlettségvizsgáló módszerrel /PREFER/, hátrányos helyzetű, magatartási devianciákkal rendelkező gyermekek integrált nevelése) - Tehetséggondozás Pedagógiai alapelveink - a gyermeki személyiség elfogadása, szeretete, tisztelete, alkalmazkodás az életkor sajátosságaihoz - a gyermek egyéni fejlődési ütemének megfelelő pedagógiai munka - gyakorlatias, önálló ismeretszerzésre épülő fejlesztés érvényesülése - kooperáció a gyermeknevelésben partnereinkkel - nyitottság, partnerség, pedagógiai, módszertani kultúránk megújítása, fejlesztése érdekében
413
Programunk rendszerábrája Az óvodai nevelésünk rendszere: Óvodai célok és feladatok
Fő területek
A nevelés alapvető keretei
Az egészséges életmód alakítása Érzelmi nevelés és a szocializáció biztosítása: Értelmi fejlesztés és anyanyelvfejlesztés
Fejlesztés témái Műveltség tartalmak Tűz Víz Föld Levegő
A nevelés eszközei
Játék, munka, ismeretszerzés
Ajánlott tevékenységek
Mese, vers, Rajzolás, mintázás, kézi munka Ének-zene, énekes játék Mozgás A külső világ tevékeny megismerése
Esélyegyenlőség Integráció (SNI, HH, HHH) Inklúzív nevelés Szocializáció
Sajátos nevelési igényű gyermekek fejlesztése Fejlesztő program Képesség-kibontakoztató felkészítés Sikeres iskolakezdési kompetenciák Önkiszolgálásra való nevelésJátékra való nevelés Mozgás és ritmusnevelés Beszédfejlesztés és környezet
A fejlődés várható eredménye
414
4
AZ ÓVODA NEVELÉSI CÉLJAI, FELADATAI, TARTALMA ÉS SIKERKRITÉRIUMAI
Az óvodai nevelés keretei Az óvodai nevelés általános feladatai Az óvodai nevelés feladata az óvodáskorú gyermekek testi és lelki szükségleteinek kielégítése, ezen belül: az egészséges életmód alakítása az érzelmi, az erkölcsi és közösségi nevelés és szocializáció biztosítása az anyanyelvi-, értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása. 4.1
Egészséges életmódra nevelés, az egészséges életmód alakítása
Célunk: egészséges, biztonságos környezetben a gyermekek egészséges életmódra nevelése, az egészséges életvitel iránti igényének alakítása, valamint lelki egészségének védelme, testi fejlődésének elősegítése. Feladataink: - a gyermek gondozása, testi komfortérzetének szükségleteinek, mozgásigényének kielégítése, - az önkiszolgálás feladatainak kiegyensúlyozott, türelmes légkörben történő gyakoroltatása, - harmonikus, összerendezett mozgásfejlődésének elősegítése, - a gyermek testi képessége fejlődésének segítése, - a gyermek egészségének védelme, edzése, óvása, megőrzése, - az egészséges életmód, a testápolás, az étkezés, a pihenés, az öltözködés, a betegségmegelőzés és az egészség megőrzés szokásainak alakítása, - a gyermek fejlődéséhez és fejlesztéséhez szükséges egészséges és biztonságos környezet biztosítása, környezeti ártalmak kiküszöbölése, - a környezete védelméhez és megóvásához kapcsolódó szokások alakítása, gyakorlása, környezettudatos magatartás megalapozása, a környezeti ártalmak kiküszöbölése, - megfelelő szakemberek bevonásával – a szülővel és óvodapedagógussal együttműködvespeciális gondozó, prevenciós és korrekciós testi, lelki nevelési feladatok ellátása. Célunk: a gyermek sokoldalú, harmonikus fejlődésének elősegítése, a gyermeki személyiség kibontakoztatása az életkori és egyéni fejlődési ütem figyelembevételével (ideértve a különleges gondozást igénylő gyermek ellátását is). Feladatunk: - A gyermekek gondozása, testi szükségletük, mozgásigényük kielégítése - A gyermekek egészségének védelme, edzése, óvása, megőrzése - Az egészséges életmód, a testápolás, az önkiszolgálás, a betegség megelőzés és egészségmegőrzés szokásainak alakítása - A gyermekek fejlődéséhez szükséges egészséges, biztonságos környezet megteremtése 415
-
A harmonikus, összerendezett mozgás fejlődés elősegítése, a gyermeki testi képességek fejlődésének segítése
Sikerkritérium: Az óvoda épületének balesetmentes felszereltségének biztosítása, külső és belső környezetének esztétikus kialakítása, a csoportszobák egyéni hangulatának megteremtése. - A gyermekeknek biztosítsunk mindennap a lehető legtöbb időt a szabadban való mozgásra, játékra. - A erősítjük a testápolási, öltözködési, étkezési szokásokat. - Vigyáznak a gyermekek a tisztálkodási eszközökre, az öltöző és a csoportszoba rendjére. - Egészséges fejlődésükhöz biztosítjuk a nyugodt pihenés feltételeit /friss levegő, mese, altatódal/. Tartalma: A gyermek gondozása, testi szükségletének, mozgásigényének kielégítése Óvodai felvételkor: anamnézis – testi szükségletek feltárása A fejlődés ütemének folyamatos figyelemmel kísérése (pl. testsúly, testmagasság) összehasonlító mérések A napirendet a gyermekek életkori szükségleteinek megfelelően alakítjuk ki (mozgásigény, testi szükségletek kielégítése, egészséges életmód szokásainak kialakítása) A testápolás, étkezés, öltözködés során biztosítjuk az óvodába lépéstől kezdve, hogy a gyermek önállóan, illetve az óvónő és dajka segítségével végezze a testápolási teendőket. Étkezés: A fejlődés egyik legfontosabb feltétele A szülőket tájékoztatjuk az étrendről Étkezési szokások alakítása Testápolás: A gyermekek tisztaságigényének kialakítását szolgálja A gondozási szokások terén nagy eltérések tapasztalhatók – összehangoljuk az óvoda és a család gondozási szokásait (bőrápolás, fogmosás, hajápolás, orrtisztántartása, WC-használat) Biztosítsuk a lehetőséget a teendők önálló ellátására Öltözködés: Megkívánjuk a tiszta, rendezett ruházatot, a réteges öltözködést biztosításához a szülők segítségét kérjük Váltócipő használata kötelező Előtérbe helyezzük a praktikus öltözködést Szabad mozgás: - Mindennap biztosítjuk a szükséges feltételeket (télen is) - Környezetünkben adódó lehetőségek (játszótér, mozgásos-, verseny-játékok terepen) kihasználása Alvás - A nyugodt pihenés feltételeit biztosítjuk (csend, biztonság, friss levegő) - Elalvás előtt mese, altatóének - Figyelembe vesszük a gyermekek eltérő alvásigényét 416
A gyermekek egészségének védelme, edzettségének biztosítása - Egészségük megőrzéséhez fontos, hogy edzettek legyenek, ezért minden időszakban sokat tartózkodunk a friss levegőn, futkározhatnak, szabadon mozoghatnak. - Eltérő mozgásigényük kielégítésére hetente több alkalommal futó-kocogó lehetőség szervezése – a felnőttekkel együtt. - 4-5 éves korban prevencióként fejlesztő tornát iktatunk be a mindennapos testnevelésbe, gerinc deformitások megelőzése, lábboltozat erősítése céljából A gyermekek fejlődéséhez szükséges egészséges környezet megteremtése - Az óvoda és környezete tiszta, esztétikus legyen Óvoda udvar: - A füves szabad terület alkalmat ad a szervezett mozgásos tevékenységekre. A gyermekek szabad mozgását, edzését a különböző ügyességi játékokkal, mászókákkal, mászókötelekkel biztosítjuk. Csoportszoba: - Barátságos, esztétikus legyen a berendezése, mely biztosítja a gyermekek jó közérzetét. - A különböző tevékenységekhez elkülönített részeket, „kuckókat” alakítunk ki. - Élősarok kialakítása. Öltöző: - Biztosítson minden feltételt a nyugodt vetkőzéshez, öltözéshez - A szülők részére legyen egy esztétikus tájékoztatótábla, melyen az óvodai munkáról tájékoztatást kapnak. Mosdó: - Megfelelő méretű eszközök és intimitást biztosító elhatárolók segítsék a szükségletek kielégítését. 4.2
Érzelmi nevelés és társas kapcsolatok
Célunk: a gyermekek kiegyensúlyozott, egészséges éntudattal rendelkező, harmonikus személyiségének kibontakoztatása az egyéni képességek figyelembevételével, valamint erkölcsi és akarati tulajdonságaik fejlődésének elősegítése közös élményekre épülő közös tevékenységek gyakorlása által. Feladataink: - érzelmi biztonság, állandó értékrend, otthonosság, derűs, kiegyensúlyozott, szeretetteljes légkör biztosítása, - a gyermekek szeretetteljes fogadása óvodába lépéskor, annak biztosítása, hogy a gyermeket már óvodába lépéskor kedvező érzelmi hatások érjék, - az óvodapedagógus óvoda alkalmazottai és a - gyermek, gyermek-dajka, gyermek – gyermek, valamint az óvodai alkalmazottak egymás közötti kapcsolatát pozitív attitűd, érzelmi töltés jellemezze, - a gyermek erkölcsi és szociális érzékenységének, éntudatának alakulása, önkifejező és önérvényesítő törekvéseinek segítése, - kellő lehetőséget teremtünk arra, hogy gyermekeink kielégíthessék társas szükségleteiket, a különbözőségek elfogadására és tiszteletére neveljük őket,neveljük a gyermekeket annak elfogadására, hogy az emberek különböznek egymástól, neveljük őket a különbözőség tiszteletére, 417
- a közösségi élményeken alapuló tevékenységek gyakorlása közben a gyermekek erkölcsi tulajdonságainak, együttérzésének, segítőkészségének, önzetlenségének, és figyelmességének erősítése, - a közös élményeken alapuló tevékenységek gyakorlás közben akaratuk, önállóságuk, önfegyelmük, kitartásuk, feladattudatuk és szabálytudatuk fejlődésének elősegítése, ezáltal szokás- és normarendszerük magalapozása, - a gyermekek nyitottságára alapozva annak elősegítése, hogy gyermekeink rácsodálkozzanak a természetben és emberi környezetben megmutatkozó jóra, szépre és tiszteljék, becsüljék azt, - szűkebb és tágabb környezetük megismertetése, mely a hazaszeretet, a szülőföldhöz való kötődés alapja, - a gyermeki magatartás alakítása érdekében az óvoda valamennyi dolgozójának modellértékű kommunikációja, bánásmódja és viselkedése a gyermeki magatartás alakítása érdekében, - kiemelt figyelmet igénylő gyermekek esetében szükség szerint különös figyelemmel működik együtt az óvoda a speciális felkészültségű szakemberekkel. - fokozott törődés a hátrányos helyzetű, halmozottan hátrányos helyzetű, sajátos nevelési igényű, elhanyagolt illetve kiemelkedő képességű gyermekekkel, megfelelő szakember (pszichológus, logopédus, gyógypedagógus, konduktor, stb.) segítségével.
Célunk: érzelmi biztonságot nyújtó, szeretetteljes, családias légkör megteremtése a beszoktatástól az óvodáskor végéig. Feladatunk: Érzelmi biztonságot nyújtó, szeretetteljes, családias légkör megteremtése a befogadástól az óvodáskor végéig A gyermek-gyermek, a felnőtt-gyermek pozitív érzelmi töltésű kapcsolatának kialakítása. Az érzelmekre épülő kapcsolatteremtő és megtartó képességek formálása, erősítése a társas kapcsolatok létrehozása érdekében A gyermekcsoportokban az együttműködés, az együtt játszás, együtt dolgozás képességét kialakítjuk és gyakoroltatjuk. Sikerkritérium: - Óvodánk különös hangsúlyt fektet a családias, szeretetteljes, nyugodt, élménygazdag óvodai élet feltételeinek megteremtésére. - Az új gyermekek befogadása, beszoktatása igény szerint szülők részvételével is történhet. - Az óvodába lépő gyermekek első művészeti élménye az óvónő mesélése, verse, éneke. - Minden csoport kialakítja jelképeit, szimbólumait, ezzel is fokozza a gyermekek összetartozását.
Tartalma: Érzelmi biztonságot nyújtó, szeretetteljes, családias légkör megteremtése a beszoktatástól az óvodáskor végéig Az óvodáskorú gyermekek jellemző sajátossága a magatartás érzelmi vezéreltsége. Családias légkörben a gyermeknek kialakul az érzelmi kötődése társaihoz és felnőttekhez egyaránt. Ez olyan alaphangulatot ad, ami kapcsolatteremtésre, cselekvésre, tevékenységre ösztönöz. 418
Legyen minden óvodai csoportnak hagyománya, szokása, szimbóluma, ami sajátos, egyéni színezetet biztosít, és mélyíti a gyermekek összetartozását, együttérzését. A befogadás időszaka meghatározza gyermekek érzelmi kötődését az óvodához. Az óvodába lépés előtt családlátogatást végzünk. Amikor a gyermekek az óvodával ismerkednek, akkor ebbe a folyamatba bevonjuk a szülőket is, a nevelési év kezdetén mindkét óvodapedagógussal részt veszünk ebben a tevékenységben. Biztosítjuk, hogy ebben az időszakban -ha a gyermek igényli-, a meglévő tárgykapcsolatai megmaradjanak az óvodában is. Az óvónő megteremti a lehető legnyugodtabb feltételeket a gyermekek közösségbe történő beilleszkedéséhez, lehetőséget ad arra, hogy a gyermekek szüleikkel együtt ismerkedjenek az óvodával. A befogadás időszakában lehetőleg mindkét óvodapedagógus vegyen részt, és a dajkával együtt gondosan készítsék elő ezt az időszakot. Már a befogadás ideje alatt a szokásainknak megfelelően végezzük a mindennapi tevékenységeket. A gyermekeknek lehetőségük van minél többször érdeklődésüknek megfelelő tevékenységet választani, hogy gyakran átélhessék a belülről táplálkozó érdeklődést, motivációs állapotot. A gyermekek minden pozitív aktivitását támogatjuk. Mindenkor készen állunk arra, hogy a gyermekek számára élményszerzési lehetőséget, tevékenységeket ajánljunk, támogatjuk a gyermek kezdeményezéseit, segítjük kivitelezését. Megteremtjük a társas élet kialakításának feltételeit. Társas, közösségi tevékenység A jó közösséget mindig egyéniségek alkotják, mégpedig olyanok, akik egyéni akaratukat, ambíciójukat, vágyaikat képesek a közösség keretein belül is megvalósítani. A gyermekek egymás közötti és a felnőttekkel való kapcsolatában egyaránt a szabadságra, a nyíltságra és az őszinteségre kell építenünk. Neveljük őket arra, hogy elfogadják, tiszteljék társaik különbözőségét. Az óvoda nyitottsága, hagyományok teremtésével, nyilvános közös programok, ünnepek segítségével tovább növelhető. A társas élet kialakításában a fejlődés várható eredménye Ragaszkodik a csoporttársaihoz és a csoportban dolgozó felnőttekhez, Tud alkalmazkodni a csoportban kialakult szokásrendszerhez, A játékszeren megosztozik a társaival, Segíti a társait a tevékenységekben, Türelmesen meghallgatja a felnőtteket és a társait, Az udvariassági formák betartásával kommunikál, Érdeklődik társai iránt, Konfliktushelyzetekben társaival egyezkedik, Képes az együttérzésre, Számon tartja társait, érdeklődik hiányzásának okáról. Együtt érez társaival, képes a másság különbözőségek elfogadására, tiszteletére. Szocializáció szempontjából, nagyon fontos önállóságának, önfegyelmének, kitartásának, feladattudatának, szabálytudatának fejlődése, a szokás- és normarendszerének megalapozása a közös élményekre épülő tevékenységek gyakorlásával.
A gyermek - gyermek, a felnőtt - gyermek pozitív érzelmi töltésű kapcsolatának kialakítása, az érzelmekre épülő, kapcsolatteremtő és megtartó képességek formálása, erősítése. 419
A gyermekek pozitív kapcsolata csak akkor alakul ki, ha jól érzik magukat a csoportban. Bizalmuk, biztonságuk kialakulását elősegíti a gyermekek nyitottsága és az óvoda felnőtt közössége. Ebben kiemelkedő szerepe van az óvodapedagógusnak és a dajkának. A felnőtt - gyermek kapcsolatában a következő elvek jelenjenek meg: - A felnőtt parancsolás helyett igyekezzen kérdezni. (Ezzel elérhető, hogy a gyermekek igénye, akarata, energiája nincs visszafogva, hanem más irányba terelhetővé válik). - Alakítsa ki a program ill. a házirend által meghatározott fő szabályokhoz alkalmazkodva a közösségi élet szabályait. Legyen képes nevelési taktikát váltani, ha egymást követően eredménytelennek érzi a befolyásolását. - A felnőtt segítse a gyermek kapcsolatok kialakulását, formálja úgy, hogy a közösség többi tagjához is kapcsolódjanak. - A felnőtt orientálja a gyermekek érzésvilágát a kialakult konfliktusok kezelése, feloldása, feldolgozása során. - A felnőtt bátorítson minden gyermeket, annak érdekében, hogy a belső elégedettsége, pozitív énképe kialakuljon. - Az agresszív gyermek lehetőleg ne kapjon figyelmet agresszivitása által. A negatív viselkedési mintát szándékosan mellőzni szükséges. - A gyermek viselkedéskultúráját fejlessze a felnőttek példája, bátorítása, türelme és az a szemlélete, ami a sikert észre véteti, és a sikertelenséget segít elviselni. - Tiltás helyett a felnőttek adjanak választási lehetőséget a gyermekeknek, hogy önálló döntéseket hozhassanak. - A felnőtt használja fel a humort a szeretetkapcsolat kialakításához. A humor a feszültséget feloldja, a görcsösséget megszünteti. A fejlődés elvárható eredménye Az eddig kialakult óvodai szokások a gyermekek igényévé válnak. A közös tevékenységekben aktívan részt vesznek. Számba veszik a csoport tagjait, érdeklődnek a hiányzók után. Figyelmesen, türelemmel hallgatják meg az óvónő és a társaik közlését, kérdését. Ébredezik bennük a közösségi öntudat, örülnek a közösen elért sikereknek. Kialakul a csoport élete iránti érdeklődés. Természetes szükségletté válik a közös tevékenység. Érzelmileg és értelmileg egyaránt elfogadják és követik az óvónő kérését, útmutatását. Felfogják az alapvető metakommunikatív jelzéseket (elismerés, nem tetszés, öröm, biztatás, szomorúság). Spontán alakuló kiscsoportokban képesek együttműködni egy-egy tevékenység, feladat elvégzésében, elfogadják a tennivalótól függő alá-, fölé- és mellérendelési viszonyokat. 4.3
Az anyanyelvi, az értelmi fejlesztés és nevelés megvalósítása
Célunk: hogy az óvodáskor végére a gyermekek egészségesen fejlődő, harmonikus személyiséggé váljanak, rendelkezzenek olyan készségekkel, képességekkel, beszédkultúrával és kifejezőkészséggel, melyek alkalmassá teszik őket a zökkenőmentes iskolakezdésre. „Az anyanyelvi megvalósítandó feladat.”
nevelés
valamennyi
420
tevékenységi
forma
keretében
Óvodáinkban a gyermekek érdeklődésére, kíváncsiságára, mint életkori sajátosságokra építve változatos tevékenységet biztosítunk számukra, melyeken keresztül tapasztalatokat szerezhetnek természeti és társadalmi környezetükről. Az anyanyelv fejlesztése és a kommunikáció különböző formáinak alakítása beszélő környezettel, helyes mintaadással és szabályközvetítéssel (a javítgatás elkerülésével) az óvodai nevelő tevékenység egészében kiemelt jelentőségű. Az anyanyelv ismeretére, megbecsülésére nevelés közben a gyermekek természetes beszéd és kommunikációs kedvének fenntartására és ösztönzésére törekszünk. Különösen nagy figyelmet fordítunk a beszédkedv fenntartására, a gyermekek meghallgatására, a gyermeki kérdések érvényesülésére, s a válaszok igénylésére. További feladatunk: - olyan elfogadó, szeretetteljes légkör megteremtése, melyben a gyermekek bátran elmondják gondolataikat, - a gyermekek szókincsének bővítése, - változatos tevékenységek biztosítása a gyermekek meglévő tapasztalataira, élményeire és ismereteire építve, - egyéni érdeklődési kör figyelembevétele, - további élmények biztosítása, melyben tapasztalatot szerezhet az őt körülvevő természeti és társadalmi környezetéről, - a gyermek spontán szerzett tapasztalatainak, ismereteik rendszerezése, bővítése, különböző tevékenységekben és élethelyzetekben való gyakorlása, - az értelmi képességek (érzékelés, észlelés, emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás) és kreativitás alkotóképesség fejlesztése. - Valamennyi értelmi képesség, különösen a képzelet és a kreativitás fejlődését elősegítő, ösztönző környezet biztosítása. 5
AZ ÓVODAI TEVÉKENYSÉGÜNK KERETE, A NÉPHAGYOMÁNYŐRZÉS
Néphagyományőrzés, népszokások: Célunk, hogy a jeles napokhoz kötődő szokások, néphagyományok felelevenítésével a gyermekek megismerjék kulturális értékeinket, helyi hagyományainkat ill. az óvodában hagyománnyá vált ünnepek, rendezvények erősítsék a család – óvoda kapcsolatát. Feladatunk: - Hagyományőrzés, népi kultúra ápolása, értékeinek beépítése a kisgyermekek nevelésébe - Népszokások eredetének, jelképeinek, a hozzájuk kapcsolódó népi játékok, népmesék, népdalok megismertetése - A népi kismesterségek /pl. fazekasság/ alapjainak elsajátíttatása a gyermekek életkorának megfelelően - Népi hangszerekkel való ismerkedés
421
Sikerkritérium: - Megismertetjük gyermekeinkkel Hajdúszoboszló történetét, kulturális értékeit (múzeumlátogatás). - Óvodásaink megismerik a jeles napokhoz kapcsolódó népi szokásokat, életkori sajátosságaiknak megfelelően, a népi kismesterségek alapjait, az évszakonkénti ünnepkörökhöz kapcsolva. - Az óvoda hagyományos rendezvényeibe, ünnepeibe bevonjuk a családokat is, a közös élmények elmélyítik a társas kapcsolatokat (Mikulás, Advent, Farsang, Gyermeknap stb.). Tartalma: Településünk régi múltra tekint vissza, ez azonban már nem érezhető a néphagyományok területén, mivel eltűnőben vannak a helyi népszokások az egyre városiasodó Hajdúszoboszlón. A vallási ünnepeket, illetve a magyar nép ünnepköreit azonban a településen és a családok többségénél is megtartják. Az óvodánkban is minden alkalmat megragadunk a hagyományok, ünnepek kialakítására. Érvényesítjük a fokozatosság, a folyamatosság, a rendszeresség elvét. A gyermeki személyiségre építőleg hat a hagyományápolás, ünnepelés, mert mély érzelmi töltést ad neki, aktív résztvevője ezeknek. Arra törekszünk, hogy az ünnepnap legyen más a többi naphoz képest, ez elsősorban külsőségekben nyilvánuljon meg. Az ünnep gazdagságát a meghittségben és érzelmekben is kifejezzük. Erősítjük a család - óvoda kapcsolatát azzal, hogy mintát adunk, a hagyományok ápolásában. Az ünnepeinken rész vesznek a szülők és a családtagok is. Ünnepek az óvodában: - Szüreti kavalkád, születésnapok, névnapok, Mikulás Karácsony, Farsang, Anyák napja, gyermeknap, évzáró. - Várakozás az ünnepre: Advent, Húsvét. - Jeles napok. A ma élő települési hagyományok, jeles napok, melyekkel a gyermekek ismerkedhetnek: - Majális - Városnap, főzőnapok - Lovas napok - Szilveszteri csergetés Az óvodánkban ünnepelt jeles napok és azok jellemzői (időrendi sorrendben): Az ősz jeles napjai: Mihály nap (szeptember 29.) - Tapasztalják meg a természet változását. Irányítással végezzék a termések gyűjtését, figyeljék, hogyan történik tárolásuk. Hallgassanak állatokról népmeséket, mondókákat. - Gyűjtsék a természet kincseit, rendezzék el, díszítsék velük csoportszobájukat. Végezzenek befőzést az óvónő segítségével. - Tanuljanak névcsúfolókat, vásári kikiáltó ritmust. Készítsenek vásárfiát, egyszerű népi játékokat. - Vegyenek rész vásári forgatagban. Ismerkedjenek a népi hangszerekkel, népzenével. - Segítséggel rendezzék be a vásár helyszínét, árulják portékáikat. - Játsszanak énekes népi játékokat, ismerjenek meg néhány ügyességi, illetve sportjátékot. Állatok napja (október 4.) - Kedvenc háziállatok meglátogatása - Állatokról szóló dalok, versek, mondókák, mesék felidézése Szüret (október 15.-től)- Szüreti kavalkád 422
- Hallgassanak éneket, mondókát almáról, szőlőről, szüretről. Szemezzék a szőlőt, zúzzák, préseljék, kóstolják a mustot. - Ismerjenek meg egyszerűbb énekes játékokat, gyűjtsék, válogassák az ősz gyümölcseit. - Tudjanak verset, mondókát, dalos játékot a szőlőről. A nagyobbak szüreten vesznek részt, ahol bekapcsolódnak a szőlőszedésbe, préselésbe /családi háznál/, ill. a szüreti kavalkád keretében az egyik csoport ezt a tevékenységet felügyeli, ezt mindenkinek ki is lehet próbálni A tél jeles napjai: Advent (november 30. utáni első vasárnaptól a negyedik vasárnapig) Mikulás (december 6.), Luca nap (december 13.), Karácsony (december 24-25-26.) - Ismerkedjenek az advent jelképeivel: koszorú, naptár. - Rövid dalt, mondókát vagy verset tudjanak a Mikulást és a Karácsonyt várva. Készítsenek egyszerű ajándékot szüleiknek. - Figyeljék a vízbe tett cseresznyeágat, az ültetett Luca-búzát. - Ismerkedjenek a karácsonyi népszokásokkal, készítsenek egyszerű fenyődíszt az otthoni karácsonyfájukra. - Mikulás és Karácsony előtt tanuljanak egy ünnepi köszöntő verset, mondókát, éneket. - Luca naptárt is készítsenek, figyeljék az időjárást. Készítsenek asztaldíszeket. Ismerjék meg az ünnepi készülődés étkezési szokásai Farsang (vízkeresztelőtől hamvazószerdáig) - Egyszerű technikával díszítsenek papírálarcot, öltözzenek jelmezbe, ha kedvük van, utánozzák az óvónő táncos mozdulatait. - Tanuljanak egyszerűbb dalt vagy mondókát. - Segítsenek jelmezük, maszkjuk elkészítésében, a csoportszoba feldíszítésében A tavasz jeles napjai: Víz Napja (március 22.) - Látogatás a víztoronyhoz - Vízminta vétel a közeli kis patakból, víztisztítás /ülepítés/ Húsvét (az első tavaszi napéjegyenlőség utáni holdtöltére következő vasárnap) - Tanuljanak locsoló verset, fessenek tojást óvónőjük segítségével. - Díszítsék csoportszobájukat. Föld Napja (április 22.) - Vetélkedő a természetvédelemről /életkoruknak megfelelően/ - Szelektív hulladékgyűjtés Május elseje - Egyszerűbb díszeket készíthetnek a májusfára, segítsenek a díszítésben. Az óvónő és a nagyobbak által feldíszített fát járják körbe tavaszi dalokat énekelve.
423
6
AZ ÓVODAI ÉLET TEVÉKENYSÉGFORMÁI:
6.1
Játék:
A játék a személyiség fejlesztés és az óvodai nevelés legfontosabb és legfejlesztőbb hatékonyabb eszköze, olyan komplex tevékenységforrás, amelyet tudatosan felhasználunk a nevelés folyamatában a célok eléréséhez. Célunk: kreatív alkotó légkör biztosítása, melyben a gyermekek feszéjezettség nélkül tudnak önállóan vagy társaikkal elmélyülten, önfeledten játszani, valamint a gyermekek szabad képzettársításának elősegítése minél sokrétűbb tevékenység által.
Feladatunk: - A játékhoz szükséges feltételeket biztosítjuk. - A szűkebb és tágabb környezetből szerzett gyermeki benyomások feldolgozásának biztosítása a szabad játékban. - A 3-6-7 éves korban megjelenő játékfajták, s azok tartalmának, minőségének gazdagítása, a gyermekek egyéni sajátosságainak figyelembevételével. - A gyermekek élményeinek, vágyainak többszöri átéléséhez a feltételek biztosítása A gyermekek beszédkészség fejlesztése a játékban. - Az óvónő játéksegítő metódusai, tudatos jelenléte a folyamatban. - A szabad játék során az óvónő óvodapedagógus tudatos jelenléte biztosítja a gyermek számára az önállóságot és a szabadságot: - Figyelünk a szabad játék túlsúlyának érvényesülésére. - szükség esetén és igény szerint bekapcsolódás a játékba, együttjátszás a gyermekekkel, - támogató, serkentő, ösztönző magatartástanúsítása a játékban, Sikerkritérium: - A játékhoz szükséges feltételeket biztosítjuk. - A 3-6-7 éves korban megjelenő játékfajták, s azok tartalmának, minőségének gazdagítása, a gyermekek egyéni sajátosságainak figyelembevételével. - Az óvodapedagógusaink őszinte játéka, mély átérzésre serkenti a gyermekeket. - A játékos tevékenykedtetésnek, a rajzolásnak, festésnek, korongozásnak, szövésnek, tárgykészítő népi játékoknak, stb. kialakítjuk az állandó helyét. - Sok és sokféle eszközt biztosítunk a gyermekek játékához, pl. a gyakorló játékhoz, melyek a gyermekek pszichikus funkcióit fejlesztik, vagy a hagyományos szerepjátékokhoz szükséges kellékek, amelyek a gyermekeket ösztönzik az élmények, tapasztalatok többszöri átélésére. Tartalma: A gyermekek a tevékenységek során szerzett benyomások, tapasztalatok, élmények alapján tanulnak, s általuk fejlődnek. A gyermekek legfőbb tevékenysége a játék, mely áthatja az egész napos tevékenységet. Rugalmas napirendünk lehetővé teszi, hogy a játéktevékenység megfelelő teret kapjon, mely összekapcsolja a gyermekek különböző tevékenységeit. A játéktevékenység közben egyéni adottságaikhoz mérten fejlődnek értelmi képességeik: érzékelés, észlelés, figyelem, emlékezet, képzelet, képszerű, szemléletes gondolkodás. 424
A gyermekek örömmel, teljesen önként játszanak, az óvodapedagógus feladata, hogy a váratlanul adódó lehetőségeket is kihasználva érdeklődésüket, kíváncsiságukat kielégítse. Igyekszünk a napirenden belül elegendő időt és helyet biztosítani a játék, a szabad játék számára Ötleteket, lehetőségeket, helyzeteket teremtünk a sokszínű játék kialakulásához. Az egyéni élményeken túl, közös élményszerzési lehetőségek biztosításával hozzájárulunk a játék fejlesztéséhez. Szükség esetén bekapcsolódunk a játékba, együtt játszunk a gyermekekkel. Lehetőséget adunk a gyermek számára olyan szituációk átélésére, ahol megismerhetik a felfedezés, a kutatás örömeit. Jót és jól játszani – ez a gyermek dolga az óvodában. Az óvodapedagógus feladata megfigyelni a gyermek játékát, felhasználni azt saját nevelési céljai elérése érdekében és szükség esetén, indirekt módon befolyásolni. Az élmény, legyen az a gyermek egyéni élménye, melyet a családból, a környezetből hoz az óvodás, vagy legyen az óvodai társakkal átélt élmény, rendkívüli jelentőséggel bír az életre való felkészítés folyamatában. A különböző szituációk megteremtése, az élménynyújtás, az óvónő tudatos, átgondolt munkáját feltételezi. A lényeg, hogy a gyermekek élményeiket tevékenységekben éljék meg. A játék az ismeretszerzés legfontosabb tere A játék a legfontosabb személyiségfejlesztő eszköz az óvodás gyermek életében, mert benne minden tanulási tartalom: ismeret, jártasság, készség megjelenik. Óvodánkban a tevékenységekben megvalósuló tanulás jellemző, melynek lehetséges formái: utánzás, minta- és modellkövetés, magatartás és viselkedés tanulás, spontán játékos tapasztalatszerzés, cselekvéses tanulás, kérdésekre épülő ismeretszerzés, óvónők által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés, gyakorlati problémamegoldás. Az ismeretszerzés (tanulás) alapvetően életszerű és érzelmi megközelítésű, egyéni tapasztalatszerzésen, élménygyűjtésen alapul. Szabad alkotásokkal, logikai konstrukciókkal, rengeteg mozgáslehetőséggel valósul meg, segítve önkifejezésük, tudásvágyuk, és személyiségük természetes fejlődését. Kedvező helyzeteket és kereteket teremtünk arra, hogy az érdeklődésüket felkeltsük és fenntartsuk eszközökkel, könyvekkel, kirándulásokkal, megfigyelésekkel, kísérletekkel, érzelmi motivációkkal. A gyermekek különleges kívánságait kielégítjük, pl. különleges ős és egyéb állatok, növények, bolygók és az űr érdekességeinek magyarázatával, képnézegetéssel, beszélgetésekkel és ezek feldolgozásával, mozgással, vizuális tevékenységgel, történetekkel, kommunikációs játékokkal. Az ismeretszerzés kötetlen formában történik. Kivétel ez alól a testnevelés, a sport, valamint azok a programok, amelyeken az egész csoport részt vesz: kirándulás, színház, vásárlás. A kötetlenség egyéni vagy mikrocsoportos tevékenységet jelent, amelyben a gyermekek öntevékenyen részt vesznek, az óvodapedagógus azonban tudatosan tervez. A tervezett témakörök feldolgozása nap, mint nap folyamatosan, játékosan, a játékidőben történik. Minden hónap más és más témakör körül forog: évszak, közlekedés, testünk, ünnepek, modulok (kompetencia). Az óvodapedagógus az egy hétre tervezett keretanyagot a saját döntése alapján osztja be a hét napjaira, melyben minden terület komplexen szerepel. Az adott napon a témakörök feldolgozásával mindig más tartalom kap nagyobb hangsúlyt. A fejlődés elvárható eredményei a játékban: Megértik és elfogadják játszótársaik elgondolását. Alkalmazkodnak a játék szabályaihoz. Önállóak a játék előzetes, közös tervezésében, a szerepek kiválasztásában, a játékszerek és eszközök megválasztásában. 425
A barkácsoláskor létrehozott eszközt felhasználják játékukban és a dramatizáláshoz. Konstruáló játékokból bonyolultabb alkotásokat készítenek. Játékhelyzetekben újraalkotja a felnőttek tevékenységét Kedves játékszereit is át tudja adni. Szívesen bábozik, dramatizál. Szívesen vesz részt a szabályjátékokban, egészséges versengés jellemzi: vereségit, győzelmeit elfogadja. 6.2
A környezet tevékeny megismerése
A környezettel való ismerkedés a kisgyermek alapvető szükséglete. A gyermekek kíváncsiságuk, érdeklődésük, aktivitásuk során tapasztalatokat szereznek a társadalmi és természeti közvetlenebb és tágabb természeti- emberi- tárgyi környezetükről. A valóság felfedezése során megismerik a szülőföld, a hazai tájak értékeit, az ott élő emberek hagyományait, néphagyományait, a tárgyi és természeti kincseit, lakókörnyezetüket, az ott élő embereket, a helyi hagyományokat és néphagyományokat, a tárgyi kultúra értékeit, megtanulják azok szeretetét, védelmét is. A tevékenység célja: A természeti és társadalmi közvetlen és tágabb környezet felfedezése során olyan tapasztalatok megszerzése, készségek és képességek kialakítása, amelyek az életkoruknak megfelelő biztonságos eligazodáshoz és tájékozódáshoz szükségesek, valamint a természetet szerető és védő emberi értékek alakítása, környezettudatos magatartás megalapozása. Célunk, a közvetlen és tágabb környezet megismertetése a gyerekekkel, pozitív érzelmi viszonyok kialakítása a természeti – emberi – tárgyi világ értékei iránt. A közvetlen környezet megismerése közben a gyermekek mennyiségi, alaki, nagyságbeli, tér- és síkbeli szemléletének alakítása. Példamutatásunkkal a környezet védelmére, értékeinek megőrzésére nevelés. Feladatunk: - 3-6-7 éves korban tervezhető hagyományos és helyi tartalmak összeállítása a környezetük értékeinek felfedezése érdekében - A gyermekek kommunikációs készségének fejlesztése a közvetlen tapasztalat – és ismeretszerzés során A tevékenység differenciált szervezeti formáinak megteremtése - a gyermekek spontán érdeklődésére, kíváncsiságára, élményeire, tapasztalataira épülő új ismeretek kiválasztása, - változatos tevékenység biztosítása a tapasztalatszerzés, élménygyűjtés, felfedezés során, - a 3-6-7 éves korban tervezhető hagyományos és helyi tartalmak kiválasztása a környezetünk értékeinek felfedezése érdekében, - a környezet szépségének, harmóniájának felfedezésére, védelmére, óvására nevelés, - a környezetvédelem alapjainak megismertetése (föld, víz, levegő, növény és állatvilág, tájvédelem), - környezetbarát szokások megalapozása (takarékoskodás a vízzel, papírral, hulladékkezelés, szelektálás), - a tárgyi feltételek biztosítása a természetben való folyamatos tevékenységhez, 426
- a környezethez fűződő pozitív érzelmek alakítása, a negatívumok eléutasítása - ökológiai összefüggések, törvényszerűségek megtapasztalása - környezettudatos környezeti nevelés megalapozása, tárgyi feltételek biztosítása, takarékosság – víz, energia, papír – szelektív hulladékgyűjtés - a környezetünkben fellelhető „természeti kincsek” feldolgozása, újrahasznosítása - a „zöld jeles napok” kiemelt szerepe a környezettudatos munka során - egészséges életmód alakítása - a gyermekek kommunikációs készségének fejlesztése, önálló véleményalkotásának, döntési képességének segítése, - megfelelő ismerethordozók biztosítása a tőlünk távollevő tájak, emberek, növények, állatok, tudományos jelenségek megismeréséhez. Sikerkritérium: - A közvetlen környezet megszerettetése érdekében az óvónők felmérik, hogy a környezetükben milyen értékek vannak, amelyek a 3-6-7 éves korosztályhoz közel hozhatók. - A környezeti értékek felfedeztetése során első helyre kerülnek a szép, esztétikus jelenségek, az emberi-tárgyi értékek megláttatása. A felnőttek példaadásával alakítjuk a gyermekek attitűdjeit a környezet megbecsülésére. Környezetvédelmi tevékenységek szervezése: pl. szelektív hulladékgyűjtés megismerése, állatvédelem, gondozás Tudja nevét, születési helyét, idejét, lakcímét, szülei, testvérei nevét. Ismeri szűkebb lakóhelyét, az ott található közintézményeket. Környezetében jól tájékozódik, magabiztosan mozog. Ismeri és alkalmazza a gyalogos közlekedés alapvető szabályait. Ismeri a testrészeket, érzékszerveket azok funkcióját, védelmét, ápolását. Megkülönbözteti az évszakokat, napszakokat, figyel a természet jelenségeire, történések okaira, kísérletezik. Ismeri a színeket, azok világosabb és sötétebb árnyalatát. Információkat gyűjt a környezetéből, a felfedezés vágya hajtja. Felismeri az időjárás és az öltözködés összefüggéseit. ismeri az egészséges életmód alappilléreit. Ismeri a környezetükben élő növényeket, állatokat, azok gondozását, védelmét. Ismeri az ünnepekhez kapcsolódó hagyományokat, népszokásokat. Kialakulóban vannak a természeti és társadalmi környezet megóvásához és megbecsüléséhez szükséges magatartásformák. Tartalma: A környezet megismertetésén keresztül lehetőséget biztosítunk ahhoz, hogy a gyermekek minél több tapasztalatot szerezzenek az őket körülvevő természeti és társadalmi környezetből. A gyermek élményeire építve, spontán érdeklődésére, kíváncsiságára, érzelmére, megismerési vágyára támaszkodva bővítjük ismereteit, illetve a meglévőket elmélyítjük. Megfigyeltetjük az évszakok szépségét, változásait, színeit, időjárását, növényeit, valamint az ember és az állatvilág évszakokhoz kapcsolódó jellegzetes tevékenységeit, viselkedését. Terméseket, leveleket, az évszakra jellemző tárgyakat, képeket gyűjtünk. Meglátogatjuk a közelben lakó csoporttársakat, beszélgetünk a családról. Megismertetjük az óvoda közvetlen környezetét, pl. Óvoda udvara, utcája, boltjai, itt élő állatok (galambház), növények és a távolabbit. Pl. Zöldségpiac, Művelődési Központ, fürdő-park, Vasútállomás, buszpályaudvar, debreceni Nagyerdő, debreceni Bábszínház és Állatkert, stb. Így gyakorolják 427
és betartják a közlekedés szabályait, megkülönböztetik a jobbra, balra irányokat. A környezet megismerése áthatja a gyermekek életét, az óvodai tevékenységek egészét. A gyermek meglévő ismereteire alapozva, lehetőséget adunk, hogy az alkalmi és folyamatos megfigyelés, gyűjtés, szimulációs játék, egyszerű kísérlet alkalmával minél több érzékszerv bevonásával tapasztalhasson. Gyermekközelbe hozzuk, segítjük a szervezett, és spontán szerzett tapasztalatok feldolgozását. Biztosítjuk a feltételeit annak, hogy az óvodában élősarok, konyha és/vagy virágoskert igény szerint működjék, lehetőségeinkhez mérten próbálkozunk kisállatok tartásával is. A tapasztalatszerzés lehetőség szerint, mindig a valódi környezetben történik (udvaron, óvoda környezetében, szabad természetben, elérhető távolságban környékünkön fellelhető természeti és társadalmi környezetben). A közvetlen környezet tárgyait, -akár az épületeket ismeg tudják számolni legalább tízig, össze tudják hasonlítani mennyiség, nagyság, forma, szín, stb. szerint. Az óvodánkban a gyermek életkori sajátosságait figyelembe véve a matematikai tartalmú ismeretek szerzésének több formája valósulhat meg (mint már a játék résznél említettük): utánzásos, minta-modellkövető, spontán játékos tapasztalatszerzésre, az óvodapedagógus által irányított megfigyelésre épülő tapasztalatszerzés, gyakorlati problémafelvetés és feladatmegoldás, a gyermeki kérdéseke, válaszokra adott magyarázatok, az óvónő által kezdeményezett foglalkozások A minket körülvevő világ mennyiségi, formai kiterjedésbeli összefüggéseinek felfedezése, tapasztalása játékos formában, a gyermekek igényeihez, ötleteihez igazodva. A gyermekek matematikai érdeklődésének felkeltése, az elemi ok-okozati összefüggések felismertetése, megtapasztalása. A logikus gondolkodás megalapozása. A tevékenységek végzése, a folyamatos cselekedtetés rengeteg olyan szituációt hoz felszínre, ahol természetes környezetben folyhat a matematikai tapasztalatok szerzése. A perceptuális, a motoros, a verbális és a szociális tevékenységek aktív átélése együttesen nyújt lehetőséget a matematikai ismeretek és összefüggések megláttatására. A korábban mozaikszerűen megszerzett benyomásokat rendszerezzük, a megfigyelések, tapasztalatok körét szélesítsük, a spontán tanultakat rögzítjük. Tevékenykedés közben a megismerő képességek (érzékelés, észlelés, megfigyelés, emlékezés, tapasztalás, megértés, problémalátás, problémamegoldás) fejlesztése szinte észrevétlenül megvalósítható. Játék és szabadidőben folyamatosan létrejöhetnek olyan szituációk, melyek alkalmasak matematikai tartalmak közvetítésére akkor, ha az óvodapedagógus képes az adódó lehetőségek felismerésére és kihasználására. . A fejlődés elvárható eredménye a közvetlen és tágabb környezet megismerésében: Ismerik lakásuk címét, szüleik foglalkozását. Gyakorlottak az elemi közlekedési szabályok betartásában, felismerik a napszakokat, különbséget tesznek az évszakok között, megfigyelik az évszakok és élőlények egymásra gyakorolt hatását, az általuk ismert állatokat különböző szempontok szerint csoportosítják, ismereteik kibővülnek az ember munkájáról. Önállóan és esztétikusan elvégzik a naposi feladatokat. Ismerik a környezetükben lévő néhány intézmény (bölcsőde, iskola, orvosi rendelő, posta) rendeltetését. Felismerik a napszakokat. Különbséget tudnak tenni az évszakok között. Matematikai jellegű helyzetről, problémáról szabadon elmondják saját gondolataikat. Képesek jól ismert tulajdonságok szerint válogatni, mennyiségeket összemérnek, tárgyakat számolnak legalább tízig. 428
Tükörrel való tevékenységük tapasztalat- és élményszerzésre szolgál, térben ismerik a jobb és bal irányokat, értik és követik az irányokat 6.3
Környezetünk mennyiségi és formai összefüggései (matematika)
A gyermek aktivitása és érdeklődése során tapasztalatokat szerez a szűkebb és tágabb természeti-emberi-tárgyi környezet formai, mennyiségi, téri viszonyairól. A valóság felfedezése során pozitív érzelmi viszonya alakul a természethez, az emberi alkotásokhoz, tanulja azok védelmét, az értékek megőrzését. A külső világ tevékeny megismerése során matematikai tartalmú tapasztalatoknak, ismereteknek a birtokába is jutnak a gyermekek. Felismerik a mennyiségi, alaki, nagyságbeli és téri viszonyokat, általa alakul ítélőképességük, fejlődik a tér-, sík- és mennyiség szemléletük, valamint gondolkodásuk. A spontán játékos tapasztalatszerzés és a komplex tevékenységek tapasztalatai mellett az óvodáskor utolsó szakaszában a matematikai nevelés önállóságát is hangsúlyozzuk. A matematikai nevelés a gyermekek kíváncsiságára, érdeklődésére, észlelésére, megismerési vágyára épülve valósul meg. A tevékenység célja: A közvetlen környezet megismerése közben a minket körülölelő világ mennyiségi, formai, kiterjedésbeli összefüggéseinek felfedeztetése, megtapasztaltatása, a matematikai érdeklődés felkeltése, a logikus gondolkodás megalapozása. Az óvodapedagógus feladata: - a játék során adódó spontán matematikai helyzetek kihasználása, - matematikai fogalmak, kifejezések, összefüggések megismertetése, megtapasztaltatása, - az 5-7 éves korban tervezhető tartalmak biztosítása, - mennyiségi, alaki, nagyságbeli és téri viszonyok felismertetése tevékenységbe ágyazva, - a gyermeki tevékenység változatos formáinak biztosítása: egyéni, páros, mikrocsoportos szervezéssel, - olyan eszközök, és tevékenységi lehetőségek biztosítása, amelyen keresztül érvényesül a gyermekek cselekvő aktivitása, tapasztalatszerzése, - a gyermekek matematikai érdeklődésének kielégítése, logikus gondolkodásuk megalapozása, - elemi ok-okozati összefüggések felfedeztetése, megtapasztaltatása, - a gyermekek egyéni feladatmegoldásainak ösztönzése, sajátos logika elfogadása, - pozitív viszony kialakítása a problémahelyzetek megoldásához. - segítse elő a gyermek önálló véleményalkotását, döntési képességeinek fejlődését a kortárs kapcsolatokban és a környezet alakításában. - a fenntartható fejlődés érdekében helyezzen hangsúlyt a környezettudatos magatartásformálás alapozására, alakítására.
429
6.4
Mese, vers, dramatikus játék – Anyanyelv, kommunikáció
Célunk: a gyermekek beszédkultúrájának, kifejezőkészségének fejlesztése, szókincsük bővítése, udvariassági szokásaik alakítása helyes mintaadással. A gyermekek érzelmi, erkölcsi, értelmi fejlődésének segítése, pozitív személyiség jegyeinek megalapozása a mágikussággal, a csodákkal teli meseélmények segítségével és a versek zeneiségével, rímeinek csengésével. Feladatunk: - A felhasznált irodalmi anyagok igényes összeállítása - A 3-6-7 éves korban megjelenő hagyományos tartalmak biztosítása - A gyermekek nyelvi képességeinek fejlesztése a vers, mese, dramatikus játékok segítségével - A gyermekek eltérő szocio-kultúrális hátterének és életkori sajátosságainak figyelembe vétele. - A mese különösen alkalmas megfelel az óvodás gyermek szemléletmódjának, világképének kialakítására. Visszaigazolja a kisgyermek szorongásait, s egyben feloldást és megoldást kínál, a gyermeki élményfeldolgozás egyik legfontosabb formája. Sikerkritérium: - Az óvoda minden dolgozójának a beszéd- és viselkedéskultúrája modell értékű legyen, együtt alakítjuk a gyermekek udvariassági szokásait. - Egyéni fejlődésük ütemének megfelelően fejlesztjük a gyermekek nyelvi képességeit. Gyermekek körében felmérjük a beszédhibákat, szükség esetén azok javítására szakember segítségét igényeljük. Tartalma: Az új gyermekek fogadásakor, a beszoktatás során valamint évente egy alkalommal felmérjük a gyermekek aktuális beszédállapotát, a vizsgálat eredményét az egyéni fejlődési naplóban rögzítjük. Logopédus felméri a gyermekek beszédészlelését és beszédhibáit. Őszinte örömmel és odafordulással fogadjuk a gyermekek szóbeli megnyilvánulásait, bátorítjuk a félénkebbeket. A megszólalásra kulcsszavak, félmondatok értelmezésével és mondásával segítjük a gyermekeket közléseik kifejtésére. A nyelvi képességek fejlesztésének leghatásosabb eszköze a mese, a vers, a bábozás és a dramatikus játék. A népi mondókák segítségével tisztítható a magán- és mássalhangzók helyes ejtése, megfelelő artikulációja, a hangkapcsolatok törvényszerűségei. A gyerekek a mesékből, versekből sok új fogalmat ismerhetnek meg. A bábjátékban, dramatikus játékban a gyerekek kibontakoztathatják a szabad önkifejezésüket. A dramatikus helyzetek lehetőséget adnak a társalgási kedv fokozására, önálló versmondásra. Ezen színes irodalmi élmények közvetítésével keltjük fel a gyermekek érdeklődését. A mese, vers kezdeményezések anyaga változatos, a gyermek mesetárába beépülnek az állatmesék, a cselekményesebb népmesék, a klasszikus tündérmesék, a tréfás mesék és műmesék. Oldott légkört és együttlétet biztosítunk. Mesesarkot alakítunk ki. Megragadjuk azokat az alkalmakat, amikor a gyermekek mesélhetnek, verselhetnek. Spontán és kötetlen kezdeményezésekkel szervezzük irodalmi tevékenységeinket. Könyvvel és anélkül mesélünk, verselünk, gesztusainkkal, mimikánkkal, a szöveg hangsúlyozásával életszerűvé, élvezetessé tesszük a közölteket. Az irodalmi anyagot gyakran ismételgetjük, lehetőség szerint mozgással és énekkel kísérve. 430
A kiválasztott versek, mesék erősítik a környezet megszerettetését, a néphagyományőrzést, és az évszakok szépségét. A rendszeres, többször ismétlődő meseélmény igazi táptalaja a dramatikus játéknak és a bábozásnak. A gyermekek szeretnek bábjátékot rögtönözni, élményeiket dramatikusan megjeleníteni, meséket kitalálni, elkezdett mesét a saját fantáziájuk szerint befejezni. Ehhez minél több lehetőséget biztosítunk. A fejlődés elvárható eredményei a mese, vers területén Játék közben oda illő szövegeket, rigmusokat mondogatnak. Tudnak 8-10-12 mondókát, 6-8 verset. Szeretik a tréfás és tündérmeséket. Pihenés előtt szívesen hallgatnak folytatásos mesét. A kedvelt mesehőseikkel megtörtént dolgokat beleviszik játékukba. Meséket dramatizálnak, báboznak, lerajzolnak egy-egy meserészletet. Fejlődjön a gyermekek beszédészlelése, beszédmegértése; Fokozódjon beszédaktivitásuk; Szókincsgyarapítás; A gyermekekben bontakozzanak ki a nyelvi és a kommunikációs készségek. Bármilyen fejlődési zavar, akadályoztatás esetén szakember (orvos, logopédus, fejlesztőpedagógus) beavatkozását javasoljuk. A fejlődés elvárható eredménye – anyanyelv, kommunikáció területén /a beszédészlelés és beszédhibák mérését logopédus végzi a saját szűrőeszközeivel./ Szívesen beszélget felnőttekkel és társaikkal; Minden hangzót hibátlanul képez; Beszédritmusa megfelelő; Szükségleteit érthető formában megfogalmazza; Szívesen bábozik, dramatizál; Beszéde folyamatos, helyesen alkalmazott kötőszavakkal; Szókincse megfelel az elvárható életkori jellemzőknek; Helyesen használja az igeidőket, ragokat; Minden szófajt használ; Beszédében előfordulnak az egyszerű és bővített mondatok is. 6.5
Művészeti nevelés (vizuális, zenei, mozgás)
Célunk, hogy a gyermekek számára, életkori sajátosságaiknak megfelelő szinten, művészeti élményt (irodalom, zene, tánc, képzőművészet, népművészet) biztosítsunk. A gyermekek élmény- és fantáziavilágának képi, téri szabad önkifejezése. A gyermekek tér-forma-szín képzeletének gazdagítása, a rácsodálkozás lehetőségeinek kihasználásával alakítjuk esztétikai fogékonyságukat, érzelmi kötődésüket a művészetek iránt. Feladatunk: - A gyermeki alkotó-alakító tevékenység feltételeinek megteremtése. - A 3-6-7- éves korban tervezhető alkotó, alakító tevékenységek tartalmának, minőségének differenciált fejlesztése. - A tevékenység szervezeti formáinak biztosítása. 431
Sikerkritérium: Esztétikai élményeket nyújtó óvodai környezet kialakítása. Mindennapi tevékenységükbe beleépítjük a művészeti élményeket (ének - zene, tánc, képzőművészet, népművészet) ezzel alakítjuk a gyermekek érzelmi kötődését, esztétikai fogékonyságukat. A vizuális tevékenység a tárgyi világ megismerését, feldolgozását, újraalkotását teszi lehetővé a gyermekek számára. Gyermekeinknek lehetőséget biztosítunk élményeiknek, érdeklődésüknek megfelelő szabad témaválasztásra. Biztosítjuk számukra, hogy játszva ismerkedjenek a változatos anyagokkal, eszközökkel és technikai kivitelezés módjaival. Tudnak a gyermekek játékukhoz kellékeket, valamint alkalmi ajándéktárgyakat készíteni. Olyan lehetőséget teremtünk, amelyben szívesen beszélnek alkotásukról, és örülnek a létrehozott produktumnak. Bevonjuk a szülőket is az óvoda szépítésébe. Vizuális tevékenységek Célunk: - A gyermek élmény- és fantáziavilágának képi, szabad önkifejezése. - A gyermekek tér- forma-szín képzetének gazdagítása, esztétikai érzékenységük, szép iránti nyitottságuk, igényességük alakítása. - A vizuális percepció fejlesztése. - Egyszerű munkafogások és eszközhasználat képességeinek fejlesztés (különböző anyagok és technikák megismertetése). - Az alkotás örömének megtapasztaltatása. - Az íráshoz szükséges mozgáskoordináció alakítása.
Feladatunk: - Spontán ábrázolás támogatása, kötetlen kezdeményezések szervezése; - Megfigyelési, tapasztalatszerzési, tanulási lehetőségek, élmények biztosítása; - Feltételek folyamatos biztosítása: / hely, idő, eszközök, / - Esztétikus környezet biztosítása; - Technikák megtanítása; - Eszközhasználat megtanítása; - Anyagok megismertetése; - Kézművesek meghívása, munkájuk bemutatása. - Műalkotások megismertetése. - a szabad alkotás lehetőségének biztosítása a mindennapokban megteremtése párhuzamosan végezhető tevékenységként, - a gyermekek megismertetése az eszközök használatával, változatos technikákkal és eljárásokkal, a rajzolás, festés, mintázás és kézimunka terén, Tartalma: A nevelési területek komplexitására törekszünk és a természetben talált, gyűjtögetett anyagok felhasználásával hozunk létre alkotásokat, megláttatjuk a gyermekekkel, hogy miből mit lehet létrehozni, mi mire hasonlít, miben mit lehet meglátni, vagy belelátni; fejlesztve ezzel a gyermekek fantáziáját, önkifejező-képességét. A vizuális nevelés eszközei mindig elérhető, konkrét helyen vannak a csoportszobában, a gyermekek a nap folyamán bármikor balesetmentesen használhatják. 432
Megtapasztaljuk, szóban kiemeljük az eszközök, anyagok tulajdonságait, plaszticitását, s ezzel a szókincsüket, verbális kifejezőképességeiket formáljuk. Rendszeresen és szívesen végzünk a gyermekek előtt, vagy velük együtt ábrázolótevékenységet. Játékidőben elsősorban kiegészítő eszközök készítésére ösztönzünk, de támogatjuk a játékból kihúzódó gyermekek ábrázolótevékenységét is. Kötetlen, mikrocsoportos forma keretében, ajánlunk a gyermekeknek ábrázoló-feladatokat. Arra törekszünk, hogy minden gyermeknek megfelelő eszköz és óvónői figyelem, idő és hely jusson. Minden tevékenységet dicsérünk, az elakadókat buzdítjuk, ha a gyermek kéri, tevékenyen segítjük. Változatos, új technikákkal ismerkedünk, gyakorlunk. Sokféle tapintással szerezhető tapasztalatot adunk. Az elkészült műveket kiállítjuk vagy a gyermekekkel saját dobozukba helyezzük el, és a szülők részére összegyűjtjük, akik figyelmét felhívjuk arra, hogy a gyermeke munkáit csak önmagához hasonlítsa.. Énekelgetünk, ritmizálunk, skandálunk és mondókázgatunk az alkotó tevékenység közben, mert ez a komplexitás alapja, s a jó, oldott légkör kifejezője. Minden kezdeményezést dicsérünk a gyermekek előtt, egyénileg az őszinte javító szándékú kritika segítségével fejlesztjük a gyermeket. Alkalmat adunk a társak alkotásának megnézésére, a produktumok egymás közötti megbeszélésére. A fejlődés elvárható eredménye: Örömmel, saját kezdeményezésre ábrázol; Képalkotásban kifejezi élményeit; Képes a téralakításra- térbeli viszonyokat felismeri; Változatos technikákat ismer, és alkalmaz; Képes közös ábrázoló tevékenységre; Felismerhető részjegyekkel ábrázol embert; Változatosan használja a színeket, amelyeket meg is nevez; Létrehoz kiegészítő játékeszközöket; Díszítőmunkát végez; Szívesen nézeget népi és műalkotásokat. Ének-zene, zenehallgatás Célunk: közös éneklés, közös énekes játék örömének megéreztetése, a gyermek zenei ízlésének formálása, zenei anyanyelvük megalapozása, zenei élmény biztosítása. Az óvodapedagógus feladatai: - A felhasznált zenei anyagok igényes, életkornak és az adott csoport képességszintjének megfelelő összeállítása. - A 3-6-7 éves korban megtervezhető hagyományos zenei tartalmak biztosítása. - A tevékenység differenciált szervezeti formáinak biztosítása. - A gyermekek nyelvi képességének fejlesztése mondókákkal, gyermekdalokkal és a zenei képességfejlesztő játékokkal - a 3-7- éves korban megtervezhető hagyományos zenei tartalmak biztosítása, elősegíti a zenei anyanyelv kialakulását, - a népdalok, a gyermek néptáncok, és népi játékok alkalmazásával a néphagyományok megismertetése, ezáltal a szülőföld értékeinek átörökítése, a nemzetiségi kultúra jellegzetes sajátosságainak megismertetése
433
Tartalma: Az óvodai zenei neveléssel, felkeltjük érdeklődésüket a zenei élmények iránt, megalapozzuk a gyermekekben a befogadásra való képességet. Olyan szavakkal is találkoznak a gyermek, amelyeket hétköznapi beszédünkben már nem fedezhetnek fel, s ezek megértését a játékszituációk segítik. Fontos a zenei képesség fejlesztéssel párhuzamosan, hogy gyermekeink örömmel, érzelmi gazdagsággal, felszabadultan énekeljenek. 1-1 gyermekdal, körjáték játszása közben dolgozik a képzelet, fejlődik az esztétikai, viselkedési és magatartási kultúrájuk. Az ének, a zene, a dal, lüktetése, ritmusa önmagában is mozgásra serkent, mely az óvodai mindennapok része. Napközben bármikor adódhat lehetőség éneklésre, mondókázásra, zenehallgatásra vagy körjáték játszására. Kodály Zoltán és Forrai Katalin által kidolgozott óvodai ének-zeneinevelés mellett, Grillus Vilmos dalain keresztül zenei élményt nyújtunk a gyermekek számára. Ezzel biztosítható a gyermekek ének-zenei kultúrájának megalapozása, a néphagyományőrzés és az ének-zenei nevelés színvonalának megőrzése. A fejlődés elvárható eredménye: A gyerekek szívesen énekelnek, játszanak énekes játékokat. Megismerik a népi hagyományokhoz kötődő énekeket, játékokat. Tudnak egyedül énekelni. Meg tudják különböztetni a zenei fogalom párokat, alkalmazni, megjeleníteni. Érzik és élvezik az egyenletes lüktetést és a dalok, mondókák ritmusát. Felismerik /hangjuk alapján is/ és használni tudják az egyszerű ritmushangszereket (dob, ritmusbot, cintányér) és egyéb ritmushangszereket. Élvezettel tudnak zenét hallgatni. Tudnak térformákat alakítani. Igényükké válik az esztétikus mozgás. Mozgás, mozgásos játék Az óvodáskorú gyermek egészséges testi fejlődésének biztosítása nem képzelhető el a rendszeres, játékban gazdag, az egyéni képességeket messzemenően figyelembe vevő, kellő aktivitást és terhelést biztosító testnevelés testmozgás nélkül. A torna, a mozgásos játékok fejlesztik a gyermekek természetes nagymozgását, a kondícionális képességeiket, kedvezően hatnak a társas kapcsolatokra valamint testi képességeiket: mint erő, ügyesség, gyorsaság, állóképesség, erősítik a társra figyelést. Kedvezően befolyásolják a gyermeki szervezet növekedését, teherbíró képességét, fontos szerepük van az egészség megőrzésében. A mozgás felerősíti és kiegészíti a gondozás és egészséges életmódra nevelés hatását. A mozgás elősegíti a mozgáskultúra fejlesztése mellett a pszichomotoros képességek és készségek kialakulását, valamint segítik a térben való tájékozódást, a helyzetfelismerést, a döntést és az alkalmazkodó képesség fejlődését, valamint a személyiség akarati tényezőinek alakulását. A tornáknak, játékos mozgásnak és minden egyéb egészséges életmódot erősítő tevékenységeknek az óvodai nevelés minden napján, az egyéni szükségleteket és képességeket figyelembe véve biztosítja az óvodapedagógus helyet adunk mindennapi nevelésünk során a csoportszobákban, tornateremben és szabad levegőn egyaránt. Célunk, a gyermek természetes, harmonikus mozgásának testi képességének fejlesztése, a mozgásigény kielégítése. Cél továbbá a gyermekek tájékozódásának, alkalmazkodó 434
képességének, valamint a személyiség akarati tényezőinek fejlesztése úgy, hogy az a gyermekek szabad mozgáskedvére alapozzon. Feladatunk: - A 3-6-7 éves korban tervezhető mozgásfejlesztő játékok biztosítása. - A különböző szervezeti keretek megteremtése a gyermekek mozgásszükségletének biztosítása érdekében. - A játék adta lehetőségek kihasználásával, manuális tevékenykedtetéssel a finom motorikus mozgások fejlesztése. - sokszínű, változatos mozgásra inspiráló biztonságos környezet megteremtése, - a kondícionális képességek fejlesztése (a testi képességek, erő, állóképesség, ügyesség, gyorsaság fejlesztése), - a 3-6-7- éves korban tervezhető mozgások és mozgásfejlesztő játékok folyamatos biztosítása, illetve kooperatív mozgások széleskörű alkalmazása - A komplex testmozgások beépítése az óvodai élet egyéb tevékenységeibe. Sikerkritérium: - A gyermekek szabad mozgásterének megteremtése, az óvodaudvar nagymozgás fejlesztő lehetőségének teljes kihasználása. - A kondicionáló és koordináló képességek tudatos fejlesztése. Változatos tevékenységek, játéklehetőségek biztosítása, tudatos egymásra építése a finom motorikus mozgások fejlesztéséhez. Tartalma: A 3-6-7 éves gyermek életeleme - a játék mellett - a mozgás. A mozgásos játékok teret adnak olyan mozgáselemek gyakorlására, melyek egyaránt fejlesztik a nagymozgásokat, valamint a finommotorikát. Pl. futás gyakorlatok, ugrás gyakorlatok, dobás gyakorlatok, labda gyakorlatok, egyensúlyozó gyakorlatok, támasz gyakorlatok, stb. A finommotorika alakításánál fontos szerepet kapnak a többféle kézi szeres, a különböző típusú mozgásfejlesztő eszközök. A mozgássorok gyógyító, fejlesztő hatásaira is építünk. A mozgásfejlődés elvárható eredménye: A gyermekeknek igényük a mindennapi mozgás, szívesen vesznek részt mozgásos játékokban. Mozgásuk harmonikus, összerendezett. Ismerik az irányokat, tájékozódnak a térben. A mozgásos játékok során betartják az egyszerűbb szabályokat, önállóan is tudják azokat alkalmazni. Alakul kudarctűrő képességük, a csapatszellem. Tudnak ütemtartással járni, a gimnasztikai gyakorlatokat korukhoz mérten esztétikusan végzik Szeretnek futni, koruknak megfelelő labdakezelési technikájuk 6.6
Munka jellegű tevékenységek (munkára nevelés, önkiszolgálás)
Célunk, a helyes mintaadással, munkajellegű játékos tevékenységgel a munka megszerettetése, a kötelességteljesítés és a munkavégzéshez szükséges képességek, készségek kialakítása, közösségi kapcsolatok fejlesztése. 435
Feladatunk: - A különböző típusú munkajellegű tevékenységek tervezése, s azok feltételének biztosítása, irányítása 3-6-7 éves korban Sikerkritérium: - Az óvoda nevelőtestülete kidolgozza az egyéni megbízások lehetőségét, ami sokféle munkaformában jelenik meg (öltöző, mosdó, élősarok felelős) - A gyermekek megtanulják a mindennapi élet eszközeinek használatát. - Az óvodai életben az önkiszolgálás dominánsan jelenik meg. - Az együtt végzett munka öröme, erősítse a társas kapcsolatok alakulását. - Domináns hatású lehet, ha a szülők néhány tipikus foglalkozás esetén vállalják szakmájuk, hivatásuk bemutatását - A gyermekek ügyeljenek önmaga és környezetük rendjére, tisztaságára. - Rész vesznek a növények gondozásában. Igénylik a tágabb környezet ápolását, védelmét. Tartalma: A munka jellegű tevékenységek a játékból bontakoznak ki, elsősorban önmagukért, majd a közösségért végzik. Az óvodapedagógus mintát ad az eszközök, fogások, ezek sorrendiségének megismeréséhez. Részt vesznek a növények gondozásában, a kerti munkában. Tevékenyen nyomon követik a termések, falevelek elszállítását, a veteményezést, locsolást, gyomlálást, közreműködnek az érett gyümölcsök, termések betakarításában, feldolgozásában. Bekapcsolódnak az élősarok gondozásába, az óvoda udvarának tisztántartásába. Készség szinten megismerik a naposi munka folyamatát, melyet az önkiszolgáló tevékenység jól előkészít. A csoport, munka tevékenységeit apróbb, egyéni megbízásokra (öltöző, mosdó, élősarok felelős) is felváltjuk, növelve ezzel a dicséret, elismerés, siker élmény és az önmegvalósítás elsődlegességét. Felhasználjuk a munka tevékenységek adta lehetőségeket rendezvényeink, programjaink előkészületeiben is. A fejlődés elvárható eredménye Szívesen vállal egyéni megbízatásokat. A tevékenységekhez szükséges eszközök előkészítésében segédkezik, majd a helyükre gondosan visszateszi azokat. Részt vesz a kerti munkákban. Az étkezőasztalt pontosan és esztétikusan megteríti. Étkezés után segít az evőeszközök elrakodásában. Aktívan részt vesz a teremrendezésben, ágyazásban. Szívesen végez munka jellegű tevékenységeket. Önállóan, örömmel, igényesen végzi feladatát. A munkavégzéshez szükséges eszközöket önállóan használja. Ügyel saját személye és környezete rendjére, tisztaságára.
436
6.7
Tanulás
A gyermekek a tevékenységek során szerzett benyomások, tapasztalatok, élmények alapján tanulnak, s általa fejlődnek. Az óvodában a tanulás folyamatos, jelentős részben utánzásos, spontán tevékenység, amely nem szűkül le az ismeretszerzésre, az egész óvodai nap folyamán adódó helyzetekben, természetes és szimulált környezetben, kirándulásokon, az óvodapedagógus által kezdeményezett tevékenységi formákban, szervezeti és időkeretben valósul meg. A játékos tanulás alatt egyéni adottságaikhoz mérten fejlődnek értelmi képességeik: érzékelés, észlelés, figyelem, emlékezet, képzelet, képszerű szemléletes gondolkodás, kreativitás. A tanulás feltétele a gyermek cselekvő aktivitása, a sok érzékszervét foglalkoztató tapasztalás és a felfedezés lehetőségének biztosítása. A tevékenység célja: A gyermek kompetenciáinak, készségeinek, képességeinek fejlesztése, tapasztalatainak bővítése, rendezése. Az óvodapedagógus a tanulást támogató környezet megteremtése során épít a gyermekek előzetes élményeire, tapasztalataira, ismereteire építve, érdeklődési kedvének fenntartása és tanulási vágyának megalapozása. A tanulás lehetséges formái az óvodában: - az utánzásos, minta- és modellkövetéses magatartás-és viselkedéstanulás (szokások alakítása), - a spontán játékos tapasztalatszerzés, - a játékos, cselekvéses tanulás, - a gyermeki kérdésekre, válaszokra épülő ismeretszerzés, - az óvodapedagógus által irányított megfigyelés, tapasztalatszerzés, felfedezés, - a gyakorlati problémamegoldás. Az óvodapedagógus feladata: - a gyermek megismerési vágyának, kíváncsiságának, érdeklődésének sokoldalú kielégítése a nap folyamán, - változatos, a gyermekek cselekvő aktivitására épülő, sok érzékszervet foglalkoztató tapasztalás lehetőségének biztosítása, - a váratlan, spontán adódó lehetőségek tudatos felhasználása a gyermekek fejlesztése érdekében, - a gyermeki kérdésekre épülő ismeretátadás lehetőségeinek kiaknázása, - a szervezett tapasztalatszerzés esetén az életkori sajátosságok és egyéni képességek figyelembe vétele, - az egyéni fejlődési, érési ütem figyelembevétele a tevékenység felkínálása során, - a gyermekek értelmi képességének fejlesztése, - a kiemelkedő képességű gyermekek tehetségének felismerése, fejlesztése, - részképesség-lemaradás, egyéb tanulási zavarok kiszűrése, hátrányos, halmozottan hátrányos helyzetű, SNI gyerekek egyéni fejlesztése, - személyre szabott, pozitív értékelés a tanulás irányítása során.
437
6.8
Hátránykompenzálás, részképesség zavarok felismerése és kompenzációja, tehetséggondozás
Célunk, a hátrányos helyzetben lévő, eltérő fejlettségi szinten álló gyermekek nevelése, egyéni differenciált fejlesztése, szükség esetén megfelelő szakember /logopédus, fejlesztő pedagógus, pszichológus/ közreműködésével, , különös tekintettel a sajátos nevelési igényű gyermekekre. Sikerkritérium: - Minden év októberében, ill. befogadás után felmérjük a gyermekeket, megcélozzuk a hátrányos helyzetű és az eltérő fejlettségi szinten álló gyermekeket és megállapítjuk fejlesztésének programját - Biztosítjuk a differenciált fejlesztést a gyermekek számára, a nevelőtestület szakképzett szakemberei révén a szakemberek segítségével. - A tehetséges gyermekeknek érdeklődési körüknek megfelelő speciális szolgáltatást biztosítunk óvodánkban ill. városi szintű szakkörökhöz, irányítjuk őket Inkluzív nevelés, integráció Célunk, hogy az inkluzív nevelés szemléletével, az esélyegyenlőség biztosításával, intézményünk biztonságot nyújtó, természetes befogadó közege legyen minden gyermeknek, függetlenül hova tartozásától, egyéni adottságaitól, fejlődési ütemétől. A differenciált módszerek, eszközök alkalmazásával alapozódjanak meg az életben való eligazodást segítő alapkészségek. A gyermekek fejlettségi szintjüknek megfelelően jussanak az előre lépésükhöz szükséges képességekhez, ismeretekhez. Óvónői feladatai a sikeres integráció megvalósításához: - Felkészülés a gyermekek sajátos nevelési igényeiből (szakirodalom, beszélgetés a szülővel, szakemberrel) - Személyes példamutatással elfogadtatja a gyermekcsoporttal, szülőkkel, munkatársakkal az integrációs nevelés elveit. - Konzultál a szakemberrel, igénybe veszi a segítségét, a gyermekek egyéni szükségleteihez igazított fejlesztési tervet készít - Differenciált fejlesztéssel biztosítja, hogy a gyermek a maga szintjén és ütemében, képességei szerint tudjon kibontakozni, fejlődni. - A fejlődés nyomon követését természetes élethelyzetben, folyamatosan végezi, tapasztalatait a gyermek egyéni lapján rögzíti. - A cselekvésbe ágyazott tevékenységhez kellő időt, alkalmat biztosít. - Nagy mennyiségű, változatos (taktilis, mozgásos, látási, hallási) ingerek biztosításával bővíti a gyermekek tapasztalati és ismereti körét - Az alapmozgások, a szociális készségek, az önkiszolgálás, a kognitív funkciók fejlesztése - Az adekvát játékhasználat elősegítése. - A nevelőmunkát közvetlen segítő munkatársat tájékoztatása nevelési elképzeléseiről, módszereiről, hogy milyen célok érdekében, hogyan kívánja a gyermekek fejlesztését megvalósítani. Inkluzív pedagógia a dajka munkájában, az óvónő és a dajka együttműködése: - Szerepváltás a dajka munkájában - Óvónő dajka kapcsolata a gyermek számára modell értékű 438
-
A dajka kompetens szerepkört tölt be. A dajka segítő szerepet tölt be.
Sajátos nevelési igényű gyermekek integrált nevelése Az óvoda Alapító okiratába foglalt, a fenntartó által meghatározott fogyatékosság típusának megfelelő sajátos nevelési igényű gyermekek nevelését vállaljuk fel. A sajátos nevelési igényű gyermekek integrált neveléséhez szükséges feltétel a gyógypedagógus foglalkoztatása, akinek szakirányú végzettséggel kell rendelkeznie. Célunk: A nagyothalló, a súlyosan akadályozott beszédfejlődésű, az értelmi sérült, a testi, érzékszervi sérült, a hiperaktív gyermekek szocializálása a gyerekközösségbe. A csoport mindennapi tevékenységébe történő bevonásuk, a képességeikhez mért feladatok elvégeztetése. A kognitív funkciók minél intenzívebb fejlesztése a szakember segítségével. Az egészséges gyermekek és a nevelők segítsék az eltérő fejlődésű gyermeket a napirendben való tájékozódásban, a csoport mindennapos tevékenységében. Tanuljanak meg kommunikálni, közösen játszani társukkal és fordítva. Magatartásproblémáikból adódó konfliktusok kezelése, másságuk elfogadtatása az óvodai közösséggel. A különbözőségekből adódó hátrányok kompenzálása más területeken. Feladatunk: A gyermekek speciális terápiával történő fejlesztése szakemberek által. A saját képességeikhez és munkatempójukhoz mért feladatok, tevékenységek adásával próbálunk fejlődést elérni. A gyermekek kognitív funkcióinak óvodai közösségben sajátos módszerekkel történő előremozdítása. A gyermekek figyelmének, kitartásának fejlesztése szakemberek bevonásával. A fejlődés várható eredményei: A sérülés specifikumától, ennek mértékétől, a terápiás idő tartamától, a gyermek terhelhetőségétől függően változik a fejlődés üteme, valamint az eredményesség. 6.9
Óvoda – iskola átmenet
Célunk, hogy óvodáskor végére a gyermekek egészségesen fejlődő, harmonikus személyiséggé váljanak, rendelkezzenek olyan készségekkel, képességekkel, mely alkalmassá teszi őket a zökkenőmentes iskolakezdésre. Feladatunk: - Gyermekeink a saját készségeihez, fejlődési üteméhez képpest, az ismeretszerzés és pedagógiai ráhatások révén fejlődjenek Sikerkritérium: - Kölcsönös párbeszédre alapuló munkaviszony kialakítása a beiskolázásban érintett iskolákkal (Gönczi, Thököly). Az 5-6-7 éves korosztály számára: Iskolalátogatást kezdeményezünk, gyermek játszóház szervezését ösztönözzük - Régi óvodásaink, pedagógusok meghívása rendezvényeinkre, lehetőséget biztosítunk fellépésükre. - A nevelőtestületek kölcsönösen meghívják egymást szakmai napra, nyitott napjukra 439
7
A NEVELÉS TERVEZÉSE ÉS IDŐKERETEI
A nevelés tervezése Az óvodai nevelés céljának és feladatainak ismeretében a pedagógiai ráhatások rendszerét a gyermekek egyéni adottságaihoz igazodva tervezzük meg. Az óvodapedagógus számára alapvetően fontos feladat a teljes nevelési folyamat tudatos átgondolása még akkor is, ha jelentős mértékben építünk a spontán, gyermeki ötletekre, tapasztalatokra. A tervezésben tudatosan vegyük számításba, hogy az egyes gyermekek fejlődési üteme különböző és a gyermek fejlődését tekintve is különböző szinteken lehet egyik vagy másik képességét illetően. A nevelés és tevékenységbe, játékba ágyazott ismeretszerzés (tanulás) tervezése egy tömbben, egymással szoros kölcsönhatásban valósítható meg. A tervezést hosszú távon, éves, negyedéves (modulok) periódusokban gondoljuk át, konkrét formában tervezni inkább egy vagy két hetes periódusokban célszerű, hiszen csakis ez esetben nyílhat lehetőségünk a gyermekek spontán ötleteinek és tapasztalatainak begyűjtésére és a nevelőmunkában való felhasználására. A gyermeket foglalkoztató élmények és tapasztalatok éppen olyan része a nevelésnek, mint az óvodapedagógus által előzetesen átgondolt és megtervezett feladatok. A gyermeki személyiség fejlesztése az életre való felkészítés feltételezi a gyermek szűkebb és tágabb környezetében megszerzett, átélt élményeinek és tapasztalatainak, ötleteinek, aktuális tevékenységeinek beépítését a nevelőmunka egészébe. Ezért a tervezés során külön is biztosítani szükséges a gyermeki tapasztalatok előre nem tervezhető tartamának megjelenítését a tervező és megvalósító munkában. A gyermekek folyamatos megfigyelése, az óvodások élményeinek meghallgatása és közös élmények nyújtása a tervezés előkészítő folyamatához tartozik. A rövid időszakot átfogó tervezés ugyanakkor lehetővé teszi olyan nevelési alaphelyzet kialakulását, amiben a gyermek és az óvodapedagógus aktív egymásra hatása képes a nevelési, tervezési folyamatot befolyásolni. Alapvetően a tevékenységek megtervezéséből kiindulva a nevelés-ismeretszerzés komplex egymásra hatását figyelembe véve szükséges tervezni. A tervezésnél ne az ismeretanyag növelésére, hanem a több alkalommal, tevékenykedtetés közben, sokoldalúan, különböző nézőpontokból való megközelítésre helyezzük a hangsúlyt. Feljegyzéseket vezetünk a gyermekek fejlődési üteméről a Személyiség lapokon, hogy konkrét megfigyelések adjanak alapot az egyéni differenciált fejlesztés megtervezéséhez. A Személyiséglap tartalmaz egy adatlapot, anamnézist, Prefer mérési eredmények adatlapját, és a fejlődés nyomon követésére szolgáló „Manóvárat” (A tevékenység közben megfigyelt fejlődési lépcsőfokokat –téglák-, azok minőségi változását –színezés- a „Manóvár” épülése mutatja. A mérések kiértékelése utáni tervezés során, a féléves fejlesztési terv alapján lebontott fejlesztő tevékenységek, a csoportnapló „Fejlesztések” rovatban ill. a személyiség lapokban követhetőek nyomon. A nevelés időkeretei:
A nevelés céltudatos megtervezése során alakítjuk ki a gyermek óvodai életrendjét, időbeosztását. A Heti rend és a napirend az a szervezeti keret, ami biztosítja a gyermek számára a nyugodt, kiegyensúlyozott, kiszámítható óvodai környezet megteremtését, figyelembe véve a játék, szabad játék túlsúlyát- a gyermek egészséges fejlődéséhez szükséges a mozgásos tevékenységek szabad kibontakozását.. A napirenden belül a legtöbb időt a gyermekek legfontosabb tevékenysége, a játék kapja. A szabad levegőn való tartózkodás, a gyermekek gondozásával kapcsolatos teendők (étkezés, tisztálkodás, alvás) ugyancsak 440
beilleszthetők a játéktevékenység egész napos folyamatába. Reggel, különösen tavasszal és nyáron a szabad levegőn való tartózkodás természetes része a gyermekek napi életének. A hűvösebb idő beköszöntével is szükséges a szabad levegőn való mindennapi tartózkodás, csupán annak időtartamát csökkentjük. A napirend biztonságot, támpontot ad és állandóságot jelent a gyermek számára. A napirenden belül rugalmasan figyelembe vehető az egyes tevékenységek időigénye. A napirend ezen kívül annak megfelelően, ahogy az évszakok, ill. a tervezett Modulok változnak, vagy a gyermeki tevékenységek fejlődése ezt indokolttá teszi, változtatható, módosítható. A napirend a gyermekek nyugodt napi életét biztosítja, figyelembe veszi a fejlődés közben bekövetkezett változásokat. A gyermekek szokás-normarendszerének kialakításával biztosítjuk a napirenden belül megvalósuló párhuzamosan végezhető tevékenységek végzésének zavartalanságát. Napirend Az óvodai élet napi- és heti rendjének rendező elvét a különböző, párhuzamosan végezhető tevékenységek összehangoltsága adja, mely a gyermeki szükségletekből ered és figyelembe veszi az óvodapedagógus szabadságát és kreativitását. Napirendünket a folyamatosság jellemzi, ahol rugalmas időkeretek biztosítják a különböző tevékenységek elmélyült és zavartalan végzését. Az óvodai élet túlnyomó részét a gyermekek játéktevékenysége tölti ki, melyben az élethelyzetekhez igazodva észrevétlenül beágyazódnak az egyéni bánásmód, a társas és közösségi tevékenység, a munkatevékenység, ill. az ismeretszerzés lehetőségei. Lehetőségeink szerint figyelembe vesszük a gyermekek egyéni életritmusát is, lehetőséget biztosítunk a jókedvű, lendületes együtttevékenykedésre és a nyugodt, magányos elmélyülésre egyaránt. A napirend ily módon egyfajta folyamatos jelleget ölt, megszűnnek a felesleges várakozási idők. A rugalmasság és komplexitás elve hatja át a Hetirend egészét is, melynek megtervezésekor az óvodapedagógus kompetenciája, hogy a tartalmi fejlesztés speciális területei csoportjában milyen hangsúllyal vesznek részt. Környezetbarát elveink érvényesülnek a környezeti nevelésben, melyhez az óvodai élet mindennapjaiban tartalmilag kacsolódnak a művészeti tevékenységek. A napirendben az egyes tevékenységekre fordítható idő rugalmasan változtatható a körülmények, az évszakok, a váratlan események, stb. hatására. Heti rend: A Heti rend a napirendhez hasonlóan a folyamatosságot, a rendszerességet, a nyugalmat segíti elő az óvodai csoportban és lehetőséget nyújt a szokásrendszer segítségével az óvodások napi életének megszervezéséhez. A Heti rend, különösen a nevelési év elején teljesen másképp alakulhat, mint a nevelési év végén. Különösen a befogadás idején figyelünk arra, hogy minél lazább, rugalmasabb és alkalmazkodóbb Heti rendet állítsunk össze. Később, az iskolára való felkészítés feladatai a Heti rend és a napirend összeállításánál arra kell figyelni, hogy jusson elegendő idő a gyermeki tevékenysége, kezdeményezések, ötletek és javaslatok meghallgatására, kipróbálására vagy közös megvitatására. A rugalmasság, a helyzethez való alkalmazkodás elősegíti, hogy a Heti rend a gyermek életének észrevétlen szabályozója legyen.
441
Csoportszervezés
Óvodánk csoportszervezését a helyi sajátosságok alakítják. A csoportok összetételét és létszámát a mindenkori újonnan óvodába lépő ill. az iskolába lépő gyermekek aránya, és a szülők igénye határozza meg. Törekszünk arra, hogy a gyermekek az itt eltöltött 3-4 évet lehetőleg ugyanazzal az óvodapedagógussal élhessék meg. Erre legnagyobb lehetőség a vegyes életkorú csoportokban van. Óvodai életünket a fentiekben említett szervezeti és időkeretek határozzák meg, melyben központi helyet foglal el a játék, mint komplex tevékenységforrás. Az óvodapedagógus feladatai a nevelőmunka dokumentálásával kapcsolatban: Éves tervezőmunka készítése Heti nevelési tervkészítés Heti rend és napirend összeállítása A gyermek fejlődésének megfigyelését szolgáló feljegyzések vezetése A nevelőmunka folyamatos értékelése
J a v a s l a t: Dé lel őtt i ját ék ba int eg rál t is me ret sze rzé s
HÉTFŐ Barkácsolás (rajz, mintázás, kézimunka) Mese, vers, , dramatikus játék, ének A környezet megszerettet ése, megismertet ése
a gyermekek heti rendjének elkészítéséhez KEDD Barkácsolás (rajz, mintázás, kézimunka) Mese, vers, dramatikus játék, ének
SZERDA Barkácsolás (rajz, mintázás, kézimunka)
CSÜTÖRTÖK Barkácsolás (rajz, mintázás, kézimunka)
Mese, vers, dramatikus játék, ének
Mese, vers, dramatikus játék, ének,
PÉNTEK Barkácsolás (rajz, mintázás, kézimunka) Mese, vers, dramatikus játék, ének
A környezet Mozgás, megszerettetése, A környezet A környezet mozgásos megismertetése megszerettetése, megszerettetése, játékok megismertetése megismertetése
442
Zenés, mozgásos percek
Dé lut áni ját ék ok
Zenés, mozgásos percek
A szervezett és szabadon választható párhuzamos tevékenységek (A 3-6-7 éves korosztálynak egyaránt alkalmas) Mozgás, mozgásos játékok Vers, mese, dramatikus játék
Hetente Mindennapos tevékenység Bármikor
J a v a s l a t:
Rajz, mintázás, kézimunka A környezet megszerettetése, megismertetése Ének-zene/ énekes játékok a gyermekek heti rendjének elkészítéséhez
IDŐTARTAM 6.00-10.30
10.30.11.45
12. 00-13.00 13.00-14.45 14.45.15.15
PÁRHUZAMOSAN VÉGEZHETŐ TEVÉKENYSÉGEK Játék a csoportszobában Személyes percek Szabad játék Rajz, mintázás, kézimunka Testápolási teendők Folyamatos tízórai Mese, vers, ének, dramatikus játék Ének-zenei játékok Játékba integrált egyéni és mikrocsoportos teendők, tevékenységek Mozgásos játékok Játék a szabadban Séták, megfigyelések a szabadban Énekes, mozgásos játék és versenyfeladatok az udvaron ( a gyermekek igényei szerint ) Ebéd Testápolási teendők Pihenés /mese, altatódal/ Testápolási teendők Uzsonna Játék a csoportszobában ill. az udvaron
443
8
AZ ÓVODA HAGYOMÁNYOS ÜNNEPEI, RENDEZVÉNYEI Ünnepek Anyák napja – csoportonként édesanyák és nagymamák részvételével ajándék készítés, köszöntés Gyermekek születés és névnapja – csoportonként Kirándulás Ismeretszerzési, élményszerzési alkalmak Háziállatok megtekintése természetes környezetben Csoportonkénti kirándulás Debrecenbe és a megye más területeire Az óvoda és a család közös rendezvényei Szüreti mulatság Gyermeknap, Játszóház /Advent, Húsvét/ Nyílt nap Évzáró ünnepség, Ballagás
9
AZ ÓVODÁNK KAPCSOLATRENDSZERE
9.1
Az óvoda és a család
Az óvodai nevelés a családi neveléssel együtt, azt kiegészítve szolgálja a gyermeki személyiség egészséges fejlődését. Ennek alapvető feltétele a családdal való partneri együttműködés. Óvodánk körültekintően szervezi meg az együttműködés formáit, mely - az információk áramlását, - a szülői nevelés szemléletformálását (nevelési elvek és gyakorlat révén, mentális szokásrendszerben, illetve környezeti, kulturális szokás-, igényformálásban jelentkezik) - lehetővé teszi az óvoda tartalmi munkájába való betekintést, - a gyermek egyéni fejlődésének jellemzőit kívánja közvetíteni. A kapcsolattartás formái óvodánkban: - Beíratás: - első személyes kapcsolat felvétele - Családlátogatás – lehetőleg óvodakezdés előtt, mindkét óvónő részvételével - Szülős beszoktatás – általában 2 hét, egyéni igények figyelembevételével - Nyílt napok (a nevelőmunka egyes elemeinek bemutatása) - Rendezvények, ünnepek, kirándulások - Szülői értekezlet – nevelési év során három alakalommal - Egyéni beszélgetések – egyéni problémák megbeszélése, előzetes egyeztetés után. - Szülői választmány – megszervezése
444
9.2
Az óvodánk és a beiskolázásban érintett iskolák kapcsolata
A beiskolázásban érintett iskolákkal olyan kapcsolatot kívánunk kialakítani, mely során a kölcsönös érdeklődés hozzájárulhat egymás nevelési céljainak, elképzeléseinek megismeréséhez, megértéséhez, amely elősegíti a gyermekek zavartalan iskolakezdését, az egészséges óvoda – iskola átmenetet. A kapcsolattartás lehetséges formái: - Kölcsönös látogatások szervezése a gyermekekkel - Bemutató órák és foglalkozások látogatása, szakmai tanácskozások, megbeszélések az alsó tagozatos munkaközösségekkel - Rendezvényeken, ünnepeken való kölcsönös meghívások - Az óvoda-iskola átmenet kezelésében, a kudarcmentes iskolakezdés érdekében a következő időszakban kezdeményezzük a kooperáció átgondolását, a kapcsolat tartalmának, formáinak fejlesztését. 9.3
Az óvoda és a Pedagógiai Szakszolgálat
A Pedagógiai Szakszolgálat szakembereivel /logopédus, pszichológus és fejlesztő pedagógus/ való szoros együttműködésre egyre nagyobb szüksége van az óvodánkba járó gyermekeknek. A tanköteles korú, beszédhibás gyermekek szűrése az előző nevelési év végén /májusban/ megtörténik, hogy a szülőkkel való időpont egyeztetése után szeptemberben zökkenőmentesen induljanak a fejlesztő foglalkozások. Óvodapedagógusaink és a két fejlesztőpedagógusunk által felvállalt preventív jellegű ill. korrekciós munka mellett természetesen továbbra is igényeljük a tanulási, viselkedésimagatartási zavarokkal küzdő gyermekek érdekében a szakemberek /pszichológus, fejlesztőpedagógus/ segítségét. Minden lehetőséget kihasználva konzultálunk egymással, hogy közösen találjuk meg azokat a megoldásokat, melyekkel a gyermekek a leghatékonyabban fejleszthetőek.
9.4
A Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálattal való kapcsolattartás
A hátrányos és veszélyeztetett helyzetű gyermekek felkutatása intézményünk valamennyi dolgozójának a feladata. Minden évben /rövid indoklás és helyzetelemzés kíséretében/ jelentést készítünk ezekről a gyermekekről a Gyermekjóléti Szolgálatnak. Szükség esetén jelzéssel élünk a szolgálat felé. Tájékoztatjuk a szülőket a Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálat által nyújtott szolgáltatási körökről /pl. jogi, pszichológiai, életvezetési tanácsadás, ruhaosztó akciók, gyermekeknek rendezett programok/. Kapcsolattartó: gyermek és ifjúságvédelmi felelős tagóvodavezető 445
9.5
Az óvoda egyéb kapcsolatai
Fenntartóval A kapcsolattartás formái: - Kölcsönös tájékoztatás Az óvoda és a közművelődési intézmények kapcsolata: Partnereink: - Kovács Máté Művelődési Központ, - Gyermekkönyvtár, - Bocskai mozi, - Szabó László Alapfokú Művészeti Iskola, - Vojtina Bábszínház –Debrecen - Hangya-Boy játszóház Debrecen - Folyamatos és hagyományteremtő kapcsolatra törekszünk. A kapcsolattartás formái: - Kiállítások és műsorok látogatása - Könyvtárlátogatás - Rendezvényeken való részvétel Egészségügyi szervezetekkel /védőnő, gyermekorvos, fogorvos/
A kapcsolattartás formái: - A védőnővel folyamatos együttműködés /félévenként megfigyelési naplót vezet a gyermekek fejlődéséről, méri őket./ - Fogászati szűrés évente - Alkalmankénti esetmegbeszélések az óvoda orvosával - Tanköteles korú gyermekek részére iskola alkalmassági vizsgálat. d.) Szakmai szervezetekkel Pedagógiai Szakszolgálatok, Hajdú-Bihar Megyei Pedagógiai Intézet Folyamatosan figyelemmel kísérjük a felkínált szakmai képzéseket, programokat s a fejlesztési lehetőségeknek megfelelően részt veszünk azokon.
446
10 GYERMEKVÉDELEM AZ ÓVODÁBAN Helyzetkép: Óvodánkba járó gyermekek eltérő szociokulturális háttérrel rendelkeznek, a szülők iskolázottságára leginkább jellemző a szakmunkás és szakközépiskolai végzettség, kevés a munkanélküli szülők száma. Felméréseink alapján a veszélyeztetettség és a hátrányos helyzet okaként elsősorban a szűkös anyagi körülmények, több gyermek nevelése ill. egyszülős családok körében tipizálható problémák szerepelnek. Óvodánk gyermekvédelmi munkájának célja: - A veszélyeztetett és hátrányos helyzetben lévő gyermekek körülményeinek felmérése, eseteinek jelzése, a problémák pedagógiai gondozása a gyermekvédelemben érintett szakemberek közreműködésével - Jelzőrendszer működtetése, az önkormányzat gyermekjóléti szakszolgálatának figyelemfelhívása. - Javaslattétel a Szociális Bizottság segélyezéseire A gyermekvédelmi felelős feladata: A gyermekvédelmi felelős minden nevelési év elején felmérést készít, mely alapján megtervezhető az éves gyermekvédelmi munka. Kapcsolattartás, megelőző informálás, stb. A felmérés az alábbi szempontok szerint történik: Az óvodás gyermekek családi helyzetének évenkénti felméréséhez készített szempontok: - Az óvodások száma összesen: - Ebből veszélyeztetettek száma: - Hátrányos helyzetű gyermekek száma: - Három vagy többgyermekes családban élők száma: - Sajátos nevelési igényű gyermekek száma: - Csonka családban nevelkedők száma /elvált vagy egyedülálló szülő/: - Cigány kisebbséghez tartozó, kritikus körülmények között élő gyermekek A gyermekek veszélyeztetettségének okai: Nevelési hiányosságok Labilis családi környezet Italozó szülők Bűnöző családi helyzet Rossz lakásviszonyok Egészségügyi okok Anyagi okok Megromlott családi kapcsolat Gyermekvédelemmel kapcsolatos tevékenységek: - Családlátogatás - Esetjelzés a szociális szolgáltató intézmények felé - Közös kirándulások szervezése évente 1-2 alkalommal
447
FELHASZNÁLT IRODALOM Nagy Jenőné: Csak tiszta forrásból Szolnok, 1996. Óvodai nevelés országos alapprogramja SEMIC Interprint Kiadó, Bp.1996. Érték és minőség az ezredforduló óvodáiban OKKER, 1998. Nagy Jenőné: Óvodai programkészítés, de hogyan? NAT-TAN Bp. OKI, 1996. Trencsényi László-Villányi Györgyné: Minőségbiztosítás az óvodai-pedagógiai programban hogyan? OKKER Dr
. Hegyi Ildikó: Fejlődési lépcsőfokok óvodáskorban OKKER Porkolábné dr. Balogh Katalin: Kudarc nélkül az iskolában Bp. Alex typo, 1992.
448
1. sz. Melléklet Útmutató a Manóvár kitöltéséhez A) Egészséges életmód 1) Étkezés a Önállóan eszik vagy nem b Megfelelő kanálfogás vagy nem c Kulturált étkezési szokásokat betartja, nem 2) Testápolás 3) öltözködés B) Érzelmi nevelés és társas kapcsolatok 1) érzelmi élet (kiegyensúlyozott vagy nem) 2) társakkal való viszonya (megfelelő vagy nem) 3) közös tevékenységeken való részvétel (megfelelő vagy nem) 4) felnőttekhez való viszonya (megfelelő vagy nem) 5) csoportban elfoglalt helye (megfelelő vagy nem) C) Hagyományőrzés 1. Játék (korának megfelelő vagy nem) 2. 2/a Mese-, dramatikus játék (szívesen vesz részt benne v. nem) 2/b Vers-, mondóka (szívesen mondja vagy nem) 3. Rajz 3/a Tevékenységhez való viszonya (szívesen vesz részt vagy nem) 3/b Eszközhasználata (biztos – bizonytalan) 3/c Rajz, emberábrázolás (korának megfelelő vagy nem) 4. Ének 4/a Egyenletes lüktetés (korának megfelelő vagy nem) 4/b Ritmusérzéke (korának megfelelő vagy nem) 5. Mozgás, mozgásos játék 5/a Nagymozgás (korának megfelelő vagy nem) 5/b Finommotorika (korának megfelelő vagy nem) 5/c Testséma (korának megfelelő vagy nem) 6. A környezet tevékeny megszerettetése és megismertetése 6/a Környezeti természethez való viszony (megfelelő v. nem) 6/b Ismeretek elsajátítása (korának megfelelő vagy nem) 7. Munkához való viszonya (szívesen vállal vagy nem)
449
3.sz. Melléklet Hagyományőrzés Szeptember 29. - Ősz kezdete * Szüret – Lehalászás * Mihály napi vásár (óvodai szinten) előkészületek augusztus hónapban – pengő, peták készítése, valamint nyakba akasztható tálca, népi ruhadarabok (kalap, szoknya stb.) gyűjtése – szólások, közmondások Kikiáltók, rigmusok, bazárok-vásárfia készítés Segédanyag: Velünk élő néphagyományok 38.o. (H.B.M. Ped. Int. 1992 – Baranyai Sándorné) * Október 4. – Állatok napja (csoport szinten) * Október 26. – Szent Dömötör napja Demeteri vásárra való készülődés (főleg pásztoros): Én elmentem a vásárba A gazda rétre megy A juhásznak jól megy dolga * November 11. – Márton napja (csoport szinten) - disznótoros játék: kisgömböc meséje - ábrázolás - Kézműves műhely (Velünk élő néphagyományok 46. o.) Téli ünnepek * November 30. - Adventi koszorú készítése * December 6. – Mikulás járás ünnepe * December 13. – Luca napja Luca napi búza készítése * December - Karácsony (óvodai szinten) - betlehemezés - tánccsoport bemutatkozása * Január 6 - Február végéig Farsangi időszak - ügyességi játékok – állatalakoskodás (Tokai Vilmos: Gyökér adja a fát 1995. Debr.) - Farsangi bál: tánccsoport mulatozás - Téltemetés – tavaszköszöntés Tavaszi ünnepek - Nagyböjti időszak 6. hete Virághét - barka kivirágoztatása – nagyhét a nagytakarítás napja * Március 22. – A víz világnapja 450
Festmények, rajzok kiállítása * Húsvéti ünnepkör virágvasárnaptól fehér vasárnapig Zöldág járás (Velünk élő néphagyományok 41-43. o.) * Április 22 - Föld napja Veteményezés kezdete * Május 1. - Májusfa díszítése – tavaszi dalok énekelgetése – majális * Pünkösd (csoport szint) (Velünk élő néphagyományok 43. o.)
451
Egyesített Óvodai Intézmény Óvodai kötelező eszköz- és felszerelési jegyzék Szivárvány óvoda I. HELYISÉGEK . Megjegyzés
A
B
1.
Eszközök, felszerelések
Mennyiségi mutató
Szivárvány
Lurkó
2.
csoportszoba
gyermekcsoportonként 1
4
4+1
3.
gyermekágy/fektető tároló helyiség
óvodánként valamennyi gyermekágy tárolására alkalmas) csoportonként 1
4
tároló kocsi 4+1
4.
tornaszoba, sportszertárral
tagóvodánként 1
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba
Manókert Óvodában aulában Bambínó Óvodában nincs
5.
logopédiai foglalkoztató, egyéni fejlesztő szoba
óvodánként 1
6.
óvodapszichológusi helyiség
Óvodaigazgatóságon 1
7.
játszóudvar
tagóvodánként 1
Bambínó
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba
Mesevár
Aranykapu
Aprónép
4 db
Aranykapu Óvodában van
3
4
3 db
Aranykapu Óvodában van
3
4 db
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép Manókert Óvodában óvodákban tornaszoba aulában Manókert Manókert Manókert Bambínó Óvodában Manókert Óvodában aulában Óvodában aulában Óvodában aulában nincs Óvodában aulában
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba
Bambínó Óvodában nincs
Bambínó Óvodában nincs
Szivárványba egy közös nincs, helyiség a tornaszobába fejlesztésekhez n megoldva
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba
Liget
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba
Bambínó Óvodában nincs
Bambínó Óvodában nincs
Bambínó Óvodában nincs
1
Aranykapu Óvodában van
nincs
1 2 külön álló
2
452
Manókert Óvodában aulában
Manókert
Liget Óvodában, Lurkó Óvodában, Aranykapu Óvodában tornaterem, Mesevár, Szivárvány, Aprónép óvodákban tornaszoba Manókert Óvodában aulában Bambínó Óvodában nincs
nincs Aranykapu
1
2 udvar
játszóudvar 8.
intézményvezetői iroda
Igazgatóságon 1
9.
intézményvezető-helyettesi iroda
nincs
Óvodában van
részen
nincs tagóvodában
tagóvodában
tagóvodában
nincs
10. tagintézményvezetői iroda
Tagintézményenként 1
11. óvodatitkári iroda
Óvodaigazgatóságon 1
12. nevelőtestületi és könyvtárszoba
tagóvodánként 1
1 nevelői szoba
13. általános szertár/raktár
tagóvodánként 1
1 külső raktár
14. többcélú helyiség (szülői fogadásra, tárgyalásra, ünnepek megtartására alkalmas helyiség)
tagóvodánként 1
Nevelői szoba szülők és a zsibongó fogadására 1 fejlesztő szoba,/többcélú helyiség//ünneps égek megtartásához a tornaterem
15. orvosi szoba, elkülönítő szoba
tagóvodánként 1
A gyermekek ellátása – aránytalan teher és többletköltség nélkül a közelben található egészségügyi intézményben megoldható.
A gyermekek A gyermekek ellátása – ellátása – aránytalan teher aránytalan teher és többletköltség és többletköltség nélkül a nélkül a közelben közelben található található egészségügyi egészségügyi intézményben intézményben megoldható. megoldható.
A gyermekek ellátása – aránytalan teher és többletköltség nélkül a közelben található egészségügyi intézményben megoldható.
16. gyermeköltöző
gyermekcsoportonként 1
Folyosón
kijelölt előtér
4
17. gyermekmosdó, WC helyiség
gyermekcsoportonként
Gyermeklétszá mosdó, WC
1 iroda
tagóvodában
1
tagóvodában
tagóvodában
Aranykapu Óvodában van
1
nincs
nincs
1
Gyermeklétszám 4
453
Tagóvodáb an?
A gyermekek ellátása – aránytalan teher és többletköltség nélkül a közelben található egészségügyi intézményben megoldható.
Gyermeklétszám
Aranykapu Óvodában van
1
Aranykapu Óvodában van
gyermek öltözőből kialakítva 1
Aranykapu Óvodában van
nincs ( jó idő esetén filagória)
Aula, Nevelői
A gyermekek ellátása – aránytalan teher és többletköltség nélkül a közelben található egészségügyi intézményben megoldható.
A gyermekek ellátása – aránytalan teher és többletköltség nélkül a közelben található egészségügyi intézményben megoldható.
A gyermekek ellátása – aránytalan teher és többletköltség nélkül a közelben található egészségügyi intézményben megoldható.
Aranykapu Óvodában van
3
Aranykapu
3
4 öltöző
1 (WC - nemenként 1)???
m figyelembevéte lével. Másik gyermekcsopor ttal közösen is kialakítható….. 2-2 csoportonként 1
közös helyiségben 2+1közösen két csoportnak
figyelembevételé vel. Másik gyermekcsoportt al közösen is kialakítható…..
figyelembevételév Óvodában van el. Másik gyermekcsoporttal közösen is kialakítható…..
18. felnőtt öltöző
tagóvodánként 1 amennyiben az óvodai csoportok száma több mint hat 2
1
felnőtt öltöző, nevelői szoba egyben
19. felnőtt mosdó
tagóvodánként 1 (ahol az óvoda épülete emeletes, szintenként 1)
1
1 a mosó helyiséggel közös
20. felnőtt WC helyiség
óvodánként 1 óvoda emeletes, szintenként 1
2
2
21. felnőtt zuhanyzó
óvodánként 1
A felnőtt öltözőben
1
22. mosó, vasaló helyiség
tagóvodánként 1
Szivárványba mosó helyiség a nevelői szoba nincs külön, felnőtt mosdóval mosás a felnőtt egyben, vasalás öltözőben a többcélú helyiségben délután,amikor nem tartózkodik ott gyermek
1
Liget óvodában 1 Aranykapu db Óvodában van
óvodakonyha mosodájával közös
A szertásos, a kézműves szobában
23. szárító helyiség
tagóvodánként 1
Szivárványba nincs ilyen
folyosón a udvar, folyosó, gyermekek nevelői szoba eltávozása után
1
Liget óvodában a Aranykapu óvodakonyha mosodában és 1 Óvodában van mosodájával gyermemosdóban Mosó vasaló közös helyiségben
Mosóvasaló helyiségbe n
24. felnőtt étkező
Igazgatóságon 1
Szivárványba
tagóvodában??
nincs
nincs
1
Csoportonk ént 1
Aranykapu Óvodában van
nincs
2- dajka, óvónői
. Aranykapu Óvodában van
1.
.
3
Aranykapu Óvodában van
2
nincs felnőtt 1 zuhanyzó, csak a gyermekmosdók ban
Aranykapu Óvodában van
nincs
.
2
nincs felnőtt
454
.
Aranykapu
nincs
tagóvodában??
nincs
jó volna !!!
étkező
Óvodában nincs nincs
25. főzőkonyha
óvodák számára 1közös
26. melegítő konyha
tagóvodánként 1
1
2
Aranykapu Óvodában van
27. tálaló-mosogató
tagóvodánként (székhelyen és telephelyen) 1
melegítő konyhában
2
Aranykapu 1 Óvodában van/4
28. szárazáru raktár
óvodakonyhán 1
-
nincs
29. földesárú raktár
óvodakonyhán 1
-
nincs
30. éléskamra
óvodakonyhán 1
.
.-
nincs
31. karbantartó műhely
óvodánként 1
külső raktár helyiségben
-
1
32. kerekesszék tároló
nincs
-
nincs
33. ételhulladék tároló
nincs
-
1
-
.
.
.
.
. Szerszámos kamra
Aranykapu Óvodában nincs/ garázs van
kamrában kialakított sarok
34. A fogyatékosság jellege szerint a gyógypedagógiai, konduktív pedagógiai óvodában, tervezési program többet is előírhat.
II. HELYISÉGEK BÚTORZATA ÉS EGYÉB BERENDEZÉSI TÁRGYAI Az e pont alatt felsorolt eszközök, felszerelések helyettesíthetők az adott eszköz, felszerelés funkcióját kiváltó, korszerű eszközzel, felszereléssel A
Megjegyzés
B
Szivárvány
Lurkó
gyermeklétszám szerint 1
105
112 db óvodai szinten
gyermekszék (ergonomikus)
gyermeklétszám szerint 1
213 de ebben régi székek is vannak
gyermekasztal
gyermeklétszám
41
1.
1. Csoportszoba
2.
óvodai fektető
3. 4.
Bambínó
Mesevár
Liget
Aranykapu
Aprónép
Manókert
108 db
97db
121 db
Aranykapu Óvodában 155
123 db
118 db
123 db óvodai szinten
217 db
163 db
185 db
Aranykapu Óvodában 170
100 db
113db
28 db óvodai
40 db
32 db
48 db
Aranykapu
23 db
18db
455
figyelembevételével
Óvodában 62
szinten
5.
fényvédő függöny
ablakonként, az ablak lefedésére alkalmas méretben
28
ablakonként 1db függöny,1 db sötétítő
6.
szőnyeg
gyermekcsoportonként , a padló egyötödének lefedésére alkalmas méretben
10
2 db középszőnyeg: 20 db csoportszobánké 21 db nt és a futó szőnyeg 6 fejlesztőben db összekötő szőnyeg: 22 db
7.
játéktartó szekrény vagy polc
gyermekcsoportonként 2, sajátos nevelési igényű gyermek esetén további 1
10
csoportonként 4-5 db
8.
könyvespolc
gyermekcsoportonként 1
16
csoportonként 1 db
9.
élősarok állvány
gyermekcsoportonként 1
10
textiltároló és foglalkozási . eszköztároló szekrény
11
Össz: 14 roló
Aranykapu Óvodában van / függöny vagy redőny
29 db
14 db
Aranykapu Óvodában 16
14 db
Csoportonk ént 3 db
25 db
Aranykapu Óvodában van
6
Csoportonk ént 2
8 db
Aranykapu Óvodában van
6
nincs
8 db
Aranykapu Óvodában van
nincs
gyermekcsoportonként zsibongóban, 1 öltözőben, folyosón összesen 10
folyosón beépített szekrények
18 db
Aranykapu Óvodában van
4
edény- és evőeszköztároló . szekrény
gyermekcsoportonként mosogatóban 1 1
csoportban nincs,a melegítő konyhában van
4 db
Aranykapu Óvodában van
3
12
szeméttartó .
gyermekcsoportonként 1
helyiségenként 1,folyosókon1-1
4 db
Aranykapu Óvodában van
6
13
2. Tornaszoba .
14
tornapad .
2
7
6
7 db
8 db
7 db
Aranykapu Óvodában van
6
4 db
15
tornaszőnyeg .
1
3
4
3 db
3 db
9 db
Aranykapu Óvodában van
2
4 db
9
14 db
54 db
46 db
Aranykapu Óvodában tornaterem
456
16
bordásfal .
2
6
9
1 db
8db
7 db
Aranykapu Óvodában van/ 8
4
4 db
17
mozgáskultúrát, mozgásfejlődést . segítő, mozgásigényt kielégítő készlet
1
1
Tinikondi,pszichomo torikus állvány,Mozgás kotta,labdák /különböző méretben/torna karikák,focihoz eszközök,egyens úlyozók,ugró kötelekkosárlabda palánk.tranbulin/ kültéri is/
20 db
10 db
görkorcsolya, fitt labda
Aranykapu Óvodában van
3
2db készlet
18
egyéni fejlesztést szolgáló . speciális felszerelések
három gyermek egyidejű foglalkoztatásához
Ha az óvoda sajátos nevelési igényű gyermeket nevel; a pedagógiai programban foglaltak szerint.
Ha az óvoda Ha az óvoda Ha az óvoda Ha az óvoda Ha az óvoda sajátos nevelési sajátos nevelési sajátos nevelési sajátos nevelési sajátos nevelési igényű igényű igényű igényű igényű gyermeket gyermeket nevel; gyermeket nevel; gyermeket nevel; gyermeket nevel; nevel; a a pedagógiai a pedagógiai a pedagógiai a pedagógiai pedagógiai programban programban programban programban programban foglaltak szerint. foglaltak szerint. foglaltak szerint. foglaltak szerint. foglaltak szerint. Liget óvodában Ayres eszközök
19
3. Logopédiai foglalkoztató, . egyéni fejlesztő szoba
20
a fogyatékosság típusának megfelelő, . a tanulási képességet fejlesztő eszközök
21
tükör (az asztal szélességében) .
1
1
1 db
Aranykapu Óvodában van
22
Asztal .
1
3
2 db
Aranykapu Óvodában van
23
Szék .
2
A kézműves szobában megoldva A pedagógiai programban foglaltak szerint.
Egy gyermek, egy felnőtt.
A pedagógiai programban foglaltak szerint.
Egy gyermek, egy felnőtt.
Aranykapu Óvodában van
A pedagógiai A pedagógiai A pedagógiai A pedagógiai programban programban programban programban foglaltak szerint. foglaltak szerint. foglaltak szerint. foglaltak szerint.
Egy gyermek, egy felnőtt.
457
6 db
Egy gyermek, egy felnőtt.
Ha az óvoda Ha az óvoda sajátos nevelési sajátos nevelési igényű igényű gyermeket nevel; gyermeket nevel; a pedagógiai a pedagógiai programban programban foglaltak szerint. foglaltak szerint.
Aranykapu Óvodában van
A pedagógiai A pedagógiai programban programban foglaltak szerint. foglaltak szerint.
Egy gyermek, egy felnőtt.
4 gyermek, egy felnőtt.
24
Szőnyeg .
1
2
1 db
Aranykapu Óvodában van
25
játéktartó szekrény vagy könyvek . tárolására is alkalmas polc
1
4
2 db
Aranykapu Óvodában van
26
4. óvodapszichológusi szoba .
Gyermekléts zám szerint
a többcélú foglalékoztató teremben leírtak
27
Asztal .
1
1 db
Aranykapu Óvodában van
28
Szék .
4
6 db
Aranykapu Óvodában van
29
Szőnyeg .
1
1 db
Aranykapu Óvodában van
30
Könyvek, iratok tárolására is alkalmas . polc
1
1 db
Aranykapu Óvodában van
31
5. Játszóudvar .
32
kerti asztal .
gyermekcsoportonkén t1
12
nincs
5 db
Aranykapu Óvodában van
33
kerti pad .
gyermekcsoportonkén t2
17
nincs /hintaágy 2db/
4 db
Aranykapu 3 Óvodában van 12
Össz: 4 db, 8 helyett
34
Babaház .
gyermekcsoportonkén t1
4
1 nagy filagória,1 kis babaház
2 db
1 db
Aranykapu Óvodában 2
1
Össz: 3 db, 4 helyett
35
udvari homokozó .
gyermekcsoportonkén t1
4
4
3 db
2 db
Aranykapu Óvodában van/6
3
36
Takaróháló .
homokozónk ként 1
A homokozó használaton kívüli lefedéséhez. 4
nincs
3 db
2 db
Aranykapu Óvodában van/6
A homokozó használaton kívüli lefedéséhez.ninc
A zeneszobában megoldva
Aranykapu Óvodában van
458
A homokozó használaton kívüli lefedéséhez.
homokozó asztal 3
Össz: 2 db, 4 helyett
A homokozó használaton kívüli lefedéséhez.
s 37
mozgáskultúrát, mozgásfejlődést . segítő, mozgásigényt kielégítő eszközök
V. rész szerint
38
6. Intézményvezetői iroda .
39
íróasztal és szék .
2-2
40
tárgyalóasztal, székekkel .
2
41
Telefon .
2
42
Fax .
1
43
Könyvszekrény .
1
44
Iratszekrény .
1
45
Elektronikus adathordozó szekrény .
1
46
számítógép, internet .
2 felszerelés
47
számítógépasztal és szék .
2-2
48
7. Tagintézményvezetői iroda .
50
íróasztal és szék .
1-1
51
Iratszekrény .
1
mászókák,mér leghinták,hintá k,egyensúlyozó pad,csúszdák,t ambulin,mókus kerék,leásott gumisor,
15
Aranykapu Óvodában van
1 db
459
Aranykapu Óvodában van
1-1
52
Telefon .
53
számítógépasztal és szék .
54
számítógép, internet hozzáféréssel, . perifériákkal
55
8. Nevelőtestületi szoba .
56
fiókos asztal, ami egyben eszköz . előkészítő munkaasztal is
pedagóguslét szám szerint 1
57
Szék .
pedagóguslét szám szerint 1
58
könyvtári dokumentum .
500
59
Könyvszekrény .
2
60
Fénymásoló .
61
Tükör .
Közös vonallal is működtethető.
1
3
2 db
Aranykapu Óvodában van
7
Közös vonallal Közös vonallal Közös vonallal Közös vonallal Közös vonallal is Közös vonallal 1 +1 hordozató is működtethető. is működtethető is működtethető. működtethető. is működtethető. 4 db 2
1 1 1
1-1
1 db
Aranykapu Óvodában van
2
1 felszerelés 3 +1 felszerelés a nevelői szobában
2 db
Aranykapu Óvodában van
1
Közös vonallal is működtethe tő.
A zeneszobában Aranykapu megoldva Óvodában van/1 1/nem fiókos/
8 db
Aranykapu Óvodában van
nincs
Az óvodapedagógusok felkészüléséhez.
6 db
42 db
Aranykapu Óvodában van
12
Legalább ötszáz könyvtári dokumentum tárolásához alkalmas legyen.
600
Az óvodaAz óvodaAz óvodaAz óvodapedagógusok pedagógusok pedagógusok pedagógusok felkészüléséhez. felkészüléséhez. felkészüléséhez. felkészüléséhez. Aranykapu Óvodában van
Az óvodapedagógusok felkészüléséhez. kb.200
Az óvodapedagóguso k felkészülésé hez.
1
2
Legalább ötszáz könyvtári dokumentum tárolásához alkalmas legyen.
Legalább ötszáz könyvtári dokumentum tárolásához alkalmas legyen. Aranykapu Óvodában van
Legalább ötszáz könyvtári dokumentum tárolásához alkalmas legyen. 4
Legalább ötszáz könyvtári dokumentu m tárolásához alkalmas legyen.
1
1
Aranykapu Óvodában van
1
Legalább ötszáz könyvtári dokumentum tárolásához alkalmas legyen.
1 db
460
Legalább ötszáz könyvtári dokumentum tárolásához alkalmas legyen.
62
9. Többcélú helyiség .
63
tárgyalóasztal székekkel .
1
64
10. Orvosi szoba, . elkülönítővel
nincs
65
11. Gyermeköltöző .
66
öltözőrekesz, ruhatároló, fogas .
gyermeklétsz ám figyelembevé telével
öltözőrekeszen belül elkülönített cipőtároló zárt szekrények 2 gyermeknek 1 db
67
Öltözőpad .
gyermeklétsz ám figyelembevé telével
5
68
12. Gyermekmosdó, WC . helyiség
69
Törülközőtartó .
gyermeklétsz minden ám gyermeknek 1 db figyelembevé telével
70
Falitükör .
mosdókagyló nként 1
71
rekeszes fali polc (fogmosótartó) .
gyermeklétsz minden mosdókagylók ám gyermeknek 1 db ént 1 figyelembevé telével
1
3 db
Vezetői szobában
Aranykapu Óvodában van Aranykapu Óvodában nevelői szaba
1 asztal 6db székkel nincs
1 db
Iroda
nincs
25 db
öltözőszekrény ben gyerekenként egy rekesz
Aranykapu Óvodában van 6
folyosón 7 db öltözőrekeszen öltözőrekeszen Aranykapu belül elkülönített belül elkülönített Óvodában van cipőtároló cipőtároló
ruhaszekrénny el egyben
30 db csoportonként
Aranykapu 1+ 12 szék Óvodában nevelői szabában
26 db
5 db
közös fali polcon tároljuk a fogmosó felszerelést
461
3
öltözőrekeszen belül elkülönített cipőtároló 76
Aranykapu Óvodában van
19
Aranykapu Óvodában van
3
5 db
Aranykapu Óvodában van
76
17 db
Aranykapu Óvodában van
nincs
5 db
Aranykapu Óvodában van
76
öltözőrekes zen belül elkülönített cipőtároló
nincs
III. TISZTÁLKODÁSI ÉS EGYÉB FELSZERELÉSEK A
B
Szivárvány
Lurkó
Bambínó
Mesevár
Liget
Aranykapu
Aprónép
fésű, fogkefe, fogmosópohár
fésű, fogkefe, fogmosópohár
fésű, fogkefe, fogmosópohár
fésű, fogkefe, fogmosópohár
Aranykapu Óvodában van fésű, fogkefe, fogmosópohár
fésű, fogkefe, fogmosópohár 76
fésű, fogkefe, fogmosó pohár
ruhakefe, körömkefe, szappantartó
Aranykapu Óvodában van körömkefe, szappantartó
folyékony szappan adagoló 16
ruhakefe, körömkefe, szappantartó
1. egyéni tisztálkodó szerek
gyermeklétsz fésű, fogkefe, ám szerint 1 fogmosópohár
2. tisztálkodó felszerelések
mosdókagyló ruhakefe, ruhakefe, ruhakefe, nként 1 körömkefe, körömkefe, körömkefe, szappanadagoló folyékony szappantartó szappantartó csoportonként 2
ruhakefe, körömkefe, szappantartó
3. Fésűtartó
csoportonkén t1
4 db
Aranykapu Óvodában van
3
4. Törülköző
felnőtt és gyermeklétsz ám szerint 33
51
gyermekenként 2/váltáshoz/
73 db
Aranykapu Óvodában NINCS
15 felnőtt, gyerekeknek saját
5. Abrosz
asztalonként 3
98
asztalonként 3
135 db
Aranykapu Óvodában van
30
6. Takaró
gyermeklétsz ám szerint 1
116
gyermekenként 1
88 db
Aranykapu Óvodában van 133
130
7. ágyneműhuzat, lepedő
gyermeklétsz ám szerint 3-3
17 lepedő
gyermekenként 2
Aranykapu Óvodában NINCS
gyerekeknek saját
csoportonként 1 ??
15 db ágynemű 217 db 15 db lepedő
462
Manókert
Gyermekek nek saját
1db/fő
IV. A FELNŐTTEK MUNKAVÉGZÉSÉHEZ SZÜKSÉGES ESZKÖZÖK Az e pont alatt felsorolt eszközök, felszerelések helyettesíthetők az adott eszköz, felszerelés funkcióját kiváltó, korszerű eszközzel, felszereléssel Szivárvány
Lurkó
Bambínó
Mesevár
Aranykapu
Aprónép
1db
Aranykapu Óvodában van
1
1db
Aranykapu Óvodában van
nincs
ha a mosás helyben történik
Aranykapu Óvodában van
1 automata
ha a mosás helyben történik
ha a mosás helyben történik
Aranykapu Óvodában van
nincs
Mosógéppel egyben, ha a mosás helyben történik
B
1.
szennyes ruha tároló
tagóvodánként 1
1
2.
mosott ruha tároló
tagóvodánként 1
3 kosár
3.
Mosógép
tagóvodánként 1
ha a mosás helyben történik
1
ha a mosás helyben történik
1db
4.
Centrifuga
tagóvodánként 1
ha a mosás helyben történik
nincs
ha a mosás helyben történik
1db
5.
Vasaló
tagóvodánként 1
2
3 db
2db
Aranykapu 2 Óvodában van/ 1
6.
Vasalóállvány
tagóvodánként 1
1
2 db
2db
Aranykapu Óvodában van
1
7.
Szárítóállvány
tagóvodánként 1
4
3 db
4db
Aranykapu Óvodában van
3
8.
Takarítóeszközök
tagóvodánként 1
vödrök,felmosók csoportonként 11 szett,+ konyhában és a folyosón
4db
Aranykapu 1 takarítógép Óvodában van / partvis,lapát,vödör
9.
kerti munkaeszközök, szerszámok
tagóvodánként 1- ásó, kapa, ásó, kapa, 1 gereblye, gereblye, kerti kerti locsolókanna locsolókanna
ásó, kapa, ásó, kapa, ásó, kapa, Aranykapu gereblye, kerti gereblye, kerti gereblye, kerti Óvodában van locsolókanna locsolókanna locsolókanna
ásó, kapa, ásó, kapa, gereblye, kerti gereblye, kerti locsolókanna locsolókanna
tagóvodánként 1
2 db
2
10. Hűtőgép
2 db
2
463
2db
Liget
Manókert
A
Aranykapu Óvodában van
11. Porszívó
tagóvodánként 1
2 db
2
2 db
2db
csoportonként Aranykapu 2 1 db Óvodában van /3
Csoportonként 1 db
V. A NEVELŐMUNKÁT SEGÍTŐ JÁTÉKOK ÉS EGYÉB ESZKÖZÖK A
B
Szivárvány
Lurkó
Bambínó
Mesevár
Liget
Aranykapu
Aprónép
Manókert
1.
1. Játékok, játékeszközök (mennyiség eszközfajtánként)
2.
különféle játékformák (mozgásos játékok, gyakorló, szimbolikus, szerepjátékok, építőkonstruáló játékok, szabályjátékok, dramatizálás, bábozás, barkácsolás) eszközei
gyermekcsoporto nként a gyermekek 30%ának megfelelő mennyiségben
csoportszoba i és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai Aranykapu és udvari Óvodában van eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök megfelelő mennyiségben
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
3.
mozgáskultúrát, mozgásfejlődést segítő, mozgásigényt kielégítő eszközök
gyermekcsoporto nként a gyermeklétszám figyelembevételé vel
csoportszoba i és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
csoportszobai Aranykapu és udvari Óvodában van eszközök külön-külön
csoportszobai és udvari eszközök elegendő számban található
csoportszobai és udvari eszközök külön-külön
4.
ének, zene, énekes játékok eszközei
gyermekcsoporto nként a gyermeklétszám figyelembevételé vel
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu nem elegendő az óvoda Óvodában van pedagógiai programja szerint
5.
az anyanyelv fejlesztésének, a kommunikációs képességek fejlesztésének eszközei
gyermekcsoporto nként a gyermekek 30%ának megfelelő mennyiségben
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu nem elegendő az óvoda Óvodában van pedagógiai programja szerint
6.
értelmi képességeket (érzékelés, észlelés, emlékezet, figyelem, képzelet, gondolkodás) és a kreativitást fejlesztő anyagok, eszközök
gyermekcsoporto nként a gyermekek 30%ának megfelelő mennyiségben
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu nem elegendő az óvoda Óvodában van pedagógiai programja szerint
7.
ábrázoló tevékenységet fejlesztő, eszközök
gyermekcsoporto
az óvoda
az óvoda
az óvoda
az óvoda
az óvoda
464
elegendő
az óvoda
nként a gyermeklétszám figyelembevételé vel
pedagógiai programja szerint
pedagógiai programja szerint
pedagógiai programja szerint
pedagógiai programja szerint
pedagógiai programja szerint
Aranykapu Óvodában van
pedagógiai programja szerint az óvoda pedagógiai programja szerint
8.
a természeti-emberi-tárgyi környezet megismerését elősegítő eszközök, anyagok
gyermekcsoporto nként a gyermeklétszám figyelembevételé vel
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu elegendő Óvodában van
9.
munka jellegű tevékenységek eszközei
gyermekcsoporto nként a gyermekek 30%ának megfelelő mennyiségben
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu nem elegendő az óvoda Óvodában van pedagógiai programja szerint
10
2. A nevelőmunkát segítő egyéb eszközök .
11
Televízió .
tagóvodánként 1
1 db
1 db
3 db
1 db
1 db
Aranykapu Óvodában van/1
12
magnetofon/CD lejátszó/hangfalak .
három csoportonként 1
csoportonké csoportonként 4 db magnó nt 1 +1 1 +1 nagyobb 5 db CD nagyobb teljesítményű lejátszó teljesítményű
13
diavetítő vagy projektor .
tagóvodánként 1
3 db diavetítő
3 db diavetítő 1 db diavetítő 2 db
Aranykapu nincs Óvodában van diavetítő-4
14
Vetítővászon .
tagóvodánként 1
1 db
1 db
Aranykapu nincs Óvodában van
15
hangszer (pedagógusoknak) .
tagóvodánként 1
furulya minden pedagógusna k,,3 db metallofon
furulya minden pedagógusnak, ,3 db metallofon
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu az óvoda Óvodában van pedagógiai programja szerint 3
az óvoda pedagógiai programja szerint
16
hangszer (gyermekeknek) .
gyermekcsoportonként, a gyermekek 30%ának megfelelő mennyiségben
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu az óvoda Óvodában van pedagógiai programja szerint nem elegendő
az óvoda pedagógiai programja szerint
465
11 db
1 db
Aranykapu 5 Óvodában van
1 db
3db
1db/csop
-
17
egyéni fejlesztést szolgáló speciális felszerelések .
gyermekcsoporto nként a gyermekek 30%ának megfelelő mennyiségben
sajátos nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
sajátos nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
18
projektor vagy írásvetítő .
1
1 db írásvetítő
1 db írásvetítő
sajátos nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
sajátos nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
sajátos nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu sajátos Óvodában van nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
sajátos nevelési igényű gyermeket nevelő óvodában; az óvoda pedagógiai programja szerint
Aranykapu nincs Óvodában van
-
VI. SAJÁTOS NEVELÉSI IGÉNYŰ GYERMEKEK NEVELÉSÉNEK TOVÁBBI SPECIÁLIS ESZKÖZEI Az e pont alatt felsorolt eszközök, felszerelések helyettesíthetők az adott eszköz, felszerelés funkcióját kiváltó, korszerű eszközzel, felszereléssel A
B
Szivárvány
Lurkó
1.
1. Beszédfogyatékosok
2.
tükör 120 X 180 cm
csoportonként 1
5 db
3.
logopédiai alapkészlet
csoportonként 1
nincs
4.
2. Hallási fogyatékosok
5.
Dallamíró
nincs
nincs
6.
hallásvizsgáló és hallókészülék tesztelő felszerelés
nincs telephelyen) 1
nincs
7.
vezetékes vagy vezeték nélküli egyéni, illetve nincs csoportos adó-vevő készülék
nincs
8.
a különböző nyelvi kommunikációs szinteknek megfelelő kifejezések képi megjelenítésére alkalmas elektronikus információhordozó
nincs
nincs
9.
nyelvi kommunikáció vizuális, auditív megjelenítésének ellenőrzésére alkalmas eszköz
óvodánként (székhelyen és telephelyen) 1
--
nincs
466
Bambínó
nincs
Mesevár
Liget
Aranykapu
Aprónép
Manókert
10. szurdologopédiai eszközök
csoportonként 1
--
nincs
11. 3. Látási fogyatékosok 12. Olvasótelevízió
nincs
13. hatrekeszes doboz, gombás tábla, szöges tábla, csörgő labda
gyermeklétszám szerint 1??
nincs nincs
VII. EGÉSZSÉG- ÉS MUNKAVÉDELMI ESZKÖZÖK A
B
Szivárvány
Lurkó
Bambínó
Mesevár
Liget
Aranykapu
Aprónép
1. étel-mintavétel (üvegtartály) készlet
tagóvodánként 1
1
3
2. Elsősegélyláda
tagóvodánként 1
1
2
3. gyógyszerszekrény (zárható)
1 fiók
1
1
4. amennyiben a betöltött munkakörben a viselete előírt, vagy javasolt, munkaruha
maszk, pvc kötény,védő szemüveg, védő kesztyű, pvc csizma, fehér kendő
fehér köpeny, 2 db 41 db fehér nadrág, köpeny/fő papucs összesen: 31 db 1 db nadrág/fő összesen: 16 db 1 db papucs /fő összesen: 16 db
köpeny, védőcipő
udvarosnak munkaruha, bakancs, védőszemüveg fűnyíráshoz
udvarosnak munkaruha
5. amennyiben a betöltött munkakörben a viselete előírt, vagy javasolt, munkaruha
6. tűzoltó készülék
2 db
5db
2 db
467
4 db
Manókert
Aranykapu 2 részes Óvodában van munkásruha védő cipő, férfi bélelt munkaruha, munkáskabát védő kesztyű,
munkavédelmi cipő
6 db
Aranykapu 3 Óvodában van 6
db
4 db
468