België-Belgique P.B. 2440 Geel 12/17003
Driemaandelijks tijdschrift: januari-februari-maart 2014 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel
Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
PASSANO
Symposium
Nieuwsbrief voor professionele partners
gast vrij
gedeeld
LENTE 2014
Symposium 16 mei 2014 Vermaatschappelijking van zorg: gezinsverpleging als inspirerend model Het OPZ Geel wijdt op 16 mei een internationaal symposium aan de gezinsverpleging als een inspirerend begeleidingsmodel binnen de actuele Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) en de vernieuwing ervan. Uitgangspunt is dat de Geelse gezinsverpleging niet enkel een rijke traditie heeft, maar ook voor de toekomst blijft gelden als een innoverend en inspirerend model. Dit model van psychiatrische pleegzorg kan immers een bron van inspiratie vormen bij de vermaatschappelijking van zorg. De recente uitbouw van formules van gezinsverpleging in verschillende Europese landen getuigt hiervan. Inspiratie vond men steeds in het Geelse model, dat vervolgens werd aangepast aan de eigen maatschappelijke, culturele en sociale context. Ook in eigen land biedt deze bijzondere vorm van pleegzorg diverse mogelijkheden voor een vernieuwing van de GGZ. Zo heeft het OPZ Geel de afgelopen jaren volop ingezet op een differentiatie en modernisering van het aanbod op basis van een evidence-based methodiek. Tijdens het symposium willen we in dialoog gaan met zorgprofessionals uit de GGZ, de hulpverlening en de welzijnssector, met zorgmanagers, beleidsmakers en beleidsmedewerkers, met vertegenwoordigers van de overheid, met diverse stakeholders en belangstellenden in ruimere zin.
16
vernieuwend
OPZ Geel
05
Zo creëren we een forum waarop we samen zoeken naar de diverse mogelijkheden waarbij het gezinsverplegingsmodel een bron van inspiratie kan vormen; dit alles in de context van vermaatschappelijking van zorg en de actuele GGZ-vernieuwing. De volgende thema’s komen aan bod: gezinsverpleging als bron van inspiratie bij vermaatschappelijking van zorg in een wereldstad (Ellen Baxter, New York City), gezinsverpleging in de context van de GGZ-vernieuwing in België (Chantal Van Audenhove), een vernieuwend gedifferentieerd aanbod vandaag in Geel met specifieke aandacht voor ‘kinderen in zorggezinnen’ als innovatief project (Hans Verbiest, Tom Geuens en Joke Joossens), gezinsverpleging vanuit het perspectief van de gezondheidseconomie en vanuit financieel oogpunt (David Larmuseau), en gezinsverpleging in actuele toepassingsvormen in Europa (Reinhold Eisenhut). Aansluitend volgt een panelgesprek met o.m. Margot Cloet, Chantal Van Audenhove, Raf De Rycke en Geert Dom. Vlaams minister Jo Vandeurzen houdt de slottoespraak. Pieter Jans
Administrateur-generaal
Dr. Tom Geuens Hoofdgeneesheer
OPZ Geel 2014 / 1
De Geelse Gezinsverpleging vandaag De essentie van de Geelse Gezinsverpleging zit in de unieke manier waarop professionele hulpverleners en vrijwilligers hun sterktes combineren en samen ten dienste staan van cliënten met langdurige en meervoudige hulpvragen. Precies dat – zorg in de gemeenschap met een solide en permanente ondersteuning van gespecialiseerde equipes en ziekenhuisfaciliteiten – wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie als een ideale zorgvorm in de hedendaagse psychiatrie beschouwd. De vele kwaliteiten van de Geelse Gezinsverpleging worden dus internationaal erkend. Tegelijkertijd staat Geel voor de uitdaging het systeem financieel haalbaar te houden en te exploreren hoe het in de veranderende geestelijke gezondheidszorg een duidelijke meerwaarde kan blijven hebben.
A
l meer dan 700 jaar is Geel een gastvrij toevluchtsoord voor mensen die het psychisch moeilijk hebben. Het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel (OPZ Geel) zet die traditie verder en koppelt er een duidelijke visie op zorg aan. De drie divisies van het OPZ Geel bieden zorg op maat aan een specifieke doelgroep van patiënten met een acute of complexe problematiek: jongeren, volwassenen en ouderen. De Geelse Gezinsverpleging verrijkt dat aanbod met specifieke programma’s voor mensen die langdurige zorg nodig hebben. Naast een diversiteit aan woonvormen zijn er initiatieven en samenwerkingsverbanden op het vlak van werken, vorming en vrije tijd. Het team biedt medische en sociale ondersteuning en verzorgt een wachtdienst voor cliënten en pleeggezinnen. De jongste decennia nam de dienstverlening vanuit het zorgcentrum sterk toe en werd gewerkt aan een cultuur van cliëntenparticipatie en intenser overleg tussen pleegouders en zorgcentrum. De professionele teams introduceerden de F-Actmethodiek, diversifieerden het aanbod en bieden zorg op maat. De kern van de Geelse Gezinsverpleging is de plaatsing van de patiënt in een passend gezin op basis van kost en inwoon. Er wordt daarbij vooral rekening gehouden met de mogelijkheden en vaardigheden of de belangstelling van de patiënt. De pathologie is niet doorslaggevend. Het is vooral belangrijk dat de problematiek voldoende gestabiliseerd is en dat opvang in een gezin mogelijk is. Het doelpubliek bestaat uit chronische psychiatrische patiënten van wie sommigen ook kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis of een lichte tot matige intellectuele beperking vertonen. Ze kunnen (op korte termijn) niet zelfstandig functioneren en kunnen niet (meer) in hun eigen milieu terecht. De jongste tien jaar stellen we vast dat de problematiek steeds zwaarder wordt, waardoor meer ondersteuning nodig is. Momenteel verblijven zowat 280 cliënten in een 250-tal pleeggezinnen. Niet alleen in Geel, maar ook in de buurgemeenten van Geel zijn pleeggezinnen actief. Gedurende meerdere decennia was de doelgroep beperkt tot volwassenen en ouderen. In het voorjaar van 2009 werkte OPZ Geel op vraag van de Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin een proefproject uit voor kinderen en jongeren in
2 / OPZ Geel 2014
psychiatrische gezinsverpleging. In het project bracht het OPZ Geel zijn unieke expertise in de gezinsverpleging samen met de ervaring die het zorgcentrum opbouwde in kinder- en jeugdpsychiatrie. Sindsdien werden meerdere begeleidingen gerealiseerd en is deze zorgvorm in de organisatie verankerd. Sommige jongeren wonen voortdurend bij een pleeggezin in; anderen verblijven tijdens de weekdagen bij het pleeggezin en tijdens het weekend bij de eigen ouders. Een aantal ouders zoekt een steungezin dat hun kind tijdens weekends kan opvangen. Al verscheidene jaren is er in de geestelijke gezondheidszorg een onmiskenbare evolutie aan de gang van zorg in het ziekenhuis naar zorg in de maatschappij; een evolutie ook naar meer zorg op maat en naar het beter afstemmen van verschillende zorgvormen. Die evolutie wordt duidelijk in het buiten gebruik stellen van ziekenhuisbedden, het oprichten van mobiele teams en het ontstaan van netwerken van zorgverleners. Met de Geelse Gezinsverpleging hebben we een schitterend voorbeeld in huis van wat vermaatschappelijking van de zorg kan betekenen. Daarvan getuigen al decennia lang de vele cliënten die een gelukkig en waardevol leven leiden in een eigen thuis. Meer dan ooit kan de Geelse Gezinsverpleging een inspiratie zijn voor anderen in het licht van de verdergaande vermaatschappelijking van de zorg. Maar evenzeer stelt de Geelse Gezinsverpleging zich open voor de veranderende wereld met andere noden en nieuwe denkbeelden. Johan Claeys
Abstracts
Ellen Baxter, master Public Health (Columbia University), eredoctor ‘Humane Letters’ (van Mount Holyoke en van Bowdoin College), algemeen directeur van Broadway Housing Communities (New York City, USA).
De Geelse traditie van gezinsverpleging inspireerde Ellen Baxter in het midden van de jaren ’70 om de principes en de concrete praktijk van het Geelse model toe te passen in New York City. De meerderheid van de psychiatrische patiënten werd er in die tijd opgesloten in gevangenissen; duizenden anderen waren thuisloos en woonden op straat, in centra voor noodopvang of in de metro. Baxter stichtte de Broadway Housing Communities (BHC) om een permanente woonvorm te creëren gebaseerd op de principes van het ‘community’-denken waarbij psychiatrische patiënten geïntegreerd samenwonen met ouderen en jongeren, met actieve en werkloze mensen, met gezinnen en alleenstaanden. Het gaat om zeven appartementsgebouwen, die uitgerust zijn met onderwijsfaciliteiten en met maatschappelijk-culturele voorzieningen. De bewoners staan zelf in voor diverse taken en nemen ten volle hun verantwoordelijkheid op in de zorg voor hun leefomgeving. Door de gunstige verhouding kosten-effecitiviteit, gekoppeld aan het humane aspect van dit model, genaamd ‘supportive housing’, heeft deze woonvorm intussen breed ingang gevonden in New York City en in diverse stedelijke gebieden in de USA. BHC vierde recent zijn 30ste verjaardag en eerde de Geelse bevolking, vertegenwoordigd door de Belgische ambassadeur, voor haar engagement inzake de waardigheid, de bescherming en de integratie van psychiatrische patiënten door de eeuwen heen.
GGZ-vernieuwing in België: welke plaats kan de gezinsverpleging hierbij innemen? Prof. dr. Chantal Van Audenhove, psycholoog, buitengewoon hoogleraar Faculteit Geneeskunde, en directeur LUCAS, Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy, KU Leuven.
Bij de GGZ-vernieuwing in het kader van ‘Artikel 107’ – met onder andere de mogelijkheid van afbouw van residentiële bedden ten gunste van thuisbegeleiding door mobiele teams - staat het perspectief van herstel centraal. De focus komt hierbij voluit te liggen op de kracht van mensen en op het ontwikkelen van hun sterke punten, in plaats van op hun zwakte, klachten en problemen. Het gaat erom dat cliënten zo begeleid worden dat ze als gewone burgers verantwoordelijkheid kunnen dragen en in het samenleven bepaalde rollen op zich nemen. In dit verband betoogt Van Audenhove dat de Geelse gezinsverpleging een goede praktijk genoemd kan worden. Deze vorm van psychiatrische pleegzorg kan namelijk als een inspirerend model gezien worden, zowel wat de woonvorm betreft, als met betrekking tot de inschakeling op het vlak van arbeid (via arbeidszorg, in dagactiviteitencentra, als vrijwilliger in welzijn en zorg, of als ervaringsdeskundige).
Gezinsverpleging vandaag in Geel: een vernieuwend
gedifferentieerd aanbod - presentatie van de doelgroepenwerking met specifieke aandacht voor ‘kinderen in zorggezinnen’ als innovatief project.
Hans Verbiest, directeur Patiëntenzorg OPZ Geel, dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel, en dr. Joke Joossens, kinder- en jeugdpsychiater Ambulante zorg en Mobiel team Kinderen en Jongeren OPZ Geel.
In deze bijdrage staat het actuele aanbod van de Geelse Gezinsverpleging centraal. Het gaat om een gedifferentieerd aanbod vanuit een evidence-based methodiek, creatief voortbouwend op de traditie en met een vernieuwend karakter. Na een situering van de gezinsverpleging in het geheel van het GGZ-aanbod en dat van het OPZ Geel in het bijzonder, komen de diverse doelgroepen vanuit de eigen werking aan bod: volwassenen, ouderen en jongeren. In het bijzonder wordt gefocust op de werking rond kinderen en jongeren, met name op het project ‘kinderen in zorggezinnen’, dat gezien kan worden als een innovatief project.
vernieuwend
Ondersteunende huisvesting met integratie van psychiatrische patiënten: van Geel naar New York City (Engelstalige bijdrage)
OPZ Geel 2014 / 3
Gezinsverpleging vanuit het perspectief van de gezondheidseconomie en vanuit financieel oogpunt David Larmuseau, algemeen coördinator Vlaamse en Brusselse Zorggroep Eclips, master in toegepaste economische wetenschappen en in medisch-sociale wetenschappen, expert gezondheidseconomie.
Als vorm van psychiatrische pleegzorg is de Geelse Gezinsverpleging vanuit gezondheidseconomisch perspectief een interessante formule. Larmuseau laat vanuit zijn vergelijkend onderzoek zien hoe de gezinsverpleging in het bredere palet van verwante zorgvormen een waardevol alternatief kan bieden. Hij gaat nader in op de kostenstructuur van deze pleegvorm en hij geeft aanbevelingen vanuit een gezondheidseconomisch perspectief en een financieel oogpunt.
Gezinsverpleging binnen de Europese context: actuele toepassingsvormen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland (Engelstalige bijdrage) Reinhold Eisenhut, maatschappelijk werker, secretaris ‘VSP (Verein zur Förderung einer sozialen Psychiatrie)’, vertegenwoordiger ‘DGSP-Fachausschuss BWF’ (expertencommissie en netwerkorganisatie van ‘Betreutes Wohnen in Familien’, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland).
De Geelse Gezinsverpleging bood inspiratie aan diverse toepassingsvormen in Europa. Eisenhut gaat nader in op het Duitse model. Hij behandelt achtereenvolgens: de netwerkorganisatie van de initiatieven van ‘Betreutes Wohnen in Familien’ in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, de bestaande voorzieningen, cijfergegevens over de pleeggezinnen en de cliëntendoelgroep, de diverse types van organisatorische inbedding, randvoorwaarden, kwaliteitsstandaarden, het financiële aspect, en uitdagingen voor de toekomst.
gast vrij
Simultaanvertaling Bijdragen zijn in het Engels of het Nederlands. De deelnemers kunnen gedurende het gehele symposium gebruik maken van het aanbod van simultaanvertaling bij de plenaire sessies (in de twee richtingen: EngelsNederlands en Nederlands-Engels).
Informatie In de pauzes is er ruim tijd voor netwerking en voor het bekijken van diverse infostanden zoals over het actuele aanbod, de werking van de Pleeggezinnenraad, de werking van de Patiëntenraad Gezinsverpleging, het hersteldenken, pleegzorg in de provincie Antwerpen, en Europese pleegzorg-netwerken.
Wetenschappelijk comité Prof. dr. Chantal Van Audenhove
Dr. Eric de Smet
Dr. Walter Krikilion
Wilfried Bogaerts
OPZ Geel 2014 / 4
Programma Vermaatschappelijking van zorg:
gezinsverpleging als inspirerend model Vrijdag 16 mei 2014 8.45u
Ontvangst en registratie
9.15u
Verwelkoming door Pieter Jans, administrateur-generaal OPZ Geel.
9.20u
Situering van het symposium-thema door dagvoorzitter dr. Walter Krikilion, psychotherapeut en theoloog, stafmedewerker Patiëntenzorg OPZ Geel.
9.30u
Ondersteunende huisvesting met integratie van psychiatrische patiënten: van Geel naar New York City. (Engelstalige bijdrage) Ellen Baxter, master Public Health (Columbia University), eredoctor ‘Humane Letters’ (van Mount Holyoke en van Bowdoin College), algemeen directeur van Broadway Housing Communities (New York City, USA).
10.15u
GGZ-vernieuwing in België: welke plaats kan de gezinsverpleging hierbij innemen? Prof. dr. Chantal Van Audenhove, psycholoog, buitengewoon hoogleraar Faculteit Geneeskunde, en directeur LUCAS, Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy, KU Leuven.
11.00u
Pauze
11.30u
Gezinsverpleging vandaag in Geel: een vernieuwend gedifferentieerd aanbod - presentatie van de doelgroepenwerking met specifieke aandacht voor ‘kinderen in zorggezinnen’ als innovatief project. Hans Verbiest, directeur Patiëntenzorg OPZ Geel, dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel, en dr. Joke Joossens, kinder- en jeugdpsychiater Ambulante zorg en Mobiel team Kinderen en Jongeren OPZ Geel.
12.15u
Middaglunch
13.15u
Gezinsverpleging vanuit het perspectief van de gezondheidseconomie en vanuit financieel oogpunt. David Larmuseau, algemeen coördinator Vlaamse en Brusselse Zorggroep Eclips, master in toegepaste economische wetenschappen en in medisch-sociale wetenschappen, expert gezondheidseconomie.
14.00u
Gezinsverpleging binnen de Europese context: actuele toepassingsvormen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. (Engelstalige bijdrage) Reinhold Eisenhut, maatschappelijk werker, secretaris ‘VSP (Verein zur Förderung einer sozialen Psychiatrie)’, vertegenwoordiger ‘DGSP-Fachausschuss BWF’ (expertencommissie en netwerkorganisatie van ‘Betreutes Wohnen in Familien’, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland).
14.45u
Pauze
15.15u
Gezinsverpleging in de context van vermaatschappelijking van zorg en van de actuele GGZ-vernieuwing – Panelgesprek met debat – Moderator: Jacqueline Goossens, journaliste. Margot Cloet, kabinetschef Vlaams minister Jo Vandeurzen, minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; Pieter Jans, administrateur-generaal OPZ Geel; Raf De Rycke, voorzitter organisatie Broeders van Liefde, lid van de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen (NRZV), afdeling financiering, en van de Permanente Werkgroep Psychiatrie van de NRZV; Prof. dr. Chantal Van Audenhove, psycholoog, buitengewoon hoogleraar Faculteit Geneeskunde, en directeur LUCAS, Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy, KU Leuven; Prof. dr. Geert Dom, hoofdgeneesheer PC Alexianen Boechout, bestuurslid Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie, hoofddocent Universiteit Antwerpen en docent Radboud Universiteit Nijmegen.
16.15u
Slottoespraak door Vlaams minister Jo Vandeurzen, minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
16.30u
Receptie.
5 / OPZ Geel 2014
Praktische informatie
Voor wie? Professionals uit de GGZ, de hulpverlening en de welzijnssector, beleidsmakers en beleidsmedewerkers, vertegenwoordigers van de overheid, stakeholders en alle belangstellenden. Accreditering voor artsen is aangevraagd (Psychiatrie).
Wanneer en waar? Vrijdag 16 mei 2014 van 8.45u tot 17u Seminariecomplex De Vesten, Kanaalweg 6/1, 2430 Laakdal
COLOFON Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel Dokter Sanodreef 4 2440 Geel Tel +32-(0)14 57 91 11 Fax +32-(0)14 58 04 48 E-mail:
[email protected] www.opzgeel.be
Wegbeschrijving en liggingsplan: http://www.devesten.be/Contact/ Openbaar vervoer: • Trein tot aan NMBS-station Geel: info op http://www.b-rail.be • Aansluitend Bus nummer 19 “Geel/Tessenderlo – Diest” tot halte Eindhout Kruispunt: info op http://reisinfo.delijn.be/reisinfo/?taal=nl
Kostprijs Deelnemen aan het symposium kost €70 inclusief broodjeslunch. Studenten die een opleiding voor een zorgberoep volgen, betalen €45.
Inschrijven en betalen Inschrijven gebeurt bij voorkeur online via de website www.opzgeel.be. Uw inschrijving wordt definitief bevestigd na ontvangst van het inschrijvingsformulier én het inschrijvingsgeld ter waarde van € 70 (€ 45 voor studenten in opleiding tot een zorgberoep). Betaling door overschrijving op rekeningnummer IBAN: BE27 3751 1174 3473 BIC/Swift: BBRUBEBB (OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel) met vermelding van “Symposium 16/05 - naam deelnemer(s) - organisatie”. Uiterste inschrijvingsdatum is 8 mei 2014.
Contactpersoon dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, stafmedewerker Patiëntenzorg OPZ Geel tel. + 32 (0)14 57 93 18 e-mail:
[email protected] Voor vragen over uw inschrijving: Leen Mostmans, telefonisch; + 32 (0)14 57 90 80 of mail
[email protected]
Redactieleden Walter Krikilion (stafmedewerker Patiëntenzorg), Mieke Mondelaers (verpleegkundig directeur, directeur divisie Ouderen), Mieke Celen (psychiater), Ria Van Ende (stafmedewerker divisie Volwassenen), Els Keuleers (psychologe), Anita Van Den Plas (directeur divisie Volwassenen), Julienne Aerts (ombudsvrouw), Johan Claeys (communicatieadviseur) Eindredactie Johan Claeys Bladmanagement en productiebegeleiding Marina Nys, Hilde Daniels Redactieadres Bijdragen voor of reacties op dit blad kunnen gestuurd worden naar:
Redactiesecretariaat Passano Communicatiedienst Dokter Sanodreef 4 – 2440 Geel Telefoon: +32(0)14 57 91 98 E-mail:
[email protected] Verantwoordelijke uitgever: Pieter Jans
Dr. Sanodreef 4 - 2440 Geel
6 / OPZ Geel 2014
