Jaarverslag 2012
Jaarverslag Dat de Noordzee heel bijzondere natuur herbergt, bleek maar weer eens tijdens de tweede Expeditie Doggersbank. Zomer 2012 voer een groep duikers en onderzoekers, waaronder medewerkers van Stichting De Noordzee, met het schip Commandeur Foucault in tien dagen naar de Doggersbank en weer terug. Onderweg brachten de deelnemers in kaart wat er op de zeebodem leeft. Met name op de Doggersbank zorgde dat voor verrassingen: 10 soorten die nog niet eerder waren waargenomen in de Nederlandse Noordzee. Het sterkt ons in onze motivatie om onze missie te volbrengen: Stichting De Noordzee komt op voor het leven in de Noordzee, omdat de zee zelf geen stem heeft. Ons doel is een schone en gezonde zee, die invloeden van buiten veerkrachtig opvangt. Erkenning van het belang van ons werk kwam begin 2012 tijdens het Goed Geld Gala op 6 februari. We kregen een gift van 1 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij, vanwege onze ‘aanjagende en verbindende rol in de bescherming van de Noordzee’. Een opsteker voor de versterking van onze financiële positie, die bovendien onze aanpak om minder afhankelijk te worden van subsidies ondersteunt. Door de bijdrage van NPL was het o.a. mogelijk om dit jaar een grote strandopruimactie te organiseren met de cast van de musical Little Mermaid. Onze inzet werd ook dit jaar met een flink aantal successen beloond. Een paar voorbeelden. - Friese Front en Centrale Oestergronden werden aangewezen als zoekgebieden voor bodembescherming. - Nederland gaat zich inzetten voor bescherming van haaien en roggen in de Noordzee. - Nederland moet in de natuurgebieden de Noordzeekustzone en de Vlakte van de Raan de leefomgeving van de bruinvis verbeteren. - Succesvolle lobby – met Seas At Risk – bij het EU parlement voor aanscherping van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid. - Op aandringen van Stichting De Noordzee past Baggerbedrijf Boskalis haar beleid aan voor een veilige en milieuvriendelijke sloop van haar oude zeeschepen. - Sterke toename van het aantal volgers op de verschillende sociale media. - Op de valreep van het nieuwe jaar nam de Tweede Kamer een motie aan over microplastics in cosmetica en beloofde Unilever om over te schakelen naar alternatieven voor plastic in cosmetica. In dit jaarverslag vindt u meer over wat wij in 2012 hebben gedaan om deze en meer successen voor de Noordzee te behalen. Ik wens u veel leesplezier en hoop dat we met uw hulp nog voortvarender kunnen werken aan een gezonde en schone Noordzee. Eelco Leemans Directeur Stichting De Noordzee
Jaarverslag 2012
De diverse onderwerpen zijn geordend op basis van de thema’s die ook op onze site terug te vinden zijn met speciale aandacht voor onze campagnes: Ruimte voor natuur, Schone scheepvaart, Duurzame visserij en Goede VIS, Afvalvrije Noordzee, Noordzee educatie. Wilt u meer weten over ons of over de Noordzee, neem dan contact met ons op of ga naar www.noordzee.nl
1
De Noordzee wordt heel intensief gebruikt. De natuur van de Noordzee is hierdoor niet meer zoals zij ooit was; vol met grote vis, met een gevarieerde bodem en rijk aan zeeleven. Leef- en rustgebieden verdwijnen en veel visbestanden zijn overbevist. De natuur van de Noordzee moet zich kunnen herstellen en daarvoor moet de druk op dit ecosysteem verminderen.
Ruimte voor natuur Beschermde gebieden De Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) kan een belangrijk instrument zijn bij de bescherming van de natuur in de Noordzee. Wij hebben ons dan ook, samen met o.a. WWF en Natuurmonumenten, ingezet voor een goed gebruik van de KRM. In december werd bekend dat, mede door onze lobby, binnen de Mariene Strategie 2012-2020 de gebieden Friese Front en Centrale Oestergronden worden aangewezen als zoekgebieden voor bodembeschermingsmaatregelen. Bij DG Mare van de Europese Commissie aangedrongen op een link tussen de Blue Growth (maart 2012) en de KRM. Volgens ons is die noodzakelijk om de ecosysteembenadering in de praktijk te brengen. Blue Growth is de lange termijn strategie van de Eu om de groei van de maritieme sector te stimuleren. Naar aanleiding van ons beroep tegen de Aanwijzingsbesluiten van de Noordzeekustzone (NZKZ) en Vlakte van de Raan vonden bij de Raad van State op 8 oktober twee zittingen plaats. Dit leidde tot een hersteldoel voor de bruinvis in deze gebieden. Ook hebben wij als stakeholder input geleverd voor de beheerplanprocedures. Bijvoorbeeld voor het Beheerplan van de NZKZ tijdens de bijeenkomst Afstemming Zones 1 Vibeg – Beheerplan op 1 maart. Vervolgd door overleg met Sportvisserij Nederland over hengelsport in zone 1. Ook waren wij actief betrokken bij de totstandkoming van beheerplannen voor de Vlakte van de Raan. In november 2011 presenteerde staatssecretaris Henk Bleker zijn nieuwe Natuurwet. Deze wet is bedoeld om drie goede natuurwetten (Natuurbeschermingswet, Flora- en Faunawet en Boswet) samen te voegen in een eenvoudige en duidelijke wet. Dit streven hebben wij altijd gesteund. De ontwerpwet Natuur dreigde echter systematisch het beschermingsniveau tot het Europese minimum uit te kleden. De staatssecretaris bleek vervolgens ongevoelig voor fundamentele kritiek van Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties, wetenschappers en hoogleraren. Reden voor 29 organisaties, waaronder Stichting De Noordzee, om in januari 2012 gezamenlijk de Kamer op te roepen de nieuwe Natuurwet terug te sturen naar de tekentafel. Het nieuwe kabinet ontwerpt nu een voorstel voor een nieuwe Natuurwet, die is gebaseerd op de Initiatiefnota Mooi Nederland, het voorstel van de organisaties. 15 mei lanceerden 40 groene organisaties, waaronder Stichting De Noordzee, hun tienpuntenplan voor nieuw natuurbeleid: ‘Kies nu voor de natuur!’. Het plan pleit onder andere voor een eenvoudige maar effectieve natuurwet en voor het volledig met elkaar verbinden van de natuurgebieden. Een van de tien speerpunten van het plan is de bescherming van de Noordzeenatuur. Internationale Biodiversiteitsdag, 22 mei, was voor Stichting De Noordzee reden om die dag bij politici aandacht te vragen voor de meestal onzichtbare biodiversiteit van de Noordzee. In Nieuwspoort, Den Haag, lieten we een film van Klaudie Bartelink zien over de onbekende natuur op de Doggersbank en Klaverbank en legde Han Lindeboom de aanwezige Kamerleden uit welke rol mensen hebben bij de biodiversiteit van de Noordzee. Ondanks de hectische politieke tijden waren 6 fracties aanwezig.
2
het Noordzee Natuurplan: basis voor een gezonde zee
De Expeditie Doggersbank, die plaatsvond van 23 juni tot 2 juli, leverde dit jaar maar liefst tien nieuwe Noordzee soorten op. Volgens de onderzoekers een duidelijk signaal dat met name scheepswrakken op de Doggersbank en Klaverbank zeer belangrijk zijn voor de biodiversiteit in de Noordzee. Stichting De Noordzee organiseerde de expeditie samen met Duik de Noordzee Schoon, Sportvisserij Nederland en Vereniging Kust & Zee om te laten zien hoe belangrijk het gebied is voor het ecosysteem Noordzee. In september, tijdens het Springtij Festival op Terschelling, het Nationaal Forum Duurzaamheid, verzorgden we samen met het WNF en Greenpeace een masterclass De Nieuwe Noordzee over onze integrale visie op gebruik en bescherming van de Noordzee. In december bestond De Europese Habitatrichtlijn (onderdeel van Natura 2000) 20 jaar. Op deze verjaardag kon Stichting De Noordzee niet anders dan concluderen dat Natura 2000 de Noordzee onvoldoende beschermt. Wij presenteerden daarom tijdens de conferentie ‘20 years Habitats Directive’ in Antwerpen het Noordzee Natuurplan: een ecologisch coherent netwerk van beschermde gebieden op de Noordzee door een combinatie van Natura 2000-gebieden én aanvullende beschermende maatregelen. Het Noordzee Natuurplan in het kort: • Alle gebieden die in aanmerking komen voor Natura 2000, daadwerkelijk beschermen, inclusief de extra bescherming door het speciaal voor de zee opgestelde OSPAR-verdrag. • Ook gebieden die alleen voor OSPAR-bescherming in aanmerking komen beschermen. • Stel bufferzones in rond de beschermde gebieden. • Bescherm dieren die de zee ook buiten de beschermde gebieden gebruiken met speciale soortbeschermingsplannen. • Bescherm scheepswrakken op de Noordzee die fungeren als hotspots van biodiversiteit. • Grijp de kansen voor natuurbescherming aan die het reguleren van gebruiksfuncties biedt. Op basis van het Noordzee Natuurplan bouwen wij ook coalities met andere NGOs. Samen kunnen we ons immers nog sterker maken voor een goede bescherming van de Noordzee. Op 4 oktober organiseerden we tijdens de Noordzeedagen de workshop Duurzaam medegebruik offshore windparken met deelnemers uit bedrijfsleven, overheid, ngo’s en wetenschap. De voorlopige conclusie is dat grootschalige combinaties van andere vormen van gebruik met windparken nu nog niet aan de orde zijn. Zorgpunten zijn de intensiteit van gecombineerd gebruik binnen windparken en cumulatieve effecten. Veel aanwezigen hechtten grote waarde aan de functie van windparken als natuurgebieden, gesloten zijn voor ander gebruik dan windenergie en natuurbescherming. Onze visie over duurzaam medegebruik van windparken hebben we ingebracht bij de werkgroep ‘Varen en vissen in windparken’ van I&M. Dat leidde tot een advies, waarin de mogelijkheid van windparken als een refugium voor natuur een plaats heeft gekregen.
Wrakken Zagen enkele jaren terug veel mensen wrakken nog als afval op de zeebodem, tegenwoordig zien veel partijen de wrakken meer als hard substraat vol biodiversiteit dat kan bijdragen aan natuurbescherming. Tijdens de Duikvakerbeurs op 4 en 5 februari presenteerden we het initiatief ‘Bescherm een wrak’ én konden bezoekers op de foto als ware Noordzeeduiker. Bescherm een wrak is een initiatief van Vereniging Kust & Zee, Duik de Noordzee schoon, Stichting De Noordzee en Sportvisserij Nederland. Ook bij de Noordzeedagen (in oktober) en het North Sea Film Festival in Rotterdam (november) waren we aanwezig met Bescherm een wrak. Tijdens het festival werd bovendien de film Expeditie Doggersbank “Ontdekking van een nieuwe wildernis” vertoond. Vanaf november verschijnt periodiek een nieuwe WrakuWraku Quiz online op www.beschermeenwrak.nl en onze social media kanalen.
3
In mei organiseerden we met de partners van Bescherm een wrak het eerste Landelijk Overleg Scheepswrakkenbescherming plaats. Voor het eerst waren de diverse belangengroepen van scheepswrakken bij elkaar. Het doel van de bijeenkomst was kennismaken en belangen en standpunten uitwisselen. Om de biologische kennis over begroeiing van wrakken op de Noordzee te vergroten werkt Stichting De Noordzee mee aan een monitoringprogramma voor sportduikers op de Noordzee. Samenwerkende partijen zijn: Duik de Noordzee Schoon, Stichting Anemoon, ervaren marien biologen en organisaties die veel ervaring hebben met onderwateronderzoek en met sportduikers. In november publiceerden wij het ‘Noordzeelogboek Sportvissers’. Het is een informatieve aanvulling op een vistrip aan de kust of vanaf een boot. Het boekje biedt een overzicht van veel gevangen vissoorten en andere veel waargenomen zeedieren, waaronder dolfijnen, zeehonden en zeevogels. Ook geven we informatie over problemen op de Noordzee en geven we tips over wat je zélf kan bijdragen aan een schone en gezonde zee. Een speciale zoekkaart voor haaien en roggen laat zien wat je moet doen als je er eentje vangt. Extra aandacht is er voor vissen bij scheepswrakken op de Noordzee. Het Noordzeelogboek voor Sportvissers is een vervolg op de eerder bij Stichting De Noordzee verschenen logboekjes voor zeilers en duikers op de Noordzee.
Zeebeesten: het beschermen waard In de Noordzee leven verschillende soorten haaien en roggen die niet goed beschermd worden. Om deze bijzondere dieren beter te beschermen en meer over ze te weten te komen hebben we in 2012 verschillende activiteiten ondernomen: • We hebben overleg gevoerd met EL&I en Sportvisserij Nederland over de uitvoering van het Nederlandse haaienactieplan. Tijdens de bijeenkomsten is bekend geworden dat de Nederlandse overheid meer wil inzetten op het herstel van haaien- en roggenbestanden in de Noordzee in het kader van de KRM. • Stichting De Noordzee heeft actief bijgedragen aan het tot stand komen van de zeer succesvolle Sharkatag-dagen op 22, 23 en 24 augustus, een initiatief van Sportvisserij Nederland. Tijdens dit evenement werden door sportvissers gevangen haaien gemerkt. Doel is zoveel mogelijk gegevens verzamelen om de haaien en roggen van de Noordzee in de toekomst beter te kunnen beschermen.
4
extra maatregelen voor bescherming bruinvis
• W e hebben factsheets over 17 haaien- en roggensoorten gepubliceerd op de website www.haairog.nl. • In een stakeholder proces tussen overheden, de visserij en natuurbeschermingsorganisaties om te komen tot een breed gedragen en effectief beschermingsplan voor de Doggersbank hebben we gepleit voor maatregelen om haaien en roggen beter te beschermen. Het resultaat is dat kwetsbare gebieden op de Doggersbank (34%) gesloten zullen worden voor vormen van visserij die de bodem beschadigen en die haaien en roggen als bijvangst hebben. Op 18 oktober organiseerden we een internationaal bruinvissymposium in Amsterdam. Doel van het symposium was het delen van informatie en het formuleren van aanbevelingen voor verbetering van de bescherming van de bruinvis, met extra aandacht voor bruinvisstrandingen en het effect van harde geluiden die vrijkomen bij de bouw van windmolens. Enkele belangrijke conclusies: • beleid en onderzoek moeten internationaal beter afgestemd worden; • er is behoefte aan een goed EU-breed monitoringsprogramma; • het voorzorgsprincipe zou moeten worden toegepast: geen activiteiten toestaan waarvan je op voorhand niet kunt uitsluiten dat zij significante negatieve effecten kunnen hebben. Ook hebben we in 2012 verschillende juridische procedures bij de Raad van State gevoerd om het ambitieniveau voor de bescherming van de bruinvis en de grijze zeehond, naar een hoger niveau te brengen. Voor de bruinvis heeft dit al geresulteerd in een hersteldoel voor de bruinvis, waardoor de overheid extra maatregelen moet nemen voor de bescherming van deze walvisachtige. De procedure voor de grijze zeehond loopt nog.
Onderwatergeluid In 2012 hebben we samen met andere SAR leden een guidance document opgesteld voor onderwatergeluid. Hierin beschrijven we kort de problemen van onderwatergeluid en wat volgens de NGO’s de beste manier is om er mee om te gaan. Bij de aanleg van de meeste offshore windparken wordt geheid. Heien geeft echter harde geluiden, waar zeedieren last van hebben. Stichting De Noordzee zoekt naar alternatieven voor heien om negatieve invloeden op onderwater leven én vertraging in de bouw van windparken op zee te voorkomen. Op 10 februari organiseerden wij het Symposium Sound Solutions. Experts vanuit verschillende disciplines, zoals offshore bedrijven, energiemaatschappijen, universiteiten, ontwikkelaars, geluidsexperts, ngo’s, overheden en consultants, uit Duitsland, Denemarken, Engeland, België en zelfs Zuid-Afrika kwamen bij elkaar. De conclusie in het kort: • h eien is een techniek is die achterhaald raakt, maar het is nu nog een van de weinige bewezen technieken, laag in kosten en het meest bekend; • op korte termijn moet gekeken worden naar geluid reducerende technieken die de schokgolven van de heiklappen opvangen; • alternatieve bouwmethoden voor de toekomst; • er zou een werkgroep moeten komen die zich richt op internationale afstemming van regelgeving; • een internationaal platform zou moeten zorgen voor uitwisseling van onderzoeksgegevens m.b.t. effecten van geluid, geluid reducerende maatregelen en alternatieve bouwtechnieken.
5
De Noordzee is een van de drukst bevaren zeeën ter wereld; ieder jaar bezoeken maar liefst 55.000 schepen de Nederlandse havens. Meer dan negentig procent van alle handel ter wereld wordt per schip vervoerd.
Schone scheepvaart Marktvraag voor schepen/rederijen met een bovenwettelijke milieuperformance Met de Clean Shipping Index (CSI) wil Stichting De Noordzee bedrijven stimuleren hogere milieueisen te stellen aan de rederijen waarmee zij werken, dan de wettelijk is vastgelegd. Een groeiende vraag naar schone scheepvaart kan namelijk de verduurzaming van de scheepvaart versnellen. In 2012 presenteerden we de Clean Shipping Index aan 21 ladingeigenaren bij evenzoveel bedrijven. Drie ladingeigenaren kozen er voor om met de CSI te gaan werken: Evonik Industries (als eerste Duits bedrijf), Ballast Nedam en NEC Display Solutions (hoofdkantoor in Japan). Naast de directe doelgroep hebben we brancheorganisaties zoals EVO, de European Shippers Council en de Duitse verladersorganisatie bezocht. De EVO, ondernemersorganisatie voor logistiek en transport, is in juni officieel supporting member geworden. Dit betekent dat zij actief CSI gaan promoten bij hun achterban in Nederland en bij partnerorganisaties in het buitenland. Dit is een belangrijke stap bij de institutionalisering van de CSI in het bedrijfsleven. Met de nieuwe leden komt het aantal leden van het clean shipping netwerk op 47 (ladingeigenaren + expediteurs + supporting members). Daarnaast initieerden wij gesprekken tussen de CSI en andere milieu-initiatieven in de zeescheepvaart. Dit heeft geleid tot afspraken over harmonisatie van data input en gesprekken over mogelijk samengaan van initiatieven om zo de impact te vergroten. Bovendien hebben we verkennende gesprekken gevoerd met twee banken over het hanteren van milieucriteria bij het verstrekken van financiering voor nieuwbouw van schepen.
Scheepvaartbeleid Aanscherping van het scheepvaartbeleid moet zorgen voor een brede basis richting een duurzame scheepvaart. Het beleid voor de scheepvaart wereldwijd wordt bepaald bij de Internationale Maritieme Organisatie (IMO). Via de Clean Shipping Coalition heeft Stichting De Noordzee een officiële Consultative Status bij de IMO. Om de uitstoot van CO2 te verminderen heeft de Clean Shipping Coalition ingezet op verplicht langzaam varen. Uit onderzoek blijkt dat een mondiale snelheidsbeperking voor schepen van 10% leidt tot een besparing van 19% CO2. Dit is goed voor het milieu, én voor de financiën van rederijen, doordat zij minder brandstof verbruiken. In oktober zijn geen besluiten genomen over de inperking van CO2 emissies, het onderwerp is doorgeschoven naar de volgende IMO vergadering in mei 2013. Stichting De Noordzee bereidt stukken voor in samenwerking met milieuorganisaties Transport & Environment en Seas At Risk. Het afgelopen jaar is een verdere slag gemaakt met de herziening van het mondiale afvalbeleid geldend voor de zeescheepvaart, de herziening van MARPOL Annex V. De vooruitzichten zijn goed. Per 1 januari 2013 is het vernieuwde en in onze ogen sterk verbeterde MARPOL Annex V in werking getreden. De details zijn uitgewerkt in de Guideline. Dit was 6
CSI voor schone scheepvaart
een zeer belangrijk proces waar wij actief bij betrokken zijn. Handhaving en registratie van de hoeveelheid afval geproduceerd aan boord en de afgifte in de havens zijn voor ons nog zorgpunten. Aansluitend hierop wordt het Europees beleid voor de Haven Ontvangst Voorzieningen (HOV) geëvalueerd. Met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft Stichting De Noordzee overlegt, ook hebben we met verschillende belanghebbenden zoals het Havenbedrijf Rotterdam en de KVNR gesproken over dit onderwerp. Stichting De Noordzee heeft daarnaast een inspraakreactie gegeven op de “Evaluatie beleidsbrief duurzame zeehavens periode 2008-2011” van het Ministerie I&M. Op basis van de stakeholderconsultaties wordt een nieuwe beleidsbrief opgesteld.
Samen met de sector naar een schone scheepvaart Met het NGO platform on Shipbreaking speelt Stichting De Noordzee een belangrijke rol als het gaat om het aanpakken van de wantoestanden op de ‘beaches of death”: de sloopstranden in India en Bangladesh. In juni hebben we een bijeenkomst over scheepsrecycling georganiseerd met 35 deelnemers. Na publicatie van het aantal schepen dat dit jaar weer is gesloopt op de sloopstranden heeft Boskalis Stichting De Noordzee toegezegd geen schepen meer naar de sloopstranden te brengen. Minimumeis van Boskalis zal zijn dat de sloopfaciliteiten ISO gecertificeerd zijn en een verharde ondergrond hebben. Ook zullen ze toezien op naleving van procedures voor de bescherming van mens en milieu. We hopen dat meer bedrijven zullen volgen. Ondertussen nemen ladingeigenaren aangesloten bij de Clean Shipping Index vanaf 2012 ook het recyclingbeleid van de rederijen mee in hun beoordeling. Het goederenvervoer over water staat aan de vooravond van grote veranderingen. Nieuwe concepten, die zorgen dat de schepen zonder schadelijke uitstoot van stoffen kunnen varen, komen in rap tempo op. Hybride zeilschepen, met zeilen, vleugels of vliegers, op elektriciteit of biobrandstof, bieden kansen voor de toekomst. Stichting De Noordzee is een van de partners uit zeven landen rond de Noordzee binnen het project SAIL. De komende 3 jaar zullen we samen werken aan innovatieve en efficiënte oplossingen voor duurzaam varen. In december bestond het Platform Scheepsemissies 5 jaar en dat werd gevierd met het seminar Energie-efficiëntie in de ontwerpfase en praktijk. De vraag naar efficiëntere schepen stijgt, maar hoe speel je daar als ontwerper, scheepsbouwer of reder op in? Het seminar gaf een overzicht van de laatste stand van de regelgeving en de modernste en efficiëntste scheepsontwerpen.
7
De Noordzee kan een rijke visgrond zijn, nu en in de toekomst, en kan daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan onze voedselvoorziening en economie. Maar dan moet de visserij wel in evenwicht zijn met het ecosysteem Noordzee.
Duurzame visserij VISwijzer – consumenten en ondernemers Bijna 10 jaar gelden kwam Stichting De Noordzee met de eerste versie van de VISwijzer. De VISwijzer heeft inmiddels vaste voet aan de grond bij consumenten en is aanjager van verduurzaming van de visserijketen en viskweek. Het in 2011 gelanceerde horeca-initiatief ‘Vis&Seizoen’ is in 2012 verder gegroeid. Restaurants die partner worden van Vis&Seizoen committeren zich aan het gebruik van vis van het seizoen die bovendien groen scoort op de VISwijzer en/of MSC gecertificeerd is. Stichting De Noordzee beoordeelt voor hen het assortiment. Het initiatief is nu nog gekoppeld aan horecaleverancier Jan van As. Het is de bedoeling dat dit initiatief in de toekomst beschikbaar wordt voor alle horeca-leveranciers. In 2012 werden twee interessante kookboeken uitgebracht. Op 8 maart lanceerden de initiatiefnemers van De Groene Garde hun (h)eerlijke kookboek. De essentie van lekker eten reikt namelijk verder dan de smaakpapillen op je tong. Lekker eten gaat terug tot de oorsprong. In het najaar lanceerde Bart van Olphen het boek voor de visliefhebber ‘Werken Met Vis’. Dit basiswerk helpt je bij het kiezen, voorbereiden en klaarmaken van alle in Europa gangbare en duurzaam gevangen vis, schaal- en schelpdieren. Christien Absil van Stichting De Noordzee droeg aan beide boeken bij met informatie over de duurzaamheid van de vis. In 2012 startte de Universiteit van Gent met het Duurzame VIS@UGent-project. Hierin worden de aankopen van vis en zeevruchten door de UGent aan een duurzaamheidsevaluatie onderworpen. Als smaakmaker organiseerde de UGent een duurzame-visweek. Van 7 tot 11 mei 2012 was alle vis in de universiteitsrestaurants afkomstig van duurzame visserijen of viskweek. Bovendien kregen alle bezoekers van de restaurants een speciale UGent VISwijzer en konden ze kwal proeven. Als we in het huidig tempo blijven vissen is kwal namelijk binnenkort het enige alternatief voor vis. Stichting De Noordzee was uiteraard betrokken bij de organisatie. Onze samenwerking met verschillende grote leveranciers van vis aan consumenten en bedrijven werd in 2012 voortgezet en uitgebreid. In maart sloten we bijvoorbeeld een contract met PLUS voor de assesment van hun hele visassortiment. Stichting De Noordzee adviseert ook supermarktketen Delhaize over haar vis-assortiment. Het is hun ambitie om 100% duurzame vis in te kopen. Vanaf augustus ligt de eerste gekweekte vis met een duurzaamheidskeurmerk in de winkel. Stichting De Noordzee is positief over dit ASC-keurmerk. Wij verwachten dat de vraag naar vis met het ASC-keurmerk zal leiden tot een revolutie in de visvoerindustrie. ASCgecertificeerde kwekerijen krijgen namelijk vijf jaar de tijd om volledig over te schakelen op voer met visbestanddelen afkomstig van visserijen die MSC-gecertificeerd zijn. Tot nu toe is er vanwege het gebrek aan vraag nog geen betaalbaar duurzaam voer ontwikkeld. In november bracht Sodexo tijdens haar ‘Better Tomorrow weken’ een speciale VISwijzer uit. Samen met de Marine Stewardship Council (MSC) en Stichting De Noordzee werkt Sodexo aan de verduurzaming van haar visassortiment, zodat er in de toekomst alleen nog maar vis met het MSC-keurmerk en uit de groene kolom van de VISwijzer op het menu staat van de bedrijfsrestaurants die zij bedienen.
8
Europees Parlement voor duurzamere toekomst visserij
Visserijbeleid Regels voor visserij worden in Brussel en Den Haag vastgelegd. Stichting De Noordzee wil dat deze regels bijdragen aan een duurzame visserij. Christien Absil is vice-voorzitter van de Noordzee Regionale Advies Raad (RAC). In 2012 heeft deze RAC onder andere adviezen geformuleerd over het herstelplan voor kabeljauw, de regionalisering van het visserijbeleid en de invoering van de discardban. Stichting De Noordzee heeft ook een zetel in de uitvoerend comité en het dagelijks bestuur van de Pelagische RAC. Bij deze RAC zijn de lange termijnbeheerplannen voor haring, makreel, horsmakreel en blauwe wijting de belangrijkste thema’s. Stichting De Noordzee heeft bedongen dat er een lange termijn beheerplan voor horsmakreel in de Noordzee wordt opgesteld, en dat de quota voor horsmakreel in de Westelijke wateren afhankelijk zijn van een evaluatie van het beheerplan door ICES. In juni vergaderde de Europese Visserijraad (ministers) over de herziening van het Gemeenschappelijk Visserij Beleid (GVB). De kans om te komen tot een ambitieus GVB. Samen met Seas at Risk hadden wij voorafgaand aan de vergadering uiteraard fors ingezet op aanscherping van het GVB. Helaas was het resultaat teleurstellend. De raad koos voor een Deens compromis akkoord, dat eerder gemaakte afspraken afzwakt, waarmee ze de kans laten liggen een einde te maken aan overbevissing. Na de teleurstellende uitkomst van de Visserijraad was onze hoop en inzet gericht op het Europese Parlement. Met succes. In december stemde het parlement voor herstel van visbestanden naar gezonde niveaus, quota-afspraken volgens het wetenschappelijk advies, en het stoppen van teruggooien van vis, en daarmee voor een duurzamere toekomst. Deze stemming was revolutionair. Het visserijcomité heeft duidelijk laten zien dat zij een hervorming van het GVB wil, waar de ministers liever vasthouden aan een status quo. Eind juni presenteerde onderzoeksinstituut IMARES de nieuwste gegevens over de visbestanden in de Noordzee. De lange termijn beheerplannen voor visbestanden in de Noordzee die enkele jaren geleden zijn ingesteld door de EU blijken hun vruchten af te werpen. In de lange termijn beheerplannen is afgesproken dat de vangstquota worden aangepast tot de visbestanden binnen veilige biologische grenzen zijn. Deze aanpassingen mogen maximaal 15% fluctueren. Dit betekent dat bij een verhoogde visstand niet meteen weer alles wordt weggevist en een bestand de kans krijgt om aan te groeien. Hierdoor is de scholstand nu het hoogst van de afgelopen 50 jaar. Ook de haringstand is in heel goede staat. De tongstand is zich aan het herstellen. Voor ons reden om in Den Haag en Brussel te pleiten voor het doorzetten van deze aanpak, ook voor soorten die nu nog geen beheer kennen. In november was Stichting De Noordzee op uitnodiging van SPNI (Society for the Protection of Nature in Israël) in Israël om te adviseren over het beheer en duurzame ontwikkeling van het Israëlisch deel van de Middellandse zee.
Verduurzaming visserij Naast werk met de VISwijzer en beleidswerk in Brussel en Den Haag proberen wij ook op andere manieren te werken aan een duurzame visserij en viskweek, bijvoorbeeld door mee te denken over visserijmethoden die minder milieubelastend zijn. Stichting De Noordzee was in 2012 bestuurslid van de Steering Committee van de te ontwikkelen wereldwijde duurzame kweekstandaard voor forel. De forelstandaard is één van de 8 visteeltstandaarden die ontwikkeld en afgestemd worden tijdens rondetafelgesprekken. Wereldwijd nemen meer dan tweeduizend personen deel aan deze gesprekken. De definitieve standaard voor verantwoorde forel is in januari bekendgemaakt.
9
Namens de ngo’s houden we in de Stuurgroep Pulskor de vinger aan de pols. De Stuurgroep komt ongeveer 5 keer per jaar bij elkaar en bestaat naast Stichting De Noordzee uit vertegenwoordigers van wetenschap, overheid en visserijsector. WWF en Stichting Noordzee hebben een gedurfde stap gezet met het ondersteunen van de uitbreiding van de pulskor. Uitbreiding mag, maar wel onder voorwaarden. Verdere introductie moet met zoveel mogelijk monitoring begeleid worden, omdat er nog veel onduidelijkheid is over de effecten. Remote Electronic Monitoring moet geïntroduceerd worden. En wanneer de effectstudies aanleiding geven om de pulstuigen aan te passen of zelfs terug te trekken, dan moet dat ook gebeuren. In 2011 hebben de Vlaamse vissers met het ILVO en Natuurpunt in België een convenant gesloten om de visserij te verduurzamen, analoog aan het Nederlandse convenant. In 2012 is deze verduurzaming concreter gemaakt met een visserijverbeterprogramma, waarbij Stichting De Noordzee een adviserende rol heeft. In december 2011 hebben visserijsector, de natuurbeschermingsorganisaties, waaronder Stichting De Noordzee, en de overheid overeenstemming bereikt over de verduurzaming van de garnalenvisserij in alle Nederlandse kustwateren. In 2012 is begonnen met onderzoek naar de effecten van garnalenvisserij op het bodemleven in de kustzone in de Natura 200 gebieden. Wij nemen deel aan de onderzoeks- en de begeleidingsgroepen. Daarnaast houden we alle bij het Vibeg-akkoord betrokken partijen scherp op de naleving van het akkoord. Ook sportvissers hebben invloed op het leven in de Noordzee. Bijvoorbeeld door het verlies van vislijnen en vislood. Op den duur kan dit een risico voor plant en dier vormen. Samen met Vereniging Kust & Zee, Duik de Noordzee schoon en Sportvisserij Nederland zetten wij dan ook in op het terugdringen van het loodgebruik door sportvissers en de ontwikkeling van loodvrije alternatieven. Stichting De Noordzee heeft het Sustainable Seafood Finance project (SSF project) opgestart, in samenwerking met Fauna and Flora International, Scomber Consultancy en Synnervate. Binnen het SSF project ontwikkelen we een instrument dat investeerders helpt om bij investeringen en kredietverstrekkingen visbedrijven te beoordelen op het gebied van duurzaamheid en handvatten te bieden voor verbeteringen. Het doel is om de duurzaamheidsprestaties van de internationale vissector te verbeteren, maar ook de CSR performance van financiële instituties. Door te werken in de richting van duurzame praktijken in de vissector, wordt ook de lange termijn financiële gezondheid van de sector versterkt. Het project wordt ondersteund door het Rabo-WWF partnership.
10
investeerders kunnen bijdragen aan duurzame visserij
In zee drijft heel veel (plastic) afval. Afval dat negatieve gevolgen heeft voor mensen en dieren. Reden voor Stichting De Noordzee om meer aandacht te vragen voor dit probleem bij burgers, bedrijfsleven en overheid en te zoeken naar oplossingen. Specifieke beleidsacties richting scheepsafval vindt u bij Schone scheepvaart. 400 tot 500 stukken afval per 100 meter strand
Afval Monitoring en aandacht voor afval Het afgelopen jaar zijn 12 strandonderzoeken uitgevoerd met het OSPAR Beach Litter Monitoring protocol voor 100 meter en 1 km strand. Hiervoor zijn de stranden van Veere, Noordwijk, Bergen en Terschelling onderzocht. De resultaten laten vergelijkbare resultaten zien als voorgaande jaren: 400 tot 500 items per 100 meter strand. Een opvallend terugkerend item zijn doppen. Doppen in allerlei kleuren. In maart 2012 is het rapport ‘Microplastics in Noordzee, zwevend stof en cosmetica’ (IVM, H. Leslie, 2012, in opdracht van Stichting De Noordzee) gepubliceerd. Onderzoek toont aan dat in de Noordzee microplastics aanwezig zijn. Daarnaast is aangetoond dat in cosmetica microplastics aanwezig zijn, tot wel meer dan 10% van het gewicht. In 2012 hebben we voor het tweede jaar met een fytoplanktonnet gevist op de Noordzee om erachter te komen hoeveel microplastics in de Noordzee rondzweven. We hebben daarbij samengewerkt met Expeditie Doggersbank. De monsters zijn geanalyseerd op het laboratorium van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM). Op 28 september verzorgden we op het Springtij Festival, het Nationaal Forum Duurzaamheid, samen met Jan Andries van Franeker (WUR), Heather Leslie (IVM) en Arthur ten Wolde (IMSA Amsterdam) de masterclass Plastic Marine Litter. De band Rose Hip maakte er een speciale plastic song voor: I love my plastic.
Afvalbeleid Afgelopen jaar hebben de verschillende Europese overheden hun ambities en doelstellingen wat betreft de Kaderrichtlijn Marien (KRM) kenbaar gemaakt in de Europese Mariene Strategie. Hoofddoel is het bereiken van een Goede Milieu Toestand voor de Europese zeeën in 2020. Samen met verschillende partnerorganisaties van Seas at Risk hebben wij een NGO Advice document gemaakt, waarin onze gezamenlijke visie op doelen en ambities van de KRM wordt gepresenteerd. Het document is ingediend bij de OSPAR Commissie. Wij hebben ook ingesproken op de Nederlandse Mariene Strategie. Ons voornaamste kritiekpunt is dat de Nederlandse overheid geen concrete doelen stelt. Zo spreekt men over een dalende trend in plaats van het een reductiepercentage te noemen, zoals het door ons voorgestelde doel van 50% afvalreductie in 2020 t.o.v. 2012.
Afvalcampagne Hoe schoon is jouw strand? In de zomer van 2012 vroegen we ‘het’ publiek aandacht voor het afval probleem op de Nederlandse stranden en in de Noordzee. De cast van de musical Little Mermaid was daar actief bij betrokken. In aanloop naar daadwerkelijk opruim/teldag in september, riepen de hoofdrolspelers via filmpjes mensen op om mee te gaan doen. Tijdens de pauze van de musical konden bezoekers op de foto voor het schoonste strand.
11
Op zaterdag 22 september was het zover: onze eerste grote strandopruimdag langs de Nederlandse kust. De drie hoofdrolspelers van The Little Mermaid maakten samen met honderden opruimers uit het hele land het strand schoon in Wijk aan Zee bij strandpaviljoen Het Strandhuis. Schoonmaakdiva Marja Middeldorp praatte het programma aan elkaar en gaf een paar mooie prijzen weg, waaronder een The Little Mermaid VIP pakket en prachtige, milieuvriendelijke waterflessen van KRNWTR. Naast het opruimen van het strand, brachten we op deze dag ook in kaart hoeveel afval er op het strand ligt en waar het uit bestaat. Dit deden we met speciale turflijsten, op papier of digitaal via de Coastwatch app. Met de verzamelde informatie kan Stichting De Noordzee het afvalprobleem bij de bron aanpakken. Behalve in Wijk aan Zee telden vrijwilligers ook het afval bij MyBeach locatie Paal 17 op Texel en op Terschelling organiseerde de Waddenvereniging een telling.
Campagne MyBeach In 2011 openden de eerste 2 MyBeaches in Noordwijk. Op een MyBeach zorgen de bezoekers samen voor een schoon strand. Behalve op het strand is MyBeach ook een ontmoetingsplek op Facebook (1381) en Twitter (6853) Deze zomer konden onze MyBeach Facebook vrienden door een foto te plaatsen een midweek met vier vrienden in een bungalow aan het strand winnen. Op 27 juni openden 6 MyBeaches met een spetterend openingsprogramma. In Noordwijk waren net als in 2011 Take2 en Buitengewoon de gastheren. Daarnaast omarmden 4 nieuwe strandpaviljoens het concept; in Zandvoort Paal 69 en Storm, in Hoek van Holland Beachclub Royal en op Texel Paal 17. Lig je op je strandlaken, komen er een aantal muzikanten langs die zingen ‘ Neem je afvaaal méé, want anders belandt het in zeehee!’ Of je krijgt een MyBeach afvalzakje en als je dat vol inlevert, mag je met een flinke aanloop over de buikglijbaan sjezen. Dat overkwam menig strandbezoeker tijdens de MyBeach theatertour die langsging in Noordwijk (9 sept), Zandvoort (24 aug) en Hoek van Holland (22 aug). In alle drie de gemeentes maakte kunstenaar Job Reuten bovendien een mooi kunstwerk van het verzamelde afval.
Campagne ‘Beat the Micro Bead’ Beat the Micro Bead is een voortzetting op de in eind 2011 gestarte campagne ‘Ik scrub Plastic Vrij’. In deze nieuwe campagne werken we samen met de Plastic Soup Foundation. Doel van de campagne is een Europees verbod op de verkoop van producten met microplastics per 1 januari 2014 of zoveel eerder als mogelijk is. De campagne ging van start op 22 augustus en wordt inmiddels wereldwijd door 22 grote en kleine NGO’s gesteund. Met zijn allen spoelen we onbewust miljarden kleine stukjes plastic via het doucheputje de zee in, zoals bleek uit een inventarisatie die wij deden naar het voorkomen van plastic deeltjes in scrubs, peelings en andere consumentenproducten. Begin 2013 stonden dankzij de actieve input van verontruste consumenten op onze rode lijst maar liefst 330 verzorgingsproducten waarin plastics zijn verwerkt. 8 november lanceerden we samen met de Plastic Soup Foundation de Micro Bead app. Met de app kunnen consumenten de barcode van producten in de winkel scannen. Verschijnt er een rood scherm, dan bevat het product plastic. Code oranje betekent eveneens dat het product plastic bevat, maar dat de producent of winkelketen beterschap heeft beloofd. Op 27 november gaf de Tweede Kamer gehoor aan onze campagne en steunde zij de motie van PvdA Kamerlid Manon Fokke, waarin zij de regering verzoekt met de cosmetica-industrie in gesprek te gaan over het vermijden van het gebruik van microplastics in cosmetica. Bovendien gaat de regering zich in Europees verband inzetten voor een verbod op microplastics in verzorgingsproducten. 12
Op 20 december organiseerden we samen met ruim 25 andere organisaties een korte, maar grote en internationale Twitter campagne, waarin we Unilever opriepen te stoppen met het toevoegen van microplastics aan verzorgingsproducten en wasmiddelen. De actie richtte zich specifiek op Unilever omdat de omzet van dit concern in het derde kwartaal van 2012 met maar liefst 5,9% gegroeid was door -met name- de export van verzorgingsproducten naar opkomende landen. Op 27 december bracht Unilever het nieuws dat het concern wereldwijd stopt met het toevoegen van micro beads aan verzorgingsproducten: in Nederland in 2013, Europa 2014 en mondiaal in 2015 en indien mogelijk eerder. Door het jaar hebben we verschillende cosmeticabedrijven (producenten) en retailers aangeschreven met een oproep te stoppen met de verkoop van producten die micro plastics (micro beads) bevatten. Naast Unilever hebben in 2012 negen bedrijven aangeven in Nederland te stoppen met het gebruik van microplastics in cosmetica: Rituals, Etos, Kruidvat, Trekpleister, De Tuinen, Dr. Hoogt, Hema, Remark groep.
13
Veel mensen genieten van de Noordzee, als sportvisser, duiker, surfer of gewoon als bezoeker van het strand. Al die Noordzeemensen kunnen hun eigen bijdrage leveren aan het behoud van de Noordzee. Dat is waarom wij van Stichting De Noordzee zoveel mogelijk mensen die op de een of andere manier een band hebben met de Noordzee informeren over en betrekken bij ons werk.
Noordzee communicatie en educatie Algemeen Stichting De Noordzee is actief op de social media Twitter, LinkedIn en Facebook. Op Facebook hebben we o.a. een pagina gericht op Noordzeeduikers, MyBeach en VISwijzer. Op LinkedIn kun je in contact komen met en je aansluiten bij een netwerk van geïnteresseerden en professionals die zich inzetten voor een duurzaam gebruik van de Noordzee. Via Twitter @DeNoordzee en @deviswijzer verspreiden we korte berichten over wat we doen, welke acties er zijn en wat er gebeurt in, op en rond de Noordzee. Handig om snel en gemakkelijk op de hoogte te blijven. Ook versturen wij iedere maand onze digitale nieuwsbrief ZEEmail met inmiddels 4497 abonnees. Daarnaast is ons werk terug te vinden op de volgende websites: www.noordzee.nl, goedevis.nl, coastwatch.nl, haaienrog.nl, beschermeenwrak.nl, www.mybeach.info, cleanshipping.org, www.noordzee.nl/soundsolutions. Iedere site is gericht op zijn eigen doelgroepen. Mede door de verschillende campagnes is onze achterban dit jaar flink gegroeid: - Onze Facebookaanhang groeide met meer dan 100% van 650 naar meer dan 1.300. - Via Facebook bereikten we 4 weken achtereen meer dan 200.000 mensen per week. - In de periode juni tot september steeg het aantal bezoekers op onze site van 4.000 naar 10.000 per maand. - in 2012 kregen we er 170 nieuwsbrieflezers erbij - het aantal NoordzeeTwittervolgers steeg met zo’n 400 personen. Ook waren we veel te horen en te zien in de media. Een kleine selectie: - Artikel ‘De lange weg naar duurzame vis’ in de weekendgids van Trouw op 14 januari - Interviews over MyBeach in juni op diverse radio-zenders, waaronder NOS radio 1, Omroep West en RTV-Noord-Holland en krantenartikelen in onder andere De Spits, het AD en de Telegraaf en vele regionale en lokale bladen - Artikel ‘Plastic bouillon a la Noordzee’ in de Volkskrant op 29 juni - Via ANP is het artikel ‘Bijna 2000 kilo afval opgeruimd rond Noordzee’ op 22 september in diverse kranten en op websites verschenen, waaronder Vroege Vogels, Telegraaf, RTV Noord en nujij.nl - Item in Koffietijd n.a.v. afvalactie 22 september - Opnames Klokhuis over plastic afval in zee (uitzending in februari 2013) We werden in totaal 176 keer genoemd in gedrukte media (kranten, vakbladen en tijdschriften).
14
Educatie - Coastwatch Coastwatch is het educatieve project van Stichting De Noordzee en is gericht op het voortgezet onderwijs. Jongeren ervaren strand en zee en doen onderzoek. Highlights van 2012:
veldwerktraining voor docenten: een inspirerende dag
Een veldwerktraining voor docenten bij de Zandmotor op 22 juni. Mede door de inbreng van Ecomare, Stichting Ark, Henk Mulder, Gerhard en Martin Cadee werd een zeer geslaagde en inspirerende dag. De Coastwatch fotowedstrijd ‘Jij en de zee’ voor scholen en zeeliefhebbers in april en mei. De winnaar van de publieksprijs kreeg een exclusief bezoek aan Ecomare aangeboden. Daarnaast hebben we een app ontwikkeld, die het onderzoek naar afval en biologische aanspoelsels nog makkelijker en leuker maakt voor leerlingen en bovendien toegankelijk maakt voor individuele strandbezoekers. Www.coastwatch.nl is verbeterd. Docenten kunnen nu nog makkelijker alle informatie vinden om een geweldig Noordzeeproject op school te houden. Daarnaast kunnen ook andere doelgroepen als strandbezoekers, strandpaviljoens en bedrijven op de site terecht voor Coastwatch activiteiten. De NoordzeeNatuurKrant 9 verscheen in december. Deze krant gemaakt voor het onderwijs, maar geschikt voor een breed in de Noordzee geïnteresseerd publiek. Dit keer stond de krant in het teken van onderwatergeluid, een probleem dat steeds meer onderkend wordt. Natuurlijk besteedden we niet alleen aandacht aan problemen met onderwatergeluid door menselijke activiteiten, maar ook aan de geluiden die dieren onderwater maken en de functie daarvan.
15
2012 Bestuursverslag De directie van Stichting De Noordzee biedt hierbij het verslag over het boekjaar 2012 aan.
Doelstelling Stichting De Noordzee stelt zich ten doel te bevorderen dat aantasting van het natuurlijk milieu van de Noordzee wordt voorkomen en voor zover deze aantasting reeds aanwezig is, dat aantasting wordt tegengegaan, dan wel het natuurlijk milieu wordt hersteld. Hierbij wordt mede rekening gehouden met menselijke activiteiten die invloed uitoefenen op de Noordzee. Onder de Noordzee wordt verstaan de zee tussen Nederland, België, Engeland, Schotland (inclusief de Orkneys en Shetlandeilanden), de tweeënzestigste breedtegraad, Noorwegen, Zweden, Denemarken en West-Duitsland, inclusief het Nauw van Calais en het Skagerrak, alsmede alle aangrenzende en daarmee verbonden kustgebieden, zoals stranden, inhammen, fjorden, estuaria en wadden. Als stichting proberen wij onze doelen te bereiken door: • als samenwerkingsorgaan te functioneren voor groepen en particulieren, die op het gebied van haar doelstelling werkzaam zijn; • gegevens te verzamelen, onderzoek te verrichten en te laten verrichten; • de overheid, particulieren, het bedrijfsleven, politieke partijen, milieugroeperingen en zo nodig anderen gevraagd of ongevraagd adviezen te geven, die het terrein van de doelstelling betreffen; • het optreden in, meewerken aan en initiëren van inspraakprocedures, beroep- en bezwaarschriftprocedures en procedures voor de burgerlijke rechter en de strafrechter; • het verschaffen van inlichtingen en het geven van voorlichting, het publiceren van onderzoeksresultaten en adviezen; • het voeren van acties, teneinde de publieke opinie te overtuigen van de juistheid harer doelstellingen; • alle andere door de stichting dienstig geachte middelen.
Juridische structuur Stichting De Noordzee is gevestigd aan de Drieharingstraat 25 te Utrecht en houdt aldaar kantoor. Stichting De Noordzee is opgericht op 26 maart 1980 naar Nederlands recht en statutair gevestigd in Utrecht. Op het landelijk bureau werkten per 31 december 2012 16 betaalde krachten; 9 vrouwen en 7 mannen.
Samenstelling van bestuur en directie Bestuur Hans van Rooij, voorzitter Albert van der Beesen, secretaris Kees Boot, penningmeester Karin Alfenaar, bestuurslid Marck Feller, bestuurslid Tinka Murk, bestuurslid
Directie E. Leemans, directeur
16
Organisatieontwikkelingen In 2010 en 2011 zijn stappen gezet om Stichting De Noordzee gezond de toekomst in te leiden. Die ontwikkeling is in 2012 verder doorgezet. Door inzet van een interim-manager bedrijfsvoering in 2011 is de professionalisering van de organisatie een nieuwe fase ingegaan. Ook de financiële administratie is verder op orde gebracht. Stichting De Noordzee kent een dynamische werkomgeving, met veel vernieuwing. In de zomer verruilden kort na elkaar 3 collega´s hun werk bij SDN voor nieuwe uitdagingen: een wildpark in Afrika, een leverancier van schone energie en een promotieplaats bij Imares. Stichting De Noordzee zet incidenteel vrijwilligers in, met name bij activiteiten om de stranden schoon te maken. In 2012 is dat met name bij de acties rond de MyBeaches succesvol geweest. Het ligt in de plannen voor 2013 om de inzet van vrijwilligers verder te laten toenemen. Naast vrijwilligers biedt Stichting De Noordzee ook steevast jaarlijks ca. 5 stageplaatsen/afstudeerplaatsen aan studenten van verschillende universiteiten en HBO-instellingen. 2012 was ook het jaar dat Prof. Leo Jansen onverwacht is gestorven. Leo was bijna 10 jaar lang de voorzitter van Stichting De Noordzee en heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de vervulling van ons werk. Wij bedanken hem postuum voor zijn kennis en enorme betrokkenheid.
Bestuurssamenstelling Het bestuur van Stichting De Noordzee bestond per 31-12-2012 uit 2 vrouwen en 4 mannen, onder voorzitterschap van dhr. Hans van Rooij. Het bestuur kent een evenwichtige samenstelling op het gebied van competenties, achtergronden en leeftijden. De benoemingsprocedure is beschreven in de statuten van Stichting De Noordzee; de zittingstermijn is vastgesteld op 3 jaar, met de mogelijkheid van 2x verlenging. Het bestuur houdt toezicht op het functioneren van de organisatie en komt ca. 6x per jaar bijeen, samen met de directeur. Om de relatie tussen het bestuur en de organisatie te verstevigen vindt regelmatig plenair en individueel overleg plaats tussen het bestuur en de medewerkers. Leden van het bestuur worden zo betrokken bij zowel het uitzetten van de grote lijnen als bij specifieke onderwerpen die raken aan de competenties en interesse van de bestuursleden. Daarnaast is er een personeelsvertegenwoordiging, waarmee een formele lijn tussen bestuur en personeel is gevormd.
Code Wijffels en CBF keurmerk Het bestuur onderschrijft de Code Wijffels en neemt die over voor haar bestuurlijk handelen. De vereisten voor het CBF keurmerk zijn beoordeeld en op basis hiervan is het CBF keurmerk verkregen. Stichting De Noordzee heeft de ANBI status.
17
Ontwikkelingen in financiering De stappen die vanaf 2010 zijn gezet om de organisatie financieel gezond de toekomst in te loodsen, hebben vruchten afgeworpen. De nieuwe aanpak van financiering, met een coördinator fondsenwerving en een duidelijk plan voor het aanboren van fondsen, heeft ertoe geleid dat Stichting De Noordzee aansluiting bij private fondsen heeft kunnen vinden. Nadat in 2011 Adessium Foundation besloot om een meerjarenproject te financieren, zijn in 2012 essentiële stappen gezet, o.a. met het verkrijgen van een eenmalige bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en de financiering van een driejarig project voor verduurzaming van scheepvaart door het Gieskes Strijbis Fonds. Om de kosten te beperken is in de periode 2010 tot 2012 het personeelsbestand verkleind, van 18 fte begin 2010 naar ca. 12 fte in 2012. Met dit kleinere team heeft Stichting De Noordzee ook in 2012 flinke successen geboekt. Voor de toekomst - en om de continuïteit van het werk aan ons uiteindelijk doel te waarborgen - is verdere krimp niet gewenst. Enkele belangrijke financiële cijfers over Stichting De Noordzee van de afgelopen vier jaar: 2012
2011
2010
2009
Resultaat boekjaar
678.158
2.626
10.588
-/- 104.329
Reserves en fondsen per einde boekjaar
657.608
-20.550
-23.176
-33.764
Percentage besteed aan de doelstelling t.o.v. de baten
54,3%*
86,0%
87,3%
99,3%
Percentage besteed aan de doelstelling t.o.v. de genormaliseerde baten**
107,4%
86,0%
87,3%
99,3%
Percentage besteed aan de doelstelling t.o.v. de lasten
81,7%
86,2%
87,8%
91,4%
Percentage kosten werving baten
13,4%
22,2%
17,3%
3,3%
Percentage kosten beheer en administratie
13,7%
10,5%
8,6%
7,8%
* Het percentage besteed aan de doelstelling t.o.v. de baten is 32% lager uitgevallen. Dit is te verklaren doordat de baten een hogere realisatie laten zien t.o.v. vorig jaar. Dit wordt veroorzaakt door de eenmalige bijdrage van de Nationale Postcode Loterij; deze wordt verspreid over een aantal jaren besteed. ** In 2012 is een eenmalige bijdrage ontvangen van de Nationale Postcode Loterij van 1 miljoen euro. Om een goede vergelijking te maken zijn de baten ten behoeve van dit percentage genormaliseerd.
Samenwerking Stichting De Noordzee heeft zowel nationaal als internationaal een hecht netwerk: • Voor de internationale koepelorganisatie Seas At Risk bezetten wij een zetel in de Noordzee RAC, bovendien zijn wij deelnemer in de coalitie Ocean 2012. • Namens de Clean Shipping Coalition coördineren wij een groep ngo’s bij de IMO. Ter bevordering van de verduurzaming van de Nederlandse maritieme sector hebben wij samen met Nederlandse reders, havens en scheepsbouwers het Platform Scheepsemissies opgericht. • Stichting De Noordzee is één van de oprichters van het NGO Platform on Shipbreaking, een internationale groep milieu- en mensenrechtenorganisaties die zich inzetten voor verantwoorde sloop van schepen. • Stichting De Noordzee is actief in de Groene 11, samen met de belangrijkste Nederlandse natuur-/milieuorganisaties. Naast deze structurele samenwerkingsverbanden werkt Stichting De Noordzee efficiënt samen met diverse grote en kleine partijen, zowel andere ngo’s als overheden, wetenschappers en het bedrijfsleven.
18
Personeel Personeel Christien Absil (visserij) Daphne Schmidt (communicatie, van 1 mei t/m 31 augustus) Edgar Put (vanaf 1 juli 2012) Edo Donkers (scheepvaart, vanaf 15 oktober) Eelco Leemans (directeur) Guido Schild (werkervaringsplek natuur, vanaf 8 oktober) Herman Groothuis (administratie, tot 15 september) Ike Span (educatie en communicatie) Jeroen Dagevos (scheepvaart) Joop Coolen (ruimtelijke ordening/natuur, tot 1 oktober) Lisa van der Veen (communicatie en persvoorlichting) Marc Smits (ICT, website-ontwikkeling, tot 1 juni) Marchien de Ruiter (communicatie en persvoorlichting) Margreet van Vilsteren (visserij en aquacultuur) Marlies van Maarseveen (controller) Merijn Hougee (scheepvaart, visserij) Monique van de Water (visserij, Noordzeebeleid) Ole Johannsen (vanaf 1 oktober) Pauli Moolhuijsen (secretariaat) Sebastiaan Verkade (communicatie, tot 1 oktober ) Sytske van den Akker (natuur en ruimtelijke ordening, tot 1 november) Thomas Rammelt (natuur, ruimtelijke ordening en juridische zaken) Vera Sýkora (secretariaat, vanaf 1 oktober)
Stagiaires Ania Gabrychowicz (natuur, 4 juni t/m 3 oktober) Daphne de Groot (Goede VIS, vanaf 1 oktober) Ellen Duister (natuur, van 9 januari t/m 6 juli) Fiona Segers (communicatie, van 1 februari t/m 30 juni) Jacob Sinkeldam (scheepvaart, vanaf 1 september) Lars van Garderen (afval, van 26 maart t/m 31 augustus) Nils Bloem (afval, van 26 maart t/m 31 augustus)
Vrijwilligers Evelin Mari Mareike Erfeling Tom van Steijn Sanne van der Weiden Froukje Zumbrink Wendy Batist Els Laermans
Helen Packer Natasa Sikirica Marjits Vriesendorp Jiska Smeets Ilona Maas-Buddingh’ Benjamin Prins
19
Verantwoordingsverklaring Het bestuur en de directie van Stichting De Noordzee onderschrijven de code Wijffels voor Goede Doelen. Dit komt tot uiting door: • S cheiding van functies. Het bestuur houdt toezicht op het functioneren van de directie en beoordeelt de plannen voor de strategie. De directie is belast met de dagelijkse leiding van de organisatie en legt hierover verantwoording af aan het bestuur. Het bestuur van Stichting De Noordzee telt in 2012 zes leden. Het bestuur vergadert ca. 6 maal per jaar, afhankelijk van de actuele stand van zaken van de organisatie. Tijdens bestuursvergaderingen geeft de directie uitleg over de uitvoering van het jaarplan en de voortgang van de werkzaamheden. Het contact tussen bestuur en organisatie verloopt via de directie, daarnaast bestaat er een personeelsvertegenwoordiging (PV). Het bestuur kan ook rechtstreeks contact zoeken met de PV en vice versa. • O ptimaliseren van besteding van de middelen. Het bestuur stelt meerjarenplannen, jaarplannen en begrotingen vast en bepaalt hiermee de koers van Stichting De Noordzee. In 2012 zijn op basis van adviezen van de interim- manager bedrijfsvoering verschillende acties ondernomen om de besteding van de middelen te verbeteren, zoals de start van een samenhangende beschrijving van de Administratieve Organisatie (AO) en een systeem van Collegiale Toetsing. Stichting De Noordzee heeft in 2012 een eenmalige bijdrage van 1 miljoen euro ontvangen van de Nationale Postcode Loterij. Deze gift is gespreid vastgezet op spaarrekeningen, waarbij bewust is gekozen voor banken met een profiel van duurzaamheid. • Stichting De Noordzee belegt niet in riskante of onethische beleggingen. • R elatie met belanghebbenden. De Noordzee is voor veel Nederlanders een onbekend gebied. Veel mensen komen niet verder dan het strand; wat er achter de branding gebeurt, is niet bekend. En omdat onbekend onbemind maakt is de uitdaging van Stichting De Noordzee om mensen de schoonheid van de Noordzee te laten zien. De communicatie met onze achterban vindt voornamelijk plaats via sociale media, de verschillende websites en de digitale nieuwsbrief. Utrecht, 10 september 2013 E. Leemans Directeur
20
Financiën Balans per 31 december 2012 (in euro`s) Activa 31-12-2012 31-12-2011 Materiële vaste activa 14.765 18.276 Voorraden 9.326 Overige vorderingen en lopende activa 263.546 92.130 Liquide middelen 586.786 292.068 Totaal activa
850.332
393.524
865.097
411.800
Passiva 31-12-2012 31-12-2011 Reserves Continuïteitsreserve 642.843 57.159 Bestemmingsreserve 14.765 18.276 Overige reserves -95.985 Kortlopende schulden Totaal passiva
657.608
-20.550
207.489
432.350
865.097
411.800
21
Staat van baten en lasten over 2012 ( in euro`s) Begroting 2012 Uitkomst 2012 Uitkomst 2011 BATEN Baten uit eigen fondsenwerving 436.000 462.170 219.810 Baten uit acties van derden 396.000 1.118.493 252.081 Subsidies van overheden 474.000 440.629 1.013.336 Som der baten 1.306.000
2.021.292
1.485.227
LASTEN Besteed aan doelstellingen Educatie 78.000 65.694 76.845 Natuur 346.000 285.841 356.723 Communicatie en Public Relations 89.000 177.394 94.244 Ruimtelijke Ordening 43.021 39.952 Scheepvaart 63.000 105.387 238.918 Visserij 192.000 243.729 425.066 Afval 300.000 172.342 Overlegorganen - 3.435 45.973 1.068.000 1.096.843 1.277.721 Werving baten Kosten marketing 9.743 Kosten eigen fondsenwerving 52.000 61.835 39.038
52.000
61.835
48.781
Beheer en administratie Kosten beheer en administratie 160.000 184.456 156.099 Som der lasten 1.280.000 1.343.134 1.482.601 Resultaat 26.000 678.158 2.626
Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking aan: - continuïteitsreserve - bestemmingsreserve - overige reserves
585.684 -3.511 95.985
-6.158 8.784
678.158
2.626
Toelichting staat van baten en lasten Over het jaar 2012 kent de continuïteitsreserve een stijging van € 585.684. Dit is gerealiseerd door het positieve resultaat over 2012, veroorzaakt door de eenmalige bijdrage van 1 miljoen euro door de Nationale Postcode Loterij. Dit bedrag zal verspreid over een aantal jaren worden besteed. Een aanzienlijk deel van het budget voor afval is ingezet voor een communicatiecampagne over afval op het strand en in zee.
22
Toelichting lastenverdeling organisatie In euro’s Categorieën doelstellingen van Stichting De Noordzee: EDU: Educatie NAT: Natuur PR: Communicatie en Public Relations RO: Ruimtelijke Ordening SCH: Scheepvaart VIS: Visserij AFV: Afval OO: Overlegorganen Bestemming
Doelstelling
(In)directe kosten
EDU
NAT
PR
RO
SCH
VIS
AFV
OO
Personeelskosten
22.994
147.315
87.102
26.673
61.241
141.796
79.636
2.759
Huisvestingskosten Projectkosten Afschrijvingen en rente Kantoor- en algemene kosten Totaal f.t.e.
1.720
11.017
6.448
1.995
4.580
10.604
5.955
206
37.249
102.285
68.752
10.035
28.277
65.215
72.484
23
48
306
179
55
127
294
165
6
3.683
24.918
14.913
4.263
11.162
25.820
14.102
441
43.021 105.387 243.729 172.342
3.435
65.694 285.841 177.394 0,37
2,35
1,37
0,43
0,98
2,26
1,27
0,04
Bestemming (In)directe kosten
Werving baten
Beheer en administratie
Totaal 2012
Begroot 2012
Totaal 2011
Personeelskosten
49.667
148.158
767.341
733.600
856.301
Huisvestingskosten
3.714
11.080
57.319
58.000
56.054
Projectkosten
413
1.233
385.966
398.000
498.097
Afschrijvingen en rente
103
307
1.590
10.300
7.451
7.938
23.678
130.918
80.100
64.698
61.835
184.456
1.343.134
1.280.000
1.482.601
0,79
2,36
12,22
14,30
16,07
Kantoor- en algemene kosten Totaal f.t.e.
Het gemiddeld aantal personeelsleden bedroeg in 2012 uitgedrukt in fulltime dienstverbanden 12,22 (2011: 16,07).
Toelichting lastenverdeling organisatie De algemene kosten zijn hoger uitgevallen dan begroot. Dit heeft een aantal redenen. Vanwege veranderende regelingen en een complexer projectportfolio is vaker de hulp van onze accountant ingeroepen. Ook is op beperkte schaal extern advies ingehuurd t.b.v. P&O-zaken en het opstellen van een handboek Administratieve Organisatie. Tot slot is een nieuw boekhoudpakket aangeschaft en zijn medewerkers ingewerkt door de leverancier. Het complete financiële jaarverslag is op te vragen bij Stichting De Noordzee.
23
Accountantsverklaring
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting De Noordzee
Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de balans per 31 december 2012, de staat van bate en lasten en de toelichting lastenverdeling over 2012, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Stichting De Noordzee. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 10 september 2013. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 10 september 2013.
Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de jaarrekening 2012 van Stichting De Noordzee.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’.
Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening 2012 van Stichting De Noordzee en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de jaarrekening 2012 van Stichting De Noordzee. Doorn, 10 september 2013 Van Ree Accountants en Belastingadviseurs BV w.g. G.P. de Ronde Registeraccountant
24
Fotografie Udo van Dongen Wouter Jan Strietman Diergaarde Blijdorp Godfried van Moorsel Marchien de Ruiter Henk Strietman Sytske Dijksen Sportvisserij Nederland Tres Hombres
Preben Toft Ike Span Cor Kuyvenhoven Johan Krol Lisa van der Veen Klaas Leerlooijer Mira Regensburg Hanneke Punter
Samen voor een gezonde zee Stichting De Noordzee (North Sea Foundation) Drieharingstraat 25 3511 BH Utrecht
P: +31 (0)30 2340016 F: +31 (0)30 2302830 E:
[email protected] W: www.noordzee.nl f: /Stichting.De.Noordzee t: @denoordzee
