Sinds een paar jaar heerst er een ware

Economisch Financiële Berichten Veertiendaags tijdschrift ■ Jaargang 54 ■ nr. 4 ■ 26 februari 1999 ■ ISSN 1374-2132

in dit nummer... Internet – Hefboom van de elektronische handel ....... 1

De millenniumbom – Hoe ernstig is het ontploffingsgevaar? ....... 12

Internet hefboom van de

S

inds een paar jaar heerst er een ware Internet-rage. Het gebruik van het net is

vanaf 1994 spectaculair gestegen. Bedrijven die zich op de ontwikkeling van het net als communicatie- en distributiekanaal toeleggen of

elektronische handel ?

nieuwe toepassingen bedenken, zagen hun aandelenkoersen fors uit de pan rijzen. Dat getuigt van wel zeer veel beleggersoptimisme over

de toekomstige groeimogelijkheden van het net. Gezien de snelle technologische vooruitgang en de voordelen van Internet in vergelijking met traditionele distributiekanalen op het vlak van efficiëntie en gebruiksgemak voor zowel consumenten als verkopers, is er beslist nog veel groeipotentieel aanwezig. Maar voor minder betrokken waarnemers wekken de huidige beleggersverwachtingen toch een indruk van irrationele exuberantie, zeker omdat die verwachtingen in de praktijk alleen worden gestaafd door vrij schaarse, snel verouderde en slechts fragmentarisch beschikbare informatie. Daarenboven zullen nog vele onzekerheden, onder meer op technisch en juridisch vlak, allicht nog een tijdlang een snelle expansie van de elektronische handel in de weg staan.

De handel via het Internet is de jongste telg

en de grotere interactiviteit tussen koper en ver-

in de familie van de ‘verkoop op afstand’ (d.i.

koper. Onder meer dankzij deze eigenschap-

handel waarbij koper en verkoper elkaar niet in

pen worden er in de Internet-handel hogere

levenden lijve ontmoeten). Aan media-aandacht

verwachtingen gesteld dan in de aanverwante

voor deze nieuwe verkoopsvorm heeft het

formules.

zeker niet ontbroken. Belangrijke kenmerken in vergelijking met andere vormen van ‘verkoop

De doorbraak van het Internet kwam er pas

op afstand’ (postorder ver koop, callcenter s,

in 1994. Toch gaat zijn oorsprong al terug tot

tv-boetieks,...) zijn dat bij de Internet-handel de

het einde van de jaren zestig in de Verenigde

koper gemakkelijk zelf het initiatief kan nemen

Staten (VS). Het oorspronkelijke doel was van

Economisch Financiële Berichten

1


militaire aard en bestond erin om computers

de commerciële mogelijkheden van het net

met elkaar te verbinden op een wijze die tech-

te benutten. Bedrijven trachten via hun ‘web-

nisch onafhankelijk van de gebruikte hard- en

site’ producten te slijten, Internet-consumen-

software-infrastructuur was. In 1994 werd het

ten verenigen zich en pogen bedrijven tegen

beheer van het netwerk aan commerciële in-

elkaar uit te spelen, zgn. ‘neutrale’ par tijen

stellingen overgedragen (1). Sindsdien onder-

organiseren markten voor de verkoop van

ging het Internet op zeer kor te tijd een ware

specifieke producten ...

metamorfose, en wordt het behalve als instrument voor communicatie en uitwisseling van

Toch blijkt de handel nog relatief beperkt.

informatie, ook steeds meer als commercieel

De totale omzet op wereldschaal werd in 1998

distributiekanaal gebruikt.

geraamd op 32 miljard dollar, waarvan bijna 90 % in de VS. Alles bij elkaar is dat nog steeds

In nauwelijks vier jaar vervijfvoudigde het

minder dan één duizendste van de totale

aantal Internet-gebruikers tot een gemeen-

wereldhandel (zelfs in de VS bedraagt het

schap van wereldwijd meer dan 100 miljoen

aandeel niet meer dan 0,3 %). Dat de Ameri-

gebruikers, en die groei blijkt nog te versnel-

kaanse markt de toon aangeeft, wekt weinig

len. De voorzichtigste voorspelling gewaagt van

verwondering. Internet is er ontstaan en door

250 miljoen gebruikers vóór het einde van de

de geografische grootte van de binnenlandse

eeuw (zie grafiek I). Op langere termijn voor-

markt en de geringe bevolkingsdichtheid in

spellen optimisten zelfs één miljard actieve

sommige gebieden, is de ‘verkoop op afstand’

gebruikers van het net tegen 2005 (2). Deze

er sterker ingeburgerd. Door de omvang van

vooruitzichten werken voor een deel zelf de

de binnenlandse markt zijn de traditionele

groei van de Internet-markt in de hand, aan-

distributriemarges er bovendien groter dan in

gezien zij steeds meer initiatieven uitlokken om

Europa, en bijgevolg is er ook meer ruimte voor eventuele prijskor tingen via het net. Ongeveer driekwar t van de Internet-handel

Grafiek I – Groei van het aantal Internet-gebruikers, in mln. Verenigde Staten Rest van de wereld

betreft transacties tussen bedrijven, en er is 180

een sterke concentratie in enkele sectoren.

160

Zo ver tegenwoordigen computerproducten

140

(hard- en software) wereldwijd ongeveer 30 %

120

van alle Internet-ver kopen, gevolgd door

100 80

zakenreizen (21 %), boeken en tijdschriften (13 %), video’s en cd’s (14 %).

60 40 20 0

Begin 1998 boden een 130-tal Belgische verkopers hun waar al via Internet aan (3). De verdeling over sectoren was grotendeels de-

dec 1995 dec 1996 dec 1997 dec 1998 dec 1999 dec 2000

zelfde als elders in de wereld: boekenhande-

Bron: Goldman Sachs.

laars (met 23) en hard- en softwareverkopers © KBC Bank HHX041

(met 22) waren het talrijkst aanwezig. De

2

totale Belgische omzet werd in 1997 geschat

lokale markt te klein is via het net toch een

op 100 miljoen BEF. Slechts op één derde van

groot afzetgebied vinden. Dat maakt de ren-

de Belgische sites kan momenteel effectief

dabele verkoop mogelijk van ‘niche-producten’

worden betaald, zodat meestal nog een ander

die typisch zijn gericht op specifieke cliënten-

distributie- of transactiekanaal noodzakelijk

segmenten. Voor gerantsoeneerde producten

blijft om de verkoop volledig af te sluiten.

(bijvoorbeeld voetbal- of concer tkaartjes) kan

Belgische Internet-verkopers zijn doorgaans

via het net een markt per opbod worden op-

kleine star tende bedrijven. In de zomer van

gezet, waardoor de betaalde prijzen dichter bij

1998 pakten evenwel ook de grote traditio-

de individuele consumentenvoorkeuren aan-

nele warenhuizen met Internet-initiatieven

sluiten en de winsten voor de verkopers

uit (4), en de meeste grote financiële instellin-

hoger zijn. Verkopers kunnen kor ter op de

gen zijn al sinds langer op het net aanwezig

bal spelen: brochures op het net bevatten

(zie kader blz. 4-5).

steeds de recentste informatie, prijzen worden sneller aangepast en acties van concurrenten sneller beantwoord. Dat nu al gretig van deze

Voordelen voor verkopers

mogelijkheden gebruik wordt gemaakt, blijkt onder meer uit het feit dat de via het net geafficheerde prijzen driemaal sneller worden

Internet-gebruikers blijken in doorsnee

aangepast dan hun klassieke tegenhangers.

een commercieel interessante doelgroep. Zij

Ook in de kosten van de cliëntenservice kan

zijn relatief jong, vrij hooggeschoold en uiter-

worden gesnoeid, bijvoorbeeld door antwoor-

aard sterk computergericht. Vrouwen, in het

den op geregeld terugkerende vragen alvast

begin sterk ondervertegenwoordigd (in 1994

op de website te plaatsen.

slechts 5 %), nemen langzamerhand hun plaats in op het Internet (in 1998 al bijna 40 %),

Internet creëer t niet alleen een geogra-

en het gebruik thuis wint aan belang ten

fisch ruimere markt, maar vergemakkelijkt

koste van dit op het werk. In juni 1996 ver-

binnen die markt tegelijk meer cliëntgerichte

tegenwoordigden de thuisaansluitingen in de

en selectieve verkoopsstrategieën. De opbouw

VS 45 % van het totale aantal, begin 1998

van een cliëntendatabank vergt minder inspan-

was dit 64 % tegenover nog slechts 27 % in

ningen, aangezien de invoer van gegevens

Europa (5).

automatisch kan verlopen of door de cliënt zelf kan worden uitgevoerd, en het gedrag van de

Door de combinatie van informatie- en

gebruiker op de website biedt soms nuttige

telecommunicatietechnologieën, kunnen ver-

verkoopsinformatie. Zo kunnen boekenhande-

kopers met Internet consumenten overal ter

laars bijhouden over welke auteurs hun Inter-

wereld bereiken, zonder in lokale aanwezig-

net-cliënten ooit vragen hebben gesteld of in

heidspunten te moeten investeren of plaatse-

welke genres zij geïnteresseerd zijn, zonder dat

lijke distributeurs aan te spreken. Aangezien de

die cliënten er ooit iets van gekocht hoeven

Internet-markt in principe geen geografische

te hebben. Voor elke gebruiker kan zelfs, met

grenzen kent, kunnen producten waarvoor de

behulp van deze gegevens, een persoonlijk

Nr. 4 / 1999

3


Internet in de financiële sector

De financiële instellingen openden al vrij vroeg ‘websites’. Lange tijd betrof het even een loutere aanwezigheidspolitiek op het net. De oorspronkelijke sites waren niet veel meer dan veredelde brochures, waarop elke instelling zichzelf en haar productenwaaier voorstelde en in het beste geval voor bepaalde van deze producten een aantal simulaties liet uitvoeren (bv. afbetalingsschema’s van hypothecaire leningen). Tegenover het aanbod van Internet als transactiekanaal bestond veel terughoudendheid, deels wegens twijfels over de rendabiliteit, maar vooral door onzekerheid over de veiligheid. Om financiële stromen via het Internet te laten verlopen, is immers een waterdichte garantie vereist dat fraudeurs deze stromen niet naar hun eigen rekeningen kunnen afleiden. Bijkomend stelt de financiële instelling zich kwetsbaar op doordat zij, om het haar cliënten mogelijk te maken transacties via het net uit te voeren, haar computersysteem minstens gedeeltelijk extern moet openstellen. Door de introductie van het digitaal cer tificaat (een soor t van elektronische handtekening) en van ‘firewalls’ ter bescherming van het bancaire computersysteem krijgen deze veiligheidsproblemen echter hoe langer hoe meer een afdoende oplossing, zodat steeds meer instellingen toch de stap naar het transactioneel bankieren via Internet wagen. Initieel beperkte dit zich hoofdzakelijk tot betalingsverkeer, met elementaire verrichtingen zoals de opening van rekeningen, de opvraging van rekeningstanden en overschrijvingen. Vooral het voorbije jaar maakten vele financiële instellingen ook de verhandeling van aandelen, obligaties, kasbons en beleggingsfondsen en de ‘real time’-bewaking van de beleggingspor tefeuille mogelijk.

Hoe sterk ingeburgerd Internet-bankieren nu juist is, valt moeilijk in kaart te brengen, gezien de weinig systematische manier waarop gegevens hierover beschikbaar zijn, de vaak dubieuze kwaliteit van deze gegevens en de snelheid waarmee het hele Internet-gebeuren evolueer t. Een enquête van Ernst & Young (oktober 1998) bij de 100 grootste banken wereldwijd geeft wel een indicatie, in die zin dat 26 % van de respondenten verklaarden een transactionele site te bezitten en 56 % de opening van een dergelijke site in 1999 planden. Ook in België neemt het aantal transactionele sites van banken stelselmatig toe. Oorspronkelijk betrof het vooral kleinere instellingen met een beperkt kantorennet, die aldus hun bereikbaarheid verruimden. De meeste grotere instellingen namen aanvankelijk een vrij afwachtende houding aan, mede doordat zij vaak eigen ‘gesloten’ pc-bankierfaciliteiten aan hun cliënten aanboden. Momenteel bieden alle grootbanken wel een transactionele site aan, veelal met de mogelijkheid om naast het betalingsverkeer ook effectentransacties en beur sverrichtingen uit te voeren. Wat het aantal par ticuliere Internetklanten betreft, schat Datamonitor dat zowat 2,6 miljoen Europeanen in 1998 hun bancaire verrichtingen minstens gedeeltelijk via het net afhandelden. Dit aantal zou de komende jaren exponentieel stijgen en eind 2001 bijna 10 miljoen bereiken. Hoe dan ook is het Internet voor de financiële sector, net zoals voor de meeste andere bedrijfstakken, een tweesnijdend zwaard. Langs de positieve kant springen voornamelijk de mogelijke kostenbesparingen in het oog. Uit onderzoek terzake blijkt dat een bancaire transactie uitgevoerd door middel van Internet gemiddeld minder dan 20 % zou kosten dan dezelfde transactie afgewikkeld via het kantoorloket. Probleem is evenwel dat deze gemiddelde

4

kostprijs aanvankelijk veel hoger zal uitkomen, zolang het Internet-bankieren nog niet op grote schaal is ingeburgerd. Bovendien is het zelden mogelijk om deze potentiële besparing (volledig) te realiseren, aangezien het traditionele kantorennet, en dus ook de hieraan verbonden kosten, blijven bestaan en de concurrentie bankiers gaandeweg ertoe zal verplichten om het kostenvoordeel van Internet-bankieren door te berekenen in lagere prijzen voor de cliënteel. Banken die over het comparatief voordeel van een dichte geografische nabijheid bij hun cliënten via een uitgebreid kantorennet beschikken, zien daarenboven dit voordeel bedreigd door de opkomst van Internet als alternatief, ‘vir tueel’ distributiekanaal. Via dit kanaal kunnen volledig vir tuele banken, zonder enige fysieke aanwezigheid, hun verrichtingen laten verlopen tegen substantieel lagere kosten en dus met lagere prijzen. De eerste vir tuele bank (‘First Security Network Bank’) opende in de VS al in 1995 haar deuren. In Europa kan het potentieel van grensoverschrijdende marktverruiming, dat de euro biedt, via Internet worden benut zonder omvangrijke investeringen in kantoren. Dat schept de mogelijkheid om producten met relatief ruime marges, zoals afbetalingskredieten en kredietkaarten overal in de eurozone doelgericht en met lage kosten aan te bieden. Toch zal dit maar geleidelijk gebeuren. Het Internet-gebruik is immers zeker nog niet massaal ingeburgerd, en de distributie via deze kanalen op buitenlandse markten vergt belangrijke investeringen in naambekendheid, waardoor de toetredingsdrempel behoorlijk hoog blijft. Internet biedt ook de mogelijkheid aan nieuwe concurrenten uit andere sectoren om financiële diensten aan de man te brengen. Bedrijven met een omvangrijke cliëntendatabank, een geloofwaardig merkimago en de nodige

technische kennis (zoals warenhuizen, softwarebedrijven, telecommunicatiebedrijven, toegangsleveranciers, ...) blijken zich op deze wijze in de VS al toegang tot de markt van financiële dienstverlening aan par ticulieren te verschaffen. Internet verruimt verder de beschikbaarheid van prijs- en productinformatie, en sites die het aanbod van verschillende instellingen vergelijken (bv. ‘Quicken.Mor tgage’ voor het aanbod van hypothecaire leningen van de belangrijkste Amerikaanse banken) verscherpen de prijsconcurrentie. Naast de opkomst van nieuwe concurrenten, versterken de technologische mogelijkheden van het Internet ook de desintermediatie binnen de financiële sector. Via het net kunnen ondernemingen voor hun financiering zelf op zoek gaan naar tegenpar tijen, zonder nog een beroep te moeten doen op de intermediaire rol en plaatsingscapaciteit van financiële instellingen. De eerste beursintroductie via Internet dateer t van februari 1996, toen de Amerikaanse brouwerij ‘Spring Street Brewery’ het net gebruikte om 1,6 miljoen USD verse middelen aan te trekken. Alles samen zal Internet-bankieren vermoedelijk toch nog lange tijd voorbehouden blijven aan een beperkt cliëntensegment, dat dit kanaal slechts voor een beperkt aantal financiële diensten zal gebruiken. Gevestigde consumentengewoontes worden niet meteen massaal omgeschakeld. Ook de perceptie van onveiligheid vormt nog steeds een drempel. Dat neemt niet weg dat retailbankieren, meer dan vele andere diensten, essentieel een kwestie van cliëntgerichte en efficiënte massadistributie is. Misschien geldt voor deze activiteit dan ook bij uitstek de uitspraak van Bill Gates dat analisten de impact van het net op kor te termijn overschatten, maar op lange termijn onderschatten...

Nr. 4 / 1999

5


traject door de site worden opgesteld, met

Naast de distributie kan ook het hele pro-

enkel producten of aanbiedingen waarin hij

ductieproces efficiënter worden gestroomlijnd.

geïnteresseerd is, en met een prijs die op zijn

Dit is bijvoorbeeld het geval als orders die

maat is gesneden. Een andere mogelijkheid is

binnenkomen bij de eindverkopers, via het

dat de gebruiker zelf, bij zijn eerste bezoek aan

net automatisch bestellingen genereren bij die

de site, zijn eigen traject opstelt. Als hij zich

toeleveranciers van onderdelen die op dat

bijvoorbeeld aanmeldt bij een Internet-waren-

ogenblik de beste prijs-kwaliteitsverhouding

huis, kan hij aangeven of hij geïnteresseerd is

bieden. De cliënt verneemt op het moment

in grote verpakkingen, witte producten,... Het

van de bestelling onmiddellijk de leverings-

Internet draagt niet alleen bij tot een fijnere

termijn en wordt, eenmaal de goederen ge-

doelgroepenafbakening en dus tot effectiever

leverd, automatisch gefactureerd. Ook op

marketinginspanningen, maar werkt aan de

grond- en hulpstoffen kan worden be-

vraagkant van de markt zelf het ontstaan van

spaard (5). Computer toepassingen die de

nieuwe doelgroepen in de hand. Nu al bestaan

‘Just-In-Time’-productie bevorderen, zoals

groepen van gebruikers of zgn. ‘communities’

Electronic Data Interchange (d.i een techniek

met gezamenlijke interesses (bijvoorbeeld

die de gegevensoverdracht tussen twee be-

golf, exotische reizen,...). Voor de verkopers

drijven efficiënter laat verlopen), dateren al

bespaar t dat de kosten om zelf de doelgroep

van vóór de doorbraak van Internet, maar zij

te selecteren.

vragen grotere investeringen die bovendien bij alle leveranciers in overleg met de klant

Producten kunnen via Internet ook zeer

dienen te gebeuren. De Internet-oplossing is

goedkoop worden geleverd, zeker als zij digi-

goedkoper en werkt multilateraal, waardoor

taliseerbaar zijn zoals software, muziek, video,

de aankoper verschillende leveranciers tegen

effecten,... Dan hoeven zij zelfs niet meer in

elkaar kan uitspelen.

een fysieke vorm te worden gegoten en verdwijnen de fysieke limieten van afstand en ruimte volledig. Eén website en databank volstaan om een wereldwijde aanwezigheid te

Beperkingen en nadelen voor de verkopers

verzekeren. Lokale verdeelpunten zijn niet meer nodig. De verkopers hoeven geen deel

Veel van deze voordelen zijn evenwel nog

van hun marge meer af te staan aan distribu-

theoretisch. In de praktijk bestaan immers nog

teurs en besparen kosten op winkelinrichting,

obstakels die de ontwikkeling van de handel

personeel en voorraden. In principe heeft

via Internet belemmeren. Zo remmen techni-

het bedrijf geen fysieke locatie meer nodig.

sche beperkingen de gebruiksvriendelijkheid

Zowel langs verkopers- als langs koperszijde

van het net als transactiemedium af. Ondanks

kan de transactie volledig automatisch ver-

de snelle technologische ontwikkeling blijkt de

lopen: van het inwinnen van informatie over

capaciteit minder snel dan het Internet-

het onderhandelen over de voorwaarden, de

verkeer zelf toe te nemen. Dat veroorzaakt

levering en de betaling tot de dienst na ver-

traagheid. Vooral voor toepassingen waarbij

koop.

een snelle bereikbaarheid van belang is, zoals

6

het doorgeven van effectenorders, is dit een

bij worden gevolgd, d.w.z. alle informatie

hinderpaal. Daarbij voegen zich nog een hele

actueel houden, nagaan of er geen inbraak-

rits juridische onzekerheden. De toepasselijke

pogingen zijn, vragen van cliënten beantwoor-

rechtsregels, de bevoegde rechtbank en de

den,... Het gemak waarmee digitale producten

rechtsgeldigheid van de handtekening vormen

of diensten worden gekopieerd, leidt tot een

problemen waarvoor oplossingen niet gemak-

toename van het illegaal kopiëren, en de ver-

kelijk te vinden zijn, aangezien een wereld-

hoogde transparantie van de markt vergroot

wijde regelgeving per definitie ontbreekt (7).

de concurrentie, wat een negatieve invloed op

Ook de bescherming van de privacy wordt als

de opbrengsten kan hebben.

een probleem ervaren. Bijna een derde van de gebruikers blijkt dit het belangrijkste knelpunt

Ten slotte kan een overgrote meerderheid

van het Internet te vinden. Meer dan een derde

van producten niet op digitale wijze worden

gaf toe ooit foutieve gegevens te hebben door-

geleverd. Zij kunnen wel via het net worden

gegeven en meer dan 70 % registreert zich niet

besteld, maar voor hun fysieke levering blijven

op een site als zij niet weten waarvoor de ge-

lokale verdeelpunten nodig. Anderzijds maakt

gevens zullen worden gebruikt (3). In Europa

Internet wel een zekere besparing op deze ver-

geldt sinds oktober 1998 wel een richtlijn van

deelpunten mogelijk, zodat het comparatieve

de EU die regelt wat verkopers met ver trou-

voordeel van verkopers met een uitgebreid

welijke gegevens mogen doen, bijvoorbeeld

traditioneel distributienet gaandeweg dreigt te

onder welke voorwaarden zij die gegevens

worden uitgehold. Dat geldt dan weer minder

mogen door verkopen, naar welke landen, enz.

naarmate de snelheid van levering belangrijker

In de VS bestaat zo’n regelgeving niet. Daar

is. Hoe kor ter de leveringstermijn, hoe meer

wordt meer geloof gehecht aan het zelfregu-

lokale verdeelpunten immers nodig zijn en hoe

lerend karakter van de Internet-markt.

kleiner bijgevolg het nuttige bereik van de site. Een pizzaverkoper zal minder voordeel uit het

Voorts vergt de aanwezigheid op het net

net halen dan een verkoper van handtassen.

extra inspanningen inzake reclame en infor-

Bij adviesver lenende bedrijven hangt het

matica. Om als verkoper zichtbaar te zijn op

nuttige bereik dan weer af van het streekge-

het net, moet reclame worden gemaakt op

bonden karakter van het advies. Zo blijft het

plaatsen waar veel gebruikers langskomen. De

bereik van een site met fiscaal advies beperkt

machtspositie van de eigenaar s van deze

tot het land waar de desbetreffende belasting-

plaatsen stelt hen in staat om daarvoor hoge

wet van toepassing is.

tarieven aan te rekenen. Daarnaast vormt de kostprijs van de ontwikkeling van de website slechts een fractie van de totale informatise-

Koperscomfort en -ongemak

ringskosten die met distributie langs het net gepaard gaan. De kosten van de integratie in de bestaande systemen vormen vaak een veel-

Voor de kopers biedt Internet het com-

voud daar van (koppeling met databanken,

for t van gemakkelijke bereikbaarheid. Zij

beveiligingsaspecten,...). De site moet van na-

dienen zich niet meer te verplaatsen naar de

Nr. 4 / 1999

7


winkel, met alle daaraan verbonden verkeers-

Toch worden de mogelijkheden om de

en parkeerproblemen, wachtrijen aan de kassa,

markt transparanter te maken nog lang niet

enz. De winkel op het net is vierentwintig uur

ten volle benut. Verkopers blijken in de prak-

per dag en het hele jaar open. De bestelling

tijk niet altijd bereid om alle informatie op het

gebeur t thuis via de computer, de levering aan

net te plaatsen, juist omdat een deel van hun

huis of op een afgesproken plaats. Dat gemak

macht voor tvloeit uit de informatie-asymme-

voor de consument blijkt vooral een doorslag-

trie. Bovendien wordt de gebruiker over-

gevend element als het gaat om dagelijkse

spoeld met informatie. Hoewel ‘intelligent

producten. Blijkens enquêtes in de VS wil

agents’ en nieuwe gegevensstandaarden het

47 % van de bevolking en zelfs 55 % van wie

zoeken vergemakkelijken, houdt deze ontwik-

jonger dan 34 jaar is, af van het routinebezoek

keling geen gelijke tred met het nog sneller

aan de traditionele winkel dat voor dit soort

groeiende aanbod. In de toekomst zullen ge-

courante producten nu nog noodzakelijk is (5).

specialiseerde informatieleveranciers, die gegevens over specifieke onderwerpen ver-

Naast de bereikbaarheid blijkt meer dan

zamelen, daarom wellicht prominenter op het

de helft van de gebruikers de afwezigheid

net aanwezig zijn. Naast de moeilijke vindbaar-

van verkopersdruk één van de belangrijkste

heid van relevante informatie, is de betrouw-

voordelen van Internet-winkelen te vinden.

baarheid ervan soms een probleem. Door de

Agressieve verkoopstechnieken maken over

grote anonimiteit gebeur t het dat foutieve in-

Internet minder kans, want met één klik op

formatie langs het net wordt verspreid. Het

de muis kan de consument de site verlaten.

gevolg is dat merknaam en reputatie op Inter-

Impulsaankopen komen dan ook minder voor.

net steeds meer aan belang winnen, niet

Ook de verhoogde markttransparantie speelt

alleen ter ondersteuning van de verkoop van

normaal in het voordeel van de consument.

eigen producten, maar ook als een soor t van

De gebruikers kunnen zich gemakkelijker, met

kwaliteitslabel voor andere sites waaraan zij

minder kosten en uitgebreider informeren en

hun naam lenen.

het aanbod vergelijken, soms zelfs op wereldwijde schaal. Een en ander beïnvloedt de on-

Ook de kosten voor aansluiting op het net

derhandelingspositie tussen consumenten en

vormen nog een toetredingsdrempel. In 1997

producenten in het voordeel van de consu-

beschikte 47 % van de Belgische gezinnen over

menten, die een deel van de efficiëntiewinsten

een computer, maar slechts 12 % over een

van de verkoper in de vorm van lagere prijzen

modem. Dit wil zeggen dat maar een relatief

kunnen inpikken. Dat heeft overigens niet

beperkte groep geïnteresseerden zich tegen

alleen een impact op de prijzen op het net

geringe bijkomende kosten op het net kan

zelf. Door de concurrentie tussen de kanalen

aansluiten. Vandaar dat naar alternatieve toe-

is er ook indirecte impact op de prijszetting

gangsmogelijkheden wordt uitgekeken, zoals de

via de traditionele distributiekanalen. In de VS

televisie met aansluiting op de kabeldistributie.

bijvoorbeeld zagen de traditionele autover-

De penetratiegraad van de televisie ligt be-

kopers hun marges krimpen als gevolg van de

duidend hoger dan die van de pc (8). Bij-

concurrentie van de Internet-autohandelaars.

komend voordeel van televisie is dat de band-

8

breedte van de kabel meer informatie kan

van onveiligheid is voor een deel louter psy-

dragen dan de telefoonlijn waarlangs nu op het

chologisch. Veel gebruikers geven bijvoor-

net wordt aangesloten. De kabel moet dan wel

beeld niet graag hun kredietkaar tnummer

worden aangepast van een eenrichtingskanaal

langs het net door, terwijl zij minder proble-

(van de televisiedistributeur naar de huis-

men hebben met het doorfaxen of doorbellen

kamer), naar een interactief communicatie-

ervan, hoewel dat veel meer veiligheidsrisico’s

kanaal. Er is ook een elektronische tussen-

inhoudt.

schakel nodig, die in het najaar van 1998 op de Europese markt kwam, maar nog te duur is om snel een significante invloed op de markt te kunnen hebben. Om technische redenen (de

Tijdelijke paradox en toekomstperspectieven

televisie werkt met analoge signalen, Internet met digitale) zijn de mogelijkheden van tele-

Gezien de mogelijke efficiëntiewinsten zou

visie-Internet voorlopig veel beperkter dan die

men verwachten dat de via Internet geaffi-

van de computer. Veel meer dan wat nu op

cheerde prijzen voor dezelfde producten lager

teletekst mogelijk is, valt in de beginfase niet

liggen dan de prijzen van de klassieke distribu-

te verwachten. De technische kloof tussen

tiekanalen. Merkwaardig genoeg blijkt momen-

beide media zal in de toekomst echter gaande-

teel vaak het tegendeel waar. Bij de Internet-

weg kleiner worden. Ook liggen er initiatieven

warenhuizen van GIB en Delhaize bijvoorbeeld

in het verschiet om zonder kabelaansluiting

liggen de prijzen 2 % tot 5 % hoger dan in de

langs de televisie op het net te geraken. Eens

gewone winkels van deze ketens, en dan zijn

de mogelijkheden van televisie en computer

de ver voer kosten nog niet meegerekend.

in één toestel verenigd, kan dit aan het Inter-

Bovendien bestaan tussen de Internet-aan-

net-gebruik een krachtige aanbodimpuls geven.

bieders grotere prijsverschillen dan tussen de

Een andere impuls, op wellicht nog langere

traditionele kanalen. Ook dat is vreemd, ge-

termijn, kan er komen als spraaktechnologie

zien de potentieel grotere transparantie en dus

de toegang tot het net zou vereenvoudigen.

betere vergelijkbaarheid van prijzen voor de consument. Deze paradox weerspiegelt de

Naast technische drempels beperken ook

bereidheid van de huidige Internet-populatie

veiligheidsproblemen nog het gebruik van

om te betalen voor de meerwaarde van het

Internet als transactiemedium. Deze proble-

gebruikscomfor t, temeer daar deze populatie

men hangen samen met het open karakter van

nu vooral nog bestaat uit kopers die het mar-

het net. Alle aangesloten computers worden

ginale nut van dat comfort het hoogst inschat-

bereikbaar voor alle gebruikers. Verschillende

ten. Aan de aanbodzijde anderzijds is het aan-

technieken kunnen ver trouwelijke informatie

tal verkopers met goede reputatie nog relatief

wel afschermen, maar volledig waterdicht zijn

beperkt. Zij hebben een sterke positie op de

ze (nog) niet. Ongeveer een derde van de

markt en puren daaruit een zekere mono-

gebruikers die via Internet geen transacties

polierente. Consumenten zijn immers bereid

willen uitvoeren, geven juist de onveiligheid

een prijs te betalen voor de grotere zekerheid

van de betaling als reden op (5). Dit gevoel

en betrouwbaarheid die deze verkopers bie-

Nr. 4 / 1999

9


den. Daartegenover staan Internet-verkopers

woordigen, is het duidelijk dat zelfs bij wie nu

die (nog) niet over een gevestigde reputatie

al via het net handelt, nog een belangrijk groei-

beschikken en door lagere prijzen cliënten

potentieel voor Internet als transactiemedium

trachten te lokken, wat de grotere prijsverschil-

is weggelegd. Momenteel hindert een gebrek

len op het net verklaar t.

aan vertrouwen en aanbod nog de volledige benutting van dat potentieel. Dat gebrek aan

De talrijke schattingen over de toekom-

ver trouwen stoelt voor een deel op on-

stige ontwikkeling van de Internet-handel ver-

wetendheid en veroorzaakt terughoudendheid

tonen enkel overeenstemming over het feit dat

die zal wegebben naarmate de positieve er-

de groei ‘aanzienlijk’ zal zijn (zie tabel). De

varingen toenemen. Het gebrek aan aanbod

voorspellingen evolueren overigens al even

anderzijds spruit voor t uit de nog steeds rela-

snel als Internet zelf en naarmate de tijd vor-

tief kleine markt die met het Internet wordt

der t, blijken de verwachtingen steeds hoger.

bereikt. Maar het succes van sommige kleine

De divergentie zowel als de snelle aanpassin-

aanbieders op het net zet ook steeds meer

gen van de voorspellingen weerspiegelen de

grote verkopers aan tot Internet-initiatieven,

onzekerheid over de verschillende determi-

terwijl uit de handel tussen ondernemingen

nanten die de toekomst van het net zullen be-

eveneens nog positieve impulsen kunnen

palen. Naarmate het aantal gebruikers stijgt,

komen. In toenemende mate eisen bedrijven

zal de groei waarschijnlijk wel steeds meer

van hun toeleveranciers immers om hun com-

zichzelf beginnen voeden. Hoe meer aanslui-

merciële contacten minstens voor een deel via

tingen op het net, hoe meer consumenten

het net te laten lopen.

kunnen worden bereikt en hoe meer ook de Al is het groeipotentieel dus groot, in de

demonstratie-effecten het gebruik ervan zul-

praktijk blijkt Internet-handel tot dusver zelden

len stimuleren.

rendabel. De vele kleine bedrijven die zich Eind 1998 was het Internet voor slechts

exclusief of overwegend op distributie via dit

14 % van de gebr uiker s een transactie-

kanaal toeleggen, missen de kapitaalbasis om

medium (4). Wereldwijd kwam dit neer op

een zeer lange periode van winstderving te

een gemiddelde besteding van minder dan

overleven. De kans is dus groot dat vele van

1 400 EUR per jaar per gebruiker. Aange-

hen al even snel zullen verdwijnen als ze zijn

zien verrichtingen tussen ondernemingen het

gekomen, of zullen worden opgeslorpt door

grootste deel van deze transacties ver tegen-

grote ondernemingen, om daar in een ruimere

Snelle veroudering van de voorspellingen i.v.m. Internet-handel Bron

Voorspelling begin 1998

Voorspelling eind 1998

International Data Corporation Forrester Research Wereldhandelsorganisatie (WTO) US Department of Commerce (VS)

430 mld. USD in 2002 330 mld. USD in 2002 300 mld. USD in 2008 300 mld. USD in 2002

1 000 mld. USD in 2002 3 200 mld. USD in 2003 – –

10

multikanaalstrategie te worden ingepast. De

Grafiek II – Indexontwikkeling

belangrijkste winnaars van de hele Internetontwikkeling sinds 1994 waren tot dusver eigenlijk vooral de bedrijven die de infrastructuur van het netwerk verzorgen: hardware- en

3 000 18/7/1994 = 100

2 500

Nasdaq 100 Goldman Sachs Internet-index

softwarebedrijven, ‘providers’ die de toegang

2 000

tot het netwerk leveren, en consultants die be1 500

drijven bij de ontwikkeling van een Internetstrategie adviseren. Ook eigenaars van druk

1 000

bezochte websites behoren al bij de winnaars. Zo verdient de provider America Online veel

500

geld aan zijn naambekendheid, want om te adverteren op zijn website zijn bedrijven bereid veel te betalen (9).

0 1994 95

96

97

98

99

Bron: Datastream. © KBC Bank HHX042

Dat voor deze Internet-bedrijven nog een mooie toekomst wordt verwacht, blijkt alvast uit de hoge waardering die zij de voorbije jaren op de Amerikaanse groeibeurs NASDAQ kregen. De Goldman Sachs Internet-index (10) is tussen midden 1994 en begin 1999 met meer dan der tig vermenigvuldigd, terwijl de algemene NASDAQ-index in dezelfde periode ‘slechts’ vervijfvoudigde. Maar de spectaculaire koersstijgingen van de voorbije maanden, gedreven door een groot aantal kleine beleggers, namen wel buitensporige propor ties aan die nog weinig verband houden met de economische realiteit.Veel Internet-bedrijven zouden om aan deze verwachtingen te voldoen op zijn minst de prestaties van Microsoft moeten evenaren (90 % marktaandeel met een winstmarge van 50 %). Het spreekt vanzelf dat niet alle bedrijven tegelijk aan deze verwachtingen kunnen beantwoorden. Gezien de machtsverschuiving naar de consument, zullen de meeste verkopers op het net trouwens met zeer dunne marges moeten rekening houden, zodat de te verwachten winstgroei zeker geen gelijke tred zal houden met de volumegroei.

(1) MCI, Sprintlink en ANS. (2) In België waren er eind 1997 ongeveer 300 000 aansluitingen en dit zou tegen eind 2000 volgens sommigen zelfs tot bijna één miljoen oplopen. (3) Bron: Paradigm. (4) GIB met Ready, Delhaize met Caddyhome. (5) Bron: Surveying team, Universiteit van Atlanta, een van de meest gereputeerde instellingen wat Internet-onderzoek betreft. (6) Door gebruik te maken van de mogelijkheden van Internet, heeft de computerfabrikant DELL bijvoorbeeld zijn voorraadniveau tot acht dagen kunnen terugbrengen (ter vergelijking: sectorgenoot Compaq heeft een voorraadniveau van 26 dagen). (7) België is hier een van de voorlopers: in België heeft een digitale handtekening dezelfde rechtsgeldigheid als de gewone handtekening. (8) Inzake fiscaliteit werd in oktober 1998 alvast overeengekomen om de belastingen op de afgesloten transacties te heffen in het land waar het product of de dienst geconsumeerd wordt. Wat onder ‘waar het product of de dienst geconsumeerd wordt’ wordt verstaan, moet nog verder worden uitgewerkt. (9) Bron: Vlerick School voor Management. (10) Bv. Barnes&Noble 19 miljoen dollar per jaar, Amazon 40 miljoen dollar per jaar (beide boekhandels op Internet). (11) De volgende bedrijven zijn in de index opgenomen: America Online, Ascend Communications, Athome, Check Point Software Technologies, 3Com, Cisco Systems, E*Trade, Network Associates, Netscape Communications, Security Dynamics, Sterling Commerce, Sun Microsystems en Yahoo!.

Nr. 4 / 1999

11


De millenniumbom

A

an het einde van een eeuw, laat staan een millennium, zijn er altijd doem-

denkers die ook het einde van de wereld

Hoe ernstig is het

nabij zien. Zij hebben nu wel een mooi,

ontploffingsgevaar?

bijna wetenschappelijk argument om hun voorspelling kracht bij te zetten: het zgn. ‘Y2K-probleem’ of de millenniumbom die in tal van computerprogramma’s en microchips verscholen zit en op 1 januari 2000 zal ontploffen ...

Oudere computerprogramma’s hebben,

installaties, soms minder problemen opleveren

om geheugenruimte te sparen, de jaar tallen

dan nieuwe doordat zij geen of veel minder

van datums tot twee cijfers afgekor t. Zonder

elektronica gebruiken. Vele systemen werden

aanpassing zullen deze programma’s het vol-

onder tussen al aan het probleem aangepast,

gende jaar ‘00’ ofwel niet herkennen ofwel in-

of zullen dat in de loop van dit jaar nog wor-

terpreteren als 1900 en niet als 2000. Daar-

den. Hoeveel millenniumbommen bij het begin

door zullen allerlei bewerkingen, zoals het sor-

van het jaar 2000 nog actief zullen zijn, kan zelfs

teren op datum en het berekenen van

bij benadering moeilijk worden gezegd. Bijge-

tijdsinter vallen, compleet de mist ingaan. In

volg zijn ook de mogelijke economische ge-

sommige toepassingen is evenmin rekening ge-

volgen hiervan nauwelijks in te schatten.

houden met het jaar 2000 als schrikkeljaar en is de datum 29 februari 2000 dus onbekend. Dit probleem beperkt zich niet alleen tot de

Gevoelige sectoren

zuivere computersystemen. Ook allerlei apparatuur waarin chips met datumgegevens zijn in-

Wel lijken bedrijfstakken die al sinds lang

gebouwd – van koffiezetapparaten over auto-

intensief gebruikmaken van IT-infrastructuur

matische kassa’s en telefooncentrales tot kern-

het meest kwetsbaar en bestaat er bijzondere

raketten – kan mogelijk storingen ondervinden.

bezorgdheid over sectoren waar de beveili-

De kans dat deze ingebouwde chips het laten

gingssystemen van vitaal belang zijn, zoals de

afweten, wordt weliswaar laag ingeschat (tussen

gezondheidszorg, de luchtvaar t en de nucleaire

1 % en 3 %), maar alleen al door hun aantal

energie. Tabel I deelt enkele sectoren in vol-

(ongeveer 25 miljard wereldwijd) kan dit toch

gens hun mate van kwetsbaarheid en hun al

voor talrijke praktische problemen zorgen.

gerealiseerde aanpassingen aan de millenniumproblematiek, zoals die door de OESO

In recentere computerprogramma’s doet

worden beoordeeld. Vooral sectoren die een

het millenniumprobleem zich meestal niet

hoge kwetsbaarheid combineren met een lage

voor. Maar toch kunnen oudere systemen, bij-

graad van aanpassing kunnen met storingen af

voorbeeld oudere verwarmings- of alarm-

te rekenen krijgen.

12

Tabel I – Kwetsbaarheid en al gerealiseerde aanpassingen aan het jaar 2000 per sector in de OESO-landen Kwetsbaarheid

Hoog

Al gerealiseerde aanpassingen Hoog

Middelmatig

Laag

financiële sector, luchtvaart

telecommunicatie, verwerkende nijverheid, meeste overheidsdiensten, energie

andere overheidsdiensten, gezondheidszorg, kleinhandel

scheepvaart

KMO’s

Middelmatig Laag

landbouw, bouwnijverheid

Bron: “The year 2000 problem: impacts and actions”, OESO, oktober 1998.

Door de onderlinge verwevenheid van

voor twerken, maar in feite verkeerde resul-

sectoren kunnen de negatieve effecten van een

taten zullen opleveren. Vooral dit laatste is in

gebrekkige aanpassing in één bedrijfstak naar

de gezondheidszorg gevaarlijk. Bij de lijst van

andere overslaan en zo zelfs de gehele econo-

gevoelige sectoren horen ten slotte ook de

mie beïnvloeden. Dat geldt bijvoorbeeld voor

verwerkende nijverheden met al sinds lang

de energievoorziening en de telecommunica-

geautomatiseerde productiesystemen, en de

tie. In de financiële sector kan een technische

groot- en kleinhandel met sterk geautomati-

storing bij enkele banken zich door het hele

seerde voorraadsystemen.

financiële systeem verspreiden. Dat kan ook een indirect negatief effect sor teren als deze

Mede onder invloed van de besparings-

verstoring of alleen al de verwachting hiervan

trends in de publieke financiën, hebben over-

zou leiden tot ver trouwensverlies bij de

heidsdiensten in vele OESO-landen nog een

spaarders. De kans dat dit risico zich realiseert,

achterstand inzake de aanpassing van hun

is evenwel bijzonder klein, aangezien de finan-

systemen aan het jaar 2000. Doemscenario’s

ciële sector tot de pioniers behoor t inzake

houden rekening met ernstige vergissingen en

de aanpak van het millenniumprobleem. Een

ver tragingen bij de uitbetaling van ambtena-

andere sector met potentieel belangrijke

renweddes en sociale uitkeringen, verkeerde

risico’s is de gezondheidszorg. Daar wordt

belastingberekeningen, mank lopende militaire

frequent gebruik gemaakt van datumgegevens

installaties en urgentiediensten, en verlamde

en tijdsintervallen (bijvoorbeeld voor doserin-

administraties. Ook deze scenario’s zijn wel-

gen en vervaldata van geneesmiddelen) en het

licht overdreven pessimistisch, al is het maar

aantal in medische apparatuur ingebouwde

omdat de bewustwording van de problema-

chips is aanzienlijk. Het is niet helemaal zeker

tiek bij vele overheden toch sterk is gegroeid.

welke chips in 2000 nog volledig normaal

Dat laatste is nog altijd minder het geval bij

zullen werken, welke duidelijk zullen falen en

vele KMO’s. Nochtans zijn KMO’s op vele

welke op het eerste gezicht normaal zullen

vlakken kwetsbaar, bijvoorbeeld inzake boek-

Nr. 4 / 1999

13


houding en de daarmee verbonden proces-

zich dan ook onderaan in de rangschikking.

sen zoals bestelling, betaling, etikettering en

Volgens de Wereldbank had begin 1999 slechts

distributie. De situatie verschilt hier wel sterk

15 % van de ontwikkelingslanden al concrete

naar gelang van de onderneming, en gezien hun

maatregelen getroffen om het probleem op te

kleinschaligheid zijn de negatieve overloop-

lossen.

effecten van mogelijke problemen bij KMO’s op de rest van de economie over het algemeen beperkter.

De economische kosten van de millenniumproblematiek zijn van tweeërlei aard. Ten eerste zijn er de directe kosten om systemen aan te passen en te vervangen (fouten op-

Gevoelige landen

sporen, herstelling, testen, ...). Ten tweede, is er de mogelijke ontwrichting van de econo-

Net zoals voor bedrijfstakken, zijn ook voor landen de mogelijke gevolgen van de

mische activiteit als gevolg van pannes of storingen van computersystemen.

millenniumbom afhankelijk van de mate waarin IT-toepassingen er ingeburgerd zijn en van

De ramingen van de directe aanpassings-

de al gerealiseerde aanpassingen van systemen.

kosten lopen zeer sterk uiteen. De bedragen

Tabel II geeft een rangschikking volgens de

in tabel III lopen voor de hele wereld op

mate waarin landen in het najaar van 1998

tot ruim 1 200 miljard dollar, waar van het

waren gevorderd met de aanpak van het pro-

grootste deel, ook in verhouding tot het BBP,

bleem. De Verenigde Staten en Australië zijn

geconcentreerd is in de Verenigde Staten. Ook

bij de koplopers. Ook België scoort behoorlijk

in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk blijken

hoog. Opvallend anderzijds is de achterstand

de aanpassingskosten relatief hoog, terwijl

die Duitsland blijkt te hebben. Minder ontwik-

België een middenpositie inneemt. De cijfers

kelde landen hebben tot dusver weinig priori-

in tabel III moeten evenwel worden genuan-

teit aan het probleem gegeven en bevinden

ceerd, in die zin dat zij de verhoudingen tussen landen wellicht correcter weergeven dan het werkelijke niveau van de kosten. Andere ramin-

Tabel II – Indeling per land/regio volgens de al gerealiseerde aanpassingen (gaande van groep 1, voorop, tot groep 5, sterk achter)

gen komen in totaal immers op lagere bedragen uit, met wereldwijd 300 tot 600 miljard dollar als meest gehanteerde vork, d.i. 1 %

Status

Land/regio

Groep 1

VS, Australië

Bovendien zijn deze uitgaven economisch

Groep 2

Canada, VK, Zuid-Afrika, Israël, Ierland, Zweden, Nederland, België

alleen maar een kostenpost als zij slaan op

Groep 3

Frankrijk, Japan, Zwitserland, Italië

Groep 4

Duitsland, Mexico, Maleisië

Groep 5

China, Thailand, Filippijnen, India, Rusland, rest van het Midden-Oosten, Argentinië, Venezuela

à 2 % van het totale BBP van de wereld.

aanwendingen van middelen die anders productiever voor andere doeleinden zouden worden ingezet. Vaak gaat het evenwel over vooruitgeschoven investeringen met toevoeging van systeemverbeteringen die anders

Bron: Gartner Group (1998).

in een later stadium zouden hebben plaats-

14

gevonden. Dat kan dan per saldo zelfs een

Tabel III – Totale directe kosten van het jaar 2000

positieve invloed hebben op de productiviteit. Positief zijn ook de activiteitsboom in de IT-

Land

In mld. USD

In % van IT-markt (1997)

Verenigde Staten

520

176,9

6,4

88 51 16 12 9 6 6 3 3 3 1

181,8 142,9 94,7 33,3 84,1 101,7 74,1 78,9 38,5 96,8 20,4

4,2 4,0 1,4 0,9 2,5 2,5 2,6 2,0 0,6 2,5 0,6

sector, en de afgeleide gevolgen daarvan op

In % van het BBP (1997)

de rest van de economie.

gelijke aanwijzing is de invloed van twee ver-

Duitsland Verenigd Koninkrijk Italië Frankrijk Nederland België Zweden Noorwegen Spanje Finland Denemarken

gelijkbare schokken die zich begin 1998 in

Bron: Cap Gemini, april 1998.

Impact op economische groei De mogelijke effecten van pannes of technische storingen op de economische groei laten zich vrijwel niet kwantificeren. Een mo-

Canada en Nieuw-Zeeland voordeden. In januari 1998 legde een zware ijsstorm grote delen van de Canadese economie lam, en een

jaar nauwelijks nog een impact op de BBP-

maand later zette een zware elektriciteits-

cijfers zichtbaar is. Als bepaalde millennium-

panne de Nieuw-Zeelandse stad Auckland

risico’s zich realiseren, zal men de weerslag

gedurende weken zonder stroom. Deze inci-

daarvan op het groeicijfer van 2000 dus ook

denten kostten Canada en Nieuw-Zeeland

ex post niet gemakkelijk terugvinden.

naar raming 0,2 % à 0,3 % BBP-groei in 1998. Zij hebben echter niet belet dat de totale

De gevolgen van het millenniumprobleem

economische groei over heel 1998 in Canada

verschillen wel van die van een lokale na-

nog 3 % bedroeg, terwijl in Nieuw-Zeeland

tuurramp of panne, doordat zij wereldwijd op

de groei vooral door andere factoren, zoals

vele plaatsen tegelijk kunnen toeslaan. Via de

een lange droogteperiode en de negatieve

internationale handels- en kapitaalstromen

gevolgen van de Azië-crisis, tot dicht bij het

kunnen zij elkaar dan in hun totale effect op

nulpunt werd teruggebracht.

de economische activiteit versterken. Daarenboven kan het millenniumprobleem, in tegen-

De impact van technische pannes of ver-

stelling tot een plotselinge ramp, de ver-

storingen op de totale activiteit kan dus welis-

wachtingen ex ante en daardoor ook het

waar belangrijk zijn, maar meestal gaat het om

economisch gedrag beïnvloeden. De antici-

tijdelijke schokken zonder duurzame invloed

patie van mogelijke problemen bij de jaar-

op de onderliggende dynamiek van de con-

wisseling kan bijvoorbeeld consumenten in de

junctuurcyclus. Dat wil zeggen dat na het

laatste maanden van 1999 tot hamstergedrag

herstel van de panne of de storing de eco-

aanzetten, iets wat het millenniumcomité

nomische activiteit snel een inhaalbeweging

‘Action 2000’ in het Verenigd Koninkrijk trou-

zal inzetten, zodat over een periode van een

wens aanraadt om zeker de eerste weken van

Nr. 4 / 1999

15


2000 te overleven. Op die manier kunnen

makkelijk zijn af te bakenen. Dat is bijvoorbeeld

een tijdelijke consumptieboom en inflatiedruk

een groot verschil met de technische ingrepen

ontstaan. Verwachtingen met betrekking tot

die in de landen van de Europese muntunie

de millenniumbom kunnen eveneens tot uiting

nodig waren om hun systemen aan de over-

komen op de financiële markten, bijvoorbeeld

gang naar de euro aan te passen.

in de vorm van een tijdelijke risicopremie in de rente of in de aandelenkoersen van be-

Zeer waarschijnlijk zullen dus een aantal

drijven en sectoren die voor de problematiek

problemen in het begin van 2000 zichtbaar

het meest gevoelig worden geacht.

worden. Dat betekent evenwel niet meteen dat een wereldcatastrofe in het verschiet ligt.

Maar alles samen zijn de mogelijke macro-

Cassandra’s zullen dus nog andere argumen-

economische gevolgen van het ‘Y2K-pro-

ten dan de millenniumbom moeten bedenken

bleem’ waarschijnlijk toch zeer beperkt, zelfs

om hun voorspellingen over het einde van de

als bepaalde risico’s zich zouden realiseren.

wereld in het jaar 2000 hard te maken.

De doemscenario’s die hierover soms worden rondgestrooid, moeten dus met een korrel zout worden genomen, zeker als ze afkomstig

(1) Bron: Gar tner Group, zoals geciteerd door de OESO in “The year 2000 problem: impacts and actions”, oktober 1998.

zijn van IT-consultants die zelf veel geld verdienen met het oplossen van het probleem. Dat neemt niet weg dat bedrijven en overCe bulletin paraît également en français. English edition also available. Erscheint ebenfalls in Deutsch.

heden de analyse moeten maken van de risico’s die zij lopen. En vermoedelijk is hier nog werk aan de winkel. Zo was in de herfst van 1998 wereldwijd nog bijna één op vier ondernemingen niet eens met voorbereidende werkzaamheden gestar t (1). In België zou zich slechts de helft van de KMO’s al echt bewust zijn van het probleem en slechts 15 % klaar

Hoofdartikel

zijn met het nodige testwerk. Een rem daarbij

van het volgende nummer: «Japan - Het einde van een

is juist het feit dat de omvang van het pro-

model?».

bleem en zijn mogelijke gevolgen niet ge-

Correspondentieadres: KBC Bank NV - Economisch Financiële Berichten, Arenbergstraat 7, B-1000 Brussel. Jaarabonnementen kunnen op elk ogenblik ingaan. Aanvraagformulieren zijn verkrijgbaar in elk KBC-bankkantoor (KB) of op het bovenvermelde adres. Betaling na ontvangst van het overschrijvingsformulier. Abonnements- of adreswijzigingen kunt u vermelden op de enveloppe, die u afgeeft in een KBC-bankkantoor (KB) of opstuurt naar het bovenvermelde adres. Prijs jaarabonnement: België: Nederlands of Frans (veertiendaags) - 18 euro (726 BEF) (9 euro voor houders van Banco-rekening); Engels of Duits (maandelijks) - 9 euro EU en rest Europa: Nederlands of Frans (veertiendaags) - 36 euro; Engels of Duits (maandelijks) - 18 euro Buiten Europa: Nederlands of Frans (veertiendaags) - 45 euro; Engels of Duits (maandelijks) - 22 euro Nadruk van artikelen of berichten is toegestaan onder opgave van de bron. De in dit blad voorkomende gegevens zijn ontleend aan door ons betrouwbaar geachte bronnen en worden alleen verstrekt bij wijze van inlichting. Voor de juistheid en volledigheid ervan kunnen wij echter niet instaan. Verantwoordelijke hoofdredacteur: Edwin De Boeck, Kardinaal Sterckxlaan 137, B-1860 Meise.

16

Sinds een paar jaar heerst er een ware

Recommend Documents