Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?

Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?

An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent

© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

Stellingen


2

We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt.

Ja


Ik twijfel

Nee

3

Vlak na de operatie heeft een patiënt geen behoefte aan een gesprek rond intimiteit / seksualiteit.

Ja


Ik twijfel

Nee

4

Psychosociale aspecten in de zorg voor mensen met een stoma en hun naasten 1.  2.  3.  4.  5. 

1. Coping 2. ABC-model 3. Communicatie 4. Emoties bespreekbaar maken 5. Seksualiteit bespreekbaar maken


5

1. Coping


6


7


8


9


10


11

•  • 

• 

• 

Verschillende stijlen kunnen naast elkaar bestaan en er is geen ‘goede’ of ‘foute’ manier. Mate van coping kan fluctueren: •  Persoonlijkheid •  Levenservaringen •  Ervaren kwaliteit van leven (lichamelijk welbevinden, lichaamsbeeld, sociaal welbevinden, emotioneel welbevinden, relationeel en seksueel welbevinden, functioneel welbevinden) •  Af-/aanwezige steun Doorslaggevend is mate van ervaren controleverlies (geen betekenis kunnen geven, overspoeld door emoties, lichaam is ‘niet betrouwbaar’, stoma als ‘indringer’, geen steun vinden, onvoorspelbare klachten waar geen remediëring voor is, onvoldoende info krijgen…). Coping ≠ ‘aanvaarden’


12

Knelpunt: •  verschillende copingstijlen -  bij de patiënt en zijn naasten -  bij de zorgverstrekkers •  invloed van eigen waarden, normen op ons handelen © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

13

2. Het ABC-model illustreert dat ons handelen subjectief gekleurd is: A. (Adversity, antecedent) Gebeurtenis: hiermee wordt de objectieve gebeurtenis bedoeld, beschreven alsof je door een camera kijkt B. (Beliefs) Gedachten: hiermee worden de specifieke gedachten bedoeld die je hebt bij de bij A genoemde gebeurtenis C. (Consequence) Gevoel/Gedrag: welk gevoel of gedrag is het gevolg van deze gedachten? © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

14

Vaak ligt de klemtoon op efficiënt handelen: •  •  •  •  •  •  • 

(be-)handelen, presteren (de zorgprestatie) doel: oplossen van problemen via de adequate, effectieve, efficiënte interventie technieken, methodes, procedures stappen/behandelplannen rationeel-instrumenteel controle en structuur


15

TY ADVERSI is Gebeurten

A


BELIEFS Automatische gedachten, overtuigingen, verklaringen

B

C

16

stoma l i w r e n t r Pa niet zien is Gebeurten

A


“partner moet betrokken worden” Vs “partner moet tijd krijgen”

B

C

17

stoma l i w r e n t Par niet zien

A


Ik wil zicht krijgen op redenen

B

C

18

Efficiënt handelen is cruciaal, maar •  Eigen waarden, normen, gevoelens vormen mee de basis van handelen •  Nabijheid en betrokkenheid zijn belangrijk •  De ander zien en horen; opletten voor projectie! veranderen


19

3. Communicatie •  •  •  • 

Info in stappen: emoties versus ratio Stel veel open vragen Situeer het stoma binnen het zorgpad en evt. ziektefase Controleer wat de patiënt heeft onthouden; probeer te vergelijken met wat de arts heeft gezegd: •  Slechts 1/5 van wat is meegedeeld wordt vaak maar onthouden! •  Werd de partner betrokken bij het gesprek? Wat weet de partner? Kinderen? Andere mantelzorgers? •  Was er aandacht voor (risico op) veranderingen in QOL, op alle domeinen?


20

4. Emoties bespreken •  Een waaier aan emoties is mogelijk: verdriet, kwaadheid, zich terugtrekken, verbitterdheid, … •  Doel = info kunnen geven, coping bevorderen, draagkracht versterken, patiënt ondersteunen •  Moet je over emoties spreken? •  Emoties blokkeren gesprek, ze tot een werkbaar niveau brengen •  Explorerende gespreksvaardigheden


21

Blokkerende, niet-steunende reacties •  •  •  •  •  • 

Direct adviezen geven en oplossen Onderbreken Betuttelen Alles volpraten Van onderwerp veranderen Valse hoop geven : ‘alles komt wel goed’


22

Faciliterende, steunende reacties •  •  •  •  •  •  • 

Luisteren Eerst emoties, dan ratio Aanwezig zijn Stiltes laten Open vragen stellen Parafraseren Concretiseren


23

5. Seksualiteit bespreekbaar maken Waarom ligt dit zo moeilijk?


24

Voor hulpverleners Thema komt niet aan bod in de opleiding van de hulpverlener Praten over seks voelt ongemakkelijk Gebrek aan kennis over seksuele problemen Gebrek aan kennis over oplossingen Gebrek aan beleid inzake seksualiteit Angst om ongewenst in te dringen in privé-leven van de patiënt Angst voor de emoties van de patiënt Geen geschikte ruimte Geen tijd


25

Voor hulpverleners (vervolg) Rationalisaties: Patiënt heeft wel belangrijkere dingen aan zijn hoofd Patiënt is er te oud voor Is niet aan de orde in het ziekenhuis Hoort niet bij mijn discipline


26

Voor patiënten Niet geleerd over seksualiteit te praten. ‘Seks doe je, je praat er niet over’ Ongemakkelijk of schaamtevol onderwerp Moeilijke communicatie over onderwerp binnen relaties Wat zal hulpverlener van mij vinden? Patiënt wil er wel over praten, maar te bedreigend voor partner Rationalisaties: ‘Ik word waarschijnlijk niet serieus genomen’ ‘Seksprobleem is niet belangrijk genoeg om hulpverlener lastig te vallen’ ‘Er is wellicht toch niets aan te doen’


27

Nood om seksualiteit bespreekbaar te maken! Seksualiteit en intimiteit zijn belangrijke thema’s voor de kwaliteit van leven Veranderde intimiteit en seksuele beleving bij stoma Gebrek aan aandacht kan gevoel van eenzaamheid en isolement vergroten Preventie van seksuele problemen


28

PLISSIT-model seksualiteit & stoma: •  Niveau 1: permissie (zorgen voor een veilige sfeer en bespreekbaar maken) •  Niveau 2: limited information •  Niveau 3: specifieke suggesties •  Niveau 4: intensieve therapie


29

Stepped care model Stap 4: intensieve therapie

Stap 3: specifieke suggesties Expertise

Aantal

Stap 2: proactief informatie geven

Stap 1: praten over seks en problemen


30

Stepped care model Stap 4: intensieve therapie

Stap 3: specifieke suggesties Expertise

Aantal

Stap 2: proactief informatie geven

Stap 1: praten over seks en problemen


31

Taalgebruik en seksualiteit  

Uitgangspunten voor professioneel gebruik van seksuele taal  

Helderheid in het gesprek krijgen Uitleggen dat het normaal is dat men zich ongemakkelijk voelt, maar dat duidelijkheid nodig is om het probleem op te lossen Vraag door tot de hulpvraag duidelijk is “het” lukt niet meer à wat bedoelt pt hiermee?

 

Toestemming vragen om klare seksuele taal te gebruiken Bv. “Ik wil jouw vraag rond seksualiteit begrijpen om na te gaan of ik je kan verder helpen of ik je beter doorverwijs. Mag ik je daarom een aantal directe, persoonlijke vragen stellen?”


32

Taalgebruik en seksualiteit  

Uitgangspunten voor professioneel gebruik van seksuele taal  

De eerste stap is het moeilijkst! Mogelijke benaderingen: Geleidelijke benadering Benadering van sterke waarschijnlijkheid Benadering van logische aansluiting Benadering van taboe benoemen Beleidsbenadering


33

Doorverwijsmogelijkheden        

Zelfhulpgroepen Arts/medische hulp Verpleegkundig consulenten Psychologisch/seksuologische hulp


34

Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? -  Niet noodzakelijk, integendeel! -  Maar: hulp en ondersteuning is welkom en nodig. -  Iedere discipline kan daarbij een belangrijke rol spelen. -  Wij mogen en moeten pro-actief zijn, -  met respect voor de verlangens, context en eigenheid van onze patiënt, én zijn naasten, -  en met aandacht voor de impact op verschillende QOL-domeinen, ook seksuele QOL. © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

35

Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?

Recommend Documents