COMPRESSIEVERBAND BIJ VOCHT IN BENEN EN/OF OPEN BEEN 17772
Inleiding
Uw behandelend specialist heeft u Ambulante Compressie Therapie (zwachtelen met druk) voorgeschreven, omdat u last van vocht in uw benen en/of een open been heeft. In deze folder krijgt u uitleg over het zwachtelen met druk en enkele tips hoe u zelf aan de therapie bijdraagt.
Anatomie
Het bloed voorziet de spieren, organen en weefsels van zuurstof en voedingsstoffen en voert de ontstane afvalproducten weer af. De pompkracht van het hart zorgt dat uw bloed het lichaam wordt ingepompt. De pompkracht is bij u niet sterk genoeg om het bloed uit uw benen, tegen de zwaartekracht in, terug naar het hart te pompen. In de benen is dan ook een zogenaamde spierpomp aanwezig, die meehelpt het bloed terug naar het hart te pompen. Deze spierpomp werkt, wanneer we onze benen bewegen. Naarmate we onze benen meer bewegen, werkt de spierpomp harder om het bloed terug naar het hart te pompen. Bovendien hebben aderen een kleppensysteem dat ervoor zorgt dat het tegen de zwaartekracht opgestuwde bloed niet terug kan stromen.
Vochtvorming in benen en open been
Als de kleppen in uw aderen niet goed meer sluiten, kan het (door uw spieren opgestuwde) bloed, weer terugzakken in uw beenaderen. Door de druk van het bloed in uw beenaderen, wordt vocht uit deze aderen in het weefsel geperst. U merkt dit door een zwaar gevoel en het ‘dikker’ worden van uw benen. Het opgehoopte vocht in de benen wordt oedeem genoemd. Het weefsel raakt minder goed doorbloedt en de kans op een open been neemt toe.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Er wordt nagegaan welke vaatafwijkingen ten grondslag ligt aan het open been. Ten eerste voelt de arts op de voet en de enkel naar het kloppen van de beenslagader. Afhankelijk hiervan kan een vervolg onderzoek noodzakelijk zijn. Een enkel-arm index Deze index bepaalt of er sprake is van een vernauwing in de spataderen van de benen. De bloeddruk wordt gemeten bij
de enkel en de arm. Dit gebeurt met een bloeddrukmeter en een doppler. De verhouding tussen de bloeddruk in uw onderbeen en arm is de enkel-arm index. De enkel-arm index is niet pijnlijk. Duplex Met een duplexapparaat wordt de bloedstroom zicht- en hoorbaar gemaakt en wordt de richting van de bloedstroom vastgesteld. Bij goed sluitende kleppen is de stroomrichting alleen van de voet naar het hart. Bij niet goed sluitende kleppen is er ook een omgekeerde stroomrichting: het bloed valt als het ware meteen naar beneden, waardoor het been snel volloopt. Een duplex onderzoek is niet pijnlijk.
Wat is de behandeling?
Het belangrijkste doel van de behandeling van een open been is de bloedafvoer vanuit het been naar het hart te bevorderen. Dit kunt u bereiken door: Ambulante Compressie Therapie Deze therapie is een combinatie van druk uitoefenen van buitenaf op het onderbeen en het bewegen van het (onder) been. De druk wordt uitgeoefend met behulp van een korte rekzwachtel. Een korte rekzwachtel is een zwachtel die een geringe rek heeft. Dit heeft, in combinatie met de van nature aanwezige spierpomp, meer effect dan elastisch materiaal. Door het uitoefenen van druk op het been worden de aderen vernauwd. Daardoor kunnen de kleppen in deze aderen zich weer sluiten en wordt de klepfunctie hersteld. Geregeld bewegen ondersteunt het functioneren van de spierpomp. De spierpomp zorgt dat het bloed naar het hart gepompt wordt en de kleppen zorgen dat het bloed niet meer terugstroomt. De zwachtel wordt vanaf de voorvoet tot de knie aangelegd. De druk is om de enkel het grootst en neemt naar de knie toe geleidelijk af. Door de lage rustdruk kan het verband ’s nachts blijven zitten. Een verbandkous De verbandkous is een alternatief voor een compressieverband. De verbandkous bestaat uit een op elkaar afgestemde boven- en onderkous. De bovenkous wordt ’s ochtends aangetrokken en ’s avonds weer
uitgetrokken. De onderkous kan dag en nacht blijven zitten. Ook bij de verbandkous is het belangrijk om regelmatig te bewegen. De kous mag gebruikt worden als er niet teveel oedeem (vocht) in het been zit en als de wond niet groter is dan tien centimeter. De kous kan niet gedragen worden als er arteriële problemen zijn. Als u start met ‘zwachtelen onder druk’ kunt u in eerste instantie meer pijnklachten krijgen (gewenningsproces). Deze pijn dient minder te worden als u uw benen beweegt (bij het lopen). Als de pijnklachten niet verminderen met lopen, is het noodzakelijk dat de zwachtels worden verwijderd. Iets blauwe verkleuring van de tenen is normaal na het zwachtelen. De blauwe kleur moet verdwijnen als u loopt of als u uw benen beweegt. Zo niet, dan moeten de zwachtels worden verwijderd en de oorzaak onderzocht worden.
Thuis zwachtelen
Als u thuis doorgaat met zwachtelen, dan schakelen wij voor u een wijkverpleegkundige in. Hiervoor gebruiken wij een boekje waarin de behandeling wordt opgeschreven. De materialen worden verzorgd door de firma Excen en bij u thuisbezorgd door de firma Hadema Logistics.
Nabehandeling
Therapeutisch Elastische Kousen (TEK) worden voorgeschreven als nabehandeling ter voorkoming van het (opnieuw) ontstaan van oedeem of een ulcus cruris. De Therapeutisch Elastische Kous moet blijvend gedragen worden en wordt aangemeten als uw been weer de normale omvang heeft. Dit gebeurt door een bandagist. De kous wordt per been opgemeten. De Therapeutisch Elastische Kousen worden over het algemeen vergoed door uw zorgverzekeraar. In principe vergoedt de zorgverzekeraar twee paar Therapeutisch Elastische Kousen per veertien maanden.
Tips voor het aan- en uittrekken van de kousen: Trek de therapeutisch Elastische Kousen ’s ochtends meteen
bij het opstaan aan, wanneer uw benen nog slank zijn; Wrijf eventueel het been heel dun met talkpoeder in om de kous gemakkelijker aan te kunnen trekken. Het talkpoeder moet vetvrij zijn, anders wordt het rubber aangetast; Gebruik het speciale aantreksokje of een dunne nylonkous voor het aantrekken van de Therapeutisch Elastische Kous. Dit zorgt ervoor dat de kous gemakkelijker over de voet glijdt; Gebruik rubberen (huishoud-)handschoenen bij het aantrekken om meer grip op de kous te hebben; Ga ’s avonds onder de douche of in bad, wanneer u dit ’s ochtends doet is het been te stroef. Als u wel ’s ochtends doucht, wrijf dan het been goed droog of laat uw benen eerst goed drogen aan de lucht, waarbij u de benen hoogt legt; Overleg met de thuiszorg of de bandagist voor hulpmiddelen voor het aan- en/of uittrekken.
Onderhoud van de kousen
Het is belangrijk om de kous niet teveel uit te rekken. Een uitgerekte kous geeft onvoldoende steun; Om de rubberdraden van de kous goed soepel te houden moet u de kous minstens drie maal per week wassen. Het beste kunt u hiervoor een niet-synthetisch wasmiddel gebruiken, bijvoorbeeld groene zeep; Therapeutisch Elastische kousen mogen niet in de droger of op de verwarming drogen. De rubberdraden of elastische vezels kunnen hierdoor beschadigd raken. Het beste is de kous liggend te laten drogen; Breng geen zalf of crème aan op uw benen onder de kous, hierdoor verliezen de kousen hun elasticiteit. ’s Avonds kunt u wel zalf of crème smeren. Als u toch crème of zalf overdag moet smeren, kunt u onder de kous een Tubifast kousje aantrekken.
Wat kunt u zelf doen?
Een open been is lastig en geneest vaak moeizaam. Door het opvolgen van onderstaande adviezen kunt u genezing van een open been bevorderen en herhaling zoveel mogelijk voorkomen. Lopen Probeer zoveel mogelijk te lopen. Door veel te lopen laat u de spierpomp in uw kuit goed werken. Probeer minimaal vier keer per dag een kwartier te wandelen. Als u loopt, wikkel dan uw voet steeds goed af: zet eerst uw hak neer, dan middenvoet en tenslotte de voorvoet met de tenen. Door de zwachtels kan het zijn dat uw schoenen niet meer goed passen. Draag dan liever een paar oudere, uitgelopen schoenen of schaf een paar goedkope schoenen of verbandschoenen aan. Oefeningen Door middel van oefeningen stimuleert u de spierpomp in uw kuit. De volgende oefeningen zijn geschikt: als u staat; ga langzaam op uw tenen staan en laat u weer langzaam terugzakken; als u zit: beweeg uw voet op en neer, net zoals bij een ouderwetse trapmachine; als u ligt; draai kringetjes met uw voeten, trek de tenen naar u toe en strek ze vervolgens helemaal uit. Voer deze oefeningen tweemaal per uur vijf tot tien keer uit. Been hoog leggen Als u langdurig moet zitten, houd dan de benen omhoog. De knie moet hoger zijn dan de heup. Zorg ervoor dat de benen bij het liggen hoger liggen dan de rest van het lichaam. Bijvoorbeeld door het voeteneinde van het bed te verhogen. Voeding Eet gezond en gevarieerd. Goede voeding bevordert de wondgenezing. Zorg voor een gevarieerde voeding met voldoende brood, aardappelen, rijst, groenten, fruit en eiwitrijke producten (vlees of vleesvervangers, melk, kaas). Voor meer informatie kunt u terecht bij de Nederlandse hartstichting en het voedingscentrum.
Gewicht Relatief gezien komt een open been vaker voor bij mensen met overgewicht. Tegelijk kan iemand met overgewicht moeilijker lopen en oefeningen doen. Deze zijn wel goed voor de doorbloeding van het been, Let daarom op uw voeding en raadpleeg zonodig een diëtiste. Huidverzorging Verzorg uw huid goed. We zien vaker dat de benen erg droog worden van het zwachtelen of de Therapeutisch Elastische Kousen. Smeer de benen dun in meteen verzorgende crème. Doe hier overheen een Tubifast ter bescherming van de zwachtels en kousen. Teennagels Knip uw teennagels recht af, niet te kort. Raadpleeg zonodig een pedicure. Schoenen Kies schoenen waar u gemakkelijk op loopt. Goede schoenen stimuleren tot lopen en voorkomen ongevallen. Er bestaan ook speciale verbandschoenen. Huidbeschadigingen Voorkom huidbeschadigingen. Door stoten of vallen kan een (nieuwe) wond ontstaan. Bekijk uw huis een kritisch. Let op zaken als uitstekende scherpe hoeken, losliggende kleedjes en snoeren.
Wat kunt u beter niet doen Lang staan, bij te lang staan gebruikt u de spierpomp niet; Laag zitten, door lang achter elkaar te zitten met naar
beneden hangende of gekruiste benen wordt de bloedvoorziening in de benen geblokkeerd. Leg liever de benen omhoog of beweeg; Draag geen knellende kleding of schoenen. Kleding zoals sokophouders, kousenbanden, step-ins, correctiekleding of nauwe laarzen blokkeren de bloedsomloop. Draag liever geen hoge haken, sloffen of slippers, omdat de kuitspieren dan nauwelijks gebruikt wordt. Ook is de kans op vallen groter. Goed passende schoenen zorgen ervoor dat de voet goed afgewikkeld wordt; Vermijd warmte. Warmte werkt ongunstig op de bloedsomloop. Neem geen te heet bad, ga liever niet naar de
sauna en zit niet te dicht bij een kachel. Ook lang zonnebaden is niet goed; Liever niet roken. Roken vernauwt de bloedvaten en vermindert de bloedtoevoer. Dit kan de wondgenezing vertragen.
Vragen
Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u tussen 8.00 tot 16.30 uur contact opnemen met de polikliniek Dermatologie & Flebologisch Centrum, via telefoonnummer 010 – 461 6131. U vindt de polikliniek Dermatologie & Flebologisch Centrum bij balienummer 368, op de derde verdieping van het Sint Franciscus Gasthuis.
Januari 2012
