november 2009

DIT IS EEN BIJLAGE BIJ HET AD. DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE HOOFDREDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID.

Ketenzorg Zorggroepen vervullen een steeds grotere rol

Behandelteam Suikerwaarde De voordelen van het Vier medewerkers van een meten met een sensor diabetespoli aan het woord

DIABETES

Nr. 3 / november 2009

3

DE PATIËNT CENTRAAL

FOTO: MARK NETTENBREIJERS

TIPS

Biedt samenwerking een nieuwe oplossing? Diabetes behandeld vanuit verschillende specialismen.

Sport Lydia Mossel blijft in balans dankzij haar liefde voor karate

Familie Wat betekent diabetes voor een kind en zijn ouders?

Stuur de coupon in voor een gratis startpakket

Antwoordcoupon voor een gratis startpakket

(1 bloedglucosemeter, 1 prikapparaat, 10 teststrips en 10 lancetten)

Naam:

FreeStyle Freedom Lite. Optimaal gemak voor iedereen! • Vrijwel pijnloos testen met slechts 0,3μL • Extra grote cijfers, extra grote toetsen • Nauwkeurig resultaat in ca. 5 seconden • Geen codering! Direct klaar voor gebruik!

Postcode/plaats:

Speciale actie voor insuline gebruikers

SIMON VAN DER LAAN

(alleen voor insuline gebruikers) M/V

Adres:

Telefoon:

Toestemming telefonisch contact

ja

nee

E-mail: Houd mij per e-mail op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen

ja

nee

Stuur deze coupon in een envelop (geen postzegel nodig) naar: Abbott Diabetes Care, Antwoordnummer 91, 3800 VB AMERSFOORT. Of haal uw startpakket op bij uw Kring-apotheek of Service Apotheek.

www.abbottdiabetescare.nl

3500-005 Abbott advertentie krant.indd 1

10/30/09 12:00 PM

2 · november 2009

Challenges de uitdaging Omdat steeds meer mensen diabetes krijgen, wordt de ziekte een maatschappelijk probleem. Er zijn allerlei acties en initiatieven om de ziekte beter op te sporen, te behandelen en te voorkomen. Bert Kuipers, directeur van de Nederlandse Diabetes Federatie, vertelt daarover.

Steeds meer aandacht

D

iabetes komt steeds vaker voor en op steeds jongere leeftijd. Meer mensen krijgen daardoor te maken met de ziekte. Maar dat niet alleen: veel patiënten hebben de ziekte gedurende een langer deel van hun leven. De kans op ernstige complicaties wordt groter en daarmee nemen de kosten voor de gezondheidszorg toe.Dat maakt diabetes tot een maatschappelijk probleem. Daarom heeft ook de overheid aandacht voor diabetes. Voor de komende vier jaar heeft het ministerie van VWS tien miljoen euro uitgetrokken om de toename van diabetes te remmen.

Nationaal Actieprogramma

Momenteel zijn er in Nederland al 740.000 mensen met diabetes. Ieder jaar komen er 71.000 patiënten bij. Daarom is dit jaar het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) van start gegaan: een bundeling van acties en initiatieven, gericht op preventie van diabetes en goede zorg voor mensen met diabetes. De Nederlandse Diabetes Federatie heeft het NAD ontwikkeld en voert het uit. Maar daarnaast zijn er in Nederland

naar schatting nog 250.000 mensen die niet weten dat zij de ziekte hebben. Daarom is het belangrijk dat mensen die risico lopen op diabetes,weten hoe zij de ziekte kunnen herkennen. Bij diabetes type 1 (waarbij het lichaam geen insuline meer kan maken) is het duidelijk dat iemand ziek is.Maar diabetes type 2 (waarbij de lichaamscellen ongevoelig worden voor insuline) is meer een sluipende ziekte. Het kan jaren duren voordat iemand daarvan verschijnselen krijgt.

Snelle test

Hoe eerder de ziekte wordt geconstateerd, hoe beter de mogelijkheden voor behandeling. Het is natuurlijk nog beter om de ziekte te voorkomen. Het risico op diabetes type 2 vermindert door gezonder te gaan eten en meer te bewegen.Toch blijkt vaak dat men pas aan de leefstijl gaat werken als er al klachten zijn.Daarom voeren we campagne om mensen er bewust van te maken waar zij op moeten letten. Op internet kun je een test doen waarmee je snel kunt bepalen of je risico loopt op diabetes.

Zorg kan beter

Er wordt dus hard gewerkt aan het voorkomen van diabetes en aan de

kwaliteit van zorg voor patiënten. Want die kan nog beter.In 2002 is een zorgstandaard voor diabetes opgesteld, met een beschrijving van punten waar goede zorg aan moet voldoen. Maar niet alle patiënten ontvangen de zorg die ze zouden moeten krijgen. Gelukkig zien we daar wel een goede ontwikkeling. De afgelopen jaren is een grote slag gemaakt met de zogeheten ketenzorg. Bert Kuipers Directeur Nederlandse Diabetes Federatie

“Het is belangrijk dat mensen met diabetes zo veel mogelijk zelf de regie houden over hun gezondheid. Aan de diabetesprofessional de taak om mensen daar bij te ondersteunen.”

Zorggroep

Alle behandelaars die bij een patiënt betrokken zijn (zoals huisarts, internist, diabetesverpleegkundige, podoloog en diëtist) werken samen in een zorggroep. In Nederland komen steeds meer van zulke zorggroepen. De samenwerking wordt binnen de zorggroep afgestemd en de vraag van de patiënt staat centraal. Voor diabetes zijn we met dit alles al een eind op weg en het blijkt de kwaliteit van de zorg te verbeteren. De overheid wil daarom deze opzet ook bij andere chronische ziekten gaan toepassen. Daarnaast is het belangrijk dat mensen met diabetes zo veel mogelijk zelf de regie houden over hun gezondheid.Aan de diabetesprofessional de taak om mensen daar bij te ondersteunen.

Wij raden aan Prof. Henk Bilo internist in de Isala Klinieken in Zwolle

Pagina 7

“We hebben veel hobbels moeten nemen, maar inmiddels loopt de ketenzorg in Zwolle meer dan uitstekend.” Praten met lotgenoten

Succesvol groepsprogramma voor diabetespatiënten.

Nieuwe medicijnen

Het nabootsen van darmhormonen biedt de oplossing.

diabetes derde editie, november 2009 Country Manager: Kristiina Kansen Editorial Manager: Birte van Ouwerkerk Business Development Manager: Marc Reineman Sub-editors: Amber van Delft Colin Wilson Project Manager: Ronen Wolf Telefoon: 020-77077004 E-mail: [email protected] Gedistribueerd met : AD, november 2009 Mediaplanet contact informatie: Telefoon: 020-7077000 Fax: 020-7077099 E-mail: [email protected] Dit is een bijlage bij het AD. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het AD.

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar.

1/3

Minder medische fouten en betere zorg Ketensoftware ondersteunt samenwerking tussen zorgverleners en

Directeur Laurens van der Tang vertelt wat dit online ketenzorgdossier precies inhoudt. “VitalHealth ontwikkelt softwareprogramma’s die samenwerking in zorgketens mogelijk maakt. We doen dit voor verschillende aandoeningen zoals diabetes, COPD, astma, hart en vaatziekten, MS en eczeem. Iedere betrokken behandelaar in de keten wordt continu voorzien van de laatste behandelinformatie over een patiënt. Ook wordt het behandelaren gemakkelijk gemaakt om volgens de zorgstandaard te werken, ondermeer door ingebouwde intelligentie en allerlei

rapportage mogelijkheden. De patiënt kan zelf ook actief participeren en heeft via internet toegang tot het eigen dossier.” Veel zorggroepen zijn de laatste jaren gestart met het toepassen van systemen voor ketenzorg. De introductie van integrale bekostiging door Minister Klink zal deze ontwikkeling versnellen. “Onderlinge afstemming tussen de zorgverleners van een patiënt is uitermate belangrijk. Met onze software kan dat snel en gemakkelijk. Dat betekent efficiëntere en tegelijk ook betere zorg. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de kans op een hart- of vaatincident bij diabetes patiënten bij gebruik van onze software al na een jaar met circa 30 procent daalt.”

p. 10

We make our readers succeed!

(advertorial)

VitalHealth Software ontwikkelt software voor zorgketens of zorgnetwerken. De software is altijd en overal bereikbaar via internet en integreert naadloos met de bronsystemen van huisartsen, laboratoria en ziekenhuizen. Alle betrokken behandelaars hebben toegang tot het systeem, inclusief de patiënt zelf.

p. 9

266 x 131mm THIRD PAGE patiënten FULL WIDTH

voor de patiënten met diabetes. Ook gaan we integreren met online sociale netwerken en voegen we mogelijkheden voor chat en video contact toe.” De software van VitalHealth onderscheidt zich door de naadloze integratie met ondermeer huisartssystemen, door de toegankelijkheid voor patiënten en door de ondersteuning van protocollaire zorg met ingebouwde intelligentie. VitalHealth ondersteunt inmiddels de zorg voor meer dan 50.000 diabetes patiënten in Nederland. VitalHealth Software Zonneoordlaan 17 6718 TK Ede

VitalHealth is volop bezig met nieuwe ontwikkelingen. “De patiënt kan zelf steeds actiever via internet deelnemen als ‘mede-behandelaar’. Dit is nu al mogelijk

Tel. 0318 754700 [email protected]

www.vitalhealthsoftware.nl

Nieuwe aanpak chronische ziekten: meer samenwerking Nieuwe aanpak chronische ziekten: meer samenwerking Het aantal Nederlanders met een chronische ziekte neemt toe. Steeds meer mensen hebben meerdere aandoeningen tegelijk. Daarom wordt door zorgverleners en patiëntenorganisaties met steun van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een nieuwe aanpak ontwikkeld. Dat is nodig omdat de zorg rondom chronische ziekten vaak erg versnipperd is. “Wij vinden het, samen met patiëntenorganisaties en zorgverleners, heel belangrijk dat zo min mogelijk mensen een chronische ziekte krijgen”, verklaart Eric Koster, clustercoördinator chronische ziekten van het ministerie. “En als die ziekte toch wordt vastgesteld, dat er dan zo goed mogelijk met de ziekte geleefd kan worden. Dat kan door goed naar de vraag en wensen van de patiënt te luisteren en vervolgens door de huisarts of specialist een goed behandelplan te laten opstellen.” Het behandelplan wordt samen met de patiënt uitgevoerd door een zorgteam. Zo’n team kan bestaan uit de huisarts, de specialist, verpleegkundigen, een diëtist, de fysiotherapeut en andere zorgverleners. Voor een goede kwaliteit van zorg wordt gebruikgemaakt van een zorgstandaard die voor de chronische ziekte, bijvoorbeeld diabetes, is ontwikkeld.

Integrale bekostiging “Natuurlijk moeten we de chronische zorg wel kunnen blijven betalen”, zegt Marc Berg, projectleider vernieuwing chronische zorg. “Vandaar dat we naar mogelijkheden hebben gezocht om nog slimmer met de kosten om te gaan. Anders dan vroeger zal niet elk bezoekje aan bijvoorbeeld de huisarts dat verband houdt met de chronische ziekte afzonderlijk worden betaald. Straks zal de verzekeraar het behandelplan in een keer betalen. Dat noemen we integrale bekostiging, heel belangrijk omdat het een goede prikkel is voor zorgverleners om te gaan samenwerken zodat er nog meer behandelteams ontstaan.” “Nu al wordt meer dan de helft van het zorgbudget in ons land besteed aan chronische ziekten”, vervolgt Berg. “Als we op de oude voet doorgaan zal dat nog veel meer worden en dat is niet langer vol te houden. Daarbij komt nog dat steeds meer mensen meerdere aandoeningen tegelijk hebben.” Ook de vraag naar zorg verandert. Patiënten hebben behoefte aan één loket waar ze hun verhaal kwijt kunnen. Daarom moeten zorgverleners goed met elkaar samenwerken en de zorg goed afstemmen. “Bij alles moet de patiënt centraal staan, niet de ziekte”, benadrukt Koster. “Dat is een aspect dat minister Klink heel belangrijk vindt in de aanpak. Het gaat om de kwaliteit van leven voor de patiënt.”

naast de behandelend arts (veelal de huisarts) een verpleegkundige en andere gespecialiseerde zorgverleners samenwerken. De patiënt is nauw betrokken bij de invulling van het zorgplan. Hij of zij kan mede richting geven aan hoe de beschikbare zorg wordt ingezet. Maar de patiënt heeft ook een eigen verantwoordelijkheid om via een goede leefstijl zelf bij te dragen aan het voorkomen van verergering van de ziekte en complicaties. “Natuurlijk helpen we de patiënt”, vult Koster aan. “Hij of zij krijgt extra kennis en wordt ondersteund door het zorgteam. Ernstig zieke patiënten kunnen een coach krijgen die hen stimuleert mee te denken bij het zoeken naar oplossingen. Alles wordt aangepast aan de persoonlijke situatie en behoefte van de patiënt, het is echt maatwerk.” Contact met huisarts blijft Veel patiënten zijn huiverig dat ze door de nieuwe aanpak en meer samenwerking minder contact zullen hebben met hun huisarts, weet Koster. “Dat hoeft zeker niet zo uit te pakken”, schetst hij. “De huisarts zal in principe de regie voeren over de uitvoering van het behandelplan en de patiënt zeker regelmatig zien. Natuurlijk kan er afgesproken worden dat bijvoorbeeld een verpleegkundige de rol van coach op zich neemt en het aanspreekpunt is voor de patiënt. Het contact blijft dus in de meeste gevallen gewoon bestaan.” Ook de zorgverzekeraars zijn partij in de nieuwe aanpak. “Zij zijn betrokken bij het vaststellen van de zorgstandaard, dus de minimale zorg die geboden moet worden”, vertelt Berg. “We investeren ook in de vroege opsporing van complicaties. Zo krijgen diabetespatiënten minder oogen voetproblemen als de aandoening goed onder controle wordt gehouden. En hebben ze minder kans op een hartaanval of een beroerte. Dat is van groot belang voor de patiënt, maar het scheelt tegelijkertijd ook kosten die het ziekenhuis anders moet maken voor zo’n complicatie. Dat is belangrijk, want we moeten ook over twintig jaar de gezondheidszorg nog kunnen betalen met zijn allen.”

Wat verandert er voor de patiënt? Eén aanspreekpunt Door de nieuwe aanpak wordt de zorg beter afgestemd. De verschillende zorgverleners gaan meer samenwerken. Er komen zorggroepen, een team van zorgverleners gaat samen met de patiënt het persoonlijke behandelplan uitvoeren. Het gaat om een zorgverlener die de regie heeft, verpleegkundigen en zo nodig een diëtist, psycholoog, fysiotherapeut en andere deskundigen. Eén van hen is het eerste aanspreekpunt voor de patiënt, bijvoorbeeld een verpleegkundige of de huisarts.

Wat is goede zorg?

Voor iedereen een zorgplan

Wat gaat er veranderen? “Om te beginnen wordt het mogelijk om samenhangende zorg te organiseren en bekostigen voor diabetes en vasculair risicomanagement per 1 januari 2010”, zegt Koster. “De daarvoor benodigde zorgstandaarden zijn er al. We streven ernaar om per 1 juli 2010 COPD zorg ook op basis van een zorgstandaard mogelijk te maken.” Zo’n zorgstandaard beschrijft waar goede zorg voor een specifieke aandoening minimaal aan moet voldoen, legt Koster uit. “Daarbij moeten de behoefte aan zorg en de beleving van de patiënt hierover het uitgangspunt zijn. De zorgstandaard wordt uitgewerkt in samenwerking met patiëntenvertegenwoordigers en zorgaanbieders. Belangrijke onderdelen van de zorgstandaard zijn informatievoorziening aan de patiënt, zelfmanagement door de patiënt, en de behandeling en begeleiding.” De zorgstandaard is ook het vertrekpunt voor een persoonlijk behandelplan. Dit plan wordt bij voorkeur opgesteld door een zorggroep waarin

Voor elke patiënt wordt een zorgplan op maat gemaakt. Hierin staat hoe de behandeling is en welke doelen worden gesteld. Het plan past bij de persoonlijke situatie; een doel kan bijvoorbeeld zijn dat iemand wil blijven werken, of veel wil kunnen sporten. Om dit te bereiken kan de partner of een trainer bij een sportvereniging worden betrokken bij de uitvoering van het zorgplan.

Zelf oplossingen zoeken Een belangrijk element van de nieuwe aanpak is dat de patiënt meer invloed krijgt op de behandeling. Hij of zij zoekt zelf oplossingen voor gezondheidsproblemen en werkt samen met de zorgverleners. Natuurlijk krijgen mensen die ernstig ziek zijn voldoende hulp daarbij. Ook heeft de patiënt een eigen verantwoordelijkheid. Een gezonde leefstijl, dus voldoende bewegen en goed eten, vermindert het risico op complicaties en is onderdeel van het zorgplan.

4 · november 2009

inspiratie Vraag: Zijn diabetes en topsport met elkaar te combineren en wat moet je daarvoor doen? Antwoord: Door naar je lichaam te luisteren leer je hoe je in balans blijft. En je wordt sterker, ook psychisch.

Sport maakt sterker en helpt in balans te blijven Dichtbij je lichaam

Waarom is sport zo belangrijk voor een diabetespatiënt? Lydia noemt drie redenen: ■■Je staat heel dichtbij je lichaam, waardoor je signalen beter herkent. Ik hoef niet eens te meten, ik weet het gewoon. Bij zware benen heb ik een te hoge suikerspiegel, bij plotselinge slechte technieken een te lage. Ik neem dan een korte rustpauze om te herstellen. ■■Als je veel sport, ben je gevoeliger voor insuline. Je hebt minder vet, dat de insulineopname blokkeert. En je hebt minder insuline nodig.Dat heb ik gemerkt toen ik een tijdje niet kon sporten door een blessure. Ik moest bijna twee keer zoveel insuline innemen. ■■Het geeft je kracht en zelfvertrouwen. Zeker in karate, waar je één op één strijdt, leer je goed voor jezelf op te komen. Dat is belangrijk als je een chronische ziekte hebt. Sommige mensen met diabetes gaan in een slachtofferrol zitten. Daar schiet je niets mee op, je kunt beter laten zien dat je toch alles kan!

Patrijsweg 36 2289 EX Rijswijk Tel: 070-399 3112 Fax: 070-415 5215 Http://www.eyeprevent.nl E-mail adres: [email protected]

SensoLite Nova startset Blijvend laag geprijsd SensoLite Nova teststrips Blijvend laag geprijsd Per verpakking van 25 strips

25,00 E 12,50 E

Lydia Mossel ■■ Leeftijd: 22 jaar ■■ Woonplaats: Zwolle ■■ Studie: Pabo (tweedejaars) ■■ Bijzonder: sinds haar tiende jaar diabetespatiënt type 1, meervoudig Nederlands kampioen karate, lid van Young Voices, het jongerenpanel van Changing Diabetes

Ook Lydia heeft het moeilijk gehad,vooral de eerste jaren na haar diagnose. Daarom wil ze als lid van het jongerendiabetespanel Young Voices zoveel mogelijk kinderen goed informeren over de gevolgen van diabetes op het dagelijks leven. Ook wil ze hen begrip bijbrengen voor kinderen en mensen met een chronische aandoening. Voor kinderen met diabetes heeft Lydia drie belangrijke adviezen. ■■Ga sporten. Het maakt je sterker, ook psychisch. Natuurlijk kan muziek maken of een andere hobby je ook energie geven. Maar het mooie van sporten is dat je minder insuline nodig hebt. Je meet ook vaker, omdat je weet dat je bloedsuikergehalte snel kan dalen. Ook daardoor blijf je beter in balans. ■■Zorg dat je niet alleen bent. Het helpt als er iemand is die begrijpt of uit ervaring weet wat het is om diabetes te hebben. Daardoor hoef je niet constant dingen uit te leggen, bijvoorbeeld waarom je de ene keer vruchtensap drinkt en de andere keer water. Je kunt veel meer jezelf zijn.

■■Blijf dingen ondernemen. Houd je van paardrijden, stop daar dan niet mee omdat je bang bent van het paard te vallen. Doordat je diabetes hebt, moet je al alert zijn elke dag. Ontzeg je dan geen dingen die je leuk vindt.

Niet bij stilstaan

Het vervelende van diabetes is dat je voortdurend met de ziekte wordt geconfronteerd. “Je moet er niet te lang bij stilstaan”, zegt Lydia. “Het is er en je weet dat het niet weggaat. In het begin had ik daar moeite mee. Ook van anderen hoor ik dat ze zich er sterk tegen hebben verzet. Mede dankzij de positieve werking van sport heb ik geaccepteerd dat ik diabetes heb.” “Sport en diabetes gaan goed samen”, besluit Lydia. “Zelfs in de medische wereld is dat niet overal bekend. Nog steeds wordt diabetespatiënten wel eens ontraden om te sporten. Maar het is juist goed voor je. Oké, ik heb wel eens kramp in m’n benen. Maar dan weet ik wat ik daartegen kan doen.” emile hilgers [email protected]

incl.btw

incl.btw

Voor informatie en bestellen:

www.dicomed.nl

---- ----------------------------------------------------

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:

Geavanceerde biosensortechnologie Gemiddelde meetduur 5 seconden

-----------------------------------------------------

Dicomed

Met de tele-diagnostiek service van verricht uw een snelle, eenvoudige, en patiëntvriendelijke screening op Diabetische Retinopathie in uw eigen huisartsenpraktijk.

Young Voices

Profiel

- ---------------------------------------------------------------- --Speciaal voor jou geselecteerd en te bestellen. Met het merk Diabetes & Leven geeft uitgever Bohn Stafleu van Loghum verschillende boeken en tijdschriften uit, speciaal voor mensen met diabetes, hun omgeving en professionals om een goed evenwicht te creëren tussen diabetes en jouw leven.

Ja, ik bestel graag de aangekruiste artikelen. Diabetes & Leven

jaarabonnement, 8 nummers voor € 17,50

Hét lifestylemagazine rondom diabetes, boordevol nuttige en praktische informatie. Tevens vol ervaringen die laten zien hoe diabetes en positief leven hand in hand kunnen gaan.

Om uw bestelling te kunnen verwerken hebben wij een volledig ingevulde antwoordkaart nodig. Voorletters: Achternaam: Adres: Postcode/plaats: Telefoonnummer: E-mail: Geboortedatum:

Andere gezonde voeding ISBN 9789031362691,

€ 19,95

Een volledige methode gericht op de diabetespatiënt die de bloedglucosewaarden wil stabiliseren, lekker wil eten én wil afvallen. Met heerlijke voorbeeldrecepten!

Diabetes, een rugzak voor het leven ISBN 9789031374236,

€ 16,50

Dit boek geeft aandacht aan de psychologische kant van diabetes, belicht aan de hand van vele ervaringsverhalen.

Betaalwijze en gegevens rekeninghouder stuur mij s.v.p. een factuur. ik betaal liever via automatische incasso. Rekeningnummer: Naam: Woonplaats: Datum:

Handtekening:

Vul deze coupon volledig in en stuur deze kosteloos op naar: Bohn Stafleu van Loghum, t.a.v. B. Rolloos, antwoordnummer 2749, 3970 WJ Houten.

Levering en diensten geschieden volgens de voorwaarden van Bohn Stafleu van Loghum, gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Utrecht onder dossiernummer 32107635 op 1 januari 2008. Kijk voor de voorwaarden op www.bsl.nl, of een afschrift van de voorwaarden zal de koper op verzoek worden toegezonden. MD09D995

Kijk voor meer informatie op www.bsl.nl

- - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

-

Voor Lydia Mossel is sport net zo gewoon in haar leven als diabetes. In haar puberteit heeft ze lang geworsteld met haar ziekte. Ze vond het moeilijk om erover te praten, wilde het zelf oplossen. Nu ze heeft geaccepteerd dat ze diabetes heeft, wil ze haar verhaal aan zoveel mogelijk kinderen vertellen. “Sport is niet alleen een uitlaatklep, mijn lichaam blijft ook beter in balans.” Het was voor Lydia niet gemakkelijk om in de Nederlandse karateselectie te komen. Op pure wilskracht en doorzettingsvermogen haalde ze de top. “Omdat ik diabetes heb, weet ik dat ik niets cadeau krijg. Maar sporten geeft je zoveel terug.En ik ben niet de enige.Er zijn meer Nederlandse topsporters met diabetes type 1,zoals oud-hockey international Marc Delissen en ex-topvolleyballer Bas van de Goor. Topsport is voor diabetespatiënten zeker haalbaar, mits je bereid bent een stapje extra te doen.” Lydia draagt al jaren een insulinepomp om haar bloedsuikerspiegel op peil te houden. Tijdens trainingen en wedstrijden doet ze die af en drinkt ze tussendoor

een energiedrank.De kortwerkende koolhydraten peppen haar snel weer op als ze voelt dat het even minder gaat.



mijn succes

november 2009 · 5

vraag & antwoord Bas van de Goor (38) Ex-topvolleyballer, oprichter en ambassadeur Bas van de Goor Foundation

■■ Waarom de Bas van de Goor Foundation? “Sinds november 2003 weet ik dat ik diabetes type 1 heb. Zelf heb ik ervaren dat sporten een uitstekend middel is om je bloedsuikerspiegel op peil te houden. Omdat dat niet algemeen bekend is, is de foundation opgericht. Onze missie is de kwaliteit van leven van mensen met diabetes door middel van sport te verbeteren.” ■■ Wat maakt sporten dan zo effectief? “Het is wetenschappelijk bewezen dat je bloedsuikerspiegel bij regelmatig sporten stabieler blijft dan wanneer je niet sport. Zelf heb ik het gemerkt toen ik stopte met topvolleybal. Vanwege een blessure kon ik een tijdje niets doen en toen merkte ik dat ik veel meer insuline moest spuiten. Een bijkomend voordeel is dat mensen vaker meten als ze sporten, omdat ze benieuwd zijn wat het effect is.” ■■ Wat is de grootste uitdaging voor jou en je foundation? “We willen zoveel mogelijk mensen met diabetes bereiken en uitleggen waarom sport belangrijk voor hen is. Op onze sportdagen en -kampen kunnen ze dan het nut van sport ervaren.Het lastige is dat we onze doelgroep moeilijk kunnen bereiken. Om privacyredenen is er geen databank met namen en adressen.Onze ambassadeurs hebben dus een belangrijke taak, en gelukkig weten mensen ons steeds beter te vinden, onder meer via de website www.bvdgf.org.”

positieve werking Lydia Mossel (met haar vader en tevens trainer op de achtergrond): “Sport en diabetes gaan goed samen.” foto: jan boertien

(advertorial)

DIABETES PATIENT HEEFT BAAT BIJ TOEGANG TOT EIGEN DOSSIER Een voorbeeld uit de praktijk van dr. L.T. Dijkhorst-Oei (Zorggroep Diamuraal te Amersfoort)

“Had u uw laboratoriumuitslagen van afgelopen week al gezien?”

Even later loopt ze de spreekkamer weer uit, tevreden met een afspraak

En inderdaad is de verbeterde HbA1c van 6.6% de reden van haar

voor een elektronische zelfcontrole. Ze maakt pas over een half jaar

vrolijkheid. Nee, ze had de diabetesverpleegkundige niet nodig

weer een afspraak voor de jaarcontrole van de diabetesverpleegkundi-

Mevrouw S. is de laatste patiënt van mijn spreekuur. Twee jaar geleden

gehad, had ik ook opgemaakt uit haar glucosedagboek, waar ze

ge. Immers, deze jonge vrouw heeft laten zien uitstekend in staat te zijn

werd mevrouw S. op 20-jarige leeftijd verteld dat ze diabetes mellitus

zeer adequate antwoorden had ingevoerd op de vragen waarom

tot zelfmanagement. Ze kan overal ter wereld op elk moment inzicht

type 1 had en insuline moest gaan spuiten. Ze had een steile leercurve

ze te hoge glucoses had en hoe ze deze situaties opgelost had

krijgen in haar eigen behandeldossier net als bij internet bankieren. De

en bereikte aldus vlot fraaie, vlakke glucosedagcurves. Echter, na een

door haar insulinedosering te verhogen. “Wel nuttig, dat je even

tijd die ze niet onnodig hoeft te besteden aan bezoek aan de arts, zal

jaar werd de instelling plotseling minder goed, wat zich uitte in een

moet stilstaan bij je minder mooie glucosewaarden.” Deze opmer-

haar welbevinden ongetwijfeld ten goede komen.

stijging van het HbA1c van 6.3% naar 8.1%.

king zal de DVN leden, betrokken bij het patiëntenpanel, die het

Nadat uitgebreid alle redenen besproken waren waarom mevrouw S.

ontwerp van het digitaal logboek voor diabetes met hun ideeën

Bovenstaande is al jaren mogelijk met het Portavita EPD. Op dit moment

hebben verrijkt, plezier doen.

wordt door de aangesloten zorgverleners in dit EPD al circa 10% van de

moest vermijden de glucoses zo hoog te laten worden, bleek ze 3 maan-

Nederlandse diabetes patiënten behandeld.

den later nog steeds een HbA1c van boven de 8% te hebben.

Op bloeddruk, gewicht, spuitplaatsen en overig laboratoriumonderzoek

Het betreft de regio’s Amersfoort, Amstelveen, Arnhem, Ede-Wagenin-

Met de diabetesverpleegkundige werd afgesproken dat mevrouw

is verder ook weinig aan te merken. Daarom heb ik nu even de tijd om

gen, Goeree Overflakkee, Gouda-Bodegraven, Rotterdam, Tiel, Utrecht

S. regelmatig curves zou gaan vastleggen in haar EPD. Daarna

aan haar te vragen in hoeverre het haar zwaar valt elke dag rekening

en Woerden. U kunt uw huisarts vragen naar de mogelijkheden.

zouden ze samen bepalen hoe de insulinedosering het beste kon

te moeten houden met de diabetes. Ze kijkt verrast op van deze vraag

worden bijgesteld, zo lees ik in het EPD bij het consult van 3 maanden

-ze heeft immers net gezegd dat het prima gaat -en vertelt vervolgens,

Hoe het bijvoorbeeld in Tiel werkt kunt u in 5 minuten zien op:

geleden. Ik zie daarna geen direct overleg meer tussen patiënte en het

dat haar moeder het prima begreep toen er een keer een insulinepen

http://www.modernezorg.tv/ => klik op aflevering 4 - Eigen regie bij

diabetesteam.

door de kamer vloog omdat ze er weer eens stevig van baalde. Maar

Diabetes.

“Hoe gaat het met u?” “Nou, prima”, antwoordt ze met een triomfan-

dat luchtte meteen op en eigenlijk heeft ze besloten dat er goed mee

telijke blik.

te leven valt.

Voor meer informatie: [email protected]

Wij maken kwaliteitsafspraken met ziekenhuizen zodat de zorg voor u optimaal is. Want als j e de z or g wi l t v er bet er en, moet je j e erm ee d u r v en bemoei en. Dat is de plus v a n Zi l v er en K r u i s. Kijk op zilver enkr u is .n l voor m eer in f or m a t ie.

. . Zorgprofessionals krijgen van ons de juiste (keten)zorg. Zorgprofessionals kunnen niet overal verstand van hebben. Van hun praktijkvoering, samenwerkingsstructuren of de regelgeving op het gebied van integrale bekostiging bijvoorbeeld. VvAA is daarom juist voor medici en (para)medici ook het aanspreekpunt als het gaat om de opzet en uitvoering van ketenzorg in de praktijk. En na een grondig onderzoek biedt VvAA hen de juiste aandacht en het juiste recept.

“Zo te zien behoeft uw integrale bekostiging nog wel wat aandacht.”

VvAA is immers de grootste dienstverlener in de (para)medische wereld. Bemand en bevrouwd door ruim 800 servicegerichte professionals, die al 85 jaar de praktische zaken regelen voor zo’n 100.000 zorgprofessionals. Daar zitten huisartsen bij, maar ook apothekers, fysiotherapeuten, medisch specialisten, diëtisten en verpleegkundigen. We hebben voor iedere beroepsgroep en voor iedere fase in elke (para)medische loopbaan de juiste kennis in huis. We geven onder meer advies over juridische en fiscale zaken, stellen de jaarrekening op, bieden mediation, verzekeren en helpen u en uw collega’s dus ook bij de organisatie van ketenzorg in de praktijk. Om u bij te praten over dit actuele thema en kennis en ervaringen uit te wisselen met (para)medici die u voorgingen in de opzet van een keten-dbc, organiseert VvAA 24 november a.s. de thema-avond ‘Ketenzorg in de Praktijk’. Komt u ook? Zie voor meer informatie www.vvaa.nl/ketenzorg.

VvAA biedt haar leden o.a. fiscaal en juridisch advies, verzekeringen, bancaire diensten, rechtsbijstand, financiële planning, praktijkfinanciering, advies bij vestiging of bij een inkoop in een maatschap, mediation, echtscheidingsbegeleiding, opleidingen en reisbemiddeling. Kijk voor alle informatie en contactgegevens op www.vvaa.nl.

NOVEMBER 2009 · 7

1 TIP

NIEUWS

‘Ketenzorg rond Zwolle loopt meer dan uitstekend’ ZET DOOR

■ Vraag: Hoe is de zorg voor mensen met een chronische ziekte te verbeteren? ■ Antwoord: ‘Ketenzorg’ is momenteel het sleutelwoord. In de regio Zwolle is dat voor diabeteszorg al heel succesvol opgezet.

een grote zorgverzekeraar, die heeft gekeken naar de financiële gevolgen. Het resultaat is onder meer dat er minder sterfte is onder deze patiënten en de kosten van de zorg zijn gedaald.Patiënten voelen zich over het algemeen gezonder en zijn meer tevreden over de geboden zorg en over de communicatie met en tussen de behandelaars. De afgelopen drie jaar is het ‘Zwolse model’ onder de naam DiabeteszorgBeter ingevoerd in zes regio’s in Noordoost Nederland.Bijna alle huisartsen in deze regio’s doen er aan mee en de ketenzorg draait inmiddels om 27.000 mensen met diabetes.

Door het hele land vinden projecten plaats met ketenzorg. De diabeteszorg loopt hiermee voorop. “In de regio Zwolle zijn we er ruim tien jaar geleden mee begonnen”, vertelt professor Henk Bilo, internist in de Isala Klinieken in Zwolle.“We hebben veel hobbels moeten nemen,maar inmiddels loopt het meer dan uitstekend.”

Uitbreiding

Waarmaken

Ketenzorg betekent een grote verandering in de manier waarop zorgprofessionals werken: niet meer ‘alleen op een eilandje’,maar gezamenlijk en in overleg. Behandelaars moeten een stukje van hun zelfstandigheid willen inleveren,en dat kost vaak moeite. Ook prof. Bilo liep daar tegenaan. “Er wordt altijd geroepen: ‘de zorg moet transparant en toetsbaar zijn’. Maar wij wilden dat kunnen waarmaken in de praktijk.Dat betekent dat we gegevens van behandelaars zijn gaan vergelijken. Niet om de professionals te straffen, maar om de zorg te verbeteren. Door toetsing zie je waar het in een keten minder goed gaat en kun je daar aan gaan werken.”

Meer open naar elkaar

Prof. Bilo merkte aanvankelijk terughoudendheid bij behandelaars om hun ‘prestaties’ met anderen te bespreken. Maar na een tijdje veranderde die houding. “Men vond het goed dat het gebeurde en werd meer open naar elkaar. We hebben hiervoor speciale avonden georgani-

VERBETERING. Volgens professor Henk Bilo kun je door toetsing zien waar het in een keten minder goed gaat en kun je daar aan gaan werken. “Niet om de professionals te straffen, maar om de zorg te verbeteren.”

seerd en ook nascholing opgezet. In een jaarlijkse cyclus bespraken we steeds een stukje van de zorgketen.” Daarnaast is wetenschappelijk onder-

zoek gestart met de vraag of alle inspanningen ook daadwerkelijk leidden tot een betere kwaliteit van zorg. En er was goede samenwerking met

VAN SYMPTOOMBESTRIJDING NAAR GENEZING

Celtherapie ■ Diabetes type 1 ontstaat door een misser in het afweersysteem. En daar valt met celtherapie prima iets tegen te doen, ontdekte dr. Bart Roep van het Leids Universitair Medisch Centrum. ■ Roep haalt monocyten – belangrijke cellen in het afweersysteem – uit het lichaam en behandelt ze in het lab met vitamine D3. De ‘heropgevoede’ cellen spuit hij terug in het bloed van de patiënt om de verstoorde balans van het afweersysteem te herstellen. Die therapie blijkt succesvol in muizenmodellen. Regulerende cellen die van nature in het lichaam zijn, raken weer geactiveerd.

Het resulteerde in de volledige genezing van muizen met ernstige vormen van diabetes. ■ Klinische toepassing van deze met een ZonMw-subisidie ontwikkelde therapie vereist echter nog veel onderzoek. “Maar in principe is het veilig. Afweercellen zijn lichaamseigen en vitamine D3 kun je in iedere drogisterij kopen”, zegt Roep. “Belangrijk is dat de eerste stap is gezet: we hebben aangetoond dat de ziekte met eenvoudige middelen te genezen is, er is meer mogelijk dan symptoombestrijding.”

!

Meer informatie: www.zonmw.nl

Een echt succesverhaal dus, waar prof. Bilo met recht trots op is. “Het geeft een heel goed gevoel in de dagelijkse praktijk dat het zo goed loopt. Iedereen zag dat het steeds beter ging. En het breidt zich uit, zelfs tot in Rotterdam hebben we inmiddels contacten. Ons succes helpt anderen om ook ketenzorg te gaan opzetten. Wij gaan niet voorschrijven hoe ze het moeten doen, maar we kunnen elkaar wel helpen.” Prof.Bilo kan als advies meegeven om de tijd te nemen bij het opzetten van ketenzorg. “Want alle veranderingen kosten tijd. Wij hebben iedere weerstand meegemaakt die je je maar kunt bedenken. Ook zorgprofessionals hebben moeite met veranderingen. Gelukkig zijn we uitstekend gesteund door de zorgverzekeraar, die heeft ons vrijgelaten en er op vertrouwd dat het goed zou komen. Ondanks alle hobbels moet je blijven bedenken dat je het doet om de patiënt nog betere zorg te kunnen bieden.” KEES VERMEER

KORT BERICHT

Ellen van Houwelingen Verpleegkundigentrainer PRATEN

Groepstherapie werkt goed ■ In een groep leer je meer dan in je eentje.Dat is,kortgezegd,het idee achter de groepseducatie voor lotgenoten.Tijdens deze bijeenkomst doet een verpleegkundige een ‘educatief spel’ met diabetespatiënten. Die vinden zo zelf antwoorden op hun vragen. En dat werkt goed, vertelt Ellen van Houwelingen. Zij traint, als enige in Nederland, verpleegkundigen om deze groepstherapie te geven. “Vroeger vertelden wij de patiënt over hun ziekte en de complicaties. Maar de informatie komt nauwelijks aan en men doet er weinig mee.” ■ Met de groepseducatie is dat heel anders. Patiënten praten met elkaar over leven met diabetes, voeding, hoe de ziekte ontstaat en insulinetherapie.De patiënt is aan het woord en de verpleegkundige stuurt het gesprek. En wat blijkt? Zo onthoudt men veel meer van alle informatie. “Mensen zijn heel enthousiast”, vertelt Ellen. “Het kost veel moeite om in je eentje je leefstijl te veranderen. Maar nu zien we mensen afspreken om samen naar een sportschool te gaan. Het is heel leuk om te zien dat het in een groep zo goed werkt. Het is een goede aanvulling op de huidige vormen van educatie.”

[email protected]

(advertorial)

Conversation Maps in Diabetes Zorg Haaglanden: de nieuwste ontwikkeling in diabeteszorg Onderzoek heeft aangetoond dat onderwijs in groepen een veel hoger leer rendement heeft dan één-op-één consulten, en daarom zal deze manier van educatie in de toekomst de overhand krijgen. Diabetes Zorg Haaglanden biedt als énige in Nederland de mogelijkheid om diabetes professionals op te leiden in deze nieuwe leervorm.

Diabetes Zorg Haaglanden Loosduinseweg 55 2571 AA Den Haag Telnr. 070-360 31 39 [email protected] www.diabeteszorghaaglanden.nl

Sinds 2005 kunnen alle diabetici voor hun vragen en behandeling terecht bij Diabetes Zorg Haaglanden. DZH is een jonge organisatie die naast de deskundige behandeling van diabetes zich voornamelijk richt op ontwikkelingen in het vakgebied. Een belangrijke nieuwe ontwikkeling op het gebied van leren is de vorm Conversation Maps.

Wat is dit? Dit is een maandelijkse groepseducatie waarin alle aspecten van diabetes en voeding aan de orde komen. Wij gebruiken hiervoor een interactieve educatievorm. De groep patiënten zal bestaan uit minimaal 6 en maximaal 12 deelnemers. De gespreksleider zal de gesprekken leiden en samenvatten. De gespreksleider zal als doelstelling hebben naast het begeleiden van het gesprek het leer rendement bij alle deelnemers te optimaliseren en indien nodig sturing geven aan de vorm en interveniëren op de inhoud van het gesprek.

Deze vorm van educatie is nieuw en wordt wereldwijd geïmplementeerd. In Nederland is Diabetes Zorg Haaglanden met deze nieuwe interventie van educatie en opleiden vanaf september 2008 gestart. De eerste successen zijn al behaald!

8 · NOVEMBER 2009

DESKUNDIG ADVIES KORT BERICHT

INTERACTIE

Kinderen als co-onderzoekers ■ Door kinderen met diabetes actief te betrekken bij hun behandeling kunnen behandeladviezen beter aansluiten bij hun leefwereld en leefomgeving. Dat concludeert medisch antropologe Christine Dedding. ■ “Onbegrip van hun omgeving ervaren kinderen met diabetes als hun grootste probleem”, zegt Dedding. “Dat draagt bij aan gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid en problemen bij naleven van hun veeleisende behandeling.” Medici weten vaak niet hoe het voelt om een afwijkende bloedsuikerspiegel te hebben of insuline te injecteren. En ook in hun directe omgeving stuiten diabetespatiëntjes op veel onkunde over ‘suikerziekte’. ■ Zij observeerde - gesteund door een ZonMw-subsidie - de interactie tussen kind, ouder en hulpverlener in de spreekkamer en interviewde hen. Haar conclusie: medici moeten zich beter inleven in hun patiëntjes en controleren of adviezen op het kinderleven zijn toegesneden. Want als dat niet het geval is, houden kinderen zich er toch niet aan. ■ Dedding ontwikkelde met patientjes een rap en het boek ‘Meet, weet, spuit, vreet’, met verhalen, foto’s en tekeningen, als ‘middelen om zelf het onbegrip mee te lijf te gaan’.

Een zorggroep is een overkoepelende organisatie van zorgverleners die ‘ketenzorg’ verlenen. In een dergelijke zorggroep werken de huisarts en de praktijkondersteuners samen met tal van anderen in de zorg. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een podotherapeut, fysiotherapeut, een diëtist, een internist en de thuiszorg.

Zorggroepen nemen een steeds grotere rol in

P

rofessor Guy Rutten, huisarts, vertelt over de voordelen ervan. “Je kunt een zorggroep omschrijven als een verzameling zorgverleners die allemaal op hun eigen terrein met een patiënt bezig zijn. In de zorggroep is het streven om de informatie zoals behandelwijze, medicijngebruik en dergelijke te delen met de andere zorgverleners. Het zijn geen eilandjes meer.” Een zorggroep heeft voordelen voor de patient omdat zijn gegevens bij alle zorgverleners in de groep bekend zijn en er dus minder kans op fouten is. Een zorggroep betekent niet dat een patiënt bepaalde zorg niet kan krijgen. “Als het nodig is, kan elke zorgverlener in de zorggroep een specialist inschakelen, op welk gebied dan ook.” Voor de zorgverleners zelf heeft deelname ook voordelen. Rutten: “De deelnemers in de zorggroep hebben gestructureerde ontmoetingen, er worden gegevens uitgewisseld, men kan gezamenlijk naar een cursus of nascholing of door het gezamenlijke karakter bijvoorbeeld een speciale verpleegkundige inhuren voor korte of langere tijd.”

Persoonlijk

Door de soms verregaande samenwerking tussen alle zorgdisciplines hoeft een (chronisch) patiënt minder vaak naar het ziekenhuis voor de

benodigde zorg. “De zorg blijft langer in de eerste lijn. Dat houdt het persoonlijk, kleinschalig en laagdrempelig. Een huisarts kijkt naar het totale plaatje, weet vaak alles van een patiënt en deelt deze niet in naar ziekte. We knippen de patient niet op in kleine stukken. Het blijft mijnheer zus of mevrouw zo in plaats van ‘de diabetespatiënt’. Ik heb patiënten van 83 jaar die met de rollator zelf naar de praktijk komen, zo’n man of vrouw hoeft dan geen hulp in te schakelen voor vervoer naar het ziekenhuis. En die zelfstandigheid willen mensen toch zo lang mogelijk behouden, ook als ze ziek zijn.” Rutten vertelt over een onderzoek waaruit blijkt dat het merendeel van de patiënten erg tevreden is over de praktijkondersteuners van de huisarts. “Ze voelen dat deze toch net iets meer tijd voor een patiënt neemt en dat geeft ze een bepaalde rust en het gevoel dat er echt naar ze geluisterd wordt.”

KWALITEIT

“De tijd dat een huisarts compleet solistisch werkt, is voorbij. Dat is goed, deelname aan een zorggroep betekent ook controle van de aangesloten zorgverleners.”

Speciale zorggroepen

Inmiddels zijn er al 115 zorggroepen in Nederland en dat aantal stijgt. De meeste groepen richten zich tot nu toe op de diabeteszorg.Dokter Rutten is er blij mee.“De tijd dat een huisarts compleet solistisch werkt, is voorbij. Dat is goed, deelname aan een zorggroep betekent ook controle van de aangesloten zorgverleners. Omdat er een interne toetsing plaatsvindt tussen de aangesloten zorgverle-

Professor Guy Rutten Huisarts

ners, blijft het niet onopgemerkt als een praktijk minder ‘presteert’. Dan kunnen de andere zorgverleners ingrijpen en bijvoorbeeld hulp bieden om de kwaliteit van de zorg hoog te houden.” Er bestaan al speciale zorggroepen voor mensen met diabetes en COPD. Rutten verwacht dat de zorggroepen zich binnen afzienbare tijd ook met andere aandoeningen gaan bezighouden. “Een speciale zorglijn voor patiënten met een verhoogd risico op hartproblemen bijvoorbeeld.”

Techniek

De zorggroepen leveren dus steeds meer ketenzorg, waar meer zorgverleners bij betrokken zijn. “De techniek helpt om dit allemaal te realiseren, computersystemen zijn steeds beter op elkaar afgestemd waardoor het delen van informatie gemakkelijker wordt. Door het Keten Informatie Systeem (KIS) is het mogelijk om informatie uit te wisselen tussen alle zorgverleners in een keten.” Rutten stelt dat dit in de toekomst zeker nodig is, gezien de vergrijzing en de daarmee gepaard gaande stijging van het aantal chronisch zieken. Zijn conclusie is dat zorggroepen een belangrijke meerwaarde leveren. “Ik zie de zorggroep als een overkoepelend orgaan, waar diverse zorgverleners de best mogelijke zorg verlenen aan patiënten dicht bij huis en onder eindverantwoordelijkheid van de huisarts.”

(advertorial)

ADVIESGROEP KETENZORG ONDERSTEUNT ZORGGROEPEN De Adviesgroep Ketenzorg ondersteunt en adviseert

met andere eerstelijnsdisciplines en het ziekenhuis in Tiel.

verzamelen we en stellen we bijvoorbeeld via onze website

zorggroepen en biedt een platform om ervaringen te de-

De keten Diabetes Mellitus wordt nu volledig uitgevoerd.

beschikbaar voor anderen”, legt Johan uit.

len. Zodat zorggroepen vervolgens goede zorg kunnen

“De Adviesgroep wil het kenniscentrum zijn voor ketenzorg

Hij ziet goede ontwikkelingen: “Men ziet dat ketenzorg

leveren aan patiënten met chronische aandoeningen.

in Nederland.”

positief uitwerkt. Een goede structuur voor ketenzorg en

Het delen van kennis gebeurt onder meer op bijeenkom-

goede communicatie tussen behandelaars leiden tot betere

Al meer dan honderd zorggroepen zijn actief om ketenzorg

sten die de Adviesgroep organiseert. Daar ontmoeten

zorg voor de patiënt. Want dat is het uiteindelijke doel.”

te leveren aan patiënten met chronische aandoeningen. Daar

zorggroepen elkaar en bespreken ervaringen. “Ook voor

komt meer bij kijken dan alleen zorg. Denk bijvoorbeeld aan

onszelf zijn die bijeenkomsten erg nuttig”, laat Johan

De Adviesgroep Ketenzorg is opgericht in februari 2009,

de administratie, financiering en ICT. Ook als behandelaars

weten. “Want ook de Adviesgroep moet weten wat er

op initiatief van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV),

een nieuwe zorggroep of keten willen beginnen, zijn afspra-

speelt bij zorggroepen.”

Vereniging Huisartsenposten Nederland (VHN) en het

ken nodig. Daar komt de Adviesgroep Ketenzorg in beeld.

Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). De Adviesgroep krijgt daarnaast vragen uit ‘het veld’, bij-

“Zorggroepen kunnen bij ons terecht voor advies en onder-

voorbeeld over de organisatie van zorggroepen, de kwaliteit

Meer informatie:

steuning”, vertelt Johan Reesink van de Adviesgroep. Johan

en inhoud van de zorg of serviceverlening aan de patiënt.

Adviesgroep Ketenzorg, telefoon (030) 282 3758,

is zelf ook huisarts en betrokken bij zorggroep Rivierenland.

“We brengen zorggroepen met elkaar in contact. Ook laten

e-mail [email protected],

Aan deze zorggroep nemen tachtig huisartsen deel, samen

we onderzoek doen of brengen adviezen uit. Al deze kennis

website: www.adviesgroepketenzorg.nl.

november 2009 · 9

inspiratie vraag & antwoord Een praktijkondersteuner die de training volgde en een groep begeleidde is enthousiast over de ervaringen. Vanwege de privacy van de patiënten wil deze coach anoniem blijven. ■■ Waarom heb je de training gevolgd? “Ik werd geprikkeld door de doelstelling om in groepsverband vooral het bewust worden van de eigen leefstijl te stimuleren. Mijn ervaring is dat mensen die bij ons een beweegprogramma volgen dat daarna niet lang volhouden. Ze hebben allerlei excuses en stellen andere prioriteiten.” ■■ Vertel eens iets over de groep… “Het was een kleine groep, met mensen van verschillende leeftijden en culturen. De meesten zijn diabetespatiënt, één deelnemer heeft alleen ernstig overgewicht. Tijdens het beweegprogramma van drie maanden werd een keer per week voor een sporttraining een uur gepraat.”

praten Tijdens het groepsprogramma worden verschillende onderwerpen behandeld. Van lekkere trek tot bewust bewegen. foto: CREATISTA/ istockphoto

In een groep oplossingen bespreken en samen koken ■■Vraag: Waarom is een groepsprogramma voor diabetespatiënten, dat dit jaar is gestart, zo succesvol? ■■Antwoord: Praten met lotgenoten motiveert meer dan alleen kennisoverdracht door een cursusleider. Het stimuleert tot samen koken, samen bewegen en uiteindelijk een andere leefstijl.

“Deelnemers moeten zich bewust worden van de consequenties van hun leefstijl.” Jan Willem Louwerens Psychiater

in de praktijk Mensen weten wel dat ze gezond moeten eten en meer moeten bewegen. Ook diabetespatiënten zijn daarvan doordrongen,zeker omdat zij meer risico’s lopen op complicaties.Maar hoe motiveer je hen daadwerkelijk hun levensstijl te veranderen? Er is een speciaal programma dat mensen met diabetes type 2 leert wat zij zelf en met elkaar kunnen doen om hun gezondheid te bevorderen. Al zo’n honderd praktijkondersteuners en praktijken diabetesverpleegkundigen werden opgeleid tot coach en zijn enthousiast over wat de groepsbijeenkomsten losmaken bij hun patiënten. “Ons doel is dat de deelnemers zich bewust worden van de consequenties van hun leefstijl voor hun gezondheid en hun ziekte”, vertelt Jan Willem Louwerens, een van de bedenkers van het programma. “We

hebben geen oordeel over wat mensen doen. Het draait niet om wat niet mag, maar om bewustwording van de eigen eet- en beweeggewoontes. We reiken plezierige alternatieven aan, zoals ideeën voor een gezonde, maar ook lekkere maaltijd. Samen plezier hebben moet centraal staan in de groep. Het helpt mensen op een positieve manier te werken aan een andere leefstijl. Bovendien wordt door nieuwe sociale contacten en nieuwe ervaringen ook hun zelfbeeld positiever.”

Oplossingen

Uitgangspunt is dat deelnemers aan trainingen vaak al behoorlijk wat kennis in huis hebben. Een cursusleider kan natuurlijk nieuwe kennis aanreiken. Maar het is de vraag wat daarvan in praktijk beklijft. Contact

met lotgenoten brengt gezamenlijke problemen boven tafel en leidt tot uitwisseling van oplossingen. Een mooi voorbeeld is het groepje vrouwen dat zichzelf te dik vond om ooit nog te gaan zwemmen. Op de cursus grapten ze erover, totdat een van hen regelde dat ze zonder andere zwemmers in een zwembad terecht konden. Inmiddels hebben ze hun onzekerheid overwonnen en durven ze ook temidden van anderen te zwemmen. Tijdens het groepsprogramma behandelen de deelnemers verschillende onderwerpen. Zo wordt gesproken over lekkere trek en bewust bewegen. Samen sta je sterk. De coach, die een tweedaagse opleiding heeft gevolgd, geeft op de achtergrond extra informatie of prikkelt met een vraag. Louwerens: “We geven de coaches mee om vooral te luisteren. Daar-

door krijgen ze ook inzicht in wat de ziekte voor hun patiënten betekent. Iemand zei zelf: ‘ik heb het fout gedaan, ik heb altijd over een ziekte gesproken die voor de patiënten zo helemaal niet bestaat’.”

Herhalingssessies

Belangrijk is dat er na de dertien weken herhalingssessies komen. Die ontstaan vaak spontaan, weet Louwerens. “Omdat mensen hun groep leuk vinden, willen ze elkaar blijven zien. Vaak vinden ze in de groep een maatje met wie ze samen koken of sporten. In sommige gemeenten zijn er wijkactiviteiten die mooi aansluiten op het programma.Samen lekker eten herontdekken en samen plezier maken staat voorop. Daardoor houden mensen het vol gezonder te leven en dat is wat wij uiteindelijk willen bereiken.” Kijk voor meer informatie op: www.clubdiabest.nl www.diabetesfonds.nl www.dvn.nl www.diabetesfederatie.nl

!

emile hilgers [email protected]

■■ Hoe ging het tijdens de bijeenkomsten? “In eerste instantie waren de deelnemers sceptisch. Ze wisten niet goed wat ze moesten verwachten. Maar al gauw werd het een enthousiaste en hechte groep. Ze vertelden de anderen over hun eigen gedrag, die verhalen waren heel herkenbaar. Ze spraken elkaar ook aan.” ■■ Noem eens wat voorbeelden… “Het ging bijvoorbeeld over ongezonde dingen eten, te veel hapjes en drankjes op verjaardagen. Of dat het moeilijk is om regelmatig te bewegen als je niet lekker in je vel zit. Iemand zei geen foute dingen te eten, maar besefte wel te veel te eten.” ■■ Hebben de deelnemers dingen veranderd? “Ze zijn zich vooral bewust geworden van hun gedrag. Veel duidelijker kiezen ze nu wat ze in hun boodschappenkar doen. De deelnemer die te veel eet, doet dat nog steeds.Het past bij zijn karakter,hij is een bourgondiër. Maar hij sport er nu wel bij, twee keer per week. Dus het heeft wel geholpen.” ■■ Zijn er nog steeds contacten? “Het is nu een jaar geleden, maar mensen ontmoeten elkaar nog steeds. Op de terugkomdag vertelden sommigen dat het op sommige momenten moeilijk is om consequent te zijn, maar dat ze daarna snel de draad weer oppikken. Het zit beter tussen de oren. Het is een echte aanrader, zeggen de deelnemers.”

10 · NOVEMBER 2009

NOVEMBER 2009 · 11 TIP

NIEUWS

NABOOTSEN VAN DARMHORMONEN BIEDT OPLOSSING

2

Trouw blijven aan de therapie is vaak lastig

GEBRUIK JE MEDICIJNEN GOED

Trouw blijven aan de therapie, dat is voor veel patiënten met een chronische ziekte moeilijk. Ook diabetespatiënten laten vanwege allerlei redenen vaak de therapie versloffen.

Goed nieuws voor mensen met diabetes type 2: er zijn nieuwe medicijnen beschikbaar. Deze bootsen de werking van darmhormonen na.

We weten inmiddels dat het centrale vet rond de buik bij mensen met overgewicht zorgt voor een afnemende gevoeligheid voor het hormoon insuline dat normaal gesproken ervoor zorgt dat glucose opgenomen wordt uit het bloed. Deze insuline ongevoeligheid leidt tot een overmatige belasting van de insuline-producerende betacellen van de alvleesklier die bij sommige mensen uitgeput raken waardoor diabetes ontstaat. “Hiertoe is een zekere erfelijke of genetisch bepaalde kwetsbaarheid nodig omdat niet iedereen met overgewicht ook diabetes type 2 krijgt.” Mensen met diabetes type 2 krijgen eerst tabletten die ervoor zorgen dat de alvleesklier meer insuline aanmaakt of tabletten die het lichaam weer gevoeliger maken voor insuline. “Naast de medicatie krijgt een patiënt een voedings- en bewegingsadvies. Dit blijkt echter vaak niet of onvoldoende opgevolgd te worden. Dat betekent dat een patiënt na enige tijd meer tabletten moet innemen of over moet stappen op het zelf spuiten van insuline. Dat laatste wordt ervaren als een laatste fase in het ziekteproces en daarom bestaat er bij patiënt en arts veel weerstand tegen. Wie zijn leefstijl tijdig aanpast,afvalt en in beweging blijft, kan dit proces jaren uitstellen. De realiteit is echter dat dit niet lukt en daarom zijn

DE VERDIEPING Slechts de helft van alle patiënten met een chronische ziekte is na een jaar nog trouw aan de behandeling, weet huisarts Jan Veldhuizen uit Helmond. “Een deel van de patiënten stopt terecht, bijvoorbeeld vanwege bijwerkingen of omdat men gezonder is gaan leven. Maar anderen gebruiken argumenten als: ‘ik ben het vergeten’, ‘ik ben niet ziek’, of ‘ik heb al zo veel pillen’.”

MICHAELA DIAMANT. Hoogleraar diabetologie en directeur Diabetescentrum van het VU medisch centrum: “De nieuwe middelen zijn inmiddels op de markt, maar helaas nog niet voor iedereen.”

er nieuwe medicamenten nodig die het voortschrijdende karakter van de ziekte tegengaan.”

Afvallen

Enkele jaren geleden werd ontdekt dat hormoonachtige stoffen die tijdens de maaltijd in de darm worden afgegeven, darmhormonen of incretines, de alvleesklier kunnen aanzetten tot afgifte en aanmaak van insuline. “Door die werking na te bootsen en te versterken, ontstond er een nieuwe manier om de behandeling van diabetes type 2 te verbeteren.Deze middelen zijn inmiddels op de markt, maar helaas nog niet voor iedereen.” In Nederland worden injecteerbare medicijnen die van de darmhormonen zijn afgeleid alleen vergoed aan patiënten met een Body Mass Index van 35 of hoger. “Een bijkomend voordeel van deze nieuwe

Onder controle houden

Bij diabetes is het belangrijk om de behandeling niet zelf te wijzigen of te stoppen. Bij type 1 kan de patiënt in coma raken als die geen insuline neemt. Bij type 2 is er veel variatie in de ernst van de ziekte. Maar in alle gevallen is het belangrijk om de suiker goed onder controle te houden. “Want dat geeft op de lange termijn minder complicaties”, weet Veldhuizen. “En dat geeft weer minder kosten voor de maatschappij. Hoe beter patiënten hun medicijnen gebruiken, hoe minder kosten er zijn voor de totale zorg rond diabetes.” Veldhuizen ziet hierin een rol voor

middelen is dat patiënten er enkele kilo’s van afvallen en dat is weer gunstig voor het risico op hart- en vaatziekten.”

Onderzoek

Er is in Nederland inmiddels ook een ander bloedsuikerverlagend middel beschikbaar dat ervoor zorgt dat de eigen darmhormonen hun werk langer kunnen doen. Bijkomende voordelen van de injecteerbare en de tabletvorm is dat mensen niet aankomen, zoals met een aantal van de nu gebruikte middelen, en dat de kans op lage bloedsuikers (hypo’s) minimaal is. Voordat alle mogelijke bijwerkingen van deze middelen bekend zijn, moet er nog veel onderzoek worden gedaan.

TEGENGAAN Wie zijn leefstijl aanpast en in beweging blijft kan het ziekteproces wat uitstellen. Toch is medicatie vaak nodig.

KEES VERMEER

Jan Veldhuizen Huisarts

Niet gewend

En dat is nodig, want huisartsen zijn niet gewend om therapietrouw te bespreken met de patiënt. “Wij hebben immers de medicatie voorgeschreven”, zegt Veldhuizen. “Dan is het voor ons pijnlijk om te vragen of men zich daar aan houdt. En voor de patiënt is het pijnlijk om te zeggen. Bij het vragen naar therapietrouw kan de patiënt het gevoel krijgen dat ik hem niet vertrouw.” Veldhuizen ziet wel verbetering: in de opleiding van huisartsen is meer aandacht voor therapietrouw.“Twintig jaar geleden dachten we dat de patiënt precies deed wat jij als huisarts had bedacht. Nu weten we dat dat niet altijd zo gaat. Daarom moeten we er ook anders mee omgaan. Maar het blijft lastig. Want in de spreekkamer zegt de patiënt ‘ja dokter’, maar thuis spreekt hij met anderen en hoort dan andere geluiden.”

Een goede waarde van de bloedsuiker is 4 tot 8 (mmol/l). Een te lage waarde heet hypoglykemie (‘een hypo’), een te hoge waarde hyperglykemie (‘een hyper’).

Wat is een hypo? Bij een hypo is de bloedsuikerwaarde minder dan 3,5. Het komt alleen voor bij mensen die behandeld worden voor diabetes.

Hoe herken je een hypo? De patiënt is moe, wordt slap en gaat zweten en rillen. Bij een suikerwaarde lager dan 2 gaat de patiënt vreemd bewegen, hard praten, raakt in de war en kan in coma raken.

Wat doe je tegen een hypo? De patiënt heeft suiker nodig, bijvoorbeeld suikerwater of dextrose.

Wat is een hyper? Een hyper is een veel te hoge suikerwaarde. Het komt voor bij mensen die niet goed zijn ingesteld, hun medicijnen niet goed gebruiken, of die nog niet weten dat zij suikerziekte hebben.

Hoe herken je een hyper? De patiënt is moe, slaperig, heeft een droge mond en veel dorst, en moet veel plassen.

Wat doe je tegen een hyper? De patiënt moet door een arts worden ingesteld. Een kind met een hyper moet meestal worden opgenomen in het ziekenhuis.

KEES VERMEER

FOTO: VIKAVALTER/ ISTOCKPHOTO

[email protected]

apothekers. Die verstrekken immers de medicijnen en kunnen in de gaten houden of mensen op tijd nieuwe medicijnen komen halen. Maar er zijn ook ontwikkelingen die op de patiënt zelf zijn gericht. Bijvoorbeeld een e-mail of sms sturen om de patient alert te houden, of een internetzorgprogramma dat mensen ondersteunt bij het gebruik van hun medicatie. “Daarmee weten we nog niet of de patiënt ook inderdaad de medicijnen neemt”, zegt Veldhuizen. “Maar het geeft de patiënt wel het gevoel dat er op hem wordt gelet. Daarmee maak je therapietrouw bespreekbaar.”

HYPO EN HYPER

[email protected]

EADV, omdat het altijd nog beter kan

Nu extra voordeel in het voorjaar en de zomer!

Alle teststrips €29,95 LifeScan OneTouch Ultra LifeScan OneTouch GlucoTouch LifeScan EuroFlash Accu-Chek Sensor Comfort Accu-Chek Compact Accu-Chek Aviva FreeStyle Freestyle Lite

MediSense Precision Plus MediSense Precision Xtra Plus Bayer Ascensia Autodisc Bayer Ascensia Elite Bayer Ascensia Microfill Menarini Glucocard Memory Menarini X-sensor Balance Olympia

DIABETES VOORDEEL

SNEL EN BETROUWBAAR!

Sterk in diabeteswerk

Sterk in diabeteswerk

In de diabetessector vormen wij samen met andere partners de Nederlandse Diabetes

Diabetes is een ingrijpende aandoening die specialistische zorg en begeleiding vereist.

een onmisbare schakel in de diabeteszorg. Wij zorgen ervoor dat u als professional wordt

Met meer dan 850.000 mensen met diabetes zijn steeds meer professionele diabetes-

gewaardeerd.

Federatie (NDF). Ook via de NDF werken wij aan optimale diabeteszorg, opheffing van knelpunten en behartiging van gemeenschappelijke belangen. Kortom, EADV is net als u

zorgverleners nodig, om goede diabeteszorg te kunnen leveren. EADV is de beroeps-

VEILIG EN PIJNLOOS PRIKKEN VOOR MENSEN MET DIABETES

organisatie voor diabeteszorgverleners en koploper in diabeteswerk. Wij maken ons

Bent u diabetesverpleegkundige of praktijkondersteuner? Als lid van EADV krijgt u

op alle fronten sterk voor het vak. En dat al dertig jaar lang.

toegang tot onze bijscholingen en bijeenkomsten en korting op evenementen en congressen. Ook ontvangt u het vakblad voor diabeteszorgverleners, EADV Magazine.

Praktijkondersteuners, huisartsen, diëtisten, opleiders, apothekers, podotherapeuten,

Andere diabeteszorgverleners zijn ook van harte welkom. Als relatielid krijgen zij ook

verpleegkundigen: allemaal onmisbare schakels in de diabeteszorg. Samen zijn we

elk kwartaal ons vakblad toegestuurd.

betrokken bij de behandeling van en zorg voor mensen met diabetes. Samenwerking

...en natuurlijk ook lancetten, pennaalden, infuussets, etc met de hoogste kortingen! Cinnulin PF kaneelcapsules 120 stuks €22,50

is nodig om tot een kwalitatief goede diabeteszorg te komen. EADV waarborgt krachtig

Word nu lid van EADV en betaal pas in 2010. Als u zich online aanmeldt met de code

de kwaliteit van zorg.

AD1109 is lidmaatschap voor de rest van dit jaar gratis.

De leden van EADV zijn er voor ú!

Aanmelden? Kijk op www.eadv.nl of bel (030) 299 19 29!

Rechtstreekse verrekening mogelijk met meerdere zorgverzekeraars!

www.diabetesvoordeel.nl

Voor meer informatie:

Tel. 070 - 325 77 15

0800 022 54 22

Klantenservice Gratis nummer:

EADV maakt zich al sinds 1988 sterk voor het vak en de belangen van de professionals.

Zoete ziekte, gezouten aanpak aan Zoete ziekte, gezouten

Diabetes? Dan mag u meer verwachten van Mediq Apotheek. De komende weken doen we graag iets extra’s voor onze klanten met diabetes. Zo helpen we u om leven met diabetes wat makkelijker te maken. Gratis controleren van uw bloedsuikermeter. Gebruikt u insuline, dan houdt u uw glucosewaarde goed in de gaten. Daarom is het belangrijk om jaarlijks uw meter te laten controleren. We maken deze dan gelijk schoon en bekijken of u er op de juiste manier mee omgaat. De controle duurt ongeveer tien minuten en wordt

overal in Nederland georganiseerd tijdens de Meter Controledagen. Kom dus even langs om een afspraak te maken. Gratis hypo risicotest. U wordt duizelig, zweterig of krijgt hoofdpijn: het zijn verschijnselen die kunnen duiden op een hypo. Heeft u diabetes type 2 en komt dit u bekend voor, dan zien we u graag voor een gratis test. Om samen te bekijken hoe vaak u een hypo krijgt en hoe hevig deze zijn. En te bespreken hoe deze te verminderen, bijvoorbeeld door andere medicijnen te gaan gebruiken.

Gratis Medicijnkompas. U hebt het meeste baat bij uw medicijnen als u ze op het juiste moment en in de juiste volgorde inneemt. Mijnmedicijnkompas helpt hierbij: via internet! Op een persoonlijke pagina kunt u alle gegevens over uw medicijnen terugvinden, uw voorraad zien en online vragen stellen aan uw apotheker. En van alles lezen over eventuele bijwerkingen en de ervaringen van medegebruikers. Kom langs bij uw Mediq Apotheek, dan schrijven we u gratis in voor Mijnmedicijnkompas.

HUISARTS & PATIËNT PRETTIG GEKETEND DOOR KETENZORG De huisartsenpraktijk

zijn. Onderzoek van de NPCF bevestigt inderdaad dat zij

Dit is echt nodig, want het Leefstijl patiëntenportaal is gericht

Huisartsen zijn al enige tijd bezig zich voor te bereiden door

graag voor onderzoek en/of behandeling meer en meer naar

op zorg in de buurt en/of wijk en bestaat bv. uit interactieve

ketenzorg modules of keten-DBC’s in hun praktijk in te voeren.

de huisartsenpraktijk willen i.p.v. het plaatselijke of regionale

informatie, activiteiten, bijeenkomsten, lotgenotencontact etc.

Een keten-DBC is een optelsom van alle afspraken en activiteiten

ziekenhuis! Guido Brethouwer, mededirecteur van Keten4Care

Alleen zo kun je mensen met een chronische aandoening opti-

die behoren bij een diagnose en behandeling van mensen met

zegt: ‘zorg dient steeds meer geboden te worden in de buurt,

maal begeleiden en de kans geven door Zelfmanagement hun

een chronische ziekte, om die aandoening zo goed mogelijk te

dus is de huisartsenpraktijk hiervoor de geëigende plaats’.

leefstijl aan te passen! Want vervolgt Guido Brethouwer, ‘het

beheersen en beheren. Door zich te organiseren in zorggroe-

Met de invoering van de ketenzorg en met de beschikbare tech-

uiteindelijke resultaat van ketenzorg moet erop gericht zijn dat

pen maken zij hierover prijsafspraken met hun zorgverzekeraar.

nologieën is het mogelijk om alle bijbehorende diagnostiek in

mensen hun chronische aandoening beter zelf beheersen en

Momenteel doen zij dit voor de keten-DBC Diabetes en later ook

de huisartsenpraktijk op een eenvoudige en hoogwaardige wij-

zelf beheren’. Zelfmanagement dus!

voor andere keten-DBC’s zoals Cardio Vasculair Risicomanage-

ze uit te voeren. Of het nu de Fundusfoto, de HbA1C bepaling

ment (CVR) en COPD/Astma.

voor Diabetes is, of een ECG hartfilmpje met andere bepalingen

Keten4Care ondersteunt huisarts & patiënt met het implementeren

Voor de invoering van die ketenzorg modules in een huisartsen-

is voor CVR, het kan allemaal. Uiteindelijk wil de patiënt in de

van ketenzorg modules in de huisartsenpraktijk en patiënten met

praktijk moeten er door de huisarts wel allerlei zaken geregeld

buurt – dus in de huisartsenpraktijk – snel, eenvoudig en goed

zelfmanagement. Keten4care nodigt u daarvoor uit haar website

worden en dient de huisarts zich te realiseren hoe zijn praktijk

geholpen worden en in vertrouwde handen zijn. Huisarts Job

www.keten4care.nl te bezoeken en te reageren.

hierin staat. Zoals, hoe is het gesteld met mijn ICT, wat dient er

Nievaart vult aan, ‘het lijkt mij dat iedere huisarts zijn patiënten

nog gedaan te worden aan Educatie, hoe richten we de Diag-

dit graag wil aanbieden. Vooral voor de ouderen die wat min-

nostiek in, wat weet ik eigenlijk van mijn kostprijs? En, wie helpt

der mobiel zijn en vaker de arts consulteren is deze ontwikkeling

mij dan hiermee in mijn eigen praktijk? ’Ik vraag me vaak af’

een enorme verbetering in het zorgaanbod’.

zegt Fred van Rossum, directeur van Keten4Care ‘in hoeverre huisartsenpraktijken hiervoor nu echt klaar zijn’. Op onderdelen zeker, tegelijkertijd kan een ‘praktijkscan’ een geweldig

Zelfmanagement

hulpmiddel zijn om eens inzicht te krijgen wat voor de invoering

Toch zijn we er nog lang niet. Een wezenlijk onderdeel

van ketenzorg modules nodig is!

van de ketenzorg hoort een goed ICT-systeem (Ketenzorg Informatiesysteem) te zijn waarmee zorgverleners èn pati-

Zorg moet dichterbij

enten met elkaar communiceren over de diagnose en behandeling van Diabetes, etc. Mensen met een chronische

Veel huisartsen willen samen met hun Praktijkondersteuner en/

aandoening moeten inzicht hebben in hun eigen Medisch

of Praktijkassistente voor eerstelijnszorg, zoals Diabetes, hun

patiëntenportaal, en de beschikking hebben over een Leef-

patiënten zoveel mogelijk in de huisartsenpraktijk van dienst

stijl patiëntenportaal.

NOVEMBER 2009 · 13

DESKUNDIG ADVIES Insulinepompen worden steeds slimmer. Via een sensor kan de bloedsuikerwaarde voortdurend in de gaten worden gehouden. Types met de nieuwste software slaan alarm bij reëel gevaar dat over enige tijd de ondergrens wordt bereikt. Toch blijft het mensenwerk: nog steeds moet iemand die gaat eten of sporten via de display bijsturen.

‘Met pomp en sensor is het makkelijker bijsturen’

S

teeds meer patiënten hebben naast de insulinepomp een sensor. Die wordt in het onderhuids vet geprikt en kan daar enkele dagen blijven zitten. “De meting is net zo nauwkeurig als het bloedprikje”, verzekert kinderarts en diabetoloog Henk Veeze. “De waarde is alleen niet zo actueel als wanneer je bloed meet, want daarin verandert de suikerwaarde het eerst. De sensor ziet verandering dus wat later, maar het grote voordeel is dat er voortdurend wordt gemeten. Het zijn niet alleen de prikmomenten, alle waarden worden vastgelegd.”

Op de snelweg

Om het voordeel van de sensor uit te leggen gebruikt Veeze beeldspraak over een autoweg.“Het is niet telkens een flitspaal die je snelheid meet. De snelheidsmeter houdt voortdurend bij hoe hard je rijdt, waardoor je op tijd gas kunt geven of afnemen.” Ook het nut van pieken en dalen kennen, schetst hij vanuit het perspectief van de automobilist. “De waarden schommelen tussen hoog, dat is de linker vangrail van de weg, en laag, dat is de rechter vangrail. Wat je wilt, is precies in het midden blijven. Bij meten met bloedprikjes heb je als het ware donkere ruiten en mag je op bepaalde tijden de zijraampjes openen om te kijken of je niet tegen een

vangrail zit. Heb je een sensor, dan kan je voortdurend zien wat je bloedsuikerwaarde is en is het veel makkelijker om tijdig bij te sturen.”

Bewaking

De sensor is volgens Veeze vooral een uitkomst voor jonge diabetespatiënten. “Kinderen van twee, drie jaar slapen veel. Dan is het handig als er een vorm van bewaking is. Ouders kunnen op elk gewenst moment op de display kijken en hoeven het kind niet te wekken voor een prikje. Bij wat oudere kinderen kan de juf op school eventueel gewaarschuwd worden door de alarminstellingen.Een ander voordeel is dat als de waarde te laag is, de pomp zichzelf automatisch uitschakelt. Dat is cruciaal bij kinderen en zwangere vrouwen. Als vaker een te lage bloedsuikerwaarde optreedt, kan bij kinderen blijvend hersenletsel ontstaan, ongeboren baby’s lopen meer risico op aangeboren afwijkingen.”

NIEUWE APPARATUUR

“Je moet leren om in een curve te denken in plaats van in meetmomenten. Vooral kinderen pakken het heel snel op.”

Nog niet massaal

Omdat registreren met de sensor een heel andere manier van denken vereist, schakelen patiënten nog niet massaal over. “Je moet leren om in een curve te denken in plaats van in meetmomenten”, legt Veeze uit. “Niet iedereen kan dat, zeker niet als je al jaren de oude manier gewend bent. We proberen nieuwe patiënten wel direct te trainen om met de nieuwe apparatuur te werken. Vooral kinderen pakken het heel snel op.”

(advertorial)

Tijdig inschakelen podotherapeut kan amputatie voorkomen Amputatie bij diabetes mellitus patiënten kan in veel gevallen worden voorkomen door tijdig een podotherapeut in te schakelen. Meer dan 70% van alle amputaties van tenen of (onder) been (> 3.000 per jaar) wordt uitgevoerd bij diabetespatiënten en in 85% van deze amputaties gaat daaraan een voetwond/zweer vooraf. Meer dan 70% van alle diabetespatiënten die een amputatie hebben ondergaan, overlijdt binnen 5 jaar na die amputatie. Inmiddels hebben ruim 900.000 Nederlanders diabetes mellitus en ieder jaar komen daar zo’n 70.000 bij. Nog eens circa 250.000 mensen hebben diabetes zonder dat ze het weten. Het is voor mensen met diabetes belangrijk regelmatig hun voeten te (laten) controleren. Afwijkingen aan de bloedvaten, zenuwafwijkingen of een combinatie hiervan kunnen voetproblemen, wondjes en/of ontstekingen veroorzaken. Zo’n 15% van alle diabetespatiënten krijgt vroeg of laat een voetwond/zweer.

Henk Veeze Kinderarts en diabetoloog

PRIKTIPS

Handen wassen Was de handen voor het meten. Als je fruit hebt gegeten, kan vruchtsuiker aan je vingers kleven. Als dat zich bij het prikken met je bloed vermengt, meet je een veel te hoge waarde.

1

Een nadeel is dat de kosten van de sensor nog niet worden vergoed door de zorgverzekeraars. Hierover wordt druk onderhandeld. Toch is de prijs niet de belangrijkste factor die mensen tegenhoudt, denkt Veeze. “Het is vooral de nieuwigheid: waarom zou ik veranderen,het gaat toch goed zo?!”

Dezelfde plek

Steeds beter in balans

Tweede druppel

De expert kan wel een reden bedenken. Dankzij de insulinepomp slagen steeds meer mensen erin hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden, met minder pieken en dalen. Dat levert een aanzienlijke verbetering op van de kwaliteit van leven. Door nieuwe technieken kan die kwaliteit nog verder omhoog. “Nu moet zo’n 30 procent van de jonge diabetespatiënten na twintig à dertig jaar aan de nierdialyse of krijgt een vorm van blindheid. Dat aantal kan omlaag als hun suikerspiegel op jongere leeftijd minder fluctueert, zo is de verwachting. Ook kinderen hebben minder last bij een meer constante waarde. Ze presteren beter op school en zijn minder snel geprikkeld in de omgang met anderen.” “Wat altijd zal blijven”, zegt Veeze, “is dat je zelf op de pomp moet aangeven: ik ga nu een maaltijd gebruiken, met naar verwachting zoveel koolhydraten.Of: ik ga nu sporten,dus breng de basishoeveelheid insuline naar 50 procent. Maar doordat je een completer beeld hebt, kun je beter sturen. De software helpt je daarbij.”

Meet steeds op dezelfde plek. Het beste is altijd in je vingertoppen te prikken. De aders in de onderarm zijn aftakkingen van de hoofdbloedbaan, daar meet je een minder actuele waarde.

2

Veeg de eerste bloeddruppel af en meet de tweede. Je hebt dan de beste verhouding bloedlichaampjes en -plasma en de meest nauwkeurige meting.Stuwen geeft meer plasma (vocht) in het bloed en een minder zuivere waarde.

3

Kamertemperatuur Meet op kampertemperatuur. Bij kou werken de enzymen niet die de waarde bepalen. Draag bij lage temperaturen je materialen en insuline tegen je lichaam.Insuline die is bevroren en daarna weer ontdooid werkt ook niet.

4

Extreme waarden Reageer op extreme waarden, maar bedenk dat je bloedsuikerwaarde het rapportcijfer is van de dosis insuline die ervoor gegeven is. Probeer het 24 uur later beter te doen, wanneer je in een vergelijkbare situatie bent.

5

Bayers CONTOUR® Link glucosemeter stuurt testresultaten draadloos door naar de nieuwe Paradigm VEO® insulinepomp. Hierdoor hoeven testresultaten niet meer handmatig te worden ingevoerd om bijvoorbeeld de insulinedosering te berekenen en worden fouten bij het handmatig invoeren voorkomen. Met het nieuwe softwareprogramma CareLink® zijn de gegevens uit de insulinepomp en de glucosemeter in één keer te uploaden en worden ze overzichtelijk weergegeven op uw PC.

Bayers CONTOUR® Link glucosemeter

Paradigm VEO® insulinepomp

• Draadloze communicatie met de Paradigm insulinepomp

• 24 uur per dag controle

• De eerste “NO Coding” glucosemeter • Plasma gekalibreerde testresultaten

Podotherapeuten zijn speciaal opgeleid om risicofactoren voor het ontstaan van wonden op te sporen, ook als er nog geen klachten zijn. Vervolgens kunnen deze paramedici preventieve maatregelen nemen om te voorkomen dat wonden ontstaan. Ontstaat er toch een wond dan is de podotherapeut vaak in staat die wond te verhelpen waardoor amputatie kan worden voorkomen. Ga voor meer informatie of voor het adres van een podotherapeut in uw omgeving naar de site van de Nederlandse Vereniging van Podotherapeuten www.podotherapie.nl

5

• Ongevoelig voor veel interfererende stoffen • Maaltijdmarkering met testalarm

• Automatische stop van de insulinetoediening bij te lage glucosewaarden. • Lage basale insulinetoedieningssnelheid van 0,025 e/u • Waarschuwing bij gemiste maaltijdbolus • Maximale bolus van 75E • Markering van gebeurtenissen

Ga voor meer informatie over de Paradigm VEO® en het gratis aanvragen van een CONTOUR® Link glucosemeter naar www.medtronic-diabetes.nl Ga voor meer informatie over glucosemeters naar www.bayerdiabetes.nl DC 0910697 Advertorial Medtronic_157x131_v7.indd 1

02-11-2009 14:10:11

Diabetische retinopathie “ik ben bang dat ik uiteindelijk blind word” Heleen de Groot, 45 jaar: “Op mijn twaalfde kreeg ik te horen dat ik diabetes heb. In het begin vond ik het een heel gedoe om insuline te spuiten. Daarom deed ik cursussen om te leren omgaan met diabetes. Omdat ik me goed aan de leefregels hield, dacht ik altijd dat het bij mij wel mee zou vallen. Tot mijn grote schrik ging ik een paar maanden geleden vlekken zien. Ik bezocht wel regelmatig de oogarts maar eerder was er niets ontdekt aan mijn ogen. Dit kwam echt heel

plotseling. De oogarts constateerde dat ik diabetische retinopathie heb. De vlekken zullen niet meer weggaan. Ik ben bang dat ik uiteindelijk blind word.” PlotselinGe slecHtziendHeid is één van de mogelijke problemen die je aan je ogen kunt krijgen als je diabetes hebt. “Patiënten met diabetische retinopathie worden langzaam blind doordat bloedvaatjes gaan groeien en het netvlies aantasten”,

Hiermee machtig ik het oogfonds om eenmalig € af te schrijven van mijn rekeningnummer ten behoeve van het voorkomen van blindheid en slechtziendheid. Ik geef minimaal € 10,- en ontvang een handig loepje computerheadsetje. Bovendien maak ik kans op één van de 50 vakantiecheques ter waarde van 100 euro, beschikbaar gesteld door roompot Vakanties. Voorletters:

Naam:

Adres:

E-mail:

Postcode:

Geboortedatum:

Plaats:

Handtekening:

m/v

Telefoon: Stuur deze bon in een gesloten envelop zonder postzegel naar Oogfonds, Antwoordnummer 52038, 3502 VB Utrecht

legt prof.dr. R.O. Schlingemann van het AMC uit. Als onderzoeker is hij betrokken bij diverse baanbrekende onderzoeken naar de oogaandoening. Hoe langer iemand diabetes heeft, hoe meer kans op oogklachten. scHlinGemann: “Diabetische retinopathie is één van de belangrijkste oorzaken van slechtziendheid en blindheid in de Westerse wereld. Ondanks dat preventie en behandeling in de laatste jaren verbeterd zijn. Het probleem is echter dat er nog te weinig bekend is over de oorzaak van de aandoening.” ‘Hoe langer iemand diabetes heeft, hoe meer kans op oogklachten.’ Eén van de speerpunten van het Oogfonds is om (onnodige) blindheid en slechtziendheid te voorkomen. Daarom financiert het Oogfonds het onderzoek van prof. Schlingemann. Dit onderzoek moet leiden tot zowel het voorkomen van diabetische retinopathie als tot nieuwe medicijnen. Dat kunnen wij niet zonder u. Het Oogfonds is geheel afhankelijk van particuliere giften. Help ons mee en vul de bon in. Bedankt alvast namens een miljoen mensen met diabetes in nederland.

Slecht zicht door diabetische retinopathie

www.oogfonds.nl www.oogcollecte.nl www.ziezobeurs.nl

g i r o 3910

Diabetes? Artrose? Reuma? Chronisch Ziek? Méér dan 1 miljoen mensen per dag hebben baat bij Bemer voor diverse klachten. 8 Minuten liggen of zitten op de Bemer-mat kan de doorbloeding tot in 4 miljard haarvaten verbeteren en dat met zuurstofrijker bloed. Als aanvulling op hetgeen uw arts u voorschrijft, een goede extra hulp voor het stimuleren van de „zelfgenezing“. Zeer goede resultaten bij klachten over gewrichten, maar ook bij chronische ziekten, diabetes, artrose en reuma.

Tot 4 miljard haarvaten worden extra doorbloed. Vaak een goede hulp bij chronische ziekten en tegen griep en verkoudheid.

vóór inschakeling

3 minuten ná activering van de Bemer3000 therapie

Enkele van de méér dan 1000 Bemer-gebruikers meldden ons spontaan: Fam. Ten H. Tot mijn verrassing heeft een driemaandelijks bloedonderzoek (Diabetes Centrum Overvecht Utrecht) bij mij vandaag het beste resultaat opgeleverd (insuline enz.) van mijn toestand sinds enkele jaren . Fam. Vr. We hebben iemand in de familie die er al een in gebruikt, ivm haar suikerziekte en hier erg goede resultaten mee bereikt. En omdat wij nogal veel sporten en beide 50 jaar zijn willen we toch zo gezond mogelijk blijven. H.v.N. Mij helpt de bemer bij het beheersbaar houden van diabetes mell.II , te hoge bloeddruk en rugpijn. Bij mijn vrouw voor artrose. Fam. C. Ervaringen: Mijn vrouw wiens gezondheid tot voor het gebruik te wensen overliet, zoals suikerziekte, hoge bloeddruk enz. heeft enorme vooruitgang geboekt.de suikerwaarden zijn lager en stabiler. - de bloeddruk is van waarden 190/90 verminderd tot 160/70> - de vermoeidheid is verdwenen, heeft meer energie zonder benauwheid. - de chorlesterol waarden zijn lager tot verbazing van de internist bij controle. - de versleten knie is ook door de behandeling sterker geworden. P.v.O. De verbetering en vermindering van de pijn in de onderbenen is behoorlijk en ik slaap sinds het gebruik van de Bemer ook aanzienlijk beter. Bovendien heb ik deze winter geen last gehad van griep of verkoudheid. Nog verrasserder was het feit, natuurlijk met medicijnen en beweging, dat het HbA1c gehalte opnieuw gezakt is naar 6,6 zoals vorig week op het diabetes centrum bleek.Ook de bloeddruk bleek goed te zijn. Binnenkort heb ik een afspraak met de nefroloog op het diabetes centrum en ik zal zeker als ik de kans krijg over de Bemer spreken.

Bemer helpt niet alleen de doorbloeding te verbeteren en de bloedstroom te versnellen (belangrijk voor het afvoeren van de afvalstoffen), maar kan ook de werking van de witte bloedcellen activeren. Het is niet alléén het hart dat het bloed transporteert... ook het vasomotie-gebeuren. Dat is de pompbeweging van de vaten. Het Bemer-signaal is het enig bekende, dat ook de vasomotie stimuleert. Bemer3000 is in ca. 100 landen gepatenteerd. In de Duits sprekende landen is de Bemer reeds lang bekend en wordt ook ingezet door ca. 6.000 artsen/ therapeuten en 300 ziekenhuizen. Ook veel bekende sporters en sport-clubs willen niet meer zonder de Bemer. Vóór u besluit tot koop kunt u de Bemer 3 maanden uitproberen. De voorwaarden sturen wij u graag.

Informatie: bel svp. 0314-66 85 92 of mail: [email protected] Een korte film van de werking in het lichaam ziet u op www.bemer3000.nl Bemer Nederland bv. Postbus 136, 7040 AC ´s Heerenberg

NOVEMBER 2009 · 15

3 TIP

NIEUWS

PAS JE LEEFSTIJL AAN

TIPS

Variatie Eet gezond en gevarieerd, zorg dat je van alles voldoende binnenkrijgt. Bij het Diabetes Fonds is een folder verkrijgbaar waarin de officiële voedingsrichtlijnen voor diabetes uit 2006 helder uiteengezet zijn. Algemene tips zijn: beperk de hoeveelheid verzadigd vet en eet meer onverzadigd vet,vezels, groente en fruit.

Regelmaat Eet met regelmaat. Voor een stabiele bloedglucoseregulatie en om op gewicht te blijven is regelmatig eten voor diabetespatienten extra belangrijk. Dat houdt in: drie hoofdmaaltijden per dag en een aantal gezonde tussendoortjes. OVERGEWICHT Judith Neter adviseert niet een streng dieet te volgen: “Beter kun je haalbare doelen stellen en geleidelijk afvallen.”

Ook met diabetes gezond en gevarieerd eten ■ Vraag: Wat kan een diabetespatiënt beter niet eten? ■ Antwoord: In principe mag alles, mits met mate. Gezond en regelmatig eten is – net als voor iedereen – het beste. “Ik kan niet direct iets noemen wat mensen met diabetes absoluut niet mogen eten”, zegt Judith Neter. “Wel zijn er voedingsrichtlijnen bij diabetes. Die moeten op individueel niveau worden toegepast omdat iedereen anders reageert op voeding.”

“Diabetespatiënten moeten alert zijn wanneer zij alcohol gebruiken, met name bij gebruik van bloedglucoseverlagende medicatie. Verder is het voor diabetespatiënten, net als voor iedereen, belangrijk dat ze gezond eten, volgens de richtlijnen gezonde voeding.”

Niet meer of minder

Judith is docent is bij de sectie Voeding en Gezondheid van de afdeling Gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze legt

uit dat uit onderzoek naar de relatie tussen voedingsstoffen en diabetes is gebleken dat het voor mensen met diabetes niet nodig is om voor een betere bloedglucoseregulatie meer of minder te nuttigen van bepaalde voedingsstoffen.Ook zijn suikervrije producten niet per definitie beter voor diabetespatiënten. “Suiker in grote hoeveelheden is voor niemand goed.”

wicht. “Het resultaat is veelal teleurstellend, met name op de lange termijn”, weet Judith. “ Het blijkt moeilijk een dieet lang vol te houden. Beter kun je haalbare doelen stellen en geleidelijk afvallen. Dat kan door je leefstijl aan te passen en niet alleen minder, maar vooral gezond te eten en meer bewegen.”

Haalbare doelen

Ook een te streng diëet is niet de oplossing voor mensen met overge-

EMILE HILGERS

Vocht Drink voldoende: ten minste anderhalve liter per dag.Denk aan koffie en thee zonder suiker, water, magere of halfvolle zuivel, light frisdrank.

Advies Vraag advies over je voeding. Mensen denken vaak dat ze gezond eten, terwijl dat echt wel beter zou kunnen. Een diëtist kan tips geven voor betere, uitgebalanceerde voeding (in combinatie met medicatie).

Beweging Zorg dat je voldoende beweegt. In de voedingsrichtlijnen wordt ook het belang benadrukt van meer bewegen, minimaal een halfuur per dag.

[email protected]

(advertorial)

DiabetesStation: oplossing voor meerdere problemen Mooi hoe een nauwe professionele samenwerking tussen een academisch ziekenhuis en een bedrijf in gespecialiseerde telecommunicatie tot een product komen waar velen mee geholpen zijn. Rotterdam kent een uiterst multiculturele samenleving en kijkend naar diabetes levert dat meerdere problemen op. Internist Eric Sijbrands van het Erasmus MC: “Bevolkingsgroepen van Afrikaanse, Aziatische, Hindoestaanse, Kaapverdische en Turkse afkomnst hebben een grotere aanleg voor type 2 diabetes én voor ernstige gevolgen van overgewicht en dit type diabetes. Daarnaast ervaren juist deze mensen een taalbarrière in een effectieve behandeling. De patiënten met de gemeenste soort diabetes bereikten we het slechtst.” Het team rond Sijbrands bedacht een oplossing en IPT Telemedicine, een onderdeel van KPN, zorgde voor zeer snelle ontwikkeling van de benodigde techniek voor het ‘DiabetesStation’. “Mooi hoe de bundeling van krachten tussen wetenschap en bedrijfsleven kan werken.” Sijbrands: “Het komt er in de praktijk op neer dat eind volgend jaar de meeste volwassen patiënten niet meer

naar de behandelend arts of diabetesverpleegkundige hoeft te komen voor de controle eens per kwartaal. De patiënt kan op elke willekeurige plaats zelf de controle uitvoeren in het DiabetesStation. Belangrijk is dat de metingen direct worden ingelezen en in het systeem opgenomen worden. De patiënt wordt begeleid in zijn of haar eigen taal en kan bij onduidelijkheden zelfs via narrow casting een filmpje afspelen om de instructies te verduidelijken. Het is dus niet alleen meten, maar ook informatie verstrekken in de eigen taal. We verzamelen data waar we direct iets mee kunnen en maken het makkelijk voor de patiënten.” Betrouwbaarheid en gebruikersvriendelijkheid spelen een belangrijke rol. “Je kunt iets prachtigs bedenken, maar als patiënten het niets vinden levert het niets op. Gelukkig zijn ze unaniem ongelooflijk enthousiast.” De technologie kan in de hele keten toegepast worden met een automa-

tische kwaliteitsmonitoring. “De betrokkenheid van de patiënt wordt vergroot, en het systeem kan ‘on demand’ monitoring en gerichte specialistische zorg op maat mogelijk maken en de kosten beheersbaar houden. Mensen hoeven alleen naar het ziekenhuis te komen als de gemeten waarden te ver afwijken. Zij worden door het systeem aan de hand genomen en leren veel beter begrijpen waarom een stringente levenswijze voor hen zo belangrijk is. Andersom krijgen wij nu de ook mogelijkheid om onze aanpak systematisch kritisch te onderzoeken.” Het DiabetesStation zal de komende tijd nog worden uitgebracht en de kennis en ervaring zullen ook bij andere chronische ziekten toegepast worden.

Anne, Bart en Fleur Specialisten en levensgenieters

Mijn inkomen is zeker

BESTE INKOMENS

VERZEKERAAR

Speciaal voor Anne, Bart en Fleur: Movir richt zich specifiek op (para)medici en zakelijke professionals. Zowel zelfstandig als in loondienst. Ze zijn niet alleen verzekerd van een inkomen bij arbeidsongeschiktheid, maar ook van een persoonlijke aanpak. Zowel onze uitgebreide preventie activiteiten als de mogelijke re-integratie worden specifiek afgestemd op hun persoonlijke situatie. Bovendien hebben we een zwak voor starters. Die bieden we de eerste drie jaar een zeer aantrekkelijke premiekorting. Kijk op www.movir.nl of vraag ernaar bij uw adviseur.

een vrij beroep een zeker bestaan

NOVEMBER 2009 · 17

EXPERTPANEL Conny Dubbeldam Diëtist

Margreet van Moerkerk Diabetesverpleegkundige

Vraag 1: Wat is uw rol in de behandeling van de patiënt?

“Voeding is een belangrijke peiler in de behandeling van diabetes. In het behandelteam zorg ik dat de hele behandeling wordt ondersteund met een goed voedingspatroon. En ik geef de patiënt informatie over de samenstelling van producten en hoe een gezonde voeding er uit kan zien. Het klinkt eenvoudig, maar het is een lastig aspect van de behandeling.De patiënt moet zijn leefstijl veranderen en dat maakt veel emoties los. Want zij moeten naar zichzelf gaan kijken. Wat doet bijvoorbeeld een zakenman die veel zakendiners heeft? Ik probeer samen met de cliënt een oplossing te vinden zonder dat ik te veel verbied.Want als je niks meer mag, hou je het niet vol.”

“Samen met de patiënt bekijk “Ik werk in het voetenteam, ik wat precies de zorgvraag is, samen met de revalidatieom zo tot een goede behande- arts, diabetesverpleegkundiling te komen. De zorgvraag ver- ge, internist, chirurg, orthopedisch schoenmaker en de schilt per patiënt en gaat over gipsmeester. De taak van bijvoorbeeld het aanleren team is het voorkomen van zelfcontrole of het zelf Meer tijd het en behandelen van woninsuline spuiten. Verder voor voor- den aan de voeten. Die geef ik veel voorlichting kunnen ontstaan doordat over diabetes, met nalichting suiker in het bloed slecht is me over de hoogte van de voor de bloedvaten. De voebloedglucose in relatie met ten worden dan minder dooreten, beweging en bijvoorbeeld ziek zijn met griep. Ik zie patiënten bloed. Bovendien vertraagt het de gemiddeld ruim een half uur per be- genezing van een wond. Met de patizoek. Wij kunnen dus meer tijd voor ent bespreek ik hoe lang de wond er hen vrijmaken dan de behandelend al is en hoe die is ontstaan. Ik maak arts. Men kan bij ons meer vragen de wond ‘schoon’ door eelt en dood kwijt en wij hebben meer tijd om weefsel te verwijderen, zodat de anvoorlichting te geven.Ook via de te- dere behandelaars de wond goed lefoon of de mail heb ik regelma- kunnen beoordelen. Verder meet ik onder meer de doorbloeding en test tig contact met patiënten.” ik het gevoel in de voeten.”

“Ik kijk bij de patiënt naar lichamelijke complicaties en de risico’s daarop. Ik zie een patiënt minimaal een tot soms zelfs vier keer per jaar, afhankelijk van de instelling van de glucoses. Ik werk samen met de diabetesverpleegkundige,die ook een deel van de controles doet. Bij een controle onderzoek ik waar de problemen zitten en wat daarvan de oorzaak is. Een patiënt kan bijvoorbeeld vaak hoge of lage suikerwaarden hebben. Hoe komt dat? Verder onderzoek ik bepaalde bloeduitslagen, de bloeddruk en eventuele eiwit in de urine. Ook vraag ik of de patiënt een glucose dagboekje wil bijhouden, met onder meer de suikerwaarden op vier tot zeven momenten op een dag.”

Vraag 2: Wat is de meestgestelde vraag van patiënten?

“Dat gaat over wat zij nog wel en niet mogen. Kan ik nog een wijntje drinken? Mag ik nu helemaal geen suiker meer? Men ziet vaak vooral de verboden. Ik leg dan uit dat ze echt nog wel wat mogen, maar dat ze rekening moeten houden met de grenzen van hun ziekte. Want door gezonder te leven en te eten, kunnen complicaties door de ziekte op latere leeftijd voorkomen worden. Het gaat er om: hoe pas je je eten aan zodat je wel gezonder eet maar niet het idee hebt dat je niks meer mag? Ik probeer altijd praktisch te blijven en mensen toch nog wat vrijheden te geven.”

“Patiënten willen vaak weten of zij nog van hun diabetes af kunnen komen. Bij type 1 kan dat helaas niet, omdat zij geen insuline meer aanmaken. Bij type 2 kunnen mensen hun ziekte positief beinvloeden door gezonder te gaan leven. Vaak is er sprake van overgewicht, dus dan is het advies afvallen en meer bewegen. Elke dag na het eten een ommetje kan al helpen. Bewegen verlaagt het cholesterol- en suikergehalte in het bloed. Je vermindert daarmee de kans op ernstige complicaties. Soms lukt het iemand zelfs om zonder medicatie te leven. Maar het is vaak wel moeilijk om de leefstijl te veranderen. Meestal zeg ik: ‘diabetes is iets wat de rest van uw leven bij u zal horen’.”

“‘Komt het nog goed?’ ‘Wat kan ik nog doen?’ Mensen schrikken ervan dat ze een wond hebben. Dat klinkt misschien vreemd, maar bij diabetes kunnen de ogen minder worden en ook het gevoel in voeten. Soms ziet of voelt men de wond gewoonweg niet. Dat is gevaarlijk, want de wond kan dan groter worden en bijvoorbeeld gaan infecteren. Ik heb het meegemaakt dat een patiënt ’s nachts tegen een hete kruik had gelegen. Er was een brandwond ontstaan, zonder dat de patiënt dat in de gaten had. Als behandelteam doen we alles om de wond zo snel mogelijk weer dicht te krijgen. Wat men zelf kan doen is onder meer goede schoenen dragen. Want knellende schoenen kunnen een wond veroorzaken.”

“Diabetes is beter te behandelen als men minder overgewicht heeft. Veel patiënten willen daarom weten hoe ze makkelijk kunnen afvallen. Bijvoorbeeld of daar een pilletje voor is. Ook vragen patiënten naar bijwerkingen van medicijnen. Ik merk dat jongere patiënten vaak meer gerichte vragen stellen, bijvoorbeeld als zij iets op internet hebben gelezen. Wat momenteel bij veel patiënten leeft, is de mogelijkheid om continu de suikerwaarde te meten. Zo’n instrument bestaat al wel, maar is nu met name nog voor mensen met een insulinepomp. Helaas zijn deze bepalingen nog niet betrouwbaar genoeg en hebben we de vingerprik nog steeds nodig. Bovendien wordt de meter niet volledig vergoed.”

“We moeten goed nagaan hoe we de groeiende groep diabetespatiënten goede zorg kunnen blijven bieden. Een deel van de patiënten kan bij hun huisarts en praktijkondersteuner terecht. De meer complexe zorg wordt meestal behandeld door een internist en diabetesverpleegkundige. Ik zie een grotere rol weggelegd voor de diabetesverpleegkundige. Verder worden de technische mogelijkheden voor bijvoorbeeld het meten van suikerwaarden groter. Maar patiënten moeten daar dan wel mee aan de slag. Zelfmanagement is erg belangrijk en patiënten hebben een verantwoordelijkheid in de behandeling van diabetes. Ik vind dan ook dat de vergoeding van zelfcontrolemateriaal in het pakket van de zorgverzekeraars moet.”

“Behandeling zal meer en meer “Er komen steeds nieuwe midplaatsvinden met een team van delen en methoden om diabeverschillende behandelaars. tes te behandelen. Bijvoorbeeld Dus niet ieder op z’n eigen eilandje, een hormoonspuit die je maar een maar gezamenlijk in een multidis- keer per dag hoeft te gebruiken, ciplinair team. Ieder heeft dan zijn voor type 2 diabeten met fors overof haar eigen specialistische kennis gewicht. Het geeft geen hypo’s en en inbreng. Een revalidatiearts kijkt pakt alleen de suiker aan als je eet. immers anders naar een patiënt dan Verder vindt veel onderzoek plaats een chirurg.En een verpleegkundige naar mogelijkheden voor transplankan praktisch advies en tips geven. tatie van de alvleesklier, die de inGelukkig komen er steeds meer van suline produceert. Maar veel is nog deze behandelteams. Klachten van in de ontwikkelingsfase. Ik zie ook een patiënt worden nu in een groep dat de diabeteszorg steeds meer verbesproken. Voor de patiënt is dat schuift naar de huisarts. De intergoed, want die heeft in een keer veel nist ziet dan nog alleen de moeilijke, kennis aan z’n bed. Daarmee complexe patiënten. En om ook zijn al verbluffend goede rede huisarts niet te veel te besultaten behaald. Het gelasten, wordt de taak van de heel van de behandeling Veel kennis diabetesverpleegkundige zorgt dat het werkt.” en praktijkondersteuner aan je bed steeds belangrijker.”

Praktisch blijven en toch vrijheden geven

Vraag 3: Hoe ziet u de toekomst van de diabeteszorg?

“Behandelaars gaan steeds meer samenwerken. Ik zie een grotere rol voor behandelteams, bijvoorbeeld huisartsen met praktijkondersteuners en diëtisten,of internisten met diabetesverpleegkundigen en diëtisten. En leefstijlaspecten zullen steeds belangrijker worden in de behandeling en preventie. Diabetes komt immers steeds meer voor bij jonge mensen.Diabetes type 2 werd vroeger ouderdomssuiker genoemd, maar dat is allang niet meer zo. Jonge mensen met diabetes zijn een langer deel van hun leven ziek, waardoor er meer kans is op complicaties op latere leeftijd.”

Rob van der Eerden Podotherapeut

Martijn Canoy Internist

november 2009 · 19

inspiratie vraag & antwoord

Henk-Jan Aanstoot Diabetologist bij een nationaal centrum voor kinderen en jongeren met diabetes

tennis De twaalfjarige Simon meet zo’n tien keer per dag zijn bloedsuikerwaarde, onder andere voor en na het sporten.

Zoon prikt zelf, maar moeder blijft toch alert ■■Vraag: Wat betekent diabetes voor een kind en de ouders? ■■Antwoord: Iedere dag moet je alert zijn en regelmatig de bloedsuikerwaarde meten. Het went, maar laat je nooit los.

“Ik heb het twaalf jaar voor hem gedaan, dan is het moeilijk om het los te laten.”

ons succes Simon van der Laan (12) heeft al z’n hele leven diabetes. Hij weet niet beter dan dat hij regelmatig zijn bloedsuikerwaarde moet meten met een prikje. Als hij de waarde intoetst op zijn insulinepomp, wordt de toevoer aangepast. Wil hij iets eten, dat moet hij het aantal koolhydraten intoetsen en wordt minder insuline toegediend. Sporten kan hij ongeremd, hij krijgt nooit last als z’n waarde te laag is.Voor hem is dat fijn, maar z’n moeder maakt zich zorgen als hij te lang voetbalt of tennist.

Zorgen

“Toen we nog insuline spoten, is Simon zeven keer in coma geraakt, dat was vreselijk”, vertelt Annelies van der Laan. “Gelukkig is dat niet meer gebeurd sinds hij met vijf jaar een pomp kreeg. Maar er blijft een risico dat het misgaat. Vooral omdat hij zelf niets merkt,hij wordt er nooit beroerd van.Daarom maak ik me voortdurend zorgen, zeker nu hij op de middelbare school zit. Hij is langer weg en zit in een sportklas. Extra sporturen betekent dat hij meer moet meten en eten. Gelukkig is z’n school vlakbij, dus als er iets gebeurt ben ik er snel.” De pomp zorgt ervoor dat Simon

Annelies van der Laan Moeder van diabetespatiënt

elk uur insuline in zijn lichaam krijgt. Soms draagt hij enkele dagen een sensor, die nauwkeurig zijn bloedsuikerwaarde meet. Aan de hand van het dagpatroon kan de insulinehoeveelheid beter worden ingesteld. Helaas heeft ook de pomp nadelen. Het infuus moet bijvoor-

beeld telkens op een andere plek worden ingebracht en alleen pa en ma kunnen dat. Daarom moest vader Erik mee op werkweek. Met het hele gezin op vakantie is niet echt ontspannen, zegt Annelies. Gelukkig kan zij wel een weekendje weg met haar zus, of lekker shoppen

feiten ■■ Diabetes (type 1) is naast astma de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen. In Nederland gaat het om zo’n 4.300 jongens en meisjes tot 14 jaar, een aantal dat jaarlijks met ruim 500 stijgt. Onderzoekers verwachten dat het aantal jonge kinderen met type 1 in Europa in 2020 zal zijn verdubbeld. De reden is niet exact bekend. Ook krijgen steeds meer kinderen diabetes type 2. ■■ Er zijn weinig ziekten die zo gemakkelijk te diagnosticeren zijn als diabetes. Een klein drup-

peltje bloed is al voldoende om het glucosegehalte te meten. Veel voorkomende verschijnselen van diabetes bij kinderen zijn: aanhoudende dorst en honger, veel plassen, gewichtsafname en sterke vermoeidheid. ■■ Praten over diabetes blijkt te helpen bij pubers. Onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen die met hun arts regelmatig hun kwaliteit van leven bespreken zich prettiger voelen. Zij hebben minder gedragsproblemen, een betere mentale gezondheid, en meer zelfvertrouwen.

wanneer haar man thuis is. “Even tijd voor mezelf en niet die bloedsuikerwaarde aan m’n hoofd!” Simon meet zo’n tien keer per dag: voor het ontbijt, in de pauzes van school, na school, voor het avondeten,voor het slapen gaan en telkens als hij gaat sporten en gesport heeft. Meestal denkt hij er wel aan, maar Annelies is gewend hem er regelmatig op te wijzen dat hij moet prikken. Als hij thuiskomt van school controleert ze op de pomp of Simon genoeg ‘gebolust’ heeft (extra insuline heeft toegediend). “Ik heb het twaalf jaar voor hem gedaan, dan is het moeilijk om het los te laten. Ik weet gewoon dat hij het soms vergeet.”

Leraren weten het

Op school zijn de leraren geïnformeerd dat Simon diabetes heeft en ook de tennisleraar is op de hoogte. Klasgenoten weten het van de basisschool. Broer Matthijs (14) is nooit bezorgd als ze samen sporten,en ook vader Erik kan Simons ziekte makkelijker van zich afzetten dan moeder Annelies. “De dokter die de diagnose stelde zei: u hebt de rest van uw leven een zorgenkindje”, zegt ze. “En zo is het ook. Je hebt er elke dag mee te maken. Het is wel fijn dat Simon in principe alles kan doen en eten. Hij geniet enorm van het sporten. En als hij ’s avonds laag zit, mogen we hem ’s nachts altijd wakker maken voor een koekje, hij is dol op eten!” emile hilgers [email protected]

■■ Hoe vang je kinderen en ouders op na de diagnose diabetes? “Onze eerste zorg is de gezondheid van het kind. Soms moet een kind vanwege uitdroging naar het ziekenhuis. We zien ook steeds vaker heel jonge kinderen met diabetes, die niet zelf kunnen aangeven wat hun klachten zijn. Direct na de diagnose vertellen we dat het een ernstige aandoening is,die zonder goede behandeling grote gevolgen kan hebben.Het is een eerlijk verhaal,je kunt aan kinderen niet zeggen dat het prikje geen pijn doet. We geven een startdoos mee met onder meer een dagboekje om de bloedsuikerwaarden in bij te houden. De eerste week zien we het kind en de ouders bijna elke dag. Dan is er alle tijd om vragen te stellen.” ■■ Hoe zorg je ervoor dat kinderen met diabetes een zo normaal mogelijk leven hebben? “Mijn advies is altijd: pak zoveel mogelijk de gewone dingen weer op. Probeer diabetes aan je leven aan te passen en niet je leven aan diabetes. Vroeger werden een dieet, insuline en niet te veel sporten voorgeschreven. Tegenwoordig leren we de patiënt en zijn omgeving veel meer te zorgen dat de bloedsuikerspiegel goed blijft,door vaak te meten en een goede combinatie van voeding en bewegen. We leren hoe het lichaam werkt en wat je zelf kunt doen als de waarden niet goed zijn.” ■■ Hoe gaan kinderen om met diabetes? “Kinderen zijn wonderbaarlijk flexibel. Ze merken dat ze zich beter voelen bij een goede behandeling van de ziekte. Daarom doen ze meestal wel hun best.Vooral tieners hebben wel eens een moeilijke periode, dan zijn ze het even beu.We noemen dat ook wel ‘diabetus aan m’n reet dus’. Het is ook moeilijk als je op school zit en je moet steeds meten, insuline spuiten en op je voeding letten. Daarom hebben we ook een psycholoog in ons team.” ■■ Hoe stimuleer je de therapietrouw? “We houden door controles voortdurend in de gaten of het goed blijft gaan. Dankzij mobiele telefonie, email en internet is de communicatie een stuk gemakkelijker geworden. We staan als het ware als een schaatscoach aan de lijn. Horen we niets, dan bellen we op om te vragen of alles goed gaat. De ervaring is dat als dat het eerste jaar goed gaat, het meestal goed blijft gaan. De thuissituatie is cruciaal.”

(advertorial)

Actieve rol voor patiënt dankzij elektronisch dossier Diabetespatiënten in de regio Eemland kunnen sinds enkele jaren zelf via internet hun

De informatie over de patiënt is voor iedere medebehandelaar toegankelijk. Dijkhorst-

medisch dossier bekijken en daarin vragen stellen aan hun behandelteam. Daardoor

Oei: “Dankzij het keteninformatiesysteem kan de praktijkverpleegkundige die op huisb-

zijn ze veel meer partner en regisseur in hun eigen zorgproces. Een ander voordeel

ezoek gaat bijvoorbeeld zien wat de ziekenhuisdiëtist heeft voorgeschreven. De huisarts

is dat door het elektronisch dossier ook de samenwerking tussen alle zorgverleners

kan na overleg met de patiënt een vraag voorleggen aan de internist, zonder dat de

in de keten beter verloopt.

patiënt daarvoor zelf naar het ziekenhuis hoeft te gaan. Zo kunnen we veel betere zorg bieden en echt zorg op maat.”

De patiënt heeft één aanspreekpunt, in de meeste gevallen de huisarts. Voor patiënten met complicaties of diabetes type 1 is de internist dat eerste aanspreekpunt. Jaarlijks

Eerste en tweede lijn

wordt bekeken of een patiënt het misschien zo goed maakt dat hij of zij terug kan van

Dit zorgmodel wordt door de diabeteszorggroep gebruikt voor de hele regio Eemland. Die

de internist naar de huisarts. Belangrijk is dat de patiënt een actieve rol heeft in het

groep bestaat uit huisartsen, praktijk- en diabetesverpleegkundigen, diëtisten(praktijken),

zorgproces. Hij kan bijvoorbeeld zelf in het elektronisch dossier bloedsuikerwaarden in-

podotherapeutpraktijken, laboratoria, en internisten, kinderartsen, oogartsen en andere

voeren die hij gemeten heeft en bij ongebruikelijke schommelingen daarover een vraag

diabeteszorgverleners van het Meander Medisch Centrum. “Het gaat dus om een samen-

stellen.

werkingsverband tussen eerste en tweede lijn”, aldus Dijkhorst-Oei. Het elektronisch dossier is een initiatief van Stichting Diamuraal, een samenwerkingsver-

“Vragen komen eerst bij de hoofdbehandelaar”, zegt internist Lioe-Ting Dijkhorst-Oei,

band van de Huisartsen Vereniging Eemland en Meander Medisch Centrum. Partners zijn

internist in het Meander Medisch Centrum in Amersfoort . “Die kan desgewenst een

de zorgverzekeraars Agis en Ohra, Diabetesvereniging Nederland en softwareleverancier

ander lid van de zorggroep raadplegen. Bij dringende zaken moeten patiënten bellen.

Portavita; subsidie werd voorts verstrekt door ZonMw.

Persoonlijk contact is op elk moment mogelijk, het is niet zo dat we alles via internet willen regelen. Het elektronisch dossier is vooral bedoeld om de informatievoorziening te verbeteren.”

Meer weten over de diabeteszorg in de regio Eemland? Kijk op www.meandermedischcentrum.nl of op www.diamuraal.nl.

Meer kennis Een bijkomend effect is volgens de internist dat de samenwerking binnen de zorggroep is verbeterd. “We werkten al wel samen, maar nu gebruiken we ook het keteninformatiesysteem. Hierin kunnen alle zorgverleners via hun eigen computer informatie vinden over de behandelingen die de patiënt heeft gehad, ook van andere leden van de zorggroep. Het nieuwe systeem heeft de samenwerking en kennisuitwisseling gestimuleerd. Verder hebben we gemerkt dat patiënten meer kennis krijgen over hun ziekte doordat ze zelf in het dossier kijken. Daardoor kunnen ze ook beter meepraten over de behandeling. In een speciale cursus zelfmanagement worden de mogelijkheden van het systeem uitgelegd zodat ze optimaal gebruik kunnen maken van alle mogelijkheden.”

(advertorial)

GGD met marktbezoekers in gesprek over diabetes Een persoonlijke benadering helpt mensen bewust te maken dat ze door hun leefstijl mogelijk een verhoogd risico lopen op diabetes. Dat hebben de GGD’en Hart voor Brabant en West-Brabant ervaren bij de regionale aanpak van de campagne Kijk op Diabetes. Op informatiemarkten in 2008 vulden bijvoorbeeld 760 bezoekers een diabetesrisicotest in, van wie 545 mensen ter plekke door thuiszorg werden geprikt op bloedsuikerwaarde. Naast informatiekramen op wijkmarkten en evenementen organiseerde de GGD ook voorlichtingsbijeenkomsten en cursussen over diabetes. Sommige daarvan waren speciaal voor verschillende groepen allochtonen, omdat zij een verhoogd risico lopen op diabetes. Bij de publieksactiviteiten werden niet alleen folders van de landelijke campagne uitgedeeld, maar gingen de medewerkers van de GGD met bezoekers in gesprek over diabetes. Veel mensen raakten geïnteresseerd en vulden de risicotest in.

Veel aanloop “Mensen namen er echt de tijd voor”, vertelt gezondheidsvoorlichter Tamara van Waardenburg van de GGD Hart voor Brabant. “Mijn Turkse collega, zij is voorlichter eigen taal en cultuur, kwam spontaan in gesprek met de allochtone bezoekers. Veel

mensen kennen haar door haar werk en van de moskee. We hebben op meerde plekken mensen bereikt. Zo had een collega veel aanloop tijdens een evenement in Oss. Veel mensen deden daar ook een fittest, twee weken later bij het Wijkgezondheidswerk. We hebben gemerkt hoe belangrijk het is dat er in de buurt betaalbare activiteiten zijn die aansluiten bij de doelgroep die extra risico loopt op diabetes.” “Belangrijk is de samenwerking voor de campagne met externe partners, zoals buurthuizen, thuiszorg, apotheken, en het servicepunt sport en bewegen”, benadrukt coordinerend projectleider Mirjam van der Blij, werkzaam bij de GGD West-Brabant. “We hadden al een goed netwerk, maar dat is door Kijk op Diabetes versterkt. Door de samenwerking hebben we veel mensen bereikt.”

Ingebed De komende jaren blijft er bij de Brabantse GGD’en aandacht voor voorlichting over diabetes. “Het is een vast onderdeel van ons werk nu”, aldus Mirjam. “We gaan bijvoorbeeld door met meet, eet en beweegcursussen in Midden-Brabant, waarbij we samenwerken met de jeugdgezondheidsorganisatie Thebe en Centrum Buitenlandse Vrouwen. Natuurlijk blijven er activiteiten plaatsvinden rond Werelddiabetesdag en de Nationale Diabetesdag.”

Kijk op Diabetes De landelijke campagne ‘Kijk op Diabetes’ richt zich op het vroegtijdig opsporen van mensen met een verhoogd risico op diabetes type 2 en mensen die diabetes type 2 hebben, maar dat zelf nog niet weten. Ook stimuleert ‘Kijk op Diabetes’ zorgprofessionals samen te werken voor een goede opvang van mensen met een hoog risico en tijdige behandeling bij diabetes type 2 . Want onderzoek leert dat gezond leven een belangrijke bijdrage levert aan het uitstellen of zelfs voorkomen van diabetes type 2. En dat een tijdige behandeling nodig is om complicaties te helpen voorkomen. Voor de Diabetes Risicotest en meer informatie: www.kijkopdiabetes.nl