Notitie Uitbesteden invordering ten onrechte verkregen (bijstands)uitkeringen
September 2012
1
2
Notitie betreffende invordering van onrechtmatig verkregen (bijstands)uitkeringen, september 2012 Van: college van burgemeester en wethouders van Velsen Aan: de raad 1. Aanleiding In de raadsvergadering van 5 juli 2012 werd bij de behandeling van de Perspectiefnota 2012 een door de fracties B. Dreijer en VVD ingediende motie (M12) aangenomen. Deze motie had als onderwerp: verhaal en invordering onrechtmatig verkregen (bijstands)uitkeringen. Wij citeren de overweging om de motie in te dienen: “De raad is van oordeel dat ter bescherming van ons sociaal vangnet en de hiervoor zo noodzakelijke solidariteit (bijstands)uitkeringsfraude keihard moet worden aangepakt, mede door te allen tijde het fraudebedrag inclusief boete alsmede wettelijke rente tot op de laatste cent terug te vorderen.” Het college werd verzocht: • te onderzoeken of het wenselijk is om de gehele verhaal- en invorderingsprocedure, of wel een deel daarvan, uit te besteden aan een commerciële organisatie; • een overzicht van de kosten te verstrekken, waarbij door deze organisatie vooraf een inschatting wordt gemaakt van het invorderingspotentieel (zodat één en ander wellicht deels kostendekkend kan); • de resultaten hiervan aan de gemeenteraad voor te leggen Met deze notitie voldoen wij aan dit verzoek. 2. Kader en begrippen De Wet werk en bijstand (WWB) geeft het college de bevoegdheid teveel of ten onrechte ontvangen bijstand van de belanghebbende terug te vorderen. In de door de gemeenteraad vastgestelde Handhavingsverordening WWB, IOAW/Z wordt het college opgedragen van deze bevoegdheid gebruik te maken. Deze bevoegdheid is nader uitgewerkt in de door het college vastgestelde Beleidsregels terugvordering en verhaal. Voor de duidelijkheid enkele begrippen. - Terugvordering is het opleggen van de verplichting tot terugbetaling van teveel of ten onrechte verleende bijstand aan de belanghebbende zelf. - Verhaal is het aanspreken van derden om bij te dragen in de kosten van bijstand; dit betreft met name verhaal op onderhoudsplichtigen. - Invordering is de daadwerkelijke inning van een opgelegde betalingsverplichting (incasso). In deze notitie concentreren we ons, gelet op de inhoud van de motie, op het onderdeel invordering (incasso) van ten onrechte ontvangen uitkeringen. Maar eerst geven we kort uitleg over het vaststellen van deze (fraude)vorderingen.
3
3. Beleid en uitvoering fraudeonderzoek In het Verslag Werk en Inkomen 2011 vermeldden wij bij het onderdeel Handhaving het volgende. “Inwoners van Velsen aan het werk helpen is een belangrijke opdracht voor het college. Het doel is om mensen perspectief te geven en hen in staat te stellen zelf in hun bestaan te voorzien. Daarbij speelt de eigen verantwoordelijkheid van de belanghebbende een grote rol. Bijstand is slechts een springplank naar werk en alleen bedoeld voor hen die het echt nodig hebben. Misbruik van bijstandsgelden wordt krachtig bestreden. Het college is van mening dat fraude met uitkeringen het maatschappelijk draagvlak voor de sociale wetgeving ondermijnt. Daarom is een aantal preventieve en repressieve maatregelen ontwikkeld. Het voorkomen van fraude heeft absolute prioriteit. Dat gebeurt met strenge controle aan de poort en actieve voorlichting over rechten en plichten. Kan fraude desondanks niet worden voorkomen dan wordt het met inzet van veel middelen opgespoord. Naast eigen controle via onderzoek, huisbezoeken en actief gebruik van Suwinet-inkijk (een koppeling van bestanden van diverse uitvoeringsorganisaties) ontvangen wij periodiek meldingen over samenloop met andere inkomsten van het Inlichtingenbureau. Deze worden consequent en nauwkeurig nagetrokken. Tips worden ook nagetrokken.” In bijlage 1 staan de cijfers over de fraudeonderzoeken, gebaseerd op de statistische gegevens zoals wij die aan het CBS verstrekken. Ten onrechte ontvangen uitkering moet vervolgens in principe volledig worden terugbetaald. Wij voeren een actief terugvorderings- en incassobeleid. We verwijzen voor de opgevoerde en geïnde bedragen naar bijlage 2. Het proces Het terug- en invorderingsproces ziet er (samengevat) als volgt uit. 1. Signaal voor onderzoek 2. Onderzoek en dan als de uitkomst van het onderzoek daar aanleiding toe geeft: 3. Herziening of beëindiging van de bijstand en opstellen en verzenden terugvorderingsbesluit 4. Opboeken vordering 5. Verwerken ontvangsten 6. Bij niet ontvangst na 6 weken volgt een aanmaning 7. Na 14 dagen een dwangbevel 8. Na 10 dagen start van het proces beslaglegging Toelichting - Dit proces is volgens de regels van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en vindt, met uitzondering van de laatste stap, geheel geautomatiseerd plaats. - Het teruggevorderde bedrag moet in principe in één keer worden betaald. Op verzoek van de belanghebbende kan een afbetalingsregeling worden getroffen met inachtneming van onze beleidsregels; vijf jaar consequent aflossen met inachtneming van de beslagvrije voet. - Als de belanghebbende (nog) een uitkering heeft wordt het af te lossen bedrag direct ingehouden op deze uitkering. - De gemeente heeft de bevoegdheid om vereenvoudigd derden beslag te leggen (zonder tussenkomst van de rechter) en de vordering is preferent. Wettelijke rente en kosten komen dan ten laste van de debiteur.
4
4. Wordt het maximale ingevorderd? Uit de toelichting bij de motie maken wij op dat impliciet het vermoeden wordt uitgesproken dat niet alle vorderingen maximaal worden terugbetaald. Is dat zo? Zoals we hiervoor al aangaven is het invorderingsproces zo ingericht dat op sterk geautomatiseerde wijze en op basis van de regels van de Awb alle vorderingen in kaart zijn gebracht en dat volgens een strak regiem de inning ter hand wordt genomen. Waarom worden dan niet alle vorderingen tot de laatste cent terugbetaald? Uit bijlage 2 blijkt dat maar een deel van de uitstaande fraudevorderingen daadwerkelijk wordt geïnd. Hoe komt dat? Dat zit vooral in de toegepaste correcties en de buiten invordering gestelde bedragen. Wij lichten dat hier toe. - De reden voor de correcties is in de meeste gevallen een herberekening van de vordering naar aanleiding van gegrond verklaarde bezwaar- of beroepszaken. - De belangrijkste redenen voor het buiten invordering stellen van fraudevorderingen zijn: 1. Er is gedurende de maximale termijn van vijf jaar afgelost tot het maximale maandbedrag dat men op grond van het inkomen kan betalen (beslagvrije voet!). 2. De gemeente is verplicht mee te werken aan verzoeken tot vermindering of afschrijving van de vordering op grond van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP). 3. Ondanks periodiek en langdurig onderzoek kan de woon- of verblijfplaats van de belanghebbende niet worden getraceerd (VOW = vertrokken onbekend waarheen). Voor een compleet overzicht verwijzen wij naar bijlage 2, tabel 2. Is er ruimte om de incassograad te verhogen? Onze beleidsvrijheid is beperkt. Door de regels van het beslagrecht houdt de belanghebbende recht op de beslagvrije voet van 90% van de bijstandsnorm. Het spreekwoord dat van een kale kip niet valt te plukken is hier van toepassing. Het is mogelijk om de aflossingsperiode langer dan de nu bepaalde termijn van vijf jaar te laten duren Wij hebben echter om goede redenen voor deze termijn gekozen. Naast praktische overwegingen (hoe lang wil je een vordering in je administratie hebben staan) speelt ook de gedachte mee iemand niet voor buitengewoon lange tijd met een vordering de confronteren. Er moet een moment zijn dat weer een nieuwe start kan worden gemaakt. Ook analogie met de WSNP speelt mee. Verder hanteren ook instellingen als UWV en SVB deze termijn evenals de meeste andere gemeenten in Nederland. De rechter beschouwt de termijn van vijf jaar als een toelaatbare invulling van de gemeentelijke beleidsruimte. Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid per 1-1-2013 Overigens worden we op korte termijn ingehaald door een nieuwe realiteit. Op 1 januari 2013 vervalt de gemeentelijke beleidsvrijheid in deze door de inwerkingtreding van de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZWwetgeving. Kortweg komt deze wet voor dit onderwerp op het volgende neer: • Teveel ontvangen uitkering als gevolg van niet nakomen van de inlichtingenplicht moet geheel worden terugbetaald ongeacht de hoogte.
5
Deze vordering moet worden verhoogd met een bestuurlijke boete ter hoogte van het benadelingsbedrag (de netto teveel/ten onrechte betaalde uitkering). Als er voor € 10.000 is gefraudeerd wordt de boete dus ook € 10.000; deze moet bij voorrang worden geïnd. • Bij recidive wordt de boete 150% van het benadelingsbedrag. • Onder voorwaarden is het mogelijk de beslagvije voet drie maanden buiten werking te stellen. • Kwijtschelding is pas mogelijk na tien jaar maximale aflossing. Wij zullen gehouden zijn deze wet uit te voeren. •
5. Mogelijkheden van uitbesteding Uit ons onderzoek (informatie van een adviseur van Stimulansz) blijkt dat er in den lande drie vormen van uitbesteden voorkomen. Het hele proces uitbesteden In deze vorm worden alle uitvoerende werkzaamheden vanaf het eerste onderzoek, tot de vaststelling van de vordering en de incasso uitbesteed. Dit komt vooral voor bij kleine gemeenten die deze taken overdragen aan een (naburige) grote(re) gemeente. Onderdelen van het proces uitbesteden Hierbij wordt gespecialiseerde onderzoekstaken uitbesteed. Als voorbeeld kan worden genoemd de gemeente Amsterdam die SV-land onderzoek laat doen naar alle debiteuren die met onbekende bestemming zijn vertrokken (VOW). Uitbesteden van het incassoproces Dit is de meest voorkomende wijze van uitbesteden. Er zijn grote commerciële bedrijven die diensten op dit gebied aanbieden, maar er zijn ook voorbeelden bekend waar een lokale of regionale deurwaarder wordt ingeschakeld. Meerwaarde inzet commercieel bedrijf Gelet op de inhoud van de motie concentreren wij ons op de derde mogelijkheid: de uitbesteding van het incassoproces. We hebben hierover gesproken met een medewerker van Cannock Chase, marktleider op dit gebied. Dit bedrijf heeft veel ervaring met incasso voor gemeenten. Men stelt in staat te zijn meer te incasseren dat de gemiddelde gemeente. Gaandeweg het gesprek bleek al snel dat Velsen op het punt van effectiviteit van de incasso bovengemiddeld scoort. Doorgaans halen gemeenten 30% van de uitstaande vorderingen binnen. Cannock Chase weet dat percentage te verhogen tot 50. De cijfers laten zien dat Velsen hier boven zit. Van het jaarlijks totaal aantal geboekte vorderingen van totaal plm. 9 ton (waar de fraudevorderingen een onderdeel van zijn), wordt ruim 60% geïnd. Uit het gesprek is de conclusie getrokken dat het inschakelen van een commercieel bedrijf voor het innen van (fraude)vorderingen voor Velsen weinig meerwaarde heeft. Ook zij zijn gehouden aan de regels van de beslagvrije voet. En feitelijk heeft de gemeente meer mogelijkheden, zoals het vereenvoudigd derden beslag en een beter zicht op verblijfplaats en inkomen door hulpmiddelen als GBA en Suwinet-inkijk. De kosten Met een in te schakelen bedrijf kunnen afspraken worden gemaakt op basis van ‘no cure no pay’. Maar een succesvolle incasso door een commerciële partij heeft wel
6
zijn prijs. Sinds 1 juli 2012 geldt hiervoor het Besluit buitenrechtelijke incassokosten. Een voorbeeld: een geïnde vordering van € 1000 kost € 328,50 inclusief btw. Staan daar verminderde uitvoeringskosten door de gemeente tegenover? Dat is maar betrekkelijk. Het proces tot en met de vaststelling van een vordering blijft taak van de gemeente. Als de invordering wordt uitbesteed, blijven er (administratieve) taken. 6. Samenvatting en conclusie -
-
De gemeente Velsen voert op het gebied van het vaststellen en het innen van bijstandsvorderingen in het algemeen en van vorderingen als gevolg van het niet (volledig) nakomen van de inlichtingenplicht in het bijzonder een stringent beleid en voert dat beleid ook uit. Uit het onderzoek blijkt dat Velsen bovengemiddeld scoort bij het invorderen van vastgestelde vorderingen. Inschakelen van een commerciële organisatie heeft geen meerwaarde.
7
Bijlage 1 Fraude onderzoeken 1. Aanleiding fraudeonderzoek Jaar 2009
2010
2011
2012 1e hj
Melding andere instantie Intern onderzoek Melding burger Anders Totaal
48 33 20 29 130
11 49 23 21 104
14 81 26 30 151
7 63 15 85
2. Type onderzochte fraude Jaar 2009
2010
2011
2012 1e hj
Witte inkomsten Zwarte inkomsten Vermogen Woonsituatie Partnerfraude Anders Totaal
23 15 40 21 16 15 130
16 11 7 33 19 18 104
24 13 6 43 40 25 151
1 10 0 53 13 8 85
3. Resultaat onderzoek Jaar
2009
2010
2011
2012 1e hj
Fraude aangetoond Fraude niet aangetoond Totaal
37 93 130
35 69 104
56 95 151
22 63 85
2011
2012 1e hj
4 41
0 17
4. Aangifte of maatregel bij aangetoonde fraude Jaar 2009 2010 Aangifte Maatregel
4 20
0 4
* Bij fraudebedrag > € 10.000 wordt aangifte gedaan. In andere gevallen wordt beoordeeld of een maatregel (= tijdelijke verlaging van de uitkering) moet worden opgelegd. Bestuurlijke boete opleggen is geen bevoegdheid.
8
Bijlage 2. Bedragen opgeboekte en geïnde fraudevorderingen Jaar
Saldo op 1-1
Opgeboekt Afgelost
Gecorrigeerd Buiten Saldo op invordering 31-12
2009
707.463
259.533
79.862
51.610
69.868
765.656
2010
765.656
28.625
44.619
36.942
44.740
667.978
2011
667.978
88.412
39.504
21.069
24.813
671.004
2012 5 mnd.
671.004
34.760
9.519
0
2.845
693.399
Toelichting De hoogte van de nieuw geboekte vorderingen kan, evenals dat van de aflossingen, sterk variëren. Eén grote fraudezaak kan het bedrag aanzienlijk verhogen. NB Door eigen controle en bestandskoppelingen in een vroegtijdig stadium en door de periodieke samenloopsignalen van het Inlichtingenbureau blijft het aantal grote vorderingen beperkt. Reden buiteninvordering Betalingsverplichitng voldaan Schuldsanering Afkoop Ontbreken aflossingscapaciteit Onbekende verblijfplaats Verblijf in het buitenland Overlijden Dringende reden Overige reden (verjaring) Kruimelbedrag TOTAAL
2009
2010
2011
2012
Totaal
Aantal
60.696,46 44.740,58 11.188,97 2.845,60 119.471,61
18
13.623,85
6
7.917,07
21.540,92 1.254,72 -
1.254,72
0,20
0,27
69.868,25 44.740,78 24.813,09
2.845,60
0,47
2
142.267,72
27
Toelichting De belangrijkste oorzaak voor buiten invorderingstellen is dus dat de belanghebbende aan zijn betalingsverplichting heeft voldaan. Dat wil zeggen dat hij vijf jaar het maximale bedrag heeft afgelost, rekening houdend met de beslagvrije voet. De gemeente is verplicht mee te werken aan schuldsaneringen ingevolge de WSNP.
9
1
