PALMOLIE Palmolie is de meest gebruikte plantaardige olie in de wereld en een belangrijke bron van vetten in onze voeding. Palmolie is een ingrediënt in margarines, koekjes en ijs, maar ook in non-food producten als lippenstift en zeep. In ongeveer 60% van alle samengestelde producten uit de supermarkt zit palmolie. Van alle plantaardige oliën die in de wereld worden geconsumeerd, is 32% palmolie. Palmolie levert energie en geeft structuur aan producten. In voedingsmiddelen vervult palmolie bovendien een belangrijke rol bij de smaak en de structuur.
FACTSHEET
o li e h o
Ms VO e
sen
u
de n drie w as e ge
De oliepalm groeit in een tropisch klimaat in gebieden rond de evenaar
natuurlijke oorsprong De oliepalm heeft van alle gewassen voor plantaardige olie de hoogste opbrengst per hectare
De vrucht
Hoge opbrengst
Palmolie wordt gewonnen uit de palmvrucht. De tropische vrucht is rood
Wanneer de palmbomen drie tot vier jaar oud zijn worden de vruchten
van kleur door het hoge gehalte aan bètacaroteen.
maandelijks geoogst. Bij een leeftijd van ongeveer 10 jaar, is de productie maximaal.
De grootte is vergelijkbaar met die van een forse olijf. Palmvruchten groeien in
Dit hoge productieniveau kan de oliepalm nog acht à tien jaar volhouden
trossen die wel 25 kg kunnen wegen. Elke palmvrucht bevat ongeveer
en dan neemt de opbrengst af. Op één hectare kunnen ongeveer
30 - 35% olie.
150 palmbomen staan. Doordat de palmbomen de bodem permanent bedekken, zijn landbouwgronden die voor palmolie worden gebruikt
Het vruchtvlees bevat veel antioxidanten en evenveel onverzadigde- als
beschermd tegen bodemerosie.
verzadigde vetzuren. De vrucht heeft een pit, waar palmpitolie van
Gemiddelde opbrengst per jaar
wordt gemaakt. Palmolie en palmpitolie verschillen aanzienlijk in vetzuursamenstelling, maar komen van dezelfde plant.
(ton olie per hectare)
Palmolie Raapzaadolie 0,80 Zonnebloemolie 0,69 Sojaolie 0,48 Bron: Oilworld 2014
3,61
functionaliteit
Veelzijdig ingrediënt Palmolie is een belangrijk ingrediënt in veel voedingsmiddelen en is van invloed op de voedingswaarde, de smaak, de textuur en het mondgevoel van veel producten die we dagelijks gebruiken. In levensmiddelen wordt palmolie bijna altijd gecombineerd met andere oliën en vetten. Samen bepalen ze de vetzuursamenstelling en functionaliteit van het
Binnen de Europese Unie is Nederland de grootste importeur van palmolie. Ongeveer 5% van de wereldproductie wordt in ons land verwerkt. Nederland importeert ongeveer 3 miljoen ton ruwe palmolie per jaar. Na import wordt de ruwe palmolie geraffineerd. Tijdens dit proces wordt de olie gezuiverd, ontkleurd en ontgeurd, en wordt de palmolie gescheiden in een vast (stearine) en een vloeibaar (olëine) deel.
eindproduct.
Palmolie is stabiel bij hoge temperaturen. Palmolie kan in uiteenlopende voedingsmiddelen worden gebruikt als drager van smaakstoffen en aroma’s.
Al deze eigenschappen maken palmolie een veel gebruikt ingrediënt in heel uiteenlopende producten: van margarines, koekjes, chocolade, ijs, drinkbouillon en sauzen, tot shampoo, lippenstift en kaarsen. Door de gunstige karakteristieken is palmolie lastig te vervangen door andere oliën, als smaak en structuur hetzelfde moeten blijven.
Door de gebalanceerde vetzuursamenstelling kan palmolie levensmiddelen een relatief vaste structuur geven, en er bijvoorbeeld voor zorgen dat een product luchtig, knapperig, stevig, of juist smeerbaar en smeuig is.
gezondheid Gemiddelde opbrengst per jaar (ton olie per hectare)
In voedingsmiddelen wordt palmolie bijna uitsluitend gebruikt in
Palmolie 3,61bevatten altijd combinatie met andere oliën. Producten met palmolie zowel onverzadigdeals verzadigde vetzuren. Raapzaadolie 0,80 De verhouding tussen
onverzadigde- en verzadigde vetzuren in een product is van invloed op
Zonnebloemolie 0,69 de gezondheid. Palmolie zelf bevat ongeveer evenveel verzadigde als Sojaolie 0,48 onverzadigde vetzuren; het meer vaste deel (stearine) bevat meer Bron: Oilworld 2014
verzadigde vetzuren en het meer vloeibare deel (oleïne) bevat meer onverzadigde vetzuren.
Vetzuursamenstelling palmproducten
Vetzuren en gezondheid Individuele vetzuren hebben een verschillend effect op de plasmaconcentraties van het totaalcholesterol, het LDL- en HDLcholesterol en daarmee op het risico op coronaire hartziekten. Voor de preventie van coronaire hartziekten is de vetzuursamenstelling van de voeding belangrijker dan de totale hoeveelheid vet. Onverzadigde vetzuren zijn gunstiger dan verzadigde vetzuren. Aangetoond is dat zij in vergelijking met verzadigde vetzuren helpen een normaal cholesterolgehalte in stand te houden, terwijl verzadigde vetzuren, in vergelijking met onverzadigde vetzuren, het cholesterolgehalte in het bloed verhogen.1 In Nederland ligt de gemiddeld inname van verzadigde
palmoleine
vetzuren tussen de 12 en 13en%. Hiermee ligt de consumptie iets boven
palmolie
het aanbevolen maximum van 10en%.2
palmstearine
De belangrijkste bronnen van verzadigde vetzuren in de Nederlandse
palmpitolie
voeding zijn kaas (19%), banket en zoetwaren (13%), vlees en Bron: DGF – 2012: Deutsche Gesellschaft fur Fettwissenschaft
verzadigde vetzuren enkelvoudig onverzadigde vetzuren meervoudig onverzadigde vetzuren
vleesbereidingen (12%) en melkproducten (11%)3. Er zijn geen aanwijzingen dat de consumptie van palmolie als onderdeel van een gebalanceerd dieet een relatie heeft met enig gezondheidsrisico.
Transvetzuren Mede dankzij het gebruik van palmolie in veel voedingsmiddelen is het aandeel transvetzuren in onze voeding de afgelopen twintig jaar drastisch naar beneden gebracht. Transvetzuren verhogen de kans op coronaire hartziekten, en komen gelukkig nauwelijks nog in de Nederlandse voeding voor. De gemiddelde inname van transvetzuren ligt inmiddels onder het door de Gezondheidsraad aanbevolen maximum (1 en%), waardoor de inname van transvetzuren in Nederland, mede dankzij palmolie, geen gezondheidsissue meer is.
Palmolie op het etiket Wanneer palmolie in een voedingsmiddel is gebruikt, moet dit sinds december 2014 op het etiket staan. Op grond van nieuwe Europese regels voor het etiketteren van voedingsmiddelen zijn fabrikanten verplicht om op het etiket aan te geven welke plantaardige olie in het product is gebruikt. Soms staat er bij vermeld ‘in wisselende verhoudingen’, omdat de oogst en de vetzuursamenstelling van de oliën kunnen verschillen per seizoen of per regio. Door te wisselen met de hoeveelheden van de verschillende oliesoorten zorgen fabrikanten ervoor dat het product een constante kwaliteit heeft.
duurzaamheid Groeiende vraag
RSPO
Als gevolg van de bevolkingsgroei en de toename van de welvaart in
Om de palmolieproductie wereldwijd duurzaam te maken is een
landen als China en India blijft de vraag naar palmolie sterk groeien. De
internationaal platform opgericht waarin maatschappelijke organisaties,
verwachting is dat de productie van palmolie tot 2020 met meer dan 25%
industrie en supermarktketens samenwerken.
groeit naar een mondiaal niveau van meer dan 68 miljoen ton. Dit platform heet de ‘Roundtable on Sustainable Palm Oil’ (RSPO). Met deze wereldwijde stijging van de vraag naar palmolie, stijgt ook het
De RSPO heeft criteria opgesteld die een goede zorg waarborgen
areaal aan landbouwgebieden waar palmbomen voor palmolie worden
voor mens, dier en milieu en die naast het sociale en ecologische
geteeld. In 2013 besloeg het totaal areaal palmolieplantages ongeveer 16
aspect ook rekening houden met economische aspecten. Het
miljoen hectare (Oil World, 2014).
Wereld Natuur Fonds, Oxfam Novib, Solidaridad, en diverse lokale maatschappelijke organisaties maken deel uit van dit platform en
Door de hoge opbrengst bij de teelt van palmolie is vervanging van
werken samen met de industrie. Zij werken aan het verbeteren van de
palmolie door andere oliën geen goede optie.
productieomstandigheden en het waarborgen van de verschillende handelsstromen. In 2014 werd hierdoor al 18% van de wereld
Het is belangrijk ervoor te zorgen dat de teelt en productie van palmolie
palmolieproductie duurzaam geproduceerd (RSPO). Producten die
op een duurzame manier plaatsvindt, met respect voor mens en milieu.
duurzame palmolie bevatten kunnen het Greenpalm logo of het RSPO trademark logo dragen.
In gebieden rond de evenaar – met name in Indonesië en Maleisië – worden oliepalmen zowel geteeld op grote plantages als door kleinschalige landbouwbedrijven.
10 grootste palmolie producerende landen
Ontwikkeling kleine boeren
Eind 2015: 100% duurzaam
Om alle palmolie duurzaam te maken is het belangrijk ook de
Om de Nederlandse palmolieketen te verduurzamen werd in
kleine boeren hierin mee te nemen. Kleine boeren in Zuid Oost
2010 de Task Force Duurzame Palmolie opgericht. De Task Force
Azië zijn verantwoordelijk voor ongeveer 30 tot 40 procent van
is een samenwerkingsverband van in Nederland gevestigde
de totale palmolieproductie. Hiermee is palmolie een belangrijke
brancheorganisaties. De leden van de Task Force hebben de ambitie
bron van inkomsten voor veel huishoudens en bevordert het de
om uiterlijk eind 2015 alle voor de Nederlandse markt verwerkte
sociaaleconomische ontwikkeling op het platteland. De RSPO ondersteunt
palmolie duurzaam in te kopen. Eind 2013 was 61% van de palmolie in
en stimuleert kleine boeren. Daarnaast werken verschillende
voedingsmiddelen duurzaam. Kijk voor meer informatie op
maatschappelijke organisaties in projecten aan de verduurzaming van
www.taskforceduurzamepalmolie.nl.
kleinschalige landbouwbedrijven.
BRONNEN 1) Gezondheidsraad, Richtlijnen Gezonde voeding, 2006 2) Van Rossem et al, Dutch National Food Consumption Survey, 2007-2010 3) Temme E.H.M., Westenbrink S., I. et al (2013) Natrium en verzadigd vet in beeld, veranderingen in de samenstelling van voedingsmiddelen in 2012. RIVM report 350022002.
Ga voor meer informatie over oliën en vetten naar www.vettefeiten.nl MVO - de ketenorganisatie voor oliën en vetten Louis Braillelaan 80 2719 EK Zoetermeer +31 79 363 43 50
[email protected] www.mvo.nl
