Nationaal verkeerskundecongres 2015 De WegWijzer, Een tool voor het breder kijken naar snelheidsproblematiek
Jaro Donker BBE Royal HaskoningDHV Jan-Albert de Leur M.Sc. Gemeente Heerhugowaard Geertje Hegeman PhD, M.Sc. Royal HaskoningDHV
Samenvatting Een tool die ondersteuning biedt in het proces rondom snelheidsremmende maatregelen, daarvan is de haalbaarheid onderzocht. De tool faciliteert de interactie tussen inwoners met klachten en gemeente ambtenaren. Enerzijds lokt de tool de dialoog uit tussen deze twee partijen en anderzijds biedt het ondersteuning en inspiratie. Interactie, dialoog en inspiratie zijn de uitgangspunten voor het eerste prototype van de tool “de WegWijzer”: Een geautomatiseerd programma dat een indicatie geeft van de gevoeligheid van een situatie voor snelheidsoverschrijding en van mogelijke snelheidsremmende maatregelen. Door middel van de uitslag en de bijbehorende factsheets van mogelijke maatregelen, kan de eerder genoemde dialoog worden ondersteund. Deze tool is ontwikkeld in samenwerking en medewerking van verschillende organisaties (gemeenten, politie, CROW, SWOV, hogescholen en Royal HaskoningDHV), waardoor vanuit verschillende invalshoeken is meegedacht. De WegWijzer is op dit moment een werkende, openbare bètaversie en een praktijkproef is in ontwikkeling. Trefwoorden Tool, snelheid, klachten, maatregelen, gemeente
1. Inleiding Snelheid is een veelbesproken kwestie in het verkeer. Te hard rijden, of harder rijden dan het overige verkeer, vergroot de kans op een ongeval en de ernst hiervan. Het is één van de centrale problemen voor de verkeersveiligheid1. Bij snelheidsproblematiek is de vraag wat hieraan ten grondslag ligt en wat een geschikte maatregel kan zijn. Er zijn verschillende manieren om de snelheid omlaag te brengen. Creatieve oplossingen worden echter nog weinig gekozen en veel gemeenten kiezen voor traditionele snelheidsremmende maatregelen zoals plateaus en drempels2. Snelheidsremmende maatregelen kunnen de afwikkeling van het verkeer belemmeren en leiden tot ergernis en aantasting van de leefbaarheid3. Een andere optie is handhaving, maar dit is over het algemeen duur en het effect vaak tijdelijk. Ook pakt handhaving de oorzaak van het probleem niet aan4. Snelheid is uiteindelijk een gedragskwestie. Maatregelen om gedrag te beïnvloeden kunnen onder drie E`s worden geschaard. Deze staan voor Engineering (infrastructuur), Education (educatie) en Enforcement (handhaving). De kunst van het beïnvloeden van verkeersgedrag is het vinden van de beste combinatie van deze E`s. Binnen een integrale aanpak van deze drie E`s is voor snelheidsgedrag Engineering onontbeerlijk5. Dit is een infrastructuur die passend is bij de situatie en begrijpelijk voor alle weggebruikers. Elke situatie vereist maatwerk. De vraag is of het mogelijk is om door middel van een tool ondersteuning te bieden in een situatie waar te hard wordt gereden en/of klachten bestaan. Hiervoor is een verkennend onderzoek uitgevoerd. Omdat mede-auteur Jan-Albert de Leur, werkzaam bij de gemeente Heerhugowaard als eens eerder een tool heeft ontwikkeld in het verkeerskundige domein (keuzeschema voor de aanleg van zebrapaden6) kwamen wij in contact over dit onderwerp. De gemeente Heerhugowaard worstelt al enige tijd met het onderwerp snelheid: aan de ene kant wil de gemeente gevaarlijk snelheidsgedrag aanpakken en daarmee de verkeersveiligheid verbeteren, anderzijds is met name de wildgroei aan drempels in de stad diverse weggebruikers een doorn in het oog. Dat betekent dat de gemeente minder verkeersdrempels wil aanleggen in de stad en met name de reflex van de menig verkeerskundige om direct naar de drempel als middel te grijpen om de snelheidsoverlast tegen te gaan. Met name in de dialoog met inwoners ontbreekt een goede methode om inzicht te verschaffen in de verschillende mogelijkheden die er zijn om de snelheid te beïnvloeden. Dit is voldoende aanleiding om aansluiting te zoeken bij dit onderzoek.
1
SWOV (2012). SWOV-Factsheet De relatie tussen snelheid en ongevallen. Leidschendam: SWOV Van Schagen, I. (2007). Snelheid en snelheidsbeheersing. Leidschendam: SWOV
2
Kranenburg, A., Steenart, C. (2004). Logischer 30 km-gebieden SWOV (2003, oktober). Signalen. Waar staat het rijk nu met verkeersveiligheid? , p. 5. Infopunt Duurzaam Veilig Verkeer. (2000). Duurzaam veilige inrichting van wegen binnen de bebouwde kom. Ede: CROW. Infopunt Duurzaam Veilig Verkeer. (2003). Traverse: Doorgaande wegen binnen de bebouwde kom. Ede: CROW. 4 Goldenbeld, C., et al. (2010). Verkeershandhaving in ontwikkeling. Leidschendam: SWOV. 3
5
6
CROW. (2008). Handboek verkeersveiligheid. Ede: CROW. Wildervanck, C. (2004, juni). Streven naar veiliger verkeersgedrag. Fietsverkeer, pp. 24-28.
De Leur & Wildenburg (2011) Wanneer wel een zebra, wanneer niet? nieuw kader voor oversteekvoorzieningen binnen de bebouwde kom
2. Doel- en vraagstelling De doel- en vraagstelling voor dit onderzoek zijn als volgt geformuleerd: Doelstelling De haalbaarheid en vorm bepalen van een tool die kan ondersteunen in de keuze van maatregelen in situaties waar te hard wordt gereden en/of klachten bestaan. Centrale vraag Op welke manier kan met een tool ondersteuning geboden worden in de besluitvorming van maatregelen in situaties waar te hard wordt gereden en/of klachten bestaan?
3. Leeswijzer Deze bijdrage aan het Nationaal Verkeerskunde Congres betreft een ingekorte en geüpdatete versie van een origineel onderzoeksverslag. Deze bijdrage is bepekt tot de antwoorden op de verschillende deelvragen, de conclusies en de beantwoording van de centrale vraag uit het onderzoek. Afgesloten wordt met een omschrijving van het prototype wat inmiddels online te vinden is. Als werktitel voor deze tool is de naam “WegWijzer” gebruikt.
4. Onderzoeksvragen Om de centrale vraag te beantwoorden, zijn vier onderwerpen onderzocht. Dit zijn de potentiële gebruiker, wat al bestaat aan tools, welke inhoud nodig is en hoe de tool het beste kan werken. Per onderwerp zijn deelvragen geformuleerd. Doelgroep Allereerst is het belangrijk om in kaart te brengen hoe het besluitvormingsproces rondom snelheidsremmende maatregelen er nu uit ziet en wie daarmee de potentiële gebruikers van deze tool zijn. Het is daarbij belangrijk wat de wensen en eisen van deze doelgroep zijn. Daarnaast is onderzocht welke input de doelgroep kan leveren in de tool om daarmee geen onrealistische gegevens te vragen. Verder is het belangrijk om te onderzoeken in hoeverre behoefte is aan een ondersteunende tool. Hoe is het huidige besluitvormingsproces rondom snelheidsremmende maatregelen? Wie zijn potentiële gebruikers van de tool? Welke wensen en eisen hebben deze gebruikers? Welke data hebben deze gebruikers ter beschikking? In hoeverre is er behoefte aan een dergelijke tool? Bestaande methodes Het idee van een tool om ondersteuning te bieden in een proces is niet nieuw. Daarom is gekeken naar vergelijkbare en relevante methodes. Hiervan is een overzicht gevormd waaruit leerpunten gehaald zijn. Welke eerdere evaluatiemethodes en tools zijn relevant voor dit onderzoek? Wat zijn hier belangrijke leerpunten van? Inhoud Voor een goede beantwoording van de vraag hoe de inhoud van de tool vorm moet krijgen, is deze opgedeeld in kenmerken van snelheidsproblematiek en snelheid reducerende maatregelen. Na een inventarisatie is een shortlist ontstaan van de verschillende items die positieve of negatieve invloed kunnen hebben in een situatie en van verschillende maatregelen. Daarna is het mogelijk om na te gaan of deze items een weging of waarde gegeven konden worden. Welke items zijn relevant voor het toetsen van een wegsituatie i.v.m. snelheidsgedrag? Welke infrastructurele snelheidsremmende maatregelen bestaan er? Welke weging of waarde moeten deze items en maatregelen krijgen?
Applicatie Na het inventariseren en analyseren van bestaande methodes is de structuur van de tool onderzocht. De tool moet makkelijk gebruikt kunnen worden en een bruikbaar antwoord bieden aan elke gebruiker. Op welke wijze kan de inhoud van de tool worden gestructureerd? Welke strategie sluit het beste aan bij de doelgroep? Wat is een voor de doelgroep toegankelijke en gebruikersvriendelijke vorm? Hoe specifiek, betrouwbaar en valide is de output? Onderzoeksmodel In figuur 1 is de samenhang van de zojuist beschreven onderzoeksvragen schematisch weergegeven.
Figuur 1. Onderzoeksmethode per onderwerp
5. Onderzoeksmethodes Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen zijn verschillende methodes gebruikt. Deze methodes zijn hier verder uitgelicht. Figuur 2 laat de gebruikte methode per onderwerp zien. Onderwerp Doelgroep Bestaande methodes Inhoud Applicatie
Onderzoeksmethode Deskresearch, interviews, focusgroep, expert judgement Deskresearch Deskresearch, focusgroep, interviews, expert judgement, expertsessie Deskresearch, interviews, expert judgement Figuur 2. Onderzoeksmethode per onderwerp
Deskresearch Met deskresearch is vooral het bestuderen van eerdere onderzoeken, bestaande richtlijnen en (praktijk)voorbeelden bedoeld. Hieruit zijn relevante data of conclusies gehaald. Deze werkwijze is voor alle onderzoeksvragen van belang. Interviews Op de deelvragen waar vanuit de literatuur onvoldoende antwoord te vinden is, zijn interviews met experts gehouden. Met interviews kan dieper en kwalitatiever worden ingegaan op het onderwerp. Interviews zijn gehouden met verkeerskundigen van gemeenten (Utrecht en Amersfoort), experts van Royal HaskoningDHV en experts van de NHTV. Daarnaast is de bedenker van het keuzeschema voor
de aanleg van zebrapaden (De Leur) geïnterviewd vanuit de ervaring met het opstellen van deze tool. Tot slot is gesproken met een senior researcher bij de SWOV vanuit de ervaring met het onderzoeken van tools en omgevingskenmerken. Focusgroep Een focusgroep leent zich goed voor gezamenlijk nadenken over een bepaald onderwerp. Voor deze bijeenkomst is zoveel mogelijk expertise van buitenaf bij betrokken. Aanwezig waren verkeersexperts van de gemeenten Zwolle, Leusden en Heerhugowaard, de Politie Eenheid Rotterdam, het CROW, Hogeschool NHL, Hogeschool Windesheim en Royal HaskoningDHV. In deze focusgroep is gebruik gemaakt van een digitale manier van antwoorden via de smartphone of computer. Met deze methode kon iedereen anoniem en zonder beïnvloeding zijn eigen antwoord geven voor de gezamenlijke discussie hierover. Expert judgement Om binnen relatief korte tijd op een laagdrempelige wijze een grotere groep personen aan te spreken, is een online vragenlijst een geschikt middel. Hiermee is op een kwantitatieve wijze bij experts op verkeersgebied antwoord gezocht op vragen zoals de weging die items moeten krijgen of de wensen die men aan een tool stelt. De vragenlijst is ingevuld door 96 experts. Deze respons kwam voor 66% uit de advieswereld, voor 28% vanuit de overheid en voor 6% uit het onderwijs. Expert sessie Een expertsessie is een goede mogelijkheid om een beeld te vormen van vakinhoudelijke kennis, zoals kosten van maatregelen en aandachtspunten van verschillende onderwerpen. Hieraan hebben een aantal experts op het gebied van richtlijnen, infrastructuur en kostenraming binnen Royal HaskoningDHV deelgenomen. Afbakening Om een goed beeld te kunnen vormen van de haalbaarheid en mogelijke vorm van deze tool, is het belangrijk om het onderzoeksgebied goed af te bakenen. Daarom zijn een aantal kaders gesteld waarop dit onderzoek voornamelijk gericht is, namelijk: Infrastructurele, snelheidsremmende maatregelen Situaties op wegvakken7 binnen de bebouwde kom Gebruik binnen Nederlandse gemeenten Wegen waar de snelheidslimiet 50 km/u of lager is Deze kaders zijn gekozen vanwege het onderwerp en de tijdspanne van het onderzoek. Op wegen binnen de bebouwde kom zijn relatief veel klachten over snelheid. Ook speelt op deze wegen beleving een belangrijke rol en zijn snelheidsremmende maatregelen vaak gewenst door burgers, maar niet altijd nodig of wenselijk. Hierbij speelt de dialoog een belangrijke rol. Overigens kan de Wegwijzer makkelijk worden uitgebreid naar andere onderwerpen en andere wegtypen.
7
Een wegvak is in dit geval gedefinieerd als een gedeelte van een weg, gelegen tussen twee kruispunten of aansluitingen
6. Resultaten doelgroep De doelgroep, ofwel de potentiële gebruikers, zijn kenmerkend voor de vormgeving van een tool. Daarom is hier als eerste aandacht aan besteed. De geformuleerde deelvragen zijn hierna beantwoord. Huidige besluitvorming Tijdens de verschillende gesprekken is duidelijk geworden dat het proces en de besluitvorming rondom snelheidsremmende maatregelen kan verschillen per gemeente. Over het algemeen is de toepassing van snelheidsremmende maatregelen voornamelijk vraaggestuurd. Potentiële gebruikers De belangrijkste gebruikers voor de WegWijzer zijn voornamelijk gemeentelijke verkeerskundige ambtenaren en inwoners en vooral in verband met woonomgevingen. Het verschilt per stad en wijk wat de snelheidsbeleving en verwachting is. De mogelijkheid bestaat ook dat de oorzaak van een klacht niet verkeersgerelateerd is. Het niveau van ervaring, kennis en specialisme van gemeentelijke verkeerskundigen verschilt per gemeente. Figuur 3 geeft een overzicht van de potentiële gebruiker van de tool.
Figuur 3. Kenmerken van potentiële gebruikers van de WegWijzer
Wensen en eisen In het algemeen moet een dergelijke tool praktisch en eenvoudig zijn en direct te gebruiken. De invoer moet niet te specifiek zijn, maar output juist wel. Eenvoud van gebruik, een specifiek antwoord en overzicht van proces zijn alle drie belangrijke aspecten van een tool. Het kan per gebruiker wel sterk verschillen wat men het meest belangrijk vindt. Als een antwoord van de tool goed onderbouwd is, kan het als argument in de politieke besluitvorming worden gebruikt. Beschikbare data Sommige gemeenten investeren goed in het verzamelen van objectieve en subjectieve data, anderen minder. Voor de woonstraten waar snelheidsproblematiek speelt zijn meestal geen intensiteits- en snelheidsgegevens beschikbaar. Als data aanwezig is, is het niet altijd zeker of deze beschikbaar en bruikbaar is. Veel gemeenten laten pas een meting uitvoeren bij een directe noodzaak. Deze metingen worden meestal door een externe partij uitgevoerd en zijn vaak duur. Er is een mogelijkheid dat inwoners ingezet worden om data te verzamelen (bijvoorbeeld door ze in te zetten om een telling uit te voeren). De verwachting is wel dat inwoners de snelheid over het algemeen te hoog inschatten. Behoefte Verkeerskundigen maken veel gebruik van tools of modellen, zoals voor het bepalen van verkeerslichtenregelingen en voor het afwegen van de aanleg van een zebra. De WegWijzer is een aanvulling op het aanbod van bestaande tools. De WegWijzer kan goed gebruikt worden in het kader van burgerparticipatie en om het gesprek met inwoners aan te gaan. Het programma moet dan wel overzichtelijk zijn. De tool is ook bedoeld voor inwoners, waarvoor het wenselijk is dat de tool openbaar beschikbaar is. Inwoners zullen de tool naar verwachting opzoeken en onderling verspreiden.
7. Resultaten bestaande methodes Er bestaan al meerdere verkeerskundige tools, voor dit onderzoek is het daarom belangrijk om daar een goed beeld van te vormen. De geformuleerde deelvragen zijn hierna beantwoord. Relevante voorbeeldprojecten Vanwege de afbakening van dit onderzoek is alleen gekeken naar bestaande methodes die gericht zijn op zoveel mogelijk van de onderstaande kenmerken: wegvakniveau snelheid binnen de bebouwde kom objectieve data wegkenmerken Ook is alleen gekeken naar methodes die zodanig openbaar of bekend zijn, dat hun werking te analyseren is. In totaal zijn ongeveer 35 methodes inhoudelijk bekeken, daarvan zijn de 10 meest relevante voorbeelden gekozen om dieper op in te gaan. Twee voorbeelden8 zijn afgebeeld in figuur 4.
Figuur 4. Links een voorbeeld van een geautomatiseerde tool (Duurzaam Veilig-meter) en rechts een voorbeeld van een statische tool (Wel of geen zebra)
Leerpunten Uit het onderzoek blijkt dat dit soort tools in te delen zijn in statische en geautomatiseerde tools. Met geautomatiseerd worden digitale tools bedoeld die dynamisch van aard zijn. Met statische tools worden de schematische tools bedoeld die op papier geprint kunnen worden. Er is een groot verschil in schaalen abstractieniveau van de bekeken voorbeelden. Ongeacht dit is er wel is een balans tussen de mate van complexiteit van input en output. Bij veel bestaande tools wordt duidelijk aangegeven dat ze slechts ondersteuning bieden in keuzevorming. Veel tools zijn doorontwikkeld en/of geadopteerd door andere partijen en organisaties. Er is geen bestaande tool gevonden die vergelijkbaar is met het concept van de WegWijzer.
8. Resultaten inhoud Om de WegWijzer inhoud te geven, is een inventarisatie gedaan van kenmerken en maatregelen die invloed hebben op snelheid en welke rol deze kunnen spelen in de tool. De geformuleerde deelvragen zijn hierna beantwoord. Toetsen van een wegsituatie Uit alle bronnen bleek dat het hele wegbeeld moet bijdragen aan de naleving van de maximum snelheid. Het doel, de functie en de uitstraling van de weg moeten met elkaar in balans zijn. Het is moeilijk om één duidelijke oorzaak te noemen voor snelheidsgedrag. Er moet naar het geheel worden gekeken, dit is meer dan de som van losse kenmerken. Veel onderzoeken zijn te vinden over zaken die 8
Rechts: Houwing, S. (2003). Praktijktest van de DV-meter. Leidschendam: SWOV Links: CROW (2014). Lopen loont. Ede: CROW.
snelheidsgedrag beïnvloeden. Sommige van deze zaken zijn echter dynamisch en/of onmogelijk om in een tool te zetten. Een voorbeeld is de mate van verlichting op een weg. Een selectie is gemaakt die voldoende is voor het opzetten van een werkend prototype. Deze selectie van omgevingsfactoren en wegkenmerken is niet uitsluitend en kan nog verder uitgebreid worden. Figuur 5 geeft de selectie weer. Snelheidsremmende maatregelen Er zijn verschillende maatregelen bekend die een snelheidsremmende werking hebben. Soms zit de beste oplossing echter niet in een verkeerskundige, maar in een sociale of communicatieve maatregel. Maatregelen kunnen ineffectief zijn, of zelfs negatief uitpakken in sommige situaties. Denk hierbij aan het aanleggen van een fietsstraat in een situatie waar veel autoverkeer rijdt, maar nauwelijks fietsers. Net als bij de omgevingsfactoren en wegkenmerken is het mogelijk een selectie van maatregelen te maken die voldoende is voor het opzetten van een werkend prototype. Ook deze selectie is niet uitsluitend en kan nog verder uitgebreid worden. Aan de maatregelen is een kostenindicatie gekoppeld en een mogelijke relatie met omgevingsfactoren en wegkenmerken. Deze selectie is ook in figuur 5 te zien. Weging Er is nog weinig bekend over het relatieve belang ten opzichte van verschillende omgevingsfactoren, wegkenmerken en maatregelen en de interactie ertussen. Het is moeilijk om de effecten van de geselecteerde items met elkaar te vergelijken. Desondanks is via een expert judgement een globale weging gegeven van hun effect. Deze weging is echter te zwak en niet bruikbaar voor de tool.
Figuur 5. Van boven naar beneden: omgevingsfactoren en wegkenmerken met een snelheidsverhogend effect, omgevingsfactoren en wegkenmerken met een snelheidsverlagend effect en snelheidsremmende maatregelen.
9. Resultaten applicatie Een tool is pas nuttig als deze ook goed gebuikt kan worden en aantrekkelijk is. Daarom is gekeken naar de mogelijkheden hierin. De geformuleerde deelvragen zijn hierna beantwoord. Structurering Eerder is geconstateerd dat een tool als statisch of geautomatiseerd is uit te voeren. Beiden hebben hun voor- en nadelen (fig. 6). Met het doel en de doelgroep van de WegWijzer in gedachten, is een geautomatiseerde vorm het meest geschikt.
Figuur 6. voor- en nadelen van statische en geautomatiseerde tools
Strategie Een goede relatie tussen de betrokken partijen is belangrijk als het gaat om een situatie met snelheidsklachten. Men moet niet alleen aandacht besteden aan het proces en het resultaat, maar ook aan de oorzaak van het probleem en de herkomst van ideeën (Theory U9, fig. 7 links). Een “probleem” kan dan veel beter gezien worden als een kans voor verbetering (Omdenken10, fig. 7 rechts). Door middel van omkeren, collaboreren en ontregelen, kunnen nieuwe interessante mogelijkheden ontstaan. Een korte termijn oplossing kan op de lange termijn juist een vicieuze cirkel blijken.
Figuur 7. Links; de Theory U. Rechts; Omdenken, het verschil tussen Ja-maar en Ja-en
Toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid Een applicatie moet voorzien in gewin, gemak en genot. De mate waarin hieraan belang wordt gegeven, kan per gebruiker verschillen. Er zijn verschillende algemene richtlijnen die kunnen bijdragen aan een goede gebruikersinterface. Output Een eenvoudige input heeft ook een eenvoudige output. Een eenvoudig, of algemeen antwoord, kan wel concreet zijn en is voor dit doel ook beter geschikt. Hoe wordt omgegaan met het antwoord is afhankelijk van de gebruiker, gezond verstand is altijd een vereiste. Het is belangrijk om de invoer van de gebruiker terug te reflecteren bij het antwoord. Een indicatie is naar verwachting de enige optie en het moet ook duidelijk zijn dat het een indicatie is. Factsheets zijn voor de WegWijzer een geschikte vorm voor de output. 9
De Roode, R. (2010). Leren met behulp van de U-theory. Slow Management, maart 2010, 30-32. Gunster, B. (n.d.). Omdenken, hoe je van een probleem een mogelijkheid maakt. Utrecht: Ja-maar.
10
10. Conclusies haalbaarheid “For every complex problem there is an answer that is clear, simple, and wrong.” H.L. Mencken 1880 - 1956 Het onderwerp van dit onderzoek is of het mogelijk is een tool te maken die advies kan geven over infrastructurele maatregelen in een probleemsituatie. Het bleek echter al snel een onrealistische opgave te zijn om door middel van een simpele tool een concreet advies te geven over de beste oplossing in een willekeurige situatie. Waar wel een interessante rol bleek te bestaan, is in de interactie tussen de gemeentelijke organisatie en inwoners van een gemeente (fig. 8).
Figuur 8. De beste rol voor de WegWijzer
De centrale vraag van dit onderzoek is; op welke manier kan met een tool ondersteuning geboden worden in de besluitvorming van maatregelen in situaties waar te hard wordt gereden? Het antwoord is: door middel van het ondersteunen van het proces waarmee men gezamenlijk in een probleemsituatie kan nadenken over de juiste oplossing. De WegWijzer moet (en kan ook) geen tool zijn die de enige juiste oplossing geeft, maar wel een tool die dialoog stimuleert en inspiratie geeft. Op deze manier kan de WegWijzer het beste gebruikt worden door zowel gemeentelijke ambtenaren als inwoners. Deze kunnen daarmee samen de situatie beoordelen en ontdekken wat de juiste oplossing is. Het antwoord van de tool moet dus niet leidend zijn voor de oplossing, maar de situatie zelf. Dit is een interessant en haalbaar concept gebleken. De rol die de WegWijzer op deze manier kan spelen, is weergegeven in figuur 9. Dit schema is gebaseerd op de participatieladder en laat zien dat de WegWijzer het meest effectief is in de samenwerking tussen gemeente en inwoners. Deze samenwerking kan op verschillende niveaus plaatsvinden.
Figuur 9. De rol van de WegWijzer in de participatieladder
11. Conclusies vorm De doelstelling van dit onderzoek was om de haalbaarheid en vorm te onderzoeken. De haalbaarheid is in het vorige deel al besproken. Hier wordt verder ingegaan op de vorm van de WegWijzer. Het is belangrijk dat gebruikers de tool gebruiken om te ontdekken wat de verschillen en/of overeenkomsten zijn van de output die zij hieruit krijgen. Hiermee worden verschillende onderwerpen bespreekbaar gemaakt, zoals intensiteiten, kosten, mogelijke (negatieve) effecten en meer. De door de tool gesuggereerde maatregelen mogen nooit zonder na te denken worden toegepast. Om dit te voorkomen mag het antwoord niet zodanig concreet zijn dat dit voor de hand ligt. Het uitgangspunt moet zijn om de gebruiker zoveel mogelijk bruikbare, algemene informatie te bieden en aan te sporen tot dialoog met alle betrokken partijen. Maatregelen worden gerangschikt aan de hand van de invoer van de gebruiker. Wanneer de invoer een situatie schetst waarin een bepaalde maatregel effectief kan zijn, komt deze verder bovenaan de lijst te staan. Mogelijk minder effectieve of onbruikbare maatregelen komen onderaan de lijst te staan. Omdat de WegWijzer door zowel verkeerskundigen als inwoners of andere betrokkenen gebruikt moet kunnen worden, is het belangrijk om de tool niet te laagdrempelig en ook niet te complex vorm te geven. Gezien de inhoud die in deze tool gebruikt wordt, is het de beste manier om van de WegWijzer een geautomatiseerde tool te maken. Deze kan dan aangeboden worden via een website, waarmee het beheer en aanpassen van de tool eenvoudig blijft. In het kader van informatievoorziening en bewustwording, moeten alle, of in ieder geval meerdere, maatregelen getoond worden in de output. Hierin wordt prioritering aangebracht worden op basis van ingevoerde kenmerken. Een punt van aandacht is het duidelijk terug reflecteren van de input van de gebruiker. Omdat een groot gedeelte van de kracht van deze tool in de dialoog tussen de betrokken partijen zit, moet de output van verschillende gebruikers eenvoudig met elkaar vergeleken kunnen worden. Daarom is het nodig om de reflectie van de input, de selectie van maatregelen en de gevoeligheid van een situatie uit te printen mee te nemen naar een gesprek. De WegWijzer kan ook ingevuld worden tijdens een gesprek tussen verschillende belanghebbenden. Informatie over de maatregelen kan het beste in de vorm van factsheets worden aangeboden om daarmee zoveel mogelijk informatie te bieden op een zo vrijblijvend mogelijke manier (fig. 10). Deze kunnen ook tijdens een gesprek besproken worden. Figuur 10. Een voorbeeld van een factsheet van een snelheidsremmende maatregel
12. Prototype Na afronding van het onderzoek is een bètaversie van de WegWijzer gemaakt (fig. 11 en 12). Dit is gedaan aan de hand van de conclusies en aanbevelingen in het onderzoek. Deze bètaversie is online te vinden via: https://royalhaskoningdhv.box.com/wegwijzer of http://tinyurl.com/rhdhvwegwijzer. Dit prototype is gebouwd in Excel en heeft gelimiteerde functionaliteit. Op dit moment worden stappen ondernomen om een praktijkproef op te zetten. Aan de hand van de ervaringen van deze praktijkproef wordt de tool verder ontwikkeld naar een volledig functionerende web based application. Een mogelijk toe te voegen functionaliteit is dataverzameling. Hiermee wordt het bijvoorbeeld mogelijk om een online database te maken waarin klachten omtrent snelheid worden geïnventariseerd. Een andere mogelijkheid is het uibreiden van het aandachtsgebied naar aangrenzende onderwerpen zoals oversteekbaarheid, geluidsoverlast en subjectieve verkeersveiligheid. Na een eerste beoordeling van het prototype door de gemeente Heerhugowaard is de Wegwijzer kansrijk geacht om een rol te spelen in de dialoog tussen gemeente, inwoners en belangengroepen.
13. Gebruik Het programma werkt op een eenvoudige wijze. Gezien het doel is dit ook de kracht van de tool. Men start met het invullen van kenmerken van de situatie. Als eerste is dit de maximum snelheid en de daadwerkelijke snelheid. Dit laatste kan zowel uit een meting als uit een gevoelsbasis gedaan worden. Daarna volgen verscheidene kenmerken die aanwezig kunnen zijn in een situatie binnen de bebouwde kom. Voorbeelden hiervan zijn de aanwezigheid van bomen langs de weg, scholen en/of geparkeerde voertuigen. De output van de tool bestaat uit de terugkoppeling van de input samen met een “rapportcijfer” van de situatie en een indicatie van mogelijk interessante oplossingen. De terugkoppeling van input moet zorgen voor het prikkelen en sturen van de dialoog. De pagina met mogelijk interessante oplossingen dient ter inspiratie van mogelijke (alternatieve) oplossingen en biedt informatie hierover (toepasbaarheid, kosten, mogelijk negatieve effecten). Het is de bedoeling dat zowel de terugkoppelings- als de maatregelenpagina door alle betrokken partijen ingevuld wordt en de uitslag (via een printje) meegenomen word naar een gesprek. Het is ook mogelijk dat verschillende partijen gezamenlijk de tool invullen en gaandeweg bespreken wat men daarbij tegenkomt.
Figuur 11. Screenshot van de terugkoppelingspagina van de WegWijzer bètaversie
Figuur 12. Screenshot van de maatregelenpagina van de WegWijzer bètaversie
