Nationaal verkeerskundecongres 2015 Transitie Verkeer&Mobiliteit Bijdragen aan een verbonden vakgebied
Mike Bérénos (AVB Mobiliteit&Onderwijs) (Voorzitter Transitieteam Verkeer&Mobiliteit)
Samenvatting Het centrale probleem is de versnippering van kennis en kennissen binnen het brede vakgebied. Dat, en andere problemen heeft een enquête onder 350 (respons van breed palet van) vakprofessionals aangetoond. De centrale oplossing is het verbinden van vakkennissen om deze versnippering tegen te gaan. Dit artikel bouwt op persoonlijke titel verder op deze transitie. Een aantal uitdagende suggesties wordt gegeven om het brede vakgebied beter te profileren, te positioneren en vooral toekomstbestendig te maken cq te houden. Daarover kan gediscussieerd worden. De focus in dit paper is daarbij vooralsnog op het onderwijs. De vragen: a. Hoe komen we tot een verbonden vakgebied cq kunnen we versnippering tegengaan? b. Hoe brengen we eenheid en diversiteit in het onderwijsveld? Het Transitieteam heeft haar activiteiten en doelen beschreven in het Positionpaper 1.0. Heeft u aanvullingen, opmerkingen, of wilt u specifiek meedenken over bovenstaande vragen? Breng uw mening in en mail naar
[email protected]. Trefwoorden Verkeer, Mobiliteit, Transitie, Onderwijs
1
INHOUD 1. Aanleiding………………………………………………………………….…………..
Pg. 3
2. De transitie, een stukje historie en een Plan van Aanpak………………….…….
Pg. 3
3. Een uitwerking / wat in gang te zetten voor een denktank onderwijs?…..………
Pg. 6
4. Tot Slot………………………………………………………………………………….
Pg. 7
Bronnen……………………………………………………………………………………
Pg. 8
2
1. Aanleiding In april 2012 verscheen het artikel in het blad Verkeerskunde “Samen kleur geven aan verkeerskunde” (bron 1). Dat was de aanleiding voor een eerste debat over het vak in maart 2013. Daar bleek dat er veel meer met het vakgebied gedaan kan worden en de verkeerskundige vakprofessional onterecht zichzelf te vaak in een achtergrondpositie manoeuvreert. Latere vakdebatten brachten aan het licht dat in een sterk veranderende samenleving, ook het vakgebied mee moet veranderen. Er gebeurt momenteel zoveel in onze samenleving. Niet alleen technologisch, maar ook sociaal, economisch en maatschappelijk. En omdat mobiliteit heel veel met deze sectoren te maken heeft moet het vakgebied ook mee veranderen. Het in september 2013 opgerichte Transitieteam Verkeer&Mobiliteit heeft deze uitdaging opgepakt en sinds 2013 al behoorlijk wat denkwerk verzet, dat ook geresulteerd heeft in een aantal belangrijke acties, neergelegd in een idem aantal documenten. Het Transitieteam heeft in een onderzoek in mei 2014 een en ander met betrekking tot de problematiek ook onderbouwd bevestigd (bron 2). Gesteld kan worden dat het centrale probleem de versnippering van vakkennis en vakkennissen is. De uitdaging (doel) is dan ook om deze versnippering tegen te gaan. Het Transitieteam Verkeer&Mobiliteit heeft vervolgens gedreven en enthousiast deze uitdaging opgepakt om zodoende van het vakgebied een flamboyant (vooral naar middelbare scholieren toe) en gezaghebbend vakgebied te maken. Dit paper vertelt een en ander hierover, stand van zaken en wat ideeën over hoe verder. In hoofdstuk 2 wordt een schets gegeven van het initiatief tot transitie en wat momenteel (augustus 2015) een plan van aanpak zou moeten zijn. Hoofdstuk 3 geeft eveneens op persoonlijke titel wat ideeën voor de uitwerking van dit plan van aanpak, vooralsnog geconcentreerd rondom het onderwijs. Tot slot in hoofdstuk 4 een korte bezinning van een en ander en de te verwachten uitkomsten.
2. De transitie, een stukje historie en een Plan van Aanpak In afbeelding 1 is te zien welke activiteiten het Transitieteam verricht heeft sinds 2013. Een totaal chronologisch overzicht is bovendien te vinden op http://verkeerskunde.nl/vakdebat/vakverkeerskunde
Afbeelding 1: Overzicht verrichte werkzaamheden van het Transitieteam Verkeer&Mobiliteit
3
Vermeldingswaard is dat de vijf werkgroepen allen een start hebben gemaakt en ook producten hebben afgeleverd. De vijf werkgroepen waren: - De opgaven voor de komende decennia - Netwerk en omgevingsanalyse - Bruggenbouwers - De toegevoegde waarde van het vak - Verkeerskundige trots. In het Positionpaper 1.0 van het Transitieteam staat helder beschreven wat er aan de hand is, waarom er een transitie nodig is en wat er allemaal bereikt moet worden (bron 3). Een en ander zou omgezet kunnen worden in een denkmodel over de aanpak. Afbeelding 2 laat dit denkmodel zien. Het is opgebouwd uit drie onderdelen A, B en C, die onderling interacteren. Deze aanpak is tevens gestoeld op het feit dat mobiliteit, technologie, ruimtelijke organisatie, mens en maatschappij heel sterk verweven zijn met elkaar (A van het model). Een visie op mens, maatschappij en mobiliteit is onontbeerlijk hiervoor. Bespiegelingen hierover moeten leiden tot een beeld over het vakgebied en de vakprofessional in de toekomst (B en C van het model), met het doel het beter profileren en positioneren van het brede vakgebied. Welke beroepen hieronder zitten zou ook een output van een uitwerking van het model moeten zijn.
Afbeelding 2: Een denkmodel en een aanpak om de transitiedoelen te bereiken
Het zou best kunnen dat een overkoepelende brede branche-organisatie goed zou zijn voor het vakgebied. Met nadruk op breed. Dat is het eerste waar het Transitieteam op mikt. Dit zou een vliegwiel moeten zijn naar de hoger gelegen doelen. Zie afbeelding 3.
4
Afbeelding 3: Ambities, doelen, middelen, uitdagingen (doelenpyramide)
Belangrijk is dus dat zo snel mogelijk de “contouren” van zo’n koepelorganisatie in beeld gebracht moeten worden. Dit moet dan naast bestaande organisaties binnen het vakgebied gelegd worden en nagegaan worden of er een nieuwe netwerkorganisatie nodig is of dat aangesloten kan worden bij een reeds bestaande organisatie. Hieronder worden, op persoonlijke titel, enkele verdere vervolgstappen aangegeven. Wat moet er gebeuren om de doelen te halen? * Een Denktank Onderwijs. “Als je dingen structureel en beklijvend wilt veranderen dan moet je bij het onderwijs beginnen”. En ook hier, samen met, en wel met het werkveld. Zie verder hoofdstuk 3. * Het in kaart brengen van het netwerk (netwerkkaart). Systematisch in beeld brengen welke instellingen, organisaties zich met mobiliteit (breed) bezig houden, welke kennis daar zit en welke netwerken er reeds bestaan. Dit is belangrijke input voor het komen tot een overkoepelende netwerkorganisatie. De werkgroep “Netwerk en omgevingsanalyse” heeft een begin gemaakt! * Denktank Verkeer&Mobiliteit. Dit vraagt om een serieuze uitwerking van het denkmodel, zie weer afbeelding 2. Ook deze exercitie zou in gang gezet moeten worden. Dat is zonder meer ook belangrijk voor het onderwijs. Maar het kan o.a. ook leiden tot het formuleren van een mobiliteitsagenda: welke belangrijke technologische, ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen komen op het vakgebied verkeer&mobiliteit af, en hoe “wapent” het vakgebied zich hier tegen? Eigenlijk het werk van de werkgroep “De opgaven voor de komende decennia”! Het moge duidelijk zijn dat de denktank onderwijs volledig in het verlengde ligt van de denktank Verkeer&Mobiliteit. Duidelijk moge ook zijn dat de boodschap is samen te gaan naar een vakgebied en vakprofessionals die zorgen voor een vitale mobiele samenleving. Dus een betekenisvolle invulling van de rol van mobiliteit en het vakgebied in de samenleving. “We kunnen veel meer met het brede vakgebied”. Duidelijk is dan ook dat er een aantal cruciale acties (uitdagingen) ingezet moeten worden. In het
5
volgende hoofdstuk zijn wat openingen en ideeën gegeven voor een aantal van deze uitdagingen, geconcentreerd rondom een denktank onderwijs.
3. Een uitwerking / wat in gang te zetten voor een denktank onderwijs? In een drietal afbeeldingen worden wat ideeën gelanceerd en handvaten aangedragen voor zo’n denktank onderwijs. Daarover kan gediscussieerd worden. Zo laat afbeelding 4, startend vanuit de drie achtergronden van mobiliteit, zien welke disciplines relevant zijn binnen het brede gebied van mobiliteit. In de onderste regel staat verder iets van het planningsproces, en rechts verticaal iets over mogelijke inhouden.
Afbeelding 4: Denktank onderwijs - idee 1
Afhankelijk van het gewenste niveau van de opleiding en vanzelfsprekend de vraag vanuit het werkveld kan van hieruit dan aangegeven worden welke onderdelen centraal in het curriculum moeten zitten, welke onderdelen aanpalend zijn, en welke onderdelen niet direct tot het curriculum behoren. Dat is in een voorbeeld in afbeelding 5 te zien en kan treffend mobiliteitslandschap worden genoemd. Mobiliteitslandschappen als onderbouwing van onderwijscurricula.
Afbeelding 5: Denktank onderwijs - idee 2 6
Een laatste afbeelding Denktank Onderwijs. Om het totale onderwijssysteem goed voor elkaar te krijgen, zou hetgeen in afbeelding 6 staat uitgewerkt moeten worden.
Afbeelding 6: Denktank onderwijs - idee 3
Samenwerking horizontaal binnen het Mbo respectievelijk Hbo respectievelijk Wo, maar ook verticaal tussen Mbo, Hbo en Wo. Beginnen met een enthousiast groepje onderwijsinstellingen. Meer multilaterale afspraken in plaats van bilaterale; dat laatste is toch een vorm van versnippering. Samen inkleuren, op elkaar afgestemde curricula, shoppen bij elkaar, uitwisselingen van studenten. Want “onderwijs verdeeld in sectoren is niet meer van deze tijd” (onderwijsminister Jet Bussemaker, 2014). Dat wordt voor de student (instroom) dan ook interessant (flexibiliteit). En het verhoogt de efficiency van het onderwijs in mobiliteit en daarbij aanpalende disciplines. Ook dit is dus een discussiepunt. Gezegd moet worden dat er al heel veel is, maar een en ander systematisch, samenhangend en doelgericht in elkaar gezet moet worden.
4. Tot Slot Duidelijk is dat het Transitieteam alleen alle ambities niet waar kan maken. Vandaar dat het in deze paper blijft bij wat eerste ideeën voor het uitwerken van het plan van aanpak, inclusief de denktank onderwijs. Samen kleur geven aan wat tot nu toe verkeerskunde heet, is dus echt noodzakelijk. Bekend is dat voor veranderingen vier dingen nodig zijn: a) er moet een probleem zijn en er moet breed consensus daarover bestaan b) er moet een visie zijn op de materie c) er moet “power” zijn om de transitie in gang te zetten en te houden d) acties. Ad a) heeft het Transitieteam in beeld gebracht (bron 2 enquête 2014), maar de consensus hierover is fragmentarisch. Wat betreft b) en d) heeft het Transitieteam al een en ander laten zien. Maar er zouden wat meer “pk’s” ingezet kunnen worden (ad c). Een zogeheten TransitieRAAD zou welkom zijn. Een Transitieraad die de kwaliteit van de transitie bewaakt, lobbywerk doet en het Transitieteam adviseert. 7
Tot slot, het Transitieteam is ervan overtuigd dat de transitie, en bijvoorbeeld de uitwerking van het model (plan van aanpak), samen met een denktank onderwijs, heel wat interessante zaken oplevert, die overigens ook perfect meetbaar zijn; zie afbeelding 7. Overheid en het bedrijfsleven zijn dus hierbij gebaat, en voor onderzoek en vooral het onderwijs ligt er een mooie, uitdagende taak.
Afbeelding 7: De merites van een transitie
Bronnen 1. “Samen kleur geven aan verkeerskunde”, in Verkeerskunde april 2012. http://verkeerskunde.nl/blog/blog/samen-kleur-geven-aan-verkeerskunde.27273.lynkx 2. “Resultaten enquête Verkeer en Mobiliteit, mei 2014. http://verkeerskunde.nl/Uploads/2014/12/Resultaten-en-interpretatie-enqu-te-Verkeer-en-Mobiliteit.pdf 3. “Positionpaper 1.0”, Transitieteam Verkeer en Mobiliteit, 2014. http://verkeerskunde.nl/Uploads/2015/1/Vk1-15-denkend.pdf
----------------------------------------------
---------------------------------------------8
