Nationaal verkeerskundecongres 2015 Het grootste Nationale Fietsonderzoek van Nederland
Willem Scheper Keypoint Consultancy Edgar Siemerink Keypoint Consultancy Joost de Kruijff (NHTV)
Samenvatting De FietsTelweek vindt plaats van 14 tot 20 september 2015. Het wordt het grootste fietsonderzoek van Nederland, die wordt ingeleid door een nationale campagne. Tijdens het Nationaal Verkeerskunde Congres 2015 willen we graag de eerste resultaten met jullie delen. Het gaat daarbij zowel om het aantal deelnemers, de GPS-trackingsdata en meer toepassingsmogelijkheden. Op dit moment (eind augustus) hebben zich al duizenden deelnemers aangemeld! Trefwoorden Fiets, data, fietsonderzoek, analyse, GPS-tracking
1. Inleiding Het dynamische karakter van het verkeer maakt dat het belangrijk is om te weten wat de bewegingen zijn van de verschillende deelnemers. Dankzij moderne technieken zijn de bewegingen van veel verkeersdeelnemers al in kaart gebracht. Van automobilisten is bekend hoe zij rijden, wanneer en hoeveel mensen er tegelijk langs een punt rijden. Met de introductie van de OV-chipkaart weten we veel meer van de OV-reiziger. Een groep waar in de infrastructuur veel rekening mee wordt gehouden zijn fietsers. Echter is nog maar beperkt inzichtelijk hoe zij rijden, met hoeveel fietsers en op welk tijdstip zij daar rijden. Er wordt nergens zoveel gefietst als in Nederland. Desondanks weten we er nog maar weinig van en worden beleids- en investeringsbeslissingen genomen op een smalle basis. Doordat de fietsprojecten steeds complexer worden en de kosten toenemen, neemt ook de behoefte aan een degelijke onderbouwing toe.. Met de Nationale Fiets Telweek krijgen we meer inzicht in het fietsgebruik en routekeuze van fietsers in Nederland. En daarmee dragen we bij aan een beter fietsnetwerk in Nederland. Er wordt onderzocht hoe fietsers van A naar B rijden, met welke snelheid, op welke tijdstippen, met hoeveel tegelijk en waar de grote vertragingen zijn. Door te meten, komen we meer te weten en ontstaat er een betere basis om te verbeteren. 2. De Nationale Fiets Telweek De eerste Nationale Fiets Telweek vindt plaats in de derde week van september 2015 (14 tot en met 20 september) en wordt een jaarlijks terugkerend fenomeen. De Fiets Telweek is geïnspireerd op de Nationale Tuinvogeltelling, zoals die wordt georganiseerd door de Vogelbescherming. De kracht van dit initiatief is dat gedurende een korte periode (een weekend) veel mensen bereid zijn mee te werken aan een onderzoek, omdat het een relatief kleine inspanning betreft. Daarbij zijn het zeker niet alleen vogelliefhebbers die meetellen, maar ook ‘leken’ op dat gebied. Zoiets moet toch ook mogelijk zijn voor de fiets? Bij de Nationale Fiets Telweek ligt de focus gedurende een week op het tellen en registreren van zoveel mogelijk fietsverplaatsingen in Nederland. Deelnemers registreren hun fietsverplaatsingen middels een app op de smartphone en worden uitgedaagd om zoveel mogelijk van de fiets gebruik te maken. Het beoogde resultaat van deze week: meer inzicht in het gebruik van het fietsnetwerk. De kracht van het initiatief is eenvoud. Zowel de opzet van de Nationale Fiets Telweek, als de app is eenvoudig van opzet. Ook voor deelnemers is het eenvoudig om deel te nemen. Eén keer aanmelden en voor de rest geen extra benodigde handelingen. Voor het succes van het project zijn de deelnemers die meewerken aan de Fiets Telweek cruciaal. Het is belangrijk dat potentiele deelnemers bereikt worden en dat hun bewegingen tijdens deze week gemeten wordt, zodat er antwoord gegeven kan worden op onder meer de volgende vragen: Hoeveel wordt er gefietst? Waar komen fietsers vandaan en waar gaan ze naar toe (bronpunten)? Welke routes zijn favoriet? Wanneer en hoelang wordt er gefietst? Waar moet je lang wachten/knelpunten? Hoe wordt de fiets gebruikt in combinatie met andere vervoermiddelen (voor- en natransport)? Door middel van een (landelijke) campagne zijn mensen gemotiveerd om deel te nemen. Hierbij is gecommuniceerd wat het doel van de campagne is, hoe zij deel kunnen nemen en wat het voordeel is om mee te doen. Door het opzetten van een campagne en gebruik te maken van bestaande kanalen streven we naar zoveel mogelijk deelnemers. Daarnaast maken we zoveel mogelijk gebruik van bestaande groepen of app’s, zoals de leden van de Fietsersbond en deelnemers aan B-riders in
Noord-Brabant, etc. Deze ‘fietsminded’ groepen bieden een eerste basis aan deelnemers, maar uiteindelijk draait het om zoveel mogelijk ‘gewone deelnemers’. De pers heeft dit unieke onderzoek goed opgepikt. Op radio, tv en in de verschillende kranten zijn meerdere artikelen verschenen. Dat heeft uiteraard bijgedragen aan de bekendheid van de Fiets Telweek en daarmee het aantal deelnemers. Veel deelnemers komen daarnaast via sociomedia (Facebook, Linkedin, Twitter).
3. Onderzoek App de Fiets! De gemaakte fietsritten worden geregistreerd met behulp van een speciaal voor de Nationale Fiets Telweek ontwikkelde app: App de Fiets!. De app is eenvoudig van opzet en gericht op het doel van het onderzoek: het in beeld brengen hoe Nederland zich verplaatst op de fiets.
De app meet op een volledig automatische manier alle verplaatsingen van de app-gebruiker op basis van een uniek, anoniem nummer (usend) zonder enige andere persoonsinformatie. Voor het registreren zijn verder geen gebruikershandelingen nodig. De app gebruikt de volgende sensorinformatie vanuit de smartphone: Geolocaties (gebaseerd op GPS, WiFi en GSM cellen); Accelerometer samples; WiFi netwerk ID’s; Met behulp van de genoemde sensorinformatie wordt verplaatsingsdata verzamelt en geanalyseerd, waaruit een database van gedepersonaliseerde trips ontstaat met de volgende informatie: Begin- en eindtijd en duur van de trip; Begin- en eindpunt, route en gebruikte infrastructuur (weg) tijdens elke trip; Snelheidspatroon; Gebruikte vervoermiddel; Er worden dus niet alleen fietsritten geregistreerd, maar ook verplaatsingen met andere vervoersmiddelen, zoals de auto, trein en brommer. Pas na afloop van een verplaatsing kan, op basis van gemiddelde snelheid en route, bepaald worden welke rit een fietsrit is. Voor het onderzoek worden alleen de ritten gebruikt die als rit per (elektrische) fiets zijn geïdentificeerd. Deze techniek en identificatiemethode zijn eerder toegepast bij onder andere SMART in Enschede. Het is ook een belangrijk verschil met de app in België, waar mensen zelf actief de app in- en uit moeten schakelen bij een fietsrit. Het registreren van de verplaatsingsdata gebeurt op de achtergrond en vergt geen aanvullende handelingen van de gebruiker. Ook na uitschakelen van de telefoon wordt de app en registratie van verplaatsingen automatisch opgestart. Voorwaarde voor registratie is dat locatiebepaling en WiFi zijn ingeschakeld. De registratie stopt na zondag 20 september of verwijdering van de app.
Data De met de app verzamelde verplaatsingsdata wordt verwerkt in een centrale database. Daar worden op basis van algoritmes de fietsverplaatsingen gefilterd van de overige verplaatsingen. Om anonimiteit te waarborgen worden fietsverplaatsingen verder geanonimiseerd door 200 meter van begin- en eindpunt van elke trip af te knippen. De Nationale Fiets Telweek data kan worden verrijkt met bijvoorbeeld fietstellingen, fietsparkeergegevens en andere fietsdata, waardoor een completere database ontstaat. De verzamelde data komt bij elkaar in Bikeprint, die wordt ingezet als visualisatie-instrument. Daarmee worden de resultaten toegankelijk gemaakt voor beleidsmedewerkers en andere belanghebbenden. Naast de visualisatie komt de verrijkte data ook als open data beschikbaar voor de participerende opdrachtgevers. De volledige dataflow van data uit de Nationale Fiets Telweek is weergegeven in figuur 1.
Figuur 1 Dataflow data Nationale Fiets Telweek
Visualisatie Voor visualisatie van de verrijkte fietsdata wordt gebruik gemaakt van BikePRINT. BikePRINT is ontwikkeld door NHTV en is een instrument dat data om kan zetten in beleidsrelevante fietsinformatie. Bike PRINT zet in op de cumulatie van de GPS-data, het bewerken van de data, het visualiseren van de uitkomsten en het kunnen analyseren hiervan. De output kan globaal worden ingedeeld naar vier aspecten: het beschrijven van het fietsgebruik, het analyseren van de fietsnetwerkkwaliteit,
het bepalen van de potentie (bereikbaarheid) van de fiets van en naar bepaalde gebieden, het voorspellen van het effect van maatregelen voor de fietser. De data van de Nationale Fiets Telweek wordt in eerste instantie vooral gebruikt voor de eerste beide doeleinden: het beschrijven van het fietsgebruik en het analyseren van de fietsnetwerkkwaliteit. 4. Resultaten Ten tijde van het indienen van deze paper is de campagne voor de Nationale Fiets Telweek in volle gang. Het is in de paper niet mogelijk om op (voorlopige) resultaten te beschrijven. Tijdens het Nationaal Verkeerskunde Congres willen we in ieder geval de volgende aspecten van het onderzoek belichten
Aantallen en type deelnemers; Waar wordt het meest gefietst? Wetenswaardigheden over deze unieke manier van mobiliteitsonderzoek Fietsverplaatsingen; o Aantal fietsverplaatsingen; fietskilometers; o Verplaatsingsafstanden; o Fietssnelheden; Fietsnetwerk; o Routekeuze (o.a. waargenomen t.o.v. kortste route); o Vertragingen; o Snelheidsvariatie;
Met de Nationale Fiets Telweek wordt een impuls gegeven aan het genereren van Fietsdata. We presenteren enkele voorbeelden van unieke combinaties van databronnen, die nieuwe inzichten geven.
