NIEUWSBRIEF MEI 2016
Geachte leden, Eindelijk is de restauratie van schietberg De Barrier geheel afgerond. We hebben dat gevierd met alle mensen die er aan hebben meegeholpen. Nelly van Rijt heeft een mooi verslag in deze nieuwsbrief geplaatst. Intussen wordt er nog steeds hard gewerkt in en aan het heemhuis. Omdat de verwarming daarom losgekoppeld was, hebben we regelmatig met de winterjas aan vergaderd. Maar wie mooi wil zijn, moet pijn lijden. Een mooi heemhuis is dat waard. En ‘bouwmeester’ Theo van Daele blijkt nog lang niet uitgeteld te zijn. Hij zorgt fantastisch voor de organisatie van de verbouwing. En…, de kelder nadert ook zijn voltooiing. We verheugen ons al op de eerste presentatie van onze archeologische schatten. Toos Heinsbergen zal zorgen dat het heemhuis medio mei weer spic and span is. Ze is een van onze stille krachten. Haalt steeds de boodschappen, ploetert in de tuin en poetst regelmatig door het heemhuis. Bedankt Toos. En intussen gaan we weer inzetten op de Rabo Clubkascampagne. Dus, meldt u nu aan als lid van Rabobank Peelland Zuid. Alleen dan krijgt u in het najaar vijf stemmen, waarvan u er twee aan ons kunt schenken om onze inzet voor de historie van Deurne en haar kerkdorpen financieel te steunen. De lente heeft goed ingezet en ik wens u allen fijne dagen. Voorzitter Rob Berkvens
Verder in deze nieuwsbrief: -
Historische schietbaan als recreatieve picknickplaats in gebruik Inschrijving voor excursie Zutphen sluit 10 mei Lezing over Zuid-Willemsvaart op 26 mei Cursus Docudatadeurne op woensdag 11 mei Voorinschrijving jubileumboek KDO Nieuwe brochure Museumkring Peelland Hans van den Broek een gedreven verteller Natte en koude Slingermarkt hartverwarmend Schenking april Dialectenfestival Lieshout Vrijwilligersrooster
1
Historische schietbaan als recreatieve picknickplaats in gebruik
Voor een rustpauze picknicktafels in plaats van aanligbanken en twee creatief vormgegeven doelen. Voor de rest is schietbaan De Barrier historisch verantwoord gerestaureerd. (Foto’s: Nelly van Rijt) DEURNE - Zaterdag 30 april is de door Heemkundekring H.N. Ouwerling gerestaureerde schietbaan De Barrier op het terrein van Oro aan de Oude Helmondseweg met een feestelijk tintje in gebruik genomen als recreatieve pleisterplaats. Met een bord in de berm worden passerende fietsers en voetgangers attent gemaakt op het voetpad naar de schietbaan met picknickplaatsen. Automobilisten kunnen gebruikmaken van de parkeerplaats aan het Bosven op circa 50 meter. De officiële opening vond plaats op 8 juni 2013 door toenmalig wethouder Jasper Ragetlie en bestuurder Jan Roelofs van Oro. Nu ook de laatste hand aan de afronding is gelegd, wilde het bestuur van de Heemkundekring met de bijeenkomst van afgelopen zaterdag alle vrijwilligers bedanken voor hun inzet. Uit waardering voor die inzet en het resultaat voor Deurne was daarbij ook wethouder Nicole Lemlijn aanwezig. Zij noemde de gerestaureerde schietbaan een bijdrage aan het levend houden van het historisch besef van Deurne en haar bezoekers. Na het bekijken van het resultaat werden in de Biekorf van Oro alle vrijwilligers bedankt door voorzitter Rob Berkvens en de afsluiting van het project met een hapje en een drankje gevierd. Er zijn vele uren werk gaan zitten in de uitvoering van het plan, waarvoor Peter van de Westerlo het initiatief nam. Na historisch onderzoek, waaraan ook voormalig buurtbewoner Martien Mertens zijn medewerking verleende, gingen al in 2012 voor het eerst de handen uit de mouwen om deze historische plek in ere te herstellen. Van 1900 tot 1940 was de schietbaan in gebruik voor schietoefeningen door de Burgerwacht, Vrijwillige Landstorm, politie en marechaussee en als laatste tijdens de mobilisatie van 1939-1940. Meer over de geschiedenis is te lezen op Deurnewiki en ook bij de schietbaan zelf is beknopte historische informatie voorhanden. Om de schietbaan een aantrekkelijk pleisterplaats te laten zijn, zijn de zogenaamde aanligbedden waar vanaf geschoten werd, vervangen door picknicktafels met opklapbare banken. Ze zijn gemaakt door Houtverwerkingsindustrie Fransen en de met enige creatieve vrijheid vormgegeven doelen door Alubouw; beide uit Deurne. Het project heeft in totaal circa 17.000 euro gekost en is mede gerealiseerd dankzij bijdragen van het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Peelnetwerk, Leader en de gemeente Deurne. Ook een deel van de opbrengst van de Rabo Clubkas Campagne is voor de realisatie ingezet. 2
Inschrijven voor dagexcursie naar Zutphen sluit op 10 mei
De toren van de Walburgiskerk in de ommuurde Hanzestad Zutphen aan de IJssel. (Foto’s: Leny Hendriks) De werkgroep Lezingen en Excursies wil u herinneren aan de dagexcursie naar Zutphen op zaterdag 2 juli. Er zijn nog enkele aanmeldingen nodig om de excursie door te laten gaan. De uitgebreide informatie kunt u lezen in de nieuwsbrief van maart en op www.heemkundekringdeurne.nl In het jaarprogrammaboekje staat ook Doesburg als bestemming vermeld. Maar omdat Zutphen zelf al zoveel te bieden heeft, hebben we die bestemming laten vervallen. In verband met het reserveren van de bus, lunch en gidsen sluit de aanmeldingstermijn voor de dagexcursie op 10 mei. De kosten bedragen voor leden € 42,00 en voor niet-leden € 47,00.
Cursus Docudatadeurne Het blijkt dat velen problemen hebben om met Docudatadeurne om te gaan. Deze geweldige bron van informatie met bijna 30.000 artikelen is eigenlijk onmisbaar voor iedereen die serieuze interesse heeft voor ons Deurnese verleden of voor het eigen familieverleden binnen de gemeente Deurne. Daarom wordt op woensdag 11 mei, aanvang 19.30 uur, voor belangstellende leden van de heemkundekring door Pieter Koolen in het heemhuis een gratis cursus gegeven over het gebruik en de vele mogelijkheden van Docudatadeurne. Belangstellenden kunnen hun eigen tablet of laptop meenemen, maar dat is niet noodzakelijk. Wil je verzekerd zijn van een plaatsje stuur dan even een e-mail naar
[email protected] onder vermelding van: cursus.
Lezing 26 mei Cees Verhagen:
De Zuid-Willemsvaart, de moeder van alle kanalen in Oost-Brabant Donderdag 26 mei verzorgt Cees Verhagen uit Someren voor onze heemkundekring een lezing met de titel: De Zuid-Willemsvaart, de moeder van alle kanalen in Oost-Brabant. Aanvang 20.00 uur in het Cultuurcentrum aan het Martinetplein in Deurne. 3
In deze lezing komen veel aspecten aan de orde, zoals de gravers, de bouwers, de vele alternatieve plannen en het geruzie met België over het Maaswater. De lange voorgeschiedenis, waarin de rivieren de Maas, de Dommel, de Aa, de Dieze en het Grand Canal du Nord (aangelegd door Napoleon) een rol hebben gespeeld zal besproken worden en waarom het kanaal op de plek kwam te liggen waar het nu ligt. Carel Wesselman (de heer van Helmond) zorgde ervoor dat het kanaal door Helmond werd aangelegd. Dit tot grote teleurstelling van Eindhoven, dat liever de Dommelvariant had gezien. Het kanaal is meer dan een waterbouwkundige sleuf in het landschap. Het is bepalend geweest voor de ruimtelijke ontwikkeling van Noord-Brabant en de beide Limburgen. Het kanaal doorsnijdt met zijn prachtige bomen op de oevers al meer dan 175 jaar het Brabants en Limburgs landschap. Dat is al zo lang dat iedereen zijn aanwezigheid vanzelfsprekend vindt. Weert heeft als grensstad een bijzondere positie ingenomen aan het kanaal. De afscheiding van België leek voor Weert immers catastrofaal uit te pakken, omdat de eeuwenoude handel met het zuiden noodgedwongen moest worden gestopt. Dat gevaar werd met het kanaal gekeerd. Het ombouwen van het Canal du Nord tot Zuid-Willemsvaart komt in de lezing aan de orde evenals de latere gegraven waterwegen: Defensiekanaal, Afwateringskanaal Neer, het Kanaal van Deurne en de Helenavaart. Het is onvoorstelbaar dat het 120 km lange kanaal (het langste kanaal van ‘Groot-Nederland’) met 21 sluizen door ca. 7000 arbeiders met de hand, schop, kruiwagens en manden, in ongeveer vier jaar gegraven is. De gravers kwamen meestal niet uit de directe omgeving. Zij kwamen vaak in groepen, soms met hun vrouwen en kinderen, uit Wallonië, Drenthe en Holland naar dit grote werk. Om zoveel mogelijk overlast te vermijden en besmettelijke ziekten te voorkomen werden zij in kampementen ondergebracht. De meeste dorpen waren niet blij met de komst van het kanaal en waren niet gewend aan de vele vreemde werklui. Hier en daar ontstonden dan ook wel sociale problemen. Pastoors preekten hel en verdoemenis over dit ‘wilde volk’. Speciale aandacht zal de spreker aan de gravers en scheepsjagers schenken, deze laatsten ook wel togers of teugelers genoemd. Zij trokken met hun paarden meer dan 100 jaar de schepen door het kanaal. Arme schippers lieten hun vrouw en/of kinderen het schip trekken. Al eeuwenlang heeft men plannen gemaakt om kanaalverbindingen te maken die nooit of maar gedeeltelijk zijn uitgevoerd. Ook hierover weet Cees Verhagen genoeg te vertellen als de tijd het toelaat. Wat is de toekomst van het vervoer? Dat is geen koffiedik kijken. Zonder vervoer geen handel. Nu gaat de aandacht naar de IJzeren Rijn, de Betuwelijn en natuurlijk de omleiding bij Den Bosch. We mopperen over het vastlopend wegvervoer en toch heeft het lang geduurd en veel discussies gekost voordat het besluit over de omleiding bij Den Bosch werd genomen. Koning Willem I en Carel Wesselman hadden rond 1820 al die discussies niet nodig over de aanleg van dat, ook dure, kanaal. De omleidingen van het kanaal zijn inmiddels klaar. En dat is maar goed ook, want het vervoer over het water heeft de toekomst en is net als vroeger de goedkoopste manier van transport.
4
Voorinschrijving jubileumboek KDO Gymnastiekvereniging KDO Deurne gaat een jubileumboek uitgeven. Aanleiding is mede de expositie van onze werkgroep Tentoonstellingen van november 2015 tot eind februari 2016 in het Heemhuis over de KDO. Momenteel zijn Ed van de Kerkhof, Josée van der Loo en Marcel van der Voort druk bezig met de voorbereiding van het boek. In het boek worden vier periodes behandeld: 1913 tot 1938 (de voorloper van de huidige KDO), 1940 tot 1975 (heroprichting periode Piet van Dijk), 1976 tot 2000 (doorstart Wim Kivits c.s.) en 2001-2015 (KDO Deurne nu en 75-jarig jubileum). Het boek vol bekende en onbekende verhalen en foto’s krijgt een harde kaft en telt 160 pagina’s. Het wordt in full colour gedrukt. Kosten 19,95 euro. Bij voldoende inschrijvingen zal het boek in november 2016 verschijnen; ruim op tijd voor december cadeaumaand. Bij het Heemhuis is een flyer verkrijgbaar. Meer informatie en inschrijven: www.kdodeurne.nl
Nieuwe brochure Museumkring Peelland Onlangs is de nieuwe brochure van Museumkring Peelland verschenen. Hierbij zijn 19 musea en organisaties met een expositieruimte in de regio aangesloten. Sinds 2015 is ook Heemkundekring H.N. Ouwerling lid van de kring. In de brochure stellen de deelnemers zich aan u voor. Een leuke gids met ideeën voor een aantrekkelijk uitstapje dat u ook nog meer leert over uw eigen regio. De brochure is verkrijgbaar in het Heemhuis en in te zien op www.museumkring-peelland.nl
Hans van den Broek een gedreven verteller
Een van de illustraties tijdens de lezing van Hans van den Broek en de spreker zelf. (Foto’s: Nelly van Rijt) Zo’n 50 toehoorders telde de lezing van Hans van den Broek donderdag 21 april in het Cultuurcentrum in Deurne. Onder de titel ‘Vroedvrouwen, vlekjes en vondelingen’ bracht hij in een rap tempo wetenswaardige feiten over het voetlicht, die hij tijdens een ongeveer vijftienjarig onderzoek van archieven tegen was gekomen over deze en aanverwante onderwerpen zoals abortus, prostitutie, kindermoord, vrouwenziektes, borstkanker en geslachtziektes.
5
Hij verontschuldigde zich meermaals voor het feit dat zijn lezing grotendeels bestond uit een opsomming van die feiten en niet uit een samenhangend verhaal. Die excuses had hij niet hoeven maken, want juist door die opsomming, geïllustreerd met beeldmateriaal, liet zich het verhaal moeiteloos zelf vertellen. Al eeuwenlang worden vrouwen bij bevallingen bijgestaan, al eeuwenlang bestaan er geslachtsziekten en al eeuwenlang worden vrouwen ongewenst zwanger. Maar de ideeën over wat dan de beste zorg zou zijn en hoe zwangerschap en ziektes te voorkomen, zijn sinds de Middeleeuwen tot de twintigste eeuw, de periode die Van den Broek behandelde, wel veranderd. Pas aan het einde van de 19e eeuw ontdekten wetenschappers als Pasteur dat infectieziektes veroorzaakt werden door bacteriën en kwam er meer aandacht voor hygiëne. Na de uitvinding van penicilline in het begin van de 20e eeuw door Flemming, en later van andere antibiotica, was er een echte remedie voor. Dat er eeuwenlang in onze hedendaagse ogen ongerijmde verklaringen werden gegeven voor sterfte in het kraambed en voor het overlijden van pasgeborenen en jonge kinderen had alles te maken met onwetendheid. Dat baby’s ingebakerd werden, hield hen rustig. “Nog al wiedes,” zei Van den Broek “ze konden zich niet bewegen.” Het was ook handig om zo’n stijf ingepakt kind tijdens het werk even aan een spijker of tak te kunnen hangen en de handen vrij te hebben. Hij voegde er nog aan toe dat het vanzelfsprekend niet al te fris rook als de windsels eindelijk eens verwijderd werden en dat het maar de vraag was hoe die huid er zal hebben uitgezien en of zo’n kind zich fysiek wel goed kon ontwikkelen. Trouwens luiers wassen? Nee hoor, ze werden gedroogd voor de volgende verschoning. Was de moeder in het kraambed gestorven of het kind te vondeling gelegd, dan moest het toch gevoed worden. Een min zoogde dan soms wel drie kinderen met alle gevaren van onderlinge besmetting. Of, er werd geitenmelk gegeven; veel te vet en dan vaak ook nog flink gezoet. Veel kinderen konden dat nauwelijks of niet verdragen. Pas in 1880 werd kunstvoeding uitgevonden en rond 1920 ontstonden de eerste consultatiebureaus. Dan de rol van de vroedvrouwen (vroede vrouw = wijze vrouw). Ook zij is door de jaren heen wijzer geworden. Was zij aanvankelijk een vrouw die haar ervaring op een ‘natuurlijke’ manier opdeed en daarnaar handelde, door de eeuwen heen werd zij toch meer een vakvrouw, aanvankelijk opgeleid door een arts. Zij had meerdere rollen. Ook een juridische. Zo moest zij bijvoorbeeld in geval van een bastaardkind de naam van de vader zien te achterhalen bij de barende vrouw. Een mooie door Van den Broek genoemde 19e eeuwse term daarvoor: bij de vrouw zien te achterhalen wie haar ‘gedefloreerd’ had (het ‘bloempje had geplukt’). De vader werd dan voor de opvoedkosten aansprakelijk gesteld. Belangrijk omdat de kosten anders door de gemeenschap opgebracht moesten worden. Sinds begin vorige eeuw bestaat er pas een zelfstandige opleiding tot vroedvrouw/verloskundige. Lange tijd werd als de beste anticonceptie het geven van borstvoeding gepredikt. Er werden wel dierendarmen als condoom gebruikt, maar pas met de uitvinding van rubber werd het een kant en klaar product. Tijdens WO II werden ze ruimhartig aan soldaten uitgereikt; vooral ter voorkoming van geslachtsziekten. Na WO II kwamen condooms voor een breed publiek beschikbaar. Voor geslachtsziekten bestond lange tijd geen remedie. Ook dat veranderde pas vorige eeuw. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de onderwerpen die Hans van den Broek tijdens zijn interessante lezing behandelde.
6
Natte en koude Slingermarkt hartverwarmend
Warm ingepakt kan je niks gebeuren. (Foto’s: Nelly van Rijt) Niets leek mee te zitten voor het slagen van de Slingermarkt 2016. Regen- en hagelbuien, lage temperaturen en forse windvlagen. Dan zit je op Koningsdag 27 april toch liever binnen bij de warme kachel, zou je zeggen. Maar niets was minder waar. Onze leden waren present in een informatiekraam met weliswaar de hete koffie en peperkoek onder handbereik om warm en overeind te blijven. Waarvoor dank van ons bestuur. Maar ook de bezoekers lieten het niet afweten. Even schuilen bij een bui onder paraplu of luifel of binnen bij de winkeliers en dan weer verder over de Slingermarkt. Hartverwarmend voor organisatie en deelnemers. Onze heemkundekring had niet over belangstelling te klagen. Er was dan ook voldoende interessante informatie voorhanden, naast boeken, kaarten en foto’s voor de verkoop. Dat bracht een aardig centje op voor de verenigingskas.
Schenking april -gebreide knikkerzak met knikkers
: Mechel Goddefroid-Moonen
Deze schenking aan de oudheidkamer van de heemkundekring werd in ontvangst genomen door Hans van Hoek en omvat enkele tientallen oude knikkers, zowel lemen, van gebakken en geglazuurde klei, als glazen. Bijzonder is een knikker die zij rond 1956 in de kasteeltuin ter hoogte van de huidige dierenweide vond: een zogenaamde Baardmanknikker. Deze knikker is van hetzelfde materiaal en heeft dezelfde kleur en glazuurlaag als de baardmankruiken die van de 15e tot en met de 18e eeuw in de omgeving van Keulen werden gemaakt.
Brabants Dialectenfestival 2016 in Lieshout Op zondag 12 juni wordt voor de 12e keer door de gelijknamige stichting het Brabants Dialectenfestival georganiseerd in het centrum van Lieshout. Het thema is: Zo doen ze da hier tiggesworrigs –ofwel- Hedendaagse rituelen.
7
Op zaterdag 11 juni is er in samenwerking met een werkgroep van de Fotobond BNAFV aandacht voor de Martien Coppensprijs, een wedstrijd voor documentaire fotografie voor vrijetijdsfotografen. Martien Coppens werd geboren in Lieshout en zette met zijn foto’s Brabant op de kaart. Om 11.00 uur vindt de openbare bespreking en prijsuitreiking plaats in Bavaria Brouwerij Café. Zondag 12 juni worden van 12.00 tot 17.30 uur op diverse podia in het centrum, binnen en buiten, afwisselend optredens verzorgd door zangers, groepen en vertellers. Er treden artiesten op die al jaren hun sporen verdiend hebben met zingen in het Brabants dialect, maar ook nieuwkomers krijgen een kans zich te presenteren. Daarnaast zijn er kraampjes in relatie tot dialect. Dan is er ook aandacht voor de schrijfwedstrijd in samenwerking met de Stichting Erfgoed Brabant. De wedstrijd is onderverdeeld in 3 categorieën: verhalen, gedichten en liedteksten. De winnaar van elke categorie ontvangt de Brabantse Dialectpenning – genomineerden en winnaars worden bekend gemaakt op zondagmiddag tijdens het festival. Zie: www.brabantsdialectenfestival.nl
Vrijwilligersrooster 8 mei : Leny Hendriks—Riek Aarts—Loes v.d. Heuvel 22 mei : Theo van Daele—Anneke Boonstra—? 12 juni : Karin Akkers—V.d.Mortel—Jan Vlemmix 26 juni : Nico Vosmeer—Anneke van Ooy—Zus Jacobs Op de tweede en vierde zondag van de maand is het Heemhuis aan de Stationsstraat 73 in Deurne van 14.00 tot 17.00 uur open voor het publiek. Momenteel kan er ondermeer de tentoonstelling Textiel in Deurne bekeken worden. Bovenstaande vrijwilligers zullen u dan gastvrij ontvangen. Vrijwilligers zorgen bij verhindering zelf voor een vervanger. Wijzigingen dienen doorgegeven te worden aan Leny Hendriks tel. 0493-314303.
8
