N I E U W S B R I E F augustus 2015
Geachte leden, Het is een beetje komkommertijd. Alhoewel……. Er zijn ook in deze tijd leden actief bezig zoals rond DeurneWiki op de woensdagmorgen in ons heemhuis en ook de fotoherkenning gaat gewoon door. Intussen wordt de zolder leeggeruimd en gaat alles in een externe opslag. Daarna volgt de vervanging van het dak en de herinrichting van de zolder. Er is een nieuwe stichting opgezet, waarbij onze heemkundekring betrokken is: Het Heerlijck Huijs van Doerne. Conform de statuten is het doel: Het behouden van het gehele historische kastelencomplex betreffende onder meer de ruïne van het kasteel, het dinghuis, park/terrein in een goede onderhouds- en gebruikstoestand in zijn waardevolle historische context. In goede onderhoudsstaat brengen en houden, verwerven, renoveren, restaureren, herbouwen en in beheer nemen van gebouwen en terreinen van het gehele kasteelcomplex op cultureel, historisch en maatschappelijk verantwoorde wijze. Het gehele gemelde complex in een zodanig goede en bruikbare staat brengen en houden dat alle burgers toegang kunnen hebben en kennis kunnen nemen van de historische onverbrekelijke samenhang tussen dit complex en (de gemeente) Deurne. Hierover heeft ook een gesprek plaatsgevonden met wethouder Helm Verhees en enkele betrokken ambtenaren. Daar hebben wij gepleit om voor een periode van één jaar de gelegenheid te krijgen de haalbaarheid te onderzoeken. In september gaat ons voorstel naar het college. Wij houden u op de hoogte. Voorzitter Rob Berkvens Verder in deze Nieuwsbrief: Geef uw juiste e-mailadres door Dagexcursie Leuven op 5 september Donatie voor onze Heemkundekring Grachtbrug Groot Kasteel verstevigd Wie wil helpen bij het schoonhouden van ons heemhuis? Kleine excursie naar museum Techniek met ’n Ziel Tussen Droom en Daad; lezingenreeks Cultuurhistorie in de Peel Tentoonstelling Hoofdzaak in het Heemhuis Bijzondere dorpel in St.-Willibrorduskerk Agenda 1
Vrijwilligersrooster
Geef uw juist e-mailadres svp door Het is heel vervelend als de Nieuwsbrief per mail verstuurd wordt en deze niet bezorgd kan worden omdat het bij ons bekende e-mail adres niet klopt. Geef daarom wijzigingen van uw e-mailadres aan ons door. Wij vragen u ook uw andere adreswijzingen zo snel mogelijk aan ons door te geven. Op degenen die de Nieuwsbrief nog op papier bezorgd krijgen, door vrijwilligers of per post, doen we een dringend beroep om eveneens hun e-mailadres door te geven aan onze ledenadministratie via Leny Hendriks email-adres
[email protected] We garanderen u dat we heel zorgvuldig met uw e-mailadres om zullen gaan. Bij voorbaat onze dank. We danken ook de leden die inmiddels positief hebben gereageerd op onze eerdere oproepen om hun e-mailadres door te geven! De heemkundekring wil haar contributie zo laag mogelijk houden en vraagt haar leden om op deze manier mee te werken aan kostenbesparing. Ook het verspreiden van de Nieuwsbrief via e-mail bespaart kosten. U kunt die Nieuwsbrief desgewenst zelf gemakkelijk printen.
Dagexcursie Leuven op zaterdag 5 september De jaarlijkse dagexcursie is vanwege de voorspelde hoge temperaturen op de geplande zaterdag van 4 juli verschoven naar 5 september. Het programma is niet gewijzigd. Vertrek om 07.45 uur per bus vanaf de parkeerplaats aan de Fabriekstraat; aan de achterkant van het NS-station. Zorg dat u op tijd aanwezig bent. Omdat we vanwege afspraken ter plekke op de afgesproken tijd in Leuven willen arriveren, vertrekt de bus exact op tijd en wachten we niet op telaatkomers. De uitgebreide informatie kunt u lezen in de nieuwsbrief van maart, in het jaarprogrammaboekje en op onze website www.heemkundekringdeurne.nl Er zijn nog enkele plaatsen vrij. U kunt contact opnemen met Leny Hendriks via
[email protected] of tel. 0493-314303. Donatie voor o.a. Heemkundekring
Deurnese verenigingen delen in feestvreugde Ad en Anja Welten
Links: Voorzitter Rob Berkvens bedankte Ad en Anja Welten met een attentie voor hun gulle donatie en benoemde hen tot Vriend van de Heemkundekring. (Foto: Marius van Deursen) Rechts: Archieffoto Heemkundekring: links het pand Lindenlaan 1 van Ad en Anja Welten, gezien vanaf de Kerkstraat richting Molenstraat in Deurne.
2
Ad Welten werd op 12 juli 60 jaar en hij vierde dat samen met zijn vrouw Anja, familieleden, vrienden en vertegenwoordigers van tal van Deurnese verenigingen. Het was ook 100 jaar geleden dat grootvader Welten het fraaie pand Lindelaan 1 in Deurne kocht en er een kruidenierswinkel annex snoepwinkel in begon. Vanwege deze beide heugelijke feiten waren hij en zijn vrouw op het idee gekomen om een aantal Deurnese verenigingen, die meehelpen de Deurnese gemeenschap levendig te houden, een donatie te geven. Uiteraard de diverse onderdelen van carnavalsstichting De Peelstrekels, waarvan Ad in 1998 prins was, en haar huisband De Hosbengels. Die donaties zijn voornamelijk bedoeld voor het opleiden van de jeugd. Verder werden onder andere Holten’s Molen, Stichting Behoud St.Willibrorduskerk Deurne en De Zonnebloem verrast met een gift. Bijzonder ook was de schenking aan Thea Mansvelders, die haar moet helpen bij het zoeken naar een nieuwe plaats voor haar unieke museumpje. Heemkundekring H.N. Ouwerling werd enorm verrast met een donatie van € 750,-. Voorzitter Rob Berkvens bedankte het echtpaar voor de gift en benoemde hen voor de periode van zeven en een half jaar tot vriend van de Heemkundekring. Vriend van de Heemkundekring worden, kan door per jaar minimaal € 100,- te schenken. Het feest werd vervolgens onder droge weersomstandigheden in gedeelde feestvreugde voortgezet.
Grachtbrug Groot Kasteel verstevigd
Vrijdag 5 juni zijn vier schroefpalen aangebracht aan de binnenzijde van de bestaande brugconstructie over de gracht van het Groot Kasteel in Deurne. De palen in beton op 8 meter diepte dienen ter versteviging van de brug. Louis Litjens van de werkgroep Archeologie van onze vereniging was bij de werkzaamheden aanwezig. Bij die werkzaamheden zijn geen archeologische resten naar boven gekomen. (Foto: Louis Litjens)
Wie wil helpen bij het schoonhouden van ons heemhuis? Onze heemkundekring heeft haar heemhuis aan de Stationsstraat 73. Wij zoeken enkele dames en heren die willen helpen om onze accommodatie, ingericht als kleinschalig maar mooi museum, netjes te houden. De ruimtes in het heemhuis worden intensief gebruikt, maar worden bij normaal weer niet erg vuil.
3
Toch is het nodig om twee keer per maand te poetsen. Liefst op de dagen voor de tweede en vierde zondag van de maand als het heemhuis opengesteld is voor het publiek. Wie daarbij wil helpen, vragen we contact op te nemen met Theo van Daele tel. 0493-313876 om eens te komen kijken. U kunt ook gewoon even binnen lopen op dinsdag tussen 19.00 en 21.00 uur of op de tweede of vierde zondag van de maand tussen 14.00 en 17.00 uur.
Kleine excursie naar museum Techniek met ’n Ziel De kleine excursie, zoals vermeld in het jaarprogramma naar het Openluchtmuseum Eynderhoof in Nederweert-Eind, kan door omstandigheden niet doorgaan. In plaats daarvan gaat de excursie op zondag 30 augustus naar het museum Techniek met ’n Ziel, Dorpsstraat 23 in Neerkant. Aanvang ter plekke: 13.30 uur. Vervoer op eigen gelegenheid. De uitgebreide informatie kunt u lezen in de Nieuwsbrief van juni; ook via onze website. Tussen Droom en Daad
Lezingenreeks Cultuurhistorie in de Peel ‘Tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren’. Aan dit citaat van Willem Elsschot (1910) is de titel ontleend van de lezingenreeks in het najaar van onze heemkundekring in samenwerking met Museum Klok & Peel, Heemkundekring De Vonder Asten-Someren, Stichting Behoud Kasteelerfgoed Asten en het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven. Dromen doen we allemaal, al eeuwenlang, gedreven door een verlangen naar het betere. Soms staan dromen en daden tegenover elkaar en soms is in het proces de droom van de daad verwijderd geraakt. Maar wat er Tussen Droom & Daad in de Peel gebeurt, is misschien nog wel het interessantst . Er zijn vier lezingen, waarvoor met een passe partout inclusief koffie of thee met reductie ingeschreven kan worden. Ontvangst 19.30; aanvang 20.00 uur. Maandag 12 oktober in Zalen Van Bussel in Deurne: Fotograaf Martien Coppens en de Peel; door Joep Coppens De interesse van Martien Coppens in de Peel laat zich al duidelijk zien in zijn eerste fotoboek Rond de Peel (1937). Hoewel hij voor dit boek voornamelijk mensen uit Lieshout en omgeving gefotografeerd heeft, was hij zich ervan bewust dat de mens zich sterk verbonden weet met zijn omgeving. Als kunstfotograaf veroorloofde hij het zich dan ook de Lieshoutse mens te verbinden met de Peel. In Antoon Coolen vond Martien de uitzonderlijke ziener, die in zijn romans op karakteristieke wijze de aard van de mensen in de Peel geschetst heeft. Coolen schreef de inleiding op dit boek. Zoals de foto’s van Martien Coppens van de Peelmensen een artistieke symbiose vormen met het zwoegen en ploeteren, de vreugden en angsten, zo liet Martien Coppens zich als kunstenaar inspireren door de krachten van het ruige Peellandschap, met haar verre einders, turfmijten, stoeken en schranken. Kort na de Tweede Wereldoorlog ontdekte Martien de schoonheid van het peelmoeras en fotografeerde peelpuisten als bizarre monsters oprijzend uit het water, Monsters van de Peel (1958). Maandag 26 oktober in Zalen Van Bussel in Deurne: De Peel en de katholieke plannenmakerij; door Joks Janssen 4
Eeuwenlang is de Peel een ontoegankelijk gebied. Alleen in de rafelranden wordt op kleine schaal geboerd en turf gestoken voor eigen gebruik. In de negentiende eeuw wordt begonnen met de grootschalige en bedrijfsmatige vervening. Vanaf 1930 neemt de turfwinning in belang af, de landbouw en veeteelt worden daarentegen steeds belangrijker. Het is tevens het moment dat de bevolking en bedrijvigheid in de regio groeien. Voor het eerst ontstaat nu de situatie dat er op bovenlokaal niveau nagedacht moet gaan worden over de inrichting en het gebruik van het gebied. Op initiatief van de commissaris van de koningin wordt daarom in 1934 een Streekplan voor de Peel opgesteld. Ontwerpers van buiten Brabant werden aangetrokken om de nieuwe verhouding tussen stad en platteland vorm te geven. Dit bracht tal van reeds sluimerende tegenstellingen aan het licht: tussen de snel uitbreidende stad en het veranderende platteland, terwijl ook strijd werd gevoerd voor het behoud van het onbedorven platteland en, daarmee onlosmakelijk verbonden geacht, de katholieke identiteit. Het is in dat licht dan ook niet verwonderlijk dat de pastoor nauw betrokken was bij de plannenmakerij en stichting van nieuwe dorpen als Elsendorp, Venhorst en Ysselsteyn. Maandag 9 november in Museum Klok & Peel in Asten: Oost-Brabant in de Franse tijd; door Simon van Wetten In 1794 begon voor de dorpen rond de Peel de Franse Tijd. Een briefje van de Franse generaal Salme illustreert de sprong van de oude naar de nieuwe tijd. Salme leidde de Franse troepen die via de oostelijke helft van Brabant hun weg naar het noorden zochten. Het bedoelde briefje schreef Salme vanuit het kasteeltje van Beek en Donk, dat hij had ingevorderd en inrichtte als hoofdkwartier. Dat Salme juist in dit mooie slotje wenste te resideren geeft al aan waar de Fransen voor kwamen: het uitdragen van de revolutie. Dan kun je namelijk zonder gewetenswroeging kasteeltjes inpikken van zo’n nietsnut als een edelman. Maar… in zijn brief excuseerde Salme zich voor de plunderingen waaraan enkele van zijn soldaten zich hadden schuldig gemaakt. Dat was niet de intentie der Franschen, oorlogende tegen den tyrannen. Zulke soldaten waren de naam der Fransen niet waardig en zij zouden daarom worden geëxecuteerd. Iedereen werd uitgenodigd naar dit spektakel te komen kijken, opdat de Brabanders met eigen ogen konden zien dat de bedoeling der Fransen een goede was! Wat er vervolgens tussen 1794 en 1813 veranderde? Alles! En dat ook nog in een razend tempo. Voor de bewoners van de Peel was het in elk geval behoorlijk wennen! Maandag 30 november in Museum Klok & Peel in Asten: Van wingewest tot beschermd natuurmonument | Henk Zingstra Van 1976 tot 1985 was Henk Zingstra Districtbeheerder Natuurbescherming bij het Staatsbosbeheer in Zuidoost-Brabant en nauw betrokken bij de aanwijzing van de Deurnese Peel tot beschermd natuurmonument. Alle gebieden in eigendom van de gemeente Deurne werden in december 1980 aangewezen als beschermd natuurmonument. Begin 1981 werd het staatseigendom als beschermd staatsnatuurmonument aangewezen. Dit alles tot ergernis van de gemeente Deurne. Die had er belang bij de handen vrij te houden met betrekking tot de Peel. Er werd nog steeds geld verdiend met het uitgeven van concessies voor de turfwinning. Daarbij bood de nutteloze natuur van de Peel een uitgelezen kans om boeren die moesten wijken voor woningbouw te herhuisvesten. Zowel gemeente als verveners gingen in beroep tegen de aanwijzing tot natuurgebied. Beiden schermden met verlies aan arbeidsplaatsen en het onmisbaar zijn van het veen voor de champignonteelt. Gelukkig was daar Werkgroep Behoud De Peel die vrachtwagens volgeladen met veen uit de Peel ging volgen. En wat bleek; het veen werd linea recta naar België afgevoerd. De vervening werd
5
afgebouwd en tegelijkertijd werden maatregelen genomen om opnieuw veenvorming mogelijk te maken. Lezingen bijwonen Aanmelden voor de complete reeks (4 lezingen) kan via
[email protected] of tel. 040-26 49 940 en kost € 20,-. Na aanmelding ontvangt u een factuur. Na betaling ontvangt u een bevestiging van deelname. In alle andere gevallen, u wilt bijvoorbeeld één lezing bijwonen, koopt u een los kaartje à € 7,50 aan de kassa (geen pinmogelijkheid).
Tentoonstelling Hoofdzaak; er op je best uitzien
Links: Juwelier Martien van Hooff opende de tentoonstelling Hoofdzaak. Geheel rechts: Josée van der LooPeerbooms van de werkgroep Exposities. (Foto: Nelly van Rijt) Rechts: de vitrine met een selectie sieraden, zoals die in onze regio gedragen werden, uit de privé collectie van Martien van Hooff . Deze selectie was alleen tijdens de opening te zien en nu vervangen door minder kostbare exemplaren. (Foto: Harrie Martens)
Zondag 28 juni heeft juwelier Martien van Hooff onder grote belangstelling in het Heemhuis aan de Stationsstraat 73 in Deurne de tentoonstelling Hoofdzaak geopend. In vitrines zijn voorwerpen te zien waarmee Deurnenaren van enkele generaties geleden zich, afhankelijk van de geldende mode en hun status, tooiden om er op hun best uit te zien. Met name hun hoofd kreeg alle aandacht. Tevens wordt in de tentoonstelling aandacht besteed aan ondernemers en onderneemsters bij wie men terecht kon voor deze modetrends. Josée van der Loo-Peerbooms van de werkgroep Exposities leidde de opening in. De werkgroep is erin geslaagd om een keur aan voorwerpen, foto’s en informatie te verzamelen, die een goed beeld geven van welke ‘kopzörig’ men ook vroeger al had. Het gebit, de bril, het kapsel, het hoofddeksel, de make-up en de sieraden droegen en dragen allemaal bij aan je ‘voorkomen’. Je ‘hoofd’ moet helemaal beantwoorden aan de norm. Dat is van alle tijden. De oude Grieken zeiden immers al: wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht. Zij sloegen beelden van de gevallen heerser de neus af om dat te bevestigen. Hij deed er niet meer toe. Juwelier Martien van Hooff, Deurnenaar en maatschappelijk betrokken ondernemer, wees in zijn openingstoespraak op het belang dat al eeuwenlang vanaf de oudheid gehecht wordt aan het hoofd. Het lichaamsdeel waarmee je je van de ander onderscheidt, je individualiteit onderstreept en dat je in onze Westerse samenleving gewend bent van elkaar te zien. “We kennen allemaal uit de 6
geschiedenislessen de haardracht van de Egyptische farao’s, hun met kohl aangezette ogen en hun halssieraden. We kennen ook allemaal het beroemde schilderij ‘Het meisje met de parel’ (1665-1667) van Johannes Vermeer dat te zien is in het Mauritshuis in Den Haag. En elke regio in Nederland kent of kende eigen klederdrachten. Op de rijke kleigronden als in Zeeland waren die over het algemeen rijker dan op de zandgronden in onze regio. In Zeeland de kappen met oorijzers van goud en zilver. Soms van koper als men het minder breed had, zodat ‘niet alles goud was wat er blonk’. En in onze regio de poffers met bloemen van stof en de wat meer sobere oor-, hals- en borstsieraden. Nog steeds is het hoofd belangrijk. Mensen dragen een kapsel volgens de laatste mode, men heeft een verzorgd gebit, draagt een modieuze bril en niet te vergeten mooie sieraden. Nog steeds zijn een collier, oorhangers en een broche belangrijk. En sieraden zijn er tegenwoordig ook voor de man. Ik hoop dat u geniet van deze interessante en mooie tentoonstelling.” De tentoonstelling is tot 25 oktober elke tweede en vierde zondag van de maand van 14.00 tot 17.00 uur en op dinsdag van 19.00 tot 21.00 uur te bezoeken. Vrij entree.
Bijzondere dorpel sacristie-priesterkoor St.-Willibrorduskerk
Stuk van de grafsteen van Jacob Geurts. (Foto: Pieter Koolen)
Als je in de St.-Willibrorduskerk in Deurne vanuit de sacristie naar het priesterkoor gaat, stap je over een dorpel die een restant is van de grafsteen van de in 1670 vermoorde Jacob Geurts (zie DeurneWiki: Moord op Jacob Geurts). Ons heemkundelid Pieter Koolen herontdekte het stuk grafsteen donderdag 4 juni 2015. Een opgetogen Koolen: “Ouwerling schreef al in zijn dikke pil dat een stuk steen daartoe destijds (1800) gebruikt was en tot mijn grote vreugde ligt ie er nog steeds. Geen van de zes kerkwachten die ik er tot nu toe over aansprak, bleek hiervan op de hoogte te zijn. De paar letters die nog te lezen zijn, zijn nog feilloos in te passen in de overgeleverde tekst op de grafsteen: IN SIJNDERTIJT SCHEPEN DER HEERLYCKHEYT DEURNE Toch wel heel bijzonder, vind ik, en passend in de huidige tentoonstelling in de kerk: Van tijd tot eeuwigheid.” Die tentoonstelling loopt tot 26 oktober. Pieter Koolen ging op onderzoek uit na het lezen van het recent verschenen boek Hij preekte, hij leerde altoos... van ons heemkundelid Jan Peter Schouten. In het hoofdstuk over ds. Plaen wees Schouten nog eens op deze bijzondere dorpel. 7
Agenda Onze agenda voor direct na de zomervakantie, zodat u de data alvast kunt noteren, en enkele suggesties voor een uitstapje in de regio tijdens deze vakantieperiode: Het leven en werk van Jules de Corte In het Graafs Museum De Hampoort, St.-Elisabethstraat 10A in Grave is tot en met 30 augustus de tentoonstelling ‘Jules de Corte: Ik zou wel eens willen weten…, vragen en antwoorden over Jules de Corte’ te zien. Jules de Corte (Deurne, 29-03-1924 / Eindhoven, 1602-1996) was leerling van het Blindeninstituut in Grave en kreeg er ook piano- en orgelles. Hij was o.a. liedjesschrijver, componist, dichter, zanger en pianist. Het museum is open van woensdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Voor meer informatie www.graafsmuseum.nl Gouden helm in Limburgs Museum Venlo Vanwege de verbouwing van het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden zijn archeologische vondsten uit Nederland uit de collectie van het museum tot 3 januari 2016 te zien in het Limburgs Museum in Venlo. Ook de vergulde zilveren helm, die ruim een eeuw geleden gevonden werd in Helenaveen, is er te zien. Tijdlijn Deurne II In etalages in het centrum zijn historische foto’s van het verenigingsleven in Deurne te zien; grotendeels afkomstig uit het archief van onze heemkundekring. Tot 1 september kan men deelnemen aan een prijsvraag. Brochures zijn ondermeer beschikbaar bij ons heemhuis . Beugelen om Peter Swinkels Trofee Zondag 13 september wordt er van 14.00 tot 17.00 uur op de beugelbaan bij het heemhuis gespeeld om de Peter Swinkelsbokaal. Aanmelden bij Theo van Daele tel. 313876. Bij slecht weer wordt het toernooi gespeeld op zondag 27 september. Boeken- en rommelmarkt op 27 september Zondag 27 september wordt in de tuin van het Heemhuis, Stationsstraat 73, van 14.00 tot 17.00 uur een boeken- en rommelmarkt gehouden door leden en andere belangstellenden. Voor meer informatie: Thom van der Straaten, tel.311615. Lezing over de historie van Het Riet op 1 oktober Ed van de Kerkhof stuitte tijdens zijn onderzoek naar de geschiedenis van de ontginningen in Deurne ook op de geheel eigen historie van Het Riet. Hij verzorgt daarover op 1 oktober een lezing in D’n Draai in Zeilberg. Aanvang 20.00 uur. Zie informatieboekje.
Vrijwilligersrooster: 9 augustus
: Peter v.d. Berk - Riek Aarts - Loes v.d. Heuvel
23 augustus
: Pieter Koolen - Jan Bekkers - Door Albers
13 september
: Leny Hendriks - Anneke van Ooy - Zus Jacobs
27 september
: Theo van Daele - Nelly Smets - Hans Guffens
Redactie: Nelly van Rijt
8
