Monster van Nes Schetsvoorstel Kunst in fietstunnel Nes, N241 Michiel Kluiters 2014 ©
Inleiding/condities: De fietstunnel Nes aan de N241 zal straks het fiets- en voetgangersverkeer van de Nesdijk onder de N241 door gaan leiden. De fietstunnel wordt ook goed bereikbaar voor fietsverkeer langs de N241. Maar ook voor voetgangers, de bewoners van de naastgelegen nieuwbouw en het parkeerterrein vlak naast de onderdoorgang. Bij het bedenken van een kunstwerk voor deze plek hebben bij mij een aantal specifieke condities een leidende rol gespeeld: 1. Ten eerste moet het kunstwerk betrekking hebben op de archeologie van het gebied; de cultuurhistorische waarde van de Nesdijk en de omgeving. 2. Het kunstwerk moet zowel werken voor de fietser die met redelijke vaart door de tunnel gaat, als voor de voetganger, die waarschijnlijk wat meer tijd neemt om rond te kijken.
visualisatie: Boven-aanzicht Fietstunnel Nesdijk, N241
3. Ik wil hier een kunstwerk voorstellen wat straks voor een zeer lange tijd kan blijven bestaan, hopelijk zo lang als de fietstunnel zelf. Het lijkt mij interessant als het werk op een gegeven moment een soort monument status zal krijgen. Mede hierom, maar ook omdat al te kostbaar onderhoud mij hier niet zo wenselijk lijkt, wil ik mij beperken in het gebruik van licht- en/of media technieken als onderdeel van het kunstwerk. 4. Ik vind het tevens belangrijk om inhoudelijk, de gehele vernieuwde N241 van 10 km lang te betrekken bij het kunstwerk. Het budget voor dit kunstwerk staat immers niet alleen in verhouding tot de bouwkosten van de fietstunnel maar tot het N241 wegtracé in zijn geheel. Hierbij acht ik het van belang om ook de bewoners die langs het gehele traject wonen een zekere rol te geven bij de totstandkoming van het kunstwerk. Wegtracé N241 wat zal worden vernieuwd, met de aangegeven positie van de Nesdijk Fietstunnel.
Archeologie: Ik ben zelf geen archeoloog. Heel naïef misschien, moest ik bij het woord archeologie in eerste instantie denken aan opgravingen met reusachtige botten van prehistorische dieren. Uiteraard is het opgraven van fossielen maar een klein onderdeel binnen dit vakgebied. In het gebied waar de N241 doorheen loopt liggen veel grondgebieden die voor archeologen van groot belang worden geacht omdat ze waarschijnlijk veel belangrijke informatie bezitten waaruit men meer over de rijke geschiedenis van dit gebied in Noord-Holland te weten kan komen. De meeste zaken bij archeologie zijn voor een leek vrij onzichtbaar. Meestal gaat het om minieme kleurverschillen van grond die iets blootgeven of zijn objecten zo klein of vrijwel vergaan dat ze niet direct herkenbaar zijn als iets bijzonders. De vondsten gaan meestal pas leven voor het publiek door er verhalen over het verleden bij te vertellen en door ze op een bepaalde manier met context te illustreren. We hebben er in dit land een aantal heel mooi ingerichte museums voor gebouwd. Begin volgend jaar opend het ‘Huis van Hilde’ in Castricum haar deuren voor het publiek. Ik vond het zelf de uitdaging om hier echt iets goed passends te bedenken (passend bij de fietstunnel setting), een autonoom kunstwerk wat iets kan toevoegen aan het belang om een volgende generatie te leren over het rijke verleden van de omgeving waarin men woont.
referentie: Archeologisch bodemonderzoek Noord-Holland
referentie: ontwerp van zaal-aanzicht Archeologisch museum ‘Huis van Hilde’
Monster van Nes: Geïnspireerd op het beeld van een archeologische vindplaats waar een enorme verzameling losse boten, verspreid over een veld, samen het skelet van één dinosaurus vormen ben ik op het idee gekomen voor dit kunstwerk. Met dit beeld voor ogen ben ik op de titel gekomen wat uiteraard is afgeleid van de legende van het nooit echt waargenomen ‘Monster van Loch Ness’. Toepasselijk ook omdat het verhaal over een watermonster gaat en de Nesdijk voor lange tijd een kustlijn is geweest. Maar monster betekend ook een sample, proefstuk, onderdeel en verwijst naar onderzoek doen en dat zijn zaken waar het hier ook om gaat.
referentie: detail van Utah Dinosaur National Monument
Betonnen hoog reliëfs: Op de zijde van de tunnel waar het trottoir straks ligt komen verspreid over de wand ongeveer 30 verschillende objecten op de wand. De objecten hebben een gemiddelde omtrek tussen de 80 en 100 cm. Het zijn haut-reliëfs (letterlijk hoog reliëfs), dus reliëfs met veel hoogte verschil waardoor ze los lijken te komen van het vlak waarin ze liggen. De objecten worden heel plastisch en nodigen uit om aangeraakt te worden. referentie beeld: hoog relief in beton op brughoofd.
De hoog reliëfs zullen worden uitgevoerd in een gepigmenteerd (gekleurd) beton waardoor ze allemaal zullen verschillen van tint. De reliëfs worden niet plat op de wand geplaatst maar liggen in een nis (verdieping in de betonwand) die nauwkeurig het contour van het object volgt waardoor je alleen een spleetje rond het object zult zien. zo lijkt het alsof er slechts een deel van het object door de huid van de wand naar buiten steekt, alsof dat het object nog vast zit in de grond.
De reliëfs worden hele precieze reproducties van bodemvondsten. Alleen worden de kopieën in dit geval sterk uitvergroot. Een vondst van een paar centimeter wordt straks opgeschaald naar wel 80 centimeter. Andersom kan soms ook voorkomen; denk aan een object zoals de onlangs gevonden kano in Uitgeest van 6 meter zou dan 6 tot 7 keer worden verkleind tot een meter.
visualisatie: Betonnen hoog reliëf van uitvergrote bodemvondst die iets verdiept uit de wand steekt.
referentie beeld: steen skulptuur van Lika Mutal
visualisatie: Fietstunnel met op wand met hoog reliëfs. aanzicht: van Nesdijk af komenend en naar Schagen toe.
visualisatie: aanzicht voorbeeld van objecten en hun positionering ten aanzien van de fietstunnel wand (bovenste afbeelding toont totaal wand met 31 hoog reliëfs).
Maataanduiding: Op foto’s van archeologische vondsten begon het mij op te vallen dat er bijna altijd een maataanduiding te zien is, een liniaal of een jalon (stok met rood-witte vlakken). Ik vond het interessant om dit ook een rol te geven in het geheel en heb een eigenzinnige variant bedacht wat zich toespitst op het verschalen.
referentiebeelden: bodenmvondst schoenzool met liniaal
bodemvondst kraal met cm aanduiding.
opgraving waterput met jalon.
Lichtgevende meetlatten: Op de wand tegenover de hoog reliëfs worden rechthoekige latten op de wand geplaatst. De latten zijn een soort linialen die de maat aangeven van de hoog reliëfs.Tegenover ieder object wil ik er één op de wand plaatsen. De ene liniaal ligt horizontaal de ander verticaal en soms ook diagonaal, ze volgen zo ‘de richting’ van waar de tegenovergelegen objecten op de wand naar toe wijzen. Gebaseerd op een standaard liniaal met cm-aanduiding zijn hier de maatstrepen telkens mee vergroot met het betreffende object. Hoewel de lengte van de meetlat overal overeenkomt met de afmeting van de gereproduceerde uitvergroting wordt hierdoor de maat van met name de breedte en de streepjes telkens verschillend. De linialen worden hufterproof. Ze worden ca 2 cm hoog en worden gemaakt van RVS en vervolgens gepoedercoat. De streepjes zijn uit het materiaal gelaserde sleuven. De meetlatten geven licht; het is een LED-licht armatuur, de maat-strepen geven wit licht. Ook komt er uit een van de zijkanten ledlicht wat op de muur valt. De meetlaten worden op een demontabele wijze verankerd op de wand. Ze krijgen een slagvaste kunststof kern die is voorzien een gematteerde laag die oplicht middels witte LED’s.
afmeting bodemvondst 2 cm
afmeting bodemvondst 25 cm
afmeting bodemvondst 12 cm
visualisatie: voorbeelden van de speciale meetlaten die de verschaling van de bodemvondsten laten zien.
Bijschriften in beton: Op de wand met de meetlatten komt onder iedere lat steeds een blokje tekst van een paar regels. In het kort wordt het bijbehorende uitvergrote object wat aan de overkant aan de muur zit hier beschreven, ook een jaartal (ongeveer) wordt vermeld en de herkomst van waar het langs de N241 werd gevonden. De letters liggen straks als een reliëf van max. 5 mm op het beton. Hoewel de meetlatten nu en dan diagonaal in het vlak liggen, worden de tekstblokken altijd waterpas op de wand geplaatst. De tekst wordt goed leesbaar uitgevoerd. Je hoeft er niet naar toe om het te kunnen lezen. Je kunt het goed top op 5 meter afstand lezen. Dit is van belang omdat de beschouwer zo veilig op de stoep naast het fietspad kan blijven staan om de teksten overzichtelijk te lezen, terwijl hij de objecten aan de stoep zijde kan bestuderen. visualistatie: De liniaal straalt naast de verlichtte streepjes ook aan een zijde licht uit. Hiermee worden tekstblokken op de wand extra aangelicht. De voorbeeld tekst op de afbeelding luidt: Broodplank uit de late Middeleeuwen, materiaal Hout, jaar 1600/1700, vindplaats Rotonde Moerbeek
afmeting bodemvondst 4 cm
visualisatie: aanzicht vanuit de fietstunnel met zicht op wand met lichtgevende meetlatten en beton relief tekstblokken
Bodemvondsten en participatie van bewoners: Omdat het nog wel even gaat duren voordat de fietstunnel en dus het kunstwerk gereed zal zijn (uiterlijk 2017), is er best wat tijd om hele interessante verzameling aan bodemvondsten bij elkaar te brengen waaruit straks het ‘Monster van Nes’ kan worden opgebouwd. Ik denk aan een samenstelling van zowel vondsten van historisch belang, die langs de route aan het licht zullen komen nadat men bij Holandia echt begonnen is met het maken van sleuven tbv het archeologisch bodemonderzoek langs het gehele N241 wegtracé, als zaken die reeds door bewoners zijn gevonden in de directe omgeving langs de N241. Tevens hoop ik dat lokale archeologie experts zoals Frans Diederik en de AWN (Vereniging voor Vrijwilligers in de Archeologie) zich geroepen voelen om hier een bijdrage te leveren. Uiteraard is het niet de bedoeling dat men naar aanleiding van dit voorstel massaal gaat graven waar het verboden is! Van belang is het dat er vrij nauwkeurig wordt aangegeven waar iets is gevonden in verhouding tot de gehele lengte van de N241. En dat men het object kort omschrijft en noemt wat het hier volgens hem/haar betreft. Als er op een gegeven moment genoeg vondsten zijn verzameld wil ik de bewoners rond de N241 graag uitnodigen om samen met mij een keuze te maken voor de uitvergrotingen in de tunnel. Het zou goed zijn als er dan ook een aantal experts komen die extra informatie kunnen geven over de objecten. Het lijkt mij persoonlijk interessant wanneer er straks niet alleen hele bijzondere vondsten uit een ver verleden te zien zullen zijn bij de fietstunnel maar dat er hier en daar ook een paar hedendaagse vondsten tussen zitten. Wellicht zaken die op dit moment niet meteen zo bijzonder lijken maar ze zetten het werk wel in deze tijd. En wie weet over 25 jaar of meer kijken we er al naar als echt iets van toen.
referentie: foto’s van mensen en hun bodemvondsten.
visualisatie: aanzicht fietstunnel met kunstuiting vanaf Schagen komend.
visualisatie: aanzicht kijkend op fietstunnel met kunstuiting en tevens zicht op de N241
Uitvoering: Ik wil nogmaals benadrukken dat de hier getoonde bodemvondsten slechts voorbeelden zijn. De eigenlijke objecten voor op de wand moeten worden straks pas verzameld. Als er op een gegeven moment een keuze is gemaakt uit de verzameling bodemvondsten dan moeten hier vervolgens hele exacte uitvergrotingen van worden gemaakt. Ik wil hiervoor gaan samenwerken met het bedrijf Paradies decor uit Zaandam. Zij zijn professionele decorateurs die dit soort specialisme zeer goed beheersen. Als de mallen eenmaal gereed zijn dan kunnen de betonnen afgietsels worden gemaakt. Hiervoor denk ik aan het bedrijf Beconcrete uit Boven Leeuwen, zij zijn specialisten op het gebied van bijzondere betontoepassingen. De beton elementen zullen worden gemaakt van een gepigmenteerd beton die tevens met ijzervezel versterkt zijn versterkt. De kleuren zal ik tzt bepalen. Waarschijnlijk zullen de hoog reliëfs middels een stek en gain verbinding worden verankerd aan op de wand. Uiteraard wordt alles afgewerkt met een hoogwaardige, oppervlakte afsluitende, anti grafitti coating. De constructie van de meetlatten moet straks verder worden geëngineerd. Hierbij moet naast de materiaalkeuze mbt hufterproofheid en onderhoud ook worden uitgezocht hoe het licht er precies in wordt verwerkt en hoe de armaturen op een degelijke manier demontabel kunnen worden gemonteerd. De tekst reliefs bij de meetlatten heb ik in het SO voorgesteld als reliefs die net als bij de objecten uit de wand steken, als na overleg met de aannemer blijkt dat ze beter verdiept kunnen worden uitgevoerd dan is dat ook heel goed mogelijk. Al dit soort zaken moeten uiteraard verder worden uitgezocht bij een eventuele vervolgopdracht.
referentie: projecten van Paradies decor; giraffe kop 1:1 / gietmal opbouw / uitvergroot appel klokhuis voor de speelfilm Wiplala (premiere najaar 2014). rechts: voorbeeld van mogelijke beton-pigment kleuren.
Tot slot: Ter hoogte van de fietstunnel met het ‘Monster van Nes’ lijkt het mij mooi om langs de N241 een dergelijk verkeersbord te plaatsen. Hiermee maak je een soort Landmark van deze plek met het kunstwerk en kunnen mensen het ook speciaal komen bekijken, er is ten slotte toch al een parkeerplaats naast.
