Hoe zit dat met u? Herkent u de gevoelens van somberheid? Heeft u ook het idee dat er weinig leuks meer gebeurt? Dat u weinig belangstelling meer heeft voor dingen om u heen, of zaken die u vroeger wel leuk vond? Haalt u weinig energie meer uit het leven? Is uw sociale netwerk klein geworden? Merkt u dat u veel moppert of interesseert het u allemaal weinig meer?
Mogelijke oorzaken van somberheid
Soms is er geen duidelijke oorzaak te vinden, soms spelen er meer oorzaken tegelijk en door elkaar heen zoals: ouder worden, lichamelijke oorzaken, dagelijkse spanningen, verlies, vroegere gebeurtenissen of bepaalde karakter eigenschappen. Misschien heeft u met een of meerdere van deze zaken te maken? Ouder worden betekent de overgang naar een andere levensfase en dat gaat vaak gepaard met ingrijpende veranderingen. Veranderingen die in deze levensfase vaak blijvend van aard zijn. Iedereen reageert daar weer anders op. Sommigen lijken zich moeiteloos aan te passen, anderen vinden het moeilijk om een nieuwe balans te vinden. Lichamelijke oorzaken. Er zijn verschillende ziekten zoals kanker, reuma, diabetes of hartziekten die behalve lichamelijk ongemak ook uw zelfstandigheid kunnen beïnvloeden. Als je ouder wordt kun je vaak minder makkelijk uit de voeten. Het gehoor wordt bij velen minder, het gezichtsvermogen neemt af. Sommige ouderen durven niet goed meer naar buiten omdat ze bang zijn om te vallen. Veel ouderen hebben grote moeite met het feit dat ze steeds afhankelijker worden. Er kunnen gevoelens ontstaan van teleurstelling, ergernis of boosheid. Sommigen worden angstig omdat het lichaam ze 'in de steek laat' en er ineens iets kan gebeuren, zoals bijvoorbeeld een hartaanval. Sommigen schamen zich voor de lichamelijke achteruitgang. Dagelijkse spanningen zoals: u kunt niet goed slapen vanwege geluidsoverlast in de buurt, u snapt niets meer van die snelle wereld om u heen, u maakt zich zorgen over wat er allemaal langs komt in het nieuws, u heeft het gevoel niet meer mee te tellen in de maatschappij, u kunt uw huis niet meer schoonhouden zoals u gewend was, u voelt zich onveilig in uw huis of in de buurt waar u woont, u heeft moeite om rond te komen Verlies. Somberheid, verdriet en pijn ontstaan als u een dierbaar persoon verliest. Dat kan uw partner zijn, maar ook een familielid of een goede vriend of vriendin, of een geliefd huisdier. Als een dierbaar iemand overlijdt, laat hij of zij een lege plek achter. Verlies kan allerlei gevoelens oproepen: naast verdriet, pijn en somberheid ook boosheid, agressie of schuldwww.copperbeechpsychology.nl
3
gevoelens. Verdriet en rouw zijn normale menselijke reacties. Na enige tijd neemt de heftigheid van de gevoelens meestal af maar bij sommige mensen kan verdriet of rouw overgaan in somberheid en depressie. Het hebben en onderhouden van sociale contacten is belangrijk. Maar zeker na het verlies van een partner kan dit een probleem worden; niet alleen het samenzijn met de partner valt weg, maar er komen, vaak na verloop van tijd, minder mensen op bezoek. Dat kan leiden tot eenzaamheid. Maar ook op andere manieren kunt u in uw leven een 'verlies lijden', bijvoorbeeld doordat aan een relatie of vriendschap een einde komt, of u 'verliest' uw baan door ontslag of pensioen, uw baan gaf misschien zin aan uw leven. Het kan zijn dat u uw zelfstandigheid verliest door ziekte. Misschien verliest u de mogelijkheid om uw hobby uit te oefenen. En misschien ervaart u het als een verlies om de grotere woning in te ruilen voor een kleinere. Misschien heeft zich een groot stuk van uw leven in dat grotere huis afgespeeld en heeft u er fijne herinneringen aan. Vroegere gebeurtenissen kunnen een sterke invloed hebben op de rest van het leven. Sommige mensen hebben in hun jeugd weinig aandacht, warmte en liefde gekregen en voelen daardoor een grote leegte of gemis. Andere mensen hebben in het verleden traumatische ervaringen meegemaakt, zoals oorlog, seksueel misbruik of geestelijke en lichamelijke mishandeling. Zulke ervaringen kunnen jaren later nog de kop op steken. Karakter eigenschappen. Hoe u omgaat met spanningen en tegenslagen hangt voor een deel af van persoonlijke eigenschappen. Als u het moeilijk vindt of onmogelijk om uw gevoelens te uiten, als u zich machteloos voelt, als u het moeilijk vindt om voor uzelf op te komen, als u vaak onzeker bent of last hebt van schuldgevoelens of als u de neiging heeft om probleemsituaties en conflicten uit de weg te gaan, dan kan het zijn dat het u extra moeilijk valt om weer een positieve draai te geven aan uw leven na een moeilijke periode. Sommige ouderen zijn zelf in staat om een nieuwe balans te vinden in de 'derde levensfase', ook na tegenslagen of het te maken krijgen met meerdere van de zojuist genoemde oorzaken van somberheid. Anderen kunnen wat hulp gebruiken.
Wat kunt u (nu al) zelf doen?
Het is niet gemakkelijk om somberheid, verdriet en pijnlijke gevoelens aan te pakken, maar toch is het te doen. Probeer vooral niet te snel te grote stappen te willen zetten. En sta niet teveel stil bij dingen uit het verleden die niet meer veranderd kunnen worden. Probeer u te richten op het verbeteren van uw huidige situatie. U leeft vandaag. Als het u lukt om met kleine stapjes het hier en nu wat aangenamer te maken, dan zal de dag van morgen ook wat plezieriger zijn. www.copperbeechpsychology.nl
4
Blijf actief. Het kan lastig zijn om er regelmatig op uit te gaan, misschien ook “somberheid” vanwege lichamelijke problemen, maar als het kan, dan loont het heel erg de moeite. We weten dat mensen die zich regelmatig lichamelijk inspannen (al is het maar een wandelingetje) zich vaak beter voelen. Veel mensen houden van wandelen of bewegen om niet steeds in negatieve gedachten te verzanden. Dus; Blijf in beweging. Probeer elke dag tijd te nemen om te fietsen, te wandelen of een andere lichamelijke activiteit te doen. Beweging geeft letterlijk en figuurlijk meer ruimte. Onderhoud uw contacten en probeer nieuwe te maken. Ook als u daar momenteel misschien niet veel zin in heeft, is het belangrijk om contact te blijven houden met familieleden, kennissen of buren. Er kan veel steun uitgaan van een gesprek met iemand met wie u uw gevoelens kunt delen, iemand met wie het 'klikt'. Als u onder uw familie, buren of kennissen niemand heeft die u daarbij kan helpen, kunt u contact zoeken met mensen die luisteren als beroep hebben, zoals een pastor of een maatschappelijk werker. Houd uw gevoelens niet voor u zelf, praten lucht op. Blijf goed eten. Als zin in eten minder is, is het risico groot dat u (te)veel afvalt. Er kan dan een vitamine en mineralen tekort ontstaan. Oudere lichamen spijkeren dat minder makkelijk bij dan jongere lichamen en dat zal uw gezondheid nadelig beïnvloeden. Probeer oplossingen te bedenken als gezond en voldoende eten (klaarmaken) moeilijk is. Misschien kunt u iemand uitnodigen om samen mee te eten? Wees voorzichtig met alcohol. Het kan de gevoelens van somberheid versterken. Deel uw tijd goed in. Streef naar regelmaat in uw leven, ga op tijd naar bed en sta op tijd op. Dagelijkse bezigheden zoals het huishouden, boodschappen doen en de tuin verzorgen, of de planten in de vensterbank, zijn zinvol omdat ze afleiding geven en prettige gevoelens kunnen oproepen. Vrijwilligerswerk kan bijvoorbeeld heel veel voldoening geven. Gun uzelf iets leuks. Naarmate u somberder wordt, lijkt het wel of activiteiten steeds minder zin hebben. Toch is het belangrijk om te zoeken naar activiteiten die u vroeger leuk vond en die nog steeds plezier geven. Verwen uzelf een beetje door bijvoorbeeld een bosje bloemen te kopen, of een leuk tijdschrift. Als u somber bent omdat veel leuke dingen van vroeger niet meer kunnen, probeer dan iets nieuws te bedenken. Iets wat nog wel kan. Nieuwe ervaringen kunnen soms veel goed doen. Bedenk dat als u een oude activiteit of een nieuwe oppakt -al is het nog zoiets kleins- dat u dan www.copperbeechpsychology.nl
5
een grote stap in de goede richting heeft gezet. U zult merken dat u zich al snel wat beter zult voelen. Blijf goed voor uzelf zorgen. Besteed aandacht aan uw uiterlijk en uw kleding. Het vergroot uw zelfrespect. Besteed aandacht aan hobbies en interesses. Bezoek de plaatselijke bibliotheek of zoek in de plaatselijke krant of er voor u interessante activiteiten, cursussen of lezingen worden georganiseerd en waar en wanneer. Probeer aansluiting te zoeken. Ook het prikbord bij de supermarkt kan een bron van informatie zijn. Ontspanning. Als het gaat om recreatie en ontspanning kunt u terecht bij het ouderenwerk, muziekscholen, gymzalen, zwembaden, musea, de bibliotheek, enzovoort. Vaak worden er speciale activiteiten voor ouderen georganiseerd; kijk daarvoor in uw plaatselijke of regionale krant. Vrijwilligers en lotgenoten. In veel dorpen en steden zijn vrijwilligersprojecten die (lotgenoten)contact bieden. Vaak werken ze vanuit de kerk, het welzijnswerk voor ouderen, Rode Kruis en Zonnebloem. Vraag om hulp. Het kan zijn dat het u in uw eentje niet lukt. Probeer dan iemand te vinden die u helpt, bijvoorbeeld een goede buur of een vrijwilliger. Misschien helpt het lezen van de folder al voldoende, maar het kan ook zijn dat u baat heeft bij een wat steviger steuntje in uw rug. U kunt daarvoor altijd bij uw huisarts terecht. Deze is uiteraard goed op de hoogte van allerlei vormen van hulp, informatie en (andere) ...
Behandelmogelijkheden,zoals...
Zelfhulpcursussen, Praat-behandelingen, Lichttherapie, Beweegtherapie, Medicatie. We lichten een paar van deze mogelijkheden toe: Zelfhulpcursussen; Vele soorten en maten, variërend van een cursusboek met nuttige oefeningen of internet-cursus “kleur je leven” om zelf thuis door te nemen, tot een groepscursus zoals de “in de put uit de put” cursus. Eind 2012 / begin 2013 komt er een boek uit waarin drie effectieve behandelmogelijkheden zullen worden beschreven om mee kennis te maken en uit te proberen. We weten dat veel ouderen die last hadden van somberheid zich er beter door zijn gaan voelen. Informatie over dat boek is te vinden op www.copperbeechpsychology.nl of op te vragen via
[email protected]
www.copperbeechpsychology.nl
6
Welke behandeling is nu het beste? Veel ouderen vinden het plezierig om stapsgewijs te kijken welke techniek het beste bij hen past. Dat betekent; beginnen met het lezen van bijvoorbeeld deze folder en zo nodig daarna misschien een andere aanpak. Iedereen kan de tips uit deze folder uitproberen en zijn of haar voordeel doen met de informatie. Misschien helpt dat al voldoende. Het kan ook zijn dat men wil uitproberen wat een (zelfhulp) cursus te bieden heeft. Veel ouderen vinden dit een hele plezierige en zinvolle aanpak. Ze kiezen dan voor het doen van een zelfhulp cursus en gaan dat thuis doen (alleen of samen met iemand), of voor een groepscursus. Gespreks-behandelingen en medicatie werken allebei goed. Medicijnen werken over het algemeen wat sneller, maar veel ouderen geven toch de voorkeur aan een gespreks-behandeling. Het kan ook allebei tegelijk. Overleg met uw huisarts.
Samenvattend
Als u last heeft van somberheid en als u dat op kunt brengen, dan is het belangrijk dat u dat inziet en zelf actief aan de slag gaat om te proberen uw stemming te verbeteren. Probeer gebruik te maken van uw eigen kracht. Dat werkt het beste. Om u hierbij te helpen biedt deze folder informatie en een aantal tips die van pas kunnen komen. Het is wel belangrijk om, als het slechter met u gaat, dit te melden aan uw huisarts of hulpverlener. Op de laatste pagina's staan suggesties om verder te lezen als u dat zou willen. Ook staan hier een paar handige adressen.
“somberheid ”
Bedenk dat u er niet alleen voor staat en dat u het ook zeker niet alleen hoeft op te knappen. Zoek hulp! Accepteer hulp! Het is de moeite meer dan waard.
www.copperbeechpsychology.nl
8
Over pensioen: A. de Blok. Hoezo, geraniums. E. Strube en K. Vlieger. Pensioen moet je doen ! M. Claus. Het geheim van een succesvol pensioen. R. Bolles. Welke kleur heeft jouw parachute? Voor ouderen. Websites: cursus: www.kleurjeleven.nl hulp en informatie: www.depressiecentrum.n, www.stichtingpandora.nl, www.psychowijzer.nl en www.succesvolouderworden.nl met links naar geheugenverlies, somberheid, angst, alcoholgebruik
Contactadressen Depressie Centrum; Het NFGV - Depressie Centrum (voorheen Depressie Stichting) heeft een Informatie- & Advieslijn voor depressie en er zijn diverse brochures over depressie te bestellen. NFGV -Depressie Centrum Postbus 5103, 3502 JC UTRECHT, Tel: 030 - 2971197 Informatie- & Advieslijn: 0900 - 903 903 9 ( € 0.15 p/m) Email:
[email protected] Website: www.depressiecentrum.nl Stichting Pandora: Stichting Pandora heeft een Informatie- en advieslijn voor depressie en angst en een lotgenotenlijn voor depressie. Stichting Pandora 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam, Tel: 020 - 6851171 Website: www.stichtingpandora.nl Informatie- & Advieslijn voor depressie en angst Telefoon: 0900-PANDORA (0900 - 7263672) (€ 0,10 p/m) Maandag tot en met donderdag van 10.00 tot 16.30 uur. Email:
[email protected] Pandora Depressielijn (voor lotgenoten met depressie) Telefoon: 0900 - 6120909 (€ 0,10 p/m) Maandag tot en met donderdag van 19.00 tot 21.00 uur. Email:
[email protected]
www.copperbeechpsychology.nl
10
