Moderne plattelandsarchitectuur WONEN IN EEN SCHUUR

BOUWSTIJL: SCHUURWONING

Moderne plattelandsarchitectuur

WONEN IN EEN SCHUUR

Het platteland is in trek. Veel kavelzoekers dromen van een rustige plek te midden van de landerijen. Maar het aantal bouwkavels in het buitengebied is zeer beperkt. Als er al mogelijkheden zijn, blijken de welstandseisen hoog. Nieuwbouw moet in het landschappelijke beeldkwaliteitplan passen. En dat heeft een verrassende wending opgeleverd. Wonen in een boerenschuur, vertaald naar het heden. Tekst: Cécile Dornseiffen

Ontwerp: John van dijk - MTB architecten (i.s.m. 19 het atelier)

Ze tonen lekker landelijk, de schuurwoningen die de laatste jaren als paddenstoelen uit de grond

SCHUURWOnIng

lijken te schieten. Het silhouet grijpt terug op het aloude voorbeeld van de stal of kapschuur: een

de kenmerken:

rechthoekige vorm met een zadeldak. Ook de materialen refereren aan dat klassieke beeld: veel

• Eenvoudig silhouet, passend bij de regionale

hout, staal en daken van golfplaat. Het architectonische plaatje past naadloos in de ‘herontdekte

bouwhistorie

landelijkheid’, die we ook in aanverwante vormgevingsdisciplines - zoals interieur en design - zien

• Eén bouwlaag met zadelkap

opbloeien. Milieubewust leven, dicht bij de natuur en jezelf. Met alleen het geluid van een tractor in

• Duidelijke constructie met spanten

de verre verte.

• Gootloos en/of overstekende kap • Geen uitbouwtjes zoals dakkapellen of erkers

Functiewijziging

• Terras vaak inpandig binnen hoofdvorm

Het zal voor de meesten een droom blijven. Bouwen in het agrarisch gebied zit officieel ‘op slot’.

• Grote schuif- of baanderdeuren

De vraag naar landelijk wonen is vele malen groter dan het aanbod. Planologen zijn bang voor

• Vaak: gemoderniseerde lamel luiken

wildgroei en versnippering. Provincies zien steeds strenger toe op de landschappelijke kwaliteit van

• Sober materiaalgebruik: hout, staal, golfplaat

hun buitengebied. Even geen witte villa’s of dertiger jaren cataloguswoningen meer, bouwstijlen die

• Positionering passend bij de erftypologie

thuishoren in een meer stedelijke omgeving.

10

010017 BK0310_Schuurwonen.indd 10

Tierrafino Leemstuc.

BOUWkavels

24-08-10 12:41


Toch is het probleem daarmee niet opgelost. Steeds meer boerenbedrijven stoppen ermee, door schaalvergroting of gebrek aan opvolgers. Die ‘agrarische functiewijziging’ heeft niet alleen gevolgen voor de leefbaarheid van het platteland, maar ook voor het Nederlandse landschap. Nergens ter wereld is het (cultuur)landschap zó gevormd door juist dat boerenbedrijf. Maar leegstand leidt al snel tot verpaupering. Wat te doen met de vrijkomende percelen en opstallen? In handen geven van projectontwikkelaars voor weer een recreatiepark, of toch maar braak laten liggen als opmaat naar ‘nieuwe natuur’?

Rood voor Rood Inmiddels zijn er door de provinciale overheden een aantal ‘compromisroutes’ ontwikkeld. Wie goed kijkt, ziet dat er wel degelijk her en der nieuw wordt gebouwd. Meestal ter vervanging van of aanvulling op een bestaande (boeren)woning. Veel van dat soort projecten zijn het resultaat van regelingen als ‘Rood voor Rood’, ‘Ruimte voor Ruimte’ of VAB (Vrijkomende Agrarische Bebouwing). Kort en goed komt het er op neer dat landschapsontsierende bebouwing of niet meer gebruikte (op)stallen gesloopt mogen worden in ruil voor ‘compenserende’ bouwkavels, ook op het bestaande erf. De sloopkosten worden betaald uit de kavelopbrengst; de verkoper houdt er nog een winstje aan over. De meeste provincies werken inmiddels met deze regelingen, maar de voorwaarden verschillen sterk. Een recent fenomeen zijn de bemiddelingsbureaus die beide partijen – afbouwende agrariërs en bouwlustige kavelzoekers – bij elkaar proberen te brengen. Vaak nemen ze ook het hele

Woonmode: STRO

vergunningentraject plus het bouwrijp maken van het perceel uit handen.

Lui landleven. Ook in het interieur is het platteland op dit moment een grote inspiratie-

Vernieuwende plattelandsarchitectuur

bron. In de woonmodetrend Stro van Pers-

Met deze regelingen zijn de mogelijkheden voor hergebruik en nieuwbouw op het platteland dus

centrum Wonen staat de nostalgie van het

verruimd, maar wel onder zéér stringente voorwaarden. De nieuwe woon- of woon-/werkbebouwing

boerenbestaan centraal.

moet voldoen aan een goede beeldkwaliteit en een dito landschappelijke inpassing, waaronder de aanplant van inheems groen. Geen coniferenhaagjes dus, maar robuuste eiken, beuken, populieren en elzenbosjes. Passend bij het authentieke boerenerf. Vanuit de provinciale beeldkwaliteitplannen wordt de lat steeds hoger gelegd. Nieuwbouw moet nu

Fotografie: Went&navarro, productie/styling: Marianne van dodewaard. Verkoopinformatie pan, bronzen lepel,gestreepte keukendoek en bloemstof: zie www.woonmodetrends.nl

ook aansluiten bij de culturele identiteit van de streek. En dat is een gouden zet geweest, want het aanscherpen van die welstandseisen heeft voor een innovatief soort plattelandsarchitectuur gezorgd. Steeds meer architecten durven de historische bebouwing als leidraad te nemen, maar weten de valkuil van de uit hun verband gerukte replica’s te mijden. Geen nostalgische boerderettes, maar juist

Het gaat dan om simpele stalen constructies

de rauwe eerlijkheid van de boerenschuur. Stoer en informeel. Simpele behuizingen die op logische

uit de standaard schurenbouw. Betaalbaar

wijze moeiteloos opgaan in het landschap en perfect aansluiten bij de tradities van het platteland.

en individueel te detailleren. Bij hele grote

Waaronder het van oudsher bijbouwen op de achtererven van het ouderlijk huis.

bouwvolumes

wordt

gewerkt

volgens

het

principe van meerdere woningen onder één kap.

Erftypologie

Ook erf-opstellingen voor een bewonerscollectief

De bouwpraktijk van de laatste jaren heeft laten zien dat welstandcommissies gecharmeerd zijn

zijn met deze kant-en-klare concepten prima te

van deze nieuwe verschijningsvorm. Afwijken van het bestemmingsplan is juridisch uiteraard niet

realiseren. Van boerenerf naar woonerf; één met

mogelijk. Maar is er een gaatje in de wetgeving, zie bovengenoemde regelingen, dan staat bouwen in

het landschap.

deze boeren oervorm (archetype) wel garant voor een iets welwillender benadering. Waarbij overigens ook streng gekeken wordt naar de opbouw van de zogenaamde ‘erftypologie’. Een mooie naam voor

Zie voor meer informatie:

de groepering van het hoofdgebouw (de woonboerderij) en de loodsen, schuren en stallen die samen

www.bouwenbijboerderijen.nl. Deze site

het erf omsluiten.

bundelt inspirerende voorbeelden van bouwen in het landelijke gebied; met heel

Prefab concepten

veel informatieve links!

De experimenten van individuele bouwers en architecten zijn aangeslagen. De juweeltjes die we op

www.roodvoorrood.nl

de volgende pagina’s tonen, zijn honderden zo niet duizenden malen gefotografeerd door toevallige

www.boerderijenadvies.nl

passanten. Verrast en verbaasd door de herkenbaarheid die nieuwbouw blijkbaar toch kan hebben.

www.sloopstallen.com

Inmiddels heeft de vraag naar dit pure, landelijke wonen ook al geleid tot prefab bouwconcepten.

03 • 2010


11

24-08-10 12:41


Ingebed in het landschap Plan was om de bestaande boerderij te slopen en te vervangen door een grotere woning. Maar het geheel van de rietgedekte boerderij met leilinden, houtwal, fruitbomen, hooimijt en kippenschuur was

Legenda

bij nader inzien té mooi om op te offeren. Samen bepalen ze het ruimtelijke beeld van dit boerenerf

Locatie: buitengebied Raalte architect: John van Dijk - MTB Architecten (i.s.m. 19 het atelier) geveldelen en daklamellen: gestoomd vurenhout dak: zinken roefdak Terrassen: gegroefde steigerdelen Bruto vloeroppervlak: 272 m² Oplevering: 2009 Fotografie: Fidelis Theinert www.mtbarchitecten.nl

dat als vanzelfsprekend in het landschap is ingebed. Voor de nieuwe woning werd daarom gezocht

12


naar een toevoeging op het erf. Dat resulteerde in een beeldomkering. De oorspronkelijke boerderij is nu een bijgebouw met sauna, beeldhouwatelier en werkplaats. De nieuwe woning is qua beeld uitgewerkt als een schuur met robuuste spanten. Verfijningen in de vorm van een patio, arcade, veranda en dakterrassen vergroten de leefbaarheid van de hoofdvorm. Een topper is de badkamer op de verdieping – vanuit het ligbad kijk je uit over het boerenland. Qua materialen is zoveel mogelijk gekozen voor hout. De intrigerende kap bestaat uit een zinken roefdak met houten lamellen, die de buitenruimtes beschutten tegen regen en zon.

BOUWkavels

24-08-10 12:41


In lijn met het landschap Dit woonhuis annex architectenbureau staat op de plaats van een oud boerderijtje, te midden van een singellandschap. De schuurvorm is zo gekozen dat het de lineaire lijnen van het landschap versterkt. De positie van de garage en de raamschermen zorgen voor privacy in de voortuin en onttrekken vanuit de woning het parkeren aan het oog. Het schuurhuis is simpel van vorm en heeft sobere details. De gevelopeningen – ramen, deuren – worden geaccentueerd door houten vlonders en luiken met lamellen. De vlonders zweven boven het licht verhoogde terrein, waardoor het huis los lijkt te komen van de omgeving. De lamellen bieden zowel zonwering als inbraakbescherming. De combinatie van hout en gegalvaniseerd staal sluit mooi aan bij de agrarische omgeving. De plattegrond van de benedenverdieping is volledig open: een grote hal met keuken is het centrale punt. Links ligt het kantoorgedeelte (straatkant), rechts het woongedeelte met zicht op het open landschap. Aan de zijkant is een inpandig, overdekt terras opgenomen.

03 • 2010


Legenda Locatie: Paterswolde architect: Cor Kalfsbeek architectuur / Sibylle Kalfsbeek interieur Landschap: Cor & Sibylle Kalfsbeek Voortuin: Piet Oudolf, Hummelo Bruto vloeroppervlak: 500 m² Oppervlak: 350 m² Inhoud: 1.200 m³ (zonder garage) Oplevering: 2008 Fotografie: Sibylle Kalfsbeek www.corkalfsbeek.nl

13

24-08-10 12:41


'daken: golfplaat en zink'

Eén met het bos De prachtige beuken en Douglas sparren hebben voor deze villa de plaats bepaald op de ruime,

Legenda Locatie: Driebergen architect: DP6 architectuurstudio/ Robert Alewijnse, Chris de Weijer & Richelle de Jong dak: verzinkt stalen golfplaat gevelbetimmering: onbehandeld Lauro Preto Bruto vloeroppervlak: 500 m² Oplevering: 2007 Fotografie: Christian Richters www.dp6.nl

14


groene kavel. Juist aan de noordzijde valt de meeste zon in de tuin. Om zoveel mogelijk zon én privacy te behouden, is de woning daarom aan de zuidkant, parallel aan de weg, gelegd. Het lange, golfplaten dak bepaalt de eenvoudige hoofdvorm. Binnenin is de ruimte zoveel mogelijk open gehouden. Aan de westkant, waar de villa grenst aan een tweede weg, is de gevel gesloten en bekleed met vergrijzende houten delen. Naar de tuin toe is het interieur open en transparant, te danken aan glasgevels en vides. Door de eenvoud en rust in vorm en materiaalgebruik gaat de woning als het ware op in haar achtergrond. In 2008 werd dit ontwerp genomineerd voor de verkiezing tot ‘BNA-gebouw van het jaar’.

BOUWkavels

24-08-10 12:42


Rondom het boerenerf Passend in de historische traditie van Oud-Empel, een klein lintdorp langs de Maas, werden vier nieuwe woningen gerealiseerd. Ze liggen losjes verspreid over de locatie, net zoals de authentieke bouw in dit rivierenlandschap. Direct aan de straat is een stevig bakstenen herenhuis neergezet dat qua beeld aansluit bij de dorpsbebouwing. Schuin daarachter liggen drie grote ‘stallen’ rondom een

Legenda

gezamenlijk voorerf. Een daarvan heeft een verdubbeld volume: een combinatie van woonhuis en

Locatie: Oud Empel Opdrachtgever: Moonen Projectontwikkeling architect: HilberinkBosch Architecten Oplevering: 2007 Fotografie: René de Wit, Breda www.hb-a.nl

studio. Ook de constructie is streekgebonden – zo is er gekozen voor zware gebinten en dekbalken. Door de wijze van detailleren, de materiaalkeuze en de eigentijdse vormgeving blijft het complex toch als een moderne inpassing herkenbaar. Daarmee slaat dit plan een brug naar de 21e eeuw. Het project werd bekroond met een 2e plaats in de ‘Houtarchitectuurprijs 2008’.

03 • 2010


15

24-08-10 12:42


Vrij in de ruimte Legenda Locatie: Blauwestad, Groningen architect: JagerJanssen architecten / Alex Jager, Rogier Janssen dak: Eternit golfplaten (vezelcement) gevelbeplating: Eternit golfplaten + Massaranduba hardhout Binnenafwerking: populieren plaat Bruto vloeroppervlak: 318 m² incl. souterrain Oplevering: 2007 Fotografie: SAPh/Rob de Jong www.jagerjanssen.nl

16


Het ontwikkelingsproject Blauwestad ligt middenin het weidse, Groningse land. Deze kavel in deelgebied Het Riet is direct aan het water gesitueerd. Het feit dat dit ontwerp letterlijk boven het maaiveld uit is getild, geeft een groot gevoel van vrijheid. Het woonvolume ligt als een ‘beletage’ bovenop het souterrain dat dienst doet als garage. Het eenvoudige basisvolume is ontstaan door continu te versimpelen. De huid van het huis zorgt voor het typerende beeld van een stal: antracietkleurige eternit golfplaten, die als een deken omgevouwen zijn over dak en buitenmuur. In contrast daarmee zijn de andere gevels afgewerkt met een lichte houten gevelbeplating. Een lange rij dakramen brengt licht in de woning. De plattegrond is zo opgezet dat er drie zichtlijnen door het interieur lopen: twee in lengterichting naar vide en veranda; één dwars erop om vanuit de keuken (toe)zicht te hebben op de tuin.

BOUWkavels

24-08-10 12:42


‘prefab concepten’

De WoonSchuur® Een vernieuwend woonconcept voor het landelijk gebied.

Geen

cataloguswoning,

geen

villa,

maar een tussenvorm die naadloos opgaat in het landschap. Het eenvoudige bouwsysteem,

LoftHome

de robuuste vormtaal en het materiaalgebruik

Net zoveel vrije ruimte als in een loft, maar

respecteren de tradities van het platteland. Dankzij

beter betaalbaar en bovendien duurzaam.

de systematische opbouw en korte bouwtijd biedt

Dat is het idee achter het concept LoftHome.

dit concept veel ruimte voor relatief weinig geld.

Het ontwerp gaat uit van een simpele

De constructie is gebaseerd op agrarische

stalen constructie, die herinnert aan de

schuren: stalen of houten spanten, sandwich-

boerenschuur. Een standaard Lofthome

elementen voor daken gevelisolatie en golf-

meet 8 x 16 meter. Door het gebruik van

plaat voor wind- en regenkering. Bewoners

wand- en gevelbekleding met een zeer

stellen in 7 stappen hun eigen WoonSchuur

hoge

glas,

samen: afmeting, gevelafwerking en indeling,

zonne-energie, warmtepomp en een slim

isolatiewaarde,

drievoudig

al dan niet met verdiepingsvloeren en/of vides.

ventilatiesysteem blijven de energiekosten

‘Specials’ geven er vervolgens een persoonlijke

laag. De woning heeft een EPC van 0,1 bij

uitstraling aan: een glazen kopgevel, schuifpui of

gebruik van aanvullende zonnecellen; zonder zonnecellen een EPC van 0,5. De Lofthomes zijn

schuiﬂuiken, glazen klapramen of een overdekte

opgebouwd uit onderhoudsvriendelijke, duurzame cradle-to-cradle materialen. Ze worden in

wintertuin (kasconstructie). Ook casco opleveren

particulier en collectief opdrachtgeverschap ontwikkeld. In dat laatste geval zijn er diverse (al dan

en een 100% duurzame uitvoering behoren tot

niet geschakelde) ensembles mogelijk, waaronder een opzet als woonerf.

de mogelijkheden.

Legenda LoftHome: productie SMLXL - BKVV architecten - Hardeman constructiebedrijf architect: Blok Kats van Veen architecten gevelbekleding en dak: aluminium-zink in 30 RAL-kleuren; c.q. afwerking met riet, hout of vezelcement panelen Bruto vloeroppervlak: standaard 224 m², andere afmetingen beschikbaar www.lofthome.nl

03 • 2010


Legenda architect: De WoonSchuur® / Sandra Weeber en Yvonne Weeber gevel- en dakbekleding: golfplaat, aluminium of hout Binnenbekleding: stucwerk, multiplex- of spaanplaat (OSB) Bruto vloeroppervlak: ﬂexibel www.dewoonschuur.nl •

17

24-08-10 12:43

Moderne plattelandsarchitectuur WONEN IN EEN SCHUUR

Recommend Documents