Missie, visie en kernwaarden De missie van Bibliotheek De Kempen is onveranderd: het bevorderen van persoonlijke ontwikkeling en deelname aan de samenleving door te inspireren met verhalen en informatie. We opereren vanuit een viertal publieke waarden (uit rapport Cohen1), namelijk: 1. Toegankelijkheid: iedereen kan en mag (zo laagdrempelig mogelijk) via de bibliotheek toegang hebben tot informatie. 2. Pluriformiteit: we maken geen onderscheid en laten zoveel mogelijk mensen in aanraking komen met denkbeelden van anderen. 3. Onafhankelijkheid: de bibliotheek is neutraal en niet commercieel. 4. Betrouwbaarheid: de bibliotheek is het betrouwbare instituut dat burgers ondersteunt bij het beoordelen van informatie. Bibliotheek De Kempen wil verder een professionele en flexibele organisatie zijn die de klant centraal stelt en resultaatgericht samenwerkt. We richten ons op drie interne kernwaarden: ontwikkeling, betrokkenheid en professionaliteit. Deze waarden maken deel uit van onze identiteit. De hoofdfuncties van de bibliotheek zijn gericht op lezen en leren en zijn onveranderd gericht op: - Ontwikkeling en educatie - Lezen en literatuur - Toegang tot informatie In de bibliotheekwet worden nog genoemd: a. ter beschikking stellen van kennis en informatie; b. bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie; c. bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur; d. organiseren van ontmoeting en debat; e. laten kennis maken met kunst en cultuur2. De laatste twee worden door Bibliotheek De Kempen vooral ingezet voor zover ze lezen, leren en inspireren ondersteunen. Vier kernthema’s We hebben onze missie, visie en kernwaarden concreter gemaakt, door ze te koppelen aan vier hedendaagse en aansprekende thema’s. Net zoals het jaarverslag, hangen we het hiernavolgende speerpuntenplan (of beleidskader) op aan die vier kernthema’s: - Ooit melken, nu high-tech, de bibliotheek in Brainportregio; - Hoger – verder – mooier, de bibliotheek als kennisbron om ontwikkeling te ondersteunen; - IJzersterk netwerk, de bibliotheek als spil in een netwerk rond lezen en leren; - Inspireren en activeren, de bibliotheek in het sociale domein zorgt dat iedereen kan participeren.
1
‘Bibliotheek van de toekomst, knooppunt voor kennis, contact en cultuur’ Uit de nieuwe Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob), kortweg bibliotheekwet, ingegaan op 1 januari 2015. 2
Ooit melken, nu high-tech De bibliotheek is bepalend voor de kennisoverdracht in deze regio. De koe is karakteristiek voor het Brabantse landschap in de Kempen. Maar dit is slechts een optische illusie. Anno 2014 zit het ware karakter van deze regio in het ontastbare; in een hoog niveau van kennis. Dit karakter wordt gevoed door vrij toegankelijk een brede informatie voor haar inwoners. Tastbaar en mogelijk gemaakt door de faciliteiten van Bibliotheek De Kempen. Visie op samenwerken met Zuidoost-Brabantse bibliotheken Met de basisbibliotheken uit de Brainportregio3 is in 2014 intensief overleg gevoerd over mogelijke samenwerking. Rond mediawijsheid is in de Week van de Mediawijsheid een gezamenlijk activiteitenprogramma uitgevoerd. Ook is een bovenregionaal expertteam rond dit thema opgericht. Hoewel deelname aan het publieke activiteitenprogramma door de inhuur van externe deskundigen tevoren hoog was ingeschat, viel de belangstelling tegen. Daarmee werd bevestigd dat het belangrijk is dergelijke leeractiviteiten met lokale verenigingen en instellingen te organiseren. In het kader van de samenwerking met bibliotheken in de regio zijn alle front-office medewerkers van Bibliotheek De Kempen getraind door een collega van een andere bibliotheek in het kunnen instrueren van klanten over digitale leesmedia. Denk hierbij aan tablets, e-readers, de online bibliotheekcatalogus en e-boeken. Bibliotheek De Lage Beemden: marketing, communicatie en collectievorming Sinds 2013 werken we intensief samen met Bibliotheek De Lage Beemden, een basisbibliotheek die opereert in Gemert-Bakel, Boekel en Laarbeek. Bibliotheek De Kempen voert, tegen betaling, de collectievorming en marketing-communicatietaken voor hen uit. Door deze samenwerking kunnen we onze kennis en ervaring ook buiten Bibliotheek De Kempen inzetten. Hiermee behouden we onze expertise en werkgelegenheid.
3 Het gaat om Bibliotheek Best, De Kempen, De Lage Beemden, Dommeldal, Helmond-Peel en Veldhoven. Bibliotheek Eindhoven neemt vanaf 2014 ook deel aan gezamenlijk overleg.
Toekomst in een convenant, met nadruk lokale invullingen In 2013 hebben de acht4 gemeenten een convenant onderschreven met als basis: instandhouding van een centraal basispakket en vervolgens lokale invulling van de bibliotheekfunctie. Verder is geregeld hoe om te gaan met gemeenten die substantieel willen bezuinigen uit het samenwerkingsverband willen stappen. Heeze-Leende In Heeze-Leende heeft de gemeenteraad in november 2013 een substantiële bezuiniging per 1 januari 2015 vastgesteld. Het aangenomen voorstel om een grotendeels onbemande bibliotheek in ’t Perron te organiseren, is in 2014 verder uitgewerkt. Vanaf november 2014 is er proefgedraaid en in de loop van 2015 wordt het aantal onbemande openingsuren uitgebreid. Over de invulling is onder andere overleg gevoerd met de Stichting Vrienden van de Bibliotheek. Deze stichting zal in 2015 vooral publieksactiviteiten in ’t Perron uitvoeren, bijvoorbeeld de (Kinder)Boekenweek. Eind 2015 wordt de onbemande openstelling geëvalueerd en dan zal een go-no go voor deze vorm van dienstverlening worden bepaald. Bergeijk Ook in Bergeijk werd al lang nagedacht over een andere invulling van het lokale bibliotheekwerk. In april 2014 heeft de gemeenteraad gekozen voor een scenario waarbij de vestiging aan de Dr. Rauppstraat gaat sluiten. Voor volwassenen worden afhaalpunten gerealiseerd in de gemeenschapshuizen, dit wordt aangevuld met programmering door de bibliotheek van lees- en leeractiviteiten. De 0 tot 12 jarigen worden optimaal bediend door het invoeren van de Bibliotheek op school. Vanaf april is Bibliotheek De Kempen druk bezig met het voorbereiden van de invoering van Bibliotheken op school in en met de basisscholen in Bergeijk. Inmiddels is een standaardpakket ‘Bibliotheek op school’ vastgesteld dat in de eerste helft van 2015 wordt ingevoerd in alle basisscholen.
4
Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard.
De eerste Bibliotheek op school is op 7 januari 2015 in De Regenboog geopend. Voor de zomervakantie 2015 is in alle basisscholen in Bergeijk de Bibliotheek op school gerealiseerd. In december 2014 is pas definitief duidelijk geworden dat de bibliotheek in alle gemeenschapshuizen een afhaalpunt gaat inrichten. Deze zijn in de eerste maanden van 2015 gerealiseerd. Valkenswaard Begin 2014 is in opdracht van de gemeente door een externe partij onderzoek gedaan naar mogelijke bezuinigingen. Het college van B&W had bij de begrotingbehandeling voor 2015 de gemeenteraad een voorstel gedaan om substantieel te korten (een derde van het lokale budget) op de subsidie van de bibliotheek vanaf 2016. Deze korting zou gepaard gaan met het kleiner maken van de fysieke bibliotheek in De Hofnar: de bibliotheek gaat minder ruimte huren. In december heeft de gemeenteraad vrijwel alle bezuinigingsvoorstellen on hold gezet en een volledige heroverweging van het subsidiebeleid geïnitieerd. Hierdoor is grote onzekerheid ontstaan rond de mogelijke taakstellingen voor de bibliotheek vanaf 2016. Om formeel te voldoen aan voorwaarden is al wel door Bibliotheek De Kempen de huur voor een groot gedeelte (40%, zijnde de verdiepingen) van de huidige bibliotheekruimte in De Hofnar opgezegd. Bibliotheek De Kempen gaat in 2015 vanuit de eigen beleidsuitgangspunten na of en zo ja wanneer voor de jeugd Bibliotheek op school in de scholen kan worden gerealiseerd. Daarnaast wordt gezocht naar een soberder invulling van de fysieke bibliotheek in De Hofnar. In 2014 heeft de bibliotheek deelgenomen aan de projectgroep rond de Businesscase van de Nieuwe Hofnar. De bevindingen hieruit zijn in maart 2015 gepresenteerd. Vooralsnog zullen geen gebouwelijke aanpassingen worden gedaan, wel blijven deelnemers actief zoeken naar optimale samenwerking, zodat de nieuwe Hofnar nog meer een bruisend cultureel, educatief en maatschappelijk centrum in Valkenswaard wordt.
Collectie nieuwe stijl In de achtergrondcollectie, welke is geplaatst in een magazijn in Eersel, staan materialen met een lage omloopsnelheid. Deze materialen zijn beschikbaar voor alle bibliotheekklanten: vanuit de online catalogus kunnen ze gereserveerd worden, waarna ze op transport gaan richting een bibliotheek of afhaalpunt. De materialen worden ook gebruikt voor aanvulling en wisseling van de collectie in de Bieb2go’s. Bieb2go’s zijn vestigingen waar een kleine publieke voorgrondcollectie voor volwassenen beschikbaar is. Regelmatig worden delen van de collectie gewisseld vanuit de achtergrondcollectie. Er zijn Bieb2go’s in Heeze, Reusel, Hapert en Maarheeze. De achtergrondcollectie is in 2014 uitgebreid met themacollecties Rode Draad, herinneringskoffers en er zijn diverse materialen voor Anders Lezen aangekocht. Om lokale taalcafés, het AZC in Budel en de vragen van ondersteuners van alfabetiseringscursussen te kunnen beantwoorden is een basiscollectie gevormd die voor laaggeletterden en door NT2 cursisten kan worden gebruikt. In 2014 is een begin gemaakt met het opzetten van een collectie jeugd die voorziet in themacollecties, boeken voor leesbevorderingsprojecten uit bijvoorbeeld Voortouw en Rode Draad. Daarnaast worden centraal collecties opgebouwd voor nieuwe Bibliotheek op school vestigingen. Professionals professionaliseren We ondersteunen professionals bij hun werk in leesbevordering en leeseducatie. Zo organiseerden we inspiratiesessies voor kinderopvangmedewerkers en leerkrachten. We hielden in Valkenswaard, Oirschot en Budel inspiratiesessies rondom De Nationale Voorleesdagen. Daarmee informeerden we pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en leerkrachten van groep 1 en 2 over De Nationale Voorleesdagen en het belang van voorlezen voor de taalontwikkeling van jonge kinderen. De zestig aanwezigen deden inspiratie op om van De Nationale Voorleesdagen een voorleesfeest te maken. Ze maakten kennis met de bekroonde prentenboeken en kregen tips over manieren om peuters en kleuters bij deze boeken te betrekken. De reacties waren zeer positief. Uitspraken als “Vond het een erg leuke en inspirerende bijeenkomst. Tot volgend jaar.” zijn aanleiding om door te gaan met deze sessies.
Samenwerken aan laaggeletterdheid Kunnen lezen en schrijven is een voorwaarde om aan de samenleving te kunnen deelnemen. Bibliotheken werken op uiteenlopende manieren mee aan het verbeteren van taalbeheersing en basisvaardigheden en het stimuleren van leesplezier. Bibliotheek De Kempen organiseert voor kinderen met leesproblemen uit groep 4, 5 en 6 van het basisonderwijs een speciaal bezoek aan de bibliotheek: het Makkelijk Lezen Feest. In 2014 werden elf van dergelijke feesten georganiseerd, voor in totaal 141 kinderen. In samenwerking met de IWAL instituten voor dyslexie werden zeven informatieavonden over dyslexie gehouden. Deze werden door 126 personen bezocht. De reacties waren zeer positief.
Verder ondersteunde Bibliotheek De Kempen de taalcafés in Budel, Oirschot en Heeze. Er werden groepsbezoeken voor anderstaligen uitgevoerd in Valkenswaard en we namen deel aan verschillende laaggeletterdheidbijeenkomsten, waaronder de Landelijke Dag Laaggeletterdheid. Op de Landelijke Dag van de Alfabetisering werden in diverse vestigingen taallunches georganiseerd en in alle vestigingen speciale collecties getoond. Interne organisatie Ook in 2014 werkten we hard aan de kwaliteitsverbetering en ontwikkeling van onze medewerkers: vooral rond klantbenadering en retail, maar ook rond communicatie en feedback zijn scholingsbijeenkomsten en trainingen uitgevoerd. Alle medewerkers uit de vestigingen hebben aan een workshop deelgenomen om klanten te kunnen helpen bij het zoeken, reserveren in de digitale catalogus of het downloaden en gebruiken van de bibliotheek app en het lenen van e-boeken via de landelijke bibliotheekportal. In 2013 was het managementteam al verkleind. In 2014 is een teammanager vertrokken, die slechts deels is vervangen. Als voorbereiding op een grotere inhoudelijke reorganisatie van het functiehuis, welke in 2015 zijn beslag krijgt, is in 2014 al een eerste fase reorganisatie uitgevoerd. Er is afscheid genomen van 5 medewerkers. Immers, per 1 januari 2015 moeten twee lokale teams worden aangepast: in Heeze met veel minder formatie (van 80 naar 25 uur per week) een grotendeels onbemande uitleen organiseren. In Bergeijk wordt gewerkt met een andere invulling: leesconsulenten voor de Bibliotheek op school op alle scholen en een programmaleider om nieuwe verbindingen te leggen. Dit in plaats van medewerkers klantenservice en informatie in een vestiging. In oktober 2014 zijn, om de aanpassingen in Bergeijk voor te bereiden, vooruitlopend op de aanpassing van het organogram en het functiehuis, een teamleider Bibliotheek op school en een programmaleider aangesteld. Bestuur Het bestuur heeft in 2014 de evaluatie van het bestuursmodel, welke aan de hand van de principes cultural governance in 2013 was gestart, afgerond. In mei is besloten over te gaan naar een Raad van Toezicht model. Tegelijkertijd is gestart met het werven van nieuwe toezichthouders/commissarissen. Op 25 november 2014 zijn de statuten aangepast en wordt Bibliotheek De Kempen bestuurd via een Raad van Toezicht. Anneke Schellens treedt op als directeurbestuurder. De -
Raad van Toezicht bestond per 31-12-2014 uit: Wim Raaphorst (voorzitter) Bregje Verbruggen (secretaris/vicevoorzitter) Ans van de Laar Jan Bullens Roland Willems Stefan Wouters
In de eerste helft van 2014 werd afscheid genomen van Christine van den Akker, Frans Westra en Karen Nijst. Vanaf november lopen drie potentiële RvT leden mee tot medio 2015. Dan leggen de heren Raaphorst en Bullens en mevrouw Van de Laar hun commissariaat neer. Zij zijn de laatsten die deel uitmaakten van het bestuur dat er was toen Bibliotheek De Kempen in 2005 van start ging.
Hoger – verder – mooier Op avontuur naar alles wat je interesseert, zonder grenzen. Dwalen, zonder te verdwalen. Dat je oog hebt voor detail en betrouwbaar van onbetrouwbaar kunt onderscheiden. Je voelt dat je naar een hoger niveau getild wordt. Dat geeft mogelijkheden en inzicht. Verdiep en verlicht jezelf, met alles wat Bibliotheek De Kempen je biedt. Voor nu en voor morgen. Over volksverheffing en een leven lang leren De bibliotheek vindt haar oorsprong in de overtuiging dat het nodig is een plek te hebben waar álle burgers zich kunnen ontwikkelen. In het begin van de vorige eeuw stond volksverheffing hoog op de agenda en ontstonden in onze regio vooral parochiebibliotheken: plekken waar mensen informatie kunnen vinden, boeken kunnen lenen en kennis kunnen opdoen. Kortom, plekken waar mensen zichzelf kunnen ontwikkelen. De essentie van het bibliotheekwerk blijft het toegankelijk maken van informatie. Bibliotheken zorgen er voor dat mensen kunnen omgaan met die informatie, mede door een rijk aanbod van educatieve programma’s. Dat ze van informatie kennis kunnen maken. Dat ze mediawijs worden. Bibliotheek De Kempen doet dat op allerlei manieren; zo brengen we de boodschap allang niet meer alleen over via tekst of boeken, we benutten ook andere wegen en zintuigen. Denk aan imagineering als instrument voor volksverheffing. Maar ook leren van elkaar, via leercommunities.
In 2014 beantwoordden wij in onze vestigingen 32.537 vragen van klanten. In elke vestiging werden regelmatig thema-presentaties van collectieonderdelen gemaakt om actuele onderwerpen onder de aandacht te brengen.
Binnenshuis: het verhaal van de bibliotheek Om de ontwikkeling van burgers optimaal te faciliteren, worden onze medewerkers geschoold en geïnspireerd. Er was het afgelopen jaar veel aandacht voor klantbenadering en retail. Ook het optimaal gebruiken van bibliotheeksystemen, digitale en sociale media is een terugkerend punt van aandacht. Eind 2013 is een medewerkersonderzoek gehouden, de resultaten zijn begin 2014 gepresenteerd en vertaald naar verbeterpunten rond afstemming, onderlinge communicatie en feedback. Alle bibliotheekmedewerkers hebben tijdens een medewerkersdag in september meegeschreven aan ‘het verhaal van de bibliotheek’. Aandacht voor distributie Lezers bij boeken én boeken bij lezers brengen: werken aan de spreiding en bereikbaarheid van onze materialen. De in 2013 ingezette standaardisering van de organisatie van de bibliotheekpunten heeft in 2014 verder vorm gekregen; we moeten zaken anders organiseren. In 2008 en 2009 zijn bibliotheekpunten ingericht met behulp van Europese subsidie in zestien basisscholen of multifunctionele accommodaties, vanwege het wegvallen van de bibliobus. In 2013 is de Europese subsidie stopgezet en hebben we de opzet van de bibliotheekpunten geëvalueerd. Per locatie is een wenselijke invulling bepaald en zijn we begonnen met het aanpassen van de ondersteuning en aansturing van deze bibliotheekpunten. In 2014 is afgesproken dat vier bibliotheekpunten worden omgezet naar Bibliotheken op school. Tegelijkertijd zijn we gaan werken met één vrijwilligerscoördinator per bibliotheek- of afhaalpunt. Bibliotheek-aan-huis In het kader van distributie is Bibliotheek-aan-huis een zeer gewaardeerde dienst, waarbij vrijwilligers materialen van de bibliotheek bij mensen thuisbrengen en weer ophalen. Deze service is bedoeld voor leden van de bibliotheek die niet in staat zijn zelfstandig naar een bibliotheekvestiging te komen. 147 klanten werden regelmatig door een van de 16 vrijwilligers bezocht. Toekomstbestendig in Budel en Eersel In verband met het uitblijven van concrete planning voor een verhuizing naar de Borgh, is besloten in 2014 de bibliotheekvestiging Budel grondig te herinrichten tot een moderne retailbibliotheek, zijnde een bibliotheek die is ingericht als een winkel. We zijn trots op de nieuwe bibliotheek die een opgefriste indruk maakt, waar de collectie prettig en goed vindbaar wordt gepresenteerd. Waar het voor kind en volwassene een feest is om te snuffelen tussen de materialen. Daarnaast is er zelfbediening gekomen voor lenen en terugbrengen van materialen. De leestafel en de computer- en internetplekken zijn vernieuwd. Er is ook een ontvangst- en tentoonstellingsruimte gecreëerd waar lokale schrijvers en kunstenaars veelvuldig gebruik van hebben gemaakt. De bibliotheek wordt ook voor taalcafé, ontvangsten, lezingen en dergelijke ingezet. De plaatsing van de collectie van de bibliotheek in Eersel is ook aangepast volgens de moderne retailprincipes. Kon men voorheen alleen uitleningen registreren via de zelfbediening, in 2014 konden de leden ook zelf hun materialen inleveren.
Bibliotheek op school De Beerzen (gemeente Oirschot) Sinds eind 2013 draait op de twee locaties van basisschool De Beerze de Bibliotheek op school. Deze moderne schoolbibliotheek biedt een gevarieerde en actuele collectie aan, aan kinderen van 0 tot en met 12 jaar, dat daarmee lezen en leesplezier zo dicht mogelijk bij kinderen brengt. De reacties zijn positief. Kinderen en leerkrachten gebruiken de Bibliotheek op school volop: om boeken te lenen voor thuis en op school, om informatie te zoeken voor een werkstuk of ter ondersteuning van het leesonderwijs. Leesconsulent Aan de Bibliotheek op school is een leesconsulent van Bibliotheek De Kempen verbonden. Deze helpt kinderen en leerkrachten bij het kiezen van de juiste boeken, stelt door leerkrachten gevraagde themacollecties samen en ontvangt verschillende groepen in de bibliotheek. De consulent ondersteunt daarnaast de leerkrachten bij het vormgeven van het leesonderwijs. Ouders kunnen ook bij de leesconsulent terecht, bijvoorbeeld voor advies als het (leren) lezen bij hun kind niet zo makkelijk gaat. Vrijwilligers De bibliotheken worden gerund door een team enthousiaste vrijwilligers. Zij verzorgen de uitlening, ruimen boeken op en maken themapresentaties over actuele onderwerpen. In het eerste jaar waren de cijfers als volgt: - Uitleningen: in Middelbeers (327 leerlingen) 6.664, in Oostelbeers (100 leerlingen) 3.121. - Themacollecties: 30 Bergeijk In 2014 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2015 in alle basisscholen in Bergeijk Bibliotheek op school te realiseren. Op 7 januari 2015 ging in De Regenboog de eerste open. Bibliotheek-nieuwe-stijl Bibliotheek Bergeijk stond in 2014 vooral in het teken van ‘de bibliotheek van de toekomst’. Op zoek naar een invulling voor een Bibliotheek-nieuwe-stijl zijn er onder leiding van communicatiestudenten verschillende creatieve sessies geweest met medewerkers en klanten van de bibliotheek. De Bibliotheek-nieuwe-stijl zou in ieder geval gericht moeten zijn op de digitale mogelijkheden van de bibliotheek. Dit resulteerde in een plan van aanpak om allereerst de gebruikers van de bibliotheek digitaal wegwijs te maken in de mogelijkheden van de online bibliotheek. Vanaf september hebben vele gebruikers in groepjes of individueel uitleg gekregen over onder andere online zoeken/reserveren, e-boeken, en de bibliotheekapps. Doorgaande leerlijn Het stimuleren van lezen door kinderen staat hoog in ons vaandel. Dat begint al op heel jonge leeftijd: via BoekStart brengen we baby’s in aanraking met boeken en (voor)lezen. Als een baby drie maanden oud is, krijgen ouders een uitnodiging van de bibliotheek, consultatiebureau en gemeente. Daarmee kunnen ze een BoekStartkoffertje ophalen bij de bibliotheek en wordt de baby gratis ingeschreven. Ruim 30% van de ouders in ons werkgebied die een BoekStartbrief heeft gekregen, haalde een koffertje en een lidmaatschap op. Dat is conform het landelijke gemiddelde. Elke Kempengemeente heeft een BoekStartplek. In 2014 is een plan gemaakt om aandacht voor (voor)lezen conform BoekStartformule via de kinderopvang te stimuleren.
Peuters en kleuters (en hun ouders) bereiken we door activiteiten als voorleesuurtjes en De Nationale Voorleesdagen. Voorlezen is belangrijk. Het prikkelt de fantasie, ontwikkelt het taalgevoel en geeft plezier! Met de Voorleeswedstrijd, Kinderjury en Kinderboekenweek richtten we ons ook in 2014 op leesbevordering voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Zomerlezen In de zomervakantie lezen kinderen vaak minder, waardoor het leesniveau afneemt. Om kinderen te stimuleren tijdens de vakantie te blijven lezen, hebben wij een zomerleesproject ontwikkeld: Duik met een boek de zomer in! 34 basisscholen deden mee, met in totaal 3006 leerlingen. Makkelijk Lezen: ondersteunen van kinderen met leesproblemen Eén op de vier kinderen heeft moeite met lezen. Om deze kinderen te ondersteunen en hen weer leesplezier te geven, staan er speciale boeken voor Makkelijk Lezen in onze bibliotheken. Medewerkers helpen kinderen en ouders bij het vinden van de juiste materialen.
De digitale bibliotheek Het leeslandschap verandert: men verwacht dat lezen meer digitaal gaat gebeuren5. Daarom is sinds begin 2014 landelijk voorzien in (legaal) te lenen e-boeken voor leden van de bibliotheek. Dit zogenaamde e-bookplatform6 bevat ongeveer 7.000 rechtendragende titels. 740 Leden van Bibliotheek De Kempen hebben samen 5.092 eboeken geleend in 2014, dit is nog marginaal ten opzichte van het aantal uitgeleende fysieke boeken (942.297). Daarnaast zijn via onze catalogus en website rechtenvrije e-boeken beschikbaar, dit zijn vooral klassiekers, soms verrijkt met foto’s en filmpjes. 5
Al ligt het aandeel digitaal boeken binnen het totaal van verkochte boeken nog slechts op 6 à 7%.
6
Het e-bookplatform van de bibliotheek: www.bibliotheek.nl/e-books
Apps In de vakanties is de ‘Vakantiebiebapp’ beschikbaar om e-boeken te lenen. In de Poëzieweek zijn digitaal gedichten beschikbaar via de ‘Poëzieapp’. Met de ‘LuisterBiebapp’ kunnen leden overal genieten van 250 luisterboeken en colleges, deze app is gratis te downloaden. Met de ‘Bibliotheek Wise app’ hebben bibliotheekleden altijd en overal toegang tot hun bibliotheek. Leden kunnen met de app mobiel naar de catalogus en van hieruit direct reserveren. Leden zien welke materialen ze in huis hebben en wanneer deze moeten worden teruggebracht. Daarnaast kunnen de materialen op ieder moment via de mobiel verlengd worden. Via de website van Bibliotheek De Kempen zijn databanken, krantenarchieven, woordenboeken, ‘digitale etalages’ en de Consumentenbond digitaal beschikbaar in de vestigingen. Webshop In 2014 is naast de webshop voor educatieve producten aan basisscholen ook een webshop voor aanbod aan ouderen en voorschoolse instellingen gestart.
IJzersterk netwerk De bibliotheek is de spil rond lezen en leren. We werken daarvoor samen met partners. Continu in beweging, gedreven door interesse en ondernemersgeest. Samen met onze partners werken we op het juiste niveau met de juiste mensen. Faciliteren we ontmoeting en verbinding. Zodat iedereen op de beste manier geprikkeld wordt om zichzelf te ontwikkelen. Of het nu in een zorgcentrum, een cultuuraccommodatie of een basisschool is. Samenwerking met (voor)schoolse instellingen en basisscholen Kinderen leren gemakkelijker lezen als ze er plezier in hebben. En kinderen die meer lezen, zijn beter in taal! Ze leren als vanzelf nieuwe woorden, wennen aan correcte spelling, oefenen strategieën voor begrijpend lezen en doen kennis op over de wereld. We werken samen met (voor)schoolse instellingen in ons werkgebied aan lezen, voorlezen en leesplezier. Ruim 80% van de basisscholen werkt met De Rode Draad, ons leesbevorderingsprogramma voor het basisonderwijs. Daarnaast hanteert bijna de helft van alle kinderopvanglocaties de voorloper daarvan: Het Voortouw. Naast deze programma’s leveren we scholen en kinderopvang volop losse producten, zoals instellingsabonnementen, themacollecties en leesbevorderingsprojecten. Met name rond de Bibliotheek op school.
Samenwerking met zorgcentra Bibliotheek De Kempen biedt zorgcentra en dagopvang voor ouderen in de gemeenten een gevarieerd aanbod voor (dementerende) bewoners en bezoekers. Dit aanbod bestaat uit collecties grootletterboeken, voorleesboeken, luisterboeken en Daisy-roms, herinneringskoffers, themacollecties, puzzels, spellen en workshops (voorlezen en aangepast lezen) voor activiteitenbegeleiders en vrijwilligers. De bibliotheek richt zich met dit aanbod op mensen waarbij het lezen minder vanzelfsprekend of niet meer mogelijk is.
Alle grote verpleeg-/verzorgingshuizen en verschillende dagopvanginstellingen in het werkgebied van Bibliotheek De Kempen hebben een of meerdere instellingsabonnementen en nemen verschillende materiaalsoorten af. Workshops voorlezen voor ouderen Goed voorlezen is een kunst. Bibliotheek De Kempen ondersteunt mantelzorgers, medewerkers en vrijwilligers van zorgcentra en dagopvang met de handleiding ‘Voorlezen aan ouderen’. Deze handleiding bevat tevens een lijst met geschikte voorleesboeken. Daarnaast verzorgt de bibliotheek workshops om medewerkers en vrijwilligers van zorgcentra en dagopvang en mantelzorgers te begeleiden bij voorleesactiviteiten. Samenwerking met lokale partners Binnen onze gemeenten werken we volop samen met partners. Dat resulteert in samenwerkingsverbanden die precies doen wat ze moeten doen: elkaar wederzijds versterken! We vermelden graag enkele partners, maar deze lijst is niet volledig. Bergeijk De bibliotheek van Bergeijk werkt samen met de Mama’s club, zij heeft 25 bijeenkomsten in de bibliotheek georganiseerd met als doel het uitwisselen van ervaringen rondom de kinderen en hun opvoeding. Persoonlijk contact staat centraal. Tijdens de activiteiten worden de ouders en hun (jonge) kinderen in contact gebracht met de mogelijkheden en materialen van de bibliotheek zoals Boekstart of Wepboekjes. Er waren ook presentaties van boeken over de onderwerpen die aan bod kwamen tijdens de Mama-avonden of in het Mama’s café. Er zijn diverse bijeenkomsten geweest met de besturen en beheerders van de gemeenschapshuizen. Vanaf eind oktober is samengewerkt met Stichting Ouderen en Informatietechnologie om gezamenlijke bijeenkomsten voor te bereiden. Een programmaleider is actief op zoek gegaan naar verbindingen in Bergeijk om samen met de gemeenschapshuizen te programmeren rond lezen en leren. Bladel Op initiatief van de bibliotheek werd in de bibliotheek van Bladel een dementiemarkt georganiseerd. Lokale en bovenlokale organisaties die rond (mantelzorg bij) dementie in Bladel een rol hebben presenteerden zich in de bibliotheek. Hierbij bracht de bibliotheek haar producten voor deze doelgroep onder de aandacht. Bladel werd daarmee een ‘dementievriendelijke gemeente’. Verder is samengewerkt met Cultuurpost Bladel tijdens de Nationale Voorleesdagen en met cultuurcoördinatoren van de gemeente Bladel en Eersel/Bergeijk en de bibliotheekvestigingen van Bibliotheek De Kempen rondom het Kinderboekenbal. Cranendonck Enkele honderden ouders en hun kinderen wisten de bibliotheek van Budel te vinden voor De Dag van het Jonge Kind. Deze bibliotheek heeft op deze dag een informatieve ochtend georganiseerd in de bibliotheek van Budel, waarbij diverse organisaties zich op speelse wijze hebben gepresenteerd. Kinderdagverblijf Klikkelstein, Kinderdagverblijf De Vlindertuin, Bibliotheek De Kempen, Praktisch gespecialiseerde thuisbegeleiding (PGTB), Jeugdmaatschappelijk Werk Lumens, Peuterdorp Cranendonck en Zuidzorg waren de partners op deze ochtend waar ook Burgemeester Marga Vermue aanwezig was. Een samenwerking met meerwaarde voor alle betrokkenen en zeker voor ouder(s) en kind.
Eersel We organiseerden zomercolleges: bibliotheekgerelateerde activiteiten, waarvoor we oudere thuisblijvers uitnodigden naar de bibliotheek te komen. Deze worden zeker herhaald, maar dan in samenwerking met betrokken organisaties, zoals KBO/Vrijwillige hulpdienst. Tijdens de Boekenweek werd samenwerking gezocht met de Jacobushoeve (Pelgrimshoeve). Hapert De bibliotheek in Hapert organiseerde een zorgmarkt in samenwerking met Thuiszorg en Kloostertuin. De Zorginstellingen Hapertse Kluis, Zorgvilla Hoogeloon en Ganzestart hebben allemaal deelgenomen en zorginstellingsabonnementen afgenomen. Heeze De bibliotheek en Dorpshuis ‘t Perron versterken elkaar doorlopend. De aanwezigheid van de bibliotheek en de leestafel in ’t Perron zorgden voor volop leven in de brouwerij. In het programmaboekje van ’t Perron werden de activiteiten van de bibliotheek opgenomen. Bibliotheekleden ontvingen vaak korting op de lezingen die ’t Perron organiseert. Zuidzorg, kinderopvang en de bibliotheek sloegen de handen ineen, wat resulteerde in ‘De dag van het jonge kind’. Elke deelnemer verzorgde een workshop voor kinderen van 0 tot 6 jaar en er werd informatie geboden aan ouders. De Stichting Vrienden van de Bibliotheek is in 2014 opgericht door een aantal betrokken burgers uit Heeze. Zij stelt zich ten doel de bibliotheek te ondersteunen door de politiek te adviseren over de invulling van bibliotheekwerk en in aanvulling op de dienstverlening van Bibliotheek De Kempen publieksactiviteiten rond lezen te organiseren. Oirschot Tijdens het tienjarig jubileum van sociaal cultureel centrum De Enck zijn door al haar huurders diverse ontvangsten, bijeenkomsten en evenementen georganiseerd. Tijdens de jubileumviering werden vertelvoorstellingen in de bibliotheek gegeven. Bibliotheek Oirschot organiseerde in samenwerking met Zuidzorg een Boekstartochtend voor de kleintjes (0-2 jarigen). Voor de Taallunch op de dag van de alfabetisering is samenwerking gezocht met onder andere het Taalcafé. Valkenswaard De bibliotheek werkt nauw samen met De Hofnar en de partners van De Hofnar. Bij de opening van het theaterseizoen VALVALDRIE gebeurde dit met het Centrum voor Muziek en Dans, muziek op schoot en De Draaikolk. Er was een cd-presentatie in de bieb, muziek op schoot, workshops en expositie in de leeszaal, try-outs en voorleesactiviteiten. Meer dan 2.000 bezoekers! Nieuw was het POPpenfestival; samen met partners werden kleinschalige activiteiten gehouden rond het thema POPPEN. De jaarlijkse Seniorenmarkt is een initiatief van Senioren Belang Valkenswaard, met wie de bibliotheek nauw samenwerkt. De markt biedt ruimte aan betrokken instanties en organisaties. De bibliotheek organiseerde zelf een programma rond lezen en mediavaardigheid. In het kader van 70 jaar bevrijding is samenwerking gezocht met Heemkunde en Stichting Valkenswaard Viert. Rondom de peuter- en kleutermarkt hebben de bibliotheek, instellingen en organisaties de gelegenheid gekregen om zich te presenteren en gezamenlijk een mooi aanbod te laten zien richting ouders en kinderen. De markt heeft in 2014 meer dan 1.000 bezoekers en 21 nieuwe leden opgeleverd!
Inspireren en activeren De bibliotheek draagt bij aan het participeren van de burger, van jong tot oud. Ieder mens is uniek, iedere persoon heeft zijn eigen talent. Laat het excelleren! Het ontdekken van het talent is één, het ontwikkelen van het talent zorgt ervoor dat het verschil gemaakt wordt. Bibliotheek De Kempen stimuleert mensen van jong tot oud en van kwetsbaar tot sterk om op onderzoek uit te gaan. We inspireren en activeren! Lezen los van leeftijd Bibliotheek De Kempen biedt zorgcentra en dagopvang in de gemeenten en gevarieerd aanbod voor (dementerende) bewoners en bezoekers. Verhalen van vroeger vertellen ons wie we zijn en wat we hebben meegemaakt. Praten over het verleden geeft ouderen en vooral dementerenden houvast en een veilig gevoel. Aan de hand van beelden, liedjes, teksten en interactieve spelletjes wordt op een prettige manier herinneringen opgehaald. In de herinneringskoffers zijn deze materialen bijeengebracht. De bibliotheek beschikt momenteel over 18 van deze koffers, die het hele jaar zijn uitgeleend. Op verzoek van de thuiszorg ontwikkelde de bibliotheek in 2014 een kleinere herinneringskoffer voor thuiswonende ouderen en dementerenden. Voor veel ouderen komt er een moment waarop zelfstandig lezen of naar een gesproken boek luisteren niet meer lukt. Voorgelezen worden (individueel of in een leeskring) kan dan een zinvol alternatief zijn. In 2014 heeft de bibliotheek een workshop voorlezen georganiseerd in Valkenswaard, speciaal gericht op mantelzorgers en ouderenwerkers. Aangepast lezen Wanneer de letters te klein worden of lezen meer inspanning dan ontspanning wordt, kan de collectie grootletterboeken en luisterboeken van Bibliotheek De Kempen uitkomst bieden. Klanten die méér willen (luister)lezen, verwijst de bibliotheek door naar Stichting Aangepast Lezen. Aangepast Lezen is een dienstverlening van de openbare bibliotheken voor mensen met een leesbeperking, dus ook voor mensen met dyslexie. De gebruikers luisteren naar boeken via een cd of streamen boeken op hun computers. Bibliotheek De Kempen werkt nauw samen met de Stichting Aangepast Lezen. In het werkgebied zijn 261 leden aangesloten bij Aangepast Lezen, dat zijn er 29 meer dan vorig jaar. Met de toename van het aantal ouderen verwacht Aangepast Lezen dat hun leden in de komende jaren drastisch zal toenemen. Activiteiten rondom lezen en leren In de vestigingen organiseren we tal van leesgerelateerde activiteiten, bijvoorbeeld tijdens de Boekenweek, de Nationale Voorleesdagen en de Kinderboekenweek.
Bergeijk De bibliotheekvestiging van Bergeijk stond in 2014 bol van de activiteiten. Zo was er een maandelijks voorleesprogramma waar aandacht is voor peuters/kleuters en voorlezen. Het gaat om (voor)leesbevordering voor kinderen en ouders. Daarnaast is er een feestmiddag tijdens de Kinderboekenweek georganiseerd. De diverse lezingen gingen over dyslexie en over taalontwikkeling bij kleine kinderen. Verder zijn er diverse bijeenkomsten met klanten gehouden om te zoeken naar en mee te denken over een ‘invulling ‘Bibliotheek-nieuwe-stijl’, dit als vervolg op creatieve sessies die onder leiding van studenten van de Imagineering opleiding van de NHTV zijn gehouden. Bladel Tijdens de Nationale Voorleesdagen is de voorstelling Krrroko....dil! in de bibliotheek opgevoerd door Theater Van Niks & van Alles. De solovoorstelling bestaat uit herkenbare, sfeervolle, visuele scenes, net als de prenten in het boek. Daarnaast maken ze de boel levendig door middel van dramaspelletjes, liedjes en dansjes, aansluitend op peuter/kleuterniveau. Er is een Kinderboekenbal georganiseerd. Er zijn daarnaast leesbevorderende en culturele activiteiten georganiseerd voor kinderen van 4 t/m 12 jaar op de locatie ‘Den Tref in Hapert’. Cranendonck In het kader van de Kunst @ Cultuurdag van het College Cranendonck bezochten leerlingen van het College in Budel de bibliotheek. De nadruk werd gelegd op het belang van mediawijsgedrag. Een presentatie, gesprekken en een rondleiding vormden de hoofdmoot van het programma. De bibliotheek van Budel zette het unieke fabrieksdorp Dorplein centraal. Tijdens een drukbezochte lezing voor meer dan 70 belangstellenden nam Peter van den Heuvel (gids Dorplein) de bezoekers mee in de geschiedenis Dorplein. In de pauze was er gelegenheid om in de nieuwe expositieruimte van de bibliotheek de schilderijen van kunstenares Angeline van der Wal te bekijken. De avond eindigde met haar verhaal over haar boek La Place Dor; het resultaat van haar fascinatie voor Dorplein en de (oud-)inwoners. Eersel Ook de bibliotheek in Eersel organiseerde diverse activiteiten. Er werd een bijeenkomst voor digitale beginners georganiseerd rondom tablets. Aan bod kwamen diverse bibliotheekzaken, denk aan reserveren, verlengen, e-boeken en apps. Tijdens de Breimiddag werd de collectie knutselen onder de aandacht gebracht. Ook was er een bijeenkomst rondom Kempische verhalen vertellen. Eersel organiseerde het maandelijkse voorleesprogramma; er werd voorgelezen aan ouderen en er was een bijeenkomst rondom Aangepast Lezen. Ook was er een zorgmarkt en de activiteit Film en Boek. De Boekenweek in maart met als thema Onderweg naar Santiago de Compostella is in samenwerking met de Jacobushoeve (Pelgrimshoeve) opgepakt. Hapert In deze bibliotheek vond de presentatie van het boek ‘Voer voor de goede wolf’ plaats. Oirschot In het kader van de Kinderboekenweek 2014 werden diverse activiteiten georganiseerd, zoals het Voorleesfeest, waar men kon luisteren naar een feestverhaal. De Boekenquiz is op alle dagen tijdens de Kinderboekenweek georganiseerd; een leuke quiz om kennis over boeken te testen en een prijsje te winnen. De bekroonde boeken en boeken met als thema Feest zijn gepresenteerd in de bibliotheek.
Er is een workshop illustraties tekenen bij een verhaal georganiseerd. In de ’Week van de Opvoeding’ vond het ‘Feest in opvoeding’ plaats. De opvoedcoach, de voedingsdeskundige, de logopediste en de bibliotheek gaven opvoeden een feestelijk en smakelijk tintje. Ook de kinderen konden smullen van een verhaal en lekkere gezonde hapjes. Voor deelnemers van het Taalcafé in Oirschot organiseerde de bibliotheek een Taallunch op 8 september. Tijdens de lunch was er aandacht voor taal en voor de bibliotheek, waar alles te vinden is over lezen en leren. De lunch werd aangeboden door de bibliotheek, in samenwerking met welzijnsorganisatie en het Taalcafé. Schrijver Jozua Douglas kwam 21 mei op bezoek voor een kindermiddag. Hij las voor uit zijn boek ‘De verschrikkelijke badmeester’, ondersteund door kindertheater SPOT. Bibliotheek Oirschot deed mee aan de gezamenlijke zorgmarkt en organiseerde een Boekstartochtend voor de kleintjes (0-2 jarigen). Reusel In het kader van de Boekenweek vond de presentatie van het boek ‘Voer voor de goede wolf’ plaats, geschreven door Jan van Gisbergen uit Hooge Mierde. Tijdens de Kinderboekenweek 2014 werd iedere dag een feestelijke activiteit georganiseerd met als afsluiting het Kinderboekenbal. Valkenswaard In 2014 is de workshop voorlezen voor ouderen diverse malen gegeven. In het kader van 70 jaar bevrijding heeft de bibliotheek een lezing georganiseerd over ‘ de brug tot Market Garden’ die bezocht werd door 115 belangstellenden. Voor de basisschooljeugd organiseerde de bieb een lezing voor alle groepen 8 met Martine Letterie (schrijfster van jeugdboeken) rond het thema oorlog. 251 kinderen bezochten deze lezingen en haar boeken werden in de klas of individueel gelezen. Tijdens het POPpenfestival, als tegenhanger van het tweejaarlijkse vogelverschrikkerfestival, heeft de bibliotheek vijf prachtige voorleessessies met meestervertellers voor kinderen georganiseerd die gemiddeld door 40-50 kinderen en hun ouders werden bezocht. De mooie Brabantse avond voor volwassenen trok 100 belangstellenden.
