5-11-2012
Winterbijeenkomsten Dit project wordt medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
Ed Boerboom
Mineralen op Maat Indeling presentatie:
Het project Mineralen op Maat Wat is mineralenconcentraat Productie en producenten Wat is spuiloog / spuiwater Regelgeving - stand van zaken Onderzoek Toepassingsmogelijkheden gewassen Bedrijfsvoorbeeld
Mineralen op Maat Doelstelling project: Het stimuleren van het gebruik en de emissiearme toepassing van kunstmestvervangers in de plantaardige sectoren en rundveehouderij.
1
5-11-2012
Mineralen op Maat Aanvragers project: Rusthoeve Kuunders akkerbouw Deurne Evenhuis akkerbouw Giethoorn Paulus van den Berg Bergeijk
Mineralen op Maat Financiers project:
Ministerie van EL&I
Deelnemende producenten en loonwerkers Mestac ZLTO / LTO Noord
Mineralen op Maat Uitvoerders project: DLV Plant Alliance DLV Dier
2
5-11-2012
Wat is mineralenconcentraat
Wat is mineralenconcentraat
Productie
3
5-11-2012
Productie Flotatie unit
Productie Zeefbandpers
Productie Omgekeerde osmose
4
5-11-2012
Producenten
9. Verkooijen Langeweg (niet erkend) 9
Samenstelling MC Stikstof : 8,0 kg N Fosfaat : 0,6 kg P2O5 Kali : 9,0 kg K
Gehaltes producent Houbraken
Wat is spuiwater
5
5-11-2012
Spuiwater NH3
SO2
(NH4)2SO4 - Zwavelzure ammoniak
Spuiwater Proces chemisch nagebootst Lucht met NH3 gaat door waterfilm heen Contact met Zwavelzuur (H2SO4)
Er ontstaat: Zwavelzure ammoniak (NH4)2SO4
Eigenschappen
Meststof met zeer lage pH
Bevat Ammonium-N (NH4+)
Bevat 3 keer zoveel S als N
6
5-11-2012
Opslag en mengen
Spuiwater uit een chemische en een biologische luchtwasser mag u niet mengen.
Het mag dan ook niet in de mestkelder worden geloosd.
Bij het mengen van spuiwater uit een chemische luchtwasser met dierlijke mest komt het giftige gas di-waterstofsulfide vrij.
Ook kan na menging met dierlijke mest ijzersulfaat ontstaan in het mengsel. Komt dit in de bodem, dan wordt dit omgezet in zwavelzuur. Zwavelzuur is schadelijk voor het gewas, omdat het de bodem verzuurt. Bron: DR-Loket
Regelgeving stand van zaken
Gebruiksruimte dierlijke mest De gebruiksnorm is 170 kilo stikstof per hectare landbouwgrond. Behalve als het gaat om een derogatiebedrijf. Een derogatiebedrijf mag voor graasdierenmest een norm van 250 kilo stikstof per hectare grasland en bouwland gebruiken.
Regelgeving stand van zaken
Fosfaatgebruiksnormen
7
5-11-2012
Regelgeving stand van zaken
Gewasnormen stikstof
Regelgeving stand van zaken
Gewasnormen stikstof
Regelgeving stand van zaken
Uitrijdperioden
** Bij de teelt van een groenbemester
8
5-11-2012
Regelgeving stand van zaken
Verplichte mestverwerking
vanaf 1 januari 2013 (?) % P verplichte mestverwerking (plaatsing buiten landbouw)
Regelgeving stand van zaken
MC erkenning als kunstmest EU-Meststoffenverordening (DG-IE) Erkenning als anorganische meststof: Geen organische stof (mc nu 14 gram/kg) Industrieel product Stabiel product van hoge kwaliteit Herziening Meststoffenverordening: Ruimte voor hergebruik Milieudruk niet toenemen Vernieuwde verordening 2014/2015
Regelgeving stand van zaken
MC erkenning als kunstmest Nitraatrichtlijn (DG-ENVI) Werking van producten uit dierlijke mest minimaal gelijkwaardig aan anorganische meststoffen Onderzoek om werkzaamheid te bewijzen Onderhandelingen voor 5de Actieprogramma: MC mogelijk alleen binnen derogatie als KMV toe te passen
9
5-11-2012
Regelgeving stand van zaken Pilot mineralenconcentraat
Pilot gestart in 2009
Verlenging pilot in 2012
Uitbreiding naar 10 erkende producenten in 2013
Einde pilot 2014, dan onderdeel van het 5e actieprogramma van het mestbeleid
Regelgeving stand van zaken Spuiloog / spuiwater
Valt onder de overige anorganische meststoffen
Dit zijn stoffen die als kunstmeststof kunnen worden verhandeld
Regelgeving stand van zaken Spuiloog / spuiwater
Valt onder de overige anorganische meststoffen
Stoffen die als meststof kunnen worden verhandeld
1.
Reststof die is vrijgekomen bij de chemische reiniging van stallucht van veehouderijbedrijven door het wassen van de stallucht met ammoniak in een verdunde oplossing van zwavelzuur en die bestaat uit een ammoniumsulfaat-oplossing in water (spuiwater uit luchtwassers met een chemische wasstap).
10
5-11-2012
Regelgeving stand van zaken Spuiloog / spuiwater 2.
3.
Reststof die is vrijgekomen bij de biologische reiniging van stallucht van veehouderijbedrijven door het wassen van stallucht met water en geleid over materiaal met een ruimtelijke structuur waarop nitrificerende bacteriën ammonium omzetten in nitriet en vervolgens in nitraat en die bestaat uit een zeer sterk verdunde pH-neutrale zwavel- en stikstofhoudende oplossing in water (spuiwater luchtwassers met een biologische wasstap). Reststof die is vrijgekomen bij de reiniging van stallucht van veehouderijbedrijven door het wassen van stallucht met water (spuiwater uit luchtwassers met een water wasstap).
Regelgeving stand van zaken
Kunstmestvervangers (KMV’s)
Mineralenconcentraat
Mineralenconcentraat (MC) Spuiwater
Als kunstmestvervanger Als dunne fractie
mestcode 120 wc 100% mestcode 41 wc 80%
Mineralenconcentraat
Apart uitrijden met geschikte apparatuur Mengen met drijfmest in silo
Regelgeving stand van zaken
Mineralenconcentraat
Uitrijdperioden voor dierlijke meststoffen in acht nemen Emissiearm aanwenden Telt niet mee voor de stikstofgebruiksruimte dierlijke mest Telt mee voor de stikstofgebruiksnorm (100%) Telt mee voor de fosfaatgebruiksnorm Gebruik MC binnen het onderzoek Schriftelijke overeenkomst met aangewezen producent
11
5-11-2012
Regelgeving stand van zaken
Spuiwater
Apart uitrijden met geschikte apparatuur
Bij uitrijden combineren met drijfmest
(Bomech of spaakwielbemester)
Spuiwater mengen met urean
Kunstmestdoppen of sleepslangen
Nitraat:
Stikstof
o o o
Opname via bodemvocht Uitspoelinggevoelig Wordt niet direct eiwit van gemaakt
Conclusie: Ammonium en Ureum de beste N-vormen
Stikstof Ureum:
Ammonium:
o
o
o o
Opname via wortel Niet uitspoelinggevoelig Kan direct eiwit maken
o o
Opname via wortel Niet uitspoelinggevoelig Kan direct eiwit maken
De plaats van KMV’s
12
5-11-2012
Toepassing in aardappelen • Consumptie klei:
285 – 1,1 x Nmin.
• Behoefte N: • Behoefte K:
260 kg 200 kg
• Basisgift 20 m3 VDM: (7-3,5-7%)
100 kg N (70% werkzaam) 70 kg P 140 kg K
Toepassing in aardappelen Aanvulling met mineralenconcentraat • 10-12 m3 aan de basis:
•
5-7 m3 sluiten gewas:
100-120 kg N 100-120 kg K 50-70 kg N 50-70 kg K
• Variaties kunstmest mogelijk
Toepassing in aardappelen • Bouwlandbemester • MC 10-15 m3/ha
• Na opkomst • MC 5-8 m3/ha
13
5-11-2012
Toepassing in aardappelen
Bron: strokenproef PPO Vredepeel 2010
Toepassing in aardappelen Resultaten demoveld Bergeijk 2012 (Lady Amarilla) Basisbemesting 33 m3 RVD/ha • 155 kg N-totaal • 55 kg P Bijbemesting 10 m3 mineralenconcentraat + 100 kg KAS • 80 kg N + 27 kg N • 6 kg P • 90 kg K Overige gedeelte is bijbemest met 300 kg KAS (81 kg N)
Bron: Alliance
Toepassing in aardappelen Resultaten demoveld Bergeijk 2012 (Lady Amarilla) Bijbemest met mineralenconcentraat • Netto opbrengst proefrooiing • Sortering 35-50 • Sortering > 50
: 75,8 ton/ha : 4,36 % : 95,64 %
Bijbemest met kunstmest • Netto opbrengst proefrooiing • Sortering 35-50 • Sortering > 50
: 81,8 ton/ha : 6,61 % : 92,74 %
Het gedeelte bijbemest met MC was op het moment van proefrooien (10-09-2012) beduidend minder ver afgestorven. Bron: Alliance
14
5-11-2012
Toepassing in maïs • Maïs:
185 – Nmin.
• Behoefte N: • Behoefte K:
160 kg 150-300 kg
• Totale gift 17 m3 MC:
170 kg N 0 kg P 170 kg K
Toepassing in maïs • Basisgift 20 m3 VDM: (7-3,5-7%)
• Aanvulling 7 m3 MC:
100 kg N (70% werkzaam) 70 kg P 140 kg K 70 kg N 70 kg K
Aan de basis of in het gewas
Toepassing in maïs • Bouwlandbemester • MC 7-17 m3/ha
• Na opkomst • MC 5-8 m3/ha
15
5-11-2012
Toepassing in maïs
Bron: strokenproef PPO Vredepeel 2010
Toepassing in maïs Resultaten demoveld Heeten 2011 Veld
Bemesting
Aanwendings -methode
Ton/ha
DS %
DS/ha
VEM
1
Geen
33,3 ton
39,6
13,2 ton
995
2
30 m3 rdm & 20 kg granulaat
Traditioneel
44,5 ton
34,0
15,1 ton
976
3
30 m3 rdm & 10 m3 mincon.
Traditioneel
46,7 ton
38,5
18,0 ton
998
4
15 m3 rdm & 10 m3 mincon.
Traditioneel
44,0 ton
36,9
16,2 ton
979
5
30 m3 rdm & 20 kg granulaat
GPS
44,7 ton
41,2
18,4 ton
1037
6
30 m3 rdm & 10 m3 mincon.
GPS
44,0 ton
37,7
16,6 ton
976
7
15 m3 rdm & 10 m3 mincon.
GPS
40,0 ton
40,8
16,2 ton
1028
8
30 m3 rdm
1 werkgang
47,7 ton
37,3
17,8 ton
953
9
15 m3 rdm & 10 m3 mincon.
1 werkgang
46,3 ton
37,1
17,2 ton
979
10
30 m3 rdm & 10 m3 mincon.
1 werkgang
49,0 ton
36,8
18,0 ton
944
Bron: DLV Dier 2011
Toepassing in maïs Resultaten demoveld Waalre 2012 Basisbemesting 40 m3 RVD/ha • 202 kg N-totaal • 69 kg P Rijenbemesting 16 liter Powerstart • 2,2 kg N • 4,6 kg P Baan met bijbemesting 8 m3 mineralenconcentraat • 64 kg N • 4,8 kg P • 72 kg K Bron: Alliance
16
5-11-2012
Toepassing in maïs Resultaten demoveld Waalre 2012 Bijbemesting met MC
: 48,2 ton vers
40,1 % ds
19,3 ton ds
Zonder bijbemesting
: 42,6 ton vers
42,5 % ds
18,1 ton ds
• Overbemesting met mineralen concentraat gaf op dit perceel 7 % hogere drogestof opbrengst, met ongeveer dezelfde voederwaarde. • Baan met MC stond bij hakselen nog beduidend groener dan rest van het perceel.
Bron: Alliance
Toepassing in granen (klei) Wintertarwe • Behoefte N: • Behoefte K:
250 kg – (Nmin. + nalevering) 120 kg
• Eerste gift KAS of Urean (90 kg N) • Tweede gift 10 m3 MC:
100 kg N 100 kg K
• Derde gift KAS (40 kg N)
Toepassing in granen
• Tweede gift • MC 8-10 m3/ha
17
5-11-2012
Toepassing in granen
Bron: Proef N-systemen HLB 2010
Praktijkervaring in spinazie
• Zaai • 200 kg KAS/ha
Praktijkervaring in spinazie
• 5 m3 MC
18
5-11-2012
Praktijkervaring in spinazie
• 10 m3 MC
Toepassing groenbemesters • Stikstof is snel beschikbaar voor de groenbemester. • Ammoniakale stikstof, geen risico voor uitspoeling. • (Vrijwel) geen fosfaat. • Let op uitrijdperiode en emissiearme aanwending. • Kleinere hoeveelheden alleen met speciale apparatuur.
Toepassing groenbemesters • Caliënte en Nemat (aaltjesbestrijding) • 10 m3 mineralenconcentraat/ha
19
5-11-2012
Toepassing groenbemesters • Bladrammenas en gele mosterd • 7 m3 mineralenconcentraat/ha
Toepassing op grasland Voorbeeld grasland bemesting zonder beweiding
Mogelijkheden grasland 1e en 3e snede
Tijdstip 15-feb 15-apr na 1e snede na 2e snede na 2e snede na 3e snede na 3e snede Totaal
Soort mest RVDM KAS KAS RVDM KAS RVDM KAS
Hoeveelheid N (60% wc) 30 m3 80 300 kg 80 200 kg 54 15 m3 40 75 kg 20 10 m3 26 75 kg 20 320
P 48
K 186
24
93
17
62
89
341
Mogelijkheden grasland bemesting met RO-concentr. Tijdstip 15-feb 15-mrt na 1e snede na 2e snede na 2e snede na 3e snede na 3e snede Totaal
Soort mest RVDM RO-concent KAS RVDM KAS RVDM RO-concent
Hoeveelheid N (60% wc) 25 m3 66 12 m3 84 260 kg 70 15 m3 40 75 kg 20 12 m3 32 3 m3 21 333
P 40 7,2
K 155 120
24
93
19 1,8 92
74 30 472
Toepassing op grasland Voorbeeld grasland bemesting zonder beweiding
Mogelijkheden grasland na 2e en 3e snede
Tijdstip 15-feb 15-apr na 1e snede na 2e snede na 2e snede na 3e snede na 3e snede Totaal
Soort mest RVDM KAS KAS RVDM KAS RVDM KAS
Hoeveelheid N (60% wc) 30 m3 80 300 kg 80 200 kg 54 15 m3 40 75 kg 20 10 m3 26 75 kg 20 320
P 48
K 186
24
93
17
62
89
341
Mogelijkheden grasland bemesting met RO-concentr. Tijdstip 15-feb 15-apr na 1e snede na 2e snede na 2e snede na 3e snede na 3e snede Totaal
Soort mest RVDM KAS KAS RVDM RO-concent RVDM RO-concent
Hoeveelheid N (60% wc) 30 m3 80 300 kg 80 180 kg 48 10 m3 26 5 m3 35 12 m3 32 3 m3 21 322
P 48
K 186
17 3,0 19 1,8 89
62 50 74 30 402
20
5-11-2012
Toepassing op grasland • Zodenbemester • Grasland gemengd uitgereden met drijfmest
Toepassing op grasland • Duport Liquiliser spaakwielbemester (12 meter) • Spuiwater 800-2000 liter/ha • Op grasland en (tuin)bouwland
Toepassing op grasland • Zodenbemester-PPL • Combinatie drijfmest / spuiwater
21
5-11-2012
Bedrijfsvoorbeeld • Bedrijfskenmerken akkerbouw kleigrond: Gewas
Oppervlakte
N norm
N totaal
25 ha
250
6250
Graan
37,5 ha
245
9187
Wortelen
12,5 ha
110
1375
Suikerbieten
12,5 ha
150
1875
Uien
12,5 ha
170
Totaal
100 ha
Aardappelen
2125 20812
100 ha x 55 kg P = 5500 kg P
Bedrijfsvoorbeeld • 37,5 ha x 20 m3 VDM (6,8 N - 3,9 P) = 750 m3 • 25 ha x 5 ton dikke fractie (12 N - 19 P - 5 K) = 125 ton • Plaatsingsruimte P 5500 kg VDM 2925 kg, dikke fractie 2375 kg, P km = 0 kg • Plaatsingsruimte N 20812 kg VDM 3570 kg, dikke fractie 825 kg, N km = 16417 kg • 6400 kg N kunstmest vervangen door MC = 800 m3 • Beschikbare ruimte P = 200 kg, benut 200 kg
Bedrijfsvoorbeeld • Bedrijfskenmerken rundveebedrijf:
50 ha waarvan 10 ha maïs en 40 ha gras P2O5: plaatsingsruimte 4275 kg, excretie: 4200 kg, P-km: 0 kg N: plaatsingsruimte = excretie, kunstmestruimte: 150 kg per ha Mest afvoer: 0 m3
• 50% van kunstmest N ruimte ingevuld met MC • Gebruik MC:
75 kg N/ha x 50 ha = 3750 kg MC N 470 ton MC Aanvoer MC P2O5: 118 kg Overschot P2O5: 43 kg Mestafvoer: 25 m3, tegen kosten: 25 x 14 = 350 Euro
22
