31-1-2013
Hoofdpijn: classificatie en behandeling februari 2013
Waarom is het kunnen classificeren van hoofdpijn van belang voor de FT/MT
René Castien, manueel therapeut, Master SPT, PhD i.o.
Classificatie hoofdpijn International Headache Society
Regelmatig voorkomend in combinatie met nekklachten (>60%, Pool, Hoving 2004) Is een van de meest voorkomende aandoeningen in de neurologie DTF: screening door FT/MT op ’rode vlaggen’
Migraine: 1 jaar-prevalentie
Primaire hoofdpijn - Migraine - Tension-type headache - Cluster headache Secundaire hoofdpijn - Hoofdpijn als gevolg van tumor,bloeding,ongeval etc. - Hoofdpijn als gevolg van aandoening nek: cervicogene hoofdpijn. - Als gevolg van cranio-mandibulaire dysfunctie Craniale neuralgiën, faciale pijn
1
31-1-2013
Migraine met aura
Migraine
Migraine
Duur: 4-72 uur Kenmerken: -unilateraal -pulserend -matige-ernstige pijn -toenemend bij lichamelijke activiteiten Gepaard gaand met -misselijkheid/braken -photo-/phonophobie
Migraine met aura
Reversibele visuele symptomen (flikkeringen, zwarte vlekken) Reversibele sensorische verschijnselen (prikkeling, doofheid)
flimpje 1
filmpje 2
Tension-type headache: 1 jaar prevalentie
Tension-Type Headache
Drukkende, knellende, meestal tweezijdige hoofdpijn. Pijn is gering/matig; verergert niet bij inspanning. Duur: minuten-dagen. Zonder misselijkheid of braken. Meestal geen licht- of geluidsovergevoeligheid;
2
31-1-2013
Cluster headache
Unilaterale hoofdpijn (orbitaal,temporaal) Ernstige - zeer ernstige pijn Bewegingsonrust Gepaard gaande met: loopneus ipsilateraal tranend oog ipsilateraal myosis/ptosis ipsilateraal oedeem ooglid ipsilateraal
Secundaire hoofdpijn
Cluster headache
filmpje 2
Cervicogene hoofdpijn Meestal unilaterale hoofdpijn
IHS: Hoofdpijn als gevolg van aandoening nek ( bv. cervicale spondylarthrose) Cervicogene hoofdpijn (prevalentie 0.17-4%)
Beweging- houdingafhankelijk: beperking ROM cervicale wervelkolom
Ipsilaterale schouder/armpijn Matige pijnintensiteit-niet kloppend
Knacksted 2010, Antonaci 2011, Sjaastad 2008)
Pijnlokalisatie occipitaal ->frontaal Trauma in voorgeschiedenis Sjaasted criteria updated 2008
3
31-1-2013
Verklaringmechanisme
(Bogduk 2009)
Anamnese van de patiënt met hoofdpijn.
Nieuwe vorm/verandering van hoofdpijnklachten >50 jaar Eerste episode van hoofdpijn >40 jaar Temporale pijn > 50 jaar Persisterende unilaterale hoofdpijn Plotseling ontstaan van heftige hoofdpijn Hoofdpijn na trauma Hoofdpijn gepaard gaande met andere neurologische verschijnselen: geheugenverlies, paraesthesiën extremiteiten, spierkrachtvermindering Hoofdpijn niet reagerend op therapie!
Middelen geïnduceerde hoofdpijn
->Middelen geïnduceerde hoofdpijn: analgetica: >15 dagen p/m en meerdere doseringen per dag: paracetamol/NSAID Triptanen: >2 d/week overmatig gebruik cafeïne 5d/dag
4
31-1-2013
Meerdere hoofdpijnvormen tegelijkertijd..
Is FT of MT behandeling van hoofdpijn effectief ?
Bij anamnese vragen naar meerdere/andere vormen van hoofdpijn.
Systematische reviews en narratieve reviews met inclusie van tension-type en cervicogene hoofdpijn: Conclusie: “ It is not possible to draw valid conclusions on the effectiveness of physiotherapy or spinal manipulation in patients with tension-type headache or cervicogenic headache.” (Lenssinck, 2004, Biondi 2005, Fernandez de las Penas 2006, Prosadzski 2011)
Aanbeveling: meer onderzoek van voldoende methodologische kwaliteit (randomised controlled trials) is nodig.
Is FT of MT behandeling van hoofdpijn effectief ?
Relaxatie/ontspanningsoefeningen: geen duidelijke aantoonbare effectiviteit. Verhagen 2009
Standaard NHG ‘hoofdpijn’ 2004
advies: ‘terughoudendheid bij verwijzing naar fysiotherapie vanwege ontbreken van voldoende effectiviteit’
5
31-1-2013
Innovaties FT/MT behandeling bij hoofdpijn Wat deed de fysiotherapeut en manueel therapeut …….
Innovaties FT/MT behandeling bij hoofdpijn
Relatie cervicale bewegingsfunctie en hoofdpijn
Wat kan de fysiotherapeut en manueel therapeut doen met de huidige evidentie?
1. Relatie mobiliteit cervicale wervelkolom en hoofdpijn. 2. Relatie spierkracht nekflexoren en hoofdpijn. 3. Relatie pijnpunten cervicale musculatuur en hoofdpijn. 4. Relatie hoofdpositie t.o.v.romp en hoofdpijn.
6
31-1-2013
1. Relatie mobiliteit cervicale wervelkolom en hoofdpijn. Relatie tussen ROM cervicale wervelkolom en hoofdpijn. Cervicogene Hoofdpijn < Migraine, TTH, controls
1. Relatie mobiliteit cervicale wervelkolom en hoofdpijn.
Meting aantal graden met CROM, goniometer, inclinometer.
Episodische Tension Type Headache
Let op: Bepaling van provocatie hoofdpijn in eindstanden
( Zwart 1997, Jull 2005, Fernandez de las Penas 2006 , Hall 2004, Ogince 2007)
2. Relatie spierkracht nekflexoren en hoofdpijn. Relatie tussen isometrische kracht korte nekflexoren en hoofdpijn Cervicogene Hoofdpijn < controls Cervicogene Hoofdpijn < TTH, controls Chronische Tension Type Headache < controls (Watson 1993, Jull 1999, 2007, Fernandez de las Penas 2007)
2. Relatie spierkracht nekflexoren en hoofdpijn. Meting isometrische spierkracht volgens Harris et al. (Harris, 2005) (aantal seconden) Meting isometrische spierkracht volgens Jull et al. (aantal herhalingen)
7
31-1-2013
3. Relatie pijnpunten cervicale musculatuur en hoofdpijn.
3. Relatie pijnpunten cervicale musculatuur en hoofdpijn.
Relatie tussen spierspanning trapezius descendens, trigger points occipitale regio en hoofdpijn.
Meting door bepaling joint pain en trigger points met provocatie van hoofdpijnklachten
Chronic Tension Type Headache > controls Episodische Tension Type Headache = Chronic Tension Type Headache
(manifeste trigger points)
(Tuzun 2005, Fernandez de las Penas 2006,2007)
4. Relatie hoofdpositie t.o.v.romp en hoofdpijn. Relatie tussen anteropositie hoofd en hoofdpijn. Cervicogene Hoofdpijn=Migraine=controls Chronische Tension Type Headache > controls
4. Relatie hoofdpositie t.o.v.romp en hoofdpijn.
Meting craniocervicale hoek met gradenboog
Digitale opname Bepaling hoek door lijn tussen Th1 en oorgat en horizontale lijn door Th 1.
(Watson 1993, Marcus 1999, Hagen 2002 , Fernandez de las Penas 2006, 2007, Zito 2006)
8
31-1-2013
Na anamnese en lichamelijk onderzoek: (Na uitsluiten rode vlaggen)
Classificatie van hoofdpijn volgens IHS indeling. Vaststelling van relatie(s) met cervicale wervelkolom en hoofdpijn.
Behandeling van hoofdpijn
Mobilisatie cervicale wervelkolom, cervicothoracale overgang en thoracale wk
Spiertraining craniocervicale musculatuur
Houdinginstructies
Ergonomische adviezen
-> samenstelling componenten behandeling
Evidentie van deze innovatie van FT/MT behandeling. Toepassing van multi-modale FT/MT behandeling met:
Evidentie van deze innovatie van FT/MT behandeling. bij cervicogene hoofdpijn. Interventie: Mobilisatie C1-2
-mobilisatie CWK/THWK -craniocervicale training -houdingcorrectie
Effectiviteit: specifieke mobilisatie > sham mobilisatie of lagere intensiteit mobilisaties (Hall et al. 2007 en Haas et al. 2010)
9
31-1-2013
Evidentie van deze innovatie van FT/MT behandeling.
Resultaten na 8 en 26 weken:
bij tension-type headache Interventie: CCF training en mobilisatie Effectiviteit van FT+CCF training> FT behandeling bij TTH en CTTH (van Ettekoven 2006)
Evidentie van deze innovatie van FT/MT behandeling.
Resultaten na 8 en 26 weken:
bij chronische tension-type headache Interventie: Multi modale MT behandeling (mobilisatie, CCF, houding) effectiviteit van MT > huisarts interventie bij CTTH (Castien et al. 2011)
10
31-1-2013
Take Home Message: Besteedt voldoende aandacht aan de anamnese en classificatie van de hoofdpijn. Beoordeel de relatie tussen functie van de CWK en anamnestische hoofdpijn
Dank voor uw aandacht!
Stel adequate behandeling (=tailored treatment) samen.
11
