Hersenstichting Nederland
Migraine
|1
Migraine Iedereen heeft wel eens last van hoofdpijn; soms erg vervelend voor het dagelijks leven, maar meestal gaat het snel weer over. Er bestaat echter ook een hersenaandoening waarbij hoofdpijnaanvallen gepaard kunnen gaan met misselijkheid, overgevoeligheid voor licht of geluid, of uitvalsverschijnselen (een zogenoemde ‘aura’): migraine. Dit is een vaak miskende, invaliderende en veelal levenslange aandoening. Deze folder informeert u over de verschillende vormen, symptomen en behandeling van migraine. Er worden tips gegeven over de omgang met de aandoening, en tot wie u zich kunt wenden als u hulp zoekt. Vormen van migraine
Er zijn verschillende vormen van migraine bekend. Een ‘gewone’ vorm van migraine bestaat uit aanvallen van zware hoofdpijn en wordt (bij sommige mensen) vooraf gegaan door een aura. Deze vorm van migraine is vrijwel altijd levenslang. Veel vrouwelijke patiënten met migraine hebben rondom de menstruatie een aanval; indien de aanval uitsluitend met de menstruatiecyclus samenvalt, wordt dit ook wel menstruele (hormonale) migraine genoemd. Deze vorm van migraine is zwaarder dan gewone migraine, ontstaat in de loop van de puberteit en eindigt na de overgang. Bij chronische migraine komen de aanvallen zo vaak voor, dat het een chronische aandoening wordt met de helft van de dagen van de maand hoofdpijn. De ernst, duur en frequentie van migraineaanvallen verschilt sterk per patiënt; sommige mensen hebben er maandelijks last van, anderen hebben drie aanvallen per week, weer anderen krijgen slechts een paar keer per jaar een aanval.
Vocht vasthouden Stemmingsveranderingen/sombere gevoelens/ geïrriteerdheid/concentratieproblemen • Extreme vermoeidheid • Overgevoeligheid voor prikkels (lawaai, licht, geuren) • Verstoorde slaap of geeuwen • (Vals) hongergevoel/trek in bepaalde voedings middelen • Zich overdreven fit voelen of fysiek overactief zijn • Stijve nek • •
2. Aurafase Deze fase, die 5 tot 60 min duurt, komt niet bij iedereen met migraine voor. Auraverschijnselen komen meestal langzaam op gang, worden langzaam groter of meer en gaan altijd volledig over. Van alle migrainepatiënten heeft een derde wel eens auraverschijnselen, in 90% van de gevallen zijn dit problemen met het zien. Kenmerken van de aurafase zijn: • Zien van lichtflitsen, vlekken of sterretjes • Gezichtsvelduitval • Tintelingen of doof gevoel van een arm/been/gezicht • Krachtverlies van een arm/been/gezicht (zelden) • Spraakstoornissen, met name niet op woorden kunnen komen of verkeerde woorden zeggen 3. Hoofdpijnfase Deze fase kenmerkt zich door heftige, meestal kloppende hoofdpijn, die veel patiënten aan hun bed kluistert. De pijn is vaak eenzijdig, maar kan ook aan twee zijden van het hoofd gevoeld worden, en ook verspringen. Bijverschijnselen van de hoofdpijn zijn (ernstige) misselijkheid en/of braken en/of overgevoeligheid voor licht en geluid. De hoofdpijnfase duurt (indien onbehandeld) ongeveer 4 tot 72 uur.
Symptomen
Het belangrijkste kenmerk van migraine is dat het in aanvallen voorkomt, die (onbehandeld) enkele dagen kunnen duren. De kenmerken van een aanval kunnen per patiënt verschillen, maar zijn over het algemeen in vier fasen te verdelen:
4. Herstelfase Na een onbehandelde migraineaanval kan een patiënt zich nog enige dagen vermoeid, licht geprikkeld, ‘leeg’, en minder geconcentreerd voelen.
1. Waarschuwingsfase Ongeveer 15% van de migrainepatiënten wordt kort tevoren gewaarschuwd voor een migraineaanval. De voortekenen van een aanval verschillen per patiënt, maar zijn meestal wel bij elke aanval hetzelfde. Waarschuwingstekenen beginnen soms al enkele dagen voor de hoofdpijnfase, en kunnen zijn:
Klachten
Voorgevoel Waarschuwingsfase (1 à 2 dagen)
Aurafase (5 - 60 min)
Hoofdpijnfase (4 - 72 uur)
Herstelfase (1 à 2 dagen) Tijd
De fasen van een migraineaanval (bewerkt uit het boek: Alles over hoofdpijn en aangezichtspijn, Prof. Dr. M.D. Ferrari en Dr. J. Haan).
|2
Oorzaak
De reden waarom sommige mensen migraine hebben en anderen niet, is niet precies bekend. Migrainepatiënten hebben een verhoogde gevoeligheid voor prikkels die een aanval van migraine kunnen uitlokken. Deze ‘prikkeldrempel’ is deels erfelijk bepaald; in sommige families komt migraine meer voor dan in andere. De auraverschijnselen ontstaan door een golf van verhoogde hersenactiviteit. Vervolgens dooft de hersenactiviteit gedurende 30 tot 60 minuten bijna volledig uit. Deze verspreidende golfbeweging van hersenactiviteit wordt ook wel een cortical spreading depression (CSD) genoemd. Meestal begint een CSD achterin de hersenen in reactie op specifieke prikkels, ook wel uitlokkers genoemd. De CSD breidt zich in enkele minuten uit over de gehele buitenste laag van de hersenen, de hersenschors. Dit kan leiden tot verschillende uitvalsverschijnselen kenmerkend voor de aurafase. Zijaanzicht van de hersenen Cortical Spreading Depression Rugzijde
Gezichtzijde
Rugzijde
Gezichtzijde
mechanisme laten de neuropeptides de hoofdpijn toenemen, zowel in de basis van de hersenen (de hersenstam) als in de hersenvliezen. Uitlokkers
Een migraineaanval kan worden ‘uitgelokt’ door verschillende factoren. Door als migrainepatiënt deze uitlokkers te leren (h)erkennen, kan een aanval beter worden voorkomen. Uitlokkers waarvan de mechanismen nog worden onderzocht, zijn vermoeidheid en stress. Over de rol van vermoeidheid bestaat nog onduidelijkheid: waarschijnlijk is extreme vermoeidheid een uitlokker voor een migraineaanval, maar worden mensen voorafgaand aan een migraineaanval ook sneller moe. Hierdoor wijzen ze vaak (matige) vermoeidheid aan als uitlokker voor een aanval. Stress is, anders dan wat veel mensen denken, een beschermende factor: juist het wegvallen van stress kan tot een migraineaanval leiden. Hierdoor krijgen mensen vaak in het weekend, of op de eerste dag van hun vakantie, een migraineaanval. Veel mensen denken dat bepaalde voeding, zoals chocolade en kaas, uitlokkers zijn van een migraineaanval. Dit is waarschijnlijk niet waar. Mensen krijgen vermoedelijk trek in dit eten voorafgaande aan de aanval, maar de aanval wordt níet veroorzaakt door het eten van dit voedsel. Ook zijn er geen wetenschappelijke bewijzen dat karaktereigenschappen (zoals perfectionisme) invloed hebben op migraine.
Cijfers Rugzijde
Gezichtzijde
In Nederland krijgt ongeveer 33% van de vrouwen en 13,3% van de mannen ooit in hun leven migraine. 25% van de vrouwen en 7,5% van de mannen heeft er minimaal eens per jaar last van. Dit komt neer op 3,9 miljoen mensen in Nederland met migraine, waarvan 2,8 miljoen (meer dan) eens per jaar. Migraine treft met
(bijna) uitgedoofde hersenactiviteit normale hersenactiviteit verhoogde hersenactiviteit Een Cortical Spreading Depression begint meestal achterin de hersenen in reactie op specifieke prikkels. Daarna spreidt het zich uit over de rest van de hersenen.
name de beroepsbevolking: mensen tussen 15 en 55 jaar. Migraine vermindert de kwaliteit van leven aanzienlijk en kost de gemeenschap veel geld. Patiënten zitten regelmatig ziek thuis of zijn slechts gedeeltelijk productief op het werk. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat migraine elk jaar wereldwijd circa 155 miljard
De CSD leidt waarschijnlijk ook tot een verhoogde activering van een centraal hoofdpijncentrum in de hersenen (het trigemino-vasculaire systeem). Activering van dit pijncentrum leidt tot de afgifte van verschillende chemische boodschappers in de hersenen (neuropeptides). Via een ontstekings-
euro kost. Ook daarom is wetenschappelijk onderzoek naar migraine hard nodig.
|3
Behandeling
Tegenwoordig is migraine over het algemeen goed te behandelen door de huisarts. Hulp zoeken bij (een vermoeden van) migraine is daarom aan te raden. Geneesmiddelen uit de groep van triptanen worden vaak voorgeschreven voor gebruik bij het begin van een aanval om die af te kappen. Welke triptaan het beste werkt is voor iedere patiënt verschillend. Verder wordt er soms, bij meer dan twee aanvallen per maand, een profylactische behandeling gestart. Dit is preventieve dagelijkse medicatie, die migraineaanvallen voorkomt, omdat overgebruik van acute hoofdpijnmedicatie de hoofdpijn juist kan verergeren of in stand kan houden. Hierdoor kan chronische migraine ontstaan. Hiernaast kunnen verschillende niet-medicamenteuze behandelingen een aanvulling zijn, zoals ontspanningstraining of cognitieve gedragstherapie.
Tips Migraineaanvallen kunnen grote impact hebben op het dagelijks leven, zowel op het werk, in de sociale omgeving, als thuis. Hierbij enkele handige tips: • Raadpleeg uw huisarts als u denkt dat u migraine
heeft om over de behandelingsmogelijkheden te
Gevolgen
spreken.
Bij ongeveer een derde van de mensen met migraine leidt een aanval tot ernstige beperkingen in het functioneren. Het terugkerende karakter, de invloed op het dagelijks leven van patiënten én het stigma van ‘een hoofdpijntje’ bemoeilijken vaak de relatie met bijvoorbeeld een werkgever. Daarom is het van belang, in de eerste plaats deskundige hulp te zoeken en een diagnose te laten stellen. De werkgever en omgeving goed informeren helpt de omgang met de aandoening voor zowel de patiënt als de omgeving.
• Informeer uw omgeving (bijvoorbeeld uw werkgever)
over uw migraine en blijf erover in gesprek, zodat zij begrijpen wat migraine is en wat een aanval voor u betekent. • Probeer te leren de verschijnselen van de waarschu-
wingsfase te (h)erkennen, zodat u op tijd kunt ingrijpen en de heftigheid van de aanval kunt beïnvloeden.
Lotgenotencontact en meer informatie Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten
Migraine en andere hersenaandoeningen De diagnose migraine gaat gepaard met een verhoogde kans op depressieve klachten en/of angstklachten:
0900-2020 590 (€0,25 p/m, 10.00-12.00 uur en 14.00-16.00 uur) www.hoofdpijnpatienten.nl
patiënten met migraine hebben twee tot zes keer meer
Vereniging van Nederlandse Hoofdpijn Centra
kans op een depressie dan mensen zonder migraine,
0343-594 544
[email protected] www.hoofdpijncentra.nl
en andersom hebben mensen met een depressie drie tot vier keer meer kans op migraine dan mensen zonder een depressie. Onlangs is gebleken, dat bij deze comorbiditeit ook erfelijke (genetische) factoren een
www.lumc.nl/hoofdpijn
rol spelen.
Informatie over migraine en mogelijkheid tot aanmelden onderzoek
Er zijn aanwijzingen dat jonge (< 50 jaar) vrouwelijke patiënten met migraine met aura die de anticonceptiepil gebruiken én roken, relatief een verhoogde kans hebben op een beroerte. Dit verhoogde risico is echter klein, en het precieze mechanisme is nog niet bekend. Het beste advies is om te stoppen met roken, hiermee wordt het risico kleiner.
Met dank aan mevr. dr. G. Terwindt, neuroloog en hoofdpijnspecialist aan het Leids Universitair Medisch Centrum, die aan de totstandkoming van deze folder heeft meegewerkt.
Hersenstichting Nederland De Hersenstichting helpt hersenaandoeningen voorkómen en genezen en wil ervoor zorgen dat mensen met een hersenaandoening zoveel mogelijk zichzelf kunnen blijven. Dit doet zij door te investeren in wetenschappelijk hersenonderzoek, voorlichting te geven over hersenen en hersenaandoeningen, en de samenwerking te bevorderen tussen organisaties die zich bezighouden met behandeling, zorg en ondersteuning van mensen met een hersenaandoening.
Antwoordkaart Ja, ik steun het werk van de Hersenstichting!
E 3
Wat kunt u doen?
U kunt de Hersenstichting steunen door donateur of collectant te worden, maar er zijn nog veel meer mogelijkheden. Kijk voor meer informatie op www.hersenstichting.nl. De Hersenstichting Nederland is in het bezit van het Keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Het garandeert een zorgvuldige en professionele besteding van uw donatie. Hersenstichting Nederland www.hersenstichting.nl, Giro 860
E 10
E 25
E....
per jaar (min. E 25)
ik ontvang voor mijn donatie liever een acceptgiro thuis
ik wil graag informatie over schenkingen en nalatenschappen Bon invullen in blokletters s.v.p.
Rekeningnummer: Naam:
M/V
Adres/postcode/plaats:
Geboortedatum: Telefoonnummer: E-mail: Handtekening
Vul in, knip uit en stuur op naar: Hersenstichting Nederland Antwoordnummer 860 2501 WB Den Haag (postzegel hoeft niet, mag wel)
februari 2012
Postbus 191, 2501 CD Den Haag, 070-360 48 16
E 5
per maand
Folders en brochures
Bij de Hersenstichting zijn de volgende uitgaven over hersen(aandoening)en verkrijgbaar: • Folder Hersenen en Slaap • Brochure Aan het werk met hersenletsel • Zorgwijzer Karakterveranderingen Kijk voor een volledig overzicht van uitgaven op www.hersenstichting.nl.
Hierbij machtig ik de Hersenstichting Nederland om onderstaand bedrag tot wederopzegging van mijn rekening af te schrijven.
