Methodebeschrijving EigenWIJzebuurten (JUNIOR) Databank Effectieve sociale interventies

Methodebeschrijving EigenWIJzebuurten (JUNIOR) Databank Effectieve sociale interventies

Deze methodebeschrijving is gemaakt door: Marieke Ploegmakers MOVISIE 030 789 21 35 [email protected] Marieke Ploegmakers is adviseur van de afdeling Kennisdiensten van MOVISIE Maart 2012 Voor meer methodebeschrijvingen en eventuele vragen en/of reacties kun je terecht bij: www.movisie.nl/effectievesocialeinterventies. Deze methodebeschrijving is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Het werkblad dat gebruikt is voor het maken van deze methodebeschrijving, is deels gebaseerd op het Werkblad beschrijving interventie van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en het RIVM.

2 * * * EigenWIJzebuurten (JUNIOR)

Inhoudsopgave Inleiding: leeswijzer

04

Samenvatting

05

1.

Beschrijving methode 1.1 Probleemomschrijving 1.2 Doel van de methode 1.3 Doelgroep van de methode 1.4 Indicaties en contra-indicaties 1.5 Aanpak 1.6 Materiaal 1.7 Uitvoerende organisaties 1.8 Benodigde competenties van de uitvoerder 1.9 Overige randvoorwaarden 1.10 Overeenkomsten en verschillen met andere interventies 1.11 Contactgegevens ontwikkelaar

08 08 09 09 09 10 12 13 14 14 14 15

2.

Onderbouwing 2.1 De ontwikkelgeschiedenis van de methode 2.2 Onderbouwing van de probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak

16 16 17

3.

Onderzoek naar praktijkervaringen 3.1 Praktijkervaringen van de uitvoerder 3.2 Praktijkervaringen van de cliënt/burger 3.3 Praktijkvoorbeeld

19 20 21 23

4.

Effectonderzoek 4.1 Directe aanwijzingen voor de effectiviteit 4.2 Indirecte aanwijzingen voor de effectiviteit

25 25 25

5.

Conclusies 5.1 Samenvatting werkzame elementen 5.2 Samenvatting effectonderzoek

26 26 27

6

Verantwoording 6.1 Zoeken en selecteren van literatuur 6.2 Literatuur

28 28 28

Bijlage 1: Toelichting effectonderzoek Bijlage 2: Overzicht onderzoeken en de hoofdkenmerken

30 32

EigenWIJzebuurten JUNIOR * * * 3

Inleiding: leeswijzer Professionals en burgers worden in de sociale sector geconfronteerd met een wirwar aan informatie waar ze een weg in moeten vinden. Die informatie is vaak versnipperd en daardoor weinig toegankelijk. In de Databank Effectieve sociale Interventies brengen wij methoden waarmee in de sociale sector gewerkt wordt, bij elkaar. De methodebeschrijvingen geven een zo volledig mogelijk beeld van alle beschikbare informatie over een methode. Als hulpverlener, actief burger of vrijwilliger kunt u hiermee vaststellen of de methode geschikt is voor de situatie waarin u of uw organisatie iets wil doen. Als gemeente kunt u zich op de hoogte stellen van de methoden die er zijn en wat er bekend is over de effectiviteit. Op basis daarvan kunt u met organisaties in uw gemeente in gesprek gaan over de inzet van deze methoden. Indien u besluit om met de methode aan de slag te gaan, verwijzen we u naar de ontwikkelaar voor het handboek en eventuele andere beschikbare materialen. De methodebeschrijving is opgebouwd langs vier lijnen. Onderdeel 1 van dit document beschrijft de methode zelf, zoals de doelen, de doelgroep en de aanpak. Onderdeel 2 laat de onderbouwing van de methode zien: de visies, theorieën en wetenschappelijke onderzoeken die de ontwikkelaar heeft gebruikt bij het ontwikkelen van de methode. Onderdeel 3 geeft zicht op de praktijkervaringen van de uitvoerder en de cliënt/burger met de methode. Onderdeel 4 geeft inzicht in wat er wetenschappelijk bekend is over de effectiviteit van de methode. De methodebeschrijving is in nauwe samenwerking met de ontwikkelaar van de methode tot stand gekomen. Zo levert de ontwikkelaar informatie aan en geeft deze feedback op het concept en toestemming voor publicatie. Soms schrijft de ontwikkelaar zelf de methodebeschrijving, dan biedt MOVISIE begeleiding en geeft zij feedback. De methode wordt uitgebreid in kaart gebracht. Dit kan de ontwikkelaar op zijn beurt een impuls geven voor verdere ontwikkeling van de methode. Een methode staat dus niet stil, de methodebeschrijvingen zullen dan ook regelmatig worden herzien. De methodebeschrijving is gebaseerd op een systematische zoektocht naar informatie. Bij die zoektocht werken de medewerker die de methodebeschrijving maakt en een informatiespecialist van de afdeling kennisstromen van MOVISIE intensief samen. Bij het zoeken van informatie over methoden zijn doorgaans de volgende zoekstrategieën toegepast: het inwinnen van informatie bij de ontwikkelaar, uitvoerende instanties en/of eventuele onderzoekers van de methode, het doorzoeken van Nederlandse en/of internationale databanken, het checken van referenties van reeds gevonden informatiemateriaal en een internet deskresearch. De verantwoording van de toegepaste zoekstrategieën is in beknopte zin terug te vinden in onderdeel 6.1. De zoekgeschiedenis is in uitgebreidere vorm vastgelegd in een hiertoe ontwikkelde flowchart, die is opgenomen in het archief van MOVISIE. Het relevante gevonden materiaal is terug te vinden in het literatuuroverzicht in onderdeel 6.2. Bij het effectonderzoek (onderdeel 4) wordt onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte aanwijzingen voor effectiviteit. Een toelichting op dit onderscheid vindt u in bijlage 1. Om de tekst in de methodebeschrijving zelf laagdrempelig te houden, worden de belangrijkste onderzoekskenmerken en resultaten zoveel mogelijk in woorden beschreven. Wij wensen u veel inspiratie bij het lezen van deze methodebeschrijving. Wij hopen dat u zich hiermee een goed beeld kunt vormen van wat deze methode u te bieden heeft.


Samenvatting

1. Beschrijving methode Doel Het doel van de methode EigenWIJzebuurten (JUNIOR) is het versterken van het onderlinge begrip tussen en het draagvlak voor het samenleven van mensen met verschillende culturele achtergrond in de wijk. Doelgroep De doelgroep van EigenWIJzebuurten bestaat uit bewoners van multiculturele buurten die het leven in hun buurt willen verbeteren. De doelgroep van EigenWIJzebuurten (JUNIOR) wordt gevormd door jongeren tot 25 jaar met uiteenlopende culturele achtergronden en kwaliteiten die het leven in hun multiculturele buurt willen verbeteren. Aanpak EigenWIJzebuurten (JUNIOR) is een methode die (jonge) buurtbewoners stimuleert en mobiliseert om teams te vormen die zich actief inzetten voor een leefbare buurt. Deze teams organiseren activiteiten zoals een buurtfeest, talentenjacht of voetbaltoernooi. Voor de ondersteuning van deze teams is een landelijk raamwerk opgezet met een helpdesk- en coördinatiefunctie (WijkAlliantie). Materiaal EigenWIJzebuurten De volgende informatie is beschikbaar en te downloaden vanaf www.wijkalliantie.nl. De EigenWIJze gids! Met meer dan 50 tips over inspiratie, planning, uitvoering en financiële ondersteuning. 23 EigEn WiJzE startEr tips. Opbouw, Financiering en Uitvoering. EigenWIJzebuurten (JUNIOR) Het platform WijkJongeren.nl is een verzamelpunt van alle activiteiten van jongeren die deelnemen aan (jongeren)projecten van WijkAlliantie. Daar is onder meer een draaiboek voor activiteiten te downloaden. Uitvoerende organisaties De uitvoering en de verantwoordelijkheid worden lokaal ingevuld. Actieve burgers nemen zitting in een EigenWIJzebuurtenteam en organiseren kleinschalige buurtacties. Juniorteams stellen een Adviesraad van Buurtouders in. WijkAlliantie ondersteunt de teams onder andere bij het vinden van financiering van de acties, bijvoorbeeld door haar netwerkcontacten in te zetten. De teams moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen en krijgen ondersteuning van een coach van WijkAlliantie. Er is ook een


variant voor gemeenten, waarbij WijkAlliantie gemeenteambtenaren coacht om deze methode toe te passen en de teams te begeleiden. Ontwikkelaar WijkAlliantie 020 638 36 33 www.wijkalliantie.nl Website www.wijkjongeren.nl Contactpersoon Sten Fierant 020 638 36 33 [email protected]

2. Onderbouwing Voor de onderbouwing van de probleemanalyse, gekozen doelen, doelgroep en aanpak van de methode verwijst de ontwikkelaar naar twee onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) (2005 en 2007 in: WijkAlliantie, 2007). De onderzoekers constateerden een steeds groter wordende afstand tussen verschillende etnisch-culturele groepen. De ontwikkelaar heeft ook gebruik gemaakt van de door Stichting Wijk beschreven visie op samenlevingsopbouw (1998, in: WijkAlliantie, 2007). Hierin wordt het belang benadrukt om de groeiende diversiteit in de samenleving in overeenstemming te brengen met de maatschappelijke noodzaak van voldoende samenhang. Voor de visie op duurzame sociale relaties in een buurt grijpt de ontwikkelaar terug op de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO, 2006 in: WijkAlliantie, 2007) en de opvattingen van Putnam over sociaal kapitaal (2007 in: WijkAlliantie, 2007). Bewoners verschillen weliswaar in de wijze waarop zij van de buurt gebruik maken, maar staan ook via allerlei dwarsverbanden met elkaar in verbinding. Een EigenWIJzebuurtenteam is een vorm van etniciteitoverstijgende duurzame samenwerking.

3. Onderzoek naar praktijkervaringen Er zijn twee onderzoeken gedaan naar praktijkervaringen met EigenWIJzebuurten (Geugies, 2009; Van den Berg & Freiburg, 2010). Volgens de landelijke projectleider werken de buurtteams vanuit een gezamenlijk belang, namelijk het verbeteren van het leefklimaat in de wijk, waardoor de samenwerking duurzaam wordt. Ook de trekkers van de EigenWIJzebuurtenteams geven aan dat ze belang hechten aan de buurt en graag de leefbaarheid willen verbeteren. Door de samenwerking hebben niet alleen de leden van het buurtteam onderling meer contacten maar de georganiseerde activiteiten leiden ook tot meer contacten tussen een grotere groep van bewoners. De trekkers noemen de opkomst bij hun


activiteiten groot en vinden dat daardoor de sociale afstand vermindert. De trekkers zijn vooral te spreken over de financiële bijdrage, het vertrouwen dat in hen gesteld wordt en de begeleiding die ze krijgen. Ook zorgt de laagdrempeligheid er volgens de lokale contactpersonen voor dat veel bewoners meedoen aan de activiteiten die ze organiseren.

4. Effectonderzoek De ontwikkelaar voert geen onderzoek aan naar de effectiviteit van deze of soortgelijke methoden, noch in Nederland, noch in het buitenland. Dergelijk onderzoek is evenmin gevonden bij de door MOVISIE uitgevoerde literatuursearch.

5. Samenvatting werkzame elementen Divers samengestelde teams gaan langdurig samen aan de slag, waardoor het begrip en het draagvlak voor het samenleven van verschillende culturen in de wijk versterkt worden. Bottom-up: het initiatief komt voort uit een vraag, wens of droom van de (jonge) buurtbewoner zelf en zij zijn zelf eigenaar van het initiatief. Eigen kracht: bewoners krijgen handvatten aangereikt om zélf zo zelfstandig mogelijk te werken aan de sociale kwaliteit in de buurt. Buurten: bewoners definiëren zelf het geografische gebied dat ze tot het ‘hunne’ rekenen. Het buurtteam werkt vanuit een gezamenlijk belang, namelijk het verbeteren van het leefklimaat in de wijk. Sleutelfiguren uit het buurtteam nemen initiatief, zijn aanspreekpunt en enthousiasmeren andere buurtbewoners. Er wordt aan draagvlak binnen de buurt gewerkt door het organiseren van een buurtbrainstorm. Snelle resultaten: eerst aan de slag met aandachtspunten en acties waar iedereen het mee eens is en die op korte termijn gemakkelijk te realiseren zijn. Laagdrempeligheid door de kleinschaligheid en de financiële bijdrage voor het organiseren van activiteiten: hierdoor zijn activiteiten voor iedereen toegankelijk en ontstaan gemakkelijk onderlinge contacten. Buurtteams krijgen vertrouwen: ze hoeven pas achteraf te verantwoorden waar het geld aan besteed is en voelen zich daardoor erg gesteund. De persoonlijke, positieve en proactieve begeleiding van de buurtteams zorgt ervoor dat de initiatieven daadwerkelijk worden uitgevoerd. Zichtbaarheid: de vermelding van de activiteiten op een landelijke website en de aandacht voor publiciteit maken het uitvoerende buurtteam trots. Dat inspireert andere buurtteams.


1. Beschrijving methode

De beschrijving van de methode is gebaseerd op: EigenWIJzebuurten ‘EigenWijze Buurten’. Driejarig project om interculturele bewonersacties te stimuleren, startend in het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog, in 2007 geschreven en uitgegeven door WijkAlliantie in Amsterdam. Onderstaande materialen geschreven door WijkAlliantie in Amsterdam zijn gedownload op 2-12012 van www.eigenwijzebuurten.nl/. De EigenWIJze gids! Met meer dan 50 tips over inspiratie, planning, uitvoering en financiële ondersteuning. 23 EigEn WiJzE startEr tips. Opbouw, Financiering en Uitvoering. EigenWIJzebuurten (JUNIOR) WijkAlliantie Junior spelregels en procedures gedownload op 2-1-2012 van www.eigenwijzebuurten.nl/.

1.1 Probleemomschrijving In Nederland lijken etnisch-culturele groepen op steeds grotere afstand van elkaar te staan. Dat geldt vooral voor groepen met een Turks- en Marokkaans-islamitische achtergrond. Enerzijds gaat het daarbij om de afstand tussen deze groepen onderling en anderzijds om de afstand tussen hen en de brede samenleving, zo constateerde het SCP (2005 in: WijkAlliantie, 2007). Mede door de manifestatie van religieus, gewelddadig extremisme in binnen- en buitenland is er een debat ontstaan tussen twee kampen: pleitbezorgers van etnische en religieuze profilering versus een ‘assimilatie’ kamp. Ook op wijken straatniveau wordt deze discussie gevoerd. Het SCP pleitte daarom in 2005 voor meer contacten tussen de verschillende bevolkingsgroepen omdat dat tot meer wederzijds begrip leidt (zie 2.2). Wij nemen bij het beschrijven van de omvang van het probleem de informatie uit de documentatie van de methode als uitgangspunt. Wanneer u wilt beschikken over meer actuele of gedetailleerde informatie, verwijzen wij u naar www.cbs.nl of www.scp.nl.


1.2 Doel van de methode Het doel van EigenWIJzebuurten (JUNIOR) is het onderlinge begrip tussen en het draagvlak voor het samenleven van verschillende culturen in de wijk te versterken. Toelichting naamgeving methode In de naam ‘EigenWIJzebuurten’ heeft het eerste deel betrekking op het kleinschalige, persoonlijke niveau waarop mensen op eigen wijze vorm geven aan een hedendaags buurtgevoel. De dubbele betekenis van het begrip eigenwijs is zowel een oproep om op eigen kracht te vertrouwen als een uitnodiging om zo nodig op te durven roeien tegen een negatieve stroom in. Maar eigenwijs is ook een knipoog om eigenzinnige acties te bedenken, die prikkelen tot een vervolg. Het begrip ‘buurten’ staat hier als referentiepunt voor het geografische gebied dat bewoners tot het ‘hunne’ rekenen. EigenWIJzebuurten sluit hier bij aan. Veel bewoners, zeker in achterstandswijken, identificeren zich met een omgeving die zij natuurlijkerwijs tot ‘hun buurt’ rekenen. Met ‘drie straten verderop’ voelen zij soms al geen binding meer, in de zin van medeverantwoordelijkheid voor de leefbaarheid en de buurtcohesie.

1.3 Doelgroep van de methode De doelgroep van de methode EigenWIJzebuurten bestaat uit bewoners van multiculturele buurten die het leven in hun buurt willen verbeteren. De doelgroep van EigenWIJzebuurten (JUNIOR) wordt gevormd door jongeren tot 25 jaar met uiteenlopende culturele achtergronden en kwaliteiten die het leven in hun multiculturele buurt willen verbeteren. Werving Voor EigenWIJzebuurten (JUNIOR) hebben de bestaande netwerken van WijkAlliantie allemaal een flyer ontvangen over dit initiatief, zodat zij de jongeren in hun buurt met een idee/initiatief konden attenderen op de mogelijkheid om zich als juniorteam in te schrijven.

1.4 Indicaties en contra-indicaties In de documentatie over de methode worden geen specifieke indicatie- of contraindicatiecriteria gegeven.


1.5 Aanpak Het bevorderen van interculturele gemeenschappelijkheid start met het identificeren van kansrijke aanknopingspunten op buurtniveau. Gemotiveerde bewoners krijgen met de methode EigenWIJzebuurten handvatten aangereikt om zélf en zo zelfstandig mogelijk te werken aan de sociale kwaliteit in hun buurt. Organisatie EigenWIJzebuurten (JUNIOR) stimuleert en mobiliseert (jonge) buurtbewoners om teams te vormen die zich actief inzetten voor een leefbare buurt. Daarvoor is een landelijk raamwerk opgezet met een helpdesk- en coördinatiefunctie (WijkAlliantie). De uitvoering en de verantwoordelijkheid worden lokaal ingevuld door middel van uiteenlopende kleinschalige buurtacties. Ook gemeenten kunnen aan de slag met de methode. WijkAlliantie implementeert daarbij de methode, maar kan ook gemeenteambtenaren coachen in de toepassing. Werkwijze Aanmelding en selectie Buurtbewoners die in aanmerking willen komen voor de actie EigenWIJzebuurten sturen een plan van aanpak met daarin de 5 w’s - wie, wat, waar, waarom en wanneer – over minstens twee geplande EigenWIJze acties. Bij het plan wordt ook een (voorlopige) kostenraming gevoegd en aangegeven hoe de initiatiefnemers eventueel extra geld voor de acties werven. WijkAlliantie selecteert de aanmeldingen op basis van het tijdstip van aanmelding, originaliteit, haalbaarheid en draagvlak binnen de buurt. Op basis daarvan wordt bepaald welke teams een financiële bijdrage krijgen. Intake en werkbezoek Bij de verdere intake vindt er een gesprek plaats tussen een coach van WijkAlliantie en de initiatiefnemers van het team, waarin de haalbaarheid van de plannen wordt besproken. Tijdens, voor of na één van de acties kan een coach van WijkAlliantie op werkbezoek komen. Doel is om de samenwerking tussen de teamleden en het effect van de acties voor de leefomgeving in kaart te brengen. Dit bezoek wordt vooraf bij het team aangekondigd. Adviesraad Het JUNIOR-team stelt een Adviesraad van Buurtouders in. In deze adviesraad zitten minimaal twee buurtouders en/of volwassen buurtbewoners. Indien teamleden 16 jaar of ouder zijn, geeft de raad alleen advies en kunnen raadsleden boodschappen namens het JUNIOR-team doorgeven aan de rest van de buurt als het team hier zelf om vraagt. Voor het overige heeft de Adviesraad geen formele zeggenschap over de besluiten van het JUNIOR-team. Als het team bestaat uit alleen jongeren van onder de 16 jaar, dan beheert de Adviesraad het geld, is de raad een onderdeel van het team en bestaat het minimaal uit twee ouders van teamleden. Uitvoering van de plannen Bij het realiseren van de plannen zijn de volgende punten voor de initiatiefnemers van belang.


Het begin Het in contact komen met buurtbewoners begint dichtbij bij huis, bij buren of bekenden en van daaruit wordt het netwerk opgebouwd. Belangrijke aandachtspunten zijn: een persoonlijke benadering door middel van bijvoorbeeld huisbezoeken, het tonen van echte interesse, aandachtig luisteren naar wensen en de buurtbewoners uitnodigen om mee te doen.. Aan het eind laat men wat korte informatie achter, plus naam en contactgegevens. De buurtbrainstorm Het organiseren van een buurtbrainstorm is bedoeld om draagvlak te krijgen en activiteiten te verbeteren en te versterken. Buurtbewoners worden uitgenodigd voor een bijeenkomst over de buurt in een informele en gezellige sfeer. Er worden zoveel mogelijk ideeën en suggesties opgeschreven. De eerste acties zijn simpele, leuke en praktische activiteiten en worden langzaam opgebouwd tot grotere en intensievere acties. De samenwerking in de buurt Het eerste gespreksonderwerp gaat over wat men verstaat onder de eigen buurt, hoe groot de buurt is, wat de wensen over de buurt zijn en wat men er zelf voor zou kunnen doen. Het gaat niet meteen om concrete plannen maar om aandachtspunten, acties of activiteiten waar iedereen het mee eens is en die op redelijke korte termijn te realiseren zijn. Tijdens de bijeenkomst wordt een team gevormd met de mensen die iets willen doen. Na elke bijeenkomst maakt het team een actieplan. Publiciteit werven voor de actie Om meer buurtbewoners erbij te betrekken en aandacht te vragen aan lokale kranten voor een actie, zijn communicatie en publiciteit nodig. Eén of twee personen zijn daarvoor verantwoordelijk. Mogelijkheden om publiciteit te genereren, zijn bijvoorbeeld huis-aanhuisbladen, promotie op websites van lokale instanties, buurtbewoners persoonlijk uitnodigen, aankondigingen bij buurtwinkels, winkelcentra en buurthuizen, ludieke acties of bekendheden uit de stad of buurt uitnodigen. Financiering In de periode 2010-2011 kregen de buurtteams van WijkAlliantie € 500. Vanaf 2012 gaat WijkAlliantie samen met de teams op zoek naar financieringsbronnen waarbij ze gebruik maken van contacten uit hun netwerk. WijkAlliantie brengt bijvoorbeeld beginnende teams in contact met bestaande teams of wijst ze op ‘potjes’ bij de gemeente. Dit is afhankelijk van de lokale situatie. Daarnaast is het de bedoeling dat de buurtteams ook zelf financiering regelen. Te denken valt aan sponsoring van bedrijven uit de buurt, van welzijnsorganisaties die baat hebben bij actieve buurtbewoners of via andere fondsen. Sommige zaken kunnen in natura of gratis geregeld worden. Subsidie van de gemeente De behandeling van een subsidieaanvraag bij de gemeente en eventuele toekenning duurt vaak lang. Een persoonlijke afspraak met de gemeenteambtenaar die over de subsidie gaat, helpt hierbij. Er zijn verschillende subsidiepotjes waarop aanspraak gemaakt kan


worden. In het contact met de gemeente is het van belang de voordelen van de activiteit goed op een rijtje te zetten en uit te leggen waarom de gemeente de activiteit moet subsidiëren. Bij een aantal gemeentes in Nederland zijn er vouchers die de bewoners kunnen inwisselen voor subsidie om acties in hun wijk te organiseren. Op de website van LSA (Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken) is hier meer informatie over te vinden. Plannen concreet maken Het is soms moeilijk om bij het maken van concrete plannen te blijven overleggen met elkaar en enthousiast te blijven. Hoewel sommige mensen afhaken en kritiek hebben, zijn er ook altijd mensen die wel willen doorgaan. Het stimuleert om te laten zien dat er iets bereikt is. Een lange adem is belangrijk, waarbij het goed is te bedenken dat het resultaat vaak in kleine stapjes of via een omweg bereikt wordt. Verantwoording Geselecteerde buurtteams verlenen op verzoek van WijkAlliantie inzage in de samenstelling van het team en de resultaten van hun acties. Daarnaast leggen zij verantwoording af over de besteding van de bijdrage van € 500. Het buurtteam geeft een overzicht van de publiciteit die zij voor hun acties hebben gegeneerd en werken mee aan door WijkAlliantie ontwikkelde publiciteit via alle beschikbare media. Waar mogelijk maken teams gebruik van de huisstijl van EigenWIJzebuurten. Follow-up Als jongeren van de JUNIOR-teams zich duurzaam willen inzetten voor de buurt, kunnen ze deelnemen aan Blend-it-clubs. Deze clubs van WijkAlliantie bestaan uit jongeren tussen de 15 en 24 jaar die hun talenten inzetten om een positieve bijdrage te leveren aan hun stad, wijk of buurt en zich richten op interculturele groepsacties en tegelijk ook op de ontwikkeling van talent en sociale vaardigheden. Denk bijvoorbeeld aan een straatkrant met artikelen over diverse mensen in een stad, een talentenjacht in de buurt of een theaterstuk waarin thema’s als identiteit centraal staan.

1.6 Materiaal EigenWIJzebuurten De volgende informatie voor buurtteams en buurtactiviteiten in algemene zin is beschikbaar en te downloaden vanaf www.wijkalliantie.nl. De EigenWIJze gids! Met meer dan 50 tips over inspiratie, planning, uitvoering en financiële ondersteuning. Hierin is onder andere te vinden hoe je contacten legt in de buurt en met instanties, hoe je publiciteit genereert, hoe je financiering kunt regelen en waar je ondersteuning kunt vinden. 23 EigEn WiJzE startEr tips. Opbouw, Financiering en Uitvoering. Deze tips gaan over hoe je een buurtteam opbouwt, in contact komt met je buren, een brainstormsessie organiseert


en waar je financiën en subsidie aanvraagt. Reader subsidie en sponsoring met een voorbeeld van een kostenoverzichttabel. Informatie over het EigenWIJze Buurtspel. Het spel is bedoeld om bewoners en beroepskrachten te laten ervaren wat de kracht kan zijn van het vormen van een intercultureel buurtnetwerk. Samenvatting evaluatie EigenWIJzebuurten.nl. EigenWIJzebuurten (JUNIOR) Het platform WijkJongeren.nl is een verzamelpunt van alle activiteiten van jongeren die deelnemen aan (jongeren)projecten van WijkAlliantie. Via dit platform is de volgende informatie te downloaden. Aanmeldformulier voor een EigenWIJzebuurten (JUNIOR) activiteit Draaiboek voor grotere activiteiten Aanwijzingen voor de JUNIOR Financiële verantwoording.

1.7 Uitvoerende organisaties De uitvoering en de verantwoordelijkheid wordt lokaal ingevuld. Actieve burgers nemen zitting in een EigenWIJzebuurtenteam en organiseren kleinschalige buurtacties. JUNIOR-teams stellen een Adviesraad van Buurtouders in. WijkAlliantie ondersteunt de teams onder andere in het vinden van financiering voor de acties, bijvoorbeeld door haar netwerkcontacten in te zetten. De teams moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen en krijgen ondersteuning van een coach van WijkAlliantie. Er is ook een variant voor gemeenten, waarbij WijkAlliantie gemeenteambtenaren coacht om deze methode toe te passen en de teams te begeleiden. Er zijn in Nederland vanaf 2008 150 EigenWIJzebuurtenteams van start gegaan die samen meer dan 400 activiteiten hebben georganiseerd, die meer dan 20.000 deelnemers trokken. Ondanks dat de campagne in 2010 afliep, zijn de meeste EigenWIJzebuurtenteams nu nog steeds actief. Ook starten er nieuwe teams en WijkAlliantie geeft nog steeds ondersteuning. Eind 2011 waren er in zo’n 30 steden in Nederland, van Alblasserdam tot Zwolle, van Amsterdam tot Eindhoven, EigenWIJzebuurten (JUNIOR) teams actief. Op de website www.wijkjongeren.nl staat een actueel overzicht. Deze website is een verzamelpunt van alle activiteiten van jongeren die deelnemen aan jongerenprojecten van WijkAlliantie.


1.8 Benodigde competenties van de uitvoerder De methode wordt uitgevoerd door actieve burgers. Er worden geen specifieke eisen gesteld aan hun competenties. Wel wordt gekeken naar de diversiteit binnen het team. Het is de bedoeling dat het team een afspiegeling is van de buurt, waarbij niet alleen meerdere culturen en leefstijlen zijn vertegenwoordigd, maar ook verschillende talenten en vaardigheden. Landelijke helpdesk WijkAlliantie biedt EigenWIJzebuurtenteams ondersteuning, voorlichting en coaching, faciliteert en mobiliseert. Eén van de middelen hiervoor is het EigenWIJzebuurtspel (zie 1.6). Spelers van dit spel vergaren inzicht in de ambities en talenten van de teamleden om te bouwen aan een goeddraaiend sociaal initiatief. Daarnaast nodigt het spel uit tot discussie over de samenleving, tot op het niveau van de eigen straat.

1.9 Overige randvoorwaarden Kwaliteitsbewaking Ten behoeve van de kwaliteitsbewaking worden de EigenWIJzebuurtenteams ondersteund en gecoacht (zie 1.9). Verder geven de EigenWIJzebuurtenteams inzage in hun samenstelling, de resultaten van hun acties, de besteding van hun geld en de gegenereerde publiciteit (zie 1.5). In 2010 heeft in opdracht van WijkAlliantie een evaluatie plaatsgevonden (zie 3.2). Kosten van de interventie De kosten zijn afhankelijk van de activiteiten die georganiseerd worden. Het is de bedoeling dat buurtteams zelf financiële ondersteuning regelen (zie 1.5). In de jaren 2008 tot en met 2010 en JUNIOR-teams in 2010 en 2011 ontvingen buurtteams een bijdrage van WijkAlliantie (€ 500). Vanaf 2012 moet financiering elders gevonden worden. Bij deze zoektocht kan gebruik gemaakt worden van de contacten in het netwerk van WijkAlliantie. Waar financiering gevonden wordt, is afhankelijk van de lokale situatie.

1.10 Overeenkomsten en verschillen met andere interventies Het Vouchersysteem Het Vouchersysteem is een methode om de leefbaarheid en de sociale cohesie in de wijk te verbeteren door bewoners financiële zeggenschap en de regie over hun eigen woon- en leefomgeving te geven. Bewoners bepalen zelf wat belangrijk is voor de buurt en voeren zelf de plannen uit. Tot de doelgroep behoren alle bewoners van een wijk, ongeacht leeftijd, etniciteit, actief of niet-actief. Vouchers zijn tegoedbonnen van maximaal € 5.000.


Gemeenten die met het Vouchersysteem aan de slag willen, stellen een modelverordening met de spelregels vast en richten een regiegroep van bewoners op. Deze regiegroep heeft als belangrijkste taak bewoners te stimuleren om met initiatieven te komen voor verbetering van de leefbaarheid en sociale cohesie in de wijk. De regiegroepleden controleren of de initiatieven aan de spelregels voldoen en kennen de vouchers toe. Eventueel organiseren ze een wijkraadpleging om advies te vragen en in de wijk bekend te maken aan welke initiatieven een voucher is toegekend. De initiatieven worden door bewoners zelf uitgevoerd. Het doel en de doelgroep van de methode zijn voor een deel hetzelfde, maar EigenWIJzebuurten (JUNIOR) richt zich meer op het bevorderen van onderling contact in multiculturele buurten. Ook de aanpak verschilt. De gemeente is bij het Vouchersysteem nadrukkelijk de financier, bepaalt de spelregels en de samenstelling van de regiegroep, terwijl bij EigenWIJzebuurten (JUNIOR) het initiatief meer bij de bewoners zelf ligt en ondersteund wordt door de landelijke organisatie WijkAlliantie. EigenWIJzebuurten (JUNIOR) is ook beschikbaar voor gemeenten, waarbij het mogelijk is dat gemeenteambtenaren de methode uitvoeren en WijkAlliantie deze ambtenaren coacht. Overigens attendeert WijkAlliantie de (JUNIOR) buurtteams op de mogelijkheid gebruik te maken van het Vouchersysteem. Het vouchersysteem verschilt te zeer van EigenWIJzebuurten om onderzoek hiernaar mee te nemen als indirect bewijs.

1.11 Contactgegevens ontwikkelaar WijkAlliantie Postbus 11850 1001 GW Amsterdam [email protected] 020 638 36 33 www.wijkalliantie.nl Website EigenWIJzebuurten JUNIOR www.wijkjongeren.nl Contactpersoon Sten Fierant 020 638 36 33 [email protected]


2. Onderbouwing

2.1 De ontwikkelgeschiedenis van de methode Aanleiding voor EigenWIJzebuurten en EigenWIJzebuurten (JUNIOR) WijkAlliantie is een landelijke onafhankelijke netwerkorganisatie die zich sinds 1997 inzet om de leefbaarheid in wijken en buurten te verbeteren, vooral daar waar mensen van diverse culturen samenleven. Uit contacten van WijkAlliantie en het ministerie van VROM in 2007 was gebleken dat er behoefte was aan praktische handreikingen op buurtniveau waarmee burgers concreet aan de slag konden en die de kloof tussen autochtonen en allochtonen kon verkleinen (WijkAlliantie, 2007). Daarnaast riep de Europese Unie 2008 uit tot Europees Jaar van de Interculturele Dialoog. EigenWIJzebuurten geeft hier een concrete invulling aan op lokaal niveau in buurten en wijken. In 2008 ging de methode van start met een landelijke campagne EigenWIJzebuurten.nl die tot 2010 liep. In 2010 deden er 90 EigenWIJzebuurtenteams door heel Nederland mee. WijkAlliantie ontwikkelde vanaf 2009 een variant voor jongeren. Net als bij de volwassenen konden jongeren tot 25 jaar een actief JUNIOR buurtteam vormen. De teams kregen € 500 sponsoring voor twee activiteiten. Deze financiering van activiteiten moet vanaf 2012 elders gevonden worden. Variant voor gemeenten Sinds 2011 heeft WijkAlliantie de methode EigenWIJzebuurten beschikbaar gesteld voor gemeenten. Gemeenten kunnen hun burgerparticipatieportefeuille geheel of gedeeltelijk laten uitvoeren volgens deze methode. WijkAlliantie implementeert daarbij de methode, maar kan ook gemeenteambtenaren coachen in de toepassing ervan. EigenWIJze match en netwerkbijeenkomsten Vanaf 2012 voert WijkAlliantie twee nieuwe projecten uit volgens de EigenWIJze filosofie (Sten Fierant, persoonlijke communicatie, 21-11-2012). Het eerste project is EigenWIJze match, een pilot in Amsterdam en Rotterdam waarin hulpvragen van groepen buurtbewoners gekoppeld worden aan de deskundigheid van andere groepen bewoners uit andere wijken of steden. Het kan gaan om andere EigenWIJzebuurtenteams maar ook om andere bestaande bewonersgroepen. De hulpvragers ontvangen naast de adviezen en tips ondersteuning om hun hulpvraag concreet aan te pakken en lokaal partners te vinden. De ervaren bewonersteams ontvangen een vergoeding voor hun inzet die zij gebruiken om hun eigen activiteiten voor hun buurt of stad te financieren. De pilot is ook bedoeld om te onderzoeken of deze manier van ‘peer education’ werkt en ‘uitgerold’ kan worden tot een grootschalige landelijke campagne. Het andere project bestaat uit netwerkbijeenkomsten voor jongerenfondsen, organisaties en actieve jongeren (zowel binnen als buiten de JUNIOR teams) met de bedoeling dat ze elkaar beter weten te vinden voor financiële steun en begeleiding. WijkAlliantie organiseert deze bijeenkomsten in vijf steden waarbij de insteek is om na 2012 een landelijke keten van deze bijeenkomsten op te zetten.


2.2 Onderbouwing van de probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Voor de onderbouwing van de probleemanalyse, gekozen doelen, doelgroep en aanpak van de methode verwijst de ontwikkelaar naar twee onderzoeken van het SCP (2005 en 2007 in: WijkAlliantie, 2007). Ook heeft de ontwikkelaar gebruik gemaakt van de door Stichting Wijk beschreven visie op samenlevingsopbouw (1998, in: WijkAlliantie, 2007). Voor de visie op duurzame sociale relaties in een buurt grijpt de ontwikkelaar terug op de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO, 2006 in: WijkAlliantie, 2007) en de opvattingen van Putnam over sociaal kapitaal (2007 in: WijkAlliantie, 2007). Sociaal-culturele realiteit In 2005 constateerde het SCP dat er in Nederland sprake was van een steeds grotere afstand tussen verschillende etnisch-culturele groepen (Gijsberts en Dagevos, 2005 in: WijkAlliantie, 2007). Hoewel er sprake is van interetnische contacten in de vrije tijd en van een groeiend aantal gemixte relaties, stellen de SCP-onderzoekers vast dat een oververtegenwoordiging van niet-westerse allochtonen of een te snelle instroom van deze groepen in een buurt ten koste gaat van de contacten tussen allochtonen en autochtonen (2007 in: WijkAlliantie, 2007). In NRC van 30 juni 2007 stelt de Amerikaanse politicoloog Putnam dat op de korte en middellange termijn immigratie en etnische diversiteit de sociale solidariteit op de proef stellen en een rem op het sociale kapitaal vormen (2007 in: WijkAlliantie, 2007). Het SCP pleitte daarom in 2005 voor investeringen in buurten, scholen én mensen, want hoe meer de verschillende bevolkingsgroepen met elkaar omgaan, hoe positiever ze over elkaar oordelen (Gijsberts en Dagevos, 2005 in: WijkAlliantie, 2007). Door de samenwerking tussen burgers met een verschillende etnisch-culturele achtergrond te faciliteren, levert EigenWIJzebuurten een bijdrage aan meer interetnische contacten, onderling begrip en draagvlak voor het samenleven van verschillende culturen in de wijk (WijkAlliantie, 2007). Buurt als sociaal systeem In de methode EigenWIJzebuurten (JUNIOR) speelt de visie dat buurten een sociaal systeem vormen een belangrijke rol. Deze visie ontleent de ontwikkelaar aan de publicatie Vernieuwend Nederland van Stichting Wijk (1998 in: WijkAlliantie 2007). Samenlevingsopbouw beweegt zich op het snijvlak van individu en samenleving. Het gaat erom: een evenwicht te vinden tussen individuele en groepsgewijze ontplooiing en verantwoordelijkheid voor de samenleving als geheel en de groeiende diversiteit in de samenleving in overeenstemming te brengen met de maatschappelijke noodzaak van voldoende samenhang. Met EigenWIJzebuurten steunt WijkAlliantie geëngageerde bewoners van diverse pluimage die hun ondernemerszin als burger ontplooien en zich inzetten voor een gezamenlijk doel, namelijk het op peil houden van de kwaliteit van wonen, verkeersveiligheid en groen. Daardoor kunnen nieuwe vormen van gedeelde verantwoordelijkheid en gemeenschappelijkheid ontstaan. Veel bewoners blijken goed toegerust om een actieve rol te spelen als vrijwilliger in de opbouw van een wijknetwerk. Deze sleutelfiguren (jong én oud, in alle gemeenschappen) vormen de


belangrijkste voorwaarden voor een succesvolle aanpak van sociale wijkopbouw. Bewonersinitiatief is essentieel voor het in beweging brengen van een sociaal systeem als een wijksamenleving (WijkAlliantie, 2007). Duurzame samenwerking tussen bewoners De aanpak van de methode EigenWIJzebuurten sluit aan op het advies van de RMO (2006 in: WijkAlliantie, 2007). Deze raad stelt voor om de aandacht te verplaatsen naar duurzame projecten die zijn georganiseerd rond etniciteitoverstijgende aspecten. Bewoners verschillen weliswaar in de wijze waarop zij van de buurt gebruikmaken, maar staan in de minisamenleving van de buurt ook via allerlei dwarsverbanden met elkaar in verbinding. Volgens de filosofie van EigenWIJzebuurten moet met een langdurige inzet worden ingespeeld op het zelforganiserend vermogen van burgers, wil de ambitie om de kloof te overbruggen tussen leefstijlen en culturen resultaten opleveren. Eenmalige (vaak kostbare) festiviteiten leiden op zichzelf niet tot meer sociale betrekkingen in een buurt; duurzame samenwerking tussen bewoners ten behoeve van het leefklimaat wél.


3. Onderzoek naar praktijkervaringen

De beschrijving van de praktijkervaringen van de professional en cliënt/burger zijn gebaseerd op de volgende publicaties. 1. Tussen blinde paarden en bij elkaar op de koffie, geschreven door Dennis van den Berg en Lisa Freiburg en uitgegeven in 2010 door WijkAlliantie in Amsterdam. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van WijkAlliantie, de ontwikkelaar van de methode. De onderzoekers waren net afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en werden begeleid door M. Jongepier, lector aan de Hogeschool TIO en adviseur Tornakgroep. Het onderzoek is beschrijvend van aard en geeft een beeld van de waarde van EigenWIJzebuurten in de ogen van de trekkers. De centrale vraag was hoe EigenWIJzebuurten bijdraagt aan het versterken van sociale cohesie en intercultureel contact. Dit werd vertaald in subvragen als: In welke mate draagt EigenWIJzebuurten bij aan (nieuwe) positieve contacten tussen buurtbewoners? Hoe zijn de contacten tot stand gekomen? Hoe uiten deze zich? In welke mate zijn er contacten ontstaan tussen mensen die van elkaar verschillen in leeftijd, sociaaleconomische status en vooral: etniciteit. Wat zijn de kenmerken en problemen van EigenWIJzebuurten? Wie zijn er actief in EigenWIJzebuurten? Het gaat om een kwalitatief onderzoek door middel van semigestructureerde diepte-interviews. Hiervoor zijn de contactpersonen van EigenWIJzebuurtenteams benaderd op basis van een aselecte steekproef van 20 teams. Er hebben uiteindelijk 12 interviews plaatsgevonden. Ter ondersteuning van de bevindingen uit de interviews is gebruik gemaakt van een digitale enquête met 68 gesloten vragen. Naast de algemene vragen bevatte de enquête vragen over de buurt, de EigenWIJzebuurtenactiviteiten en daarop volgende contacten en de bijdrage van EigenWIJzebuurten.nl. Voor de enquête zijn 101 contactpersonen aangeschreven, waarvan er 46 de enquête volledig hebben ingevuld.

2. ‘Het zijn ook gewoon mensen’. Een onderzoek naar de werking van interetnisch contact geschreven door Chris Jan Geugies en uitgegeven in 2009 door de Universiteit Twente. EigenWIJzebuurten is één van de vier projecten die onderzocht zijn met als doel erachter te komen op welke manier deze initiatieven interetnisch contact trachten te bevorderen en welke invloed dat heeft op het bereik van de projecten. De data zijn verzameld door middel van documentanalyse en semigestructureerde gesprekken met de projectleiders. De onderzoeker plaatst zelf als kritische kanttekening bij het onderzoek dat het risico bij het interviewen van projectleiders bestaat dat ze een (te) rooskleurig beeld van hun project neerzetten. Door te vragen naar de mensen die zij met hun project weten te bereiken, wordt immers in zekere mate gevraagd naar het al dan niet slagen van het project. Dit verhoogt de kans op sociaal wenselijke antwoorden. Verder liepen de vier onderzochte projecten nog op het


moment dat de projectleiders werden geïnterviewd. De resultaten zijn daarmee onder andere gebaseerd op inschattingen, verwachtingen en visies van leiders van de projecten.

3.1 Praktijkervaringen van de uitvoerder Hieronder worden de ervaringen van de landelijke projectleider met EigenWIJzebuurten weergegeven. De ervaringen van de bewoners die deelnemen aan EigenWIJzebuurtenteams worden in 3.2 weergegeven. Duurzame samenwerking en ontmoetingen Volgens de projectleider van EigenWIJzebuurten zet de methode in op duurzame samenwerking omdat de buurtteams werken vanuit een gezamenlijk belang, namelijk het verbeteren van het leefklimaat in de wijk. Interetnisch contact is een voortvloeisel om samen de wijk leefbaarder te maken (Geugies, 2009). Ook de activiteiten zelf bieden de mogelijkheid aan buurtbewoners om elkaar te ontmoeten. De projectleider zegt hierover: “Door de activiteiten die structureel geschieden binnen zo’n buurt, merk je wel dat mensen uit de buurt, nou ja, men gaat gelijk dan wel geleidelijk participeren als klant, als gast. Hierdoor treden er minimale contacten op. Er wordt daarna gegroet bijvoorbeeld. En dat vinden we ook wel een heel belangrijke winst. Want door het groeten, door de naam van de ander te leren kennen, is men ook eerder geneigd die andere persoon als een buur, als een mens te zien”. Het bereiken van de doelgroep Volgens de projectleider zijn de mensen die zich aangetrokken voelen tot de buurtteams in eerste instantie vooral mensen die in het dagelijks leven al veel contact hebben met mensen van andere bevolkingsgroepen (gedrag) en die openstaan voor mensen uit andere culturen (attitude). De buurtteams worden immers geheel vrijwillig en op eigen initiatief gevormd. Toch zijn er twee factoren die het bereik van EigenWIJzebuurten – op den duur – vergroten. Allereerst stelt de projectleider dat de buurtacties een wervende werking hebben op de samenstelling van het buurtteam. Ten tweede benadrukt hij – zoals hierboven ook aangegeven – dat de buurtacties zelf het mogelijk maken dat wijkbewoners contact met elkaar leggen. Deze vorm van interetnisch contact is minder intensief dan de interculturele samenwerking binnen het buurtteam en bereikt daardoor een grotere en meer diverse groep mensen. Ten slotte merkt hij op dat het van belang is geduld te hebben: “Het verkleinen van de kloof tussen allochtoon en autochtoon gebeurt naar mijn mening via de weg der geleidelijkheid. Het belang en de noodzaak van het verkleinen van deze kloof moet door de mensen zelf gevoeld en gedragen worden om succesvol te zijn”.


3.2 Praktijkervaringen van de cliënt/burger Hieronder worden de ervaringen van de bewoners die deelnemen aan EigenWIJzebuurtenteams weergegeven. De trekkers De geïnterviewde trekkers zijn meestal wat ouder (> 35 jaar), hebben kinderen en zijn opgeleid op mbo-niveau. Ze hechten belang aan de buurt en het contact met de buren. Dit komt overeen met de resultaten uit de enquête. De geïnterviewde trekkers hebben behoefte aan sociale controle, vooral in verband met de kinderen, en ze zijn vaak ontevreden over het negatieve imago van de buurt. Uit de enquête blijkt dat motieven om actief te worden gezelligheid, verbeteren van de leefbaarheid, verbeteren van multiculturele contacten en het verminderen van het langs elkaar heen leven zijn (Van den Berg & Freiburg, 2010). De geïnterviewde trekkers gaven aan dat ze niet alleen als aanspreekpunt voor de buurt fungeren, maar dat ze ook andere bewoners kunnen enthousiasmeren en stimuleren. De trekker zorgt er eerst voor dat een klein team (vijf á zes mensen) zich actief gaat inzetten voor de buurt. Deze kern stimuleert dan weer een grotere groep om ook mee te helpen bij activiteiten, zodat er een netwerk wordt opgebouwd. Uit de interviews werd verder duidelijk dat trekkers het gevaar lopen als bemoeizuchtig gezien te worden waardoor ze met sommige bewoners negatieve contacten hebben. Ze lopen ook het risico overvraagd te worden. De buurten Uit de interviews blijkt dat de EigenWIJzebuurten zich meest in de buitenwijken van steden bevinden, gemengd van samenstelling zijn en problemen hebben met de fysieke leefbaarheid, hangjongeren, integratie van verschillende leefstijlen en het ontbreken van sociale cohesie. Uit de enquête blijkt dat bewoners veiligheid en leefbaarheid de belangrijkste thema’s vinden, maar ze vinden niet dat er in hun buurt veel sprake is van overlast. Het gebrek aan sociale cohesie als probleem komt niet terug in de enquête. Daarin stellen mensen dat zij ‘geen hinder ondervinden van het gebrek aan contact met de buren’. Interetnische problemen spelen niet zo zeer, maar bepaalde groepen allochtonen zijn in de buurt onzichtbaar. Bovendien is de behoefte aan onderlinge contacten niet bij alle groepen groot en is er daarnaast een taboe om integratieproblemen te benoemen, volgens de geïnterviewden (Van den Berg & Freiburg, 2010). De onderlinge contacten De georganiseerde activiteiten zijn gericht op ontmoeting, op leefbaarheid en op gedeelde interesse, zo blijkt uit de enquête. Uit de interviews blijkt verder dat eten vaak een middel is om elkaar te ontmoeten, maar ook buurtmarkten, sport- en speldagen, opfleuren van de buurt of corveeën zijn manieren om mensen bijeen te brengen. Om mensen te laten deelnemen, gaan trekkers langs de deuren, delen flyers uit, lokken ze met presentjes of zetten audiovisuele middelen in. Hoewel de opkomst groot is, geven de trekkers aan dat er enkele moeilijk bereikbare groepen zijn, zoals bewoners onder de 35 zonder kinderen, volksbuurtbewoners en sommige etnische groepen (Turken, Somaliërs).


De onderzoekers concluderen op basis van de interviews met de bewoners dat als gevolg van de activiteiten de buurt soms fysiek opknapt, maar vooral dat er sociaal winst wordt geboekt. Bewoners maken kennis met elkaar, er ontstaat een netwerk van sociale controle en potentiële hulprelaties en er ontwikkelt zich een grotere zorg voor de buurt. Soms zijn er overbruggende contacten ontstaan of is in ieder geval de sociale afstand verminderd. Ook uit de enquête blijkt dat bewoners elkaar bijvoorbeeld vaker groeten en vaker een praatje maken, terwijl samen dingen ondernemen of vriendschap lager scoren. Uit de interviews blijkt dat de aanwezigheid van allochtone buurtbewoners bij de activiteiten een positieve uitwerking heeft. Autochtonen en allochtonen leren dat ze het gezellig met elkaar kunnen hebben, uitwisseling van ervaringen leidt tot meer begrip en onderlinge problemen worden bespreekbaar. De onderlinge contacten leiden tot overbrugging maar (nog) niet tot verbinding. Tegelijkertijd is er soms ook sprake is van negatieve effecten, dat wil zeggen dat door de intensieve samenwerking de verschillen juist duidelijker naar voren komen en de buurtbewoners verder van elkaar verwijderd raken. Bepaalde vooroordelen worden bevestigd of er ontstaan nieuwe. De lichtheid van de contacten kan eerder als een pre gezien worden omdat juist in meer intensievere contacten risico’s schuilgaan van botsende verwachtingen, verplichtingen en verschillen van mening. Begeleiding WijkAlliantie Uit de enquête blijkt dat de EigenWIJzebuurtenbewoners zeer te spreken zijn over de begeleiding die ze ontvangen van het WijkAlliantieteam. De tevredenheid over de bereikbaarheid, de snelheid van handelen, de persoonlijke ondersteuning en het meedenken scoort gemiddeld een 8.3. De geïnterviewden hadden grote waardering voor de positieve, persoonlijke en proactieve begeleiding en waren er trots op als er iemand van WijkAlliantie langskwam: “We kunnen dan laten zien wat er gebeurt met het geld en wat er leeft in de buurt. Maar we hebben er ook goede gesprekken mee gehad. Sinds zaterdag zijn we een stuk wijzer geworden over EigenWIJzebuurten.nl, en wat ze voor ons kunnen betekenen. Ook wat betreft subsidies. Dat is wel leuk. Zo kunnen dingen ontplooien.” Ook aan het bezoek aan de Nationale Wijkbeurs en het volgen van workshops kenden de geïnterviewden een meerwaarde toe. Daarnaast noemde men het contact met andere bewonersgroepen, waardoor ze ervaringen konden uitwisselen, waardevol. Laagdrempeligheid Volgens de geïnterviewden zorgt de opzet van EigenWIJzebuurten ervoor dat de drempel om deel te nemen aan de activiteiten heel laag is. Door de financiële bijdrage kunnen activiteiten gratis of voor een kleine bijdrage aangeboden worden: “Er zitten ook gezinnen bij die het financieel heel moeilijk hebben, met gezinnen van vijf kinderen. Dan ga je niet naar een barbecue, als je toch nog veel moet bijdragen. Door middel van EigenWIJzebuurten hebben we die drempel zo laag mogelijk weten te houden, dat ook die mensen gewoon konden aanschuiven. Dat was heel prettig. Die subsidies zijn voor ons erg welkom.” Het (beperkte) budget betekent ook dat activiteiten niet eindeloos uitgebreid kunnen worden en dat bewoners op zoek gaan naar andere manieren om het budget eventueel uit te breiden: “Nou, ik denk dan [zonder EigenWIJzebuurten.nl] hadden wij veel meer vallen dan opstaan. Dan had het langer geduurd en sommige dingen had ik misschien wel opgezegd. Bij WijkAlliantie was de afspraak: jij krijgt dat geld, met minimum twee keer. Nou, dan loop je harder. Maar zonder WijkAlliantie


was het geld er niet en dan had je ook geen voorwaarden. Misschien dat je dan denkt: nou, dit jaar doe ik het niet. En dan volgend jaar ook niet. Dus op een gegeven moment doe je minder of helemaal niets meer. Dat vind ik ook wel een goede stok achter de deur.” De geïnterviewden zijn zeer te spreken over het vertrouwen dat ze bij aanvang krijgen van WijkAlliantie: “Net andersom dan met andere instanties, je moet eerst aanvragen en dan weken of maanden wachten of het dan toegewezen wordt of niet. Bij WijkAlliantie is dat heel anders. Zij zijn veel flexibeler.” Hierdoor worden bewoners gestimuleerd meer hun best te doen. Het vertrouwen is een steuntje in de rug. Ook de flexibiliteit wordt positief beoordeeld. Contacten met instanties EigenWIJze actieve bewoners, die geïnterviewd zijn, blijken vaak negatief te zijn over de contacten met instanties die worden benaderd voor kennis of financiën, zoals de gemeente. Vooral door de bureaucratie hebben bewoners het gevoel tegengewerkt te worden. “Je staat als burger toch machteloos op het moment dat een gemeenteambtenaar het niet wil.” In andere gevallen is het contact wel positief, vooral voor die actieve bewoners die georganiseerd zijn als buurtvereniging of commissie.

3.3 Praktijkvoorbeeld Op de website www.eigenwijzebuurten.nl zijn de teams van de projecten van EigenWIJzebuurten te vinden en op de website www.wijkjongeren.nl de projecten van EigenWIJzebuurten. De insteek is steeds dat buurtbewoners zelf het initiatief nemen en een activiteit organiseren. Er is weinig vastgelegd over hoe deze activiteiten tot stand zijn gekomen. Onderstaande (ingekorte) fragmenten illustreren hoe buurten JUNIOR-teams van EigenWIJzebuurten in de praktijk werken en welke activiteiten de teams organiseren. Praktijkvoorbeeld 1: Schoonmaakactie Zegerplasgebied Op zaterdag 9 oktober hebben de inwoners van de Edelstenenbuurt en aangrenzende wijken weer ijverig gewerkt in het Zegerplasgebied. In twee uurtjes tijd is er ongeveer vier kuub vuil weggehaald. Op deze stralende zaterdagochtend stonden weer 50 vrijwilligers klaar om hun handen uit de mouwen te steken. Deze keer kwam de wethouder helpen om met eigen ogen te zien wat er zoal achtergelaten wordt in dit gebied. Er is weer van alles gevonden, stoelen, fietsen, rioolpijpen, veel glas en plastic. De oever, rietkanten zijn weer schoon gedregd van flessen, ballen en andere rotzooi. Jong en oud deed enthousiast mee en na twee uur zwoegen zag het gebied er weer vlekkeloos uit. Het gebak met koffie en thee aangeboden door de gemeente liet zich daarom weer goed smaken. Na afloop kreeg iedereen nog een presentje en ging men tevreden huiswaarts. Praktijkvoorbeeld 2: JUNIOR Hangout Heroes De Hangout Heroes zijn een groep jongeren die met elkaar hun hangplek in een oud schoolgebouw willen opknappen. Er vinden nu al activiteiten plaats, bijvoorbeeld kickboksen.


Het kickboksen loopt inmiddels bijna twee jaar en is nu nog maar een deel van het project. Vrienden en bekenden van de sporters kwamen kijken en ‘hangen’, waardoor het project is gaan groeien. Zo is er ook al een tijd ‘de hang-out’ ofwel een plek waar de jongeren elkaar kunnen ontmoeten in een soort jongerencentrumachtige setting. Eén van de jongeren heeft voor z’n stage een kapsalon in een oude wc opgezet en twee meiden zijn bezig met het klaarmaken van hun beautysalon voor facials en manicure. Inmiddels zijn ze ook bezig met het opzetten van een geluidstudio voor de jeugd zodat ze op een laagdrempelige manier kunnen leren om zelf muziek te maken en op te nemen. Als JUNIOR-team gaan ze nu zorgen dat de uitstraling van het gebouw leuker wordt: er wordt graffiti aangebracht op de muren en die zullen als achtergrond gebruikt worden in een videoclip die ter promotie opgenomen wordt. Praktijkvoorbeeld 3: Activiteit tegen pesten JUNIOR-team Wooldekids uit Hengelo, heeft zich de afgelopen zomer ingezet tegen pesten. Zij hebben een jongerenwijkfeest georganiseerd. Het thema van de activiteit/het wijkfeest was: Ben je slachtoffer van pesten, draai het geheel om, geloof in jezelf, onderneem iets en nodig de pesters ook uit. Laat zien wie je bent, hoe leuk je bent, en wees altijd jezelf! Ieder mens is bijzonder! Het feest was bedoeld voor alle jongeren in de wijk van 12 tot en met 15 jaar. Aanleiding voor deze activiteit van Wooldekids was dat iemand na een gezellige basisschoolperiode het laatste half jaar erg werd gepest in groep 8. Het slachtoffer wilde zelf meehelpen en de drie pestkoppen zijn benaderd. Een aantal klasgenoten heeft op initiatief van één van hen een jongerenwijkfeest georganiseerd. Tot de dag van het feest werd de jongen lastiggevallen, maar op de dag zelf kwam er hulp uit alle hoeken. Kinderen die het team niet kende, hielpen mee met versieren. In totaal kwamen er 40 kinderen en gemiddeld een dikke 25 bleven van begin tot eind. Het feest was geslaagd!! Op Hyves waren ze er heel positief over en nu hopen ze op een jaarlijks vervolg! De jongen die gepest werd kreeg door het leuke discofeest weer vertrouwen in zichzelf.


4. Effectonderzoek

4.1 Directe aanwijzingen voor de effectiviteit De ontwikkelaar voert geen onderzoek aan naar de effectiviteit van de methode. Dergelijk onderzoek is evenmin gevonden bij de door MOVISIE uitgevoerde literatuursearch (zie 6.1).

4.2 Indirecte aanwijzingen voor de effectiviteit De ontwikkelaar voert geen onderzoek aan naar soortgelijke methoden, noch in Nederland, noch in het buitenland. Dergelijke onderzoeken zijn evenmin gevonden bij de door MOVISIE uitgevoerde literatuursearches (zie 6.1).


5. Conclusies

5.1 Samenvatting werkzame elementen Divers samengestelde teams gaan langdurig samen aan de slag, waardoor het begrip en het draagvlak voor het samenleven van verschillende culturen in de wijk versterkt worden (1, 2, 3). Bottom-up: het initiatief komt voort uit een vraag, wens of droom van de (jonge) buurtbewoners zelf en zij zijn zelf eigenaar van het initiatief (1, 2, 3). Eigen kracht: bewoners krijgen handvatten aangereikt om zélf zo zelfstandig mogelijk te werken aan de sociale kwaliteit in de buurt (1, 2. 3). Buurten: bewoners definiëren zelf het geografische gebied dat ze tot het ‘hunne’ rekenen (1, 2). Het buurtteam werkt vanuit een gezamenlijk belang, namelijk het verbeteren van het leefklimaat in de wijk (1, 2, 3). Sleutelfiguren uit het buurtteam nemen initiatief, zijn aanspreekpunt en enthousiasmeren andere buurtbewoners (1, 2, 3). Er wordt aan draagvlak binnen de buurt gewerkt door het organiseren van een buurtbrainstorm (1). Snelle resultaten: eerst aan de slag met aandachtspunten en acties waar iedereen het mee eens is en die op korte termijn gemakkelijk te realiseren zijn (1). Laagdrempeligheid door de kleinschaligheid en de financiële bijdrage voor het organiseren van activiteiten: hierdoor zijn activiteiten voor iedereen toegankelijk en ontstaan gemakkelijk onderlinge contacten (1, 3). Buurtteams krijgen vertrouwen: ze hoeven pas achteraf te verantwoorden waar het geld aan besteed is en voelen zich daardoor erg gesteund. (1, 3). De persoonlijke, positieve en proactieve begeleiding van de buurtteams zorgt ervoor dat de initiatieven daadwerkelijk worden uitgevoerd. (1, 3). Zichtbaarheid: de vermelding van de activiteiten op een landelijke website en de aandacht voor publiciteit maken het uitvoerende buurtteam trots. Dat inspireert andere buurtteams (1, 3). Verklaring classificatie veronderstelde werkzame elementen: 1 = Veronderstelling ontwikkelaar 2 = Wetenschappelijke of theoretische onderbouwing 3 = Praktijkervaringen 4 = Wetenschappelijk effectonderzoek. Zie voor een toelichting de desbetreffende onderdelen van het werkblad.


5.2 Samenvatting effectonderzoek Er zijn geen wetenschappelijke onderzoeken bekend die directe of indirecte aanwijzingen leveren voor de effectiviteit van de methode.


6. Verantwoording

6.1 Zoeken en selecteren van literatuur Zoekvraag en zoektermen Wat is bekend over de praktijkervaringen met en de effectiviteit van EigenWIJzebuurten en de variant EigenWIJzebuurten (JUNIOR) voor buurtbewoners en jonge buurtbewoners (onder de 25 jaar) om de sfeer en leefbaarheid in de buurt beter te maken. Op basis van de volgende zoektermen is gezocht naar literatuur over de methode: Eigenwijze buurten, evaluatie eigenwijze. Zoekstrategieën Het beschikbare materiaal is opgevraagd bij de ontwikkelaar. Er is gezocht in meerdere databanken: • Catalogus MOVISIE • NARCIS • HBO Kennisbank • PiCarta • Google + Google Books De referenties van het reeds gevonden materiaal zijn gecheckt. Internetresearch. Selecteren van literatuur Op basis van titels en abstracts is een selectie gemaakt. Vervolgens zijn de mogelijk interessante artikelen aangevraagd, doorgenomen en verder geselecteerd. De literatuur is als volgt geselecteerd: alleen publicaties die ingaan op de methode of in relatie stonden met de in de methode genoemde bronnen zijn meegenomen. Zie 6.2 voor geselecteerde literatuur.

6.2 Literatuur Berg, D. van der & Freiburg, L. (2010). Tussen blinde paarden en bij elkaar op de koffie. Amsterdam: WijkAlliantie. Geugies, C. J. (2009). Het zijn ook gewoon mensen: een onderzoek naar de werking van interetnisch contact: Universiteit Twente.


WijkAlliantie. (a). Junior Almere: Talent Factory. Geraadpleegd 12-13, 2012, van http://www.wijkjongeren.nl/junior-almere-talent-factory/ WijkAlliantie. (b). Meer bewonersparticipatie voor minder geld. Geraadpleegd 11-11, 2011, van http://www.eigenwijzebuurten.nl/eigenwijzebuurten/home/6/668-meer-bewonersparticipatie-voorminder-geld WijkAlliantie. (c). Projecten van Wijkjongeren. Geraadpleegd 12-13, 2012, van http://www.wijkjongeren.nl/projecten/ WijkAlliantie. (d). Toolkit EigenWijze Buurten. Geraadpleegd 11-11, 2011, van http://www.eigenwijzebuurten.nl/eigenwijzebuurten/pers WijkAlliantie. (2007). 'EigenWijze Buurten'. Driejarig project om interculturele bewonersacties te stimuleren, startend in het EU Jaar van de Interculturele Dialoog. Amsterdam: WijkAlliantie. WijkAlliantie. (2011). Junior Spelregels en procedures. Geraadpleegd 12/13, 2012, van http://www.eigenwijzebuurten.nl/eigenwijzebuurten/index.php?option=com_content&view=article&i d=428&catid=63


Bijlage 1 – Toelichting effectonderzoek

Voor het vaststellen van de effectiviteit van methoden (onderdeel 4 van het werkblad) wordt het onderzoek hiernaar systematisch in kaart gebracht (bijlagen 2 en 3).

Directe en indirecte aanwijzingen voor effectiviteit Er zijn twee typen aanwijzingen voor de effectiviteit van een methode: Directe aanwijzingen. Resultaten uit onderzoek die betrekking hebben op precies die methode die in het onderhavige document is beschreven. Indirecte aanwijzingen. Resultaten uit onderzoek naar andere methoden met hetzelfde doel en dezelfde doelgroep en aanpak. Deze worden hier verder aangeduid als ‘soortgelijke methoden’. Het gaat hier om: • resultaten uit onderzoek naar buitenlandse versies van de methode (zoals Motivational interviewing, de Amerikaanse variant van de Nederlandse Motiverende gespreksvoering of de Amerikaanse ABCD-methode als voorloper van de Nederlandse ABCD-methode) • resultaten uit onderzoek naar de effectiviteit van Nederlandse methoden die tot hetzelfde type of dezelfde ‘familie’ behoren (zoals de Nederlandse activeringsmethoden die alle gebaseerd zijn op Supported employment of de methode Samenwerking tegen agressie, een op Turkse en Marokkaanse plegers van huiselijk geweld gerichte versie van de methode Niet meer door het lint). Soms zijn er onvoldoende directe aanwijzingen of kunnen relevante indirecte aanwijzingen de directe aanwijzingen ondersteunen. Bij de selectie van soortgelijke methoden is maatgevend in hoeverre de methode in de kern overeenkomt met de beschreven methode. Wanneer dit niet duidelijk is of wanneer de methode te zeer verschilt, is er geen sprake van een soortgelijke methode en dus ook niet van indirect bewijs voor effect. Wanneer een methode veelvuldig is onderzocht, is het aantal primaire onderzoeken soms te groot om binnen het kader van Effectieve sociale interventies te analyseren. Veelal zijn de primaire onderzoeken dan al geanalyseerd in reviews en metastudies. In dat geval gebruiken we de informatie uit deze overzichtsstudies. We volstaan dan met een globale analyse van de effectiviteit zoals gebleken uit de overzichtsstudies. Dit vullen we eventueel aan met een meer uitgebreide analyse van de (recente) primaire studies die (nog) niet in de overzichtsstudies zijn opgenomen.

Kenmerken effectonderzoek Bij onderdeel 4 van het werkblad gaan we ervan uit dat er sprake is van een effectonderzoek wanneer er ten minste een nameting heeft plaats gevonden die een cijfermatige indicatie geeft van het effect van een methode. Onderzoek naar de door professionals, burgers en/of cliënten ervaren effectiviteit van een methode nemen we mee in onderdeel 3 van het werkblad.


Het methodologische gewicht van het effectonderzoek en de resultaten daarvan wordt onder meer bepaald door de aanwezigheid van een voor- en nameting, een controlegroep, de willekeurige samenstelling daarvan, de modelgetrouwheid van de methode en de uitvoering van een followupmeting. Het methodologische gewicht varieert van ‘licht’ effectonderzoek (monitoring- of veranderingsonderzoek) tot ‘zwaar’ effectonderzoek (Randomized Controlled Trial ofwel RCTonderzoek) en diverse vormen daar tussenin. Hoe ‘zwaarder’ het effectonderzoek, hoe ‘harder’ de uitspraken over de effectiviteit zijn. Dit wil niet zeggen dat er altijd gekozen moet worden voor zo zwaar mogelijk effectonderzoek. Welk type effectonderzoek het meest passend is, hangt af van de kenmerken en het ontwikkelingsstadium van de methode en de beschikbare financiële middelen. Monitoring wordt alleen meegenomen als ‘effectonderzoek’ wanneer het een cijfermatige indicatie geeft van de behaalde resultaten met betrekking tot de doelen van de methoden. Bijvoorbeeld: bij buurtbemiddeling gaat het bij het monitoren om het aantal geslaagde bemiddelingen afgezet tegen het totaal aantal bemiddelingen dat heeft plaatsgevonden. Het gaat hier niet om tevredenheidonderzoek, dit hoort bij deel 3. Bijlage 3 geeft een stapsgewijze uiteenzetting van de kenmerken per onderzoek en geeft een typering van de onderzoeksopzet. Het gaat daarbij om het objectief beschrijven van de kenmerken (onderdelen B t/m D).

Gemeten effecten In een tabel (bijlage 3, onderdeel E) worden de onderzoeksresultaten cijfermatig gepresenteerd. De onderzoeksresultaten kunnen aanwijzingen geven voor positieve, geen of negatieve effecten. Uitkomstmaten Effectonderzoeken beantwoorden een beperkt aantal vragen. De gestelde vragen worden aangeduid als ‘uitkomstmaten’. Alleen op deze uitkomstmaten wordt een effect gemeten. Er kan alleen iets over effect gezegd worden voor zover het betrekking heeft op één van de onderzochte uitkomstmaten. In bijlage 3 wordt het effect dan ook per uitkomstmaat aangegeven. Effectgrootte De mate waarin een resultaat als positief is aan te merken, is mede afhankelijk van de effectgrootte. Tot voor kort werd het effect van een methode vooral uitgedrukt in een statistisch significant verschil tussen voor- en nameting, of tussen voor- en nameting en follow-up, of tussen de nameting van de experimentele groep en de controlegroep. Een probleem bij deze aanpak is dat grote verschilscores in kleine groepen vaak niet significant zijn. Bij grote groepen kunnen heel kleine verschillen weliswaar als zeer significant uit de bus komen, maar praktisch gezien van weinig waarde zijn. De laatste jaren wordt er vaak voor gekozen om naast de statistische significantie ook de zogeheten effectgrootte d (‘effectsize’, ook wel aangeduid met ES) te rapporteren. Dit is een index die aangeeft hoe groot het waargenomen verschil is tussen voor- en nameting of tussen de experimentele (interventie-) en controlegroep. In sommige onderzoeksrapporten worden andere effectmaten gebruikt. In deze methodebeschrijving worden de effectmaten overgenomen uit de oorspronkelijke onderzoeksrapporten.


Bijlage 2 – Overzicht onderzoeken en de hoofdkenmerken Onderzoeken naar praktijkervaringen (deel 3) Methode

Onderzoek 1

Onderzoek 2

Titel rapport

Tussen blinde paarden en bij elkaar op de

‘Het zijn ook gewoon mensen’. Een onderzoek

koffie. Een evaluatie van

naar de werking van interetnisch contact

EigenWIJzebuurten.nl Auteur

Dennis van den Berg en Lisa Freiburg

Chris Jan Geugies

Jaar

2010

2009

Onderzoeks-

Hoe draagt EigenWijzebuurten.nl bij aan het

Op welke manier tracht het project interetnisch

vraag

versterken van sociale cohesie en

contact te bevorderen en welke invloed heeft dat

intercultureel contact?

heeft op het bereik van het project?

Contactpersonen van de buurtteams

De projectleider van EigenWIJzebuurten

Aantal

12 semigestructureerde diepte-interviews

1

geïncludeerde

46 respondenten bij de digitale enquête

In het onderzoek betrokken doelgroep

subjecten (n)


Methodebeschrijving EigenWIJzebuurten (JUNIOR) Databank Effectieve sociale interventies

Recommend Documents