januari/februari 2013 - nummer
1
Magazine van het IKON Pastoraat
Met in dit nummer o.a.: De Wereld Heilige verontwaardiging judith in gesprek met Jacob column Stilstaan bij geweld
1
J aa rga ng 54 • j a nu a ri / f e b rua ri 2 0 1 3
de wereld
Inhoudsopgave de wereld
Heilige verontwaardiging door Bram Grandia
Lieve lezer, Tussen kerst en oud en nieuw valt dit nummer op uw mat. Het is een tijd van terugzien en vooruitkijken. Hier, in het IKON-huis is grote onrust rond het besluit van het kabinet om de kleine levensbeschouwelijke omroepen per 1 januari 2016 op te heffen. Dat besluit getuigt van een onvoorstelbare kortzichtigheid. De ruimte die we als IKON en andere kleine levensbeschouwelijke omroepen tot nu toe hebben, wordt ons afgenomen. Daarmee doet deze regering onze samenleving tekort. Vreemd om nu te ervaren dat de eigen stem die de kerken via de IKON hebben monddood wordt gemaakt. Wat een armoe. In dit nummer van Mensen gaat het in het hoofdartikel over ‘heilige verontwaardiging’. Dit thema had ik al gekozen voordat het regeringsbesluit over de IKON viel. Ik hoop dat er vanuit onze samenleving zoveel verontwaardiging omhoog komt dat dit onzalige besluit wordt teruggedraaid. Dit is mijn laatste hoofdartikel want ik ga in 2013 met pensioen. Dit is de eerste keer dat ik dit opschrijf. Het zal de komende maanden steeds concreter worden. Op 25 mei 2013 zal ik tijdens een Ontmoetingsdag in Hilversum echt afscheid nemen. Het thema van die dag wordt: ‘Een uitweg zien’. Dat heeft alles met hoop, verwachting en creativiteit te maken.
gedicht
’ Op dit adres’ door René van Loenen
pagina 3|4|5
pagina 6
Als zelf de liefde lijkt te falen…
door Liesbeth Gijsbers
Judith in gesprek met
Jacob
pagina 8
Om door te geven
Gij legt uw hand op mij
door Piet Kooiman
pagina 9
column
Stilstaan bij geweld
door Bram Grandia
pagina 10
Ik hoop voor de IKON en het IKON Pastoraat dat we met elkaar een creatieve uitweg vinden uit deze benarde situatie. Alle ideeën van uw kant zijn welkom. Ik wens u allen namen ons team een Gelukkig en een Hoopvol Nieuwjaar. Een hartelijke groet, namens het team
Colofon Het IKON Pastoraat is er voor mensen die willen praten over wat hen ten diepste bezig houdt in hun leven. De drie IKON-pastores
zijn op werkdagen ‘s ochtends bereikbaar per telefoon en per mail. Mensen is het blad van het IKON Pastoraat. Het verschijnt zes maal per jaar. Abonnementsprijs: s 8 Eindredactie: Bara van Pelt Bureauredactie: Bonny Rem
Contactgegevens: IKON Pastoraat Postbus 10009 1201 DA Hilversum
Bezoekadres: Bergweg 16 1217 SE Hilversum T 035-6215555
Heilige
pagina 7
www.ikonpastoraat.nl Email:
[email protected] rek.: 631000
Ontwerp: Creatie op de Mac bv, Hilversum Druk: Van der Weij bv, Hilversum Bron foto’s: iStockphoto, Bettina Traas, IKON, xch.stock
Mensen wordt uitgegeven in grootletter en ingesproken op daisy CD-rom. Tel: 0341-565499
Edvard Munch: Skrik/The Scream. created 1893-1910
De pastores v a n h et IKON P a s t ora a t ( v . l . n. r. ) Judith va n d er W er f, Bara v a n P e l t , B ra m Gra ndi a
verontwaardiging
‘Wat is ons heilig, wie zijn ons heilig?’ Dat is het jaarthema van de IKON. Als IKON Pastoraat sluiten we ons daar graag bij aan. In de afgelopen nummers hebben mijn collega’s Judith van der Werf en Bara van Pelt geschreven over dit thema. Ik wil dat in dit artikel voortzetten. Als uitgangspunt neem ik de heilige verontwaardiging. ‘Het begin van alle wijsheid of van alle religie is de verwondering’, lees en hoor ik vaak. Daar kan ik me veel bij voorstellen. De ervaring van de grootsheid van de natuur. De verwondering bij de geboorte van een kind. Ik luister naar de verhalen van ruimtevaarders die vanuit hun ruimtecapsule de aarde waarnamen als een stipje in de verte. Velen van hen zijn nooit meer dezelfde geworden.
door Bram Grandia
God is verontwaardigd Ik start anders. Het begin van de joodse godsdienst is de verontwaardiging. Als de Hebreeën in Egypte zuchten onder de dwangarbeid lezen we: 23 Jaren gingen voorbij, en de koning van Egypte stierf. Maar de Israëlieten gingen nog altijd onder dwangarbeid gebukt. Ze klaagden luid en hun hulpgeroep steeg op naar God. 24 God hoorde hun jammerkreten en dacht aan het verbond dat hij met Abraham, Isaäk en Jakob had gesloten. 25 Hij zag hoe de Israëlieten leden en trok zich hun lot aan.(Ex.2:23) De hier nog naamloze God hoort de Israëlieten schreeuwen, denkt aan zijn verbond, ziet hoe ze lijden en trekt zich hun lot aan. Daar hoor ik verontwaardiging. De onbekende God kan het niet aanzien. Niet kunnen aanzien leidt niet tot afwending of onverschilligheid, maar tot beweging. Dat lezen we een paar verzen verder:
7 De HEER zei: ‘Ik heb gezien hoe ellendig mijn volk er in Egypte aan toe is, ik heb hun jammerklachten over hun onderdrukkers gehoord, ik weet hoe ze lijden. 8 Daarom ben ik afgedaald om hen uit de macht van de Egyptenaren te bevrijden, en om hen uit Egypte naar een mooi en uitgestrekt land te brengen, een land dat overvloeit van melk en honing, het gebied van de Kanaänieten, de Hethieten, Amorieten, Perizzieten, Chiwwieten en Jebusieten. 9 De jammerklacht van
Romero heeft hij een broeder gevonden. Romero zegt tegen Koos Koster: ‘U heeft als journalist een heilig beroep. U moet de waarheid bekend maken.‘ Als Romero vermoord wordt, jaagt Koos Koster achter degenen aan die hier verantwoordelijk voor zijn. Hij moet dat samen met de IKON-ploeg, bestaande uit Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag met de dood bekopen. Ze worden in koelen bloede vermoord.
de Israëlieten is tot mij doorgedrongen en ik heb gezien hoe wreed de Egyptenaren hen onderdrukken. 10 Daarom stuur ik jou (Mozes) nu naar de farao: jij moet mijn volk, de Israëlieten, uit Egypte wegleiden.’
Hoe is uw naam? Omdat mensen geslagen worden, mishandeld en van hun waardigheid beroofd, omdat mensen schreeuwen, krijsen, zuchten en steunen, komt er beweging. God roept een mens om zijn volk te bevrijden. Hier in Exodus 3 onthult God aan Mozes zijn naam ‘Ik ben die er zijn zal’, ‘Ik zal er zijn’. Tot op vandaag houdt die naam ons bezig. Wie verbergt zich in die naam? Wie is die onbekende God? Verontwaardiging als weg God zelf is heilig verontwaardigd. In die verontwaardiging worden we meegenomen. Ik hoorde op het nieuws dat de Eerste Kamer vragen had bij de afbouw van de AWBZ. De PVDA was ook bezorgd, maar steunde de plannen. De VVD zei: ‘Het is nodig om Nederland sterker te maken’. Dat zijn zinnen die mijn wantrouwen wekken. Het klinkt als: het is nodig om de zwakken aan te pakken om Nederland sterker te maken. In Spanje gingen blinden, mensen met een lichamelijke en verstandelijke handicap de straat op om te protesteren. Ik zag die beelden en het beklemde me. Zij zijn de kinderen, de mensen van de rekening. Door zich te tonen op straat, door zich niet af te zonderen ergens in een revalidatiecentrum, een verpleeghuis of een aparte kamer laten ze zien wat er aan de hand is. Dan moet je van goede huize komen om oog in oog met hen te zeggen: we korten op jullie zorg om Spanje of Nederland sterker te maken. m e n s e n pagina 4/5
IKON en heilige verontwaardiging In 2013 neem ik afscheid als IKON-pastor. Op mijn eerste werkdag bij het IKON Pastoraat -1 februari 1995 woonde ik de begrafenis van ds. Wim van der Zee bij. Hij verbond liturgie en engagement. Als secretaris van de Nederlandse Raad van kerken zei hij: ‘Armoede is onrecht’. Hij zei dat niet als een losse opmerking, maar in het kader van de campagne ‘de arme kant van Nederland’. De werkgroep ‘De Arme Kant van Nederland’ zag 25 jaar geleden op 29 september 1987 het levenslicht tijdens een conferentie van de Raad van Kerken en DISK. Ds. Wim van der Zee sloot zijn openingstoespraak af met de woorden: ‘Armoede in Nederland, mensonterend en godgeklaagd!’. Die koppeling tussen pastoraat, liturgie en engagement vind ik fundamenteel. Als beginnend predikant kwam via zending en werelddiaconaat de informatie binnen vanuit de wereldkerk. Ik heb dat als een enorme stimulans ervaren. In dat alles heeft de IKON een grote rol gespeeld. De betrokkenheid bij Zuid-Afrika en Latijns-Amerika heeft velen de ogen geopend. Wat de IKON journalisten deden was precies de beweging volgen die God in Exodus maakt: de klachten gaan horen, gaan zien wat er gebeurt en dat aan de kijkers en luisteraars in Nederland vertellen.
Koos Koster en de IKON journalisten: De waarheid bekend maken Als ik aan Koos Koster denk, denk ik aan een theoloog en journalist die meer deed dan alleen in beeld brengen. Hij ging ter plekke de confrontatie aan. Hij klaagde aan, schreeuwde, beschuldigde en ging het gevecht aan met de onderdrukkers. Als een moderne Amos fulmineert hij in Latijns-Amerika tegen de militairen, tegen de politici en tegen de clerus die met elkaar een verbond vormen tegen de armen en tegen iedere vorm van verzet. Koos Koster vraagt door, kijkt verder, wil weten hoe het werkt. Dat wil hij delen met ons in Europa. Hij wil door zijn stukken, zijn reportages mensen oproepen om niet onverschillig te blijven. In dat alles radicaliseert hij. Hij neemt zijn tegenstanders onder vuur, niet letterlijk, maar met woorden. Hij slaat op de daken van de geblindeerde auto’s waarin de militairen en de mensen van de veiligheidsdiensten rijden. Hij scheldt hen uit. Dat past niet bij een fatsoenscultuur. Het gaat Koos niet om het bewaken van normen en waarden, maar om de gerechtigheid en dat is niet hetzelfde. Hij schreeuwt het uit en wil wat hij ontdekt wereldkundig maken. Hij snapt niet waarom mensen niet zien wat hij ziet, niet in beweging komen. Als hij in contact komt met aartsbisschop
Wat doet dit kabinet de IKON aan? Ik voel de verontwaardiging in me opkomen als ik zie hoe vandaag de kleine levensbeschouwelijke omroepen worden aangepakt, hoe de IKON wordt opgeblazen. Ik zie een traditie van geëngageerde journalistiek, gevoed vanuit een profetisch bewustzijn, zwaar onder druk komen te staan. Ik zie hoe ook een IKON Pastoraat onder druk staat. Het zou niet meer in deze tijd passen. Religie achter de voordeur. Als de kerken zendtijd willen, moeten ze het zelf maar betalen. Wat ik, toen ik in 1995 als IKON-pastor begon, niet voor mogelijk had gehouden zie ik nu gebeuren. De zgn. toleranten, de paarsen, vertonen een schrikbarende intolerantie en onwetendheid als het om religie en levensbeschouwing gaat. Er waait een kille wind door Nederland. Geert Wilders had de opheffing van de IKON in zijn verkiezingsprogramma staan. We slaakten bij de IKON een zucht van verlichting toen het gedoogkabinet viel. Het blijkt nog erger te kunnen. Dat hadden we niet verwacht. Daarom diep ademhalen en in beweging komen vanuit een heilige verontwaardiging. We laten ons niet zomaar de mond snoeren. Ik hoop dat u als lezers waar u maar kunt ook uw verontwaardiging laat blijken, als kerklid, als partijlid, als betrokken burger. Hoe dan ook. Vooral niet zwijgen. |
A l s z e l f s d e l i e fd e l i j k t t e fa l e n . . .
Op dit adres René van Loenen
gedicht
Daar staan we dan weer op de stoep van een nieuw jaar. Geschenk in de ene hand, weekendtas in de andere met slordig opgevouwen krant erbovenop. Een halve kop is genoeg om te weten, Nog is de lamp niet uitgegaan. Nog is het bord niet leeg. Nog lang niet alles heeft z’n plaats gekregen, zelfs niet het kind voor wie we toch gekomen zijn op dit adres. René van Loenen, Straatliefdegras. Mozaïek 2009
ontmoetingsdag
Zo rond de kerstdagen beginnen de overzichten over het jaar. De beste boeken van het jaar, dagenlang speelt de radio de top-2000. Wie gingen er van ons heen? Wat waren hoogtepunten? Een halve kop in de krant is genoeg om te weten dat er weinig is om ons vrolijk te stemmen. Een krimpende economie, donkere wolken in het Midden-Oosten. Ja, we zitten er midden in. Zo is het leven. ‘Nog is de lamp niet uitgegaan. Nog is het bord niet leeg.’ ‘En nog lang niet alles heeft zijn plaats gekregen.’ Veel wel. Je liefdes, je familie, je rouw, je gemis. En de belofte…. Welke belofte? Ja daar zit het geheim. Dat je op de drempel kan staan en denken dat er nog van alles verborgen is. Die grote belofte - dat kind van God, nee, ook dat kunnen we niet goed plaatsen. ‘Op dit adres’. Vandaag ontving ik een kerstkaart van een van de deelnemers aan de Klooster2daagse in Huissen. De drie wijzen… Zonder weekeindtas en zonder geschenk… Engelen die ons iets te melden hebben… Achterop een gedicht geplakt: Het lied van Oosterhuis: ‘Dat een nieuwe wereld komen mag, waar brood genoeg en water stroomt. Voor allen’. Bara van Pelt
Op 25 mei 2013 is er een Ontmoetingsdag te Hilversum met als thema ‘Uitweg zien’. IKON-pastor Bram Grandia zal dan afscheid van u nemen. Meer informatie in het volgende nummer.
m e n s e n pagina 6/7
Zingevingsvragen rondom zelfdoding Over enkele weken mag ik voor de duur van vier maanden stagelopen bij het IKON-pastoraat. Ik ben derdejaars student aan het Opleidingsinstituut voor theologie, levensbeschouwing en geestelijke begeleiding in Vrijzinnig Perspectief (OVP) in Bilthoven. Om allerlei redenen ben ik blij met deze stageplek, niet in de laatste plaats omdat het pastoraat veel aandacht besteedt aan het thema Levenseinde. Het is een onderwerp dat me - ongevraagd en ongewild - bijzonder na aan het hart is komen te liggen. De directe aanleiding om op mijn vijftigste nog eens aan een nieuwe, vierjarige studie te beginnen was namelijk mijn honger naar zingeving na de zelfgekozen dood van mijn zus. In 2009 maakte zij met een overdosis pillen een eind aan jarenlang psychisch lijden, en daarmee aan haar leven. Samen met anderen bleef ik sprakeloos achter: want op haar daad viel niets meer terug te zeggen … De zelfgekozen dood roept andere vragen op bij nabestaanden dan een ‘natuurlijk’ levenseinde door ouderdom, of wanneer de dood het gevolg is van het lot dat ons treffen kan, in de vorm van ziekte, een ongeval of geweld. Het zijn trage vragen, bovendien vaak omgeven met sterke gevoelens van machteloosheid, schaamte, boosheid of schuld. Hoe kom je daarmee verder? Hoe hervind je vertrouwen, geloof, zin en betekenis? Wat dient en troost, en wat misschien juist niet? In Perpetuum Mobile beschrijft Renate Dorrestein heel treffend hoe de zelfmoord van haar zus zich in eerste instantie in één duidelijke zin liet lezen: Jij kon me niet helpen. Want dat lijkt inderdaad de belangrijkste, wrange boodschap van de zelfgekozen dood: dat zé-
R a di o k e r kdi e n s t e n
lfs de liefde ¬– die warme draad van verbondenheid, waarin je geloofde en waarop je vertrouwde – blijkbaar onvoldoende grond bood om op verder te leven. Het is een boodschap die je door de bodem van je bestaan laat zakken. Maar is het de enige? Of de laatste? Ik kan hier onmogelijk een punt zetten, en zet daarom een komma. In de ruimte daarachter zoek ik naar wat er mogelijk onder die wrange boodschap schuilt. Jaarlijks maken in Nederland rond de 1600 mensen een eind aan hun leven. Ieder van hen laat een kring van mensen na die op enigerlei wijze dit kale land achter de komma moeten betreden. Hoe doe je dat? Wat helpt daarin? Ik ben blij dat het IKON-pastoraat me de mogelijkheid biedt om de belangstelling te peilen voor een bijeenkomst over zingevingsvragen rondom zelfdoding. U bent – als nabestaande maar ook als geïnteresseerde, bijvoorbeeld vanuit uw werk als pastor/ geestelijk verzorger – dan ook van harte uitgenodigd te reageren. Per mail kan dat via het pastoraat@ikon. nl. Vanaf februari kunt u mij daar ook telefonisch bereiken (035 - 621 55 55). Liesbeth Gijsbers
Via Radio 5 om 10.10u www.ikonrtv.nl
Op 23 december gaat ds. Bara van Pelt voor in een dienst vanuit Enschede waar dan net Serious Request gelegerd is om hun miljoenen bij elkaar te halen voor het goede doel. De IKON dienst zal er zijdelings bij betrokken zijn. Thema: ‘Uitzien naar een tijd die komen gaat’. Op 30 december zendt de IKON een bijzondere studioviering uit in het kader van het project De Terugblik, met als titel: ‘De donkere nacht’. Gelezen wordt het gevecht van Jacob aan de Jabbok. Voorganger ds. Judith van der Werf, m.m.v. de Sweelinckcantorij o.l.v. Christiaan Winter.
Op 13 en 20 januari zijn er radiodiensten vanuit de Dorpskerk in Rheden. Op 13 januari gaat ds. Derk Floors voor. Centraal staat: ‘De roeping van de leerlingen door Jezus’. (Marcus 1:14-20) Op 20 januari gaat ds. Bram Grandia voor. Het gaat dan over de tegenstem, degene die ingaat tegen de roeping. ‘Wat hebben wij met jou te maken, Jezus van Nazareth?’ (Marcus 1: 21-28)
Marc Chagall (Russian/French, 1887-1985); La Lutte de Jacob et de l’ange
‘Gevecht van Jacob bij de Jabbok’ door Marcus van Loopik, kleurets, 1993. www.marmora.nl
Om door te geven
J u di t h i n g e s p r e k m e t
Kunnen aanvaarden dat je aanvaard bent, dat is niet vanzelfsprekend. In het verhaal van Jacob is dat wellicht het thema van zijn terugkeer in de nacht. Na twintig jaar ballingschap keert Jacob terug naar zijn geboortegrond, naar de broer die hij ooit bedrogen heeft. Maar in de nacht dat hij de grensrivier wil oversteken is daar een tegenstander die hem belaagt. Wie deze ander is? Zijn geweten, zijn tweede ik die niet weet of er nog toekomst is, die twijfelt aan zijn bestaansrecht. Of is het een engel, een man Gods met wie hij oog in oog staat? Vele kunstenaars hebben dit gevecht vastgelegd. Als ik naar de ets van Marcus van Loopik kijk, dan valt mij op dat die vechtende figuren bijna inwisselbaar zijn. Alsof Jacob vooral vecht met zichzelf, met wat hij heeft weggestopt en waar hij in gebreke is gebleven. Het lijkt alsof alles wat Jacob tot hiertoe gebracht heeft, wegvalt in deze krachtmeting: hij staat feitelijk met lege handen. Van Loopik heeft dat symbolisch weergegeven met een vruchtbaarheidsbeeldje dat breekt in het gevecht. Dat beeldje, kun je zeggen, staat voor het maakbare leven, voor wat je eigenmachtig tot stand brengt. Wat Jacob erkennen zal, achteraf, is dat je het leven niet kunt verdienen. Leven wordt je geschonken, het komt je als van de andere kant toe. Marc Chagall heeft een andere traditie gevolgd. Bij hem is die nachtgedaante eerder een engel, een man Gods. Jacobs worsteling, benadrukt Chagall, is in wezen een vraag aan God: God, wíe bent U voor mij, en wie ben ík in uw geschiedenis? m e n s e n pagina 8/9
Wat mij hier treft is dat die engel niet zozeer vecht met Jacob, maar hem lijkt te omarmen. En dat Jacob op zijn beurt die engel draagt, ook al probeert hij hem te raken. En kijk je langer dan merk je dat die kleur groen van de engel door de hele tekening heentrekt en aan alles warmte geeft. Chagall heeft meer afbeeldingen van dit gevecht gemaakt. Wat mij hier ontroert is die ladder die hij daar links heeft neergezet. Wat er ook gebeurt en of ik het zien wil of niet: God wendt zich naar de aarde toe, als een belofte van nabijheid. Aanvaarden dat je aanvaard bent. Het is leren met andere ogen te kijken naar jezelf, het leven, naar wat is. Ja durven zeggen en de kracht van die overgave durven leven. Kome wat komt. Daar gaat de nacht over in de dag. Judith van der Werf
Psalm 139:5b
...‘en Gij legt uw hand op mij ’
Piet Kooiman
Gij legt uw hand op mij Piet Kooiman, In de zomer werd ik bevestigd in het ambt van predikant. We kwamen in de emerituspredikant pastorie voor de kerk wonen met onze twee kindertjes. Beiden nog in de luiers. van de Protestantse Kerk Alles stond in het teken van een nieuw begin: het gezin, het werken in de geAmsterdam meente en het wonen in een nieuwe omgeving. We hadden er zin in, en fiducie. Drie maanden later, half december, lag ik in het ziekenhuis met een fikse hernia. Van de ene dag op de andere zag de wereld er anders uit. Eerst maar eens drie weken plat liggen was het consigne. Ik mocht mijn hoofd niet eens optillen. Mijn vrouw moest het in haar eentje zien te redden met de twee kleintjes, haar werk en het huishouden. De gemeente liet zich van haar beste kant zien. Kaartjes, kinderoppas, voorbeden. Ik bevond me ineens aan de andere kant van de streep. Voorheen bezocht ik mensen in het ziekenhuis. Nu werd ik bezocht. Ik merkte wat mij goed deed en wat niet. Dat was heel leerzaam. De drie vrienden van Job begonnen met zeven dagen zwijgende aanwezigheid. Later dacht ik daar soms aan als ik weer eens te veel had zitten praten aan een ziekenhuisbed. Luisteren, dat is de kunst! Halverwege die drie ligweken, vlak voor het kerstfeest, voelde ik na het ontwaken in de morgen een diepe neerslachtigheid. De onmacht was moeilijk uit te houden. De verpleegkundigen op zaal waren druk in de weer met de patiënten. En ik lag daar maar. Toen kwam er een oudere zuster naar me toe. Ze trok een krukje naast het bed en ging zitten. Ze keek me even aan en zei toen: ‘Het valt niet mee hè?’ Toen kwamen de tranen. Ze nam de tijd. Bleef luisteren. Toen ze weer weg ging had ik een bijzondere gewaarwording. Ze had me niet aangeraakt maar het was alsof iemand een troostende hand op mijn schouder had gelegd. Ik ben zelden zo dankbaar geweest als toen. Later heb ik het van mensen met wie ik als predikant contact kreeg nogal eens gehoord, dat de ervaring van een hand op je schouder iemand zomaar kan overkomen. Soms gebeurt het iemand in de eenzaamheid. Ineens dat besef: ik sta er niet alleen voor. Soms zijn het engelen op je weg die de betekenis van dat korte zinnetje uit psalm 139 doen oplichten: ‘En Gij legt uw hand op mij’.
project Het Project De Terugblik zal ook in 2013 doorgang vinden. Bijeenkomsten kunt u verwachten in maart en april in Lelystad en Amsterdam en ook in het zuiden van het land. Op de website www.deterugblik.nl vindt u t.z.t. de informatie.
column
Stilstaan bij geweld Op een foto van een halve krantenpagina zie ik een man op de grond liggen. Daarboven drie, vier jongens die op hem intrappen. De zoon van de man probeert tussenbeide te komen. Ik lees dat de man nog overeind komt, maar een dag later overlijdt aan ernstig hersenletsel. De uitvaart van grensrechter Richard Nieuwenhuizen vindt plaats op 10 december, op de Internationale Dag van de Rechten van de Mens. Op die dag staan wereldwijd mensen stil bij artikel 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: ‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.’ Ik lees die zin en denk weer aan die foto. Zijn al deze mensen vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren? ‘De dood van Nieuwenhuizen mag niet tevergeefs zijn’, hoor ik steeds. Dat is die dood wel. De grensrechter is doodgeschopt. Een gezin is geruïneerd. Er is onherstelbaar leed aangericht. Jonge daders zijn voor hun leven getekend. Een volstrekt zinloze daad. Hoe geef je zin aan het zinloze? Niet. Je kunt er stil bij staan, verbijsterd zijn, maar geef er geen zin aan. De grensrechter is voor niets gestorven. Zondag 9 december is stille zondag voor alle amateurclubs. Wanneer je als samenleving echt stil gaat staan bij de talloze doodgeschopte, doodgemartelde en ver-
moorde mensen, wanneer je echt tot je door laat dringen hoeveel mensen vroegtijdig sterven, kom je niet meer in beweging. Stilstaan bij geweld vraagt na de stilte om vasthoudend zoeken naar oorzaken. De KNVB-poster met de tekst ‘Zonder respect geen voetbal’ is een waarheid als een koe. Hoe maak je dat waar? Hoe bescherm je een mensenleven? Met die vraag worstelden alle landen van de wereld na de tientallen miljoenen doden van de Tweede Wereldoorlog. Ze formuleerden in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Een krachtige poging om ieder kwetsbaar mensenleven kostbaar te laten zijn. ‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.’ Ja, en na die geboorte? Hoe geven we dan als samenleving vorm aan de gelijkheid, de waardigheid en de rechten van ieder mens? Hoe geven we zin niet aan de dood, maar aan het leven? Een vraag waar ook het gezin Nieuwenhuizen voor komt te staan. Bram Grandia
Deze column is uitgesproken via IKON’s De Andere Wereld.Iedere zondag via Radio 5 te beluisteren tussen 4 en 5 uur ’s middags.
Betere zorg voor zwangere vrouwen in Kameroen Voor veel zwangere vrouwen uit Babam en omgeving in
dringend nodig. De directie van de
Kameroen is de afstand naar het districtsziekenhuis te groot
kraamkliniek heeft goede contacten
en de weg verkeert in slechte staat. Goede zorg is niet vanzelf-
met het districtsziekenhuis, zo nodig worden patiënten door-
sprekend.
verwezen. Ook wordt er samengewerkt op het gebied van
De nabijgelegen kraamkliniek Santa Monica wordt daarom
preventieve gezondheidszorg en vaccinaties.
uitgebreid en voorzien van echoapparatuur, twee brancards
Dankzij deze kliniek wordt de gezondheidszorg voor veel
en twee kraambedden. Door deze apparatuur kunnen goede
mensen, in het bijzonder moeders, in Babam en omgeving
diagnoses gesteld worden en is efficiëntere zorg mogelijk voor
verbeterd. Helpt u ook mee?
iedere patiënt. Met gemiddeld 140 patiënten per maand is dit m e n s e n pagina 10/11
Uw bijdrage is van harte welkom! Wilde Ganzen, rekening 40.000.
Tips 1
januari-februari
Boekentip. Een vondst van de schepper. Avonturen met godsdienst en homoseksualiteit (1961-2011). Twee mannen, beiden volwassen geworden in de jaren zestig en zeventig, beschrijven hun leven vanuit een katholiek milieu en vanuit een orthodox-gereformeerde opvoeding. Het zoeken naar hun eigen individuele weg om vorm te geven aan hun gaandeweg ontdekte homoseksualiteit beschrijven ze in dit avontuurlijke boek. Pim Ligtvoet, Wilfred Ploeg, Relibris ISBN 978 90 5302 029 6, s15,-
2 3
Jan. 10-13: Bibliodrama en bibliodans. Lang weekend omgaan met de Bijbel. Een unieke mogelijkheid om zich in een schriftverhaal te begeven door het uit te spelen. Gemeenschap De Hooge Berkt. www.hoogeberkt.nl Bergeijk, tel. 0497 - 55 17 20 , s168,Jan.11, feb.15: De reis van Sint Brandaan. Het verhaal van de Ierse abt Brandaan, die uit ongeloof een boek over de wonderen van God verontwaardigd in het vuur gooide, is nog steeds de moeite waard. De bedoeling is de Middeleeuwse cultuur, m.n. de Ierse invloeden op Nederland wat dichterbij te halen. U ontvangt de vertaalde tekst. Onder leiding van Annette van Dijk. Opgave via www.pleinvansiena.nl/ Rijnstraat 109 hs -1079 HA Amsterdam tel. 020-4422009, Tijd. 19.30-21.30
4
Overwinteraars Overal zijn zij te vinden: de overwinteraars die leven tussen de beide polen van noodlot en hoop. Wachtend tot eens en voorgoed de zomer aan zal breken, verduren zij de lange kilte tot tijden van warmte en licht. Zij zeggen: morgen misschien, of anders over- en overmorgen, we hebben al een glimpje gezien van de zon van het recht op aarde. Niek Schuman
5
Als team van het IKON Pastoraat wensen we u in deze barre tijden een gelukkig, hoopvol en strijdbaar Nieuw Jaar.
Feb.2: Martin Buber; Ich und Du. Onder andere schreef Martin Buber het geschrift ´Ik en jij`. Over relatie, betrekking, ontmoeting. Ware ontmoeting is de vindplaats der religiositeit aldus Buber. We halen inspiratie uit zijn bijna 100 jaar oude geschrift. Begeleiding dr. D. Brouns-Wewerinke. s32,50, Tijd: 10.00-16.00u. Priorij Emmaus te Maarssen www.priorijemmaus.nl, tel. 0346-56 21 46
6 7
Jan.23-30, feb.6 t/m 27, mrt. 13-20: Mindfulness. De woensdaggroep. Trainingen om afstand te nemen van de onrust in je geest en om je aandacht te richten op het hier en nu. Om zelf de bestuurder te worden van het roer in je hoofd. Je leert bewuster keuzes te maken. De Blauwe Decade te Alkmaar. www.deblauwedecade.nl tel. 072 56 11 053, tussen s325,- en s395,-
Feb. 22-24: De actualiteit van Spinoza. Een kijkje in de actuele visie van deze filosoof op de gebieden van religie, ecologie, psychologie, politiek en ethiek. Begeleiding: Jan Knol. www.woodbrookershuis.nl te Barchem. Woodbrookersweg 1 s240,- tot s294,- per persoon. tel. 0573 - 44 17 34
Vooraankondiging 2013 - Lenteacademie Mystiek en Poëzie in de Elzas. Het berghuis ‘Le promontoire’ bij Selestat in de Elzas is een unieke plek om ons door de taal van mystici en dichters te laten aanraken. Met teksten van Pseudo-
8
Dionysius en Meister Eckhart, zo ook Hadewijch en Johannes van het Kruis. Met een nachtwandeling, gedichten van Paul Celan en Rutger Kopland. Een bezoek aan de kathedraal van Straatsburg en het concentratiekamp Natzwiller staan op het programma. U kunt nog meer verwachten. Data worden zo spoedig mogelijk op de site van het Dominicanenklooster te Zwolle vermeld. Begeleiding: Chris Doude van Troostwijk (theoloog en filosoof), Hans Groenewegen (dichter en essayist), Lida van Dijk. s500,- en s600,- , tel. (038) 425 44 12
[email protected]
Op zoek naar een bijzonder cadeau voor een buur, vriend(in), familielid. Een abonnement op Mensen bedraagt s8,- per kalenderjaar. Het abonnement stopt na het verschijnen van het laatste nummer in november 2013. Bel of mail 035-6215555 of
[email protected]
Bonny Rem, medewerker IKON Pastoraat
Groeten uit… Wilt u ook een ansichtkaart met een grappig of ontroerend verhaal plaatsen? Dan kunt u uw verhaal en kaart opsturen naar Bonny Rem-Veldstra: IKON Pastoraat, Postbus 10009, 1201 DA Hilversum W e z u l l en z o r gv u l d i g o m g a a n me t u w i nzend i n g en en u w a n s i c h t k a a rt r e to u r ne r en .
Das Geheimnis >
Een ansichtkaart, een uit de verzameling van mijn schoonmoeder, mw. Diny Kuiper-de Vries. Zij verzamelde, vanaf dat ze een klein meisje was, de kaarten die ze kreeg op haar verjaardagen en vanaf de vakantiebestemmingen van familie en bekenden, alle in mooie albums bij elkaar gebracht. Deze kaart is van 1911 en komt uit Bochum van een aardige tante en oom. Mijn schoonmoeder (1905-1987) heeft haar zonen en dochter een mooie schat aan verzamelde spullen nagelaten. Haar ouders hadden een manufacturenwinkel. Zo bewaarde ze textiel. Mooie lakens, later met katoenen kant aangezet. Nog hebben wij een laken in gebruik. Ze bewaarde eveneens de plaatjes behorend bij producten van toen. Zoals die van de Kwatta-chocolade, van de Dobbelman-zeep en Eikeltjes-cacao. Het verzamelen typeerde die tijd en haar instelling, iets weggooien was er niet bij. Maar ook het plezier van het verzamelen was belangrijk. Voor mij is haar verzameling kaarten, plaatjes en textiel een inspiratiebron tot het maken van collages. Zo houd ik bijzondere herinneringen aan mijn schoonmoeder. Mw. Kuiper-Koning, Zaandam Tekst op kaart Ontvangt de hartelijke groeten van Ottelie en Hein in de beste welstand. Gel. Fam! (geliefde familie) Glück auf! Het is heden een donkere dag. Tot dusverre was het immer zonneschijn. Wel staat de lucht meestal op ‘onweer’ maar dat komt van de rook der vele schoorstenen, wel honderd. Overigens is Bochum een mooie groote, en grootsch aangelegde stad, met talrijke parken en mooie omgeving. Evenwel kan het zijn, dat wij spoedig verderop gaan naar de bergen, dat raadde namelijk de dokter aan, die mij heden onderzocht