Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten Promotie van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden van de sportende jongere in Vlaamse jeugdsportclubs

Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten Promotie van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden van de sportende jongere in Vlaamse jeugdsportclubs Promotoren:

Onderzoekers:

Prof. dr. Jan Seghers Prof. dr. Jeroen Scheerder Prof. dr. Filip Boen drs. Erik Thibaut drs. Jeroen Meganck

Informatiesessie Ethisch Verantwoord Sporten 23 januari 2012 – Huis van de Sport - Gent

Met de steun van de Vlaamse Overheid

Projectfasen

Januari - Februari 2011

Fase 1 • Literatuurstudie

Maart – Juni 2011

Fase 2 • Kwantitatief onderzoek (survey)

September – Oktober 2011

Fase 3 • Kwalitatief onderzoek (interviews)

© Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

November - December 2011

Fase 4 • Expertenpanel + Eindrapport

Overzicht presentatie 1. Beleidskader 2. Kwantitatief onderzoek Onderzoeksresultaten survey bij Vlaamse jeugdsportclubs

3. Kwalitatief onderzoek Interviews  Praktijkvoorbeelden

4. Take Home messages


Beleidskader • Besluit van de Vlaamse Regering van 21 mei 2010 – thema’s en richtsnoeren betreffende ethisch verantwoord sporten. (http://www.cjsm.vlaanderen.be/gezondsporten/evs/richtsnoeren.pdf)

• De zes ethische thema’s zijn: 1. De rechten van het kind in de sport o.a. Panathlonverklaring

2. Inclusie o.a. deelname personen uit bijzondere groepen

3. Respect voor diversiteit o.a. discriminatie en racisme

4. Het fairplay-beginsel o.a. kunnen sporten in aangepaste oefenen competitievormen, fair gedrag van alle actoren

5. De fysieke en psychische integriteit van het individu o.a. gezondheidspromotie, ongewenst gedrag)

6. Solidariteit o.a. inspraak en betrokkenheid van alle belanghebbenden, elkaar respectvol behandelen © Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

Beleidskader % erkende sportfederaties1 35

30

29,6

28,6

25

20,4

20 15 9,2

10

9,2 3,1

5 0 RVHK 1 In

Inclusie

Diversiteit

Fair Play

Integriteit

Solidariteit

totaal gaat het in 2010 om 93 sportfederaties: 89 erkende Vlaamse sportfederaties en 4 organisaties voor sportieve vrijetijdsbesteding.

Bron: Departement CJSM van de Vlaamse overheid http://www.cjsm.vlaanderen.be/gezondsporten/evs/20110217persmededelingethischverantwoord%20sporten.pdf


Kwantitatief onderzoek: survey Onderzoeksvragen: 1.

2. 3.

In welke mate voeren Vlaamse jeugdsportclubs een beleid en ondernemen zij concrete acties in functie van medisch en ethisch verantwoord sporten? Welke hindernissen ervaren Vlaamse jeugdsportclubs in functie van medisch en ethisch verantwoord sporten? Welk contextfactoren verklaren beleid, acties en hindernissen in Vlaamse jeugdsportclubs in functie van medisch en ethisch verantwoord sporten.


Kwantitatief onderzoek: survey • Representatieve steekproef van Vlaamse jeugdsportclubs (n=293) – Bron: Vlaams Sportclub Panel 2009 (Scheerder & Vos, 2010) – Selectie op basis van • Jeugdleden • Jeugdwerking • Jeugdbeleid

• Finale steekproef (n=154) 40,0%

29,7%

Teamsport

Duosport Solosport 30,3%


Algemene visie MEVS is een belangrijke taak voor jeugdsportclub

91,2

In toekomst meer aandacht besteden aan MEVS

62,2

Positieve houding sportfederatie t.a.v. MEVS

63,7

Positieve houding trainers t.a.v. MEVS

77,8

Positieve houding jeugdleden t.a.v. MEVS

52,3

Positieve houding ouders t.a.v. MEVS

55,4 0

10

20

30

% niet akkoord

40

50

% neutraal


60

70

% akkoord

80

90

100

Beleid 1.

Onze (jeugd)sportclub heeft een beleidsplan/actieplan/jeugdplan en het ethisch thema komt hierin aan bod

RVHK

31,2

Inclusie

24,2

Diversiteit

31,8

Fair Play

48,1

Integriteit

34,7

Solidariteit

27,9

0

10

20

30 40 % jeugdsportclubs

50

60

Acties 1. 2.

Onze (jeugd)sportclub besteed voldoende aandacht aan ethisch thema Onze (jeugd)sportclub neemt concrete acties met betrekking tot het ethisch thema Aandacht (% akkoord) 44,4

RVHK

Acties (% akkoord)

28,7 32,1

Inclusie

25,0 61,6

Diversiteit

29,6 81,5

Fair Play

56,1 53,7

Integriteit

39,8 54,7

Solidariteit

28,0

0

20

40

60


80

100

Hindernissen 1. 2. 3.

Gebrek aan kennis/expertise Gebrek aan tijd RVHK Gebrek aan geld

52,5 41,2

25,8 55,3

Inclusie

33,1 26,2 33,8

Diversiteit

26,3 17,2 14,8 17,6 12,1

Fair Play

38,4 34,9

Integriteit

21,2 30,3 28,3

Solidariteit 15,4 0

10

Kennis (% akkoord)

20

30

Tijd (% akkoord)


40

50

Geld (% akkoord)

60

Verklarende contextfactoren: Beleid en Acties Beleidsplan Ja Nee Lid van sportfederatie Ja Nee Jeugdcoördinator Ja Nee Verantwoordelijke MEVS Ja Nee Clubgrootte Max 60 61-200 Meer dan 200 Sporttype Solo Duo Team Procent jeugdleden 5 of minder 6 tot en met 25 26 tot en met 50 51 tot en met 75 75 en meer * p<.05, ** p<.01, *** p<.001

RVHK (1-5)

Inclusie (1-5)

Diversiteit (1-5)

Fair Play (1-5)

Integriteit (1-5)

Solidariteit (1-5)

3,21*** 2,55***

2,96*** 2,51***

3,03** 2,65**

3,96** 3,56**

3,19*** 2,55***

3,54*** 3,07***

3,03* 2,41*

2,83 2,36

2,92 2,57

3,87* 3,46*

3,03* 2,36*

3,42** 2,85**

3,19** 2,81**

2,96** 2,68**

2,93 2,86

3,88 3,77

2,98 2,94

3,48 3,30

3.41*** 2.66***

3.00** 2.63**

3.24*** 2.62**

4.08*** 3.59***

3.44*** 2.58***

3.64*** 3.15***

2,93 2,96 3,05

2,68 2,76 3,04

2,92 2,81 2,97

3,85 3,72 3,94

2,92 2,92 3,08

3,26 3,40 3,50

2,95 2,93 3,07

2,77 2,75 2,82

2,73 3,07 2,90

3,70 3,91 3,91

2,88 3,13 2,88

3,26 3,40 3,49

2,36** 2,62** 3,09** 3,01** 3,15**

2,07** 2,51** 2,90** 2,96** 2,83**

2,49 2,77 2,99 2,93 2,90

3,70 3,44 3,77 3,90 3,94

2,06 2,71 3,02 3,09 3,06

2,64** 3,14** 3,44** 3,46** 3,50**

Verklarende contextfactoren: Hindernissen Beleidsplan Ja Nee Lid van sportfederatie Ja Nee Jeugdcoördinator Ja Nee Verantwoordelijke MEVS Ja Nee Clubgrootte Max 60 61-200 Meer dan 200 Sporttype Solo Duo Team Procent jeugdleden 5 of minder 6 tot en met 25 26 tot en met 50 51 tot en met 75 75 en meer * p<.05, ** p<.01, *** p<.001

RVHK (1-5)

Inclusie (1-5)

Diversiteit (1-5)

Fair Play (1-5)

Integriteit (1-5)

Solidariteit (1-5)

2,63** 2,99**

2,77* 3,03*

2,45** 2,89**

2,10* 2,40*

2,57* 2,93*

2,51** 2,93**

2,76 2,74

2,91 2,45

2,61 2,68

2,17 2,41

2,72 2,65

2,65 2,53

2,79 2,74

2,96 2,80

2,66 2,59

2,15 2,25

2,77 2,66

2,71 2,63

2.57** 2.91**

2.71* 3.00*

2.37** 2.82**

2.00** 2.39**

2.96*** 2.38***

2.35*** 2.91***

2,69 2,76 2,86

2,84 2,83 2,99

2,65 2,61 2,58

2,17 2,26 2,19

2,65 2,74 2,72

2,75 2,66 2,50

2,68 2,76 2,87

2,80 2,88 2,98

2,70 2,40 2,77

2,44* 2,02* 2,06*

2,68 2,66 2,85

2,66 2,59 2,74

2,62 2,84 2,85 2,86 2,61

2,69 2,99 2,90 3,04 2,71

2,75 2,70 2,67 2,58 2,56

1,81 2,57 2,27 2,12 2,20

2,74 2,71 2,75 2,74 2,62

2,99 2,85 2,60 2,67 2,55

Kwantitatief onderzoek: conclusies 1. Jeugdsportclubs rapporteren beter beleid en meer acties indien: • • • • •

Verantwoordelijke voor MEVS (59.2% van bevraagde clubs) Beleidsplan voor jeugdsport (62.2% van bevraagde clubs) Jeugdsportcoördinator (39.5% van bevraagde clubs) Lid sportfederatie (90.8% van bevraagde clubs) 40,8% Meer jeugdleden

20,4% 8,5%

59,2%

23,9% 6,5%

2. Jeugdsportclubs ervaren minder hindernissen indien:

Niemand

• • •

Bestuurslid

Verantwoordelijke voor MEVS (59.2% van bevraagde clubs) Beleidsplan voor jeugdsport (62.2% van bevraagde clubs) Thema Fair Play  ploegsporten en duosporten vs. solo- sporten

Medische begeleider Trainer/Coach

Ouder of iemand anders

 Belang van structurele omkadering en werking jeugdsportclub © Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

Kwalitatief onderzoek: interviews • Face 2 Face interviews (met bestuur) – Optelsom van de scores op de vragenlijst per ethisch thema – 22 jeugdsportclubs met “hoogste” score werden gecontacteerd voor interview – Finaal: 14 jeugdsportclubs geïnterviewd

• Semi-gestructureerd interview: – Actiegericht = ‘Best Practices’


Kwalitatief onderzoek: interviews Fair Play

RVHK

Expliciet Fysieke integriteit

Inclusie

Diversiteit

Impliciet Solidariteit

Psychische integriteit

Concrete acties, afspraken

Cultuur van de jeugdsportclub

Uitgeschreven

Exemplarische/ anekdotische voorbeelden

Gebruik van aanwezige kennis/expertise

“In onze sportclub is weinig gestructureerd, georganiseerd, maar de principes van medisch en ethisch verantwoord sporten maken wel onafscheidelijk deel uit van het hele clubleven”


Praktijkvoorbeelden PDCA - Kwaliteitscirkel

Ontwerpen (Plan)

1. Ontwerpen (PLAN) –

Maak een plan met de doelstellingen die je wilt bereiken

2. Uitvoeren (DO) –

Voer de geplande actie uit.

3. Evalueren (CHECK) – –

Bijsturen (Act)

Evalueer het resultaat van de actie Toets aan de vastgestelde doelstellingen.

4. Bijsturen (ACT) –

Uitvoeren (Do)

Borgen of bijsturen van actie aan de hand van de resultaten bij 3. CHECK.

Evalueren (Check)

Praktijkvoorbeelden Fiches 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Naam actie Naar wie was de actie gericht? Binnen welk ethisch thema kadert de actie? Hoe werd de actie in de praktijk omgezet? Hoe werd de actie gecommuniceerd? Wat wilde de jeugdsportclub bereiken met de actie? Hoe werd de actie geëvalueerd en hoe beoordeelt u het resultaat? Wat waren de grote hindernissen en hoe werden deze aangepakt? Heeft u tips voor andere jeugdsportclubs die deze actie willen toepassen?


Overzicht Ethisch thema’s

Praktijkvoorbeelden

Globaal ethisch beleid Rechten van het kind in de sport

Panathlonverklaring Gedragscode

Inclusie & Diversiteit

Inclusie van bijzondere doelgroepen: allochtonen, gehandicapten

Fair Play

Prijs voor Fair Play Handschudacties

Fysieke en Psychische integriteit

Blessurepreventie Gezondheid (voeding) Vertrouwenspersoon

Solidariteit

Tevredenheidsenquête

Panathlonverklaring - gedragscode 45 40

39,2

35,6

35

34,8

% Ja

30 24,9

25 20 15 10 5 0 Ondertekening "Panathlonverklaring"

Gedragscode bestuur/trainers

Gedragscode jeugdleden

Gedragscode toeschouwers

Jeugdsportclubs met een gedragscode of ondertekening ethisch charter (Panathlonverklaring) scoorden beter op beleid en acties binnen de ethische thema’s RVHK, Fair Play en Solidariteit.

Gedragscode Doel 1. 2.

Nuttig instrument om discussies betreffende ongewenst gedrag in de club te vermijden. Maak “ethiek” zichtbaar en begrijpbaar: geeft duidelijkheid met betrekking tot ethische waarden en verwachtingen voor atleten, trainers, bestuurders, juryleden, ouders en supporters

Gedragscode Tips • Duidelijke communicatie van gedragscode (bvb. via website, verkorte versie in de kantine, affiches in sporthal, etc.)  zodoende is ieder lid op de hoogte van de ethische waarden en normen die de club hanteert.

Gedragscode Tips • Stel een gedragscode op in functie van concrete gebruiken en behoeften in sportclub en waar iedereen in de club zich kan vinden (~ inspraak) – Bvb. voorbeeld-gedragscode via website VAL

http://www.val.be/UserFiles/File/Paula/Gedragscode.pdf

Tevredenheidsenquête • Doel – Inspraak van ouders, jeugdleden in het beleid van sportclub – Feedback over de werking van jeugdsportclub  werking verbeteren – Nieuwe ideeën over de werking van jeugdsportclub

• Tips – Beperk enquête  geef enquête een duidelijke focus – Geef na afloop feedback bij resultaten (bvb. via nieuwsbrief, website, …)

4 onderdelen: 1. 2. 3. 4.

Communicatie Infrastructuur Trainingen Clubsfeer

Inclusie van bijzondere groepen • Allochtonen – Acties • Onthaalbrochure met toelichting van algemene regels en afspraken in club (bvb. stiptheid, voertaal in sportclub = Nederlands) • Nultolerantie – Pesten op basis van nationaliteit wordt onmiddellijk “gestraft”  wie problemen heeft, zoekt best een andere club • Toleranties  rekening houden met culturele diversiteit  verrijkend voor alle leden. – Voorbeelden: • Aangepast voedingsaanbod (‘Halal’-hapjes, thee, …) • Afwezigheid op training (bv. islam: vrijdaggebed)

– Tips • Sleutel tot succes = duidelijke afspraken én communicatie naar alle leden • Niet overdrijven  “beide partijen moeten elkaar tegemoet komen”

Inclusie van bijzondere groepen • Gehandicapten – Acties • Aangepaste doelstellingen in functie van handicap – Mentale handicap • leren verloopt trager  minder technieken aanleren  toch mogelijk om progressie te maken (zelfde beloning als ‘valide’ kinderen) – Doofstommen • aanleren van technieken is op zich geen probleem  uitdaging voor trainers om alles goed te demonstreren

– Tips • Veiligheid garanderen (“buddy”-werking) • Maak gebruik van (interne of externe) expertise  samenwerking met instelling/centra voor mensen met een handicap • Zorg voor succeservaringen

Fair Play • Acties – Fair Play prijs • Na elke wedstrijd evaluatieformulier in functie van Fair Play (bvb. foutenlast, toegeven van fouten, reglementenkennis, communicatie, etc.) Het seizoen 2010-2011 is voorbij. Hoog tijd dus om het eindklassement van de Fair Play bekend te maken. De eindwinnaars van elke categorie zullen binnenkort gepast in de bloemetjes worden gezet. De ploegen die minimaal 90% halen, verdienen een "Oorkonde van de Fair Play". Proficiat aan de laureaten! De ethische commissie KVV (http://www.kvv.be/Competities/Fairplay/)

– “Handschudactie” tijdens de Vlaamse indoorkampioenschappen (www.val.be)  promotiecampagne via mail, via de website van de federatie, via het tijdschrift van de federatie en via de rechtstreekse communicatie op het kampioenschap zelf

• Tips – Maak acties rond “Fair Play” zichtbaar – Betrokkenheid van alle actoren en belanghebbenden (spelers, ouders, etc.)

Fysieke integriteit • Blessurepreventie en revalidatie – “Eén van de trainingen is een I-day waarbij de jeugdspelers een individuele opwarming krijgen en opgedeeld worden in fysieke niveaugroepen (snelheid, kracht…)” – “Een speler die gekwetst is op training en/of tijdens match, krijgt verzorging van een EHBO-specialist, hetgeen een gepensioneerde sportvrijwilliger is.” – Samenwerking met kinesitherapeuten “De club werkt samen met twee kinesitherapeuten. De (top)atleten krijgen van hen kracht- en lenigheidsoefeningen en kunnen bij hen terecht voor behandeling van blessures. Deze samenwerking heeft als voordeel dat de trainers de kennis kunnen kopiëren naar de training, zodat ook hier preventie (lenigheid en spierversterkende oefeningen) kan plaatsvinden.’”

Fysieke integriteit • Gezonde voeding – Acties: • De club wil ervoor zorgen dat iedereen goed ontbijt en voldoende drinkt tijdens de dag. • De club wil dat iedereen gegeten heeft voor de training. De club past haar trainingsmomenten hieraan aan door de periode tussen het einde van de schooldag en de training te vergroten. Zo kunnen de jeugdspelers eten voordat de training begint en hoeven ze dit niet na de training te doen. • Daarnaast gaat de sportclub door diëtisten onderwijs laten geven aan de ouders over gezonde voeding. De bedoeling is om twee tot drie op de tien ouders naar deze bijscholingen te krijgen.

– Tips: • Samenwerking met deskundigen • Betrokkenheid ouders  “het is moeilijk om invloed te hebben op de gewoontes buiten de sportclub. We informeren de ouders, omdat we van mening zijn dat velen de kennis van goede eetgewoontes niet hebben. Op deze manier hopen we invloed uit te oefenen op de eetgewoontes van onze jeugdleden.”

Fysieke integriteit • Medische fiches van jeugdleden (http://www.sportakus.be/pdf/medische-vragenlijst.pdf)

Psychische integriteit • Actie tegen pesten – Actie “Volgens ons komt pesten vooral voor op de momenten dat er verveling is. De kinderen moeten vooral bezig zijn met de les en het leren. “ “Indien er kleine problemen zijn, grijpen we als lesgevers zo snel mogelijk in.” “De Facebook- en Twitterjeugd vraagt een eigen behandeling. De jongeren van nu babbelen minder met elkaar omdat ze reeds alles van elkaar weten via de sociale media. Indien er gepest wordt, gebeurt dit via sociale netwerksites. Hier zijn er wel enkele ervaringen mee geweest. Wij trachten ervoor te zorgen dat kinderen face-to-face met elkaar kunnen spreken. Wij trachten dit in te dijken doordat ze zelf een facebook en/of twitter-account van de club aan te maken, waardoor we een beetje controle hebben op wat er gezegd wordt.”

– Tip: • Actie afstemmen op leefwereld van de jongeren

Fysieke en psychische integriteit • Doping en seksueel grensoverschrijdend gedrag – Reactie sportclubs: • ‘Komt niet voor bij ons’  weinig concrete “preventieve” acties “Onze club voert geen specifieke acties rond doping. Er ligt wel wat voorlichtingsmateriaal vanwege de federatie. Hier wordt weinig mee gedaan wegens het feit doping het (recreatieve, nvdr.) niveau van onze club weinig voorkomt.”

“Onze club heeft gelukkig nog geen problemen gehad met seksueel misbruik. De club doet niets preventief. Kinderen trainen, maar worden kort voor de aanvang van de lessen afgezet en kort na de afloop van de lessen opgehaald, zodat er weinig contact is buiten de lessen.” “In al die jaren zijn wij nooit geconfronteerd geweest met seksueel misbruik. Aangezien onze club geen problemen heeft met seksueel misbruik, doet de club er ook niets rond.”


Psychische integriteit • Vertrouwenspersoon op clubniveau – Aanspreekpunt indien er problemen zij met de toepassing van de gedragscode of andere ethische aspecten.

• Seksueel grensoverschrijdend gedrag – Vertrouwenspersoon op clubniveau  niet evident • Centraal en beleidsdomeinoverschrijdend meldpunt

– Attest “goed gedrag en zeden” (MODEL 2 : voor uitoefening van een activiteit die onder opvoeding, psycho-medische- sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen valt) 

niet evident

• Tussenoplossing = ondertekenen van “ethisch charter”

– Rol sportclub = alert reageren + doorverwijzen – Conclusies BOIC Colloquium "Seksueel misbruik in de sport” op 3011-2011

Take Home messages • Sportclubs erkennen belang van (M)EVS • Groeimarge op vlak van concrete acties (expliciet vs. impliciet; sportspecifieke ethische thema’s vs. nietsportspecifieke thema’s)  engagement van sportclubs is aanwezig

• Hindernis = gebrek aan kennis/expertise • Geen “kant en klare” acties  actie afstemmen op context van jeugdsportclub

Take Home messages • Sleutels tot succes – – – –

Structurele werking sportclub (bv. beleidsplan) Duidelijke, open communicatie (met alle actoren) Betrokkenheid en inspraak (van alle actoren) Samenwerking (o.a. met gemeentelijke sportdienst, deskundigen)

• Gepaste sportbeoefening blijft eerste doelstelling van jeugdsportclub (sport als doel vs. sport als instrument)

Eindrapport

Gratis te downloaden via www.faber.kuleuven.be/bms

Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten Promotie van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden van de sportende jongere in Vlaamse jeugdsportclubs

Recommend Documents