Regelgeving Decreet van 13 juli 2007 inzake medisch en ethisch verantwoorde sportbeoefening Besluit van de Vlaamse Regering van 20 juni 2008 houdende uitvoering van het decreet van 13 juli 2007 inzake medisch en ethisch verantwoorde sportbeoefening
Team Medisch Verantwoord Sporten www.dopinglijn.be –
[email protected] www.gezondsporten.be –
[email protected] www.ethischsporten.be –
[email protected]
Responsabilisering sportverenigingen!
2
Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten
Medisch Verantwoord Sporten Verplichtingen sportvereniging (art. 7)
Beginsel (decreet artikel 6)
1° de medisch verantwoorde sportbeoefening voor de sporter te bewaken en te waarborgen; 2° de omstandigheden en toestanden die negatief inwerken op de fysieke integriteit en het psychische welzijn van de sporter daadwerkelijk te voorkomen en te bestrijden door doelmatige initiatieven en gepaste maatregelen; 3° met de regering of een overkoepelend orgaan van sportverenigingen samen te werken aan de initiatieven en maatregelen, vermeld in punt 2; 4° aan de regering de garantie te verlenen dat alle maatregelen genomen worden om een medisch verantwoorde sportbeoefening te bevorderen; …
Alle sporters, begeleiders en sportverenigingen dragen bij tot de medisch verantwoorde sportbeoefening. Dat houdt eveneens in dat zij zich inzetten voor de preventie en de bestrijding van het dopinggebruik in de sport, met het oog op de uitbanning daarvan. Ethische overwegingen maken geïntegreerd deel uit van alle initiatieven tot sportbeoefening, de organisatie van de sport en het sportbeleid. 3
4
1
Medisch Verantwoord Sporten
Medisch Verantwoord Sporten
Fysieke en psychische integriteit (art. 9)
Samenwerken (art. 10)
1° het uitwerken en volgen van een degelijke kadervorming met het oog op het voorkomen van de omstandigheden en toestanden, vermeld in artikel 7, eerste lid, 2; 2° het uitwerken en actualiseren van informatie- en vormingsactiviteiten met het oog op het voorkomen en bestrijden van sportletsels, fysieke en psychische overbelasting en dopingpraktijken; 3° het uitvaardigen van statutaire en reglementaire bepalingen met het oog op het voorkomen, opsporen en bestrijden van sportletsels, fysieke en psychische overbelasting en dopingpraktijken.
1° het geregeld en minstens jaarlijks informeren van haar leden via duidelijk herkenbare mededelingen over de initiatieven, vermeld in artikel 7, eerste lid, 3°, en de wijze waarop hieraan actief wordt deelgenomen;
5
6
Medisch Verantwoord Sporten
2° het meedelen aan de regering op welke wijze gevolg werd gegeven aan de beslissingen en aanbevelingen met het oog op het voorkomen en bestrijden van sportletsels, fysieke en psychische overbelasting en dopingpraktijken.
Ethisch Verantwoord Sporten
Garantie (art. 9) 1°het in kennis stellen van de regering, op de door haar bepaalde wijze, van de statutaire, reglementaire en contractuele bepalingen die concrete vorm en inhoud geven aan de taken vermeld in artikel 7; 2°het jaarlijks opsturen aan de regering, op de door haar bepaalde wijze, van een verslag met enerzijds de evaluatie van de initiatieven die ter uitvoering van dit decreet zijn genomen en anderzijds de inventaris van de leemten en de prioritaire behoeften.
Sinds 1 januari 2009 principiële aandacht voor ethiek Uitgangsprincipe: “open coördinatiemethode” een dynamisch en cyclisch leerproces waarbij expliciete, duidelijke en onderling overeengekomen richtsnoeren (i.e. formulering van een richting die de geadresseerden moeten volgen met het oog op het bereiken van een vooropgestelde doelstelling) worden gedefinieerd, waarna ‘benchmarking’ en ‘peer review’ de verantwoordelijken uit de sportsector in staat stelt kennis te nemen van de beste praktijken en hieruit te leren om ze, eventueel aangepast, te implementeren
Doelgroep beperkt tot de erkende sportfederaties
7
8
2
Ethisch Verantwoord Sporten
Ethisch Verantwoord Sporten Voor de erkende sportfederaties betekent deze juridische basis het definitieve startschot om daadwerkelijk het ethisch verantwoord sporten uit te werken, en de gekozen richtsnoeren in de praktijk te brengen: De erkende sportfederaties selecteerden voor de resterende duur van de huidige olympiade (20112012) minstens één thema en twee richtsnoeren. De richtsnoeren worden uitgewerkt en in acties omgezet vanaf 1 januari 2011. Tegen 1 april 2012 en 1 april 2013 wordt over de implementatie van de richtsnoeren gerapporteerd.
BVR 21 mei 2010 6 thema’s, met bijhorende richtsnoeren: Rechten van het kind in de sport Inclusie Respect voor diversiteit Fair play Fysieke en psychische integriteit van het individu Solidariteit 9
Ethisch Verantwoord Sporten
10
Ethisch Verantwoord Sporten De meest gekozen richtsnoeren vallen onder de thema’s rechten van het kind in de sport, fair play en solidariteit: 1. de sportclubs, trainers, begeleiders en anderen sensibiliseren, begeleiden en ondersteunen bij het ethisch en pedagogisch verantwoord omgaan met jeugdleden, met aandacht voor hun ontwikkelingsniveau; 2. alle actoren en belanghebbenden sensibiliseren voor het belang van fair play en hen begeleiden en ondersteunen bij het implementeren van fair gedrag in de sportfederatie en de sportclub; 3. de Panathlonverklaring over ethiek in de jeugdsport van binnen de federatie en sportclubs concretiseren en implementeren; 4. ervoor zorgen dat alle actoren en belanghebbenden solidair en respectvol handelen tegenover zichzelf, de andere en de omgeving, en de onderlinge solidariteit bevorderen.
Persoonsgebonden acties: Klankbordgroep, werkgroep, commissie, vertrouwens- of ombudspersoon… Gedragscodes
11
12
3
Erkenning Sportfederaties
Historiek
Decreet op de sportfederaties van 13/7/2001 bevat volgende erkenningsvoorwaarde:
Onderzoek Yves Vanden Auweele, Tine Vertommen,… Panathlon Verklaring over ethiek in de jeugdsport 2004
Art.5, 6°: om als Vlaamse sportfederatie erkend te worden en te blijven, moet een sportfederatie een werking, statuten en huishoudelijk reglement hebben dat of die b) in overeenstemming zijn met het decreet van 27 maart 1991 inzake de medisch verantwoorde sportbeoefening; d) de principes en de regels van de democratie aanvaarden en tevens het Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens en het Internationaal Verdrag betreffende de Rechten van het Kind onderschrijven.
www.panathlonvlaanderen.be www.sportopjongerenmaat.be <
> <<We zullen de psychische en fysieke gezondheid van kinderen maximaal bevorderen door ons in te spannen om bedrog, doping, misbruik en uitbuiting tegen te gaan en de kinderen te helpen mogelijke negatieve effecten ervan te overwinnen.>>
13
Historiek
14
Historiek
Symposium Sport op Jongerenmaat 7 juni 2006 Op basis van de Panathlon Verklaring maatregelen vooropgesteld die men als sportsector wilde nemen om deze Verklaring te kunnen toepassen. Werkgroep “overheid” besteedde aandacht aan “meldpunten voor overtredingen tegen de ethische richtlijnen en code”: <>
15
Symposium Sport op Jongerenmaat 7 juni 2006 In een document, waarin alle aanbevelingen en conclusies bondig werden samengevat, spreekt men kortweg over “het oprichten van een onpartijdig meldpunt”. In een daaraan gekoppelde uitgave “Samen sport meer op jongerenmaat maken - tips voor leerkrachten en trainers” worden tien maatregelen voor een meer jeugdvriendelijke sport opgesomd, waarbij de sportsector en de overheid samen in actie zouden treden: <<…4. een onafhankelijk meldpunt zal opgericht worden, waar slachtoffers van misbruik in sport klacht kunnen neerleggen en kunnen opgevangen worden…>>
16
4
Vlaams Parlement
Historiek
Actualiteitsmotie van 6 oktober 2010 waarin het Vlaams Parlement de Vlaamse Regering verzoekt om:
Kinderrechtencommissariaat Aanbeveling Jaarverslag 2008-2009 aan de overheid “om een onafhankelijke, overkoepelende eerstelijnsklachtendienst uit te bouwen die alle meldingen van verschillende misbruiken in de sport kan behandelen, in samenspraak met de bestaande professionele hulpverlening”. Standpuntnota 28 juni 2008: Panathlon Verklaring moet meer zijn dan een intentieverklaring, moet zonodig afdwingbaar worden gemaakt. Eerstelijnsklachtendienst voor de sport: alle vormen van misbruik, met inbegrip van seksueel misbruik, maar bij deze laatste moet onverwijld doorverwezen worden naar de professionele hulpverlening: dit vereist immers een specifieke hulpverlening én die bestaat. Een bijkomend nieuw meldpunt rond seksueel misbruik zou de nood aan bijkomende informering enkel doen toenemen, en men vindt nu reeds de weg naar de bestaande hulpverlening onvoldoende.
1. 2.
3.
4.
5. 6.
verder in te zetten op de sensibilisering rond kindermisbruik en (seksueel) misbruik in gezagsrelaties in het bijzonder; de vroegdetectie en de signaalfuncties binnen de brede hulpverlening rond kindermisbruik te optimaliseren, ook door in te zetten op vorming en deskundigheidsbevordering rond het omgaan met verontrustende situaties; werk te maken van de inrichting van één duidelijke en toegankelijke hulplijn bij de CAW’s ten behoeve van slachtoffers van emotioneel, fysiek en seksueel misbruik, en voor slachtoffers die er pas op volwassen leeftijd klaar voor zijn om te getuigen van het misbruik in hun kinderjaren, en hun naasten; hulpverlening binnen het bereik te brengen van slachtoffers van kindermisbruik in het algemeen en misbruik in gezagsrelaties in het bijzonder, ook van slachtoffers van misbruik die inmiddels meerderjarig zijn geworden; het Vlaams Forum Kindermishandeling op te starten; bij de Federale Regering aan te dringen op een krachtdadig optreden vanuit Justitie en de afstemming met het federale beleidsniveau te optimaliseren.
17
18
Acties
Acties
Overleg kabinet, CJSM-MVS, Bloso, VSF, ICES
Workshops
Algemene beleidsnota EVS Nota meldpunt en seksueel misbruik
Hoorzitting en aanbevelingen Kamercommissie Overleg Gemeenschapsministers 8 april 2011 Overleg BOIC 3 mei 2011 1. 2. 3.
4.
Per taalgebied één uniek meldpunt of contactpunt voor kwesties van seksueel misbruik, maar geen apart meldpunt uitsluitend voor de sportsector; Rol van een laagdrempelige vertrouwenspersoon, dichtbij de sporter? Vooral inzetten op preventieve acties, zoals het ontwikkelen van gedragscodes: eerder een bredere gedragscode rond ruimere ethische kwesties, waarin de problematiek van seksueel ongewenst gedrag als een belangrijk element is opgenomen. Er moet aandacht zijn voor een efficiënte communicatie, waarbij het de grote uitdaging is om diegene te bereiken die je wil bereiken, gegeven de verscheidenheid en diversiteit van het sportlandschap. 19
April-mei 2010: Zes workshops rond de EVS-thema’s, organisatie door VSF-ICES, met een workshop specifiek rond deze problematiek 2011: 2 VSF werkgroepen rond solidariteit en gedragscodes, waarbij zowel het preventieve instrument “gedragscode” als het thema seksueel misbruik aan bod kwamen.
Handleiding VSF "Wat als seksueel grensoverschrijdend gedrag en/of misbruik voorvalt in de sportclub?" – timing eind juni 2011
Toolkits Toolkits, ook rond thema fysieke-psychische integriteit, en goede voorbeelden op www.ethicsandsport.com van ICES. 20
5
Acties
Acties Communicatie VSF
Communicatie Algemene campagne EVS najaar 2010 Enquête EVS: Oktober-november 2010, 185 respondenten uit verschillende sporttakken, vanuit federatie- als clubniveau: 1. Hebt uzelf of uw organisatie ondersteuning nodig om gevallen van seksueel ongewenst gedrag of seksueel misbruik te kunnen behandelen en verwerken? 4,32% antwoordde “ja”. 2. Bent uzelf reeds geconfronteerd geweest met seksueel ongewenst gedrag of hebt u weet van gevallen van seksueel ongewenst gedrag binnen uw organisatie? 3,78% “ja”. 3. Hebt u nu reeds voldoende zicht op welke hulpverleningskanalen er zijn, of waar er seksueel ongewenst gedrag kan worden gemeld? Een duidelijke 60% van de respondenten antwoordde negatief op deze vraag.
Via vergaderingen en communicatiekanalen (website, nieuwsbrief, magazine ed.). Vernieuwde website en integratie opvolging Panathlon Verklaring via www.sportopjongerenmaat.be Contact met NOC-NSF: over meldpunt, campagne “Waar ligt jouw grens”, profielen van en ervaringen met vertrouwenspersonen, … + contact Sensoa: over preventieve gedragscodes, uitschrijven voorbeeldprotocol bij melding, …
Bloso Sportkampen, Topsport, Vlaamse Trainerschool…
Vlabus, SVS, ISB, gemeenten/provincies,…? Diversiteit sportlandschap en niet-georganiseerde sport
21
Meldpunt Seksueel Misbruik
22
Rol sportsector
Geen apart/eigen meldpunt seksueel misbruik voor de sportsector Welzijnsgerelateerde professionele hulpverlening is in deze immers best geplaatst!
Centraal meldpunt voor geweld en misbruik voor Vlaanderen: uitbouw door CAW en VK Ontwikkeling vanuit samenwerking kabinetten Welzijn, Sport, Onderwijs, Jeugd Nota Vlaamse Regering met persmoment Grote sensibiliseringscampagne rond geweld en misbruik Vlaams Forum Kindermishandeling: ontwikkeling vormingsaanbod, ook naar trainers
Aan het welzijnsmeldpunt sportspecifieke ondersteuning en knowhow bieden. Idee: projectmatig aanstellen van een sportexpert Liaison tussen sportsector en welzijnssector Meewerken aan sensibilisatie rond het thema, uitwerken draaiboeken/stappenplannen, vertalen naar sportsector,… Bemiddeling/consultancy/ondersteuning bij sportverenigingen? => ruim op te vatten rol mogelijk
Ondersteunen sensibiliseringscampagne Welzijn + sportspecifieke invulling
Meewerken aan uitbouw vormingsaanbod voor trainers: Vlaamse Trainerschool moet betrokken partij zijn 23
24
6
Rol sportsector
Rol sportsector
Algemener contactpunt/forum ethisch sporten (1/2)? Mogelijk doel?
Algemener contactpunt/forum ethisch sporten (2/2) Wat is het niet?
Registratie en capteren van algemene (ethische) probleemsituaties binnen de sportsector Rapportage + formuleren beleidsaanbevelingen Doorverwijspunt voor klachten seksueel misbruik + sensibiliseren. Doorverwijspunt voor vragen waarvoor er duidelijke kanalen/hulpverlening bestaan (drugsproblemen, doping, kinderrechten, discriminatie,…)
Behandelen van individuele dossiers, klachtenbehandeling, arbitrage, rijdende rechter, directe hulpverlening,…
Gevaar? Breed spectrum aan vragen, problemen of meldingen: “doos van Pandora” Verkeerde perceptie of verwachtingen bij burger-sporter Mandaat, juridische basis, expertise, middelen… Meldingsplicht als ambtenaar?
Wie? Binnen overheid (Dep. CJSM-MVS) of extern? Rol voor een expertencommissie ethisch verantwoord sporten, voor de Vlaamse Sportraad, ICES,…?
Opportuniteit? Opnemen bij besprekingen nieuw decreet MEVS? 25
Rol sportsector Duidelijke communicatie, sensibilisatie en informatie over waar men met meldingen of klachten terecht kan, wat als toelaatbaar of ontoelaatbaar gedrag moet beschouwd worden, hoe men erop moet reageren: “what to do” als het zich voordoet, maar overduidelijk ook preventie en detectie-instrumenten Daartoe kunnen ondermeer didactische en preventieinstrumenten, sensibilisatiecampagnes, gedragscodes, stappenplannen en draaiboeken uitgewerkt worden. Professionalisering: procedures en statuten Voorstel: Organisatie van een praktisch en to-the-point symposium specifiek rond deze problematiek 27
26
Aanbevelingen Bijzondere Kamercommissie Meldcode Sportsector wordt weliswaar niet apart vernoemd. Als sportsector zelf invullen door (didactische) instrumenten te ontwikkelen: draaiboeken, stappenplannen, project vlaggensysteem Sensoa aanpassen aan sportcontext,…
Cijfers en statistieken – onderzoeksgegevens en data Lopend ad hoc onderzoeksproject KUL 2011 (promotie psychisch, fysiek en sociaal welbevinden van jongeren in sportclubs, opgebouwd rond de zes EVS-thema’s, met enkele vragen rond seksueel ongewenst gedrag). Niet zozeer kwantitatieve data nodig, maar eerder kwalitatieve data: risicofactoren, -disciplines en -situaties detecteren; good practices oplijsten => inventarisatie nodig 28
7
Aanbevelingen Bijzondere Kamercommissie
Tuchtrechtelijke piste?
Handvest Child Focus
Child Focus als trekker?!? Voorstel: geen aparte gedragscode seksueel misbruik, maar integreren in ruimere ethische code Uitbreiding van bestaande Panathlon Verklaring?
Uittreksel strafregister model 2 Vrijwilligers: lijkt brug te ver, praktisch moeilijk organiseerbaar Professioneel tewerkstellingsverband: te overwegen Drempelverhogend? Geen wondermiddel: uittreksel kan moeilijk jaarlijks hernieuwd worden? Tuchtrechtelijke piste? Aanbeveling Kamercommissie was ook dat informatie en vonnissen zouden worden overgemaakt aan de werkgever en verenigingen waar de veroordeelde in contact staat met jongeren, of aan toepasselijke tuchtorganen? Haalbaar? 29
Nederland: Instituut Sportrechtspraak Streven om zoveel mogelijk nationale sportbonden lid van NOC*NSF te laten aansluiten bij dit instituut Reglement seksuele intimidatie
Vlaanderen: dopingbestrijding Traditie en ervaring in disciplinaire behandeling van dopingpraktijken, Vlaams Dopingtribunaal, lijst geschorste sporters
Professionalisering sportsector? Tuchtrechtspraak, procedures, statutaire bepalingen en reglementen binnen sportverenigingen op dit ogenblik? 30
Nieuw decreet Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten Opportuniteit om een en ander rond deze problematiek structureel aan te pakken? Ganse sportsector vatten ipv enkel erkende sportfederaties Kwalificatievereisten trainers/begeleiders? Uittreksel strafregister ? Duidelijke (tucht)procedures in statuten en huishoudelijke reglementen van verenigingen vereisen, duidelijke vermelding in statuten en reglementen? Of stap verder gaan? (Cfr. Instituut Sportrechtspraak Nederland met tuchtreglement seksueel misbruik)
Of aanpassingen nodig aan andere sportdecreten? Of volstaan andere instrumenten: conventant, protocol, code of conduct,…? In het kader van EVS opnemen als specifiek thema? 31
8
