Leefstijladviezen bij hartfalen
1. Begrijp het belang van medicijnen
De dagelijkse voorgeschreven hoeveelheid van de verschillende soorten medicijnen is essentieel voor een goede behandeling van hartfalen. De arts bekijkt wat voor u de meest optimale medicatie is. Wanneer u last krijgt van bijwerkingen van de medicijnen, neem dan altijd contact op met uw arts en stop nooit zonder overleg met het gebruik van die medicijnen. Tip
•
Het innemen van de (dagelijkse) medicijnen komt niet op een uurtje. Als u er een routine van maakt om de medicatie in te nemen op voor u handige vaste tijdstippen, dan zult u het niet gauw vergeten. Bijvoorbeeld ’s ochtends met het ontbijt en ‘s avonds bij het warme eten. Neem niet zomaar een dubbele dosis als u de medicijnen een keer bent vergeten, omdat u dan tijdelijk teveel kunt krijgen. Overleg met de apotheek of uw huisarts wat u dan het beste kunt doen.
2. Beperk zoutinname
De meeste voedingsmiddelen (uit een pakje of uit blik) bevatten al zout. Zout bevat natrium en natrium houdt vocht vast in het lichaam. Dit vocht hoopt zich op, onder andere in de longen. Te veel vocht in de longen maakt u kortademig. Ook kan vocht zich ophopen in de benen, enkels en buik. Een toename van vocht maakt het voor het hart moeilijker om alles rond te pompen. Daardoor ontstaat vaak een vicieuze cirkel en wordt nog meer vocht vastgehouden. Probeer zouttoevoegingen te beperken tot niet meer dan 6 gram zout per dag. Dat is vergelijkbaar met 2,4 gram natrium. Eén kant-en-klare portie soep is al 1 g natrium. Voor up to date gegevens van zoutgehaltes; zie de zoutwijzer/brochure Nederlandse hartstichting. Tips Voeg geen zout toe aan uw eten bij het koken, maar gebruik een beetje tijdens het eten. Gebruik specerijen voor de smaak. Vermijd kant-en-klaar maaltijden met een hoog zoutgehalte.
• • •
1
3. Vermijd overmatig vochtinname
Vaak wordt er een maximale vochtintake afgesproken, bijvoorbeeld 1500 tot 2000 ml per 24 uur. Grote schommelingen en overmatige vochtinname zorgen ervoor dat uw hart grote inspanning moet leveren. De pompfunctie van uw hart is verminderd. Hierdoor kan het hart deze extra inspanning niet leveren. Als gevolg hiervan houdt het lichaam dan het overtollige vocht vast. Tips Ga na hoeveel vocht u normaal gebruikt per 24 uur. Stem daarop uw eigen vochtbeperking af. Vocht van vla, yoghurt en soep moet ook worden meegeteld bij de hoeveelheid vocht. De warme maaltijd hoeft u niet mee te rekenen als vocht, behalve dus de soep, het toetje of de extra appelmoes. Een stuk fruit per dag kunt u vrij gebruiken. Wilt u meer fruit eten, dan rekent u 100 ml vocht voor één vrucht. Bij veel transpireren (bij warm weer) is het advies om 150-300 ml extra te drinken om uitdroging te voorkomen. Bij diaree, koorts en/of braken overleg met huisarts met betrekking tot eventuele aanpassingen vochtbeperking en/of hoeveelheid plastabletten.
• • • • • •
4. Beweeg dagelijks
“Moderne bewegingsadviezen laten duidelijk zien dat men tegenwoordig heel anders tegen hartfalen aankijkt dan vroeger. Lichaamsbeweging werd hartpatiënten vroeger afgeraden of zelfs verboden. Studies hebben echter aangetoond dat lichaamsbeweging de pompwerking van het hart juist bevordert en de hartspier minder belast (levenmethartfalen.nl, 2013).” Het is belangrijk om een goede balans te maken tussen rust en activiteit. Langdurige rust of inactiviteit is niet verstandig, dit heeft allerlei negatieve effecten. Denk daarbij aan moeite met de stoelgang, grotere kans op trombose en een verslechtering van uw conditie en de spierkracht. Bovendien voelt u zich fitter als u regelmatig aan lichaamsbeweging doet. Bewegen is dus goed, extreme inspanning kunt u echter beter vermijden. Dit veroorzaakt een (te) grote belasting voor uw hart en kan leiden tot acute benauwd-
2
heid (astma cardiale). Extreme inspanning is voor iedereen verschillend. Als algemene richtlijn kunt u aanhouden dat u tijdens de inspanning nog moet kunnen blijven praten. Ook mag het niet teveel tijd kosten om te herstellen van de inspanning. Het belangrijkste is: luister naar uw lichaam. Stop de oefening of activiteit onmiddellijk als u last krijgt van kortademigheid, duizeligheid, pijn in de borst, misselijkheid of koud zweet. Als de klachten aanhouden, neem dan contact op met uw arts. Tips Kies een activiteit die u leuk vindt om te doen; dit zult u dan vaker doen. Beweeg met een vriend of vriendin, dan kunt u elkaar aanmoedigen. Vergeet niet op te warmen voordat u begint met bewegen en af te koelen voordat u stopt met bewegen, met een paar stretchoefeningen. Indien u een of twee dagen achtereen toeneemt in gewicht of duidelijk meer kortademig bent geworden, dan is het verstandig om een of twee dagen rust te houden en het bewegen pas weer te beginnen als het gewicht weer is afgenomen en/of de kortademigheid is verminderd.
• • • •
5. Beperk alcoholgebruik
Alcohol kan een negatieve werking hebben op de pompkracht van het hart. Overmatig alcoholgebruik zorgt ervoor dat de hartslag en bloeddruk stijgen en hiermee het hart extra belasten. Langdurig overmatig alcohol gebruik kan leiden tot ziekte van de hartspier, ook wel cardiomyopathie genoemd. Tevens prikkelt alcohol uw behoefte om (nog) meer vocht in te nemen. Dit heeft ook een nadelig effect voor de verslechterde pompfunctie van het hart. Het algemene alcoholadvies voor iedereen luidt: twee glazen per dag (voor mannen) en één glas per dag (voor vrouwen). Bij hartfalen wordt aangeraden geen tot weinig alcohol te gebruiken en zeker niet elke dag.
6. Begrijp het belang van stoppen met roken
Koolmonoxide en nicotine zijn de belangrijkste boosdoeners in de tabaksrook. Koolmonoxide zorgt ervoor dat het bloed minder zuurstof kan vervoeren, doordat deze stof aan het bloed (hemoglobine) bindt. Hierdoor moet uw hart harder werken om het lichaam van voldoende zuurstof te kunnen voorzien. Nicotine tast de
3
vaatwanden aan; dit verhoogt aanzienlijk de kans op vernauwingen in de bloedvaten. Hierdoor stijgt ook de bloeddruk en moet het hart harder gaan werken en zullen de klachten van hartfalen worden verergerd.
7. Behoud een gezond lichaamsgewicht
Een plotselinge gewichtstoename kan worden veroorzaakt doordat uw lichaam vocht vasthoudt of door te veel eten. Beide oorzaken zorgen ervoor dat uw hart harder moet werken. Gewichtstoename doordat het lichaam vocht vast houdt, zorgt ervoor dat het hart harder moet werken om het extra vocht in de bloedbaan door het lichaam te pompen. Het is belangrijk dit te vermijden, aangezien uw hart een verminderde pompfunctie heeft. Gewichtstoename door te veel eten belast uw hart ook extra, omdat er meer lichaamsweefsel van zuurstof en voedingsstoffen moet worden voorzien. Het hart moet nu harder werken om ervoor te zorgen dat u uw dagelijkse activiteiten kan uitvoeren. Deze vorm van gewichtstoename kan uw klachten ook verergeren en uw toestand verslechteren. Wanneer u in korte tijd onbedoeld gewicht verliest, kan het betekenen dat u onvoldoende calorieën tot u neemt, of dat er ten gevolge van uw hartfalen en inactiviteit spierverlies is opgetreden. Het kan er ook op wijzen dat u een te hoge dosis plastabletten (diuretica) krijgt voorgeschreven. Het is belangrijk om uw gewicht onder controle te houden om veranderingen tijdig op te kunnen sporen. Weeg uzelf regelmatig. De cardioloog zal aangeven of u elke dag moet wegen of meerdere malen per week. Zorg ervoor steeds op een vast moment van de dag te wegen en onder dezelfde omstandigheden, bijvoorbeeld s’ ochtends voor het ontbijt. Als uw gewicht in enkele dagen toeneemt met meer dan 2 kg terwijl u normaal eet, houdt uw lichaam vocht vast. Neem dan contact op met uw arts. Dit geldt ook wanneer u in korte tijd onbedoeld gewicht verliest.
4
Voor meer tips en informatie verwijzen wij u naar de website van de Hartstichting en www.heartfailurematters.org/NL. Bij klachten of onbeantwoorde vragen neem dan contact op met uw (huis)arts. Indien u bekend bent bij een hartfalen poli kunt u hier ook altijd terecht met vragen.
5
08-2015-7396
Adres Verpleegafdeling Cardiologie Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 747, zone C4C Polikliniek Cardiologie Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 725, Poliplein C0 (Balie B) Afdeling Hartbewaking Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 770, Zone C3 Contact Verpleegafdeling Cardiologie: Polikliniek Cardiologie: Afdeling Hartbewaking:
024 - 361 89 65 024 - 361 93 50 024 - 361 89 61
www.radboudumc.nl/zorg/afdelingen/cardiologie
Radboud universitair medisch centrum
