Angs
Angst bij Hartfalen Gini van Til,verpleegkundig specialist Hartfalen polikliniek CWZ Lezing Verpleegkundig Vizier 18-6-2015
Even voorstellen: • Gini van Til • Verpleegkundig Specialist intensieve zorg / Hartfalen • Hartfalenpoli CWZ sinds 2000 • 5 dagen per week operationeel
Inhoud presentatie • Korte uitleg hartfalen • Wat is angst, welke angst is specifiek bij hartfalen en waardoor ontstaat het? • Correlatie met depressie • Behandeling van angst en depressie bij hartfalen • Transmurale hartfalenzorg / ketenzorg
Wat is Hartfalen?
Samenvattend… • Hart is onvoldoende in staat om bloed rond te pompen: – onvoldoende bloed en voedingsstoffen – Onvoldoende afvoer van overtollig vocht en afvalstoffen
Moe en kortademig bij inspanning
Vochtophoping!! Links decompensatie
Rechts decompensatie
Samenvattend… • Hart is onvoldoende in staat om bloed rond te pompen – onvoldoende bloed en voedingsstoffen – Onvoldoende afvoer van overtollig vocht en afvalstoffen • Behandeling van hartfalen:
Diuretica
Hartfalenmedicatie volgens richtlijn
Leefstijladviezen
Wat is een ICD? Implanteerbare Cardioverter Defibrillator
Cardiale Resynchronisatie Therapie CRT-P of CRT-D
Hartrevalidatieprogramma
Samenvattend… • Hart is onvoldoende in staat om bloed rond te pompen – onvoldoende bloed en voedingsstoffen – Onvoldoende afvoer van overtollig vocht en afvalstoffen • Behandeling van hartfalen: – Diuretica – Hartfalenmedicatie – Leefstijladviezen – ICD of Cardiale ResynchronisatieTherapie – hartrevalidatie • Hartfalen is veelal chronisch met een slechte prognose!
Incidentie en prevalentie van hartfalen • • • •
Per jaar 37.000 nieuwe gevallen van hartfalen Prevalentie neemt toe met de leeftijd Merendeel is ouder dan 75 jaar 2010: 100.000 en 150.000 mensen met hartfalen in NL • 2025: schatting 195.000 • 30.000 patiënten/jaar opname in ziekenhuis i.v.m. hartfalen • Toename jaarlijkse kosten van zorg voor hartfalen
Je krijgt de diagnose hartfalen………en je googled wat…
• ‘Hartfalen’ ………..488.000 hits!! “Hartfalen is een ernstige aandoening en de klachten die het veroorzaakt kunnen u uitputten en prikkelbaar maken. Bovendien kan kortademigheid letterlijk en figuurlijk benauwend zijn, waardoor u zich onrustig en angstig kunt voelen. Klachten kunnen u verhinderen op normale wijze deel te nemen aan sociale activiteiten,waardoor uw sociale netwerk kleiner kan worden. Ook kunt u afhankelijk worden van de hulp van vrienden of familie, waardoor u zich bezwaard kunt voelen”.
Levensverwachting bij hartfalen? “Hartfalen
is een ernstig chronische ziekte, gekenmerkt door een toenemende invaliditeit, die vooralsnog niet te genezen is. De levensverwachting bij hartfalen is ongunstig. Uit onderzoek is gebleken dat van alle patiënten bij wie de diagnose wordt gesteld, ongeveer de helft na vijf jaar is overleden. Voor patiënten met ernstig hartfalen (stadium IV) is na één jaar nog maar de helft in leven.”
Angst bij hartfalen??
• Angst is een negatieve emotie,een onbehaaglijk overheersend en bedreigend gevoel welke optreedt op momenten van ervaren bedreiging
• Patiënten met hartfalen melden zeer frequent symptomen van angst.
Symptomen van angst • Slaapstoornis en nachtmerries • Hyperventilatie; duizelig, tintelingen en pijn op de borst • Continue en buitensporige gespannenheid; niet kunnen ontspannen • Herhalende en malende gedachten • Bange tot zeer bange voorgevoelens • Gevoel te sterven • Sterk verminderde concentratie • Rusteloosheid • Depressieve gevoelens • Hulpeloosheid • Overmatig zweten
Angst wordt beïnvloedt door…… • Stoffen die angst en paniek opwekken en versterken: – Alcohol – Witte suiker – Cafeïne – Zout – Nicotine • Overmatige prikkeling van zintuigen versterkt angst en paniek – Teveel TV kijken – Teveel naar harde muziek luisteren – Teveel te felle zon – Te scherpe specerijen gebruiken – Te veel en te sterke geuren (parfum / wierook)
Onderzoek naar angst en depressie bij Hartfalen
556 HF patiënten: •56% ervaart bovengemiddeld angst •10% hiervan angst niveau > psychiatrische patiënt!! Patiënten met veel angst blijken: •Vaak jonger •Lagere BMI te hebben •Meer comorbiditeit •Veelal vrouwen •NYHA III-IV Angst komt vaker voor bij patiënten met een ICD
Angst bij hartfalen?? • Patiënten met hartfalen melden zeer frequent symptomen van angst. • Angst is een negatieve emotie,een onbehaaglijk overheersend en bedreigend gevoel welke optreedt op momenten van ervaren bedreiging. • Aanwezigheid van angstsymptomen is een onafhankelijke voorspeller van: – Verslechtering van de functionele status van de patiënt – Slechtere kwaliteit van leven – Frequentere ziekenhuisopnamen
Waarvoor angst? • • • •
De toekomst Medische behandeling Frequente ziekenhuisopnamen Het onvoorspelbare karakter van hartfalen
Bron: ‘Coexisting anxiety and depresive symptoms in patiënts with heartfailure’ European Journal of Cardiovascular Nursing 2014
Onvoorspelbare verloop van hartfalen
Waarvoor angst? • • • • • • •
De toekomst Medische behandeling Frequente ziekenhuisopnamen Het onvoorspelbare karakter van hartfalen Angst voor pijn en benauwdheid, Angst om te stikken Een korte levensduur
Bron: ‘Coexisting anxiety and depresive symptoms in patiënts with heartfailure’ European Journal of Cardiovascular Nursing 2014
Korte levensduur?
Gemiddelde 5-jaars overleving is 50%
Waarvoor angst? • • • • • • • • •
De toekomst Medische behandeling Frequente ziekenhuisopnamen Het onvoorspelbare karakter van hartfalen Angst voor pijn en benauwdheid, Angst om te stikken Een korte levensduur Plotse hartdood midden in de nacht ICD shocks
Bron: ‘Coexisting anxiety and depresive symptoms in patiënts with heartfailure’ European Journal of Cardiovascular Nursing 2014
Correlatie angst en depressie? 1/3 van de HFpatiënten met angst ondervindt ook depressieve klachten
Taak van de hartfalenpoli bij angst en depressie • Vertrouwensband opbouwen • Info ziektebeeld • Snelle optitratie van hartfalenmedicatie met goede info • Stimuleren tot therapietrouw • Zelfredzaamheid bij klachten; flexibel diuretica gebruik • Telefonische bereikbaarheid…
Telefonische bereikbaarheid
Taak van de hartfalenpoli bij angst en depressie • Vertrouwensband opbouwen • Info ziektebeeld • Snelle optitratie van hartfalenmedicatie met goede info • Stimuleren tot therapietrouw • Zelfredzaamheid bij klachten; flexibel diuretica gebruik • Telefonische bereikbaarheid • Hartrevalidatieprogramma opstarten • HADS scorelijst afnemen • Doorverwijzen naar psycho-cardio loket • Nauw contact met psychiatrisch consulent • Contact met huisarts
Behandeling • Vermijdt prikkelende stoffen of zoek alternatieven: – Kruidenthee – Cafeïnevrije koffie • Cognitieve gedragstherapie: – Mindfulness technieken – Ontspanningsvaardigheden – Acceptatie en omgaan met belastbaarheidsgrens – Communicatie bevorderen naar omgeving – Aandacht voor stemmingsklacht • Antidepressiva of tijdelijk benzodiazepine • Grote meerderheid van patiënten staat open voor behandeling
Multidisciplinair team Diëtist Fysiotherapeut/Sportarts Psycholoog Psychiater Maatschappelijk werk Geriater Huisarts Verpleeghuisarts Thuiszorg Wijkverpleegkundige Specialistisch team
Transmurale Hartfalen Zorg / ketenzorg Doel: • Kwetsbare HF patiënt in palliatieve terminale fase goed begeleiden • Veel aandacht voor goede palliatieve / terminale hartfalenzorg – Angst voor de dood / angst om te stikken – Uitzetten ICD!! CRT aan laten staan! HF patiënten zoveel mogelijk terugverwijzen naar huisarts Samenwerking met een aantal thuiszorgorganisaties o.a. • ZZG • Buurtzorg • STMG • Pantein
WE CARE!!
