Ledenadministratie Postbus AB Utrecht tel

Colofon INzicht is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Neurolinguïstisch Programmeren (NVNLP) en verschijnt vier keer per jaar. Leden ontvangen INzicht gratis. De kosten voor een los abonnement bedragen € 39,00 p.j. ([email protected]) De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen berust bij de auteurs. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden brieven, advertenties, mededelingen of kopij te weigeren, aan te passen of in te korten. Overname van redactionele artikelen (niet ondertekend of ondertekend met naam of initialen van een redactielid) is toegestaan met bronvermelding. Voor overname van gesigneerde artikelen is voorafgaand toestemming van de auteur(s) vereist. Redactieteam: • Bestuur NVNLP • Freek Dirkx • Angelique de Graaff • Rob Kamps • Ronald van Oosten • Petra Vink • Ellis Buis Correctie en vormgeving: • Dubbeljoe / Linda van de Werf Drukwerk en verzending: • Geers Offset, Gent e-mail Redactie: [email protected]

Inhoud Colofon en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Bestuurszaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Woordje van de voorzitter . . . . . . . . . . . . 3 Ingezonden brieven . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Ledencolumn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Algemene artikelen - Broederziel alleen?

............... 9

- Helen door spelen met NLP . . . . . . . . . 12 - Het vergeten spoor naar een Volhoudbare Samenleving . . . . . . . . . . 15 - NLP voegt hart en ziel toe aan ondernemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 - NLP, sport en sportwereld: een inkopper? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Thema: Modelleren - Advanced Modeling, verslag NVNLP najaarsbijeenkomst . . . 22 - Excelleren in lijn, de excellente leerkracht . . . . . . . . . . . 25 - Werken met vitaliteit en plezier . . . . . . 32 - Bewust trainen vanuit je onbewuste

. . 34

- It’s only Rock’n Roll . . . . . . . . . . . . . . 37 - Klare taal over modelleren . . . . . . . . . 40

Sluitingsdatum inzending kopij:

Speelwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Artikelen en ingezonden brieven voor het

Boekenrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Lentenummer 2006 van INzicht: 28 februari 2006 Bestuur NVNLP: • Rudy Vandamme (voorzitter) • Arthur van de Ven (penningmeester) • Gerda Aberson (secretaris) • Dick Kleijne (algemeen bestuurslid) e-mail Bestuur: [email protected] Informatie over het lidmaatschap van de NVNLP en haar statuten is op te vragen bij het secretariaat van de NVNLP. e-mail: [email protected]

Knipselrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Praktijkvoorbeelden . . . . . . . . . . . . . . 52 Activiteitenagenda’s

. . . . . . . . . . . . . 55

Focusjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 NLP Netwerknieuws . . . . . . . . . . . . . . 65

© Illustratie omslag: foto: Brandon Grunewald met dank aan: 70south.com

NVNLP Secretariaat / Ledenadministratie Postbus 12096 3501 AB Utrecht tel. 030 - 6354011 e-mail: [email protected] www.nvnlp.nl

1

Update van het bestuur Op de laatste ledenvergadering is Dick Kleijne unaniem verkozen als nieuw, algemeen bestuurslid van de NVNLP (per 26-11-’05). Dick’s kennis, ervaring en expertise komen uitermate goed van pas. Dick beschikt over zowel bestuurlijke ervaring als een macht aan business consultancy ervaring binnen organisaties. Daarnaast is Dick’s juridische achtergrond een zeer welkome aanvulling. Zijn senioriteit en NLP-kennis completeren het beeld van een bestuurder waarmee de NVNLP zeer content kan zijn! Bijna overbodig om te vertellen: aansluitend bij de bestuurlijke randvoorwaarden die het huidige bestuur voor haar eigen functioneren heeft vastgelegd: Dick is niet “instituut-gebonden” Ger van Drunen en en Johan van de Kant hebben twee jaren de Kascommissie vormgegeven, met alle uitvoering van werkzaamheden die daaraan verbonden zijn. Het NVNLP-bestuur van 2003 en 2004 heeft van beiden het dringende advies gekregen om een eenduidig declaratiebeleid te ontwikkelen en scherper te gaan sturen op de ratio uitgaven/investeringen door de Vereniging en opbrengsten voor de vereniging en haar leden. Het bestuur heeft deze beide zaken inmiddels geïmplementeerd. Met de déchargeverlening aan de Kascommissie, zijn, met dank aan Ger en Johan voor hun inzet voor het boekjaar 2004 twee nieuwe leden tijdens de ALV geïnstalleerd: Ger van Marion en Roël Hintzen. Beiden beschikken over ruime kennis en ervaring om het bestuur niet alleen achteraf bij de Kascontrole 2005, maar ook tijdens het boekjaar 2006 te controleren en te adviseren. Tijdens de laatste ledenvergadering is ook gestemd en goedkeuring verkregen voor het nieuwe NVNLP-Klachtenprotocol. Door ervaring wijs geworden heeft het bestuur een protocol voorgesteld met een ruimere werkingssfeer (klagers hoeven geen lid te zijn en klachten kunnen betrekking hebben op elke vorm van dienstverlening die onze leden bieden) en een slagvaardige procedure voor de oplossing van mogelijke klachten. (Geen bemiddelingspoging door kostbare juristen maar terstondte klachtbehandeling met een bindende uitspraak door een ‘Commis-

2

sie van wijze mannen en vrouwen’. We verwachten hierdoor reële klachten professioneel te kunnen afhandelen, met insteek van een Beroepsvereniging, tegen minimale kosten. Bij deze vergadering is eveneens het Huishoudelijk reglement met meerderheid van stemmen grondig herzien. Op operationeel vereningingsvlak kan gemeld worden dat de ledenaanwas onverminderd doorgaat. Diverse acties staan op stapel: zo zal er in januari een grote ledenwervingsactie in Vlaanderen plaatsvinden. Van diverse instituten is een aanvraag tot aansluiting bij de NVNLP door de Kwaliteitscommissie in behandeling. De kennisnetwerken zijn tijdens de ALV formeel gelanceerd. Eind van de maand zal de benodigde info hierover openbaar zijn op de website, evenals de regionale seminars en workshops voor de leden. Waar in 2005 nog een budgettair probleem (kosten seminarruimten) dreigde voor de organisatie, is voor 2006 begroot om hiermee meteen in januari van start te gaan. Zodra het rooster in alle details vaststaat (eind december) zullen de leden hierover per mail worden geïnformeerd. Last but not least: de eerste stappen zijn inmiddels gezet op het gebied van inbedding van het NVNLP-Kwaliteitsbeleid in een Europese context met nieuw te formuleren standaards. Eind januari zal een volgende afstemming plaatsvinden met een aantal Europese zusterverenigingen. Behalve professionalisering van de normen, onderlinge samenwerking en uitwisseling is een van de doelstellingen om in 2007 een Europees NLP-congres te organiseren. Gezien het relatief grote ledenaantal van de NVNLP heeft Nederland een hoorbare stem in dit Europese geheel. We zijn klaar voor 2006 en zien de NVNLP-toekomst met enthousiasme tegemoet! Hele fijne inspirerende feestdagen gewenst en een in alle opzichten Super 2006!

Het bestuur

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Woordje van de voorzitter Integriteit in bestuur ‘Ecologisch wetenschappelijk onderzoek op Antarctica, wat heb ik als NLP’er daar mee te maken?’ Wel, het is natuurlijk niet de bedoeling dat je pinguïns gaat modelleren. Maar wie weet. De ingesloten folder heeft te maken met een deal van de redactie van INzicht met de eigenaar van de prachtige foto op de cover. We mogen de winterse modelingsfoto gratis plaatsen in ruil voor een kleine promotie van het idealistische en niet commerciële initiatief van 70South. Gaat dit te ver volgens jou? Dan gaat het over ethisch ondernemen: het gebruiken of misbruiken van mogelijkheden. We hebben er ernstig over nagedacht en vonden dit een acceptabele deal. Hetzelfde echter doet zich nog op andere punten voor. Op de prachtige traditionele najaarsbijeenkomst kwam een mevrouw naar me toe en vroeg me of ze mijn boek ‘NLP in ontwikkeling. Een open manifest’ gratis kon krijgen. Ze had gehoord dat het boek uitgedeeld was tijdens de twintigste verjaardag van de vereniging in mei. Ze excuseerde zich dat ze er toen niet bij kon zijn. Ik heb me vervolgens geëxcuseerd dat ik het niet cadeau kan geven. De actie gold alleen maar toen. Je zult zeggen: ‘so what!’ Het is toch normaal dat promoties een datum hebben. Maar toch voelde ik me een beetje gegeneerd met mijn weigering. Weet je waarom? Ik stond daar in de hoedanigheid van voorzitter van de NVNLP en als voorzitter zou ik niets liever willen dat dergelijk belangwekkend boek door zoveel mogelijk leden bestudeerd zou worden. De andere kant van het verhaal is dat ik de productie van het boek geheel zelf heb gefinancierd: al mijn werkuren die ik anders “te gelde had kunnen maken” en € 6.000,= out of pocket productiekosten. En daar stond ik dan met een dubbele rol: als voorzitter en als auteur. Je voelt het al aankomen: hier is een verstrengeling aan de gang. Ik, Rudy Vandamme, schrijf een boek en de voorzitter Rudy Vandamme, presenteert het boek aan leden. Het voorbeeld lijkt onschuldig en berust eigenlijk op een vergissing. Beter was geweest dat ofwel de vereniging het werk financierde (budgettair niet haalbaar) ofwel dat Rudy Vandamme zijn boek niet opdraagt ‘ter

M o d e l l e r e n

gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de vereniging’ laat staan promotie maakt tijdens een ledenbijeenkomst. Het gevolg is dat het boek zijn weg niet vindt naar de lezers. De verkoopcijfers via de officiële kanalen: tien exemplaren in vijf maanden. Als auteur en zelfstandig onderzoeker maakt mij dat kwaad, maar als voorzitter weet ik zeker dat de houding van het bestuur – inclusief mezelf – de enige juiste is op dit moment in de ontwikkeling van de vereniging. Waarover gaat het eigenlijk? Belangenverstrengeling! Het loert om elk hoekje als je meerdere functies hebt. Vrijwillige bestuurders hebben naast hun rol in de vereniging vaak ook een commercieel belang of een psychologisch belang. Het is een normale neiging om een vereniging te gebruiken om je eigen winkel te promoten of om een publiek te vinden dat je aandacht geeft. Het is menselijk, maar niet gunstig voor de vereniging en moet voorkomen worden. Integriteit is de belangrijkste waarde voor een bestuur van een vereniging. Ten alle prijze moet belangenverstrengeling vermeden worden. Er wordt nu, in het kader van de professionalisering en bestuurlijke openheid, een ethische code gemaakt om die zaken te regelen. Eén richtlijn is alvast dat in het bestuur slechts één lid van een instituut mag aanwezig zijn. Een ander actie punt is dat het bestuur de kascommissie met volle vertrouwen opdraagt om de uitgaven van het bestuur te controleren. Je kunt er trouwens gerust op zijn dat het bestuur uiterst zuinig omgaat met geld dat gaat naar eetgelegenheden, verplaatsingskosten, kostenvergoedingen voor telefoon, studiereizen, enzovoort. Nu moet er ook nog een regel komen voor flyers over Antarctica en voor voorzitters die op eigen kosten een boek schrijven over NLP en de missie van de NVNLP. Of zijn we verdraagzaam genoeg dat een voorzitter zijn eigen boek aan de man brengt? Ik kijk uit naar jullie reactie en wens je een gezond en succesvol nieuw jaar!

Contact: [email protected]

3

Ingezonden brieven In deze rubriek verwelkomen we reacties van INzicht-lezers op eerder gepubliceerde artikelen, maar ook op het bonte scala van wat zich in en rond de wereld van NLP afspeelt. In alle gevallen gaat de redactie van INzicht ervan uit dat iedereen recht heeft op zijn eigen “model van de wereld”. De redactie neemt dan ook geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van de ingezonden brieven.

Welzijn begint met intolerantie Geachte redactieleden van INzicht, Naar aanleiding van het thema en de inhoud van het vorige nummer van INzicht, zou ik graag de volgende visie naar voren brengen:

Welzijn staat centraal binnen NLP. Toen dr. Richard Bandler in 2003 in Dublin het 30-jarige bestaan van NLP vierde met een lezing, was de titel: 30 jaar NLP, gids tot geluk. Nu kunnen we ons afvragen in hoeverre geluk en welzijn hetzelfde zijn, maar laat ik het kort houden en concluderen dat het vooral gaat om ons goed te voelen. Maar alleen je goed voelen is niet genoeg. Voor een gelukkig leven heb je nog iets anders nodig, namelijk goede keuzes maken. Kijk, NLP kan niet voorkomen dat er nare dingen in je leven gebeuren. Maar een groot deel van de ellende die mensen zich op de hals halen, wordt veroorzaakt doordat zij zelf de verkeerde keuzes maken. Een goed voorbeeld is altijd de man die net verlaten is door zijn vrouw. Na drie jaar lang het bloed onder zijn nagels getreiterd te zijn door haar, heeft ze hem nu voor een ander verlaten. Hij besluit daarop zich te bezatten in de kroeg en versiert daar zijn volgende vrouw. En wanneer hij haar aan me voorstelt, dan is het eerste wat ik zie dat hij weer precies dezelfde soort vrouw gevonden heeft. Met als gevolg dat hij de komende drie jaar weer in de ellende zit voordat zij er met een ander vandoor gaat. Met andere woorden: op het moment dat je goed in staat bent om goede keuzes te maken, zorg je ervoor dat je door veel minder ellende getroffen wordt.

4

Nu blijkt dat mensen vooral goede keuzes maken wanneer ze zich goed voelen. Daarom is het dus belangrijk om je eerst goed te voelen en pas daarna keuzes te maken. Net zoals het goed is om je eerst goed te voelen en dan pas te beginnen aan een activiteit. De meeste mensen hebben het idee dat ze eerst iets moeten presteren, voordat ze zich als beloning goed mogen voelen. Maar dit lijkt me de verkeerde volgorde. Beter is het om je eerst goed te voelen en dan pas aan de slag te gaan. Je weet dat je je goed mag gaan voelen nadat je iets succesvol hebt afgerond. En je weet ook hoe dat gaat voelen. Wat houdt je dan tegen om, voordat je aan de activiteit begint, dat goede gevoel alvast op te roepen? Het blijkt dat doordat je je goed voelt voordat je aan de activiteit begint, je minder fouten maakt. Hierdoor is de kans dat je je werk succesvol doet groter. En dus is de kans ook groter dat je je goed mag voelen. Zodat je reden te meer hebt om je vooraf al goed te gaan voelen. Zelfs als het onverhoopt toch mis mocht gaan, dan ben je door je goede gevoel beter in staat om de schade te herstellen. En wordt het een grote puinhoop, dan heb je tenminste nog plezier gehad. Kortom voor een gelukkig leven zijn twee dingen nodig. Je goed voelen en goede beslissingen nemen. Vandaar dat technieken om dit te bereiken centraal staan in de NLP opleiding.

Intolerantie Toch zie ik in mijn praktijk veel mensen voorbij komen die zich niet goed voelen en niet de goede keuzes maken. Dit geldt zelfs voor sommige NLP practitioners en master practitioners. Je komt soms schrijnende situaties tegen. Mensen met angststoornissen die er vijftien jaar lang mee rond lopen. Die tientallen therapieën geprobeerd hebben, zonder succes. En hoewel ik

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

ook niet kan garanderen dat mijn aanpak bij iedereen werkt, is het succespercentage zo hoog dat ik werk op basis van “no cure, no pay”. Wat ik in mijn praktijk telkens weer zie, is dat mensen die zolang met ernstige psychische problemen rondlopen, berensterk zijn. Neem nou een cliënt van mij die eigenlijk vanaf zijn twintigste levensjaar agorafobie had. Deze sterke man heeft daarmee doorgelopen en doorgeleefd totdat hij eind dertig zo kapot ervan was dat hij met een burnout thuis zat. (Zijn verhaal staat kort weergegeven op mijn site www.tiouw.com). Was hij niet zo sterk geweest dan was hij veel eerder ingestort. En had hij veel eerder adequate hulp gezocht voor zijn probleem. Nu heeft hij er jaren mee doorgelopen waardoor zijn brein meer en meer het slechte negatieve gedrag en gevoel heeft aangeleerd. Wat voor hem, maar ook voor ons, van belang is, is dat hij intolerant wordt voor zijn eigen negatieve gevoelens. Dat hij wanneer hij zich naar voelt, dit niet meer accepteert en dat hij actie gaat ondernemen om zich weer goed te voelen. De mensen die het moeilijkst zijn om te helpen, zijn die mensen die uit het niets opeens grote paniek of angstaanvallen krijgen. Vaak wanneer ik dit probleem tegen het lijf loop, dan vraag ik hen om meer in detail te beschrijven wat er gebeurde. En in bijna alle gevallen, hoor ik hetzelfde antwoord. “Ik ging op weg naar ... en ik voelde al aankomen dat het mis zou gaan.” Mensen hebben soms de neiging om nare en negatieve gevoelens op te bouwen. En nadat het op die manier de hele dag meer en meer zich opgebouwd heeft, komt het opeens tot een uitbarsting waarvan het dan lijkt alsof die uit het niets te voorschijn komt. Feitelijk hebben de onlustgevoelens al sinds ’s ochtend vroeg de tijd gekregen om sterker en sterker te worden. Daarom is het van belang dat je zeer kritisch naar je eigen gevoel wordt en intolerant voor zelfs de kleinste voorgevoelens. Het is namelijk vele malen makkelijker deze kleine voorgevoelens te stoppen dan een paniekaanval.

M o d e l l e r e n

Maar ook voor alledaagse mensen zoals jij en ik die niet ergens last van hebben, is het goed om intolerant te zijn tegenover onze negatieve gevoelens. Een goed voorbeeld zijn irritaties. Veel mensen die een partner hebben, herkennen zich in het beeld dat ze zich met regelmaat irriteren aan hun geliefde. Maar in plaats van om elk wissewasje ruzie te gaan maken, is het veel beter om je te realiseren dat jouw brein het irritatiegevoel produceert. En niet het feit dat hij voor de zoveelste keer de dop van de tandpasta er niet opgedraaid heeft. Of dat zijn vieze sokken nog op de grond liggen. Wanneer je de vraag of jouw partner belangrijk genoeg is om zelf te veranderen met “ja” beantwoordt, dan volgt daar automatisch uit dat je beter intolerant kan zijn naar je eigen irritaties. En dat je deze irritaties zelf stopt. Zonder daarbij je geliefde negatief te bejegenen. Kortom: wees intolerant naar je eigen negatieve gevoelens

Wees ook intolerant naar anderen Toch is welzijn niet klaar wanneer je zelf de hele tijd gelukkig bent. In mijn visie ben je ook moreel verplicht om van de wereld een betere plek te maken. Te beginnen met je eigen tuin. Met een achtergrond in de Wijsbegeerte weet ik hoe lang en diep je kunt discussiëren over wat goed en kwaad is. Terwijl het toch duidelijk is. Als een kind met honger je om eten vraagt, weet je dat eten geven het juiste is om te doen. Wanneer je iemands eigendommen steelt, dan weet je dat je fout zit. Helaas is de wereld vol met mensen die slechte dingen doen. Of het nu waar is of niet, er leeft bij een groot aantal mensen het idee dat het steeds slechter gaat met Nederland. En een van de hoofdschuldige die wordt aangewezen is de cultuur van leven en laten leven. Van tolerantie. Op een bepaalde manier denk ik dat daar ook wel een punt in zit. Naarmate er minder opgetreden wordt tegen slecht gedrag, zul je meer wandaden tegen komen. Vandaar dat ik van mening ben dat een NLP practitioner of master practitioner moreel verplicht is om op te treden tegen misstanden. Dat als NLPer je verplicht bent om mensen die verkeerde dingen doen tot de orde te roepen.

5

Ingezonden brieven Niet alleen staat welzijn in jouw leven centraal, ook het lot van anderen zou belangrijk voor je moeten zijn. Het idee is dat als alle NLPers wereldwijd in hun eigen omgeving ervoor zorgen dat dingen beter gaan, er als vanzelf een betere wereld ontstaat. Toch is het belangrijk om dit op een gezonde manier te doen. We kennen allemaal de verhalen van mensen die zich ergens mee gingen bemoeien en waar het heel slecht mee afgelopen is. Als NLPer acht ik je in staat om op een verstandige wijze mensen veilig to corrigeren. Zelf vind ik ruzie maken een van de beste instrumenten. Het educatieve element van een fikse ruzie is niet te onderschatten. Helaas is het zo dat je bij sommige mensen pas doordringt nadat je flink stennis hebt lopen schoppen. Het nadeel voor de meeste mensen is echter dat jezelf zo van streek raakt op het moment dat je boos en kwaad bent en je ruzie wilt gaan maken. Door de neurologische opbouw van onze hersenen, blijkt het emotionele deel van ons brein ons nadenk gedeelte te bombarderen met schijnsignalen om zo de controle over ons lichaam te behouden. Dat is de reden dat we zo slecht kunnen nadenken als we kwaad zijn. En dat we zulke nare dingen eruit flappen als we boos zijn. Wanneer je na enige tijd weer rustig bent geworden, komen er allemaal slimme ideeën in je op. “Oh shit, dat had ik moeten zeggen.” En voordat je er erg in hebt, heb je spijt van alle nare dingen die gezegd zijn. Maar op het moment dat je controle over je gevoelens het gekregen met NLP, dan ben je in staat om te doen wat ik doe als ik ruzie maak. Van buiten sta ik te stormen en te tieren alsof de Derde Wereldoorlog is uitgebroken, maar van binnen ben ik rustig en kalm en ben ik bezig het boodschappenlijstje voor de supermarkt samen te stellen. De meeste mensen die ik in mijn praktijk tegenkom doen het precies andersom. Zij koken van binnen, maar zijn van buiten schijnbaar onaangedaan. En ze tolereren de meest vreselijke dingen van de meest nare mensen.

6

Een van de ergste voorbeelden was een cliënt die door zijn baas een pot pindakaas naar zijn hoofd gegooid kreeg tijdens de lunch. Ik raad dan altijd maar aan om zo iemand een bloedneus te slaan. Ooit toen ik in mijn onbezonnen jeugd in de vredesbeweging rondliep, had ik ergens gelezen dat er minder oorlog zou zijn als er meer bloedneuzen zouden zijn. Ik werd een paar maanden geleden gevraagd om een assertiviteitstraining te geven voor tieners. Toen de ouders hun kroost weer kwamen ophalen en ze aan de kids vroegen wat ze geleerd hadden, antwoorden ze dat ze meer volwassenen bloedneuzen moesten slaan. Waarop de ouders mij wat vreemd aankeken. Later werd ik door enkele ouders gebeld met de mededeling dat hun schuchtere, wat verlegen zwijgertjes waren omgetoverd in assertieve tieners. Kortom: wees intolerant voor mensen die nare en negatieve dingen doen. Maar voel je goed terwijl je ze terecht wijst.

Waar het allemaal op neerkomt Waar het om gaat is dat je het besef krijgt dat het universum ook van jou is. Dat jij net zoveel recht hebt om je goed te voelen als ieder ander. Het is ook mijn universum, dus zullen we met elkaar rekening moeten houden. En we zullen op een prettige manier met elkaar samen moeten leven. Hierbij is het juist van belang dat je goed communiceert wat je wel bevalt en wat je niet bevalt. Door intolerant te zijn voor je eigen negatieve gevoel en de wandaden van anderen in je omgeving, creëer je de voorwaarden voor welzijn in je leven. Door je goed te voelen en de juiste beslissingen te nemen, verminder je de ellende. Door mensen in je omgeving goed op te voeden, breng je de wereld een stapje dichter bij het paradijs. Op deze manier creëer je meer persoonlijke vrijheid voor jezelf en voor anderen. En persoonlijke vrijheid is het einddoel van NLP. Check daarom elke keer dat je iets leert, of iets meemaakt of iemand iets tegen je zegt of je er goed door gaat voelen of juist niet. Is dat laatste het geval, onderneem dan actie om je weer goed te voelen en de ander duidelijk te maken dat hij of zij

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

moet stoppen andere mensen het leven naar te maken.

voelt, en rustig, ontspannen tegen zichzelf zegt: “Oh, wat voelt dit weer heerlijk.”

Zorg ervoor dat je dat gemakkelijk, comfortabel en veilig kunt doen, en je zult merken dat je welzijn een grote hoogte bereikt. Wanneer ik naar mezelf kijk, dan zie ik iemand die het grootste gedeelte van de dag zich gelukkig

Joost van der Leij NLP trainer van Tiouw.com contact auteur: [email protected]

Naar één Nederlandse Vereniging voor TA en NLP? Met veel genoegen heb ik de ingezonden brief gelezen van Boris Bouricius. De herkenning is voor mij groot en ook ik ervaar het samengaan van deze twee stromingen als een basisuitgangspunt in mijn dagelijkse werk. In Nederland bestaat al sinds jaren een opleidingsinstituut dat deze 2 stromingen combineert: Phoenix Opleidingen in Utrecht. Deze totaal-opleiding, die drie jaar duurt, geeft je de theorie van beide stromingen, en vooral belangrijk: de mogelijkheid om hier ook mee te oefenen met elkaar. Na deze 3-jarige opleiding en een tweedaags “examen”, ben je Practitioner NLP en kun je verder gaan voor Master, die een jaar duurt. Door de TA kan ik aan cliënten op een overzichtelijke en begrijpende manier theorie uitleggen. Boris heeft al een stuk theorie van Eric Berne beschreven in zijn artikel. Naast de eerste uitleg over “ouder-volwassenekind” ga ik via NLP verder met het uitleggen van gedrag, het waarom van gedrag, de waarde van dat gedrag en de keuze die je maakt voor dat gedrag. Voor cliënten die zich voor het eerst op dit terrein begeven is het lastig om zichzelf op een andere manier te bekijken. Het geeft dan ook vaak een “hé, zo heb ik er nog nooit naar gekeken” effect als ze gaan snappen dat wat ze doen, hoe ze dat doen en het waarom ze dat doen, een functie heeft of heeft gehad. Van daaruit kan ik iedere keer een stap verder

M o d e l l e r e n

maken: met delen gaan werken of het “score” model gebruiken. Ik spring regelmatig van de ene tool naar de andere. Ik gebruik ze door elkaar en naast elkaar; al naar gelang de situatie en steeds met veelbelovend resultaat! Mijn conclusie: ik steun Boris’ oproep! Door deze twee stromingen samen te voegen kan er een heel sterk geheel ontstaan dat mensen meer mogelijkheden geeft en daarnaast: meer inzichten biedt! Eric Berne zei het al, “je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden”. Lichaam en geest zijn één en dienen naar mijn mening ook alle twee serieus genomen te worden. Ik hoop dat mensen “hun straatje kunnen loslaten”. “Communicatie” is de bindende factor van deze twee richtingen; ze kunnen elkaar meer dan versterken; We kunnen inderdaad veel van elkaar leren!

Elly Reintjes Trainer/coach contact auteur: [email protected]

7

Ledencolumn

In iedere editie hopen we een column te plaatsen, waarin een INzicht-lezer blijkt geeft van het hebben van inzicht, wijsheid, humor, NLP-begaafdheid, parate kennis, de gave des woords of affiniteit met een bepaald NLP-specialisme.

Natuurlijk modelleren Op een mooie, niet te warme en toch heerlijk zonnige zomernamiddag, zaten we lekker te genieten in de tuin toen de draadloze telefoon meldde dat iemand ons wenste te spreken. Inge, mijn vrouw. drukt op de juiste knop en krijgt haar moeder aan de draadloze lijn en wandelt, al pratend, door de tuin: haar hoofd een béétje schuin. Ze roept na verloop van tijd Maïté, onze dochter van 3 jaar, en zegt: hier is Oma. Maïté neemt de hoorn en begint meteen snel door de tuin heen en weer te wandelen, het hoofd …. een beetje schuin; alsof ze Oma anders niet zou horen. Het was echt heel grappig om zien en zeer leerzaam tegelijk Iets dergelijks hebben we allemaal gedaan; het is de meest natuurlijke manier om te leren. Zonder onze modellen zouden we ons niet gedragen zoals we ons nu gedragen. Het is zelfs een soort kosmisch universeel gegeven lijkt het wel. Ik heb nog nooit gelezen of gehoord dat een planeet in een vierkante baan om een ster beweegt. De ene planeet heeft blijkbaar de andere gemodelleerd en alle planeten doen allemaal ongeveer hetzelfde; er zit geen mismatcher tussen, voor zover ik weet. Bovendien beantwoordt dit soort modelleren ook aan één van de fundamentele wetten van het Universum: het neigen naar ’harmonie’, er bij willen horen, in overeenstemming zijn met… Wat Maïté deed is zo precies mogelijk het model nadoen, want van dat model had ze al gezien dat het effectief werkte, en ze kreeg onmiddellijk het bewijs dat ze gelijk had: het werkte! Dat zette haar waarschijnlijk aan om dat experiment van modelleren te herhalen. Later paste ze dat onverwacht en heel praktisch toe op een ander, hoger niveau. Toen ze 7 was kwam ze me een keer bezoeken in het klooster waar ik NLP training gaf. En ze riep van beneden naar me toe:” papa weet jij waar de poes zit?.” Ik zei “neen, dat weet ik niet, ik heb ze

8

nog niet gezien vandaag”. Na wat getreuzel riep ze weer:” papa, als je zou denken waar de poes zou kunnen zitten, waar is dat dan?” toen ik van mijn verbazing bekomen was zei ik resoluut” dan zit ze in de Rozentuin.” Zonder aarzelen liep ze naar de Rozentuin en even later kwam ze blij en trots met de poes afgelopen” De magische NLP vraagstelling aan iemand die zegt geen visuele voorstelling te hebben: ‘als je het zou kunnen zien hoe zou het er dan uitzien?’ had ze natuurlijk van geen vreemde; maar bij mijn weten heb ik het echter nooit op die manier aan haar geleerd… Ze heeft dat gewoon heel natuurlijk opgepikt. Zoals de hele NLP eigenlijk gaat over het toepassen heel Natuurlijke Levens Principes of Processen is dat ook zo specifiek met modelleren. We hebben allemaal onze ouders of belangrijke personen in ons leven gemodelleerd. NLP heeft dat verfijnd, zodat we op een heel diep niveau een gedrag kunnen aanleren, of verbeteren van personen die NU in ons leven model kunnen staan. Door dat te doen tonen we ons respect en eren we die persoon. We leren deze keer wat we willen leren en maken deze keer ook een keuze, wat we wel en wat niet willen overnemen. Als je goed naar het werkwoord kijkt zit de hele definitie er in. De modus; …. de manier…. de mode waarop de persoon zich gedraagt, het leren van wat we willen, het eren van het model. Bovendien dat aspect van de gemodelleerde persoon dat we niet willen overnemen zit er ook in verborgen, maar dat durf ik niet neerschrijven, laat ik je zelf uitvinden met wat fantasie. Ik wens je veel nuttig leesplezier met deze INzicht!

Paul Liekens is gerenommeerd Internationaal NLPTrainer met een eigen opleidingsinstituut in Vlaanderen. Van zijn hand verschenen tal van NLPpublicaties en -boeken . Contact auteur: [email protected]

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Minke Weggemans

Broederziel alleen? Hoe verwerken mensen het verlies van een zus of broer? U gaat er misschien vanuit dat daar wel het nodige onderzoek naar gedaan zal zijn, zeker als u op de hoogte bent van het feit dat er jaarlijks ongeveer 300.000 mensen hun zus of broer verliezen. Om mysterieuze redenen wordt er echter in de vakliteratuur over dit rouwproces gezwegen. Handboeken over rouwprocessen en rouwverwerking gaan over het verlies van een partner, een kind of een ouder. Tegenwoordig ook over het verlies van een huisdier, een baan, een carrière, een miskraam of een onvervuld verlangen. Maar een hoofdstuk of een boek over het verlies van een zus of broer ontbrak nog.

Broederziel alleen? Ja, dat leest u goed: broederziel alleen. Deze uitdrukking komt u nog niet tegen in de 1000 nieuwe woorden in het nieuwe groene boekje van de Nederlandse taal. In het Kramers woordenboek vindt u wel het equivalent ‘Moederziel alleen’, dat ‘helemaal alleen’ betekent. Die betekenis kan ik onderschrijven. Ik herinner me nog goed hoe ik, toen ik nog geen drie jaar oud was, op een kwade dag mijn moeder niet kon vinden. Ze was niet in de tuin, niet in de muziekkamer, niet in de studeerkamer, niet in de huiskamer en niet in de keuken: ze was nergens meer. Het was doodstil in het grote witte huis met de vele kamers, zo stil dat ik niet naar boven durfde te gaan om haar daar te zoeken. Moederziel alleen ging ik onder aan de trap zitten huilen, het huilen ging geleidelijk over in heel hard huilen en heel hard roepen, tot op zeker moment de voordeur openging en het zonlicht en mijn moeder tegelijk thuiskwamen. Een vergelijkbaar gevoel van helemaal alleen en verlaten te zijn, had ik op de dag dat mijn broer Wim gestorven is. Het was onheilspellend stil in huis en huilen en roepen hadden geen zin meer: ik zou hem nooit meer ergens in huis kunnen vinden en wat nog veel erger was: de voordeur zou nooit meer voor hem opengaan want hij zou nooit meer thuiskomen. Ik zou hem nooit meer advies of hulp kunnen vragen, we zouden geen gezamenlijke activiteiten meer kunnen ondernemen en geen diepgaande gesprekken meer voeren waarin we onszelf en ons gezin onder de

M o d e l l e r e n

loep namen. Ik voelde me zielsalleen in het nu zo sombere huis dat tot die fatale dag de veiligste plek op aarde was geweest. Was hij nog steeds mijn broer nu hij dood was? Als het onderwerp ‘Rouw van broers en zussen’ in de rouwliteratuur niet aan de orde komt, waarop wordt de begeleiding van rouwende zussen en broers dan gebaseerd? Hulpverleners kunnen waardevolle begeleiding aan rouwende mensen bieden, maar wat bieden ze aan rouwende zussen en broers? In het pastorale werk is het gebruikelijk dat een weduwe of weduwnaar in het eerste jaar na het overlijden van haar of zijn partner frequent wordt bezocht. Tegen het eind van het eerste jaar wordt van de weduwe of weduwnaar verwacht dat zij of hij het eigen leven weer heeft opgepakt en worden de bezoeken afgebouwd. In de praktijk blijkt dat er aan mensen die een broer of zus hebben verloren, geen enkele rouwbegeleiding wordt aangeboden, hoewel sommige van hen aangeven dat het verlies van hun zus of broer een groter verlies voor hen is dan het verlies van hun partner. Is het niet opmerkelijk dat er, zelfs in kringen waar mensen gewend zijn elkaar met ‘broeder en zuster’ aan te spreken, geen aandacht is voor het verlies van een broer of zus?

9

Kennelijk wordt het rouwproces van zussen en broers door de meeste mensen over het hoofd gezien. Zelfs aan de omgeving van de rouwende kan het verlies van een zus of een broer zo goed als onopgemerkt voorbij gaan. Misschien doordat de vrienden en kennissen de betreffende zus of broer niet hebben gekend, bijvoorbeeld doordat zij of hij in een andere plaats woonde. Het is ongebruikelijk om op condoleancebezoek te gaan als iemand een zus of broer heeft verloren, tenzij je haar of hem zelf heel goed hebt gekend. Het verlies van een zus of broer is mijns inziens een vorm van ‘niet-erkend verlies’, een term die door Manu Keirse gebruikt wordt voor verlies waarvoor nog geen sociale gebruiken of rituelen bestaan. Dat die gebruiken er nog niet zijn kan te maken hebben met het feit dat de relatie onvoldoende of niet wordt erkend of dat de relatie niet als betekenisvol gezien wordt, waardoor het verlies niet als een verlies wordt aangemerkt. Het onderzoek naar ‘niet-erkend’ verlies wordt gezien als het terrein waarop het onderzoek naar rouw zich de komende jaren zal begeven. Als het waar is dat er zo weinig aandacht is voor dit verlies dat je het ‘niet-erkend’ verlies kunt noemen, ligt de oorzaak daarvan dan ook niet bij de rouwende zussen en broers zelf? Volgens een klein Nederlands onderzoek hebben mensen duidelijk moeite met het aanvaarden van het verlies van hun zus of broer. Dat mensen er moeite mee hebben valt ook af te leiden uit een aantal aangrijpende egodocumenten over het verlies van ‘mijn zus’ of ‘mijn broer’ en uit verschillende boeken waarin de dood van een eigen zus of broer een belangrijk thema is. Hoe komt het dan dat mensen zo weinig praten over de dood van hun zus of broer en de gevolgen daarvan voor hun eigen leven? Of dat ze het verlies op zo’n terloopse manier vermelden dat ze de indruk wekken alsof ze het er helemaal niet over willen hebben; het lijkt haast alsof veel mensen er een hekel aan hebben om over de dood van hun zus of broer te praten. Hebben ze er een broertje aan dood? Die uitdrukking betekende oorspronkelijk dat je bang bent voor de ziekte waaraan je broertje is gestorven. Zou dat een van de redenen kunnen zijn dat mensen niet of nauwelijks over de dood van hun zus of broer praten, omdat de dood dan te dichtbij komt?

10

Als zussen en broers niet over hun eigen rouwproces praten, dan is het misschien ook geen wonder dat er geen onderzoek naar gedaan wordt en dat er niet over wordt geschreven. Maar zolang we er nooit iets over lezen, zullen zussen en broers hun eigen rouwproces moeilijker kunnen herkennen en erkennen. Omdat ze het zelf niet goed herkennen als een rouwproces, beginnen ze er ook niet over te praten. Zolang ze er niet of nauwelijks over praten, zullen de mensen om hen heen niet in de gaten hebben dat ze een betekenisvol verlies hebben geleden en zal er ook niet of nauwelijks naar gevraagd worden. Omdat er niet of nauwelijks gevraagd wordt, gaan zussen en broers twijfelen of ze eigenlijk wel ‘recht’ hebben op een rouwproces. En dan komen ze er nog moeilijker toe om erover te praten. Een vicieuze cirkel, die heel lang in stand kan blijven. Mensen die er wel over praten, ontdekken meestal dat de dood van een zus of broer een veel grotere impact op hun leven heeft, dan ze zichzelf tot dan toe bewust zijn geweest. Enkele jaren geleden was ik er getuige van hoe een deelnemer in een workshop tot zijn verbazing ontdekte dat zijn dood geboren broertje een grote invloed op zijn jeugd en zijn levensloop heeft gehad. Als de dood van een broer die je nooit hebt gekend zoveel invloed op je leven heeft, zou de dood van een broer of zus die je wel hebt gekend dan niet nog veel meer invloed kunnen hebben? Om antwoorden op die vraag te zoeken ben ik begonnen met interviews af te nemen bij mensen die zelf een zus of broer hebben verloren. Na enige tijd sprak ik broers en zussen ook tijdens gespreksgroepen en workshops die ik over dit thema aanbood. Een aantal van de gesprekspartners had min of meer recent een zus of broer verloren. Opvallend was echter dat meer dan de helft hun zus of broer al meer dan 5 jaar geleden of zelfs al als kind hadden verloren en dat dit de ‘eerste keer’ was dat ze uitgenodigd werden om daarover te praten. De gesprekken die ik voerde beperkten zich dus niet alleen tot mensen die als volwassene een zus of broer hebben verloren. Het waren gesprekken met volwassenen die ooit in hun leven een zus of broer hebben verloren, soms wel 20 of 40 of zelfs 70 jaar geleden..

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Misschien hadden ze, net als ik, lang gedacht dat ze door de dood van hun broer of zus niet veranderd waren, dat hun leven ‘gewoon’ verder was gegaan. Pas geleidelijk aan ging ik zien dat er door de dood van mijn broer eigenlijk ontzettend veel is veranderd in mijn leven. Niet alleen is er een broer gestorven, waardoor er bij familiebijeenkomsten altijd een stoel leeg blijft, maar al onze onderlinge relaties zijn erdoor veranderd: het ouderlijke huis is het ouderlijke huis niet meer. Uit de meeste gesprekken die ik heb gevoerd blijkt dat zussen en broers hun verdriet vaak niet goed met elkaar kunnen delen en dat ze daardoor langzaam maar zeker uit elkaar drijven. Het is helaas niet zo dat verdriet ‘verbroedert’, hoe graag we dat misschien ook zouden willen. Van ouders die een kind verloren hebben is bekend dat het merendeel van de huwelijken uitloopt op een echtscheiding. Wat er met de familieband tussen zussen en broers gebeurt na het overlijden van een zus of broer is niet bekend maar laat zich raden. De zussen en broers die ik gesproken heb, zijn allemaal door hun eigen ouders samen met hun eigen zussen en broers opgevoed. Maar ook als je niet dezelfde biologische ouders hebt, of niet door je eigen ouders bent opgevoed, zal het verlies van een zus of broer gevolgen voor je hebben. Net zoals het verlies van een schoonzus of een zwager je leven kan veranderen. Iedereen die zichzelf als een zus of broer ziet, zal vroeg of laat met het verlies van een zus of broer geconfronteerd worden. Ik denk niet dat je je daar echt op kunt voorbereiden, maar wel kun je je laten inspireren door de verhalen van mensen die dit verlies aan den lijve ondervonden hebben. Hun ervaringen nodigen je uit om de betekenis van de band met je eigen zus of broer te onderzoeken, te erkennen en er misschien ook meer in te gaan investeren. Tijdens de NLP-opleiding die ik bij het IEP volgde, besteedde Robert Dilts aandacht aan de Moshe Feldenkrais strategie. Het uitgangspunt daarvan was dat je je vermogen om in woorden en logisch geformuleerde zinnen te denken even opzij zet en probeert om je de communicatie in een systeem visueel voor te stellen als een energiestroom van vloeistof of licht. Als je die stroom in gedachten volgt, kun je observeren waar en hoe de stroom verandert en waar je een obsta-

M o d e l l e r e n

kel tegenkomt. Dan is het de vraag wat de stroom nodig heeft om harmonisch te kunnen doorstromen. Na de uitleg volgde de onvermijdelijke oefening. Ik koos als systeem het gezin waar ik uitkom en op de vraag van de practitioner om een beeld in me op te laten komen en dat hoog in de lucht te plaatsen, kwamen tien wolkjes tevoorschijn: een groep links (de broers en zus die inmiddels waren overleden) en een groep rechts (de nog in leven zijnde zus en broers). Toen er beweging in de lucht kwam, begonnen de wolkjes te dansen en na korte tijd kon ik niet meer zien wie de ‘dode wolkjes’ en wie de ‘levende wolkjes’ waren. Ik herinner me nog goed hoe getransformeerd ik me voelde na deze oefening, alsof het er in zekere zin niet toe doet of je zus of broer nog leeft of niet. Je blijft met beiden communiceren, zowel met levende als met dode zussen en broers zit er beweging in de communicatie. Het beeld staat me nog altijd heel levendig voor de geest en misschien was dit beeld wel mijn eerste inspiratie tot het schrijven van een boek over rouwprocessen van zussen en broers. De titel van het boek kunt u inmiddels wel raden: Broederziel alleen? De ondertitel is: ‘De dood van een zus of broer een plaats geven’. Door je zus of broer plaats te geven in je leven, neem je zelf ook je plaats in als zijn of haar zus of broer. Dat is minder statisch dan het klinkt want… wolken zijn altijd in beweging!

Minke Weggemans is sinds 1989 NLP-Master (IEP). Ze verzorgt sinds 1976 lezingen, cursussen en workshops over uiteenlopende onderwerpen, altijd gericht op het ervaren van innerlijke vrede. Ze studeerde Sociaal Cultureel en Maatschappelijk Werk en Theologie en Levensbeschouwing. Minke heeft een eigen praktijk en begeleidt mensen bij verlieservaringen en rouwprocessen. Nadere informatie vindt u op: www.broederzielalleen.nl Contact auteur: [email protected] 1 www.compassionatefriends.org 2 Manu Keirse: Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener. Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2003. 3 F. Boer, Een gegeven relatie, Uitgeverij Ooievaar, Amsterdam, 1999. 4 Evaluatiemodel n.a.v. strategie Moshe Feldenkrais, , IEP, Nijmegen, 1989 5 Minke Weggemans: Broederziel alleen? Uitgeverij Kok, Kampen, 2005, ISBN 9043511692

11

Jankees de Ridder, Bianca Ouwerkerk

Helen door spelen met NLP Een huisarts uit Nunspeet en een huisarts uit Amsterdam volgden dezelfde Practitioner-opleiding bij Meeander, vervolgden hun eigen weg, deden ieder een Mastercursus en oefenden en speelden met NLP-technieken in hun praktijk. Dat zijn wij. We wisselden onze ervaringen uit. Dit gaf ons zoveel plezier en verrijking, dat we deze ervaringen nu met meer mensen willen delen.

Allereerst leerden we rapport maken en ontdekten meteen hoeveel sneller en effectiever het consult daarmee verliep. Submodaliteiten, representatiesystemen, ankers, patronen, metaprogramma’s, herkaderen, goedgeformuleerde doelen werden geleidelijk bewust toegepast tot we merkten dat we sommige dingen al vanzelf gingen gebruiken…

Ruim een kwart van de klachten die bij een huisarts worden gepresenteerd zijn medisch niet goed te verklaren. Als deze klachten vervolgens langer aanhouden kunnen ze aanleiding zijn tot hoofdbrekens bij de arts, tot een onnodige grote medische consumptie bij de patiënt en tot wetenschappelijke onderzoeken en congressen. NLP kunnen we bij patiënten met dergelijke psychosomatische klachten goed gebruiken om een vertaalslag te maken naar de onderliggende problemen. In korte schetsen stellen we een aantal van onze patiënten aan de lezer voor. Het zijn mensen met psychische en psychosomatische klachten, die we als huisarts al jaren kennen. Soms zien we ze op het afspraakspreekuur of tijdens een visite. Voor een langere interventie kunnen we een aparte afspraak maken.

Ze spreekt slecht Nederlands en we schakelen vaak een telefonische tolk in; problemen met haar man en kinderen komen dan ook ter sprake. Deze keer hebben we een afspraak voor een driegesprek samen met een Turkse voorlichtster. Ik leg haar voor dat ze zovaak en zoveel klachten heeft die ik niet kan verklaren. Ze zegt dat ze zich in Turkije altijd veel beter voelt. In rapport laat ik haar associëren als sterke Turkse vrouw in Turkije en gebruik de Turkse sieraden die ze draagt – ring en oorbellen - als anker. De Turkse voorlichtster zegt naderhand dat zij zich zo lekker sterk voelt en Mw. T. heb ik wekenlang daarna niet meer gezien.

Ruim een kwart van de klachten die bij een huisarts worden gepresenteerd zijn medisch niet goed te verklaren

De zon als hulpbron Bijna iedere week komt Mw. T. op het spreekuur met een groot scala aan klachten, die soms medisch verklaarbaar zijn, maar meestal niet.

12

Mw. B. is 80 jaar oud. De laatste tien jaar lijdt zij aan hevige pijnen na gordelroos rond het linkeroog, waarvoor zij “alles” heeft geprobeerd. Haar man vertelt mij een keer dat zij op Gran Canaria, waar ze iedere winter naar toegaan, altijd veel minder pijn heeft. Bij een volgend bezoek in de spreekkamer, nodig ik haar uit te associëren met Spanje. In een andere stoel gaat ze meteen op het balkon de ontbijttafel dekken en realiseert zich dan wat het verschil is met Nederland. Hier drukt

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

een groot geheim op haar, dat ze niet aan haar man durft te vertellen. Ze kan dit geheim later met haar man bespreken en tot een oplossing brengen. Daarna heeft ze maandenlang minder last van de pijn.

Van binnen naar buiten Mw. E is altijd een vrolijke vitale vrouw geweest en ze is dol op volksdansen. Ze is nu 78 jaar en voelt zich niet lekker. Ze klaagt met name dat ze zo onzeker is met lopen, binnen heeft ze daar geen last van. We gaan samen een stukje buiten lopen, zij aan mijn arm. Als ik haar met behulp van submodaliteiten laat associëren met het lopen binnen, kan ze dit meenemen naar buiten en daar ervaren hoe ze buiten stevig “los” loopt. Binnen praten we daarna verder over haar zorgen rond de ziekte van haar vriend. Mw. G is van middelbare leeftijd, zij tobt al jaren met lage rugklachten. Voor deze klacht is zij al bij een fysiotherapeut geweest. Een neuroloog onderzocht haar en vond niets ernstigs. De pijn blijft en ze heeft veel hinder. Hoe moet ze nu verder? Ik vraag haar uit over de pijn. Of ze kan aanwijzen hoe groot deze is. Wat voor vorm hij heeft,

welke zwaarte, temperatuur, textuur, beweging, kleur etc. Ze vertelt uitgebreid. Vervolgens vraag ik haar: ‘stel dat uw rugpijn zou kunnen praten, wat zou hij dan willen zeggen?’ Ze is even stil, barst dan in tranen uit en geeft antwoord: ‘Laat me toch eens met rust’. Hierna vertelt ze over haar moeite om grenzen aan te geven in het contact met familie en vrienden.

Overtuigd aan het stuur Hr. A komt overstuur op het spreekuur, hij heeft al 3 nachten amper geslapen. Hij is ‘totaal over de rooie’ geraakt nadat een zwager plots een hartinfarct heeft gekregen. Hij is 34 jaar. Zijn moeder overleed toen hij nog jong was, hier heeft hij nog steeds moeite mee; dit besef helpt hem ‘geen zier’ deze week. We destilleren een overtuiging dat ‘confrontatie met ziekte en dood hem volkomen uit balans brengt’, deze belemmerende overtuiging kunnen we in een tweede consult herkaderen. Hij ontdekt hierbij de positieve waarde van deze overtuiging, dat hij een betrokken en sociaal mens is met veel dierbare kontakten. De bijbehorende ‘internal state’ neemt hij mee naar de overtuiging en de paniek blijft weg. Een aantal weken later vertelt hij dat vrij plotseling zijn vader is overleden. Tot zijn eigen en ieders verbazing heeft hij in alle rust zijn vader begeleid en afscheid kunnen nemen. Mw. F is 38 jaar en moeder van twee kinderen. Zij vertelt over haar straatvrees, waarvoor ze diverse therapieën achter de rug heeft. Ze durft nu auto te rijden, maar nog niet voorbij de gemeentegrenzen, dan slaat de paniek toe. Ze voelt zich hierdoor sociaal beperkt. Gretig gaat ze op mijn aanbod in om ‘eens NLP te proberen’. We doen ‘Change History’ in een lang volgend consult. Teruglopend op de tijdlijn komt ze in haar lagere schoolklas terecht, waar de juf een vraag stelt en zij ontzettend bang is om de beurt te krijgen en daarmee alle aandacht op haar gericht. Als volwassen en wijze vrouw kan zij

M o d e l l e r e n

13

het lagere schoolkind geven wat het nodig heeft om zich te kunnen ontspannen. Anderhalf jaar later gaat en staat ze waar ze wil.

De geschiedenis veranderd Mw. W is 50 jaar en twijfelt er ernstig aan of ze op vakantie kan gaan. Ze kan haar dementerende vader, die ook lichamelijk achteruit gaat, niet achterlaten . De vader woont in een verpleeghuis en ze is bang dat hij haar plots zal ontvallen. Ze is hier erg onrustig en emotioneel onder. We doen een Change History op de tijdlijn. Ze is zeer verbaasd om in haar ‘ angstige state ’ bij een herinnering te komen waar ze als lagere schoolkind een ambulance hoort en in paniek naar huis vlucht omdat ze denkt dat de ambulance haar vader komt halen. Na de sessie voelt ze zich rustig en kan het levenslot dat haar vader haar plotseling kan ontvallen aanvaarden. Ze gaat met een gerust hart op vakantie.

Via ‘werken met delen’ naar doel Een Turkse schilderes van 35 jaar leerde ik jaren geleden kennen toen ze in een zelfmoordpoging zojuist een grote hoeveelheid pillen had ingenomen. Nu zit ze opnieuw in een depressie en heeft al maanden rugklachten waarvoor pijnstillers en fysiotherapie maar weinig baten. Als ik haar in rapport zeg: “als je je rug zou kunnen laten praten?” antwoordt ze met een diepe zucht “Nou die zou heel veel verhalen kunnen vertellen”. In een vervolgconsult met haar, stel ik me voor om delenwerk met haar te gaan doen. De

14

rugklachten blijken na twee weken al minder op de voorgrond te staan. We gaan verder met het formuleren van NLP-doelen Ze blijkt vooral behoefte te hebben aan een atelierruimte en het lukt haar om haar doel realistischer en concreter te maken.

Stap in de toekomst Een huisarts heeft veel kansen om NLP toe te passen. Er zijn veel mogelijkheden tot contact met de patiënt op een kort of lang spreekuurbezoek en tijdens een visite of een telefoongesprek. Steeds meer artsen ervaren de rijkdom van het gebruik van NLP. Deel uw rijkdom met ons, zodat wij nog meer inspiratie krijgen! Meer hierover lezen kan in de boeken van de Schotse huisarts Lewis Walker: “Consulting with NLP” en “Changing with NLP” en in het boek van de Franse psychiater Servan Scheiber “Het Brein als Medicijn”.

Voor meer info: http://home.tiscali.nl/nlpkees Contact auteurs: [email protected] [email protected]

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Derk Hueting en Timo van Tilburg

Het vergeten spoor naar een Volhoudbare Samenleving We worstelen met het vormgeven van een duurzame samenleving. Vaak horen we uitspraken als: “Er zijn zoveel definities, het begrip wordt misbruikt, het is te vaag, we krijgen er maar geen grip op. We kunnen niets doen, mensen zijn niet te veranderen, het kan alleen op mondiaal niveau”. We doen wel van alles, maar gaat het snel genoeg? In dit artikel gaan we op zoek naar aanknopingspunten om de weg naar een, zoals de Zuid-Afrikanen het noemen, “volhoudbare” samenleving verder vorm te geven.

Het verhaal vertrekt vanuit de overtuiging dat wij als mensheid niet meer ‘binnen ons budget’ leven en in een snel tempo de opgeslagen energievoorraden (het oude zonlicht zoals Thom Hartmann dat in zijn boek ‘De laatste uren van het oude zonlicht’ noemt) en grondstoffen van onze planeet opsouperen. De overtuiging groeit dat wanneer we zo doorgaan de wal het schip een keer keert, met verstrekkende gevolgen. Nu zijn er vele manieren om hierop te reageren. Je kunt zeggen dat de mens ook maar een voorbijganger is in de totale geschiedenis van Moeder Aarde en net als bij andere soorten zijn tijd een keer gekomen is. Een andere gedachte is dat de mens eerdere rampspoed ook heeft overleefd en het deze keer ook wel goed zal komen op basis van onze creativiteit en aanpassingsvermogen; de ‘iets zal ons wel redden’ filosofie. In deze gedachte past bijvoorbeeld de overtuiging dat de techniek ons wel zal redden. Als de olie opraakt, gaan we vanzelf versneld andere energiebronnen ontwikkelen en op deze manier zullen we overleven. Of, benaderd vanuit de markteconomie: schaarse grondstoffen worden vanzelf duurder en als ze te duur worden, gaan we vanzelf minder gebruiken of zoeken we alternatieven.

Technologie en economie voldoende? Technologie en economie zullen zeker kunnen bijdragen aan het realiseren van een volhoudbare samenleving, en we moeten hier ook vol op inzetten. Daarvoor moeten we wel ons econo-

M o d e l l e r e n

misch systeem zodanig vernieuwen dat alle kosten, dus ook alle milieubelasting en schade die aan de Aarde wordt aangericht, in de prijs wordt meegenomen. Door onze economieën zo in te richten dat we werkelijk ‘volhoudbaar’ gedrag gaan uitlokken en ‘onhoudbaar’ gedrag ontmoedigen. Veel beleidsmaatregelen liggen al ‘op de plank’: vergaande vergroening van het belastingstelsel, rekeningrijden, belasting op kerosine, het veilig stellen van open ruimte en natuur. De vraag is alleen of we het hiermee redden. ‘Too little, too late’ is een vaak gehoorde (nood)kreet. Er worden wel goede stappen gezet, maar het tempo is veel te laag. Wat houdt ons tegen om de snelheid flink op te voeren?

Hoe dan? De veranderingen die nodig zijn om tot een volhoudbare samenleving te komen, grijpen diep in op onze samenleving. Het is niet alleen een technische en/of economische ingreep, maar een veel fundamenteler verandering van ons gedrag, onze cultuur en onze motieven waarom we de dingen doen zoals we ze doen. Met vallen en opstaan zullen we dat moeten leren. En juist daarin zitten belangrijke aanknopingspunten.

Niveaus van leren Om naar een volhoudbare samenleving te komen is het interessant om te kijken hoe we leren. Dilts en Bateson hebben hiervoor een

15

model ontwikkeld (figuur 1). Het bestaat uit 6 niveaus en de gedachte erachter is dat een verandering op een niveau effect heeft op alle onderliggende niveaus. Ofwel: hoe hoger in het model wordt aangesloten tijdens een veranderingsproces, des te fundamenteler de verandering zal plaatsvinden.

houdend met de aspecten ‘hier en daar’ en ‘nu en straks’ (of overal en altijd, individueel en collectief). Voor dit artikel gebruiken we dit model als basis. Als we de Triple P benadering en het model van Dilts en Bateson met elkaar verbinden krijgen we een piramide zoals in figuur 2 afgebeeld. In het grondvlak de 3 P’s en de leer- en veranderingsniveaus daar loodrecht op. Onder in de piramide zit het omgevingsniveau en bovenin het missieniveau. Wat opvalt is dat hoe hoger je komt in de piramide, des te dichter de drie P’s elkaar naderen totdat ze in de top samensmelten in één punt. In dit punt is alles met alles verbonden, het is het punt van eenheidsbewustzijn. Het is het punt waarin simpel gezegd niets meer ten koste gaat van andere mensen (waar ook ter wereld) en onze planeet, nu niet en later niet. En is dat niet de kern van een volhoudbare samenleving?

Figuur 1: model van Dilts en Bateson

Missie is het hoogste niveau in het model, omgeving het laagste. Kernvragen die op deze niveaus kunnen worden gesteld zijn: • Missie (of zingeving, spiritualiteit) “Van waaruit handel ik, waar ben ik op uit?” • Identiteit “Wie (wat) ben ik?” • Waarden (of overtuigingen, normen) “Waarom doe ik iets, waar geloof ik in?” • Vermogens (of vaardigheden, capaciteiten, competenties) “Hoe doe ik de dingen, wat kan ik?” • Gedrag “Wat doe ik?” • Omgeving (of context) “Waar ben ik?”

De duurzaamheidpiramide Hoe kunnen we bovenstaand model nu gebruiken om naar een volhoudbare samenleving te komen? De discussie over duurzaamheid wordt vaak gevoerd aan de hand van de triple P benadering: het in balans brengen van de drie kapitalen profit, people en planet, rekening

16

Figuur 2, De duurzaamheidpiramide * Feitelijk is het een tetraëder, maar in de wiskunde wordt dit ook vaak een piramide met een driehoekig grondvlak genoemd.

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Het niveau waar de grootste kansen liggen, is wellicht dat van de waarden en overtuigingen We denken vaak wel dat we duurzaamheid in onze missies hebben opgenomen, maar hoe zit het dan met onze waarden en overtuigingen die daaronder liggen? Ter illustratie: ik denk dat ik duurzaamheid als belangrijke waarde in mijn missie heb geïntegreerd, maar toch denk ik steeds weer aan dat grotere huis en die grotere auto, en als ik niet oppas ga ik die nog aanschaffen ook. Blijkbaar zit er op waardenniveau ook iets dat mij steeds weer zegt dat ik pas meetel of gelukkig wordt als ik dat grotere huis of die grotere auto koop. Pas als ik de waarde of overtuiging opspoor die daar achter zit en die weet te veranderen, zal ik duurzaamheid echt in mijn missie kunnen integreren en de daarbij horende vermogens en gedrag veel makkelijker gaan ontwikkelen. Het model is van toepassing op individuen, maar geldt naar onze overtuiging ook voor groepen, organisaties en samenlevingen. Zij biedt nieuwe inzichten en aanknopingspunten voor de overgang naar een volhoudbare samenleving. Volgens ons zitten er op het niveau van de waarden en overtuigingen in onze samenleving obstakels die ons afhouden van een werkelijke sprong naar duurzaamheid, zoals: • Economische groei is noodzakelijk voor het welzijn van de mens, de samenleving • Op individueel niveau bereik je niets, laten de politici (en dan met name de wereldleiders) en de bedrijven het maar doen • Als we duurzaam gaan leven kunnen we geen ‘leuke’ dingen meer doen • Als we als bedrijf niet elke dag winstmaximalisatie nastreven komt onze continuïteit in gevaar Wij hebben onvoldoende oog voor de schade die we aanrichten met onze drang naar welvaartsverhoging. Het zal ook niet makkelijk zijn dat in onze gezamenlijke missie echt (in de zin van dat we het menen en er naar handelen) een plaats te geven. Door de feiten op een rijtje te zetten, door de macht van de NGO’s (niet-gourvernementele organisaties) te gebruiken, door dialoog en discussie moeten we hiervoor blijven vechten. Ook moeten concrete structuurveranderingen doorgevoerd worden, bijvoorbeeld door waarde (in economische zin) toe te kennen aan

M o d e l l e r e n

schone lucht, stilte en natuur en toegebrachte schade te belasten. Pas dan zullen de spaarlamp, biologisch voedsel en eerlijke koffie echt een vlucht nemen. Tegelijkertijd moeten we proberen de belemmerende overtuigingen zelf aan te pakken, bijvoorbeeld door te laten zien hoe de samenleving er uit kan zien als we duurzaamheid werkelijk als essentiële waarde omarmen. Dat verhaal moet veel beter uitgedragen worden. Kortom: voor het zetten van stappen richting een volhoudbare samenleving is het nodig om veranderingen uiteindelijk op een zo hoog mogelijk niveau in de piramide te bereiken. Als bedrijven of overheden missies formuleren die bijdragen aan de volhoudbare samenleving zullen zij steeds moeten nagaan of alle lagen daaronder, en met name het waardenniveau, bijdragen aan het realiseren van deze missie. Onze indruk is dat het accent nog teveel op gedrags- en omgevingsniveau ligt. En als we daar blijven hangen verwordt de ‘missie’ tot ‘vensterkledij’. We roepen de lezers van dit artikel op te reageren. Wat doet dit artikel je, heb je voorbeelden waaruit blijkt dat een missie wordt gerealiseerd als alle lagen samenhangend zijn ingevuld. Of voorbeelden van inconsistenties tussen de lagen?

Derk Hueting en Timo van Tilburg zijn werkzaam bij onderzoeks- en adviesbureau CE in Delft. Zij houden zich bezig met duurzame ontwikkeling en adviseren en begeleiden overheden en bedrijfsleven bij het transformeren richting duurzaamheid. Naast onderzoek en advies verzorgt CE lezingen, workshops en trainingen over dit onderwerp. Het hier gepresenteerde model vormt hier een onderdeel van. Contact auteurs: [email protected] [email protected] CE in Delft: 015-2150150

17

Peter Dalmeijer

NLP voegt hart en ziel toe aan ondernemen Het ligt niet meteen voor de hand om NLP te koppelen aan ondernemen. Ondernemers zijn zakenmensen die hard en veel werken, zijn niet met levensvragen of hun eigen ontwikkeling bezig. Ondernemen is ingewikkeld, het gaat over cijfers en risico’s en is keihard. Hoeveel aannames en overtuigingen kunnen we nog meer hebben over ondernemen en welke stigma’s kunnen we nog meer op ondernemers plakken? Dit artikel gaat over ondernemen als een manier om onszelf te herscheppen en de ‘neuro-logische’ ordening waarmee NLP ondernemerschap benaderd en verrijkt.

Ontdekking van het Geheim Ik heb de koppeling NLP en ondernemerschap in 2004 gemaakt toen ik gevraagd werd door een organisatie om een training “Ondernemerschap” te ontwikkelen voor managers in de gezondheidszorg. Vanaf dat moment is er een wereld voor me open gegaan die me sindsdien niet meer losgelaten heeft. Het modelleren van 3 succesvolle ondernemers, het bestuderen van theorieën over succesvol ondernemen en de reflectie op mijn eigen ervaringen als ondernemer (als eigenaar van een bedrijf in NLP opleidingen en maatwerktrainingen) heeft me aangezet om een eigen programma ‘Ondernemen met Hart en Ziel’, dat uit 4 fasen bestaat, te ontwikkelen.

hart en ziel. De onderneming is het resultaat van een mens die uiting geeft aan zijn missie. Als wij onszelf in staat stellen om uiting te geven aan onze missie dan gloeit onze lamp. Dan zijn we dus congruent aan datgene wat er in ons leeft en komen de acties die we nemen voort uit liefde. De eerste fase van ondernemerschap is de ‘creatieve fase’ oftewel ‘ideefase’. Ondernemen is dus allereerst de interne boodschap (missie) extern maken. Missie is als hoogste neurologisch niveau een uiting van liefde. We noemen het ‘ondernemen’ maar het is dus eigenlijk ‘bovengeven’, want het ‘nemen’ uit ondernemen is eigenlijk ‘geven’, want liefde geven en ontvangen we, maar nemen we niet. Pas als we boven-geven dan kunnen we ondernemen. We moeten dus eerst geven om vervolgens te mogen nemen, of nog beter, ontvangen. Een onderneming om te nemen, dus om te cashen, zal ophouden met bestaan. Of de ondernemer stopt er zelf mee of wordt door zijn faillissement gedwongen te stoppen en zich te bezinnen. Kamers van Koophandel helpen beginnende ondernemers met hun ondernemersplannen waarbij starters op vermogensniveau (wat kan ik goed, welke diploma’s heb ik?), op gedragsni-

We noemen het ‘ondernemen’ maar het is eigenlijk ‘bovengeven’

1. CREATIEVE FASE NLP is een holistisch model, een totaalbenadering die bestaat uit een attitude, een systeem en concrete handelingen. NLP beschrijft de wereld zonder interpretaties en absolute waarheden. Alles dat werkt is met NLP te verklaren, dus is NLP. Alles dat niet werkt is met behulp van NLP aan te duiden waarom het niet werkt en is dus daarmee geen NLP. Ondernemen moet dan dus ook een totaalmodel zijn met een attitude, systeem en concrete handelingen. En dat is ook zo. Duurzaam succesvolle ondernemers hebben een overeenkomstige attitude; ze ondernemen uit

18

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

veau (wat wil ik gaan doen?) en omgevingsniveau (waar, met wie, wanneer, welke wetgeving etc?) formulieren invullen en soms hobbels dienen te nemen. Deze niveaus zijn zeer belangrijk. Als ik geen antwoord kan geven op deze vragen dan is mijn onderneming niet levensvatbaar. Hoe komt het dan dat er toch vele starters na korte tijd stoppen? In de meeste gevallen is er geen aandacht besteed aan de achterliggende niveaus. Is deze onderneming een uiting van mijn missie? Welke waarden worden voor mij met deze onderneming vervuld? Waar geloof ik in, vanuit welke overtuigingen ga ik ondernemen?

2. CONCEPTFASE Als missie en passie er zijn dan is het zaak om een plan te maken. Ik heb het dan niet over een klassiek vragenformulier maar een concept. De ondernemer vertaalt zijn missie in een concept. Het concept is een mentale en abstracte weergave van het ‘gevoel’ dat er is. Het gevoel alleen is onvoldoende om de onderneming naar buiten toe te communiceren. Een concept geeft richting aan de onderneming. De meest belangrijke reden van het maken van een concept is wat Robert Dilts beschrijft over de Disney-strategie. Als het dromen stopte ging Walt in zijn storyboardkamer zitten, haalde zijn droom uit zijn lijf en zette het buiten zichzelf neer. Als we dromen kunnen uitleggen als het downloaden van de missie dan is het storyboard van Disney het uitprinten van de droom die we hebben gedownload, dus de conceptfase van de onderneming. Veel gevoelsmensen kunnen heerlijk dromen en worden na het ontwaken weer geconfronteerd met de harde werkelijkheid van de dagelijkse wereld. Was het leven maar zo mooi als in mijn droom. Dat heeft Disney vast ook gedacht, alleen hij ging die droomwereld herscheppen. Het is maar één stap meer maar het effect is een wereld van verschil. Veel mensen weten wel wat ze willen maar niet hoe ze er moeten komen. NLP laat ons altijd zien hoe we er kunnen komen. Diverse modellen en theorieën helpen ons bij het maken van concepten. Het mooie aan deze modellen is dat ze door NLP naar de essentie kunnen worden teruggebracht en in alle eenvoud overdraagbaar zijn. Kreten als Unique Selling Point, Service Profit Chain en Lateral Thinking komen door NLP tot leven in de ondernemer omdat ze in essentie simpele stappen bevatten. Als er een concept is dan praat de

M o d e l l e r e n

ondernemer niet meer over zijn droom maar over zijn tot leven gewekte droom.

3. ONTWIKKELFASE Wat op papier staat is werkelijkheid. Het hoeft alleen nog maar gerealiseerd te worden. Succesvolle ondernemers maken een prototype, een eerste versie van het fysieke product. Ook daarvoor zijn hulpbronnen die ons aan de hand nemen. Het concept wordt vertaald in een strategie en middels T.O.T.E. (test – operate – test – exit) telkens weer aan de droom getoetst. De eerste T is het concept/de droom(die staat vast), vervolgens ga ik strategisch handelen, de O van operate en dan vergelijk ik mijn eerste T met mijn huidige resultaat, de tweede T. Dat proces blijf ik herhalen (O-T..O-T..O-T) totdat ik het gewenste resultaat heb. Een prototype heeft iets opmerkelijks, het geeft nog een veilig gevoel omdat het in feite een oefenproduct is. Tegelijkertijd staat er aan het einde van de TOTE-fase een fysiek product. Het kan zijn dat mensen hun eigen successtrategie modelleren of een succesmodel van een ander hanteren.

4. REALISATIEFASE We moeten in staat zijn om in een beperkte tijd van 1 minuut de essentie te communiceren van ons product, dat noemen we een elevatorspeech. In deze laatste fase wordt het product in de markt gezet. Het spel van de actoren en factoren rondom ondernemen zoals markt, klant, product, ondernemer en onderneming is er een van waarnemingsposities. Dat is de essentie van marketing. Ook marketing kent een strategie, een vorm waarin een boodschap verpakt wordt en afgeleverd wordt op een bepaald adres. Ondernemen verloopt langs deze 4 fasen: de Weg van een Droom, die als Product, in de Markt wordt gezet … De rest is communicatie; …de rest is NLP!

Peter Dalmeijer is internationaal gecertificeerd NLP trainer en partner in NLP instituut LINN. Tevens ontwikkelaar en trainer van maatwerkprogramma’s; coachend leiderschap, teamontwikkeling, spiegel je relatie en ondernemen met hart en ziel. Contact auteur: [email protected]

19

Remko Sterken en Jan C. Visser

NLP, sport en sportwereld: een inkopper? Kortgeleden zagen we op de nieuwswebsite www.nu.nl een bericht van het ANP dat NLP-ers als muziek in de oren klinkt. De neuropsycholoog Matser ontrafelt in zijn boek dat binnenkort verschijnt de unieke talenten van Marco van Basten waarmee hij als voetballer/coach zo succesvol is. Matser heeft uitgebreid bestudeerd welk verschil nu echt verschil maakt en met zijn ontrafeling lijkt hij de receptuur voor modeling van Van Bastens’s talenten aan te bieden. Lijkt: omdat Matser die talenten meteen “onnavolgbaar” noemt. Voor ons (NLP-trainers /sportfanaten) lijkt deze conclusie een beetje op een gemist schot.. Echter: met kennis en ervaring op gebied van modelleren in onze sporttas is dit ANP bericht (zie kader) over de unieke talenten van een unieke voetballer te mooi om niet te vermelden in deze Modelleer-editie van INzicht.

'Van Basten intellectueel hoogbegaafd' De voetballiefhebber kan zich het doelpunt dat van Basten op de finale van het EK maakte in 1988 vast nog wel herinneren: een prachtig voorbeeld van een ‘moment of excellence’, een moment van uitmuntendheid! De kenschets van Matser over Marco van Basten als voetballer kan een perfecte basis voor een te modelleren vaardigheid zijn. Als betekenisgeving van zijn expertise wordt de term ‘motorisch intellectueel hoogbegaafd’ gebruikt in het artikel. Vanuit NLP-oogpunt zijn de volgende vragen interessant: “Hoe doet Marco van Basten datgene wat hij doet?” “Wat is de achterliggende structuur van die ‘motorische intelligentie’, zoals Matser dat noemt?”

Projectgroep NLP & Sport Sporters die bekend zijn met NLP zeggen dat de sportwereld om deze insteek op de structuur van excellentie zit te springen, naast alle andere voordelen die NLP aan de (top-)sporter biedt. Individuele sporters en sportverenigingen maken

20

nog niet veel gebruik van NLP. Onbekendheid met de technieken en de toepassing zijn hier debet aan. Alle reden voor de NVNLP om die leemte te vullen onder aanvoering van de Projectgroep NLP & Sport. Na afloop van de Najaarsbijeenkomst is het officiële startschot voor dit sportieve NLP-netwerk gegeven.

NLP promoten De projectgroep NLP & Sport heeft als doel om de toepassing van NLP in de sportwereld te promoten. Naast het bestuderen en overdragen van bestaande NLP technieken in de (top) sport is modelleren één van de aandachtspunten. Hoe doet een (top)sporter datgene wat hij doet? Wat maakt de ene sporter succesvol en de andere sporter niet? En hoe maken we de vermogens van succesvolle sporters (en trainers!) aan anderen overdraagbaar? Naast het bestuderen, toepassen en overdraagbaar maken van deze vaardigheden willen we ook een stap zetten naar de hogere Logische Niveau’s. Welke waarden zijn voor jou belangrijk in de context van sport (of gezondheid)? Wat stuurt je in het sporten? Wat zijn je overtuigingen? Wie ben je als sporter? En mogelijk zelfs de stap: hoe sluit dit aan bij je missie?

NLP ontwikkelen Door trainingen op maat te ontwikkelen (en te geven) willen we NLP in zoveel mogelijk takken van sport op de kaart te zetten. Hiervoor zijn we op zoek naar sportende NLP-ers om “Sport-NLP” te ontwikkelen en tegelijkertijd een netwerk van NLP-Sporttrainers op te zetten. Ben je zelf (fanatiek) sporter? Coach/train je sporters of ben je gewoon geïnteresseerd, neem dan contact op met ons! Wij vertellen je er graag meer over! Deel je onze passie voor het speelveld “NLP & Sport”? Meld je aan: de bal is zo te zeggen rond…

Publicaties NLP & Sport Met deze introductie hebben we ook het startschot gegeven voor NLP & Sportartikelen in

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

INzicht. In de volgende editie zullen we een aantal NLP-technieken, die toepasbaar zijn in de sport, verder uitlichten. Je tips voor boeken, artikelen, nieuwe leden voor ons Netwerk, NLP-technieken die sporters kunnen ondersteunen en je eigen toepassing van NLP in je training en bij wedstrijden etc., zullen we graag in INzicht en / of op de Sportpagina’s van de NVNLP-website opnemen. (Eind december is de Sportsectie van onze site in de lucht).

'Van Basten intellectueel hoogbegaafd' GELDROP - Marco van Basten is motorisch intellectueel hoogbegaafd. Dat schrijft neuropsycholoog Erik Matser in zijn binnenkort te verschijnen boek Personage, dat handelt over mensen die schoonheid kunnen brengen. Als geen ander is de bondscoach van het Nederlands voetbalelftal op zijn vakgebied in staat snel problemen op te lossen. Matser: "Wij nemen die acties dan waar als onnavolgbaar. Hierdoor is Van Basten een bijzonder mens. De aangewezen man om wereldkampioen mee te worden." Volgens Matser is intelligentie het probleemoplossend vermogen. "Je kunt het tonen bij schoolse vaardigheden, in de muziek maar ook in de sport. Dat noemen we motorische intelligentie. Van Basten toonde deze mentale vaardigheid gedurende zijn actieve voetbalcarrière." Doeltreffend "Zijn acties waren vernuftig, leken eenvoudig, maar waren zeer doeltreffend met altijd bijna een optimaal resultaat. Dat komt omdat hij in staat is informatie snel en op zijn eigen onnavolgbare manier te verwerken. Ik ben er daarom ook van overtuigd dat de successen die hij nu als coach boekt, geen toevalstreffer zijn." Geen toeval In een vorig jaar uitgezonden televisiedocumentaire zei de bondscoach dat zijn fabuleuze treffer tegen de Sovjet-Unie (finale EK 1988) geen toeval was. Hij schoot getimed en gericht op het doel. Bij nadere analyse ging de bal met een curve ongeveer tien centimeter boven de handen van de beste doelman van het toernooi (Dasajev) en vijf centimeter onder de lat. Een historisch spelmoment. Van Basten had bij de voorzet van Mühren het inzicht dat het kon. Volgens Matser, bekend van baanbrekende publicaties over hersenletsel in boksen en voetbal (koppen), past Van Basten zich in een razendsnel tempo aan bij veranderende situaties. "In elke competitie ter wereld bleef hij moeiteloos overeind. Hij is iets bijzonders.

M o d e l l e r e n

Remko Sterken is fanatatiek sporter en NLP Trainer, Jan C. Visser is Topsporttrainer bij de Nederlandse Boksbond (NBB) en NLP Trainer i.o. Remko en Jan zijn beiden de vliegende kieps van de NVNLP-projectgroep NLP & Sport. Contact auteurs: [email protected] [email protected]

Marco van Basten

Cruijff en Bergkamp zijn van vergelijkbaar niveau en zullen hem onmiddellijk begrijpen. Wij zullen moeten accepteren dat hij de juiste keuzes maakt, ook als we het niet direct kunnen volgen. Als Van Basten zegt dat een speler voor een bepaalde positie geschikter is dan een ander, moet men dat toch aannemen." Zonder ego's Van Basten denkt als een topmanager, zegt Matser. "Hij heeft een groep samengesteld zonder ego's. Een wereldmove. Hij kan daardoor snel van spelconcept wisselen wanneer dat een vereiste is om de wedstrijd te winnen. De keuze maakt hij en dat houdt hij ook vol. Was hij bondscoach van Duitsland geweest dan zou daar een ander elftal staan dan nu het geval is. Hij gaat ook maar met één doel naar Duitsland en dat is om wereldkampioen te worden. Met niets minder neemt hij genoegen." Aan topvoetbal gaat een extreme selectie vooraf. Matser: "Van Basten is komen bovendrijven uit miljoenen. Niet door zijn spieren, maar door de kwaliteit van zijn denksysteem. Vroeger in de voormalige DDR werd bij kinderen al het probleemoplossend vermogen getest, om te kijken voor welke sport ze geschikt waren. Het moeilijke turnen of toch maar wielrennen. Van Basten is eveneens een killer. In de heksenketel van Buenos Aires (WK-finale 1978) zou hij die bal er een minuut voor tijd gewoon hebben ingeschoten. Daar is hij op geprogrammeerd." © ANP – 21 november 2005

21

thema: modelleren

Rudy Vandamme

Advanced Modeling Verslag van de NVNLP Najaarsbijeenkomst 2005 Op 26 november werd de traditionele najaarsbijeenkomst van de NVNLP gehouden. Het thema van deze dag: Advanced Modeling. Uitgenodigd werd Jan Ardui, internationaal NLP-trainer. Hij heeft met succes het modelleren toegepast in bedrijven. Hij gaf het voorbeeld van Hewlett Packerd. In dat bedrijf werden vijftig young potentials in contact gebracht met een topmanager. Na een inleiding rond modelleren gingen deze young potentials aan de slag om de topmanager te interviewen. We mochten de positieve resultaten beluisteren van deze vorm van leren. Daarnaast heeft Jan Ardui uitgelegd welke drie vormen van modelleren hij onderscheidt: • Modelleren van expertise • Modelleren van een probleemruimte • Modelleren van systemen Elke vorm heeft een eigen vorm van aanpak en zou binnen de NLP wereld verder ontwikkeld kunnen worden. In de namiddag werd de totale groep in drie subgroepen verdeeld en gingen we aan de slag met een bepaalde vorm van modelleren.

Het modelleren van experts Het modelleren van experts is de meeste gebruikelijke vorm in NLP middens. De doelstelling is om de competentie van een expert in kaart te brengen, zodat je dezelfde resultaten kunt bereiken. Modelleren is hier het proces van observeren, exploreren en in kaart brengen van gedragingen, mentale strategieën en overtuigingen die een expert in staat stelt een bepaald resultaat te bereiken. Rond deze vorm van modelleren is al veel uitgewerkt, maar toch is er nog een aantal

22

vraagstukken. Een aantal vragen zijn de volgende: hoe kun je lichamelijke patronen in kaart brengen? Wat is de verhouding tussen analytisch modelleren en intuïtief modelleren? Hoe kun je het gemodelleerde eigen maken? Wat is het verband tussen de positieve resultaten van een competentie en de schaduwzijden van deze competentie? De subgroep die met deze vorm van modelleren aan de slag ging, nam de volgende vraag als uitgangspunt: hoe weet je dat iets van jou is? Er werd een voorbeeld gemodelleerd vanuit verschillende domeinen: hoe weet je dat een object van jou is? Hoe weet je dat een overtuiging van jou is, enz.? De verslaggever van deze workshop gaf het amusante voorbeeld: hoe weet je dat je neus van jou is? Tja, hoe weet je dat eigenlijk? Het lijkt op het eerste gezicht mysterie, maar na wat gemodelleer kom je tot enkele interessante factoren: je neus is jouw neus als je een submodaliteit hebt waarin de neus verbonden is met iets groters dat ook al van jou is, in dit geval: je gezicht.

Jan Ardui

Een andere factor is dat je het onderscheid kent tussen jezelf en de andere. Een diepere reflectie brengt je allicht bij het immuniteitsysteem van een mens waarbij we op lichamelijk niveau weten wat eigen en wat vreemd is. Het beantwoorden van de ‘eigendomsvraag’ is voor het modelleren zelf ook interessant. Als we meer inzicht hebben in de mechanismen van eigenheid dan kan het modelleren een plaats krijgen in veranderingswerk. Nu is het vaak zo dat een expertise wel gemodelleerd is, maar dan komt er toch nog een fase waarin je het geleerde wil eigen maken. Veel modelleringprojecten vallen stil omdat we toch nog niet de truc kennen om iets eigen te maken.

De probleemruimte is mooi De tweede vorm van modelleren is het modelleren van een probleemruimte. Tot de probleemruimte behoren het symptomen, de oorzaken ervan, het doel en het effect van het doel. Modelleren neemt in dit geval uitdrukkelijk het uitgangspunt

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

dat het construeren en in stand houden van een huidige toestand berust op een ingenieus bouwwerk. Er is heel wat voor nodig om een probleem of een ongewenst iets in stand te houden. De modelleerder vraagt zich af: ‘hoe doet iemand het om dit in stand te houden?’ Je zou kunnen stellen dat een probleem creëren en in stand houden berust op het patroon dat het geheel van de probleemruimte kenmerkt. De probleemruimte wordt beheerd door een soort code. Een tweede uitgangspunt is dat zolang je de code niet gekraakt hebt, de probleemruimte je aandacht blijft trekken. Het gaat er over dat de mens een drang heeft om zijn zaak te begrijpen. Vandaar de stelling van Jan Ardui: modelleren

helpt je om trager te werken en eerst contact te maken met wat er is. In plaats van snel naar interventies over te gaan, is het de uitdaging van de modelleerder om niet te helpen of op te lossen. Het begrijpen van wat er is, brengt de ‘schoonheid’ aan het licht. Vanaf het moment dat je begrijpt waarom iets bestaat, heb je de keuze tussen het laten zijn wat het is of het veranderen. Het gaat van moeten veranderen naar kunnen veranderen. Mensen die ‘moeten’ veranderen kunnen het vaak ook wel, maar dan is het vaak eerder een gevecht tegen het systeem. In de subgroep rond dit thema hebben de deelnemers het volgende onderzoek gedaan: iemand vertelt iets over zijn

THE KEY MODELING QUESTIONS 1. QUESTIONS FOR VERIFYING/BACKTRACKING • So what you are saying is (reformulation/ summary of what was said) • So, if I understand you well, (reformulation/summary of what was said) 2. QUESTIONS FOR SPECIFYING/PRECISION • In what way? (clarify adjectives/adverbs) • What do you mean by (word or phrase)? • How/when does that (verb) happen? • What would happen if you did/didn’t? What stops you? • All? Always? Never? (in relation to absolutes) 3. QUESTIONS FOR SPECIFYING OUTCOMES • What do you want? What will having that, do for you? • How will you know that you are progressing towards your outcome? • How will you know that you have achieved your outcome? • What will you do to achieve it? 4. QUESTIONS TO SPECIFY A STRATEGY • What is going on inside you when this happens? • Where do you put your attention to? • What do you do if something doesn’t work?

M o d e l l e r e n

probleemruimte en de andere modelleren deze persoon. De bedoeling is om nadien te weten welke aspecten in het modelleren bijgedragen hebben tot een betere relatie van de cliënt ten aanzien van zijn probleem. Eén van de conclusies was dat de algehele houding van de modelleerder met zijn nieuwsgierigheid, met zijn liefde en rust, de cliënt in meer aanvaarding bracht van wat er is. Ook bijvoorbeeld het rustig herhaaldelijk stellen van steeds dezelfde vraag kan een helend effect hebben. Het voorbeeld was in dat geval de vraag: wat doe je daar precies? Wat zeker niet werkt als modelleerder is: dat je zenuwachtig of veroordelend praat. Kortom de attitude van het modelleren heeft een bijzonde-

• If I were to be you for a while, how would I do that? 5. PATTERNING QUESTIONS • What is this/are these an example of? • What are other examples like these? • What would be an example of this? • How does this relate to that? • What is important about that? • What does that get you? • Does A necessarily = B? • Does A necessarily cause B? • Would not A mean not B • If A was not there, would B not happen? 6. EPISTEMOLOGICAL QUESTIONS • What does this presuppose? • What has to be true for this to be true? • How do you know this? 7. SYNTHESIZING QUESTIONS • What does this all mean? • How does all this fit together? • What is the organizing principle without which this person would not be able to do what he/she‘s doing? Jan Ardui, Centre for Performance & Alignment www.centre-nlp.com

23

thema: modelleren

re plaats in elke vorm van coaching. De kracht van het modelleren is de cliënt te brengen tot een andere relatie met zijn probleemruimte. Van ergernis …. naar liefdevol kijken hoe het probleem geconstrueerd en in stand gehouden wordt. In dit geval is het een beetje het omgekeerde als de vorige vorm van modelleren. Bij het modelleren van expertise heeft de onderzoeker de weg af te leggen van bewondering naar waardering. Bij het modelleren van een probleemruimte verandert de cliënt zijn gevoel, van ergernis naar waardering.

Het modelleren van systemen Een derde vorm van modelleren is het modelleren van systemen, zoals organisaties, bedrijven, families, enz. Je komt binnen in een bedrijf om te solliciteren of een training te verzorgen. Je hebt een eerste indruk van het gebouw, vervolgens van de receptie.

Basic steps of the modeling process: 1. Identify the skill to be modelled and choose an expert 2. Gather information from different perspectives 3. Filter for relevant features and patterns 4. Organize the patterns into a coherent structure/ model 5. Test the usefulness and effectiveness of the model 6. Integrate the model or transfer it to desired contexts Jan Ardui, Centre for Performance & Alignment www.centre-nlp.com

24

Je ziet hoe de deur opengaat, daarna loop je door de gangen en ziet de kamernummers, enz. Je vangt een glimp op van interacties tussen mensen. Vervolgens kom je op de plek waar je moet zijn: je ziet hoe de bureaus eruit zien. Je proeft de sfeer. Een aantal dingen zullen je verrassen omdat je een andere voorstelling had. Dat is interessant, want op dat moment ben je wakker genoeg om te observeren wat er typisch is aan de organisatie.

efficiënt doet. Misschien is dat idee van het skistation een goede vergelijking: ‘tenten’ die een enorme drukte kunnen verwerken, het moet allemaal efficiënt gaan en toch gezellig. Het is zowel chique als toegankelijk. Er kan natuurlijk kritiek gegeven worden op een aantal punten, maar daar gaat modelleren niet over. Modelleren gaat over het zien van het patroon zodat je dezelfde resultaten zou kunnen neerzetten – indien je dat zou willen.

De deelnemers van deze subgroep modelleren werden aan het werk gezet voor een bijzonder leuke opdracht: er werd gevraagd observaties te verzamelen, patronen en verbindende patronen te ontdekken in het conferentieoord waar de najaarsbijeenkomst plaats vond. Een aantal observaties waren opvallend: op bepaalde punten een viersterren conferentieruimte en op andere punten de kenmerken van een motel ‘vergane glorie’. Zo was het personeel bijzonder vriendelijk en netjes. De sleutels op de deuren waren met de moderne ponskaarten uitgerust. Daarnaast was het interieur echter aangekleed met een Engelse stijl van stoelen. In de tapijten waren vele vlekken. Een grappige inconsistentie was bijvoorbeeld dat het conferentieoord vlak langs de autosnelweg lag maar wel de naam droeg ‘De Witte Bergen’. Je zou denken in een skistation terecht te komen. Ook de mensen in het restaurant leken deels toeristen te zijn, deels zakenmensen. Kortom, het conferentieoord straalde een gezellige drukte uit. Het patroon doen zou betekenen dat je ontspannen en tegelijk

Conclusie De algemene conclusie is dat er nog heel wat onderzoek zou moeten gebeuren om de drie vormen van modelleren methodisch te verfijnen. Er is bijvoorbeeld geen systematiek rond het modelleren van systemen. Natuurlijk hebben we allemaal directe ervaringen en intuïties, maar NLP houdt van ‘methode’. De hoop is dat mensen die met modelleren bezig zijn elkaar vinden en deze methode binnen de NLP wereld naar voren schuiven als de grootste troef die NLP te bieden heeft. Op het einde van de najaarsbijeenkomst ging iedereen alvast bijzonder enthousiast naar huis met de intentie om een grotere plaats te geven aan het modelleren in elke vorm van communicatie en professionele toepassing. Als inspiratie en geheugensteun hiertoe tref je op deze pagina’s ook de 2 tools die Jan Ardui met zijn workshop aanreikte: het modelling stappenplan en de onderscheidende vragen in modelling. Contact met: Jan Ardui: [email protected] Rudy Vandamme: [email protected]

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Willem Plomp en Ton Langelaan

Excelleren in lijn de excellente leerkracht Relaxed voor de klas? Prettig omgaan met kinderen? Plezier in je werk? Je idealen verwezenlijken? Een omgeving die bij je past? Buiten geëigende kaders treden? Werken met passie? Jezelf zijn? Hebben we alle criteria voor een excellente leerkracht te pakken of missen we er nog een paar? Ongetwijfeld, maar vooral dit zijn de kenmerken van de leerkrachten, die uit ons modellerings-onderzoek naar voren kwamen. Leerkrachten die al jaren met veel plezier en gedrevenheid voor de klas staan. Hoe krijgen ze dat voor elkaar? ‘Nou gewoon…..eh’, vertelden ze ons in eerste instantie maar daar achter lag een heel gedachteproces, een grote hoeveelheid bevorderende overtuigingen en een heldere doelgerichtheid.

We hebben ze in de jaren voorbij zien komen, in alle soorten en maten. Leraren die respect afdwongen doordat ……doordat ze respect afdwongen. Gewoon …respect. Maar ook leerkrachten die het vanaf de eerste dag al verloren van hun leerlingen. En wat verloren ze precies en wat hadden de leerlingen dan gewonnen? Het heeft me altijd gefascineerd. Wat is nu het grote verschil tussen de geplaagde meester Moerkens en de gedreven juf Huizinga? We zouden zelf ook wel zo’n imponerende docent willen zijn, eentje waarbij je het wel laat om rottigheid uit te halen. Niet omdat hij of zij angst inboezemt maar gewoon, dat doe je niet bij hem of haar. Toen ik (Ton Langelaan) voor het eerst economie lessen ging geven aan bovenbouw HAVO en VWO leerlingen kreeg ik van enkele derdejaars Havisten te

M o d e l l e r e n

horen dat ik hun klas wél aankon omdat ik jong was en op de motor naar school kwam. Hmm, interessant maar dat kon het toch niet alleen zijn.

Wat is nu het grote verschil tussen de geplaagde meester Moerkens en de gedreven juf Huizinga? En wat maakte dan precies dat ik met die mannetjes wel overweg kon en enkele van mijn collega’s het heen en weer kregen van ze? Collega’s die veel langer in het vak zaten dan ik. Gedroeg ik me anders, was ik meer één van mijn leerlingen,

sloot ik meer op ze aan? Vond ik ze misschien gewoon leuker dan dat mijn collega’s ze vonden of was ik meer geïnteresseerd in ze? Ik wist het niet. Ik keek naar andere leerkrachten die enthousiast een klas om hun vingers wonden. Ik herinnerde me docenten van de middelbare school die zeer geliefd waren, heel veel uit een klas haalden en toch niet altijd de gemakkelijkste mensen waren voor de leerlingen. Het begon me steeds meer te boeien. Wat maakte nu precies dat die kanjers voor de klas het zo goed deden? Het had met zelfvertrouwen te maken, met uitstraling, met een bepaalde houding voor de klas, leek me. Maar ja, ‘je moet wat meer zelfvertrouwen tonen’ zet niet echt veel zoden aan de dijk, die na diverse stormen al op springen staat. Hoe doe je dat? Na enkele modelleringsonderzoeken voor het Ministerie van VROM gedaan te hebben (‘de duurzame ondernemer’ 1998 en 1999 en ‘hoe doet de burger afvalgedrag?’ 2000) ben ik met mijn collega Willem Plomp in 2002 de excellente leerkracht onder de loep gaan nemen. Aanleiding om samen het onderzoek te doen en er een boek over te schrijven (de excellente leerkracht, uitgeverij Nelissen, Soest) is een gemeenschappelijk verlangen om NLP te introduceren in het

25

thema: modelleren

onderwijs om daarmee een bijdrage te leveren aan de gezonde ontwikkeling van kinderen en volwassenen. Het onderzoek deden we naar aanleiding van de training ‘NLP voor leerkrachten’ die we in 2001 gestart zijn voor onze PABO-studenten. We kregen beoordelingen van onze studenten met 9’s en 10’en en dat was ook voor ons redelijk uniek. We wisten dat we met iets echt zinnigs bezig waren. Reacties die we op de training kregen luidden: 'Zinvolle vaardigheden en inzichten, praktisch zeer goed toepasbaar’. ‘Zeer waardevol voor leerkrachten. Moet standaard in het curriculum van de PABO's’. ‘Zeer zinvolle cursus voor leerkrachten’. ‘Vernieuwend, spannend en zeer, zeer nuttig om te gebruiken in het onderwijs (jezelf begrijpen/ sturen, kinderen begrijpen/ sturen, goed klimaat)’. Oké, we hadden een vertaling gemaakt van NLP technieken naar de onderwijscontext en dat sloeg aan maar waren deze technieken echt waar het om ging bij de excellente leerkracht. In 2002 zijn we gestart met het modelleren van acht leerkrachten, die door hun omgeving als zeer goed werden bestempeld. Sommige van hen waren al gepensioneerd en vertelden nog altijd met zeer veel passie over hun vak en over de kinderen die ze lesgaven. De meeste docenten kenden de namen van de kinderen van 30 jaar geleden nu nog uit hun hoofd. Ook hebben we enkele leerkrachten bewonderd die het zwaar hadden in hun vak. Wat was nu het verschil tussen de

26

expert en zijn ‘tegenvoorbeeld’. De centrale vraag die we stelden was steeds: ‘Wat betekent het om leerkracht te zijn? Waar gaat het jou om?’ Zeer veralgemeniserend ging het de excellente leerkracht erom dat een kind tot zijn recht kwam. Zijn tegenvoorbeeld vond het vooral belangrijk dat het kind zijn vak leerde. Mijn idee is dat doel en middel door elkaar werden gehaald bij de laatste leerkracht. In juni 2004 is naar aanleiding van het onderzoek ons boek ‘De excellente leerkracht’ op de markt gekomen. Centraal in het boek staat: Hoe denkt een ‘excellente leerkracht’, hoe kijkt hij tegen de wereld en zichzelf aan, hoe vormt hij innerlijk beelden, geluiden en gevoelens en hoe mondt dit uit in het specifieke doelgerichte en succesvolle gedrag in en rond de klas. Door het lezen van dit boek leer je de ‘excellente leerkracht’ heel goed kennen en begrijpen en word je je ook bewust van je eigen gedragspatronen en achterliggende gedachten en hoe deze al of niet afwijken van de excellente leerkracht. Deze bewustwording is de start van het leerproces om uiteindelijk ook een …excellente docent te zijn.

De excellente leerkracht als model Ons boek is gebaseerd op onze eigen ervaring en op specifiek door ons verricht modelleringsonderzoek bij een achttal goed functionerende werkende en gepensioneerde leerkrachten. Bij het modelleren gaat het erom de achter het excellente gedrag liggende gedachtepa-

tronen, denkstrategieën en overtuigingen in kaart te brengen. Hierbij gaan we ervan uit dat een vaardigheid een patroon van denkstappen is. Als we het recept van de vaardigheid hebben kunnen we deze zelf toepassen. We hebben (deels) ontdekt hoe de excellente leerkracht in elkaar zit door: • Eerst zelf eens te benoemen hoe het volgens ons zit. • Alert te zijn op handig leer krachtgedrag • Interviews af te nemen bij rolmodellen die zich prettig in het vak voelen en met enig gemak en plezier hun doelen bereiken. • In de schoenen van de experts te stappen en met hen mee te gaan in hun denkproces, hun gevoelens en fysiologie. De volgende elementen wilden we in de interviews en observaties met de experts en de zogenaamde ‘tegenvoorbeelden’ onderzoeken: • Gedrag en fysiologie: uiterlijke kenmerken die passen bij het vermogen zoals gezichtsuitdrukking, spierspanning, houding, gebaren, stemvolume/hoogte, enz. • De emotionele toestand (gemoedstoestand) bij perfecte momenten van leerkrachtgedrag • De overtuigingen: wat hij/zij gelooft dat waar is voor de betreffende situatie op elk van de logische niveaus: resultaten, gedrag, vermogens, waarden/waarheden, identiteit, missie en plek in het geheel • Interne weergaven of representaties: welke denkstrate-

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

•

•

gie heeft iemand voor een bepaalde situatie Criteria: dat wat hij/zij belangrijk vindt in de betreffende situatie Metaprogramma's: min of meer vaststaande waarnemingsfilters

Wij wilden vooral antwoorden op de volgende vragen: • Waar let je op als leerkracht? • Waar gaat het je om? Wat vindt je belangrijk? • Wat maakt dat je met een idee aan de slag gaat en succes behaalt? Noem eens een voorbeeld en hoe dat ging. • Waarom slaagt iets? Hoe gaat dat in zijn werk? Voor specifieke succesvolle situaties: • Eerst zelf eens te benoemen hoe het volgens ons zit. • Alert te zijn op handig leerkrachtgedrag • Wat doe je precies? • Wat denk je precies (wat zie je, hoor je, voel je en zeg je tegen jezelf)? • Wat denk je en hoe denk je (in welke volgorde komen de modaliteiten aan de orde en wat zijn de submodaliteiten)? • Waar ga je vanuit (wat is waar)? • Wat doe je met je lichaam • Wat wil je bereiken of vermijden? • Hoe weet je dat je er mee moet beginnen? • Wat is op dat moment het belangrijkste? • Hoe weet je dat je ermee klaar bent? • Als je jezelf zulke doelen stelt, als je zulke criteria hanteert wat moet dan waar zijn?

M o d e l l e r e n

• • • •

Hoe zit de wereld in elkaar? Waarom is dat zo belangrijk? Waarom zou je het aan anderen over brengen? Wat levert het je op?

Het proces van modelleren Bij het modelleren dien je eerst een beeld te krijgen van waar het om gaat bij de expertise. Onze ervaring is dat je eerst vanuit de eerste positie kijkt naar de ander. Je herkent zaken, en merkt voor jou nieuwe aspecten op en zet ze in je eigen kader. Vervolgens stap je in de tweede positie. Je stapt in de schoenen van je model, leeft je in en gaat mee in de denkwereld van je model terwijl deze in gedachten of in werkelijkheid met zijn expertise bezig is. We noemen dit in navolging van Robert Dilts ‘impliciet modelleren’. Je laat je intuïtie zijn gang gaan, zoveel mogelijk los van je eigen overtuigingen, ‘open minded’, en krijgt een idee over de subjectieve ervaring van de expert. Je gaat mee, checkt of het bij de ander ook zo werkt van binnen en doet al het mogelijke om gelijk aan de ander te worden. Je maakt compleet rapport op zoveel mogelijk variabelen. Dit is een bijzonder boeiend proces waarbij ik persoonlijk nog altijd de angst ervaar om mezelf te verliezen. Op het moment dat je hier los van komt wordt je één met de ander en dat is een zeer bijzondere, vaak emotionele ervaring. Je begrijpt de ervaring en kunt het zelf van daaruit in de volgende fase ook beschrijven. Deze laatste fase, vanuit de derde persoon gezien, noemen we expliciet modelleren; de

beschrijving van de expertise in stappen zodanig dat een ander daar ook mee uit de voeten kan. De expertise is overdraagbaar gemaakt. In het kort zijn het de volgende de kenmerken die naar voren kwamen bij onze excellente voorbeelden. Een goede leerkracht: • Zet de relatie centraal • Is met volle aandacht voor de leerlingen aanwezig • Luistert, is in het hier en nu aanwezig • Verplaats zich in de ander • Stemt af op de ander • Is in staat de ontwikkelingsrichting van de ander te herkennen en groei te stimuleren door aan te sluiten bij die ontwikkelingsrichting • Stimuleert groei door bij het bedenken van “leercontexten” af te stemmen op de ander • Stimuleert groei door in de “leercontext” af te stemmen op de ander • Is in staat tot reflectie na afloop • Is één met de leerlingen; wel anders qua positie maar niet belangrijker of onbelangrijker • Is één met de leerlingen omdat hij beseft dat ze zijn eigen gedrag spiegelen • Neemt verantwoordelijkheid, durft te leiden • Is duidelijk • Is zich behoorlijk bewust van zijn overtuigingen, weet waar weerstand zit en is bereid daar wat aan te doen • Weet dat zijn eigen gemoedstoestand invloed heeft op de gemoedstoestand van de leerlingen • Weet welke ‘rol’ hij in de klas op zich wil nemen (Bij volledige congruentie is dit

27

thema: modelleren

• •

•

geen rol, maar is dit zijn) Durft vanuit gevoel te werken Is integer; bereid om volgens de regels van het spel te spelen, te accepteren wat er is Is krachtig; open en eerlijk

bepaalt wat we (voor) ‘waar’nemen. Het is een filter voor de enorme hoeveelheid mogelijk-heden die er zijn. (2) Van wat en hoe we waarnemen maken we een representatie in beelden, geluiden, gevoelens, reuk en smaak in

(1) Overtuiging Denken

(4) Fysiologie Innerlijk doen

(3) Gemoedstoestand voelen

(5) Gedrag Uiterlijk doen (6 ) Omgeving Resultaten

•

• •

en direct in de communicatie Is moedig; misschien bang maar durft daarvoor uit te komen en het te delen met anderen Is accepterend; er is niets verkeerd Is genereus; geeft en deelt met anderen.

De structuur van onze aanpak Het volgende model geeft de structuur weer voor de manier waarop we te werk gaan met NLP en ook de kapstok voor ons boek. Onze overtuigingen bepalen ons gedrag en onze resultaten. (1) Onze manier van denken

28

de ons bekende submodaliteiten. (3) ‘Hoe je het weergeeft bepaalt wat het met je doet’: de codering van de innerlijke representatie brengt een gevoelstoestand met zich mee, een andere uitdrukking van hetzelfde. (4) De gemoedstoestand, en dus ook de innerlijke representatie, drukt zich fysiek uit in spierspanning, hormoonsecretie, bloedverdeling, neurale activiteit, transpiratie, gezichtuitdrukking, houding, bewegingen, enz. Weer een andere uitdrukking van hetzelfde. (5) Deze drie-eenheid – is het toeval dat de grote religies het steeds over deze drie-eenheid

hebben: de Vader, de Heilige Geest en de Zoon?- van denken, voelen en doen resulteert in ons uiterlijke gedrag. (6) Ons gedrag leidt tot resultaten in de omgeving We gedragen ons naar wat we waarnemen, naar wat we voelen en naar onze houding. Als mijn aandacht selectief gericht is op alle vervelende aspecten van mijn leerling, vaak met uitsluiting van al het andere, en ik die gevormde representatie dus voor waar (aan)neem, zal ik me overeenkomstig voelen en is mijn fysiologie daarop voorbereidt, en zal ik dáár op reageren. Dat geeft dus ander gedrag van mijn kant dan wanneer ik juist mijn focus heb gericht op alle prettige eigenschappen van deze cursist. En vanzelf-sprekend zal dat ook weer een andere reactie uitlokken van de leerling. Het beeld dat ik heb van de ander bepaalt mijn gedrag. Ik kan dat beeld, en de bijbehorende gevoelens, veranderen. Die mogelijkheid en verantwoordelijkheid heb ik. Als we ons gedrag en daarmee onze resultaten willen veranderen, gewoon omdat we er niet tevreden mee zijn wat ze opleveren, dan dienen we de oorzaken van dit gedrag aan te pakken. We kunnen zowel de gemoedstoestand, de fysiologie als de innerlijke representatie als aangrijpings-punt nemen. We kunnen een creatieve zelfverzekerde gemoedstoestand oproepen op elk moment dat we willen door deze te ankeren. We zullen ook zien dat een verandering in onze uiterlijke houding (fysiologie) tot ongekend snelle wijzigingen in onze gemoedstoestand leidt. Verder zal blijken dat aan-passingen in

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

de manier waarop we de wereld innerlijk ‘zien, horen en voelen (proeven en ruiken)’ grote effecten heeft op onze gemoedstoestand en dus vervolgens op ons gedrag en onze resultaten. Hoewel we op elk van deze elementen interventies kunnen uitvoeren die leiden tot positieve effecten in het gedrag en de resultaten moeten we vanuit het model constateren dat de overtuigingen de werkelijke fundamenten zijn van ons gedrag. Alleen aanpassingen of nieuwe keuzen op dat niveau zullen tot blijvende veranderingen leiden. Elke situatie in de klas verklaren we vanuit het model en maken daarmee in ieder geval duidelijk dat we zelf verantwoordelijk en in staat zijn om die situatie naar onze wensen aan te passen. Je bent niet overgeleverd aan omstandigheden. Jij hebt de macht.

De onopgemerkte waarnemer: wie ben IK echt? Het model is pas compleet wanneer het duidelijk is dat er iets of iemand is die de overtuigingen kiest. Je bent immers niet je overtuigingen, die heb je. Je hebt ze gekozen. Je bent ook niet je emoties, die heb je. Je bent zelfs niet je lichaam, zoals we wel vaak denken. Je hebt een lichaam, dat je op fantastische manier in stand houdt en vernieuwt. Elke 11 maanden zijn alle atomen in je lijf volledig vervangen door nieuwe. Je bent niet je zintuiglijke indrukken. Je hebt zicht, gehoor en gevoel. Je bent je gedrag niet en al zeker niet je resultaten in de omgeving, hoewel veel mensen zich in onze cultuur schijnen te identi-

M o d e l l e r e n

IK Onopgemerkte Waarnemer

Overtuiging Denken

Fysiologie Innerlijk doen

Gemoedstoestand Voelen

Gedrag Uiterlijk doen

Omgeving Resultaten

ficeren met hun baan of hun BMW. Er is een ‘IK’ die kiest en met deze ongedefinieerde ‘IK’, die dus alle kanten op kan en daarmee vooral een mogelijkheid is, is ons model compleet. IK kies. De specifieke kenmerken van de excellente leerkracht vinden we op deze te onderscheiden elementen; haar emotionele toestand (gemoedstoestand) is anders dan die van de docent die moeite ervaart met zijn klas, haar houding (fysiologie) in de klas wijkt af van het gewone en haar denkstrategieën (innerlijke representaties) leiden tot ander gedrag en andere resultaten, die verschillen met die van de gemiddelde leerkracht. Het blijkt dat de succesvolle docenten, die in ons onderzoek centraal hebben gestaan, een aantal specifieke overtuigingen hebben.

We zijn ons er zeer van bewust dat dit modelleringsonderzoek slechts een globaal beeld heeft gegeven van de excellente leerkracht. De aandacht hebben we vooral gericht op de relatie met de ander en de relatie met onszelf. Er is veel meer mogelijk met NLP in het onderwijs dan we in ons boek hebben aangegeven. Het ambacht (vakkennis, didactiek/methodiek en organisatie) hebben we nu nog grotendeels achterwege gelaten in de overtuiging dat eerst de sociale en communicatieve basis goed moet zijn, zoals we van onze experts leerden. Maar in deze eerste beschouwing is al zoveel zinvol materiaal naar voren gekomen dat zeer bruikbaar is voor de leerkracht. In dit modelleringsproces zijn we vooral heel veel dingen tegengekomen die we als NLPer herkenden en waarvoor we

29

thema: modelleren

al NLP-methoden beschikbaar hadden. Die hebben we vertaald naar de onderwijscontext en gebruikt in ons boek. Voor een doorgewinterde NLP-er lijkt er dan weinig nieuws onder de zon. Maar nog altijd is kennis pas macht als het gebruikt wordt in de praktijk. Daar doen we met ons boek en onze trainingen een aanzet toe, ook voor hen die niet thuis zijn in NLP.

De koppeling van NLP aan de onderwijspraktijk Momenteel is het onderwijs volop in beweging. De huidige structuur lijkt niet meer aan te sluiten bij het gedachtegoed van deze tijd. Natuurlijk leren, nieuw leren, adaptief zijn, competentiegericht leren: allemaal ingezette manieren van doen die proberen opnieuw aan te sluiten bij wat belangrijk is voor onze kinderen. Hoe geef je daar nu vorm aan zonder je eigen identiteit te verliezen? Hoe verwezenlijk je je eigen

30

missie zonder jezelf te verliezen in een context waar zo divers gedacht wordt? Hoe kun je in het onderwijs jezelf zijn en anderen zichzelf laten zijn? Dan zul je goed moeten weten wie je bent, waar jouw te realiseren talenten liggen en wat jouw missie is. In het boek stellen we een aantal vragen centraal, vragen die leven in het veld en waar vooral ‘nog niet excellente leerkrachten’ mee worstelen. Aan die vragen koppelen we de NLP methodieken die inzetbaar zijn om te komen tot excellent gedrag. Wij hebben ons gefocused op: • Het maken van goed contact (rapport met al zijn variabelen) • Ankeren van structuur en orde (het ‘eenvoudige’ neuro-associatieve conditioneren) • Ankeren van de eigen gemoedstoestand (het ophalen van hulpbronnen met ankers)

•

Het verbeteren van de relatie door: - Afstemmen en leiden - De positieve intentie achter elk gedrag te achterhalen (ook van jezelf) - De aandacht van jezelf en de ander herrichten; op wat je wilt, op oplossingen, op een goed gevoel - De ander als jouw spiegel; de ander als trigger voor niet-geïntegreerde of onderdrukte delen in jezelf. Hoe de ander me helpt meer heel te worden. - In gesprek zijn en de opbouw van een positief zelfbeeld door: - Metamodelvragen - Milton-model suggesties - Effectief gebruik van ontkenningen (gericht op wat je eigenlijk wilt; ‘dit is nog niet zo zorgvuldig’ bijvoorbeeld) - Herkaderen van betekenissen in het gesprek (Sleight of Mouth) • Doelgericht zijn met o.a.: - HET PAD als vormvoorwaarden voor goede doelen (Harmonie in doelen, Eigen controle, Toetsbaarheid, Positieve formulering van doelen, Alsof het al bereikt is, Detailbeschrijving van je doelen) - De ultieme succesformule: weet wat je wilt - besluit tot actie - kijk wat je krijgt is het niet wat je wilt, doe dan iets anders. Ofwel standvastigheid in doelen en flexibiliteit in middelen. We eindigen met duidelijk te maken dat het voor elke leerkracht belangrijk is zijn eigen missie te herkennen en te erkennen en de verantwoordelijkheid te nemen om deze, en zichzelf, te realiseren.

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

We hebben niet stil gezeten Sinds de zomer van dit jaar hebben we onze activiteiten rond NLP in het onderwijs ondergebracht onder de noemer ‘Leren in Lijn’. ‘Leren in lijn’ is een samenwerkingsverband van diverse lerarenopleiders/PABO-docenten en NLPtrainers in het onderwijs. Met ‘Leren in Lijn’ bieden we diverse trainingen en begeleidingstrajecten aan voor leerkrachten en lerarenopleiders die open staan voor de mogelijkheid om zelfsturend en zelfverantwoordelijk in het leven te staan en die dit over willen brengen naar hun leerlingen en studenten. Eerste Hulp bij Onderwijsprocessen is gericht op de leerkracht die zijn werk (tijdelijk) als zeer zwaar ervaart. Uitgeblust en opgebrand herkaderen we gezamenlijk in gedrevenheid en nieuwe energie. Ook hebben we ons al gericht op de doelgroep overblijfouders/kinderopvang, die zeer enthousiast is over de nieuwe inzichten en mogelijkheden, vanuit de gevolgde NLP-training ‘de excellente kinderopvang’, voor hun complexe taak. Het logische gevolg van onze activiteiten is dat we ook voor ouders diverse producten hebben die variëren van het verzorgen van ouderavonden op school rond het thema ‘zelfverantwoordelijk opvoeden’ tot trainingen en individuele begeleidingstrajecten. Tenslotte is natuurlijk de doelgroep kinderen, waar het ons uiteindelijk allemaal om gaat, in beeld. Waarom zouden we wachten tot ze volwassen zijn, en allerlei blokkades opgebouwd hebben, voordat ze

M o d e l l e r e n

mogen genieten van de inzichten en mogelijkheden die de NLP-methoden bieden. Op dit moment zijn we bezig met een methodepakket dat kinderen helpt ervaren dat ze zelf de bron zijn van een gelukkig leven. Het is ongelooflijk hoe snel kinderen de NLP-methoden doorhebben en kunnen toepassen. Het methodepakket is in ontwikkeling! We streven ernaar het pakket volgend schooljaar (2006-2007) te kunnen toepassen op de manier zoals we dat bedoelen; zelfstandig door de leerkracht met de kinderen in zijn klas. Hiervoor dient de leerkracht zich wel eerst te verdiepen in NLP in het onderwijs door de training ‘de excellente leerkracht’ met goed gevolg te doorlopen.

Onze missie Wat ons betreft leidt het onderwijs op tot zelfsturing en eigen verantwoordelijkheid, om je eigen doelen en mogelijkheden te kunnen vaststellen en te realiseren. Wij geloven dat ieder mens met talenten geboren is en dat het de bedoeling is om deze talenten te realiseren. Alleen dat maakt werkelijk gelukkig. Welke talenten heb je en wat is er nodig om deze unieke potentie te verwerkelijken in deze wereld? Wij geloven ook dat we, ieder persoonlijk, deel zijn van het zero point field, het energieveld van alle mogelijkheden, ook wel God genoemd, en dat we door onze gerichtheid invloed uitoefenen op de realisering van die mogelijkheden van dit veld in deze wereld. Energy flows where attention goes. Waar je je aandacht op richt wordt groter. Waar je geen energie insteekt ver-

dwijnt. Waar ben jij op gericht? Je kunt niet anders dan verantwoordelijk zijn. Jij bent je eigen bron. Om jezelf te kunnen sturen en eigen verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor het realiseren van je potentie en voor de situatie waarin je je bevindt, zul je jezelf wel goed moeten kennen. Wie ben jij en wat is jouw missie? Wat wil je en waar liggen jouw talenten? En dat alles binnen de context van het huidige onderwijs. Onze insteek is steeds: ‘welk onderwijs past bij jou? Wat voor een type leerkracht wil jij zijn? Wat is jouw persoonlijke missie en hoe geef je die vorm?’ Wanneer ieder voor zichzelf deze vragen beantwoord kan het niet anders dan dat er verandering optreedt. Jij blijft in beweging en het onderwijs blijft in beweging.

Kinderen/mensen accepteren zoals ze zijn en in hun eigen realisatieproces willen ondersteunen is voor ons de grote gemene deler. 'Je kunt alleen jezelf zijn. Wie zou je anders moeten zijn?'

De excellente leerkracht, De fundamenten van zijn succes Auteurs: Ton Langelaan en Willem Plomp Uitgeverij Nelissen ISBN: 90244 16604 Prijs: € 21,90

Contact: Willem Plomp: [email protected] Ton Langelaan: [email protected] www.de-excellente-leerkracht.nl

31

thema: modelleren

Sabina Meiling

Werken met vitaliteit en plezier: het verschil dat werkelijk verschil maakt… “Werken met mensen” is mijn vakgebied. Om precies te zijn: werken met mensen binnen verschillende organisaties zoals gemeentes, makelaarskantoren en productiebedrijven.Of ik nu in loondienst werkte of, sinds enkele jaren, als zelfstandig communicatietrainer; mijn beroepsmatige focus was en is nog steeds gericht op het snijvlak: mensen, bedrijven, functies, en het functioneren van mensen binnen hun organisatie. Hoe kunnen mensen met plezier hun werk doen en hoe kunnen zij hun talenten zo goed mogelijk inzetten binnen hun functie?

Wat me in dit werk altijd mateloos geboeid heeft, is de rol en de positie van zogenaamde “kansarmen” in de samenleving en op de arbeidsmarkt. Ik “heb iets met mensen” die een extra steuntje in de rug wel kunnen gebruiken die aan de zelfkant van een organisatie en soms ook van de samenleving staan. Bijvoorbeeld medewerkers met een burn-out, langdurig werkzoekenden en managers die onder vuur liggen om wat voor reden dan ook. Eén van de dingen die me telkens opviel, vanuit welke beroepsmatige positie ik ook keek, was dat er binnen veel organisaties mensen werkzaam zijn die niet gelukkig zijn binnen de organisatie; niet geluk-

32

kig binnen hun functie en met wat er dagelijks van hun verwacht wordt. Zo ontmoette ik mensen die klaagden “weg te willen” en toch in hun functie bleven zitten. Als argumenten voerden zij aan: zekerheid, de hypotheek, leuke collega’s en ook de angst om een nieuwe en onbekende stap te zetten. Het gevoel dat het wellicht ook voor hen op een andere manier zou kunnen, bleef mij zowel bewust als onbewust bezig houden. In die tijd volgde ik mijn NLP opleidingen en werd ik steeds enthousiaster over de talloze manieren waarop ik NLP kon toepassen binnen mijn vakgebied. NLP bood de praktische mogelijkheden om heel concreet iets te gaan doen met mensen die zich niet meer gelukkig voelden binnen hun werk. De vraag: waarom zijn zo veel mensen ongelukkig in hun bestaan en/of hun baan

Lucas Derks

veranderde langzaam in: Hoe doen deze mensen hun probleem? Hoe DOE je dat: je elke dag slepen naar een baan waarin je ….ontevreden bent ? Het hield me jarenlang, binnen de persoonlijke interessesfeer, bezig en begon pas echt te spelen toen er in mijn persoonlijke omstandigheden een aantal ingrijpende gebeurtenissen plaatsvonden. Pas tòen ontstond er echt de noodzaak om me te verdiepen in de structuur van: met veel plezier en met veel gemak zowel mentaal als fysiek, vitaal te leven en te werken. NLP bood voor mij de uitkomst. Wie was hier van nature goed in, wie was hierin een expert? Deze expert vond ik in Lucas Derks. De trainingen van Lucas kenmerken zich door het plezier dat hij er zelf aan beleeft en het duidelijke effect dat dit heeft op de deelnemers. Ik kende Lucas Derks al geruime tijd. Hij is voor mij een schoolvoorbeeld van een onvermoeibare, creatieve perfectionist; die met “het grootste gemak doet wat hij doet”!Maar hoe doet hij…wat hij doet? En ….wat is het precies, wat hij doet? Genoeg redenen om daar meer van te willen weten. Dus trok ik de stoute schoenen aan en belde hem op met deze vraag. Hij antwoordde meteen spontaan ja en dankzij hem kreeg ik de gelegenheid om onderzoek te doen naar hoe hij zo vitaal bleef.

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Omdat het in mijn ogen, een miskenning zou zijn van Lucas, om die vaardigheden en vermogens op een “achternamiddag” te willen modelleren, koos ik voor de historische aanpak van de vroegere Gildes: langdurig verblijf in de nabijheid van de Meester garandeerde het (toekomstige) meesterschap. Uitgangspunt was dat ik er alle tijd aan wilde besteden die het nodig had en voldoende aandacht. Tevens moest ik mijn tijd en agenda afstemmen op die van de expert, praktische zaken speelden hierbij natuurlijk ook een rol. Het modelleerproces heeft zodoende ruim 2 jaar geduurd. Zoals iedereen die begint met modelleren begon ik gewoon bij het begin. Wat was de structuur van de subjectieve ervaring van de expert, zijn oogbewegingen, zijn submodaliteiten, zijn metaprogramma’s, zijn waarden hiërarchie, zijn betekenisgeving en noem maar op. Opvallend hierin waren enkele zaken zoals; Lucas’ attitude en diep gevoelde overtuiging van: ”het gaat om de kwaliteit van het Hier & Nu. Het gaat om: “plezier hebben” in plaats van: “ik moet nu status, geld, een baan, aanzien hebben”. Het is de kunst om criteria te vinden en te laten prevaleren die je gelukkig(!) maken, daar waar zoveel mensen (onbewust) kiezen om ongelukkig te zijn In die “Geluksvraag” zat voor mij het grootste verschil. Ik kwam erachter hoe de expert bewust vorm gaf aan zijn eigen geluk en welke overtuigingen en de daarbij behorende gedragingen hij deed. Een voorbeeld hiervan is dat de expert al zijn hele leven lang

M o d e l l e r e n

sport, hij gelooft in duurzaamheid en herhaling van dingen. Sporten is voor hem net zoiets als eten en slapen, het is onderdeel van zijn dagelijkse ritme. Bij veel mensen is sporten veelal iets wat zij extra doen en snel laten vallen als zij het druk hebben met andere zaken, een wezenlijk verschil dus met de expert. Uiteraard had dit hele modelleringsproces ook op mij enkele positieve effecten. Daar was geen ontkomen aan! Ik ben weer actief gaan sporten en hou dit met gemak vol. Maar niet alleen dat: ik ben ook

Het gaat om de kwaliteit van het Hier & Nu meer ontspannen, meer intern gericht, blijf makkelijker in het hier en nu. Bovenal heb ik meer zelfvertrouwen, vertrouwen in het leven, plezier en creativiteit in mijn denken en doen tijdens mijn werk. In vergelijking met 3 jaar geleden, doe ik nu alle dingen waar ik plezier in heb zoals o.a. het “Project Werkzoekenden” waarover ik samen met Hein Siebers en Marianne Driesen in de vorige INzicht berichtte. Tijdens het begeleiden bij de Masters opleiding leerde ik Shakti van der Zeeuw kennen, een medebegeleidster waarmee het meteen klikte. We raakten aan de praat over mijn idee. En om dat wat ik had geleerd van Lucas over te gaan dragen aan anderen. De uitkomst: een workshop die zich op al deze onderwerpen gaat richten en waarin mensen (bin-

nen organisaties) kunnen leren hoe zij actief vorm kunnen geven aan hun geluk, vitaliteit en plezier. Dankzij het modelleren van Lucas Derks en zijn “Ontspannen …Levensgemak…” willen Shakti ik deze kennis doorgeven. Ik ben heel blij dat Lucas mij in de gelegenheid heeft gesteld om hem te mogen modelleren.

Sabina Meiling werkt als trainer/coach vanuit haar bedrijf Smeiling www.smeiling.nl Shakti van der Zeeuw is eveneens trainer/coach vanuit haar bedrijf Nieuw-Perspectief, www.nieuw-perspectief.info Contact auteurs: [email protected] [email protected]

Noot van de Redactie Reactie van Lucas Derks: “Ik hoefde nauwelijks van mijn ‘passende criteria zoek strategie’ gebruik te maken om het werken met Sabina leuk te vinden. Want zij kon haar informatie verzamelen terwijl ik een visje of een biefstukje naar binnen werkte; het was gezellig en ik praat graag over mezelf. Soms heb ik een stemmetje dat mijn manier van naar geluk streven wat asociaal vindt; te lichtvaardig en met te weinig leed verbonden. Het is mooi als anderen er nu van meeprofiteren. Toen ikzelf in 1982 werkloos was, schreef ik het liedje ‘Te goed om te werken’. Met dat in mijn kop werd ik bij iedere sollicitatie afgewezen. Maar dan was ik weer heerlijk vrij! Ik vond het heel verassend dat Sabina mijn levensinstelling wilde modelleren. Als iemand, zonder kritiek, gewoon wil weten wat en hoe je denkt, is dat een prachtige ervaring. Sabina bedankt”.

33

thema: modelleren

Emilie Depuydt

Bewust trainen vanuit je onbewuste Jaren geleden maakte Anné Linden een enorme indruk op mij en ik kon niet benoemen waarom. Natuurlijk was de inhoud van wat ze vertelde interessant en indrukwekkend, maar er was meer dan dat. Dat meer ervoer ik vooral toen ik na een dag training van haar in mijn bed lag. Zonder dat ik het kon doen stoppen was het alsof er twee stromen van informatie waren. Alles wat ik had geleerd, passeerde de revue in mijn hoofd en ik wilde begrijpen. Daarnaast was er nog een stroom. Minder of misschien wel helemaal niet te bevatten. Er gebeurde iets in mijn lichaam en ik wist niet wat. Het was ook een vorm van verwerking maar ik wist niet wat er verwerkt moest worden en ik kon er ook geen sturing aan geven. Ik keek alleen maar uit naar de volgende dag...

De eerste ervaring hiervan was in het laatste blok van mijn practitioners. Vijf dagen les en examen van Anné Linden. Ik vroeg me af of het buikgevoel niet gewoon een kwestie was van zenuwen; zenuwen voor het al dan niet behalen van mijn certificaat? Een jaar later. Certificering van de masters, weer vijf dagen training. En weer het gevoel in hoofd en buik. De vraag 'Wat doet deze vrouw?' begon steeds meer vorm te krijgen in mijn hoofd. Het antwoord bleef weliswaar achterwege. Geen antwoord dus, maar wel een extra gemotiveerd zijn in mijn keuze om trainer te worden. Ik zag zoveel plezier in de ogen van deze dame, dat wilde ik ook! Zo ben ik begonnen aan mijn traject van de trainerstraining. De inzichten in de theorie werden steeds helderder en tijdens mijn assistentschappen kwam ik erachter dat ik al veel wist

34

en herkende in het doen en laten van de ander. Ik leerde om gericht feedback te geven en om theorie om te zetten in duidelijke taal. Het plezier groeide en de herinnering aan wat ik bij Anné had gezien werd wat vager. Het was al druk genoeg om al het geleerde toe te passen. Tot ik me aanmeldde bij het Tarazat instituut om er te assisteren en daar te horen kreeg dat Anné een trainerstraining kwam geven. Ik twijfelde geen seconde. Deze dame wilde ik opnieuw mee maken! En wat bijna een patroon was, werd bevestigd. Het einde van de eerste dag bracht weer hetzelfde hoofd- en vooral ook buikgevoel. Dit is geen toeval meer. Het idee dat een examen er de oorzaak voor was, verviel. Aan deze training was geen examen of certificering verbonden. Ik dacht dat ik hier het antwoord zou vinden op de vraag die opnieuw in mijn hoofd rees,

namelijk 'Wat doet deze vrouw?' Maar helaas... Ik leerde er veel, heel veel! Maar geen antwoord op deze indringende vraag. De vraag zakte ook wel wat naar de achtergrond want er was nog zoveel te leren. Ik werd trainer aan eind van dat jaar en de ervaring kon beginnen. Een mooi pad met veel verassingen. En langzaamaan groeide alweer het verlangen naar iets nieuws leren. En daar kwam snel een antwoord op, de hypno-opleiding. Ik leerde er hoe je bewust het onbewuste aanspreekt en alle tools van NLP kregen een meerwaarde. Deze kennis gaf me de mogelijkheid om mijn vraag eindelijk te stellen. 'Lieve Anné, nu leer ik hoe je het onbewuste van iemand aanspreekt en nu snap ik wat jij met mij deed in die eerdere trainingen. Je sprak zowel met mijn bewuste als met mijn onbewuste! Vandaar de twee

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

stromen aan informatie. Ik weet ondertussen ook dat elke communicatie zowel een ingang vindt in iemands bewuste als in iemands onbewuste geest. Dus wat maakt dan dat het bij jou zo'n duidelijk effect op me heeft?' Het antwoord? Een glimlach! Later aangevuld met de woorden, 'I can not answer because I don't know how I do that. If you wanna know you can model it. ' Daar had ik maar één uitnodiging voor nodig. In augustus was Anné in België en ik ging observeren. De vraag was gesteld en had een duidelijkere vorm gekregen. Hoe kan je er voor zorgen dat de boodschap die je communiceert aan het onbewuste van je publiek op één lijn ligt met de inhoud van je training? Nog anders geformuleerd: hoe train je bewust simultaan?

Hoe train je bewust simultaan? In mijn observatie werd ik overstelpt met de hoeveelheid van gedragingen die ik herkende uit de hypno-opleiding. Haar stemgebruik, de ondersteunende gebaren, het gebruik van verschillende ankerplaatsen in haar ruimte voor de groep en vooral ook het herkennen van de vele vooronderstellingen die achter haar woorden lagen. Ik maakte braaf aantekeningen. Ondertussen zeer blij dat ik de inhoud van haar training al kende zodat die niet teveel van mijn aandacht vroeg. Als ik op de inhoud ging letten, ging de vorm aan mijn neus voorbij. En het was in de vorm dat het antwoord lag op mijn vraag: 'Wat doet deze vrouw?'

M o d e l l e r e n

Na twee dagen had ik een enorme lijst van alle gedragingen en uitspraken waar ik die simultane boodschap in herkende. Vreemd dat ik dat nooit eerder als antwoord op mijn vraag had gezien. Maar dat kon ook niet... Want hiervoor had ik nog geen kennis over deze materie. Dit doet me denken aan een stuk uit de film van 'what the bleep do we know?' Daarin wordt getoond dat de Indianen de schepen van Colombus niet zagen want ze kenden dat niet. Wat ze wel zagen was een rimpeling op het water waar ze geen verklaring voor hadden. Tot nu toe had ik alleen de rimpeling ervaren, het buikgevoel. Nu zie en hoor ik waar deze rimpeling vandaan komt. Door de hoeveelheid van mijn observaties van wat deze vrouw dan doet, kwam ik bij een nieuwe vraag. Van waaruit komt dat gedrag voort? Het nu bewust kunnen zien en horen van wat ze doet, deed me realiseren dat ik het ook kan doen. Het is bekend voor me, anders zou ik het niet herkennen. Dus het gaat er niet om dat ik dit gedrag nog moet leren, wat dan wel? Tijd voor wat zelfonderzoek. Het eerste wat ik me realiseerde is dat het onmogelijk is om dit gedrag, deze vorm van simultaan trainen, bewust te sturen. Het vraagt om onbewuste bekwaamheid, anders gaat het ten koste van de inhoud van je training. Dit brengt me naar de opening van de trainerstraining van Anné Linden. Toen zei ze: 'You have to trust your unconscious mind!'

Ik maakte een link van deze woorden, mijn ervaring en wat ik had geobserveerd in deze laatste dagen. De boodschap die je richt naar de onbewuste geest van je publiek, dient vanuit je eigen onbewuste te komen. Het is absoluut noodzakelijk om alle vaardigheden te kennen, te weten hoe je je stem kan gebruiken om je een trance te induceren, hoe je kan spelen met je taal. In je oppervlaktestructuur dien je al deze mogelijkheden te hebben. Sterker nog, je dient zo vertrouwd te zijn met deze vorm van communiceren, dat je het gewoon kan doen zonder erbij na te denken. Je kan het je niet permitteren om daar bewuste aandacht aan te geven tijdens je training. Als je dat zou doen, ga je met je aandacht naar binnen, downtime en verlaat je de uptimetrance. Dat uptime je inderdaad in een trance brengt had ik ondertussen ervaren in mijn eigen trainingen. Ik weet hoe het is om de woorden zomaar te laten komen en met je aandacht gericht te zijn op de buitenwereld in plaats van op de zoektocht van wat je gaat zeggen. Je ziet niet langer of toch niet voldoende het effect van je communicatie als je nog zoveel met jezelf bezig bent. Het is in het effect, in de reactie van je publiek dat je kunt waarnemen of je boodschap aan komt of dat je deze nog eens dient te herhalen. Je hebt alle aandacht nodig buiten jezelf. Het statement dat hypno aan de basis ligt van NLP en dat beiden een aanvulling zijn voor elkaar krijgt nog meer vorm.

35

thema: modelleren

Om vanuit mijn eigen onbewuste, bewust een boodschap over te brengen zonder dat ik erbij stil hoef te staan, dat vraagt om een behoorlijk vertrouwen op mijn onbewuste. Om vertrouwen te hebben in mijn onbewuste, heb ik rapport nodig met mijn eigen onbewuste. Van daaruit kan ik een opdracht geven aan mijn onbewuste over de boodschap die ik die dag wil overbrengen. Daarin kan ik me richten op verschillende zaken, namelijk op de essentie van wat ik train, of wat de groep die dag nodig heeft. Hoe ik dan in mijn gedrag deze boodschap overbreng, valt buiten mijn bewuste sturing, hier komt het vertrouwen op je onbewuste weer om de hoek kijken. En ik ga nog een stap verder. Om mijn boodschap te richten op iemand anders' onbewuste, dien ik dus in staat te zijn om vanuit mijn onbewuste rapport op te bouwen met het onbewuste van de ander.

Wil ik wel zoveel invloed op die ander? In de jaren dat ik met NLP bezig ben, heb ik me al vele malen gerealiseerd hoe groot je invloed is als je bewust communiceert. Communicatie is manipulatie. Daar komt nu nog een extra dimensie bij. Er groeit een onrust in mij. Dit besef brengt me bij mijn eigen verantwoordelijkheid in deze. Wil ik wel zoveel invloed op een ander? Met deze inzichten en ook deze onrust ga ik in gesprek met Anné. We doorlopen mijn observaties en we komen bij het punt dat ik bang ben voor deze vorm van invloed. Hierin maakt Anné een link met haar favoriete onderwerp, boundaries!

36

Ja, je hebt als communicator een grote invloed en daar zijn ook grenzen aan. Je dient niet alleen te vertrouwen op je eigen onbewuste, daarnaast dien je ook te vertrouwen op het onbewuste van de ander. Het onbewuste van de ander bepaalt zelf wat hij met de informatie doet. Mocht het zo zijn dat die informatie hem geweld aan zou doen, dan laat hij het niet binnen! Je bent weliswaar verantwoordelijk voor je communicatie en voor de intentie ervan maar niet voor wat de ander ermee doet. Met deze woorden raakt Anné mijn angst op bewust en onbewust niveau! Je hebt gelijk, denk ik en ik voel de vrijheid die ik daardoor krijg. Het is vaker zo met modellings: ze leveren je meer op dan de oorspronkelijke vaardigheid die je wilt leren! En zo komen we op een ander stuk van wat ik heb gezien. Het woord vrijheid brengt me bij een nieuwe vraag. Ik vertel Anné over de vreugde en het plezier dat ik zie tijdens haar training. Anné heeft het over een flow. Het is een staat die nog anders is, een meerwaarde heeft ten opzichte van de uptimetrance die zo noodzakelijk is voor het trainen. Het extra en de overgave eraan, geeft een diepere vorm van vreugde. Je gedrag komt voort uit je essentie. Deze essentie ligt ook in je onbewuste, voorbij alle angsten, twijfels en zoeken naar goedkeuringen. Je kan werken aan de omstandigheden, je kan de weg naar je essentie zo vrij mogelijk maken. Het contact met je essentie geeft je een ongekende vorm van creativi-

teit, al je mogelijkheden zijn beschikbaar voor je. Hier ligt de oorzaak voor haar plezier en de vreugde die ik vanaf het begin in haar ogen heb gezien. Het is er of het is er niet. Je kan het niet zoeken... wel ervaren als het er is. Je kan er alles aan doen om er de ideale omstandigheden voor te creëren, meer niet... Deze woorden roepen weer duizend en één vragen in me op. En antwoorden zijn er nog niet. Maar het antwoord op de vraag: Wat doet deze vrouw?' wordt elke dag concreter. Van daaruit kan ik het zelf ook gaan doen, op mijn manier. Modelleren is een proces en dat wordt in deze nog maar eens bevestigd. En het houdt niet op bij deze observatie, mijn gesprek met Anné en de inzichten die dit alles me tot nu toe heeft opgeleverd. Het leeft verder in mij, zowel in mijn hoofd als in mijn buik! En dat Anné niet weet hoe ze het doet, het simultaan trainen, dat geloof ik niet. Ik ben wel heel blij dat ze me deze kans heeft gegeven. Want door niet onmiddellijk een antwoord te krijgen en het zelf te moeten ontdekken, heb ik veel geleerd: wat ik al kan, wat ik al doe en welke mogelijkheden er nog verder liggen... Ik ben heel benieuwd wat ik bij mijn volgende observatie zal ontdekken!

Emilie Depuydt is verbonden aan het Tarazat instituut (www.tarazat.nl) en heeft daarnaast haar eigen praktijk en instituut in België (www.emilie-depuydt.be) contact auteur: [email protected]

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Michael Makowski

It's only Rock'n Roll Modelling The Rolling Stones Hoe ontstaat uit een groepje jongeren zonder speciaal muzikaal talent - op wie we vandaag het etiket 'probleemjongeren' zouden plakken - de grootste Rock'n Roll Band van de wereld? Op welke manier werkten zij samen om dat enorme succes te genereren? Hoe komt het dat nu – veertig jaar later – hun concerten overal ter wereld in recordtijd (zie kader) zijn uitverkocht? Kortom: Wat is het geheim van het succes van The Rolling Stones? Michael Makowski ging op zoek naar het geheim van succesrijke teams. Hij ontdekte dat bij werkelijk succes er iets anders gebeurt dan simpelweg ‘effectief samenwerken’. In een slagend team werken de onderlinge leden op een natuurlijke wijze samen. Ze (h)erkennen moeiteloos elkaars kwaliteiten en zijn er voortdurend op uit deze uit te dagen, aan te spreken en aan te vullen. Zo’n team verkeert in wat we nu herkennen als een ‘flow’. Het groeit als het ware uit tot een organisch geheel.

Al tijdens mijn bedrijfskundige studie werd mijn interesse gewekt voor groepsdynamica en sociale processen in organisaties. Zo werd teamwork en het werken met teams ook de rode draad in mijn professie van adviseur, trainer en onderzoeker/ontwikkelaar. Toen ik in begin jaren negentig in aanraking kwam met NLP ging ik meteen op zoek naar toepassingsmogelijkheden ter verbetering van de samenwerking binnen teams. En dankzij NLP heb ik ook veel inzichten verworven - en in de praktijk toegepast - om de interactie en communicatie binnen teams duidelijk te verbeteren. Terwijl modelling de oorsprong is van NLP, heb ik daar in het begin vrij weinig aandacht aan geschonken, omdat ik het plaatste in de hoek van individuele prestatieverbetering, wat mij minder aansprak. Pas jaren later kwam ik op het idee, dat je niet alleen personen (individuen) kan modellen maar ook teams.

M o d e l l e r e n

Aanleiding voor dit idee was de biografie van John Lennon, waarin beschreven staat dat Lennon een multiple persoonlijkheid had, wiens zwakke persoonlijkheden exact aansloten op de persoonlijkheden van de andere Beatles. Mijn interesse was meteen gewekt. Ik ging biografieën van de andere

Teamwork is niets meer en niets minder dan ‘just having a good time together…’ Beatles en boeken over de Beatles lezen. Wat mij daarbij het meest geïntrigeerd heeft, was het feit dat vier gewone jongens, zonder speciaal muzikaal talent door hun speciale manier van samenwerking zo'n succes in de muziekindustrie konden boeken. Omdat het

verhaal van de Beatles heel erg lijkt op het verhaal van de Rolling Stones ging ik ook boeken over de Stones lezen. En inderdaad ik vond dezelfde uitgangssituatie: in het geval van de Stones vijf gewone jongens, die elkaar in hun interesse voor bluesmuziek ontmoetten en samen een team vormden, een team dat na meer dan veertig jaar nog ongekend succesvol is. Juist dat laatste was voor mij de trigger om mijn aandacht meer op de Rolling Stones te richten. In tegenstelling tot de Beatles - die bij hun eerste serieuze crisis uit elkaar gingen - hebben de Rolling Stones meerdere crisissen doorstaan en bestaan nog steeds. Ondanks de wisseling van bandleden en vergeefse pogingen van Mick Jagger om als solo-artiest door te breken, komen de Rolling Stones keer op keer terug. En ze blijven vernieuwend. Als product van de van de jaren zestig zijn er toch in geslaagd

37

thema: modelleren

nieuwe muziekstijlen in hun authentieke Rolling-Stones-stijl te integreren, ze experimenteerden met internetoptreden en durfden het aan om op wereldtournee te gaan, zonder een nieuwe cd. De uitspraak van Keith Richard: 'De Stones zijn groter dan de som der delen' heeft mij uiteindelijk geïnspireerd om op systematische wijze de succesvolle samenwerking van de Rolling Stones te modelleren.

Het modelleringsproces Als rode draad voor het modelleringsproces heb ik de logische niveau's van Robert Dilts gebruikt. De identiteit van de Rolling Stones wordt gekenmerkt door: - de meervoudige persoonlijkheid van Mick Jagger; - de subtiele leidersrol van Keith Richard (muzikaal, samenhouden van de

The Rolling Stones

38

-

-

band); het ontbreken van formeel leiderschap; de as-relatie van Mick Jagger en Keith Richard (als schrijvers-/componistenduo); de complementaire opstelling van de leden van de Rolling Stones en personen in de omgeving. Bijvoorbeeld: Bill Wyman, de documentarist (zie Rolling with the Stones) Ron Wood, de bemiddelaar Ian Stewart (de facilitator)

De kernovertuigingen van de Rolling Stones zijn: - de Stones zijn groter dan de som der delen (Keith Richards); - de Rolling Stones. zijn ontstaan om rythm & blues te verspreiden en voor een breed publiek toegankelijk te maken; - geloof in eigen succes;

-

-

‘we waren de juiste personen op het juiste moment op de juiste plaats,’ (Mick Jagger;) The Rolling Stones zijn een ‘never ending story’.

Vaardigheden - feedback-vaardigheden: direct en confronterend naar elkaar toe; - een evenwicht kunnen vinden tussen ‘individualiteit’ en ‘band-identiteit’; - een crisis overwinnen en er sterker uitkomen. Gedrag - rebels, tegendraads en puberaal gedrag; - een hoge graad aan authenticiteit en directheid; - experimenteren en grenzen verleggen. Context - nieuwe muziekstromingen; - protestgeneratie en generatieconflict; - culturele revolutie in de jaren ’60. Vervolgens ging ik naar de metaprogramma's kijken: 1. soorteerstijl: gericht op activiteiten: muziek maken, samen spelen; 2. vergelijkingsproces: mismatching: tegendraads en rebels; 3. tijdsoriëntatie: heden en toekomst; 4. focus: zelf (R.S.); 5. activiteit: actief en ondernemend; 6. referentie: sterke interne referentie; 7. motivatierichting: er naar toe (iets willen bereiken); 8. motivatie-reden: opties en zoeken naar nieuwe mogelijkheden en grenzen willen verleggen;

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

9. abstractie-niveau: hoog wat betreft hun muzikale expressie en laag m.b.t. onderlinge verhoudingen (direct, authentiek). Uiteindelijk kwam ik uit op vijf kernelementen die de succesvolle samenwerking van de Rolling Stones bepalen. Dit is een resultaat van rationeel en intuïtief denken geweest, van het zoeken naar essentiële aspecten en vrij associëren. De vijf kernelementen zijn: - gezamenlijke passie; - een synergetische identiteit; - complementaire kwaliteiten; - gedeeld leiderschap; - authentieke communicatie. Zo kwam uiteindelijk een model tot stand voor succesvolle samenwerking, wat ik team-flow heb genoemd. De vooronderstelling is de volgende: Als je een groep mensen hebt, waar deze vijf kernelementen aanwezig zijn, dan zijn zij in staat om in een toestand van team-flow te komen, waarbinnen creatieve, innovatieve en onverwachte dingen tot stand komen. In de eindfase van dit modelleringsproces kwam ik een onderzoek van de Duitse pedagoog Burow tegen, die o.a. de Beatles, maar ook de oprichtingsteams van Apple en Microsoft heeft onderzocht. Voortbordurend op de veldtheorie van Lewin komt hij met het concept van het creatieve veld. De kenmerken van zo'n creatief veld komen aardig overeen met de kernelementen van team-flow, zoals ik deze heb afgeleid in ‘Modelling the Rolling Stones’.

M o d e l l e r e n

Ervaringen in de praktijk In mijn eigen praktijk doe ik bij teamtrainingen de volgende oefening, die op de kernelementen van de succesvolle samenwerking van de Rolling Stones is gebaseerd. De opdracht is om in een zeer beperkte tijd met een groep van 5-7 deelnemers een baanbrekend en vernieuwend idee (binnen een voorgegeven context) te genereren en een globaal projectplan te schetsen om dit idee te realiseren. In negen van de tien gevallen wordt team-flow in de groepen echt zichtbaar: enthousiasme, humor, energie en doorgaans verrassende ideeën. In een reflectieverslag over deze oefening schreef een van de deelnemers het volgende: 'Je weet niet van tevoren waartoe het zal leiden, maar er is wel een gevoel van opwinding, zekerheid en avontuur. Ik kreeg als het ware een adrenaline-kick om gezamenlijk een zo mooi en interessant mogelijk project op te stellen. Ik was ervan overtuigd dat het tot iets moois zou leiden. Ongeacht welke weg het moest afleggen en wat het eindresultaat zou worden. De theorie beschrijft dat het alle betrokken partijen meer inzicht verschaft. In de praktijk blijkt dit het geval omdat de ene deelnemer de andere deelnemer aanvult met ideeën en gaandeweg versterkt het gevoel van 'we maken met de groep er iets krachtigs van'. De combinatie communicatie en creativiteit zorgen voor het synergetisch effect. De combinatie kan leiden tot de oplossing waarvan je van tevoren niet had gedacht dat de oplossing hierna toe zou leiden.'

The Rolling Stones

Vanaf komend voorjaar geef ik bij BGL & Partners in Hoofddorp/Driebergen een vijfdaagse workshop ‘Teamflow’, subtitel ‘Modelling The Rolling Stones’, waarin ik de deelnemers laat ervaren hoe het is om met je team in een ‘flow’ te geraken. Zodat ze met Mick Jagger kunnen constateren dat teamwork niets meer en niets minder is dan ‘just having a good time together…’

Michael Makowski is NLP-Master en –Trainer, HBO-docent en communicatietrainer. Contact auteur: [email protected] Voor meer info: www.bgl.nl

Stones-concert binnen 28 minuten uitverkocht DELFT - De kaarten voor het concerten dat de Rolling Stones op 30 juli volgend jaar geven in de ArenA in Amsterdam was zaterdagmorgen binnen 28 minuten uitverkocht. Dat heeft concertorganisator Mojo laten weten.

Telegraaf, za 3 dec 2005

39

thema: modelleren

Vertaling: Ronald van Oosten

Klare taal over modelleren Af en toe gebeuren er binnen de NLPgemeenschap dingen die als “bepalend moment” kunnen worden betiteld. Een dergelijk moment is het wanneer twee NLP-coryfeeën, die voorheen elk een geheel eigen visie op een bepaald onderwerp hadden, elkaar na uitgebreide discussies vinden en samen de publiciteit zoeken om één emeenschappelijke opvatting met de wereld te delen. De coryfeeën zijn John Grinder en Robert Dilts, het onderwerp is modelleren en de publiciteit betreft een artikel van de hand van Carmen Bostic St. Clair en John Grinder, dat door Robert Dilts van een instemmende inleiding is voorzien. John Grinder verdedigt sinds jaar en dag een zeer specifieke manier van modelleren. Essentieel onderdeel daarvan is: stel elke ordening en analyse uit totdat men

Inleiding door Robert Dilts bij:

Iedereen die beweert kennis te hebben van, of zich te bekommeren om, NLP is zich ervan bewust dat het modelleerproces het levensbloed van dat vakgebied is. De oorsprong en voortgaande ontwikkeling van NLP komen voort uit het vermogen van de beoefenaren van NLP om de verbale, cognitieve en gedragsmatige patronen (de “neurolinguïstische programma’s”) van uitzonderlijke mensen te modelleren. Er is herhaaldelijk op gewezen dat de basis van NLP modelleren is en niet het “spoor van technieken” dat in het kielzog daarvan achterblijft. Ondanks de erkenning voor, en de nadruk op, modelleren, is er tot nu toe echter geen duidelijk en gedeeld gezichtspunt op wat modelleren precies is, noch een besef dat er verschillende soorten modelleren zijn. Voor sommigen is modelleren vooral het ontlokken van strategieën. Voor anderen betekent het slechts het gebruiken van NLP-termen bij het beschrijven van één of ander fenomeen. Weer anderen beschouwen modelleren als het imiteren van essentieel gedrag. De meest krachtige en generatieve modellen zijn

40

aantoonbaar het vermogen van de expert heeft overgenomen. Ga dan pas patronen ontdekken en vastleggen. Dilts kiest voor een tweedeling: eerst “impliciet modelleren”, vooral om informatie te verzamelen, om daarna m.b.v. “expliciet modelleren” patronen te ontdekken en vast te leggen. Met wederzijds respect (een verrassing, daar Grinder c.s. zich de laatste tijd weinig vleiend over het werk van Dilts hadden uitgelaten) wordt nu het verschil opgelost door een precieze definiëring en waardering. In het artikel, dat verscheen in het discussieforum van de website www.whisperinginthewind.com , wordt het, in Grinder’s kenmerkende, zeer eigen stijl, nauwkeurig verwoord.

degenen die iets van de dieptestructuur van een geobserveerd individu of individuen “vangen”. Dat is iets heel anders dan het beschrijven of imiteren van gedrag op de oppervlaktestructuur. Het bereiken van deze dieptestructuur is één van de bekronende prestaties van NLP geweest en één die een speciale methodiek vereist. In het onderstaande artikel overleggen John Grinder en Carmen Bostic St. Clair een aantal criteria voor het maken van onderscheid tussen de unieke vorm van modelleren waar de oorspronkelijke technieken en onderscheidingen van NLP van werden afgeleid (“NLP-modelleren”) en andere vormen van modelleren die NLP-onderscheidingen gebruiken, maar andere manieren van informatie verzamelen en patroonherkenning toepassen. De onderscheiding die in dit artikel wordt aangeboden is het resultaat van meerdere, nog voortgaande, discussies die we hebben gehad over het kennissysteem (of de epistemologie) van NLP. Terwijl verschillende vormen van modelleren bruikbaar en zelfs noodzakelijk kunnen zijn om bepaalde contexten aan te pakken of om specifieke doelen te bereiken, heb ik het gevoel dat het onderscheid en de criteria die John en Carmen voorstellen essentieel zijn om duidelijker vast te stellen, en te huldigen, wat er uniek aan NLP is, zowel als vakgebied als met betrekking tot

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

haar intellectuele geschiedenis. Ik geef toe dat mijn eigen modelleerwerk regelmatig in de categorie valt die John en Carmen “analytisch modelleren” noemen, en op andere momenten een combinatie betreft van analytisch en meer zuiver NLP-modelleren. Ik ondersteun John en Carmen volledig in het maken van dit onderscheid en ik geloof dat het van vitaal belang is dat de beoefenaren van NLP de unieke vorm van NLP-modelleren leren en het verschil met analytisch modelleren begrijpen.

Zoals John en Carmen stellen, is de in het artikel gepresenteerde onderscheiding bedoeld als het begin van een dialoog tussen hen die het vakgebied van NLP toegewijd zijn. Een voortgaande en hopelijk vruchtbare dialoog, die grotere helderheid, nauwkeurigheid en begrip brengt over de werkelijk unieke bijdragen van NLP. Zoals Gregory Bateson placht te zeggen: “Laat het gehoord worden.”

”Een voorgestelde onderscheiding voor Neurolinguistisch Programmeren” Door John Grinder en Carmen Bostic St Clair De ontwikkeling van elke discipline, vooral één die nog bezig is haar eerste patroonvorming te organiseren, heeft een zekere aandacht nodig met betrekking tot nauwkeurigheid in haar fundamentele woordenschat. Oudere disciplines hebben ofwel hun fundamentele begrippen (éénmaal of herhaaldelijk) verhelderd en hebben een schijnbaar relatief stabiel platform gevestigd waarop verder onderzoek en professionele dialoog kunnen worden gebaseerd, ofwel ze zijn in de scherpe punten gevallen die vaak uit hun slecht gedefinieerde begrippen steken, waardoor ze afmattende en soms zelfs fatale wonden opliepen die verdere ontwikkeling aanzienlijk verhinderd hebben. Zulke slecht gedefinieerde onderscheidingen waaien met iedere wind mee, gespietst als ze zijn op deze knelpunten. Enige zorg dient te worden gegeven aan het nemen van beslissingen met betrekking tot een gestandaardiseerde woordenschat. In het algemeen wordt aan onderscheidingen die de ervaring betreffen zuiver beschrijvende termen toegewezen, terwijl notatievariabelen worden toegewezen aan klas-

M o d e l l e r e n

sen van gelijkwaardigheid. Dit is de normale gang van zaken in een vakgebied in het begin van haar ontwikkeling: een rijkdom aan onderscheidingen te realiseren, een nauwkeurigheid in beschrijving en tegelijkertijd een zich efficiënt uitdrukken. In elk geval in een ideale wereld… De bediscussieerde onderscheiding in dit stuk is het begrip “modelleren” zoals dat wordt gebruikt in het vakgebied van neurolinguïstisch programmeren (NLP). In het bijzonder, het onderscheid tussen modelleren zoals dat binnen NLP wordt bedreven en modelleren zoals het meer in het algemeen wordt beoefend. ”NLP-modelleren” verwijst (binnen het tot stand brengen van de oorspronkelijke modellen die de grondslag vormden voor het terrein van NLP, op dit moment en in de toekomst van NLP) naar een waardering van, en een respect voor, twee criteria die van toepassing zijn op modelleren in NLP: 1. het uitstellen van welke poging tot ordening en/of analyse dan ook (alle f2 transformaties zoals beschreven in “Whispering

in the Wind”)1 om bewust de patronen van het genie of het uitmuntende voorbeeld te begrijpen gedurende de assimilatiefase van die patronen, totdat aan het volgende criterium is voldaan; 2. de modelleur dient het vermogen tot het reproduceren van de patronen van het voorbeeld in vergelijkbare contexten te demonstreren, en in zulke contexten ruwweg dezelfde reacties bij de cliënt op te roepen met ruwweg dezelfde kwaliteit en in hetzelfde tijdkader als het oorspronkelijke genie of het uitmuntende voorbeeld, voordat de uitdagende en lonende activiteit van het coderen van de patronen, zoals getoond door de modelleur, een aanvang neemt. We merken verder op dat alle resultaten van modelleerwerk die niet aan deze criteria voldoen geclassificeerd dienen te worden als een ander logisch type van model. We stellen “analytisch modelleren” voor als een algemene term voor zulke resultaten: het aanwen-

41

thema: modelleren

den van de patronen en de beschikbare onderscheidingen in de technologie van NLP-toepassingen, maar niet tegemoetkomen aan de definitie van NLP-modelleren. Het is ook heel duidelijk dat er toepassingen zijn (bijv. het modelleren van een verhalenverteller) of contexten (bijv. het model is niet beschikbaar of overleden) waarin de meer uitgebreide en veeleisende betrokkenheid die door NLPmodelleren geïmpliceerd wordt ofwel niet toepasbaar is, ofwel niet de meest doeltreffende of efficiënte strategie is voor het expliciteren van de patronen van een belangrijk genie of uitmuntend voorbeeld. We zien deze verklaring als een erkenning dat er andere vormen van modelleren zijn die volkomen legitiem zijn als leerstrategieën maar desondanks niet voldoen aan de criteria die we voorstellen voor het definiëren van NLP-modelleren. Het belangrijkste en essentiële verschil tussen het proces van NLP-modelleren en analytisch modelleren vormt de relatieve bijdrage van het voorbeeld en de modelleur aan het eindproduct. Dit verschil zit hem voornamelijk in de mate van het opleggen van de perceptuele en analytische categorieën van de modelleur aan het modelleerproces. In het geval van NLP-modelleren is dit opleggen minimaal; in het geval van analytisch modelleren is dit opleggen maximaal. Deze twee uitersten definiëren een continuüm van mogelijkheden en het zou goed kunnen zijn dat beoefenaren van andere vormen van modelleren andere onderscheidingen zouden willen voorstellen. We zouden een dergelijke verfijning verwelko-

42

men maar zullen ons op dit moment tevreden stellen met degene die hier voorgesteld wordt. De eis dat de ontwikkeling van alle cognitieve representaties tijdens de fase van onbewuste assimilatie systematisch wordt opgeschort en de eis dat de modelleur het vermogen tot uitvoeren demonstreert, net zoals het voorbeeld dat doet, voordat enige cognitieve codering begint, vormt de basis voor dit diepgaande verschil. Onze bedoeling achter deze omschrijving is te verzekeren dat deze onderscheiding – aantoonbaar de meest revolutionaire bijdrage van NLP – gehandhaafd wordt en dat door het systematische gebruik van deze onderscheiding het publiek de verschillen tussen de twee logische klassen van modelleren en de te onderscheiden modelleerprocessen die hierdoor geïmpliceerd worden - NLP-modelleren en analytisch modelleren - kan waarderen. We nodigen goedbedoelende beoefenaren van NLP uit om zich bij ons aan te sluiten in het handhaven van de hierbij voorgestelde onderscheiding, of om voorstellen te doen over hoe een dergelijke essentiële onderscheiding op het terrein van neurolinguïstisch programmeren gehandhaafd kan worden. Verder nodigen we de leden van de NLP gemeenschap, die deelname overwegen aan opleidingen waarin modelleren aangeboden wordt, uit om helderheid te vragen over het soort modelleren dat aangeboden wordt. Dat zal verzekeren dat de onderscheiding in het vakgebied gehandhaafd blijft en dat deelnemers aan oplei-

dingen in staat zullen zijn te bepalen of dat het soort modelleren is dat zij zich eigen willen maken.

Californië, oktober 2005

1 (Noot van de vertaler) In hun boek “Whispering in the Wind” (2001) gebruiken Bostic St. Clair en Grinder de term “f2” voor de transformatie van zintuiglijke prikkels, zoals ze door het zenuwstelsel worden gerepresenteerd, in een door taal gevormde mentale kaart.

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

is, samen met Richard Bandler, één van de oorspronkelijke ontwikkelaars van NLP. Hij is afgestudeerd in de psychologie en de linguïstiek. Hij is co-auteur van vele boeken over NLP. Zijn laatste boek (geschreven samen met Carmen Bostic St. Clair), “Whispering in the Wind” (2001) handelt over de geschiedenis van NLP, modelleren en de ontwerpfouten (“design flaws”) die volgens Grinder c.s. zijn gemaakt tijdens de ontwikkeling van NLP. Als oplossing voor die ontwerpfouten ontwikkelde hij New Code NLP, een nieuwe versie van NLP, waarin de taakverdeling tussen bewuste en onbewuste is verschoven ten gunste van een veel groter aandeel voor het onbewuste. John Grinder werkt op dit moment vooral als organisatieadviseur, via het bedrijf Quantum Leap. De originele versie van bovenstaand artikel staat in het discussieforum van zijn website www.whisperinginthewind.com.

is oprichter/directeur van het bedrijf Quantum Leap, waarin zij, samen met John Grinder, als organisatieadviseur werkt. Ooit begonnen als lerares, in welke hoedanigheid ze de Amerikaanse National Teacher of the Year Award kreeg, werd ze, na haar MBA en doctoraat in Jurisprudentie te hebben behaald, directeur van meerdere bedrijven. Ze was en is lid van meerdere adviescommissies van het Witte Huis. Ze is bekend om haar vaardigheid om op onbewust niveau verandering te bewerkstelligen, ook in grote teams, bijvoorbeeld tijdens cultuurveranderingsprocessen. Ze is coauteur van “Whispering in the Wind” (2001).

maakte deel uit van de oorspronkelijke groep mensen die Bandler en Grinder ondersteunden in het ontwikkelen van NLP. Hij heeft een groot aantal NLPmodellen ontwikkeld. Het meest bekend daarvan is waarschijnlijk het Logische Niveaus model. Daarnaast zijn o.a. de Sleight of Mouth patronen, de Disneystrategie, Reimprinting, de spellingstrategie, de Belief Change Cycle en de allergietechniek het resultaat van zijn inspanningen. Dilts is degene geweest die overtuigingen in NLP heeft geïntroduceerd en die als eerste aandacht heeft gevraagd voor spiritualiteit binnen NLP. Hij heeft 25 boeken over NLP op zijn naam staan. Twee daarvan zijn in dit verband het vermelden waard: “Modeling with NLP” (1998), dat door velen als het standaardwerk over modelleren wordt beschouwd, en – samen met Judith Delozier – “The Encyclopedia of Systemic NeuroLinguistic Programming and NLP New Coding” (2000). Robert Dilts is voortdurend actief met het ontwikkelen van nieuwe toepassingen en methoden, op dit moment vooral samen met Stephen Gilligan. Ook is hij één van de bekendste trainers van NLP. Voor het overdragen van NLP heeft hij een instituut, NLP University, opgericht. Op de website van dat instituut, www.nlpu.com, is een link naar de originele versie van bovenstaand artikel te vinden.

Contact vertaler: [email protected]

Foto: Jeffrey Rich

M o d e l l e r e n

43

Speelwijzer De speelwijzer begint steeds vastere vormen aan te nemen: met een team van mensen die elke keer anders van samenstelling kan zijn, zullen spellen getest gaan worden voor Inzicht. Er zijn nu 6 NVNLP leden die interesse hebben om te testen, echter door volle agenda’s van iedereen, is het altijd fijn als andere leden zich opgeven voor dit team. Je krijgt dan af en toe een uitnodiging om een spel te testen en je bepaalt elke keer opnieuw of je tijd en/of zin hebt. Streven is om 2 spelen in relatie tot NLP per INzicht te bespreken, waarbij ook computerspellen inbegrepen kunnen zijn. Mocht je een spel kennen dat volgens jou absoluut goed bruikbaar is voor coaching, trainingen en zelfontwikkeling privé en in teams, laat ook dat weten! De projectmanager van het NVNLP-Spelteam is Jesse van Tuijl.

Levenskunst Het eerste spel op gebied van zelfontwikkeling dat we bespreken is “Levenskunst”; ontwikkeld door Ria Eijck. Dit is het eerste spel dat getest is door de leden van het spellenteam: Jeroen van Erven, Mariangela Molenaar en ikzelf onder leiding van Ria Eijck. Voor Ria was dit de eerste ervaring met spelers die een NLP achtergrond hebben en na een korte introductie heeft ieder een vraag geformuleerd, natuurlijk gericht op zichzelf en niet extern. Het hoofddoel van het Levenskunstspel is om inzicht te krijgen op de vraag hoe iemand om kan gaan met veranderende leefomstandigheden. Het speelbord bestaat uit een draaischijf, waarbij je een pijltje ronddraait en daarmee bepaal je welk kaartje getrokken wordt. Elke ronde die gespeeld wordt bestaat uit 3 kaartjes die je trekt en elke keer bepaal je n.a.v. een eigen samenvatting of je doorgaat op dat thema of doorspeelt met een andere vraag. Het spel is makkelijk te spelen door de overzichtelijkheid, echter de kaartjes moet je wel elke keer even bij elkaar sorteren of met een elastiekje bundelen, anders worden ze door elkaar gehusseld in de doos. De verschillende titels van de kaartjes zijn gerelateerd aan kunst met verschillende categorieën: Zelfportret: de vragen en opdrachten onderzoeken hoe je tegenover je vraag / huidige situatie staat. Dus gericht op je zelfreflectie. Verbeelding: Gericht op de toekomst, hoe zou je het willen, bepaling van je doel Recensie: Gericht op je denkstijl

44

Beeldenstorm: dit zijn woorden of foto’s, waarbij de vrije associatie je in contact kan brengen met je hulpbronnen Kunstuitleen: triggers, uitspraken en stellingen ter ondersteuning van je vraag. Deze mag je ook cadeau doen aan een medespeler. Enkele voorbeelden van de vragen/opdrachten op de kaartjes: • je hebt je gewenste situatie bereikt. Je geeft een feest. Wat zet je op de uitnodiging? • mijn grootste rijkdom is........ • welk spreekwoord past in je situatie? - de touwtjes in handen hebben - er is geen touw aan vast te knopen - iets op touw zetten • ik zeg wat ik voel • enkele voorbeelden van foto’s: een roos en een grote boom met paddestoelen erop; voor ieder komen andere associaties naar boven bij het kijken naar de foto’s. Bij elk kaartje geldt dat je toelicht wat er in je opkomt. Het is de bedoeling steekwoorden op te schrijven van je eigen reactie. In eerste instantie geef je een algemene reactie op het kaartje en dan kan de relatie gelegd worden met je specifieke vraag (soms geleid door de spelleider of de andere spelers). Er zijn ook kaartjes met groepsopdrachten, echter zoals de spelregels tot nu toe gebruikt zijn, is het afhankelijk van het lot of er inderdaad groepsopdrachten worden gespeeld.

Reacties van de spelers: “ik hou erg van afwisseling en dat vind ik leuk aan het spel” “Leuk om bewustwording op een speelse manier te krijgen en dat de kaartjes die ik trek, me ook inderdaad erg aanspreken”

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

“wat me aanspreekt is dat je buiten je eigen kader gaat denken” “het spel biedt een duidelijke structuur doordat je na elk ronde stilstaat bij je vraag, welke informatie heb ik verkregen?” “het spel brengt mij makkelijker in contact met metaforen, bv ook bij het bekijken van foto’s” “het speelse element kan misschien nog groter gemaakt worden bij het spelen met grotere groepen, door in de spelregels nog wat variatie te brengen. Vaker de groepsopdrachten laten voorkomen geeft meer dynamisch effect bv met behulp van een dobbelsteen”

Voor mensen met ervaring in het vragen stellen (coaches, trainers) is het spel goed te gebruiken zonder de workshop die erbij ontwikkeld is. Hierbij is het belangrijk de vragen van de deelnemers goed in het oog te houden en de deelnemers daarin te begeleiden met de juiste vragen. Het spel los kost € 30,= en een workshop volgen kost € 125,=. NVNLP-leden krijgen tot 31 maart 2006 25% korting op de workshop (zie de advertentie in het herfstnummer van INzicht).

Hoewel het spel in eerste instantie ontwikkeld is voor 50+, hebben wij ervaren dat je in elke leeftijd levensvragen beantwoord kunt krijgen. Bij spelers die nog niet veel ervaring hebben met zelfreflectie en zelfontwikkeling is het verstandig om ze vooraf te laten nadenken over een vraag en is de rol van de spelleider groter.

NVNLP team Speelwijzer: Jesse van Tuijl contact: [email protected] Levenskunst aanschaffen en opgeven workshop: Ria Eijck contact: [email protected]

Gesproken is over andere toepassingsmogelijkheden. Het spel was nog niet getest in teams binnen een werksituatie, maar de testspelers zien duidelijk mogelijkheden binnen hun eigen werkzaamheden bij “teambuilding”in meerdere branches. Het spel kan gebruikt worden om over normen en waarden te praten. Daarbij is het vooraf inbrengen van een centrale themavraag een mogelijkheid of individuele vragen, gericht op het werk. Binnen relatieproblemen kunnen de kaartjes gebruikt worden om de ene partner de andere feedback te geven en zodoende meer informatie te krijgen over hoe de persoon overkomt. Ook bij een leuk avondje met vrienden, bieden de vragen en opdrachten de mogelijkheid om over bepaalde onderwerpen op een speelse manier te praten.

M o d e l l e r e n

45

vervolg Speelwijzer Wat is het Transformatiespel? Het Transformatiespel is een lichtvoetig, krachtig en diepgaand middel om stil te staan bij je eigen levensspel en stappen te zetten tot verandering. Het spel ziet eruit als een gewoon gezelschapsspel met speelbord, pionnen, kaartjes en een dobbelsteen. Dit is echter geen spelletje of tijdverdrijf. Het spelen van het Transformatiespel is een bewuste stap in een diepgaand veranderingsproces. In het Transformatiespel bepalen de spelers van tevoren een doel waarmee ze het spel willen spelen. Vaak is dit een levensvraag waar je inzicht in wil krijgen, maar het kan ook over het bereiken van de gewenste situatie gaan. Aan het begin wisselen de spelers de doelen met elkaar uit en besteden eventueel onder leiding van een spelleider aandacht aan een zo helder mogelijke formulering. De helderheid van de vraagstelling bepaalt hoe helder de antwoorden uit het spel zijn. Met welk speldoel kan ik spelen? Enkele voorbeelden: • Ik sta op een kruispunt van wegen en wil verkennen wat de juiste richting voor mij is • Hoe krijgen we als team onze gemeenschappelijke visie helder? • Ik wil meer helderheid over mijn financiële situatie • Ik wil weten hoe ik met mijn gevoel van machteloosheid kan omgaan • Ik wil onderzoeken hoe ik het conflict met mijn collega op kan lossen • Ik wil contact krijgen met het plezier en de wijsheid van het ouder worden

Hoe werkt het Transformatiespel? In de loop van het spel bewegen de spelers zich door vier niveaus. Ze beginnen op het fysieke niveau waar het onder meer gaat om materie, geld en gezondheid. Daarna komen ze achtereenvolgens op het emotionele, het mentale en het spirituele niveau. Bij dat laatste gaat het om zingeving en inspiratie. Het spel wordt gespeeld door 1 tot 4 spelers bij voorkeur met een begeleider bij de spelers. Er zijn ook spelborden voor 1-6 spelers, deze worden gebruikt door erkende spelleiders, bij grotere groepen. De spelers kunnen elkaar faciliteren in het spel-

46

verloop en elkaar verhelderende vragen stellen. Een respectvolle en veilige energie bij de spelers zorgt ervoor dat de vraag tijdens de transformatie helder wordt. Op het spelbord bewandelen de spelers het eigen levenspad. Hierop komen zij direct of op symbolische wijze van alles tegen: • verwerven van inzicht • gebruik van vrije wil of intuïtie • in een depressie raken en daar weer uitkomen • verwerken van pijn • omgaan met belemmeringen • ontdekken van kwaliteiten middels o.a. engelenkaartjes De kaartjes die je trekt als je op bepaalde velden van het speelbord komt, sturen dit proces. Deze kaartjes verhelderen, moedigen aan en confronteren, alles in relatie tot het speldoel van iedere speler. Het spel prikkelt de creativiteit en stimuleert het samen delen. De directe communicatie en de voortvarende interactie belichten dan het speldoel van vele kanten. Het Transformatiespel is een diepgaande en intieme belevenis. Tegelijkertijd blijft het een spel, met alle lichtheid, speelsheid en afwisseling van dien. In deze context creëer je samen een sfeer van openheid en vertrouwen. Het spel heb ik intussen meerdere malen gespeeld met vrienden en elke keer is het weer erg bijzonder wat er ontstaat. Er kunnen heel wat emoties loskomen, wanneer je de kaartjes echt in je opneemt. En als je soms op een niveau wat langer verblijft, zie en voel je heel helder op welk niveau je de meeste belemmeringen hebt of de meeste inzichten nodig hebt (je vraag kan met name gerelateerd zijn aan het emotionele vlak of nu juist het mentale vlak, waardoor je langer op dat niveau blijft). Het spel nodigt sterk uit tot interactie tussen de spelers en duurt dan ook al snel een aantal uur. Vanaf 3 spelers heeft de interactie de meeste variatie; met 2 spelers kun je het echter ook goed spelen. Het spel is wat mij betreft wat moeilijker meteen te spelen als er geen spelleider is. De eerste keer kost het redelijk wat tijd om de spelregels en de opdrachten goed te lezen. Wanneer je echter de regels door hebt, kun je het spel zo uitgebreid maken als je zelf wilt. Hoeveel feedback je geeft aan elkaar,

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

bepaalt ook de duur van het spel. Ik heb het spel te koop gezien vanaf € 62,50 op Internet en bij speciaalzaken. Daarnaast bestaan er supplementen op het originele spel om alleen te spelen: het Solo -en Earth Solo Transformatiespel. Het Solo Transformatiespel speel je alleen. Het verdeelt het spirituele niveau nog verder in Intuïtie, Liefde en Eenheid. Je kunt hier prachtig mee aan de gang en elke vraag stellen die je wilt. Er komen creatieve en versterkende oplossingen uit, met aandacht voor de gebieden waar je aan het groeien bent en het spel geeft je een duidelijk beeld van de mogelijkheden tot verandering. Het Earth Solo Transformatiespel geeft niet alleen helderheid over de persoonlijke doelen, maar ook over je unieke bijdrage aan de Aarde. Ik heb geen ervaring met het gebruik van het transformatiespel in een organisatie. Ik kan me voorstellen dat het gewone bordspel ingewikkeld is en wat tijdrovend om het in trainingssettings te gebruiken. Echter deelaspecten, met het trekken van de kaartjes ter bewustzijn kunnen nuttig zijn in een coach situatie. Hiervoor is ook een versie op de markt ‘Intuitive Solutions’ met alleen de kaartjes: Marian Klein Breteler is opgeleid tot spelleider van het Transformatiespel en zij gebruikt het bij coaching: “Ik gebruik Intuitive Solutions voor het pin-pointen van onderliggende problemen, of om tot creatieve oplossingen voor vraagstellingen te komen tijdens de coaching en ook voor spirituele input in iemands proces. Het werkt verbluffend en kan gemakkelijk ingepast worden in een sessie. Ook met groepen kan dit goed werken.” Voor persoonlijke transformatie in groepen en/of teams is een groepsversie ontwikkeld, geschikt voor 12 tot 25 personen. Deze versie heeft een grotere vorm die gespeeld wordt op de grond en wordt door gelicenseerde spelleiders aangeboden. Deze versie kan volgens de leveranciers in organisaties een unieke bijdrage leveren aan: • een grotere persoonlijke effectiviteit en creativiteit • het ontwikkelen van samenwerking in team • het hanteerbaar maken van persoonlijke conflicten • het accepteren en hanteren van reorganisatie veranderingen

M o d e l l e r e n

Tot slot voorbeelden van de symbolen die voor de verschillende opdrachten gebruikt worden: Creëer een wonder in je leven

Geef je intuïtie de ruimte

Ervaar je wezenlijke kwaliteiten, m.b.v. engelenkaartjes Durf je vrije wil te gebruiken, m.b.v. universele feedback kaartjes

Word je pijn bewust en laat hem los

Ontdek de andere kant van je blokkades, belemmeringskaartjes

Laat je hart spreken

Doorbreek je grenzen

Verdiep je inzicht, inzichtkaartjes

Ervaar de waarde van geven

Waardeer een ander en ook jezelf

Voor meer info over het testen van spellen en om tips door te geven: [email protected] Transformatiespel inhoudelijke vragen en mogelijkheden van workshops: Drs. Marian Klein Breteler (Geaccrediteerd Facilitator) www.transformatiespel.nl e-mail: [email protected]

47

Boekenrubriek GEVANGEN IN DE TAAL Hoe woorden je kunnen beperken Auteur: Paul Liekens Uitgeverij: Ankh-Hermes BV, Deventer 2005 Ankertjesserie 302 ISBN 90 202 0184 0

Boekbespreking door Theo Legters De invloed van taal op het onderbewustzijn en op het interne systeem van een mens is erg groot, eigenlijk groter dan we misschien beseffen. Onder andere Milton Erickson, voor NLP’ers een goede bekende, heeft wat dat betreft goed werk verricht. Zijn wijze van present stellen van het onderbewuste als een sturend mechanisme, in plaats van een verdachte poel van gesublimeerde wensen en verlangens, zoals door Freud weergegeven (vergeef me de generalisatie) heeft voor de doorsnee NLP’er een voorbeeldfunctie. Het is goed om de functie van dat merkwaardige deel van het menselijke vermogen goed aan het licht te brengen. Paul Liekens doet (opnieuw) een prima poging daartoe. In zijn laatste boekje gaat hij in op de wijze, waarop het onderbewustzijn reageert op uitgesproken taal. ‘Woorden’, zegt Liekens, ‘zijn als vislijnen, en aan het eind van elke lijn hangt een vis, die een bepaalde stemming vertegenwoordigt’ (blz. 13). Ik zou willen aanvullen: en de vislijn hangt in ‘de Zee van Onderbewustzijn’. Taal is een van de manieren, waarop we de omringende wereld trachten te benoemen, maar ook wat zich in ons afspeelt willen we met woorden ordenen. En daarin gaat het wel eens mis. Ons onderbewustzijn werkt liever met beelden, en die laten zich niet altijd beschrijven. Onze beperkingen daarin leiden tot de bekende NLP-trits: generalisaties, weglatingen en vervormingen. Liekens wijst

48

erop, dat we door die beperkingen ons zelf (en dus ons onderbewustzijn) een rad voor ogen draaien, als we menen dat taal ‘het voertuig van de geest’ zou zijn. Jammer genoeg vinden we in taalbeschouwingen nauwelijks informatie over dat aspect van taal: namelijk wat woorden in ons teweeg brengen. Vanuit mijn werk in het onderwijs heb ik veel te maken met kinderen met een negatief Zelfbeeld, vaak veroorzaakt door de woordkeus van opvoeders. Woorden als ‘Je moet..’, ’Je mag niet…’etc. hebben een negatieve connotatie en ik ben het met Liekens eens dat negatieve woorden beperkende overtuigingen in de hand werken; een kind zegt vooral ‘dat kan ik toch niet’, als het door middel van de taal bewust of onbewust van anderen te horen heeft gekregen dat dat inderdaad zo is. Het boekje van Liekens zit goed in elkaar; ongemerkt passeren een groot aantal NLP-technieken en –strategieën de revue, zonder dat zij expliciet als zodanig worden benoemd (metamodel, ankeren, associatie-dissociatie, etc). Dit maakt het boekje uitstekend geschikt voor ‘algemeen gebruik’. Ik kan het zeer aanbevelen aan mensen, die met opvoeden en/of motiveren van anderen te maken hebben; het helpt mee te reflecteren op een aspect van jezelf, dat weinig aan bod komt in de reguliere feedback modellen. Zijn uitgangspunt, dat de kwaliteit van iemands taalgebruik een weerspiegeling is van de kwaliteit van zijn/haar ontwikkeling, verdient meer aandacht, bijvoorbeeld van taalpsychologen, dan in het kleine bestek van dit boekje mogelijk is! Tenslotte twee opmerkingen: Wat ik miste in de lijst van ‘Stemmingmakers’ (hoofdstuk 9) is het woord ‘Waarom’. Ik vind dat een van de meest vervelende, omdat het degene, aan wie het gericht is, dwingt, zich te verdedigen en ik denk dat Liekens het met me eens kan zijn, dat alles mag zijn, zoals het is, en dat veranderen pas kan vanaf NU! Ik kies dan liever voor het meer doelgerichte ‘Waarvoor’. En trouwens: op pagina 86 vraagt de auteur zich af: ‘Wat moet ik geloven…’ tot driemaal toe. Het toont aan dat zelfs iemand die bewust tracht ontwikkeling en taal congruent te maken, zo af en toe in de val trapt van de macht der gewoonte. Ten tweede verbaasde ik me – in het licht van de inhoud van het boekje – over de titel; zowel ‘gevangen’ als ‘beperken’ passen bij de negatieve stemmingmakers, zoals Liekens die beschrijft.

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Als we doen, wat de auteur adviseert, namelijk de kwaliteit van ons leven verhogen door zorgvuldiger woordkeuze en taalgebruik, zou de titel misschien beter kunnen luiden: ‘De bevrijdende kracht van taal! Hoe woorden je kunnen verrijken’.

Theo Legters is werkzaam binnen het Onderwijs en NLP M.Pr. [email protected] / www.metaforia.nl

HET SLUITEN VAN DE CIRKEL Spiritualiteit en verantwoordelijkheid Auteur: Eric Schneider Uitgeverij: Ankh-Hermes BV, Deventer 2005 ISBN 90 202 83928 Prijs: € 14,50

Boekbespreking door Ineke Boonstra Het sluiten van de cirkel, een bijzonder proces! Eric Schneider is psycholoog en internationaal NLP - Trainer. Het “Sluiten van de Cirkel” is het tweede boek dat van zijn hand verschijnt. In dit boek hebben NLP en spiritualiteit een onlosmakelijk verbondschap gesloten. Een verbondschap dat een diepgang geeft aan NLP en duidelijk weergeeft wat precies onder spiritualiteit verstaan kan worden. En dat spiritualiteit meer is dan ‘praten over’. Schneider maakt in dit boek duidelijk dat spiritualiteit gaat over verantwoordelijkheid nemen in alle situaties. Daarmee zijn we meer in staat om spiritualiteit te begrijpen, toe te passen in ons leven en het verschil te ontdekken tussen b.v. het ontwikkelen van een superego en dat spiritualiteit noemen of werkelijke ontwikkeling. Spiritualiteit, zo maakt Schneider duidelijk, is dienaarschap. Niet in de zin van zelfverloochening, maar in het kader van Zelfrealisatie. Juist met dit boek verfijnt de auteur NLP, hoewel hij niet zoals in de meeste NLP boeken de afzonderlijke NLP-tools uitlegt. Een goede lezer herkent echter ogenblikkelijk NLP als methode en gebruikt dit ook in zijn, zeer to-the-point zijnde

M o d e l l e r e n

oefeningen. De oefeningen die in het boek vermeld staan hebben een opbouw in zich, die meer en meer diepte en hoogte pakken van onze waarneming. Iedere lezer kan de oefeningen gemakkelijk zelf doen. Schneider maakt duidelijk hoe precies NLP, als nietsturende methode, je helpt in het proces van verantwoordelijkheid nemen, in het proces van dienaarschap. Daarmee geeft hij voor mij NLP de aandacht, de waarde dat NLP verdient. Gelukkig wordt dit, met dit boek, duidelijk. Het zou een opstap kunnen zijn naar het op een ‘volwassen manier’ gebruik maken van NLP. Daarvoor heb je wel inzicht in NLP nodig. En de mensen die Schneider kennen weten dat hij als geen ander weet wat NLP is. Hij is af en toe nogal stellig in zijn visies waarbij ik soms in gedachten wat tegensputterde. Ik realiseer me dat dit tegensputteren veel meer te maken heeft met de grenzen van mijn Model of the World dan met zijn stelligheid. Boeiend om te ontdekken! Dit boek is een fantastisch boek voor een ieder die ook maar iets met NLP heeft gedaan en die gaat voor meer diepgang. NLP trainers zouden dit boek moeten lezen als ‘onderlegger’ voor hun opleidingen en de mensen die de opleiding Transpersoonlijke Coaching en Counseling doen? Voor hen is dit boek een must want het is de basis van wat er van een transpersoonlijke coach/counselor wordt verwacht. Al met al een prima boek, dat spiritualiteit heel dichtbij brengt en NLP als methode verdiept.

Ineke Boonstra, NLP-Trainer /coach Sophia Instituut, Assen T 0592-399790

49

Knipselrubriek "Multi tasking" veroorzaakt concentratieverlies

Knikken maakt zeker

Het tegelijk uitvoeren van verschillende taken, ook wel multi tasking genoemd, zal uiteindelijk concentratieverlies en hyperactiviteit veroorzaken. De hersenen moeten immers veel en vaak zappen. Beter is het om de taken goed te verdelen en niet alles tegelijk te laten gebeuren. Op deze manier nemen de hersenen meer informatie op en is er minder risico om op de lange termijn overwerkt te raken. Sommige zaken zijn overigens wel goed te combineren, zoals lopen en praten. Dit komt omdat lopen geen concentratie vergt en dus automatisch gebeurt. De eerste psycholoog die aantoonde dat niet alles tegelijk kan, was de Amerikaan John Ridley Stroop in 1935. In zijn onderzoek liet hij proefpersonen gekleurde kruisjes en woorden zien. Het benoemen van de kleur van de kruisjes gebeurde sneller dan het benoemen van de kleur van de woorden. De hersenen verdelen dus zelf bepaalde taken. Wanneer er tegelijkertijd gelezen, gepraat, geschreven en getypt wordt, zullen de hersenen voorrang geven aan een bepaalde taak, voordat de volgende taak kan worden verricht. Werk verrichten dat uit meerdere taken tegelijk bestaat duurt uiteindelijk anderhalf uur langer, dan werk waarbij de taken gespreid zijn. bron: Elsevier (11-10-05)

Niet zeker van uw zaak? Knik eens met uw hoofd. Grote kans dat u automatisch zelfverzekerder wordt.

Maaltijd onthult je gemoedstoestand AMSTERDAM - De slogan "je bent wat je eet" blijkt erg waar. Onze gemoedstoestand wordt weerspiegeld in wat we eten. Ook verandert voedsel soms gevoelens die mensen eigenlijk niet willen hebben. Dat blijkt uit recent onderzoek van Amerikaanse psychologen, zo schrijft The Sunday Times. De psychologen onderzochten de eetgewoonten van 500 mensen en letten daarbij vooral op het verband tussen wat de proefpersonen aten en hun gemoedstoestand. Uit het onderzoek blijkt dat mensen die boos zijn het meeste behoefte hebben aan stevige kost zoals vlees. Mensen die met depressieve gevoelens worstelen kiezen graag voor stimulerende waren, zoetigheden en cafeïne bijvoorbeeld. Uit het onderzoek bleek ook dat seksueel gefrustreerde mensen zich graag te buiten gaan aan eten dat rijk is aan koolhydraten, zoals brood of koek, dat de maag snel vult en een bevredigd gevoel geeft. Mensen die hun bord vaak helemaal volscheppen zijn vaak jaloers van aard en hebben deze gewoonte overgehouden aan angsten in hun jeugd om 'tekort te komen'.

Onderzoekers aan de Ohio State University in de Verenigde Staten ontdekten dat hoofdknikken –en schudden je gedachten beïnvloedt. In hun onderzoek kregen de proefpersonen een koptelefoon op en moesten ze al knikkend of schuddend naar een verhaaltje luisteren. Om de proefpersonen af te leiden van het eigenlijke doel van de studie werd ze verteld dat ze mee deden aan een onderzoek naar de kwaliteit van koptelefoons. Het knikken en schudden zou zogenaamd dienen om de bewegingen van hardlopen te simuleren. Hoofdwiegend luisterden de proefpersonen naar een betoog over het invoeren van een identificatieplicht. De helft van de proefpersonen hoorde een sterk argument voor de invoering, terwijl de andere helft juist een zwak argument kreeg voorgeschoteld. Achteraf bleek dat de knikkers die het sterke argument hadden gehoord enthousiaster vóór de invoering waren dan de schudders. En voor het zwakke argument gold dat de knikkers er zekerder van waren dat een IDplicht een slecht idee is. Kennelijk zorgt het knikken ervoor dat je zekerder van je zaak bent. Bron: Journal of Personality and Social Psychology, 10/’05

Volgens de psychologen zegt onze maaltijdkeuze ook veel over onze persoonlijkheid. Zo storten mensen met een open en levenslustig karakter zich vaak met enthousiasme op hun eten. De resultaten van het onderzoek zullen ook gebruikt worden om meer te weten te komen over eetverslavingen. (c) NU.nl 16 oktober 2005

50

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Opmerkelijke berichten uit de samenleving Wees gelukkig: neem risico!

Citroengeur maakt van slons nette poetser

Het verhaal van de kip en het ei… Wil je gelukkiger worden? Natuurlijk! Maar ben je bereid de risico’s te nemen die nodig zijn om dit te bereiken?

Proeven doe je met je mond. Maar de neus is net zo belangrijk: zonder te ruiken, bij een verkoudheid bijvoorbeeld, smaakt iets te eten of te drinken toch heel anders. En de neus doet nog veel meer! In een artikel in het tijdschrift Psychological Science schrijven Nederlandse wetenschappers dat gedrag, onbewust, wordt beïnvloed door geur. Schoonmaakmiddelen ruiken vaak naar citroen. Associëren mensen citroen met schoon, en gaan ze poetsen als ze een citroengeur ruiken? Ja, blijkt uit het onderzoek van de wetenschappers. Als eerste plaatsten ze proefpersonen in hokjes, een aantal met en een aantal zonder citroenluchtje. In hun kamertje moesten ze een woordtest doen. Ten tweede werden de proefpersonen, de een wel, de ander niet, blootgesteld aan citroengeur en werd hen gevraagd wat ze die dag nog wilden gaan doen. En als laatste kregen testpersonen, na wel of niet citroengeur te hebben ingesnoven, in een 'reukloze' ruimte een beschuitje voorgeschoteld. De uitkomst is helder: bij de woordtest herkenden testpersonen woorden die met schoonmaken te maken hebben beter als ze in een hok met een schoonmaaklucht zaten. Ook blijkt dat mensen die citroen ruiken nog diezelfde dag van plan zijn flink op te ruimen en schoon te maken thuis. En beschuiteters die citroenlucht in hun neus hebben ruimen kruimeltjes netjes op, de andere proefpersonen niet. Echt opmerkelijk is dat de proefpersonen aangeven dat ze zich niet bewust waren van een citroenlucht. Conclusie: we laten ons, zonder ons daarvan bewust te zijn, leiden door luchtjes. Bron: Elsevier 14 september 2005 Lees het artikel: http://www.ru.nl/contents/pages/158938/96aritkelpsych_science_clean_spirit.pdf

Duitse onderzoekers stellen: mensen die veel risico’s nemen zijn veel gelukkiger! Zij vroegen de mensen welk deel van een meevallertje zij bereid waren in te zetten op een investering die net zo veel kans had te verdubbelen als te halveren in waarde. Degenen die bereid waren het meest te investeren, gaven in een aparte vragenlijst aan dat zij het meest tevreden waren met hun leven in het algemeen. Deze gelukkige groep is ook meer bereid tot emigratie, baansverwisseling, om freelancer te worden en (oeps) verkeersbonnen te riskeren en te roken. Maar dan wordt het ingewikkelder: is het nu het lopen van risico’s dat zorgt voor het gelukkige gevoel, of is het juist het gelukkige gevoel dat ervoor zorgt dat deze mensen zoveel riskeren? Naast het zaaien van deze twijfel vertelt dezelfde studie dat je kans om een risiconemer te zijn toeneemt als je lang bent, van het mannelijke geslacht en jong. En een haantje, ongetwijfeld… John Naish Bron: The Times, September 24, 2005

M o d e l l e r e n

Muziek matigt stress Mensen die een instrument hebben leren bespelen ontspannen beter bij het luisteren naar muziek dan muzikaal ongetrainden. Maar voor alle luisteraars geldt dat een goede afwisseling van snelle en langzame muziekfragmenten en van stilte hetzelfde effect kan hebben als bewuste relaxatie- of meditatie- oefeningen. Het kan zelfs het ontstaan van hart- en vaatziekten tegengaan. Muziek beïnvloedt hartslag, ademhaling en bloeddruk. Niet de muziekstijl, maar de ritmes en de complexiteit van de muziek bepalen de reactie. Snelle muziek verhoogt - zoals verwacht – hartslag en ademhaling. Langzame muziek ontspant, maar verrassend is dat een pauze in het luisteren naar muziek hartslag - en ademhaling- frequentie en de bloeddruk het meest dalen. Mensen die minimaal zeven jaar muziekles hebben gehad zijn getraind om hun ademhaling af te stemmen op muzikale zinnen. Dat doen ze als ze zelf musiceren, maar ook als ze luisteren. Bron: NRC 29-09-'05

51

Praktijkvoorbeelden Henny Scheepers

Met vertrouwen voor een groep staan In het Rotterdamse NLP Instituut Tarázát volgden mijn man en ik de opleiding tot Master Practitioner. Een van de exameneisen is een modeling te presenteren. Alleen al de gedachte om voor een groep iets te presenteren geeft mij reeds hartkloppingen. Maar als het dan toch moet, heb ik handig gekozen voor een modeling presentatie met de titel ‘Met vertrouwen voor een groep staan’.

NLP is o.a. een groot effect bereiken met minimale inspanning. Dat van die inspanning viel best tegen. Het effect daar en tegen was zeker groot te noemen. In het verleden is het mij regelmatig overkomen dat ik, wanneer er een situatie dreigde te ontstaan iets te moeten presenteren, ik allerlei listen verzon om daar onderuit te komen. Dat dit een dikke Kmin opleverde voor mij ligt voor de hand. Mijn model was gauw gevonden in de vorm van een goede vriendin die op het gebied van presenteren alle situaties heeft meegemaakt. Ik ben daar menigmaal getuige van geweest. Goed is om te weten

52

is dat ik haar al tijden bewonder om haar zelfvertrouwen en haar authenticiteit. Haar benadering van het onderwerp en het omgaan met reacties van haar toehoorders. Om dit nog eens heel sterk te ondergaan ben ik samen met mijn man, op een bloedhete dag naar België gereden waar zij op dat moment een workshop verzorgde. Zij heeft onder alle omstandigheden de vrijheid om zichzelf te zijn. Prachtig! Aansluitend heb ik een interview met haar gehouden.

Een klein wonder Bij het impliciete modelleren gebeurde er al een klein wonder. Bij het overnemen van haar fysiologie, de houding maar vooral haar loopje, gaf een sensatie van zelfvertrouwen en vrijheid. Vrijheid was een criterium dat ik tot dan toe niet kende. Later bij het maken van het contrastframe van het metaprogramma kwam dit criterium opnieuw sterk naar voren. Zonder enige blokkade kwamen de woorden over mijn lippen welles waar stond ik nog niet voor een groep mensen maar beleefde dit toch als een sensatie! Zowel mijn man als mijn model konden duidelijk de fysieke veranderingen waarne-

Henny Scheepers

men. Er was een zachtere spiertonus en ook een duidelijke glans waar te nemen op mijn gezicht. Gesterkt met deze ervaring, ben ik nog vele keren in deze houding gestapt. Vol vertrouwen begon ik aan de tweede fase van het modelleren, de expliciete modeling. Wat zijn de verschillen in de metaprogramma’s en de logische niveaus en wat is dan het verschil dat het verschil maakt. Een inspirerende zoektocht, hard werken en steeds nieuwsgierig zijn naar wat er langs komt. Ik kom beperkende overtuigingen over mezelf tegen, w.o. ‘Ik mag mij niet verheffen boven anderen.’, dat houdt in dat ik niet mag staan terwijl ik een groep mensen toespreek. Als de anderen zitten voel ik mij niet verbonden, dit geeft mij een sterke beleving van onveiligheid.

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Bij het uitvragen heb ik gebruik gemaakt van het metamodel, de logische niveaus en het metaprogramma als contrastframes. Tijdens de interviews veel vragen om erachter te komen hoe doet het model wat zij doet. In totaal heb ik mijn model 3 maal geïnterviewd. Wat onduidelijk bleef was haar strategie. Volgens de vormvoorwaarden wilde die maar niet kloppen. Achteraf wijd ik dat aan de verankering van bijv. het aarden dat zij altijd doet voor zij voor een groep gaat staan, waardoor er geen beelden bij haar opkomen. Omdat ik het maar niet helder kreeg heb ik een korte video opname gemaakt van haar oogbewegingen en deze keer op keer bekeken. Helaas kon ik ook hier niet expliciet haar strategie uit afleiden. Ik heb in mijn verslag hier van opgeschreven wat ik heb kunnen vaststellen. Plezier en blijheid zijn belangrijke criteria voor mijn model. Dit staat heel sterk tegenover mijn criteria verantwoordelijkheid en ontwikkeling. Nadat alles uitvoerig in kaart is gebracht ben ik toe om de mal maken, waarmee het gemodelleerde overgebracht kan worden op een gemotiveerde vrijwilliger, die ook graag deze kwaliteit tot zijn/haar beschikking wil hebben.

Wat een lieve mensen allemaal Erg belangrijke voorwaarden om deze kwaliteit eigen te maken is het overnemen van de fysiologie en de overtuigingen: ‘Ik ben Oké, zij zijn Oké’ en ‘Ik kan dit!’ en ‘Wat een

M o d e l l e r e n

lieve mensen allemaal.’ Bij een ‘repetitie’ kom ik erachter dat ik nog wat nodig heb. Om in mijn kracht te komen en mijn zenuwen de baas te blijven en de ademhaling te beheersen, installeer ik nog een Circle of Excellence m.b.v mijn man. Het is een super mooie ervaring voor mij geworden, het podium op te lopen en dan al de medecursisten, die het publiek vormden, aan te kijken en niet als eerste de neiging te voelen hard weg te rennen, maar gewoon te blijven staan. Wauw! Tot zover gaat het goed. Vanaf het overbrengen van de mal kom ik er echt in en geraak ik een soort flow. Er komt een vrijwilliger op het podium, die zo als te begrijpen valt, erg zenuwachtig is. Je zal zomaar in eens voor een groep komen te staan.(Wat heb ík daar zelf niet voor moeten doen om dat te durven). Ik waardeerde het zeer dat zij zich hiervoor aanbood. Op haar heb ik de mal mogen overbrengen met voldoende effect om als geslaagd aan te merken. Heel bijzonder was de ervaring van de interactie met de zaal. Wat mij sterk is bijgebleven is de kracht van de fysiologie! Het effect van de modeling is een tot op heden blijvend gevoel van ontspanning en vertrouwen dat het is zoals het is en dat is goed. Ik kan het oordeel over mijzelf loslaten en ook het oordeel naar anderen. Al enige jaren ben ik bezig geweest om van het moeten af te komen. Na het proces van

modelleren is dit, als vanzelf, voor een groot deel gelukt. Hoera! Wat ik het meest waardevol van het proces vind is het bovenwater komen van mijn angsten. Het inzicht krijgen in waar ik al die angsten heb opgezet en de mogelijkheid daaraan te werken. Mijn nieuw ontdekte criterium vrijheid geeft een verschuiving van towards veiligheid naar towards vrijheid. Ik ga nu dingen aan waarvoor ik vroeger wegliep. Lange leve NLP die mij al deze mogelijkheden heeft gegeven en ik weet dat NLP voor nog meer mogelijkheden gaat zorgen.

Bewijs Enkele maanden na het examen overlijdt een goede oom van mij. Omdat er geen kinderen zijn, vraagt mijn oudste nicht of ik nog iets wil zeggen en ik besluit spontaan hierop in te gaan. Ik beklim het spreekgestoelte, gooi in gedachte de circle of excellence op de grond en stap er in en spreek woorden die op dat moment bij mij opkomen. Dit zou ik zonder mijn modeling nooit hebben gedaan. Dat weet ik zeker. Achteraf heb ik een enorm K-plus gevoel! Contact auteur: [email protected]

Tip voor anderen die nog gaan modelleren: Laat je nieuwsgierigheid de navigator zijn voor het proces van je modeling.

53

Praktijkvoorbeelden Yvonne Los-van der Drift

Positieve intenties... ‘Modelleren’…. Eerlijk gezegd; had ik er niet zoveel mee… Toen we deze opdracht voor de afronding van onze NLP Master Practitionersopleiding kregen dacht ik dan ook: ‘Oké, die opdracht voer ik uit en daarmee klaar’. Het liep echter allemaal heel anders. Ik koos voor het onderwerp ‘Notuleren zonder pen en papier!!’ (altijd handig als je vergaderingen notuleren een absolute crime vindt, toch?) Een collega van mij is een kei in notuleren. Zonder ook maar één aantekening te maken, schrijft hij twee dagen na de vergadering vanachter zijn computer met het grootste gemak een perfect verslag uit. Daar wilde ik meer van weten. Wat werd duidelijk tijdens mijn interview? Hij werkt uitsluitend met beeld en geluid, dat hij uiteindelijk opslaat als een plaatje. Ik kan je zeggen dat dit een hele uitdaging is voor iemand als ik die de hele dag met zichzelf, auditief digitaal, in gesprek is. AD, zoals mijn voorkeursysteem heet, was dan ook mijn grootste vriend. Totdat ik voor deze modelleertechniek koos! Hoe vaker ik het gesprek dat ik

54

met mijn collega had gehad op de band afluisterde, hoe helderder het plaatje bij mij werd. Wat bleek? AD was dan wel mijn beste vriend, maar eigenlijk eiste hij zoveel tijd van mij op dat er nagenoeg geen ruimte meer was voor andere relaties, zoals visueel, auditief en kinesthetisch. Was hier nog wel sprake van vriendschap of kon je het meer een veeleisende verhouding noemen? Hoe fanatieker ik met de modelleertechniek aan de slag ging, hoe meer ik ontdekte dat dit alleen kon slagen als ik mijn verhouding met AD een andere wending gaf. Ik ging een gesprek met AD aan, waarbij ik hem vertelde dat ik mijzelf wilde ontwikkelen en dat dit alleen kon als hij mij meer ruimte gaf. Uiteraard was ik hem dankbaar voor alles wat hij voor mij had gedaan en betekend maar het was tijd om mijn eigen weg te gaan. De maanden daarna verdween AD meer en meer op de achtergrond. Het resultaat was gewoon fantastisch. Geen gebakkelei meer in het hoofd, geen ‘ja maar’, geen ‘maar als’: niets van dat alles! Wat dan wel? Rust, heerlijke rust… Naast die rust waren er ineens drie vnieuwe vrienden: visueel, auditief en kinesthetisch.

En, zoals het bij jonge vriendschappen gaat, zorgden zij voor veel verfrissende ideeën en indrukken. Een hele nieuwe fase in mijn leven brak aan! Intussen had ik de modelleerofwel de Model-Leer-techniek al aardig op papier uitgewerkt. Tijd om de theorie in praktijk te brengen! En zo gebeurde het dat ik vorige maand voor het eerst ons afdelingsoverleg heb genotuleerd zonder pen en papier. Het was een prachtig (zintuiglijk) feestje waarop mijn nieuwe vrienden Visueel en Auditief de hoofdrol speelden en Kinesthetisch een mooie bijrol had. AD was er ook bij, maar dan ‘achter de coulissen’ waar hij met volle teugen genoot. Hij hoefde het stuk niet meer te regisseren en was blij met zijn nieuwe rol als…. toeschouwer!

Yvonne is professioneel actief in de Overheidssector en geeft daarnaast Communicatietrainingen. Ze volgde de Master Practitioner bij het IEP in Nijmegen.

Contact auteur: [email protected]

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Activiteitenagenda Academie voor NLP Dolderseweg 150a, 3738 BM

Den Dolder Tel: 030-22 99 022, e-mail: [email protected], www.academievoornlp.nl

OPLEIDINGEN 26 januari 2006 2 februari 2006 13 februari 2006 27 februari 2006 WORKSHOPS 19, 20 en 21 jan. 2006 29 januari 2006

Start Start Start Start

NLP Practitioner NLP Master Practitioner in Leiderschap NLP Mastercoach De Kunst van het Coachen

Presenteren met plezier. Charry Janse. How to Match; over contact maken en vasthouden. Leo Janse. 6 april 2006 Speaking Circles®. Ook jij hebt de capaciteit om echt contact te maken met je publiek of gesprekspartner. Met Erma Arts. voorjaar 2006 Het Enneagram en NLP. Twee manieren om te komen tot persoonlijke ontwikkeling en een groter zelfbewustzijn. Met Frank Schaper. 6 april 2006 NLP Introductie Workshop. Ervaar wat NLP voor u kan betekenen. Met Leo Janse. INFORMATIE-EN KENNISMAKINGSAVONDEN 23 januari, 20 februari, Informatie over de Academie voor NLP en de 6 maart 2006 opleidingen en workshops die wij verzorgen. U maakt kennis met onze trainers en medewerkers.

Den Den Den Den

Dolder Dolder Dolder Dolder

Den Dolder Den Dolder Den Dolder

Den Dolder

Den Dolder

Den Dolder

....................................................... Alter Vision Melbournestraat 24, 3047 BJ Rotterdam, tel: 010-2470686, fax: 010-2470682, e-mail: [email protected], www.altervision.nl trainer: Christiene M. de Vries 08 januari 2006 19 + 20 + 21 januari 06

22 feb t/m 11 mrt 2006 20 + 21 + 22 april 2006

Start: voorjaar 2006 Start: voorjaar 2006

NLP introductiemiddag NLP Practitioner opleiding (6.1) Start Blok I – groep 6.1 (integratie in juni ’06) ‘Future Vision’ - NLP op Hawaii Zwemmen met dolfijnen en NLP Master Practitioner opleiding (6.1) Start Blok I – groep 6.1 (integratie december ‘06) Advanced Master Practitioner Post Master opleiding - met certificaat Transformationeel Coach NLP beroepsopleiding - met certificaat

Rotterdam Rotterdam

Hawaii Rotterdam

Rotterdam Rotterdam

....................................................... Arcturus NV

internationaal training instituut voor communicatie en NLP Lierse Steenweg 105, B-2560 Kessel, tel +32 (0)3 488 40 54 fax + 32 (0)3 488 40 53 [email protected], www.arcturus.be

Start 9 januari 2006 Start 13 januari 2006

M o d e l l e r e n

Transpersooonlijke Coaching en Counseling 2de jaar. Eric Schneider en gasttrainers. Turbo Practitioner NLP Eric Schneider / Ann Ravoet / Anné Linden

Kessel Kessel

55

vervolg Activiteitenagenda Start 6 februari 2006 27-28 febr., 1-2 maart, 19-20-21-22 juni 2006 27-28-29-30 maart 2006 22-23-24-25 mei 2006

Transpersooonlijke Coaching en Counseling 1ste jaar. Eric Schneider en gasttrainers. Training en Leiderschap Frits Wilmsen. Naar het Hart. Eric Schneider. Hoe Effectief met een Groep Communiceren?

Kessel Kessel Kessel Kessel

....................................................... BGL & partners

Hoofdweg 726, 2132 BV Hoofddorp tel: 023-5556755, e-mail: [email protected], www.bgl.nl

20 januari 20 januari 21 januari 27 januari 3 februari 8 februari 6 maart 9 maart 23 maart 25 maart

Zaterdagopleiding NLP Master Practitioner Opleiding Loopbaanadviseur Zaterdagopleiding Kindercounselor. Opstap tot 2-jarige specialisatie Kinder- en Jeugdtherapeut Vrijdag 11-daagse Opleiding tot Mediator Vrijdagopleiding tot Coach Woensdagopleiding: De trainer als professional Maandagopleiding NLP Basis 6 daagse Donderdag 11 daagse opleiding tot Mediator Donderdagopleiding Kindercounselor. Opstap tot 2-jarige specialisatie Kinder- en Jeugdtherapeut Zaterdagopleiding NLP Practitioner

Hoofddorp Driebergen Assen Driebergen Hoofddorp Hoofddorp Hoofddorp Driebergen Driebergen Hoofddorp

....................................................... Bureau Personal Development

Topaas 8, 2719 VD Zoetermeer, tel. 079-3630685, fax. 079-3630687, e-mail: [email protected], www.bpdtraining.nl

17 jan. 2006 18 jan. 2006 19 jan. 2006 start 19 jan. 2006 8 febr. 2006 9 febr. 2006 Start 10-11 febr. 2006 2 febr. 2006 23 febr. 2006 9 maart 2006 30 maart 2006

Mindtools Mindmaps & Memory power Mindtools Speed Reading NLPlay avond Thema Gecentreerde Interactie NLP business Practitioner (vol) Mindtools Mindmaps & Memory power Mindtools Speed Reading NLP Practitioner Workshop Mindreading & Sales NLPlay avond Resoneren Workshop Mindreading & Sales Workshop Mindreading & Sales

Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda

....................................................... EduCare Postbus 192, 5110 AD Baarle Nassau tel: 013-5078411, e-mail : [email protected], www.educare.biz 28 jan. 2006 tot juni 2006

voorjaar 2006

56

Start 20-daagse NLP Practitioner PR2006-1 10 weekends om de 14 dagen incl. 2 workshops naar keuze - Workshop Enneagram I - Workshop T.A. (Transactionele Analyse) en rollenpatronen - Workshop RET en NLP - Workshop NLP en E.Q.

Tilburg

Tilburg

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Frank Bruining Personal Coaching & Training Gantelweg 2 4286 EH Almkerk (bij Gorinchem) tel: 0183-40 45 83, fax: 0183-40 47 86, e-mail: [email protected], www.frankbruining.com 13 januari 2006 15 februari 2006 29 maart 2006 25, 26 april en 10 mei 2006 6 april 2006

Start turbo practitioner

Oirschot

Workshop Leiderschap Training Leiderschap Congres: “van Motivatie naar Inspiratie”

Herwijnen Herwijnen Gorinchem

....................................................... GO Centrum voor Groei en Ontwikkeling T.U.Masmanstraat 7, 3813 ZE Amersfoort tel: 033 – 4802993, e-mail: [email protected], www.go-centrum.nl 5 januari 2006 Introductie-avond NLP Practitioner Opleiding 9 mnd, start 26/27 jan. 2006 tweedaagse (do.-vr.) NLP Practitioner Opleiding iedere 1e zat vd maand Familie Opstellingen Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven iedere 2e ma vd maand Familie Opstellingen Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven 25 februari 2006 Gelukkig Omgaan met geld Door Dick Mink en Freek Muilwijk 20 maart 2006 Introductie-avond “Heel je gebroken hart” Twee 2-daagse van Heel je gebroken hart, ieder 5 dagdelen: Serie workshops Verliesverwerking * Fase 1: 20 en 21maart en * Fase 1: Loslaten van het verleden * Fase 2: 24 en 25 april 2006 * Fase 2: Het omarmen van de toekomst Door: Hanneke van Tienhoven en Noor Verheul

Soesterberg Soesterberg Leusden Soesterberg Soesterberg Soesterberg Soesterberg

....................................................... Heart Systems Nederland

Julianaplein 9, 6049 BS Herten (bij Roermond) e-mail: [email protected] (of .nl), www.heartsystems.com (of .nl)

11/25 jan., 8/22 febr., 8/22 mrt. 2006 20 t/m 22 januari 2006 27 t/m 29 januari 2006 15 februari 2006 17 & 18 februari 2006 25 februari 2006 15 maart 2006 17 t/m 19 maart 2006 24 t/m 27 maart 2006

Meditatie als Medicatie’ avondcursus

Herten

Masters Module A-2 Practitioner 3e blok, Module A2 & B Introductie NLP-avondcursus “Baas in eigen brein” Partnerdagen NLP-opleidingen Workshop Familieopstellingen Start NLP-avondcursus “Baas in eigen Brein” Practitioner 4e blok, Module B Masters Module B1

Herten Herten Herten Herten Herten Herten Herten Herten

....................................................... De HOMME tcc

Postbus 4, 7630 AA Ootmarsum, Tel: 0541-680501, Fax 0541-680337, e-mail: [email protected], www.dehomme.nl

1ste kwartaal 2006 21 januari 2006 20 januari 2006

M o d e l l e r e n

NLP als Levenswijsheid met Rudy Vandamme Maandagavond / zaterdag training NLP Practitioner Opleiding [P08] Workshop Familieopstellingen

Hezingen U.T Enschede en Hezingen Hezingen

57

vervolg Activiteitenagenda 4 februari 2006 15 februari 2006 22 februari 2006 17 maart 2006

Workshop rond Tonaliteit Start NLP Master Practitioner [M02] Start NLP Practitioner [P09] Workshop ‘The Work’ Byron Katie

Hezingen U.T Enschede U.T Enschede Hezingen

....................................................... IEP - Instituut voor Eclectische Psychologie

Staringstraat 1, 6511 PC Nijmegen, tel: 024 -3230837, fax: 024- 3226512, e-mail: [email protected], www.iepdoc.nl

20 januari 2006

Introductietraining provocatief coachen met Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg 23 en 24 januari 2006 Introductietraining NLP met Guus Hustinx en Jennet Burghard 26, 27 en 28 januari 2006 Start NLP-Practitionersopleiding met Anneke Meijer en gasttrainers 2, 3 en 4 februari 2006 Start NLP-Practitionersopleiding met Jaap Hollander en Lucas Derks 9 en 10 februari 2006 Start opleiding Provocatief coachen met Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg 13, 14 en 15 februari 2006 NLP voor trainers I met Lucas Derks en Anneke Durlinger 16, 17 en 18 februari 2006 Start NLP-mastersopleiding 6, 7 en 8 maart 2006 Verandermanagement met NLP met Guus Hustinx en Mieke Laarakkers 8, 9 10, 30 en 31 maart 2006 Creatief projectmanagement met NLP met Sabina Meiling 10 maart 2006 Introductie Metaprofielanalyse met Jaap Hollander 10 en 11 maart 2006 Introductietraining hypnose met Nico Knijnenburg 13, 14 en 15 maart 2006 NLP-adviesvaardigheden met Edo Koppelaar 20, 21 en 22 maart 2006 Introductietraining NLP met Guus Hustinx en Mieke Laarakkers 23, 24 en 25 maart 2006 Start NLP-practitionersopleiding met Lucas Derks en Anneke Durlinger 27/28 maart en 24 april 2006 Authentiek presenteren met Speaking Circles met Jennet Burghard en Koos Wolcken 28 en 29 maart 2006 Symboolwerk met Jaap Hollander

Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Arnhem Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen

....................................................... I.S.E. – Institute of Social Engineering Onder de Bos 114, 8077 TD Hulshorst, Tel: 0341-453088, fax: 0341-453542, e-mail: [email protected], www.ise-training.nl 10 23 29 30

t/m 12 maart 2006 maart 2006 maart 2006 maart 2006

Energetisch Coachen Assertiviteit/Zelfpresentatie Trainersopleiding Interculturele NLP Practivioner Interculturele NLP

Hulshorst/Vierhouten Hulshorst/Vierhouten Hulshorst/Vierhouten Hulshorst/Vierhouten

....................................................... IVCN – Instituut Voor Communicatieve Vaardigheden Nederland Jacob Catslaan 19, 3705 BN Zeist, tel: 030-6990635, fax: 030-6991075, e-mail: [email protected], www.ivcn.nl Maatwerktrainingen voorjaar 2006

58

• Omgaan met verbaal geweld • Stressmanagement

In company/Zeist

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

bel voor data

februari 2006 28 maart 2006 voorjaar 2006 voorjaar 2006 maart/april 2006

• Coaching & teambuilding • Timemanagement • Interviewtechnieken • Vergaderen, presenteren en onderhandelen Mediation technieken Start 6-daagse Oplossingsgericht Coachen Start 4-daagse training: kunst van het vragenstellen Intake en training IRO clienten Sollicitatietraining mbv NLP-technieken

Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist

....................................................... LINN

Stroetlingsweg 1, 6142 AT Einighausen-Sittard tel: 046-4111590, fax: 046-4111589, e-mail [email protected], www.linn.nl 14 januari 2006 26 januari 2006 10 februari 2006 13 maart 2006

Gratis Open Dag: NLP opleidingen, trainingen en workshops van 11 uur tot 17.00 uur Start Master Practitioner opleiding Start Practitioner opleiding Start Trainers Training TOP training (Trainen-Opleiden-Presenteren)

Veldhoven Veldhoven Veldhoven Veldhoven

....................................................... Nederlandse Academie voor Psychotherapie A. Schelfhoutstraat 48, 1058 HV Amsterdam tel: 020- 6150494, fax: 020-6173578 e-mail: [email protected], www.academie-psychotherapie.nl 28 januari 2006 11 februari 2006 25 en 26 februari 2006 3 maart 2006 4 maart 2006

Start NLP Practitioner weekeinde opleiding Start NLP Master Practitioner weekeinde opleiding Workshop Stil in mij Start NLP Master Practitioner Turbo opleiding Open dag op de Academie

Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam

....................................................... NTI-NLP - Nederlands Trainingsinstituut voor NLP

Oosterzijweg 8, 1906 AX Limmen tel: 072-5053501, fax: 072-5052294, e-mail: [email protected], www.ntinlp.nl

30 januari 2006 9 februari 2006 20 februari 2006 16 maart 2006 18 januari 2006 26 januari 2006 12 maart 2006 3 februari 2006 7 t/m 9 februari 2006 9 t/m 11 februari 2006 10 t/m 12 februari 2006 13 t/m 15 februari 2006 2 maart 2006 5 maart 2006

M o d e l l e r e n

Start Practitioner 2006-1 Limmen Start Practitioner 2006-2 Zuidlaren Start Practitioner 2006-3 Limmen Start Practitioner 2006-4 Zoetermeer Start Practitioner en Onderwijs Limmen Start Master Practitioner 2006-A Limmen Start Master Practitioner 2006-B Limmen Start Training voor Trainers Limmen NLP & Verlangen Limmen Start 17-daagse Leergang Organisatie opstellingen Limmen NLP en Lichaamscommunicatie ‘Hoe ben je in balans’ Limmen Workshop Family Constellation Limmen Johannes Schmidt (voertaal Engels) Start 15-daagse Deep Change Traumatraining Limmen Johannes Schmidt & Andrea Wandel (voertaal Engels) Start 20-dgs opleiding Familie&Organisatieopstellingen Limmen

59

vervolg Activiteitenagenda 7 t/m 10 maart 2006 20 t/m 22 maart 2006

Management en NLP Working with Developmental Trauma Marianne Bentzen

Limmen Limmen

....................................................... On Speaking Terms Sibeliushof 27, 3438 XH Nieuwegein, tel: 030-2733991 e-mail: [email protected], www.ost.nl 13, 14 en 15 januari 2006 24 januari 2006

18 en 19 februari 2006

Start NLP practitioner: entrepreneurial edition Speciaal voor ondernemers en managers “ORGANIDOKTEREN EN ADVIZEUREN” Hoe benader je organisatieproblemen en hoe ga je om met consultants en andere adviseurs 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap in Overvloed “SCHATEILAND”

Utrecht Utrecht

Utrecht

....................................................... Phoenix Opleidingen Raiffeisenlaan 26A, 3571 TE Utrecht tel.: 030-2711383, e-mail: [email protected], www.phoenixopleidingen.nl 10/17/24/31 jan. 7/14/28 feb. Gespreksvaardigheden 27 en 28 januari 2006 Persoonlijk werk/Supervisie 30 en 31 januari 2006 Emotioneel Lichaamswerk voor mannen en vrouwen 1 februari 2006 Kennismaken met de 3-jarige opleiding in Professionele Communicatie 10 en 11 februari 2006 Hoe raak ik je aan? 15 en 16 februari 2006 Leiderschap en teamontwikkeling 20, 21 en 22 februari 2006 Kennismaken met Systemisch Werken 23, 24 en 25 februari 2006 Leiderschap en het systeem 16 en 17 maart 2006 Overgave in stilte en beweging 17 en 18 maart 2006 Leiderschap en contracten 20 en 21 maart 2006 Persoonlijk werk/Supervisie 27 maart 2006 Kennismaken met de 3-jarige opleiding in Professionele Communicatie 30 en 31 maart 2006 Energetisch Emotioneel Lichaamswerk voor vrouwen SPECIALISATIE EN VERDIEPING (VERVOLGOPLEIDINGEN) 6, 7 en 8 april 2006 NLP Master Practitioner 11, 12 en 13 mei 2006 9 en 10 juni 2006 6 en 7 februari 2006 Professionele Begeleiding: 13,14, 20 en 21 maart 2006 Meesterschap in coaching en therapie (groep 6) 3, 4, 24 en 25 april 2006 15 en 16 mei 2006 12, 26 en 27 juni 2006 14/27 febr., 8/15/22 mrt TA Opleiding (groep 6) 10 apr. 2006

Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht

Utrecht

Utrecht

....................................................... School voor NLP St. Reneldisplein 3, B-3001 Leuven, tel: 0032/475/61.45.23, e-mail: [email protected], www.nlp.be 14 januari 2006

60

Workshop Eerst Zijn Dan Doen

Wilrijk, België

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

28-29 januari 2006 08 februari 2006 16 februari 2006 19 februari 2006 27 februari 2006 08 maart 2006 16 maart 2006 25-26 maart 2006 30 maart 2006

Workshop Emotionele Intelligentie met NLP Start avondreeks NLP Explorer Kennismakingsavond i.v.m. de opleiding NLP Practitioner Workshop Familieopstellingen Start avondreeks NLP Explorer Start avondreeks NLP Explorer Start opleiding NLP Master Practitioner Workshop Patronen Doorbreken met NLP Start opleiding NLP Practitioner

Kapelle-op-den-Bos, België Leuven, België Kapelle-op-den-Bos, België Wilrijk, België Gent, België Antwerpen, België Kapelle-op-den-Bos, België Kapelle-op-den-Bos, België Kapelle-op-den-Bos, België

....................................................... SenSolid Postbus 58, 9980 AB Uithuizen (Groningen) tel: 0595-432534, fax: 0595-434477, Mob: 06 53 25 886, e-mail:[email protected], www.sensolid.nl 15 februari 2006 28 februari voorjaar 2006 Maatwerktrajecten

Start NLP Practitioner opleiding Start 3 daagse training Pakkend Presenteren Start NLP Master Practitioner opleiding Doorbraak Coaching, max.2 dagen aansluitend

Elspeet Elspeet Elspeet Uithuizen/overleg

....................................................... SETH Academie voor Eclectische Psychotherapie Postbus 95909, 2509 CX Den Haag tel: 070-3881105, 079-3317331, e-mail: [email protected], www.seth.nl voorjaar 2006

6 januari 2006 6 januari 2006 15 en 29 januari 2006

3 februari 2006

3 februari 2006 3 februari 2006

M o d e l l e r e n

2 daagse training NLsPel, Spelenderwijs NLP-en Utrecht met kinderen 4 daagse training NLsPel, Communicatie met Groesbeek het hele gezin 4 daagse Rationeel Emotieve Training, Utrecht / De Bilt v. hulpverleners/coaches 4 daagse Stress-management en Burnout Training Utrecht 2 daagse training Systeem denken, Doorn veranderen en het NLP SCORE model, bij complexe systemen Toel.eis practitionersniveau. 3 daagse training Toegang tot je Eigen Genialiteit Doorn mbv Neuro Semantic. APG 'Accessing Personal Genius' Start Systemisch werk: Familie-/organisatie opstellingen volgens methode Bert Hellinger. Groesbeek Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dgs training De Bilt / Doorn Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dgs training De Bilt / Doorn Open-Doe-Dag NLP & Communicatie Specialist, Utrecht / Wessem Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychotherapie, Jeugd- en kindercoaching met gratis workshops Start NLP Practitioner Basistraining. 6 dgs training De Bilt / Doorn Start NLP Practitioner Opleiding Start Beroepsopleiding tot Mediator Start Beroepsopleiding Jeugd- en kindercoaching Utrecht / De Bilt Start Beroepsopleiding Utrecht / Doorn / - Eclectische & Integratieve Psychotherapie, w.o. De Bilt modules Kinder- en Jeugdcoach en NLP therapeut - Communicatie Specialist voor management, onderwijs, zorg & welzijn

61

vervolg Activiteitenagenda 4 februari 2006

10 februari 2006

11 februari 2006

31 maart 2006

Start Beroepsopleiding tot Hypnotherapeut Start opleiding Hypno, Regressie- en Psychotherapie Start opleiding Praktische basistraining Hypno- en Psychotherapie Start Beroepsopleiding tot Imaginatietherapeut deel I en II Mentaal-emotionele begeleiding van cliënten met chronische aandoeningen INFOAVOND NLP & Communicatie Specialist, Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychotherapie, Jeugd- en kindercoaching Start Opl. Basis Medische Vakken E1 + E2, Ook v.d. NLP therapeut Start NLP Practitioner Basistraining. 6 dgs training Start NLP Practitioner Opleiding Start opleiding NLP en Psychotherapeutische hulpverlening Start opleiding NLP in 3 blokken op vrijdagavond

Utrecht

Utrecht

Limburg

Utrecht

....................................................... Smara Siddhi Instituut van Helmontstraat 21, 3029 AA Rotterdam, tel: 010-4781158, [email protected], www.smarasiddhi.nl 7 januari 2006 Start 12 januari 2006

Start januari 2006

15 t/m 18 maart 2006 22 maart 2006

Gratis NLP introductiemiddag 13.00 tot 16.00 uur Versnelde Practitioner (donderdag opleiding) Inclusief 2 dagen NLP en Spiritualiteit: Trainer: Eric Schneider Voor NLP en Spiritualiteit gaan we naar Werken met Klankschalen 5-daagse cursus op dinsdagavond Trainer: Rutger Schrijver NLP & Spiritualiteit I Practitioner certificaat vereist Trainer: Eric Schneider Gratis NLP Introductieavond 19.00 tot 22.00 uur

Rotterdam Rotterdam

Kessel in België Rotterdam

Werkhoven Rotterdam

....................................................... Sophia, Centrum voor Integraal Welzijn

Borgstee 48, 9403 TV Assen tel. 0592-399790, e-mail: [email protected] , www.sophiainstituut.nl / www.sophia-ciw.nl

19 20 26 31 01 10 13 20 25 15 17 21

januari 2006 januari 2006 januari 2006 januari 2006 februari 2006 februari 2006 februari 2006 t/m 22 februari februari 2006 t/m 18 maart 2006 maart 2006 maart 2006

24 maart 2006

NLP Practitioner Turbo opleiding Workshop Bekrachtigen van opvoeding Gratis informatieavond Zomeropleiding Lezing: dromen als inwijdingsweg (Barbara Driessen) Het oog van de meester NLP & Zero point field Introductiedag NLP Psychologische Ontwikkelingsniveaus en trainerschap Het oog van de Meester NLP & Spiritualiteit I (Eric Schneider) Workshop Fluisterkind© Lezing: omgaan met verlies door Barbara Driessen, sjamaan en auteur Het oog van de Meester

Assen Assen Assen Assen Assen Assen Assen Assen Veenwouden Werkhoven Assen Assen Smalhoorn

....................................................... 62

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5

Tarázát Instituut Ungerplein 2 - flat 6, 3033 BR Rotterdam tel: 010-4183599, fax: 010-2850038, e-mail: [email protected], www.tarazat.nl 7 januari 2006 10 januari 2006 10 januari 2006 15 januari 2006 26 januari 2006 14 maart 2006 20 maart 2006 24 maart 2006 25 maart 2006

NLP Introductiedag 3-daagse workshop “Gezond leven, gezond Zijn” De stem van de Ziel - 1 Lezingenserie Ton de Bruijn 7-daagse Trainers training door Anné Linden NLP Practitioner op donderdagen De stem van de Ziel - 2 Lezingenserie Ton de Bruijn Introductietraining NLP (3 dagen) Post-Masters Introductiemiddag

Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam

....................................................... Trainingsinstituut Rappard Bregeleane 72, 9051 PN Stiens (Friesland) tel. 058-2574091 mob. 06-51995626, email: [email protected], www.rappardnlp.nl 26 januari 2006 4 februari 2006 16/17 februari 2006 16 maart 2006 13/14 april 2006

Het Geheim van Succes, Introductiemodule NLP 8 donderdagavonden Introductiedag NLP Introductietraining NLP Start: NLP Practitioners opleiding Omgaan met Emoties

Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden

....................................................... Unique Quality Coaching Krijtenberg 16, 8131 HB Wijhe tel. 0570 – 524880, e-mail: [email protected], www.uqc.nl 9,10, 11 januari 2006

Introductie basis

20 januari 27 januari 10 februari 15 t/m 18 maart 24 maart 8 april 9 april

Start Practitioners Start Master Paardenwerk NLP en Spiritualiteit I Paardenwerk Trance Dance Peggy Dylan

Lelystad/Zutphen/ Arnhem/Zwolle Beekbergen Beekbergen Arnhem Nog te bepalen Arnhem Beekbergen Beekbergen

....................................................... ZUMAYA Brouwerstraat 6, 1814 HZ Alkmaar Tel: 072-5127113, e-mail: [email protected], www.zumaya.nl 21 december 2005 16 januari 2006 27 januari 2006 30 en 31 januari 2006 2 februari 2006 3/4/5 februari 2006 8/9/10 februari 2006 16-19 februari 2006

M o d e l l e r e n

Avond Familie-en loopbaanopstellingen Informatie avond NLP Waardering & Dankbaarheid, dagworkshop 2-daagse NLP Introductietraining Avond Familieopstellingen Light Body blok 3: Je Hogere centra activeren NLP Trainers Evaluatie Start NLP Practitioner Opleiding (P06-9)

Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar

63

vervolg Activiteitenagenda 2 en 3 maart 2006 10/11/12 maart 2006 13 maart 2006 23 en 24 maart 2006 27 maart 2006

Geld & Overvloed. 2-daagse workshop Light Body blok 4: Je energielichamen harmoniseren Avond Familie opstellingen 2-daagse NLP Introductietraining De kunst om van jezelf te houden, dagworkshop

Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar

Focusjes In deze rubriek kun je een gratis oproep plaatsen aan je collega-NLP-ers. Wil je zelf een focusje plaatsen? Stuur een mailtje naar: [email protected]

Boek gezocht Ik ben op zoek naar het boek "Stap in je grootsheid" van Anthony Robbins (Nederlandse versie), ISBN 90 75 50 50101. Het boek wordt niet meer uitgegeven. Is er iemand die dit boek heeft en tegen redelijke betaling af wil staan? Reacties aan Joanke Sierksma: [email protected]

Leden Klachtencommissie gevraagd Met de uitbreiding van het Klachtenprotocol is de NVNLP op zoek naar nieuwe leden voor de Klachtencommissie (“Commissie van Wijzen”). Interesse? Mail aan: [email protected]

Onderzoekers gevraagd door Paul Liekens Wil je bijdragen aan het nieuwe onderzoek van Paul op gebied van succesvol toepassen van “metaforen-gebruik op afstand” bij kinderen en volwassenen met een mentale handicap? Mail aan: [email protected]

Lesruimten gezocht buiten de Randstad Met oog op een groot aantal zeer interessante (reeds aangemelde) seminars en workshops voor de leden is de NVNLP op zoek naar lesruimten buiten de Randstad (makkelijk te bereiken, parkeren; low budget). Heb je tips? Mail aan: [email protected]

Trainers-Gilde van start Netwerk van “NLP-Trainers in Opleiding”. Doelstelling: Intervisie en modelling van seniore experts. Kennis- en ervaringsnetwerk. Meld je aan: [email protected]

64

I N z i c h t

W i n t e r

2 0 0 5