LANDBOUWSTAD
Landbouwstad Wordt het Nederlandse platteland straks in postzegelformaat geveild aan natuur-verzamelaars? En moet de boer worden bijgezet in het mausoleum van verdwenen tradities? Of kan het icoon van wat Nederland ooit was zich vernieuwen naar wat Nederland is en steeds meer wordt: een kenniseconomie waarin tal van deskundigen interacteren en er samen voor zorgen dat we maximaal van elkaars kennis profiteren? Dat is de vraag waar Wageningen UR/PPO zich mee bezig houdt. Zij zoekt in een veranderende context naar nieuwe manieren om landbouw voor zichzelf en voor de samenleving – rendabel in te zetten. Door zich te specialiseren tot een mega-onderneming met één (of enkele) product(en) voor de markt. Of door zich te generaliseren naar een multi-onderneming, met naast voedselproductie een veelvoud van diensten aan de consument. Juist hier – in de nieuwe polder waar het de boeren waren die neerstreken om het vruchtbare land te bewerken voor groente en graan, of hun vee te laten weiden voor melk en vlees! En juist nu - waar die polder wordt ingelijfd bij een nieuwe, uit te breiden stad! Waar hedendaagse thema’s spelen op het terrein van volksgezondheid, sociale cohesie en voedselkwaliteit kan de boer worden gezien als een expert op het gebied van natuurlijke processen en voedselproductie. En als leverancier van rust, ruimte, groen en regelmaat, met een meerwaarde voor mens, dier en natuur. colofon: Deze brochure is een uitgave van het programmateam Almere Oost.
In opdracht van Rijk, Regio en Gemeenten hebben Almere en Zeewolde samen met Wageningen UR op een rij gezet welke nieuwe rol de land-
Projectleiding Almere: Gerhard Dekker
bouw kan spelen in het bouwland/bouwplan voor de ambities van de stad Almere. Hoe dicht zit het platteland de stad ‘op de huid’? Of kan er
Projectleiding Zeewolde: Bart Muskens
echte symbiose ontstaan? Welke varianten lenen zich voor de plannen om de stad uit te breiden én om te voldoen aan de eisen van duurzaam-
Projectleiding Wageningen UR: Jan Eelco Jansma, Andries Visser en Arjan Dekking
heid, leefbaarheid, economie, ecologie en natuur?
Panorama’s: Erwin Zwaan Tekst en vormgeving: Rondom Communicatie Utrecht, Mieke Vuijk, Emiel Geerdink
De panorama’s rollen zich uit en verbeelden hoe stad en platteland een nieuwe organische eenheid kunnen vormen. Een eenheid die aantrekke-
© ‘Tom Tom Almere’ Rondom Communicatie, Mieke Vuijk
lijk is voor het oog. Maar ook met aantrekkingskracht voor investeerders, bedrijven en mensen. Om er te wonen, werken en ontspannen.
Grootschalige high-tech landbouw
‘Een stad hoeft niet mooi te zijn, een stad moet leven en kansen bieden.’
Gert
Urhahn
hebben hun processen op elkaar afgestemd, maken gebruik van gezamenlijke ondersteunende voorzieningen (kennis, nuts, beveiliging, logistiek, ict) en voeren een kosten- effectief in- en aankoopbeleid. Ze profiteren van elkaars bij- en afvalproducten zoals het gebruik van restwarmte of biomassa. Milieudienstverlening en duurzame energie staan centraal: er wordt gewerkt met warmtekrachtkoppeling, warmteopslag en warmtepompen, wat zorgt voor een aanzienlijke besparing op het energieverbruik. Bovendien worden deze - en nieuwe - voorzieningen aangewend om bedrijven en woningen in de directe omgeving van energie en
nomen door gebouwencomplexen, windmolenparken, kassen die naast paprika of tomatenkwekerij ook fungerenals, energiecentrales. Er komen rondwegen voor de aan- en afvoer van producten: het is een effectieve, industriële stad, waar werk
Korte karakteristiek
warmte te voorzien.
Werkgelegenheid: ca. 13 banen per ha
antwoordelijk voor distributie “all over the world”. De bedrijven
Omzet: ca. 160.000 euro per ha
productie, verwerkende industrie en logistieke bedrijven, ver-
Concreet gaat het om glastuinbouwbedrijven, grootschalige veeteeltbedrij-
Energieleverancier voor de omgeving
Het zindert er van activiteiten op het terrein van innovatie,
bronnen.
Goede werkgelegenheid
aan de nationale en internationale handelsmarkt.
logische hoogstandjes zorgen voor milieubewust gebruik van de natuurlijke
Meerwaarde voor de stad
novatie koppelt aan grootschalige productie, bestemd voor afzet
Autonoom, grote omvang en omvangsbehoefte Innovatieve technieken, internationale uitstraling
realisatie van een industrieel agrarisch bedrijventerrein, dat in-
Het bestaande landschap verandert: de ‘lege’ polder wordt inge-
de dienst uitmaakt, hoogwaardige producten worden geleverd, en techno-
Gericht op bulkproductie Clustering met industrie en logistiek
In de uitgestrektheid van de polder liggen volop kansen voor de
ven, verwerkende industrie, veilings- en vervoersbedrijven en energieleveranciers. Een dergelijk Agrobusinesspark/bedrijventerrein zet Almere op de kaart als high-techstad, met een goede internationale handelspositie, en met de mogelijkheid van branding. De sector biedt een forse impuls aan de werkgelegenheid en concrete arbeid aan de bewoners en de directe omgeving. Bijvoorbeeld als plukker, chauffeur, procestechnoloog, marketeer enzovoorts. En er is meer: bezoekers van Almere Stad parkeren er hun auto, en nemen de shuttle-bus, die elke tien minuten vertrekt. Anderen gaan er een dagje winkelen in de megastore of het discount centre. Weer anderen trekken hun overall aan om te gaan klussen aan boot of caravan, die er een stalling heeft. Of ruimen hun city-box vol opslaggoederen in of uit.
Grootschalige moderne landbouw
‘Always design a thing by considering its larger context – a chair in a room, a room in a house, a house in an environment, an environment in a city plan.’
Eliel
Saarinen
Of ze runnen een 1000-melkkoeienbedrijf dat zo goedkoop mogelijk pro-
De polder professionaliseert en ondergaat een metamorfose: risch ondernemers met CEO-status.
in een bepaalde teelt, met een hoge toegevoegde waarde om die exclusief
staat een bedrijf annex woning met bijbehorend machinepark. Links een mobiele melkrobot, rechts een paar graansilo’s, een kassencomplex, een lijnopstelling van windmolens. En direct aan de weg vertellen kleurrijke percelen vol tulpen aan bestuurders op weg naar de stad dat de lente is neergestreken. De rust die er heerst, is slechts schijn: achter de schermen worden orders verwerkt, leveranties voorbereid en nieuwe investeringen gedaan. Want volledig self-supporting, duurzaam en onafhankelijk van subsidies richt de grootschalige moderne landbouw zich op
Hoge gewasopbrengsten, een grote omzet en een lage kostprijs – dat is mogelijk dankzij de grote kavels en vruchtbare landbouwgrond in het gebied. De ondernemers die zich er hebben gevestigd kiezen elk hun eigen strategie: vergroting of verdieping. Ze hebben gemengde bedrijven met meerdere teelten: akkerbouw, veeteelt, groente en bloembollen.
Korte karakteristiek
voedselproductie voor de wereldmarkt.
Werkgelegenheid: ca. 0,02 tot 0,05 banen per ha
stuurd hun kaarsrechte baantjes over de velden. Aan de horizon
– al dan niet onder een eigen keurmerk - te vermarkten.
Omzet: ca. 2.800 per ha
langs vrachtauto’s af en aan rijden. Tractoren trekken GPS-ge-
Verhuur van stallings- en opslagruimte
De ontzaglijke oneindigheid wordt doorsneden door wegen waar-
Meerwaarde voor de stad
Zover het oog reikt staan wuivende gewassen en grazend vee.
Branding van professionele agro-producten
ducten levert aan de verwerkende industrie. Of ze kiezen voor specialisatie
Autonoom, omvangrijk Gericht op optimale productie en kostprijsreductie Effectieve ketenbenadering Koppeling van afzet aan directe verwerking
van lappendeken tot kamerbreed groentapijt, gerund door agra-
Het is een groen passe partout om een kleurrijke stad. Waar ‘product promotion’ belangrijk is en ondernemerschap een plaats krijgt. Waar landbouw wordt gerespecteerd en ruimte krijgt vanuit oude waarden maar met nieuwe prikkels op het gebied van duurzaamheid, kwaliteit en innovatie. De aanblik biedt nostalgie, de professionaliteit dwingt respect af. Tussen de kavels staan particuliere woningen, die hun energie van de boer betrekken. Langs de weg loopt een fietspad dat naar het nieuwe buitenzwembad van Almere voert, daarnaast een ruiterroute. Het zijn doorgaande wegen, waaraan je voorbij trekt. Tenzij je er seizoenswerk doet. Of de borg betaalt voor de jaarstalling van je caravan ...
Particulier natuurbeheer
Integraal onderdeel van gebiedsontwikkeling is iets terug doen voor het landschap
Jeroen
Boom
kraag om weidevogels te tellen. En hij schuift om de tafel om met collega-boeren en stadgenoten de statuten op te stellen voor de Agrarische Natuur Vereniging ‘Alwolde’. Doel: een beheerbeleid voeren voor bos, moeras, ruigtes en water. En samen nadenken over recreatieve activiteiten in het gebied. Agrariërs zijn van oudsher verbonden met het land waarin zij werken en die soms generaties lang onder hun beheer vielen. Ze kennen de grond, de seizoensinvloeden en de klimaateffecten uit de praktijk. Dat maakt hen tot uitermate geschikte natuurbeheerders. Ze zijn als het ware de hoveniers van de openbare groene ruimte, waar passende ontspanningsmogelijkheden rond leven. En dood. De polder is van losse kavels omgewerkt tot een samenhangend geheel van boerenbedrijvigheid en particuliere ondernemingen. Er zijn wandelpaden aangelegd, en er is een visvijver gerealiseerd. In de plaats van windmolens zijn ooievaarsnesten opgericht, er is
Korte karakteristiek
liggen en invulling kan worden gegeven aan eigentijdse behoeften
een buffelkudde die verantwoordelijk is voor de streekmozzarella die op een van de boerenerven wordt geproduceerd en vermarkt. Kanotochten en gondelvaarten zorgen voor een ontspannen dagje uit, stiltegebieden nopen tot overpeinzing, en er is een wachtlijst voor de natuurbegraafplaats, Recreatie, zoals kanoverhuur, wandel- en fietstochten manege en paardenpension
land te begrazen, hij schuift vrijwilligers van slootkant naar riet-
Werkgelegenheid: 0,1 fte per ha
hij dan? Hij schuift zijn vee van perceel naar perceel om het gras-
Omzet: 1.500 euro per ha
van bewoners – laat daar de boer maar in schuiven. Wat schuift
Leveren van groene/blauwe diensten
elkaar verbindt. En die invulling geeft aan de recreatieve behoefte
Meerwaarde voor de stad
logische hoofdstructuur en de bestaande natuurgebieden met
Verbonden met de stad Primair agrarisch bedrijf met natuurbeheerfunctie Onderhouden van natuur, landschap en water In stand houden van cultuurlandschap
Een groene ring om Almere, die op een logische manier de eco-
waar geen stenen mogen staan, maar bomen worden geplant. De agrarisch ondernemer houdt zijn vee voor productie maar ook als ‘workforce’ om de weiden te maaien. Voor zijn inspanningen ontvangt hij subsidie. Daarnaast beheert hij het naastgelegen golfterrein. Of heeft hij stukken van zijn land verhuurd aan particulieren die er een eigen moestuintje hebben. Af en toe maakt hij een babbeltje: ze wisten namelijk nog niet hoe ze hun eigen boontjes moesten doppen …
Grootschalige stadslandbouw
Twee boeren uitkopen, bouwen op de vrijgekomen postzegel en bomen er omheen. Zo mag rood voor groen niet uitpakken.
Eric
Luiten
Op het grootschalig bedrijf werken naast de ondernemer een aantal pro-
door (fiets)paden én via internet speelt de grootschalige stads-
fessionele krachten uit de zorg: zij hebben bijvoorbeeld een pedagogische
diensten die zorgen voor een kwalitatieve woonomgeving. Allerlei functiecombinaties zijn mogelijk en uitstekend te plaatsen aan de randen van een stad of woonwijk. Mits groot genoeg in omvang kan de grootschalige stadslandbouw deels voorzien in de productie en verkoop van voedsel: brood van zelfverbouwde tarwe, vlees van zelfgefokte runderen, boter, kaas en eieren ‘van eigen bodem’. Ze worden niet alleen op het erf verkocht, maar ook via een eigen website aangeboden. Bewoners kunnen bestellingen doen, die nog dezelfde dag in de paarden, zowel in pension, als voor manegegebruik, zodat de jeugd uit de buurt kan komen rijden. Overig vee graast de natuurgebieden in de omgeving af en zorgt zo voor een vanzelfsprekende vorm van natuurbeheer en landschap als lust voor het oog.
Korte karakteristiek
directe omgeving worden bezorgd. Daarnaast houdt de eigenaar
Meerwaarde voor de stad
van identificatie, aandacht en echtheid. En met producten en
Verbonden met de stad Multifunctionele bedrijfsvoering Verkoop van producten en diensten Natuur- en maaibeheer
lige stadslandbouw speelt in op andere primaire behoeftes: die
onderdak hebben in de gezinsvervangende huizen op het perceel naast de woonboerderij. De landelijke setting zorgt voor een rustgevende en natuurlijke omgeving, de dagelijkse werkzaamheden brengen regelmaat, verantwoordelijkheidsgevoel en discipline bij. Werkgelegenheid: ca 0,3 banen per ha
Dus met meer dan melk en brood alleen! Want de grootscha-
Maatschappelijke functie, w.o. zorg, kinderopvang
Omzet: ca 22.000 per ha
en burgers, maar dan opgeschaald naar de dag van vandaag.
taak in de opvang en verzorging van uit huis geplaatste kinderen, die voltijds
of natuurvoedingsproducten
sen. Het is eigenlijk zoals het vroeger ook ging, tussen boeren
Recreatief: paardensport, bedrijfsuitjes, vergaderfaciliteiten
landbouw een belangrijke rol in tal van maatschappelijke proces-
Voedsel: vleespakketten,
In het buitengebied, maar met de stadsbewoners verbonden
Twee keer per jaar organiseert de boerderij, samen met de gemeente, een streekFair, waar behalve de verkoop van eigen en regionale producten bewoners worden uitgedaagd zich ook te verkopen. Met eigen kunsten als kookworkshops, cursussen jongleren, houtbewerken, maar ook time management of puppy training. De grootschalige stadsboerderij zorgt voor sociale cohesie en helpt welvaartsziekten verminderen. Schoolklassen draaien mee in allerhande boerderij-activiteiten, het gemeentebestuur kan er terecht voor vergaderingen. Bijvoorbeeld over het afgeven van een vergunning voor de bouw van een zelfvoorzienend seniorencomplex, waar alleenstaande vijftig-plussers wonen én als vrijwilliger werken in de dagopvang van ouderen met een beperking.
Kleinschalige stadslandbouw
Duurzame ontwikkeling begint bij de mensen die zich met hun omgeving vereenzelvigen
www.elannet.nl
Scholen uit de omgeving krijgen er wekelijks een biologieles in de praktijk.
nenkoekenhuis op hetzelfde terrein, waar dagelijks buurtbewoners maar ook andere bezoekers een vorkje komen prikken. De kleinschalige stadslandbouw is een sociale ontmoetingsplaats annex winkel, waar tal van levensmiddelen worden verkocht producten, als duurzaam en dichtbij alternatief voor mondiale transporten van voedsel. De consument weet wat hij eet, en hoe is het gemaakt. Hij heeft het misschien wel zelf geplukt. Er scharrelen kippen rond en er is een straat met bijenkorven, waar verschillende bijenvolken verantwoordelijk werken aan de productie van honing. Hoe dat in zijn werk gaat, kun je zelf komen zien. Elke woensdagmiddag mag je mee, mits huur is. Je kinderen krijgen desgewenst een workshop kaarsenmaken van de was die overblijft …
Korte karakteristiek
je de beschermende kleding draagt die in het bezoekerscentrum te
meehelpen op de boerderij, appels plukken, jam maken of je steentje bijdragen aan het groenonderhoud
ze worden gesponsord door de stadsboerderij en organiseren er eens per
De boer is trouwens allang niet meer alleenheerser op dit erf. Hij functioneert als bedrijfsleider/operationeel manager onder verantwoordelijkheid van de Stichting Stadsboerderij Zeemere. En rapporteert aan het bestuur, dat bestaat uit particuliere bewoners, die meewerken en meefinancieren. Want de kleinschalige stadsboerderij verbindt mensen met natuurlijke processen, maakt de wijk leefbaar en sociaal betrokken, en leert kinderen de herkomst van producten. Ook de zaalvoetbalclub kan niet meer zonder: Werkgelegenheid: ca 1,5 per ha
is op zijn beurt een van de smaakmakers op het menu van het pan-
zojuist een geitje is geboren. Elke zaterdag is vrijwilligersdag. Je kunt er Omzet: ca. 150.000 euro per ha
wordt verwerkt tot ijs, kwark en verschillende kaassoorten. Die kaas
pen – maar gek: ze komen zelf amper weg, omdat in de naast gelegen stal
Educatie en schoolarrangementen
den en biologisch wordt gewerkt. Er is een kaaskelder waar de melk
zich een crèche, waar jachtige ouders hun oogappeltjes ‘s ochtends dropMogelijkheden voor burgerparticipatie
van de omringende huizen, waar zo’n 100 melkgeiten worden gehou-
tal van activiteiten op zich nemen. Op een ander deel van het erf bevindt
Centraal ontmoetingspunt bevolking
kleinschalige stadsboerderij: een kloppend groen hart, op loopafstand
En er zijn arrangementen voor kinderfeestjes, ‘gehost’ door vrijwilligers die
Meerwaarde voor de stad
stond ingepland, liggen nu de tekeningen klaar voor de bouw van een
Verweven met de stad (in woonwijk) Leverancier van verse (streek)eigen producten Kinderopvang Horeca Educatie
Middenin de woonwijk, op een plek waar aanvankelijk een plantsoen
jaar een barbeque voor de buurt. Hand- en spandiensten zoals schilderwerk of het vervangen van een hek? Daarvoor kan de stichting eenvoudig putten uit de getalenteerde voetbalselectie …
Landelijk Oost (nevel)
minder geschikt
minder geschikt
minder geschikt
minder geschikt
geschikt
mindergeschikt
Landbouw als drager voor natuur/ water vereist specifieke locaties (bv. in overgangszone Oostvaarderswold)
geschikt
geschikt
minder geschikt
minder geschikt
geschikt
mindergeschikt
geschikt
minder geschikt
geschikt
mindergeschikt
Landbouw als drager voor landschap, bijvoorbeeld in combinatie met natuur en water, vereist specifieke locaties aan de stadsrand (zoals in overgangszone Oostvaarderswold)
minder geschikt
-
+
+
+
+/-
+/-
veel arbeidsplaatsen
uniek woonmilieu
regionale productie/ consumptie
energie en warmteproductie
(tijdelijke) waterberging
productie wereldmarkt
+
-
+/-
+/-
+
+
+
-
-
Leisure en Pleasure
minder geschikt
Kansen & Conclusies natuurbeheer
recreatie/voorzieningen
band mens-omgeving band productiemaatschappij
geschikt
Organische ontwikkeling
minder geschikt
Effectieve inpasbaarheid
geschikt
synergie productieketens
Maatschappij en Economie
mindergeschikt
optimale benutting bodemkwaliteit
Duurzaamheid en Ecologie
geschikt
Plaatsen bij woonconcentraties i.v.m. voldoende draagvlak
<<<< moet in stedelijk weefsel worden geabsorbeerd • moet goed ontsloten worden (OV, auto en fiets) >>>>
Kleinschalige stadslandbouw
geschikt
toegankelijkheid.
infrastructuur nodig i.v.m.
Verbeterde recreatieve
geschikt
<<<< Ook vereist: de aanwezigheid van de ecologische verbindignszone/natuurgebieden. >>>>
Grootschalige stadslandbouw
Legenda
geschikt
Landbouw beheert het landschap met kansen voor natuurbeheer en waterberging.
minder geschikt
<<<< Geschikt voor alle varianten, mits in de nabijheid van andere agrarische bedrijven. >>>>
Particulier Natuurbeheer
geschikt
> doorontwikkeling > schaalvergroting > specialisatie
fysieke /juridische ruimte nodig voor:
Grootschalige moderne landbouw
geschikt
geschikt
<<<< energieafnemers in de buurt >>>>
> overige landbouw: beperkt
<<<< goede bereikbaarheid / ontsluiting >>>>
Oostelijk kernencomplex Groot Oost
Grootschalige High-tech landbouw
Grootschalige High-tech Grootschalige modern Particulier Natuurbeheer Stadslandbouw groot Stadslandbouw klein
Condities & Kwaliteiten
trum komt ruimte voor hoogwaardige kantoorbouw.
gerealiseerd bij de knoop A6/A27, bij de nieuwe koppeling van de A27 met de A30. In het cen-
naar de randen snel uitlopend in suburbane en landelijke woonmilieus. De arbeidsplaatsen worden
ant worden rondom de A27 vooral stedelijke woonmilieus aan het bestaande palet toegevoegd,
is onder meer een zeer goede spoorverbinding met Utrecht, Amersfoort en het Gooi. In deze vari-
grote stad met een eigen centrum en uiteindelijk circa 100.000 inwoners. Van essentieel belang
groen hier ondergeschikt is aan het verstedelijkingsprogramma. Oost wordt in deze variant een
van Ede ontwikkeld. Het programma zoekt contact met het landschap, maar het is duidelijk dat het
Met een programma van 40.000 woningen wordt in Groot Oost een nieuwe stad met de omvang
Groot Oost
In het derde scenario is de link met het bestaande landschap verdwenen: er wordt in de vrijgevallen polder een tweede stad gerealiseerd die alle functies van wonen, werken en recreëren in zich verenigt. Grootschalige landbouw is daaruit verdwenen en maakt plaats voor multifunctionele stadslandbouw en bijbehorende voorzieningen op het terrein van productverkoop en activiteiten/diensten. Voor het overige wordt hier voornamelijk woningbouw in al zijn facetten gerealiseerd, met een hoge bevolkingsdichtheid, uitwaaierend naar de randen tot suburbane en landelijke woonmilieus. De nieuwe stad concentreert zich op werkgelegenheid en tal van culturele voorzieningen die zorgen voor een kloppend stadshart. Daarom wordt hier ook fors ingezet op bereikbaarheid door middel van de aanleg van wegen en hoogwaardig openbaar vervoer die de verbinding met omringende steden, randstad en centraal-Oost Nederland optimaliseren. In deze woon-werkstad past bijvoorbeeld het voornemen om een containeroverslagterminal te realiseren, die vervoer over water en vervoer over land (via aansluiting op het spoorwegennet) stimuleert. In deze groeiambitie kunnen ook hoger onderwijsinstellingen worden ingebracht, waarbij Almere zich dynamisch op de kaart zet als (multiculturele) studentenstad, met bijbehorende voorzieningen op het gebied van kunst- en cultuur, en een campus in het buitengebied.
Korte karakteristiek
Arbeidsplaatsen bij knooppunt A6/A27 en nieuwe koppeling A27/A30 40.000 woningen
Nieuwe stad, hoge dichtheid + compleet verstedelijkingsprogramma 80.000 arbeidsplaatsen
Aanleg spoorverbinding met randstad Eigen stadscentrum met hoogwaardige kantoorbouw
Groen en landschap ondergeschikt aan stad en Utrecht
Groot Oost
‘Stadsuitbreiding: toch niet een plek waar ze alle bomen omhakken en daar dan de straten naar noemen?’
v.r. users/belgacom.net
plaatsen worden primair gerealiseerd bij de knoop A6/A27 en aansluitend aan de kernen.
het Oostvaarderswold-Horsterwold. Een belangrijke keuze is de positie van de HOV-as. De arbeids-
den afgewisseld. In deze variant profiteert Oost van eigen kwaliteiten, zoals het Almeerderhout en
worden waar elders in Almere geen ruimte voor is en waarbij hoge en lage woningdichtheden wor-
een sterke variatie in vorm, maat en schaal op een kleine korrel. Er kunnen woonmilieus ontwikkeld
hand. Het woningbouwprogramma kan programmatisch aansluiten op dorpsmilieus. Dat betekent
onderscheiden. De variant is zeer flexibel en de verschillende kernen werken differentiatie in de
kwaliteit. Het landschap zorgt ervoor dat ze een eigen plek hebben en onderling duidelijk zijn te
titeit hebben. De kernen bepalen, in directe relatie met de omgeving, met het landschap, de
Het Oostelijk Kernencomplex kenmerkt zich door een ketting van kernen die elke een eigen iden-
Oostelijk Kernencomplex
Een landschap waar cultuur en natuur met elkaar in evenwicht zijn en waar op kleine schaal landelijke beleving en stedelijke voorzieningen worden gecombineerd: dat is de strategie achter het Oostelijk Kernencomplex. Het vertaalt zich in verschillende woonmilieus, waar afwisselende woonwensen worden gerealiseerd voor een breed scala aan bewonersdoelgroepen. De woonkernen kennen een eigen infrastructuur qua winkel-, groen- en onderwijsvoorzieningen. Er verrijzen daarnaast kleinschalige bedrijventerreinen waar particulier ondernemerschap wordt gestimuleerd. Landbouwactiviteiten vinden plaats in de wijken zelf (stadsboerderijen) of aan de rand van de kernen (grootschalige high techproductie), omgeven door een goed netwerk van verbindingen naar zowel de stad als het snelwegennet. De combinatie van kernen en open ruimte biedt de kans om andere doelen van de gemeente Almere te realiseren, waaronder de promotie als sportstad, gekoppeld aan de wens om de Olympische Spelen van 2028 te verwerven. Daarin past de bouw van een multifunctioneel stadion en een sportcentrum met professionele trainingsfaciliteiten. Het stadion is ook te gebruiken voor andere publieksattracties als concerten en theatervoorstellingen. Ook de aanleg van andere sportaccommodaties, zoals een (kunst)ijsbaan of een grootschalig golfbaanterrein, dat tegelijkertijd een natuurlijk aansluiting vorm op het Oostvaarderswold en zo bijdraagt aan de aanleg van nieuw landschap. Ook past hier, vanwege de strategische ligging, het idee van de inrichting van een Health Valley, met tal van instellingen die zorg, welzijn en lifestyle combineren voor de bewoners van de gemeente Almere en Zeewolde. Ook bij ‘health’ ligt een koppeling met (zorg)land-
Korte karakteristiek
Gedifferentieerde kernen met afwisselenhoge 40.000 arbeidsplaatsen 20.000 woningen
bouw voor de hand.
Arbeidsconcentratie bij de Variatie in ‘dorpsmilieus’ met eigen identiteit en lage dichtheid
Aanleg van ov-voorziening richting centrum/overige wijken knoop A6/A27 en binnen de kernen
Aanleg van nieuwe regionale (natuur)landschappen met attracties
Oostelijk Kernencomplex
‘Je houdt van een stad, niet om haar zeven of zevenenzeventig attracties, maar omdat zij aan jouw speciale behoefte beantwoordt.’
Italo
Calvino
In het model nevel zal basis voorzieningen (scholen, detailhandel, sport e.d.) worden gerealiseerd.
deel van de arbeidsplaatsen wordt gerealiseerd rond het knooppunt A6/A27.
seerd. De variant gaat uit van in totaal 15.000 woningen in de periode 2010-2030. Het grootste
vooral bedoeld voor de ontwikkeling van woonmilieus die elders in Almere niet worden gereali-
verdwijnen ontstaan mogelijkheden voor nieuwe ontwikkelingen. Almere Oost is in deze variant
(van reguliere landbouw tot stadslandbouw) een belangrijke rol kan blijven spelen. Waar agrariërs
van excellente landelijke woonmilieus waarin de landbouw in verschillende verschijningsvormen
kernen op condensatiepunten waar de omstandigheden gunstig zijn voor ontwikkeling. Een tapijt
Landelijk Oost heeft het karakter van een verdicht buitengebied met bebouwingslinten en kleine
Nevel
Landelijk Oost – in de naam van dit concept ligt het ontwerp besloten: de ontginning en ontwikkeling van het doelgebied sluiten aan bij de bestaande inrichting ervan: het landschap dicteert de architectuur en laat veel ruimte aan groen en bijbehorende voorzieningen. De landbouw maakt fors deel uit van de nieuw te bouwen omgeving en is daarin geïncorporeerd. In de polder verrijzen fraaie woonlocaties, op percelen die worden vrijgegeven voor particuliere woningbouw. Met alle afwisseling van dien. Daarnaast worden kleine dorpskernen gebouwd, maar leidend is het principe dat in Oost juist die bebouwing plaatsvindt die elders in Almere niet kan worden gerealiseerd. Landelijk Oost mikt op een wat luxer marktsegment. Door het intact laten van de ‘lege’ ruimte kunnen extra watervoorzieningen worden aangelegd, evenals waterverbindingswegen met duurzame oevers worden gecreëerd, waarmee het gebied een stevige greep krijgt op de wateropgave voor de toekomst. De aanleg van deze meren en vaarten leidt tot nieuwe, innovatieve en duurzame waterwoonvormen, die aantrekkelijk zijn en bijbehorende flora en fauna toelaten. Daarnaast vindt waterrecreatie plaats: met kanoverhuur, fluisterboten en zwemfaciliteiten. De landelijkheid van het gebied laat tevens de mogelijkheden open voor extra natuurontwikkeling, de aanleg van bossen en wandelgebieden. De aandacht voor groen zet de deur open voor duurzaam ondernemerschap en biologische landbouw, zowel in de bedrijven die er zich vestigen, als in het opzeten van een kenniscentrum, (agrarische) hogeschool of universiteit, waar de thema’s voor een duurzame toekomst uitgangspunt zijn voor het scholingsaanbod.
Korte karakteristiek
40.000 arbeidsplaatsen 15.000 woningen/restcapaciteit: 5.000 extra
Arbeidsconcentratie rond knooppunt A6/A27 en op locatie
Open gebied met veel oppervlaktewater Landelijk woonmilieu, lage dichtheid
Primair agrarisch gekoppeld aan recreatie/leisure
Landelijk Oost
‘Als je van de natuur houdt, blijf dan in de stad wonen!’
Marc
Callewaert
© rondom communicatie, utrecht
dat neverland jouw Almere zal zijn.
Zaai papavers! Wees de gelukkigste mens.
En tal van vrije geluiden de ruimte in zenden.
Trek rietkragen op die ruzies bedekken
Koop boter, kaas en eieren op de hoek van je straat.
Woon er duurzaam. Laat je niet kisten!
uit neverland dat Almere moet zijn!
Reken af met de koeien voor hun sixpack natuurmelk
in de groentekas. Neem de restwarmte mee.
Eet uit. Met je partner: pompoensoep
Je auto. Ga met de kinderen de fruittuin in en
Droom daar je huis. Parkeer in gedachten
Waar neverland was en Almere moet zijn.
In de lege beslagkom van de strekkende polder
Voor cement dat nog moet worden gekneed
ijl kloppen en tot warmte manen
Kijk hoe reusachtige staafmixers de lucht
Trap niet op de rem, je blik op oneindig
wat neverland was en Almere moet zijn.
en het staat daar! Precies waar
Geniet van de grap: er is nog een paar
Onbewogen naar je knipogen. Over de Ibisweg.
Als de buizerds die aan weerszijden
Rijd rechtdoor, laat je gedachten vrij
Wat neverland was moet Almere zijn!
Knijp je ogen dicht, meng deze kleuren:
en vierkante vensters van aquamarijn
Rode pagodes, de Yellow Brick road
Buig af naar rechts, ontwaar in het avondlicht
Laat ze links liggen: de olifanten
Tom Tom Almere
Stadslandbouw ‘Een schaalsprong’ – dat is de term waarmee Rijk, Regio en Gemeente (i.c. Almere en Zeewolde) samen nadenken over de vraag hoe zij zuidelijk Flevoland kunnen opschalen naar ‘groter, beter, en meer’: dat wil zeggen het realiseren van kwalitatief goede woon- en werkmilieus door gebruik te gaan maken van het gebied ten noordoosten van de A27, waar nu nog een windmolenpark wiekt. Maar met de term ‘schaalsprong’ kun je ook denken aan een ei dat wordt uitgebroed en waaruit langs natuurlijke en organische weg nieuw leven tevoorschijn springt. En dat betekent dat de wens tot groter, beter en meer zich rekenschap geeft van de natuur en de mogelijkheden van het bestaande landschap. In de discussienota De Knoppen van Oost wordt de schaalsprong qua condities, trends en potenties uitgewerkt. Samengevat:
economie, waterbeheer, natuurwaarden en leefbaarheid.
Zorg dat het een voorbeeld wordt voor toekomstbestendige oplossingen op het gebied van duurzaamheid, ecologie,
-
Doe dat via een geleidelijke transformatie van agrarisch gebied naar een aantrekkelijk stadslandschap.
-
Maak van Almere een metropool die qua wonen, werken en recreatieve wensen internationale allure verwerft.
-
nieuwe woningen en tussen de 40.000 tot 60.000 nieuwe arbeidsplaatsen.
Ontwikkel een groeimodel voor de stad Almere, waarin in 2040 sprake zal zijn van tussen de 15.000 en 40.000
-
De Werkgroep Almere Oost heeft samen met Wageningen UR gekeken hoe de ouderwetse tegenstelling ‘stad en platteland’ kan worden opgeheven en omgebogen naar een moderne voorstelling van zaken. Daarin profiteert de stad van het land en andersom. En ontstaat een nieuwe functionele relatie die stad en platteland met elkaar verbindt. Die voorstelling geven wij hier. In woord en beeld laten we zien waartoe durf, ambities en idealen kunnen leiden: met drie scenario’s voor het bouwen van een stadsland voor straks. En met gebruikmaking van vijf varianten voor het omvormen van de landbouw van nu. Elk model zal: veel ruimte bieden voor regionale, recreatieve voorzieningen; unieke woonmillieus toevoegen aan Almere en de regio; daarvoor het bestaande landschap als uitgangspunt nemen. Heel voorstelbaar. Kijk zelf maar.
STADSLANDBOUW
