Jaarrekening Fortis

Jaarrekening Fortis 2005

Jaarrekening 2005 - Fortis Fortis Jaarrekening Verslag van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en Fortis N.V. Jaarrekening Fortis SA/NV Jaarrekening Fortis N.V.

-1-


Inhoudsopgave Accountantsverklaring ........................................................................................................................................... 7 Geconsolideerde balans......................................................................................................................................... 8 Geconsolideerde resultatenrekening ..................................................................................................................... 9 Geconsolideerd overzicht van wijzigingen in het eigen vermogen ..................................................................... 10 Geconsolideerd kasstroomoverzicht ................................................................................................................... 11 1

Algemeen ........................................................................................................................................................ 12

2

Grondslagen voor financiële verslaggeving.................................................................................................... 14

3

Effect van IFRS op de balans, het eigen vermogen en de resultatenrekening van Fortis .............................. 48

4

Overnames en desinvesteringen..................................................................................................................... 59

5

Eigen vermogen .............................................................................................................................................. 63

6

Minderheidsbelangen...................................................................................................................................... 68

7

Winst per aandeel ........................................................................................................................................... 69

8

Risk management ........................................................................................................................................... 70

9

Regelgeving en solvabiliteit ............................................................................................................................ 89

10 Vergoedingen na uitdiensttreding en andere lange termijn personeelsbeloningen ....................................... 91 11 Beloning in aandelen en opties....................................................................................................................... 97 12 Bezoldiging van de bestuursleden en Executive Managers van Fortis ........................................................ 101 13 Accountantsvergoedingen ............................................................................................................................ 110 14 Transacties met verbonden partijen ............................................................................................................. 111 15 Segment informatie ....................................................................................................................................... 113 16 Geldmiddelen en kasequivalenten ................................................................................................................ 134 17 Activa en passiva aangehouden voor handelsdoeleinden............................................................................ 135 18 Vorderingen op banken................................................................................................................................. 136 19 Vorderingen op klanten ................................................................................................................................. 138 20 Beleggingen .................................................................................................................................................. 142 21 Herverzekering, handels- en overige vorderingen ........................................................................................ 151 22 Materiële vaste activa ................................................................................................................................... 152 23 Goodwill en overige vaste immateriële activa .............................................................................................. 156 24 Overlopende rente en overige activa ............................................................................................................ 158

-2-


25 Schulden aan banken.................................................................................................................................... 160 26 Schulden aan klanten.................................................................................................................................... 162 27 Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten .................................................................... 164 28 Verplichtingen inzake unit-linked producten ................................................................................................ 166 29 Schuldbewijzen ............................................................................................................................................. 167 30 Achtergestelde schulden .............................................................................................................................. 168 31 Overige financieringen .................................................................................................................................. 172 32 Voorzieningen ............................................................................................................................................... 173 33 Acute en latente belastingen ........................................................................................................................ 175 34 Overlopende rente en overige passiva ......................................................................................................... 178 35 Derivaten ....................................................................................................................................................... 179 36 Reële waarde van financiële activa en financiële passiva ........................................................................... 184 37 Rentebaten.................................................................................................................................................... 188 38 Dividend- en andere beleggingsbaten .......................................................................................................... 189 39 Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen ....................................................................................... 190 40 Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen.................................................................. 191 41 Commissiebaten ........................................................................................................................................... 193 42 Overige baten................................................................................................................................................ 194 43 Rentelasten ................................................................................................................................................... 195 44 Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen ................................................................................... 196 45 Commissielasten ........................................................................................................................................... 197 46 Personeelskosten.......................................................................................................................................... 198 47 Overige lasten ............................................................................................................................................... 199 48 Winstbelasting .............................................................................................................................................. 200 49 Verzekeringen ............................................................................................................................................... 202 50 Krediet gerelateerde financiële instrumenten ............................................................................................... 212 51 Voorwaardelijke verplichtingen ..................................................................................................................... 213 52 Lease-overeenkomsten................................................................................................................................. 214 53 Vermogen onder beheer................................................................................................................................ 215 54 Gebeurtenissen na balansdatum .................................................................................................................. 218

-3-


Verslag van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en Fortis N.V. ................................................................... 219 Jaarrekening Fortis SA/NV 2005 ........................................................................................................................ 225 Jaarrekening Fortis N.V. 2005 ............................................................................................................................ 245 Stichting Continuïteit Fortis ............................................................................................................................... 256 Waarschuwing ten aanzien van mededelingen met betrekking tot de toekomst .............................................. 257 Plaatsen waar de documenten kunnen worden geraadpleegd .......................................................................... 258 Informatieverstrekking aan aandeelhouders en beleggers ................................................................................ 258 Nominatieve inschrijving en deponering van aandelen aan toonder ................................................................. 259 Informatie en communicatie............................................................................................................................... 259

-4-


Jaarrekening 2005 Fortis

-5-


Alle bedragen in de cijferopstellingen van deze jaarrekening luiden in miljoenen euro’s, tenzij anders vermeld.

-6-

Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2005 van Fortis gecontroleerd. Deze jaarrekening is opgesteld op basis van International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van Fortis. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.

Werkzaamheden Onze controle is verricht in overeenstemming met de Internationale Audit Standaarden. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van het bedrijf daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2005 en van het resultaat en de kasstromen over 2005 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Tevens zijn wij nagegaan dat het Jaaroverzicht, voorzover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening.

Amstelveen, 8 maart 2006

Brussel, 8 maart 2006

KPMG Accountants N.V.

PricewaterhouseCoopers

vertegenwoordigd door S.J. Kroon RA

Bedrijfsrevisoren B.C.V.B

vertegenwoordigd

door Y. Vandenplas en L. Discry

-7-


Geconsolideerde balans (voor winstbestemming) Noot

31 december

31 december

2005

2004

Activa Geldmiddelen en kasequivalenten

16

21.822,0

25.019,7

Activa aangehouden voor handelsdoeleinden

17

62.705,0

60.319,9

Vorderingen op banken

18

81.001,9

64.197,0

Vorderingen op klanten

19

280.759,3

227.833,7

Beleggingen:

20

- Tot einde looptijd aangehouden - Voor verkoop beschikbaar

4.669,3

4.721,3

179.020,1

153.543,2

- Tegen reële waarde met waardeveranderingen 5.127,2

3.390,6

- Vastgoedbeleggingen

in de resultatenrekening

2.546,3

2.304,4

- Beleggingen in deelnemingen en joint ventures

1.706,3

2.209,2

Beleggingen inzake unit-linked producten

193.069,2

166.168,7

25.666,7

16.853,4

Herverzekering en overige vorderingen

21

9.556,6

6.545,1

Materiële vaste activa

22

3.196,8

3.133,0

Goodwill en overige immateriële vaste activa

23

1.922,4

671,5

Overlopende rente en overige activa

24

49.294,6

43.343,3

728.994,5

614.085,3

Totaal activa Passiva Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden

17

50.562,2

51.482,5

Schulden aan banken

25

175.183,0

121.036,6

Schulden aan klanten

26

259.063,8

224.582,9

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten

27

56.108,7

48.939,6

Verplichting inzake unit-linked producten

28

26.150,6

17.033,5

Schuldbewijzen

29

77.266,6

71.777,0

Achtergestelde schulden

30

13.757,2

13.345,3

Overige financieringen

31

1.699,3

2.861,5

Voorzieningen

32

907,1

851,9

Acute en latente belastingen

33

3.628,9

3.464,1

Overlopende rente en overige passiva

34

45.011,0

43.033,0

709.338,4

598.407,9 15.337,4

Totaal verplichtingen Eigen vermogen

5

18.929,0

Minderheidsbelangen

6

727,1

340,0

19.656,1

15.677,4

728.994,5

614.085,3

Totaal vermogen Totaal verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

-8-


Geconsolideerde resultatenrekening Noot

2005

2004

Rentebaten

37

66.844,6

54.223,4

Verzekeringspremies

49

12.918,8

11.575,6

Dividend- en andere beleggingsbaten

38

918,5

844,7

Baten

Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures

157,3

203,7

1.642,3

1.580,2

Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen

39

Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen

40

877,7

- 939,8

Commissiebaten

41

3.123,9

2.733,0

3.223,8

1.128,8

Baten uit beleggingen inzake unit-linked producten Overige baten

42

Totale baten

712,1

577,2

90.419,0

71.926,8

Lasten Rentelasten

43

- 60.227,3

- 47.966,2

Schadelasten en uitkeringen

49

- 11.787,5

- 10.720,9

- 3.708,9

- 1.091,9

Lasten inzake unit-linked producten Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen

44

- 235,2

- 379,7

Commissielasten

45

- 1.615,4

- 1.515,7

- 548,3

- 468,9

Personeelskosten

46

- 4.290,5

- 3.777,8

Overige lasten

47

- 2.856,2

- 3.116,5

- 85.269,3

- 69.037,6

5.149,7

2.889,2

- 1.163,7

- 510,2

Afschrijving van materiële en immateriële vaste activa

Totale lasten Winst voor belasting Winstbelasting

48

Nettowinst over de periode

3.986,0

2.379,0

Nettowinst toewijsbaar aan de minderheidsbelangen

45,5

25,5

Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders

3.940,5

2.353,5

Gegevens per aandeel (EUR)

7

Gewone winst per aandeel

3,07

1,84

Verwaterde winst per aandeel

3,03

1,83

-9-


Geconsolideerd overzicht van wijzigingen in het eigen vermogen On-

Balans per 1 januari 2004

Reserve

Nettowinst

gerealiseerde

Aandelen-

Agio

Overige

omrekenings-

toewijsbaar aan

winsten en

kapitaal

reserve

reserves

verschillen

aandeelhouders

6.293,2

11.667,9

- 7.678,7

Nettowinst over de periode Omrekeningsverschillen

- 120,8

Overige

- 0,7 - 0,7

Uitgekeerd dividend Toename kapitaal

heids-

verliezen vermogen

belangen

Totaal

570,3

12.987,7

2.135,0

12.417,4 2.353,5

25,5

2.379,0

1.550,0

1.550,0

- 14,9

1.535,1

25,9

- 94,9

0,2

- 94,7

0,8

0,1

1.576,7

3.808,7

10,8

3.819,5

- 1.178,7

- 18,7

- 1.197,4

2.353,5

Herwaardering van investeringen

- 120,8

2.353,5

- 1.178,7 13,6

40,4

Eigen aandelen

Minder

Eigen

236,0

54,0

54,0

236,0

236,0

Terugbetaling Overige Balans per 31 december 2004

6.306,8

11.708,3

- 8.622,1

- 120,8


2.353,5

Omrekeningsverschillen

4,4

Overige

18,5 Overdracht

231,4

2.353,5

Uitgekeerd dividend Toename kapitaal

231,4

14,1 3.940,5

3.940,5

45,5

3.986,0

1.360,0

9,3

1.369,3

- 63,8

172,0

5,6

177,6

51,0

65,1

1.347,2

5.537,6

60,4

5.598,0

- 2.012,3

- 20,1

- 2.032,4

11.718,4

65,1

- 2.353,5 10,3

56,0 6.307,0

15.677,4

1.360,0

- 8.206,4

10,3

56,0

Overige Balans per 31 december 2005

- 22,4

340,0

10,1

Eigen aandelen

- 200,0

- 22,4 15.337,4

- 2.012,3 0,2

- 200,0 3.711,7

3.940,5

Herwaardering van investeringen

0,1

110,6

3.940,5

5.058,9

18.929,0

56,0 346,8

346,8

727,1

19.656,1

In de lijn ‘Overige’ onder minderheidsbelangen is begrepen het effect van acquisities en desinvesteringen. In de overige reserves is een bedrag begrepen van EUR 265,6 miljoen (2004: EUR 265,6 miljoen) verband houdende met de eigen vermogenscomponent van converteerbare obligatieleningen (zie ook noot 30.2 ‘Achtergestelde converteerbare obligatielening’).

- 10 -


Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geldmiddelen en kasequivalenten per 1 januari Winst vóór belastingen

2005

2004

25.019,7

21.534,8

5.149,7

2.889,2

- 1.701,0

- 1.537,7

Aanpassingen om winst te laten aansluiten op de kasstroom uit bedrijfsactiviteiten: Netto gerealiseerde winsten (verliezen) op verkoop Netto niet-gerealiseerde winsten (verliezen) Baten van deelnemingen en joint ventures (gesaldeerd met ontvangen dividenden)

- 261,6

- 177,3

- 96,9

- 140,1

Afschrijvingen en waardestijgingen

967,4

791,8

Bijzondere waardeverminderingen

398,9

478,2

12,2

16,3

- 3.605,1

- 4.288,0

Op aandelen gebaseerde beloningen Wijzigingen in operationele activa en passiva: Activa en passiva aangehouden voor handelsdoeleinden Vorderingen op banken

- 16.592,7

17.824,4


- 46.043,4

- 46.693,9

Herverzekering, handels- en overige vorderingen

- 2.457,1

5.171,5

Schulden aan banken

52.559,6

2.391,8


27.475,7

26.445,5

4.493,0

2.645,7

Netto wijzigingen in alle overige operationele activa en passiva

- 7.022,0

2.179,5

Betaalde winstbelasting

- 1.022,9

- 554,4

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

12.253,8

7.442,5

- 73.731,4

- 62.235,5

56.848,2

50.936,5

- 386,7

- 350,2


Aankoop van investeringen Opbrengsten uit verkoop en aflossingen Aankoop van vastgoedbeleggingen Opbrengsten uit verkoop van vastgoedbeleggingen

176,2

207,5

Beleggingen in deelnemingen en joint ventures

- 137,3

- 406,7

Opbrengsten uit verkoop van deelnemingen en joint ventures

1.205,7

43,6

Aankoop van materiële vaste activa

- 369,2

- 409,9

Verkoop van materiële vaste activa Aankoop van groepsmaatschappijen (verminderd met overgenomen kasmiddelen)

165,4

105,3

- 1.112,1

- 49,5

Verkoop van groepsmaatschappijen verminderd met verkochte kasmiddelen) Aankoop van immateriële vaste activa

1.470,0 - 142,3

Opbrengsten uit verkoop van immateriële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten Opbrengsten uit de uitgifte van schuldbewijzen Terugbetaling van schuldbewijzen Opbrengsten uit de uitgifte van achtergestelde schulden Terugbetaling van achtergestelde schulden

- 80,1

5,6

1,4

- 17.477,9

- 10.767,6

60.794,8

45.514,0

- 57.663,4

- 38.012,5

2.081,3

2.189,3

- 1.545,5

- 1.322,8

Opbrengsten uit de uitgifte van overige leningen

1.148,1

7.293,3

Terugbetaling van andere leningen

- 962,4

- 7.735,8

Opbrengsten uit de uitgifte van aandelen Aankoop van eigen aandelen Verkoop van eigen aandelen

0,6

45,4

- 750,8

- 878,1

806,8

1.114,1

- 2.005,9

- 1.175,0

1.903,6

6.831,9

122,8

- 21,9

21.822,0

25.019,7

Ontvangen rentebaten

65.268,6

47.128,8

Ontvangen dividenden

343,8

264,0

- 59.305,1

- 41.478,5

Dividenden uitgekeerd aan aandeelhouders Terugbetaling kapitaal (inclusief minderheidsbelangen)

- 200,0

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Omrekeningsverschillen geldmiddelen en kasequivalenten Geldmiddelen en kasequivalenten per 31 december

Bijkomende toelichting inzake kasstromen uit bedrijfsactiviteiten

Betaalde rentelasten

- 11 -


1

Algemeen

Fortis is een internationale financiële dienstverlener op het gebied van bankieren en verzekeren. Met een marktkapitalisatie van EUR 35 miljard (31 december 2005) en circa 54.000 medewerkers behoort het tot de 20 grootste financiële instellingen van Europa. In de thuismarkt, de Benelux, neemt Fortis een toonaangevende positie in die het verder wil uitbouwen en versterken. Fortis gebruikt de in de thuismarkt verkregen expertise om de Europese ambities te realiseren door middel van groeiplatformen. Ook is Fortis wereldwijd actief met geselecteerde activiteiten en het zet de kennis en ervaring in het banken verzekeringswezen met succes in, in de groeimarkten van Europa en Azië.

Juridische structuur De twee moederbedrijven van Fortis zijn Fortis SA/NV opgericht in België en statutair gevestigd Rue Royale/Koningsstraat 20, Brussel en Fortis N.V. opgericht in Nederland en statutair gevestigd Archimedeslaan 6, Utrecht. De twee moederbedrijven bezitten op 50/50 basis alle aandelen van de groepsholdingmaatschappijen Fortis Brussel SA/NV en Fortis Utrecht

N.V.

De

groepsholdingmaatschappijen

zijn

de

aandeelhouders

van

de

werkmaatschappijen en de dienstverlenende bedrijven, hetzij direct, hetzij indirect door dochterondernemingen.

Structuur Fortis

Fortis SA/NV

Fortis N.V.

(België)

(Nederland)

50%

50%

50%

50%

Fortis Brussels SA/NV

Fortis Utrecht N.V.

Fortis Bank SA/NV

Fortis Insurance N.V.

- 12 -


Bij aankoop van een aandeel Fortis verwerft de aandeelhouder in feite een eenheid die bestaat uit een gewoon aandeel Fortis SA/NV en een gewoon aandeel Fortis N.V. Als gevolg van dit ‘Verbonden Aandeel Principe’ is het aantal uitgegeven aandelen Fortis altijd gelijk aan het aantal uitgegeven aandelen Fortis SA/NV en aan het aantal aandelen Fortis N.V. Het aandeel Fortis is genoteerd op de Eerste Markt van Euronext Brussels en het Officiële Segment van de effectenmarkt van Euronext Amsterdam. Het aandeel wordt op beide markten verhandeld en het is mogelijk om het aandeel op de ene markt te kopen en op de andere te verkopen. Daarnaast heeft Fortis een notering in Luxemburg en een gesponsord ADR programma in de Verenigde Staten.

- 13 -


2

Grondslagen voor financiële verslaggeving

Op 19 juli 2002 hebben het Europees Parlement en de Raad verordening (EG) nr. 1606/2002 uitgevaardigd. Deze verordening vereist dat alle geconsolideerde jaarrekeningen die na 1 januari 2005 worden gepubliceerd door in de Europese Unie beursgenoteerde vennootschappen, opgesteld moeten worden conform de International Financial Reporting Standards (‘IFRS’) zoals vastgesteld door de International Accounting Standards Board (‘IASB’). Deze standaarden zijn onderworpen aan goedkeuring door de Raad zoals aanbevolen door het regelgevende comité voor financiële verslaggeving van de Europese Unie, het EU Accounting Regulatory Committee (‘ARC’).

2.1

Algemeen Op

grond

hiervan

is

de

geconsolideerde

jaarrekening

van

Fortis

opgesteld

in

overeenstemming met IFRS – met inbegrip van de International Accounting Standards (‘IAS’) en Interpretaties – per 31 december 2005 zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Met betrekking tot IAS 39, ‘Financiële instrumenten: opname en waardering’, wordt rekening gehouden met de mogelijkheid tot waardering tegen reële waarde (‘fair value option’), zoals gepubliceerd door de IASB op 16 juni 2005 en zoals aanvaard binnen de Europese Unie per 15 november 2005, en met het feit dat enkele passages inzake hedge accounting door de Europese Unie op 19 november 2004 werden verwijderd (zogenaamde ‘carved out’ versie). De geconsolideerde jaarrekening van Fortis per 31 december 2004 was opgesteld op basis van de Belgische wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. Een overzicht van deze verslaggevingsgrondslagen (‘FAP’) staat vermeld in de Fortis 2004 jaarrekening. Fortis heeft de geconsolideerde jaarrekening voor vergelijkingsdoeleinden aangepast in overeenstemming met IFRS. Het effect van deze omzetting naar IFRS wordt gepubliceerd in noot 3 van de geconsolideerde jaarrekening. Grondslagen voor financiële verslaggeving die verder niet specifiek vermeld worden stemmen overeen met de IFRS zoals aanvaard binnen de Europese Unie.

2.2

Schattingen De opstelling van jaarrekeningen op basis van IFRS vereist een aantal schattingen. Bovendien wordt van het management gevraagd om haar oordeel te geven tijdens het proces van toepassing van deze verslaggevingsgrondslagen. Werkelijke resultaten kunnen afwijken van deze schattingen en beoordelingen.

- 14 -


Schattingen en beoordelingen vinden vooral plaats in de volgende gebieden: •

schatting van de realiseerbare waarde bij bijzondere waardeverminderingen

•

bepaling van de reële waarde van niet-genoteerde financiële instrumenten

•

bepaling van de verwachte gebruiksduur en restwaarde van materiële vaste activa,

•

waardering van verplichtingen inzake verzekeringscontracten

•

actuariële veronderstellingen betreffende de waardering van pensioenverplichtingen en

vastgoedbeleggingen en immateriële activa

pensioenactiva •

schatting van de bestaande verplichtingen die voortvloeien uit gebeurtenissen in het verleden bij de opname van voorzieningen

2.3

Eerste toepassing van IFRS IFRS 1, Eerste toepassing van International Financial Reporting Standards, vereist een retroactieve toepassing van IFRS bij de eerste toepassing. Om de toepassing van IFRS evenwel te vereenvoudigen voorziet de standaard in twaalf optionele vrijstellingen. Fortis heeft besloten om de volgende vrijstellingen te gebruiken: •

Bedrijfscombinaties: Deze vrijstelling staat entiteiten toe IFRS 3, Bedrijfscombinaties, niet met terugwerkende kracht toe te passen op bedrijfscombinaties uit het verleden. Fortis heeft besloten om van deze vrijstelling gebruik te maken en past zodoende de bepalingen van IFRS 3, Bedrijfscombinaties, toe op alle bedrijfscombinaties die zich op of na 1 januari 2004 voordoen. Als gevolg hiervan worden bedrijfscombinaties, die plaatsvonden vóór 1 januari 2004, niet aangepast en wordt de goodwill die in het eigen vermogen was verantwoord niet aangepast onder IFRS.

•

Personeelsbeloningen: Op grond van IAS 19, Personeelsbeloningen, kan een entiteit voor een ‘corridor’-benadering kiezen. Dit biedt de mogelijkheid om een aantal actuariële winsten en verliezen niet te verantwoorden. Om deze benadering met terugwerkende kracht toe te passen dient een entiteit de cumulatieve actuariële winsten en verliezen vanaf het aanvangsmoment van het plan tot de datum van de overgang naar IFRS te splitsen in een reeds verantwoord deel en een niet-verantwoord deel. Een entiteit kan er ook voor kiezen alle cumulatieve actuariële winsten en verliezen op te nemen op de datum van de overgang naar IFRS. Fortis heeft besloten van deze mogelijkheid gebruik te maken en past IAS 19 derhalve niet met terugwerkende kracht toe. Fortis neemt alle actuariële winsten en verliezen in de beginbalans 1 januari 2004 op en past vanaf die datum de ‘corridor’-benadering toe.

•

Cumulatieve omrekeningsverschillen: IAS 21, De gevolgen van wisselkoerswijzigingen, vereist dat een entiteit een aantal omrekeningsverschillen verantwoordt als een afzonderlijke eigen vermogenscomponent. Bij afstoting van een buitenlandse activiteit wordt het cumulatieve omrekeningsverschil voor die buitenlandse activiteit (indien van toepassing met inbegrip van winsten en verliezen op daarmee samenhangende afdekkingen) verantwoord in de resultatenrekening als onderdeel van de winst of het verlies uit de afstoting. Een entiteit heeft echter de optie om deze voorschriften niet te volgen voor cumulatieve valutakoersverschillen die bestonden op de datum van de overgang naar IFRS. Als gevolg hiervan worden de cumulatieve valutakoersverschillen voor alle buitenlandse activiteiten op de overgangsdatum naar IFRS nihil geacht. Bij de bepaling van de winst of het verlies bij afstoting van een buitenlandse activiteit zullen - 15 -


omrekeningsverschillen die voor de overgangsdatum naar IFRS zijn ontstaan vervolgens buiten beschouwing mogen worden gelaten. Fortis maakt van deze vrijstelling gebruik. •

Toewijzing van eerder erkende financiële instrumenten: IAS 39, Financiële instrumenten: opname en waardering, biedt de mogelijkheid om een financieel instrument bij de eerste opname te rubriceren als een financieel actief of financieel passief tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening, of als een voor verkoop beschikbaar financieel actief. Fortis heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt en heeft bepaalde financiële activa geherrubriceerd als tegen reële waarde met waarde veranderingen in de resultaten rekening dan wel als beleggingen beschikbaar voor verkoop. Daarnaast zijn bepaalde financiële passiva geherrubriceerd als gehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultaten rekening.

•

Op aandelen gebaseerde betalingen: De overgangsbepalingen van IFRS 2, Op aandelen gebaseerde betalingen, moedigen entiteiten aan om de bepalingen toe te passen op alle aandelenopties en voorwaardelijke aandelen die op of vóór 7 november 2002 aan werknemers zijn toegekend. Entiteiten worden ook aangemoedigd om IFRS 2 toe te passen op na 7 november 2002 toegekende aandelenopties en voorwaardelijke aandelen die onvoorwaardelijk werden vóór 1 januari 2005. Daarnaast is het ook toegestaan IFRS 2 vroegtijdig toe te passen. Fortis heeft ervoor gekozen IFRS 2 toe te passen voor alle aandelenopties en voorwaardelijke aandelen die uitstaan per 1 januari 2004 en alle na 1 januari 2004 uitgegeven opties.

2.4

Toepassingsdatums IFRS biedt de mogelijkheid om bepaalde standaarden eerder toe te passen. Fortis heeft geopteerd voor toepassing van IAS 32 (Financiële instrumenten: informatieverschaffing en presentatie), IAS 39 (Financiële instrumenten: opname en waardering), IFRS 2 (Op aandelen gebaseerde betalingen), IFRS 3 (Bedrijfscombinaties) en IFRS 4 (Verzekeringscontracten) vanaf 1 januari 2004. IFRS 5 (Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten) wordt toegepast vanaf 1 januari 2005. IFRS 6 (Exploratie en evaluatie van minerale hulpbronnen) is niet van toepassing op de activiteiten van Fortis. IFRS 7 (Financiële instrumenten: informatieverschaffing) zal worden toegepast vanaf 1 januari 2007 en heeft enkel een effect op de toelichting, niet op de opname- of waarderingsregels. De mogelijkheid tot waardering tegen reële waarde (‘fair value option’), zoals gepubliceerd door de IASB op 16 juni 2005 en zoals aanvaard binnen de Europese Unie per 15 november 2005, werd vervroegd toegepast in de Fortis geconsolideerde jaarrekening per 31 december 2005.

2.5

Gesegmenteerde informatie Primaire segmentatiebasis - bedrijfssegmenten De door Fortis gerapporteerde bedrijfssegmenten leveren financiële producten of diensten die onderhevig zijn aan uiteenlopende risico’s en rendementen.

- 16 -


De hoofdactiviteiten van Fortis zijn Bank en Verzekeringen waarbij de wereldwijde organisatie gebaseerd is op zes bedrijfssegmenten: •

Retail Banking

•

Commercial en Private Banking

•

Merchant Banking

•

Insurance Belgium

•

Insurance Netherlands

•

Insurance International

Activiteiten die geen verband houden met bank of verzekeringen en eliminatieverschillen worden afzonderlijk gerapporteerd naast de banken verzekeringsactiviteiten. Transacties of transfers tussen de bedrijfssegmenten gebeuren op basis van de gebruikelijke commerciële voorwaarden die ook voor niet-verbonden partijen gelden.

Secundaire segmentatiebasis – geografische segmenten Een geografisch segment levert binnen een bepaalde economische omgeving producten of diensten die onderhevig zijn aan risico’s en rendementen die verschillen van de risico’s en rendementen van segmenten die in andere economische omgevingen actief zijn. De gerapporteerde geografische segmenten van Fortis zijn als volgt:

2.6

•

Benelux (België, Nederland, Luxemburg)

•

Overige Europese landen

•

Verenigde Staten van Amerika

•

Azië

•

Overige

Consolidatieprincipes Dochterondernemingen In de geconsolideerde jaarrekening zijn de jaarrekeningen van Fortis SA/NV en Fortis N.V. (de ‘moedermaatschappijen’) en hun dochterondernemingen begrepen. Dochterondernemingen zijn die ondernemingen waarin Fortis, direct of indirect, het financiële en operationele beleid kan

sturen

teneinde

voordelen

uit

deze

activiteiten

te

verwerven

(‘zeggenschap’).

Dochterondernemingen worden geconsolideerd vanaf de datum waarop de effectieve zeggenschap aan Fortis wordt overgedragen en worden van consolidatie uitgesloten vanaf de datum waarop een einde komt aan die zeggenschap. Dochterondernemingen, die uitsluitend zijn overgenomen met de bedoeling te worden doorverkocht, worden als ‘vaste activa aangehouden voor verkoop’ verantwoord (zie hiervoor noot 2.23). Door de samenvoeging van de jaarrekeningen van Fortis SA/NV en Fortis N.V. past Fortis ‘consortium accounting’ toe om zo op de best duidelijke wijze haar banken verzekeringsactiviteiten weer te geven. De 7e EU-richtlijn van 13 juni 1983 (83/349/EEG) bepaalt dat een EU-lidstaat mag eisen dat een geconsolideerde jaarrekening wordt opgesteld indien de relevante ondernemingen op een uniforme wijze worden beheerd of de administratieve, beheer- of toezichthoudende organen van de betrokken ondernemingen in hoofdzaak bestaan uit dezelfde, gedurende het boekjaar, in functie zijnde personen. In België - 17 -


is dit vereist op grond van artikel 111 van het Wetboek van Vennootschappen en in Nederland op basis van het Burgerlijk Wetboek, Titel 9, Boek 2, artikel 406.1. Fortis sponsort de oprichting van voor een bijzonder doel opgerichte entiteiten (‘Special Purpose Entities’ of ‘SPE’s’), voornamelijk voor effectiseringstransacties, uitgifte van structured debt of andere welomlijnde doelstellingen. Sommige van deze SPE’s zijn beschermd tegen faillissement (‘bankruptcy-remote’) waardoor de activa niet door Fortis gebruikt kunnen worden voor het verrekenen van claims van Fortis. SPE’s worden geconsolideerd indien de economische werkelijkheid van de relatie aangeeft dat Fortis zeggenschap heeft over de SPE’s. ‘Intercompany’ transacties, saldi en winsten en verliezen uit transacties tussen Fortis ondernemingen

worden

geëlimineerd.

Minderheidsbelangen

in

de

netto

activa

en

nettoresultaten van geconsolideerde dochterondernemingen worden in de balans en de resultatenrekening afzonderlijk weergegeven. Minderheidsbelangen worden gewaardeerd tegen de reële waarde van de netto activa op de datum van verwerving. Na de datum van verwerving omvatten minderheidsbelangen het op de datum van verwerving berekende bedrag en het minderheidsaandeel in de eigen vermogensmutaties sinds de datum van verwerving. Bij het beoordelen of Fortis zeggenschap heeft over een andere onderneming wordt het bestaan en effect van potentiële stemrechten die thans uitoefenbaar of converteerbaar zijn in aanmerking genomen.

Joint ventures Belangen in joint ventures worden verantwoord op basis van de ’equity’-methode. Joint ventures zijn contractuele afspraken waarbij Fortis en andere partijen een economische activiteit aangaan waarover zij gezamenlijk en evenredig zeggenschap hebben.

Deelnemingen Investeringen in deelnemingen worden verantwoord op basis van de ‘equity’-methode. Dit zijn investeringen waarin Fortis invloed van betekenis heeft, maar geen zeggenschap. Het aandeel van Fortis in de nettowinst over het jaar wordt verantwoord als beleggingsopbrengst. De investering in de deelneming wordt verantwoord op basis van het aandeel van Fortis in het netto actief van de deelneming. Goodwill die resulteert uit de acquisitie van een deelneming wordt verantwoord als een onderdeel van de investering in de deelneming. Winsten op transacties tussen Fortis en beleggingen gewaardeerd volgens de ‘equity’methode, worden geëlimineerd naar rato van het aandeel van Fortis. Verliezen worden ook geëlimineerd, tenzij uit de transactie blijkt dat het overgedragen actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. De jaarrekening van de deelnemingen wordt indien nodig aangepast om consistentie te verzekeren met de Fortis grondslagen voor financiële verslaggeving. Verliezen worden verantwoord totdat de boekwaarde van de investering nihil bedraagt. Verdere verliezen worden enkel verantwoord indien Fortis een in rechte afdwingbare of een feitelijke verplichting heeft of betalingen verricht heeft betreffende deze deelneming.

- 18 -


2.7

Vreemde valuta De geconsolideerde jaarrekening is uitgedrukt in euro, de functionele munt van de moedermaatschappijen van Fortis.

Transacties luidende in vreemde valuta Transacties in vreemde valuta door individuele maatschappijen van Fortis worden verantwoord tegen de valutakoers op de datum van de transactie. Op balansdatum worden uitstaande saldi luidend in vreemde valuta verantwoord tegen de slotkoers voor monetaire posten. De omrekening van niet-monetaire posten hangt af van het feit of deze worden verantwoord tegen historische kostprijs of reële waarde. Niet-monetaire posten, welke tegen historische kostprijs worden verantwoord, worden omgerekend op basis van de historische wisselkoers op transactiedatum. Niet-monetaire posten, welke tegen reële waarde worden verantwoord, worden omgerekend op basis van de wisselkoers op de datum waarop de reële waarde werd bepaald. De resulterende koersverschillen worden als winst of verlies verantwoord onder de post valutakoersverschillen behalve bij wijziging van de reële waarde van niet-monetaire posten die als bestanddeel van het eigen vermogen worden verantwoord. Het

onderscheid

tussen

valutakoersverschillen

(welke

worden

verantwoord

in

de

resultatenrekening) en niet-gerealiseerde herwaarderingen van reële waarden (verantwoord in het eigen vermogen) op voor verkoop beschikbaar zijnde financiële activa wordt bepaald volgens de volgende regels: •

de valutakoersverschillen worden bepaald op basis van de evolutie van de wisselkoers ten opzichte van de voorgaande verslaggevingsperiode

•

de niet-gerealiseerde resultaten (qua reële waarde) worden bepaald op basis van het verschil tussen de in euro uitgedrukte saldi van de voorgaande en de nieuwe verslagperiode op basis van de nieuwe wisselkoers.

Omrekening van vreemde valuta Bij consolidatie worden de resultatenrekening en het kasstroomoverzicht van entiteiten, waarvan de functionele munt niet in euro is uitgedrukt, omgerekend in de voor presentatie gehanteerde munt van Fortis, namelijk de euro, tegen gemiddelde dagwisselkoersen voor het lopende jaar (of uitzonderlijk tegen de wisselkoers op de dag van de transactie indien de wisselkoersen significant schommelen) en worden hun balansen omgerekend tegen de slotkoers op balansdatum. Wisselkoersverschillen uit omrekening worden verantwoord in het eigen vermogen. Wisselkoersverschillen, ontstaan bij de omrekening van monetaire posten die een onderdeel zijn van een netto investering in een buitenlandse entiteit, worden in de geconsolideerde jaarrekening verantwoord in het eigen vermogen tot de netto investering wordt vervreemd. Wisselkoersverschillen op geleende bedragen en andere valuta-instrumenten, die als afdekkingen van die investeringen zijn aangemerkt, worden eveneens in het eigen vermogen verantwoord, behalve in het geval van een indekkingsineffectiviteit die onmiddellijk in de resultatenrekening wordt verantwoord. Bij afstoting van een buitenlandse entiteit worden die - 19 -


wisselkoersverschillen in de resultatenrekening verantwoord als onderdeel van de winsten of verliezen uit verkoop. Goodwill die voortvloeit uit de overname van een buitenlandse activiteit en aanpassingen van de reële waarde van activa en passiva die voortvloeien uit de overname van die buitenlandse activiteit, worden behandeld als activa en passiva van de buitenlandse entiteit en worden tegen de slotkoers op balansdatum omgerekend.

Koers per

Gemiddelde

jaareinde

koers

2005

2004

2005

2004

Pond sterling

0,69

0,71

0,68

0,68

US dollar

1,18

1,36

1,24

1,24

139,07

139,70

136,81

134,32

1 euro=

Japanse Yen

2.8

Transactiedatum en afwikkelingsdatum Alle aan- en verkopen van financiële activa en passiva, die moeten worden afgewikkeld binnen het tijdsbestek dat door regelgeving of een marktconventie is vastgesteld, worden verantwoord op basis van de transactiedatum, de datum waarop Fortis als partij betrokken wordt bij de contractuele bepalingen van het instrument. Termijnaankopen en -verkopen anders dan deze die moeten worden afgewikkeld binnen het tijdsbestek dat door regelgeving of een marktconventie is vastgesteld, worden tot het moment van afwikkeling verantwoord als afgeleide termijntransacties.

2.9

Saldering Financiële activa en passiva worden gesaldeerd en het nettobedrag wordt in de balans gerapporteerd wanneer er een wettelijk afdwingbaar recht is om de verantwoorde bedragen te salderen en er de intentie is om tot een afwikkeling op netto basis te komen of tegelijkertijd het netto actief te realiseren en de verplichting af te wikkelen. Activa worden verantwoord na aftrek van (in voorkomende gevallen) bijzondere waardevermindering.

2.10

Verantwoording en waardering van financiële activa en passiva Fortis verantwoordt financiële activa en passiva op basis van het doel van het aangaan van die transacties.

Financiële activa Bijgevolg

worden

financiële

activa

verantwoord

als

activa

aangehouden

voor

handelsdoeleinden, beleggingen, vorderingen op banken en vorderingen op klanten. De waardering en de verantwoording van de resultaten hangen af van de IFRS-indeling van de financiële activa, namelijk: (a) leningen en vorderingen; (b) tot einde looptijd aangehouden beleggingen; (c) financiële activa tegen reële waarde met waardeveranderingen in de

- 20 -


resultatenrekening en (d) voor verkoop beschikbare financiële activa. Deze IFRS-indeling bepaalt de waardering en de verantwoording van de resultaten als volgt: a) Leningen en vorderingen worden eerst gewaardeerd tegen reële waarde (inclusief transactiekosten) en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode, waarbij de periodieke amortisatie in de resultatenrekening wordt verantwoord. b) Tot einde looptijd aangehouden beleggingen zijn instrumenten met vaste of bepaalbare betalingen en een vaste looptijd waarvan Fortis stellig voornemens is en in staat is deze aan te houden tot het einde van de looptijd. Deze instrumenten worden eerst gewaardeerd tegen reële waarde (inclusief transactiekosten) en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode, waarbij de periodieke amortisatie in de resultatenrekening wordt verantwoord. c) Financiële activa tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening omvatten: (i) financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden, inclusief derivaten die niet voor ‘hedge accounting’ in aanmerking komen, en (ii) financiële activa die Fortis onherroepelijk bij eerste opname of eerste toepassing van IFRS

heeft

aangemerkt

als

aangehouden

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening. d) Voor verkoop beschikbare financiële activa zijn financiële activa die niet worden verantwoord als (a) leningen en vorderingen, (b) tot einde looptijd aangehouden beleggingen,

of

(c)

financiële

activa

gewaardeerd

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening. Voor verkoop beschikbare financiële activa worden eerst tegen reële waarde gewaardeerd (inclusief transactiekosten) en worden vervolgens gewaardeerd tegen reële waarde met opname van niet-gerealiseerde winsten of verliezen uit wijzigingen in de reële waarde in het eigen vermogen.

Financiële passiva Financiële passiva worden verantwoord als passiva aangehouden voor handelsdoeleinden, schulden aan banken, schulden aan klanten, schuldbewijzen, achtergestelde schulden en overige financieringen. De waardering en de verantwoording van de resultaten hangen af van de IFRS-indeling van de financiële

passiva,

namelijk:

(a)

financiële

passiva

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening en (d) overige financiële passiva. Deze IFRSindeling bepaalt de waardering en de verantwoording van de resultaten als volgt: a) Financiële

passiva

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen

in

de

resultatenrekening omvatten: (i) financiële passiva aangehouden voor handelsdoeleinden, inclusief derivaten die niet voor ‘hedge accounting’ in aanmerking komen en (ii) financiële passiva die Fortis onherroepelijk bij eerste opname of eerste toepassing van

IFRS

heeft

aangemerkt

als

aangehouden

waardeveranderingen in de resultatenrekening.

- 21 -

tegen

reële

waarde

met


b) Overige financiële passiva worden eerst tegen reële waarde gewaardeerd (inclusief transactiekosten) en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectiever rentemethode, waarbij de periodieke amortisatie in de resultatenrekening wordt verantwoord.

2.11

Reële waarde van financiële instrumenten De reële waarde van een financieel instrument wordt bepaald op basis van gepubliceerde prijsnoteringen in een actieve markt. Indien er geen actieve markt is voor het financiële instrument, wordt de reële waarde bepaald met behulp van waarderingsmethoden. Waarderingsmethoden maken zoveel als mogelijk gebruik van marktinformatie, maar worden beïnvloed

door

de

gehanteerde

veronderstellingen,

zoals

disconteringsvoeten

en

inschattingen van toekomstige kasstromen. Dergelijke methoden bevatten marktprijzen van vergelijkbare beleggingen, contante waardeberekeningen, optie waarderingsmodellen en waarderingsmethoden voor markt-’multiples’. In het zeldzame geval dat het niet mogelijk is de reële waarde van een financieel instrument te bepalen, wordt het tegen kostprijs verantwoord. Bij eerste opname is de reële waarde van een financieel instrument de transactieprijs, tenzij de reële waarde blijkt uit waarneembare recente markttransacties van hetzelfde instrument, of wordt ze gebaseerd op een waarderingsmethode waarvan de variabelen alleen uit gegevens bestaan afkomstig uit waarneembare markten. Hierna volgen de belangrijkste methoden en veronderstellingen die Fortis hanteert bij het bepalen van de reële waarde van financiële instrumenten: •

De reële waarde van voor verkoop beschikbare effecten en voor effecten tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening wordt bepaald met behulp van marktprijzen van actieve markten. Indien geen genoteerde prijzen in een actieve markt beschikbaar zijn wordt de reële waarde bepaald met behulp van contante waardeberekeningen. Disconteringsfactoren worden hierbij gebaseerd op de ‘swap curve’ plus een spread ter weerspiegeling van de kenmerken van het instrument.

•

De reële waarde van derivaten wordt verkregen uit actieve markten of wordt, indien van toepassing,

bepaald

met

behulp

van

contante

waardeberekeningen

en

optie

waarderingsmodellen. •

De reële waarde voor niet-beursgenoteerde ‘private equity’-beleggingen wordt geschat met

behulp

van

de

toepasselijke

markt-’multiples’

(bijvoorbeeld

koers

-

winstverhoudingen of koers - kasstroomverhoudingen) die verfijnd worden om de specifieke omstandigheden van de emittent te weerspiegelen. •

De

reële

waarde

van

leningen

wordt

bepaald

met

behulp

van

contante

waardeberekeningen op basis van Fortis’ huidige marginale rentevoeten voor leningen van hetzelfde type. Voor leningen met een variabele rente, die frequent van prijs wijzigen en geen aanwijsbare wijziging van het kredietrisico vertonen, wordt de reële waarde benaderd door de boekwaarde. Voor het waarderen van rentevoetplafonds en vooruitbetalingsopties, die in leningen opgenomen zijn en op basis van IFRS separaat worden verantwoord, worden optie waarderingsmodellen gebruikt.

- 22 -


•

Verbintenissen en garanties buiten de balans worden verantwoord tegen reële waarde, gebaseerd op vergoedingen die momenteel aangerekend worden om soortgelijke overeenkomsten aan te gaan, rekening houdend met de overige voorwaarden van de overeenkomsten en de kredietwaardigheid van de tegenpartijen.

•

Voor overige financiële activa en passiva, zoals kortlopende schulden en vorderingen, wordt verondersteld dat de boekwaarde de reële waarde benadert.

2.12

Waardering van activa die een bijzondere waardevermindering hebben ondergaan Een actief heeft een bijzondere waardevermindering ondergaan wanneer zijn boekwaarde hoger is dan zijn realiseerbare waarde. Fortis onderzoekt al zijn activa op elke balansdatum op indicatoren die aanleiding kunnen geven tot een bijzondere waardevermindering. De boekwaarde van activa die een bijzondere waardevermindering hebben ondergaan, wordt verlaagd tot hun geschatte realiseerbare waarde en het bedrag van de wijziging van de voorziening over de lopende verslagperiode wordt verantwoord in de resultatenrekening. Indien in een volgende periode het bedrag van de bijzondere waardeverminderingen op activa, andere dan goodwill of voor verkoop beschikbare eigen-vermogensinstrumenten, als gevolg van een gebeurtenis die zich voordoet na de waardevermindering daalt, wordt het bedrag teruggeboekt via de resultatenrekening.

Financiële activa Een

financieel

actief

(of

een

groep

van

financiële

activa)

heeft

een

bijzondere

waardevermindering ondergaan indien er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen ten gevolge van een of meer gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld na de eerste opname van het actief. Deze tot verlies leidende gebeurtenis(sen) heeft (hebben) een effect op de geschatte toekomstige kasstromen uit het financiële actief (of groep van financiële activa) dat betrouwbaar kan worden geschat. Afhankelijk van het soort financieel actief kan de realiseerbare waarde als volgt worden geschat: •

de reële waarde door middel van een waarneembare marktprijs;

•

de contante waarde van verwachte toekomstige kasstromen verdisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rentevoet van het financieel actief; of

•

op basis van de reële waarde van verkregen zekerheden.

Bijzondere waardeverminderingen die worden toegerekend aan voor verkoop beschikbare eigen-vermogensinstrumenten kunnen in latere periodes niet worden teruggeboekt via de resultatenrekening.

Overige activa Voor niet-financiële activa wordt de realiseerbare waarde bepaald als de hoogste van enerzijds de reële waarde verminderd met verkoopkosten en anderzijds de waarde in gebruik. De reële waarde verminderd met verkoopkosten is het bedrag dat kan worden verkregen door de verkoop van een actief in een marktconforme (‘arm’s length’) transactie tussen bewuste, bereidwillige partijen, na aftrek van verkoopkosten. De waarde in gebruik is de contante - 23 -


waarde van geschatte toekomstige kasstromen waarvan verwacht wordt dat ze zal voortvloeien uit het voortgezette gebruik van een actief en uit zijn vervreemding aan het einde van zijn gebruiksduur.

Goodwill Zie 2.21: Goodwill.

2.13

Geldmiddelen en kasequivalenten Inhoud Geldmiddelen en kasequivalenten omvatten liquide middelen, vrij beschikbare tegoeden bij centrale banken en andere financiële instrumenten met een vervaldatum korter dan drie maanden vanaf de datum van verwerving.

Kasstroomoverzicht Fortis presenteert de kasstromen uit bedrijfsactiviteiten op basis van de indirecte methode, waarbij het nettoresultaat wordt aangepast met het oog op de gevolgen van transacties van niet-geldelijke aard, eventuele overlopende posten voor reeds ontvangen of toekomstige kasontvangsten of kasbetalingen uit exploitatie en posten van baten of lasten in verband met investerings- of financieringskasstromen. Ontvangen en betaalde rente worden in het kasstroomoverzicht verantwoord als kasstromen uit bedrijfsactiviteiten. Ontvangen dividenden worden in het kasstroomoverzicht verantwoord als kasstromen uit bedrijfsactiviteiten. Betaalde dividenden worden verantwoord als een financieringsactiviteit.

2.14

Vorderingen op banken en vorderingen op klanten Classificatie Vorderingen op banken en vorderingen op klanten omvatten leningen die Fortis heeft geïnitieerd door rechtstreeks geld te verschaffen aan de lener of tussenpersoon, alsmede bij derden aangekochte leningen die tegen geamortiseerde kostprijs worden verantwoord. Titels van schuldvorderingen, die op de primaire markt rechtstreeks van de emittent werden overgenomen, worden als leningen verantwoord op voorwaarde dat er geen actieve markt voor deze titels is. Leningen, die worden geïnitieerd of aangekocht met het voornemen ze op korte termijn te verkopen of effectiseren, worden verantwoord als activa aangehouden voor handelsdoeleinden. Leningen, die worden aangemerkt als aangehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening of als voor verkoop beschikbaar, worden als zodanig verantwoord bij eerste opname of eerste toepassing van IFRS.

Waardering Extra kosten en ontvangen vergoedingen voor het initiëren van leningen worden uitgesteld en geamortiseerd over de looptijd van de lening als een aanpassing van de rentebaten.

Bijzondere waardevermindering Een individueel bijzonder waardevermindering op een lening staat vast wanneer er objectieve aanwijzingen zijn dat Fortis niet alle verschuldigde bedragen, in overeenstemming met contractuele voorwaarden, zal kunnen innen. Het bedrag van de waardevermindering is het

- 24 -


verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde, hetzij de contante waarde van de verwachte kasstromen of, als alternatief, de waarde van de zekerheden, indien de lening door een zekerheid is gedekt, verminderd met de kosten om deze zekerheden te realiseren. Een

‘bestaande

maar

niet

gerapporteerde’

(‘incurred

but

not

reported’

‘IBNR’)

waardevermindering op leningen wordt verantwoord wanneer er objectieve aanwijzingen zijn dat verliezen aanwezig zijn in componenten van de portefeuille leningen, zonder dat voor deze leningen een bijzondere waardevermindering werd verantwoord. De IBNR wordt geschat op basis van historische patronen van verliezen in elk segment, waarbij het huidige economische klimaat waarin de leners opereren wordt weerspiegeld, en waarbij op basis van een analyse van de politiek-economische situatie in bepaalde landen ook rekening wordt gehouden met een verhoogd risico op betalingsmoeilijkheden. Bijzondere waardeverminderingen worden verantwoord als een daling van de boekwaarde van vorderingen op banken en vorderingen op klanten. Wanneer een specifieke lening wordt geïdentificeerd als oninbaar, en alle wettelijke en procedurele middelen uitgeput zijn, wordt de lening in mindering gebracht op de daarmee verband houdende lasten van bijzondere waardevermindering; latere realisaties worden onder wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen in de resultatenrekening verantwoord.

2.15

Verkoop- en terugkoopovereenkomsten en het uitlenen/lenen van effecten Effecten, die onder een terugkoopovereenkomst (‘repo’) vallen, blijven in de balans verantwoord. De schuld die voortvloeit uit de verplichting tot terugkoop van de activa is begrepen in schulden aan banken of schulden aan klanten, afhankelijk van de tegenpartij. Effecten, die zijn aangekocht ingevolge een overeenkomst tot terugverkoop (‘reverse repo’), worden niet verantwoord in de balans. Het recht op de geldmiddelen van de tegenpartij wordt verantwoord als vorderingen op banken of vorderingen op klanten, afhankelijk van de tegenpartij. Het verschil tussen de verkoopprijs en de terugkoopprijs wordt verantwoord als rente en toegerekend over de looptijd van de overeenkomsten met behulp van de effectieve rentemethode. Effecten die geleend zijn aan tegenpartijen blijven in de balans verantwoord. Naar analogie worden geleende effecten niet op de balans verantwoord. Indien geleende effecten aan derden worden verkocht, worden de opbrengsten uit de verkoop en de schuld uit de verplichting tot teruggave van de zekerheid verantwoord. De verplichting tot teruggave van de zekerheid wordt gewaardeerd tegen reële waarde en verantwoord als een passief aangehouden voor handelsdoeleinden, met waardeveranderingen in de resultatenrekening.

- 25 -


2.16

Activa en passiva aangehouden voor handelsdoeleinden Een financieel actief of een financieel passief wordt verantwoord als aangehouden voor handelsdoeleinden indien het: •

verworven of aangegaan is hoofdzakelijk met het doel dit actief of passief op korte

•

deel uitmaakt van geïdentificeerde financiële instrumenten die gezamenlijk worden

termijn te verkopen of terug te kopen; beheerd en waarvoor aanwijzingen bestaan van een recent, feitelijk patroon van winstnemingen op korte termijn; •

een

derivaat

is

(behalve

een

derivaat

dat

wordt

aangewezen

als

een

afdekkingsinstrument en het een effectieve dekking betreft). Activa en passiva aangehouden voor handelsdoeleinden worden zowel bij de eerste opname als

nadien

gewaardeerd

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen

in

de

resultatenrekening. De (gerealiseerde en niet-gerealiseerde) resultaten worden verantwoord als ‘Overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten en verliezen’. Rente ontvangen (betaald) op activa die worden aangehouden voor handelsdoeleinden wordt verantwoord als rentebaten

(rentelasten).

Ontvangen

dividenden

worden

verantwoord

als

beleggingsopbrengsten.

2.17

Beleggingseffecten Het management bepaalt de geschikte verantwoording van de beleggingseffecten op het tijdstip van de aankoop. Beleggingseffecten met een vaste vervaldag, waarbij het management zowel van plan is als in de mogelijkheid verkeert om deze tot einde looptijd aan te houden, worden verantwoord als financiële activa aan te houden tot einde looptijd. Voor onbepaalde duur aan te houden beleggingseffecten, die kunnen worden verkocht om te voorzien in liquiditeitsbehoeften of bij wijzigingen in de rentevoeten, wisselkoersen of aandelenprijzen, worden verantwoord als financiële activa beschikbaar voor verkoop. Beleggingseffecten die worden verworven om korte termijn winsten te genereren worden beschouwd als financiële activa aangehouden voor handelsdoeleinden. Elke andere belegging dan beleggingen in eigenvermogensinstrumenten zonder een genoteerde marktprijs op een actieve markt en waarvan de reële waarde niet betrouwbaar kan worden vastgesteld mag bij eerste opname worden aangemerkt als financieel instrument tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening. Wanneer een actief is aangemerkt als aangehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening, kan het niet meer worden overgedragen naar een andere categorie. Beleggingen aangehouden tot vervaldatum worden verantwoord tegen geamortiseerde kostprijs onder aftrek van, indien van toepassing, bijzondere waardeverminderingen. Elk verschil tussen het bedrag van de eerste opname dat voortvloeit uit transactiekosten, eerste premies of kortingen, wordt geamortiseerd over de looptijd van de belegging met behulp van de effectieve rentemethode. Indien wordt vastgesteld dat een tot einde looptijd aangehouden belegging een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan wordt de bijzondere waardevermindering verantwoord in de resultatenrekening.

- 26 -


Beleggingseffecten aangehouden voor verkoop worden verantwoord tegen reële waarde. Veranderingen in de reële waarde worden rechtstreeks verantwoord in het eigen vermogen tot het actief wordt verkocht, tenzij het actief door een derivaat is afgedekt. Indien wordt vastgesteld dat een belegging een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan, dan wordt de bijzondere waardevermindering verantwoord in de resultatenrekening. De nietgerealiseerde verliezen die eerder werden verantwoord in het eigen vermogen worden bij beleggingseffecten aangehouden voor verkoop, die een bijzondere waardevermindering hebben ondergaan, overgeboekt naar de resultatenrekening wanneer de bijzondere waardevermindering zich voordoet. Voor verkoop beschikbare beleggingseffecten die door een

derivaat

worden

afgedekt

worden

verantwoord

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening. Indien in een volgende periode de reële waarde van een voor verkoop beschikbaar schuldinstrument stijgt en de stijging objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die na de verwerking in de resultatenrekening plaatsvond, wordt de bijzondere waardevermindering

teruggenomen

via

de

resultatenrekening.

Bijzondere

waardeverminderingen die worden toegerekend aan voor verkoop beschikbare eigenvermogensinstrumenten kunnen in latere periodes niet worden teruggenomen via de resultatenrekening. Voor handelsdoeleinden aangehouden activa en activa, die zijn aangemerkt als aangehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening, worden verantwoord tegen reële waarde. Veranderingen in de reële waarde worden verantwoord in de resultatenrekening.

Vastgoedbeleggingen Een vastgoedbelegging is vastgoed dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging of beide te realiseren. Fortis kan bepaalde vastgoedbeleggingen ook voor eigen gebruik aanwenden. Indien de delen aangewend voor eigen gebruik afzonderlijk kunnen worden verkocht of geleast via een financiële lease worden die delen verantwoord als materiële vaste activa. Indien de delen aangewend voor eigen gebruik niet afzonderlijk kunnen worden

verkocht

worden

de

respectievelijke

onroerende

goederen

alleen

als

vastgoedbeleggingen behandeld indien Fortis een onbelangrijk deel voor eigen gebruik aanhoudt. Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met gecumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De afschrijving wordt berekend met behulp van de lineaire methode om de kosten van de betreffende activa over hun geschatte gebruiksduur te verlagen tot hun restwaarde. De restwaarde en de geschatte gebruiksduur van vastgoedbeleggingen worden op elke balansdatum opnieuw bekeken. Fortis verhuurt zijn vastgoedbeleggingen aan derden niet-verbonden ondernemingen door middel

van

diverse

hernieuwingsopties

niet-opzegbare voor

diverse

huurcontracten. periodes.

De

Bepaalde

contracten

huuropbrengsten

bevatten

worden

beleggingsopbrengsten lineair verantwoord over de periode waarop ze betrekking hebben.

- 27 -

als


Overboekingen naar of van vastgoedbeleggingen vinden alleen plaats als en alleen als er een wijziging is van het gebruik: •

in vastgoedbeleggingen aan het einde van het eigen gebruik of bij aanvang van een operationele lease aan een andere partij of aan het einde van bouw of ontwikkeling;

•

uit vastgoedbeleggingen bij aanvang van het eigen gebruik of bij aanvang van ontwikkeling met het oog op verkoop.

Wanneer het resultaat van een bouwcontract op betrouwbare wijze kan worden geschat worden de contractopbrengsten en -kosten in verband met het bouwcontract verantwoord als baten respectievelijk lasten met verwijzing naar het stadium van uitvoering van de contractactiviteit op balansdatum. Wanneer het waarschijnlijk is dat de totale contractkosten hoger zullen zijn dan de totale contractopbrengsten wordt het verwachte verlies onmiddellijk verantwoord onder de lasten.

2.18

Lease-overeenkomsten Fortis als leasinggever Activa

die

ingevolge

operationele

lease-overeenkomsten

worden

geleasd,

worden

verantwoord in de geconsolideerde balans (1) onder vastgoedbeleggingen (gebouwen) en (2) onder materiële vaste activa (materieel en motorvoertuigen). Ze worden verantwoord tegen kostprijs verminderd met geaccumuleerde afschrijvingen. Leasingbaten, na aftrek van eventuele aan leasingnemers gegeven voordelen, worden lineair geamortiseerd over de leaseperiode. De directe aanvangskosten die Fortis heeft gemaakt worden toegevoegd aan de boekwaarde van het geleasde actief en over de leaseperiode verantwoord onder lasten op dezelfde basis als de leaseopbrengsten. Fortis heeft ook financiële lease-overeenkomsten afgesloten, waarbij vrijwel alle aan het eigendom verbonden risico’s en beloningen, buiten de wettige eigendomstitel, aan de cliënt worden

overgedragen.

Wanneer

aangehouden

activa

onder

een

financiële

lease-

overeenkomst vallen, dan wordt de contante waarde van de leasebetalingen en eventuele gegarandeerde restwaarde verantwoord als vordering. Het verschil tussen de bruto vordering en de contante waarde van de vordering wordt verantwoord als onverdiende financiële baten. Rentebaten uit lease-overeenkomsten worden verantwoord over de looptijd van de leaseovereenkomst op basis van een patroon dat een constante periodieke rendementsvoet weerspiegelt op de netto investering die uitstaat wat betreft financiële lease-overeenkomsten. De directe aanvangskosten die Fortis heeft opgelopen, worden verantwoord in de vordering van de financiële lease-overeenkomst en over de leaseperiode toegerekend tegenover rentebaten uit lease-overeenkomsten.

Fortis als leasingnemer Fortis sluit hoofdzakelijk operationele lease-overeenkomsten af voor de huur van materieel en terreinen en gebouwen. Betalingen als gevolg van dergelijke leasetransacties worden lineair over de looptijd van de lease-overeenkomst geamortiseerd in de resultatenrekening. Wanneer een operationele lease wordt beëindigd voordat de leaseperiode is afgelopen, worden de vergoedingen die bij wijze van boete aan de leasinggever dienen te worden betaald, verantwoord onder lasten in de verslagperiode waarin de beëindiging plaatsvindt.

- 28 -


Eventuele voordelen die van de leasinggever in verband met operationele leasetransacties zijn ontvangen, worden lineair over de leaseperiode verantwoord als een vermindering van leasinglasten. Indien de lease-overeenkomst vrijwel alle risico’s en beloningen overdraagt die aan het bezit van het actief vasthangen, wordt de lease als financiële lease verantwoord en wordt het betreffende actief geactiveerd. Bij aanvang van de leaseperiode wordt het actief verantwoord tegen de reële waarde van het geleasde actief of, indien ze lager zijn, tegen de contante waarde van de minimale leasebetalingen. Het geleasde actief wordt afgeschreven over de verwachte gebruiksduur van het actief, ofwel over de leaseperiode indien deze laatste korter is. De overeenkomstige leaseverplichting, na aftrek van financiële kosten, wordt verantwoord onder leningen. Het rente-element van de financiële kosten wordt in de resultatenrekening over de leaseperiode ten laste genomen zodat er een constante periodieke rentevoet tot stand wordt gebracht op het resterende verplichtingsaldo voor elke verslagperiode.

2.19

Herverzekering, handels- en overige vorderingen Herverzekering Fortis aanvaardt en/of cedeert herverzekeringen in het kader van de normale bedrijfsvoering. Herverzekeringsvorderingen omvatten hoofdzakelijk saldi die verschuldigd zijn door zowel verzekerings- als herverzekeringsondernemingen voor gecedeerde verzekeringsverplichtingen. Bedragen die vorderbaar zijn op of verschuldigd zijn aan herverzekeraars, worden geschat op een wijze die strookt met de bedragen die verbonden zijn aan de herverzekerde polissen en in overeenstemming

met

het

herverzekeringscontract.

Herverzekering

wordt

op

de

geconsolideerde balans voorgesteld op bruto basis, tenzij een recht op verrekening bestaat. Contracten die een aanzienlijk verzekeringsrisico overdragen, worden verantwoord als herverzekeringscontracten. Beleggingscontracten zijn die contracten die een financieel risico overdragen zonder een aanzienlijk verzekeringsrisico over te dragen. Herverzekeringscontracten worden geëvalueerd om te bepalen of binnen het contract een belangrijk verzekeringsrisico wordt overgedragen. Herverzekeringscontracten, die geen belangrijk

verzekeringsrisico

overdragen,

worden

verantwoord

op

basis

van

de

stortingsmethode en onder leningen (kredieten of leningen) verantwoord als financiële activa of passiva voor herverzekering. Een financieel actief of financieel passief voor herverzekering wordt verantwoord tegen de betaalde respectievelijk ontvangen vergoeding, verminderd met de eventuele expliciet geïdentificeerde premies of ‘fees’ die toekomen aan de herverzekerde. De betaalde respectievelijk ontvangen bedragen voortvloeiend uit deze contracten worden verantwoord als deposito’s met behulp van de effectieve rentemethode.

Handelsvorderingen en overige vorderingen Handelsvorderingen en overige vorderingen, die voortvloeien uit de normale bedrijfsvoering en door toedoen van Fortis ontstaan, worden tegen hun eerste reële waarde onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen verantwoord.

- 29 -


2.20

Materiële vaste activa Alle voor eigen gebruik aangehouden vastgoed en alle vaste activa worden verantwoord tegen kostprijs, verminderd met geaccumuleerde afschrijvingen (behalve voor terreinen die niet worden afgeschreven) en eventuele geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingen. De kostprijs is het equivalent van de contante prijs die is betaald, ofwel de reële waarde van de vergoeding die is gegeven om het actief te verwerven op het moment van de verwerving of de bouw van het actief. Over het algemeen wordt een afschrijving lineair berekend om de kosten van de betreffende activa over de verwachte gebruiksduur tot hun restwaarde af te schrijven. De restwaarde en de geschatte gebruiksduur van materiële vaste activa worden op elke balansdatum opnieuw bekeken. Uitgaven voor reparaties en onderhoud worden in de resultatenrekening als last verantwoord in de periode waarin de uitgaven worden gedaan. Uitgaven die de voordelen van vastgoed of vaste activa zodanig verbeteren of uitbreiden dat hun oorspronkelijk gebruik wordt overstegen, worden geactiveerd en vervolgens afgeschreven. Financieringskosten voor de financiering van de bouw van materiële vaste activa: zie noot ‘Financieringskosten’.

2.21

Goodwill en overige immateriële activa Goodwill Overnames van ondernemingen worden verantwoord op basis van de overnamemethode. Goodwill vertegenwoordigt het positieve verschil tussen enerzijds de kostprijs (reële waarde van de activa, passiva en uitgegeven eigenvermogensinstrumenten) en anderzijds Fortis’ belang in de reële waarde van de activa, passiva en voorwaardelijke verplichtingen. Goodwill uit de overname van een dochteronderneming wordt in de balans als immaterieel actief weergegeven. Goodwill die bij bedrijfscombinaties van vóór 1 januari 2004 is ontstaan, is in mindering gebracht op het eigen vermogen en wordt in het kader van IFRS niet geherwaardeerd (zie noot 2.3). Op overnamedatum wordt de goodwill toegewezen aan de kasstroomgenererende eenheden die naar verwachting voordeel zullen halen uit de synergie in de bedrijfscombinatie. Goodwill wordt niet afgeschreven, maar wel getoetst op bijzondere waardevermindering. Goodwill uit de overname van een minderheidsdeelneming wordt verantwoord als een onderdeel van de minderheidsdeelneming. Het positieve verschil tussen enerzijds het verworven belang in de netto reële waarde van de activa, passiva en voorwaardelijke verplichtingen van de overgenomen partij en anderzijds de overnamekosten wordt onmiddellijk in de resultatenrekening verantwoord. Fortis waardeert goodwill jaarlijks, of frequenter indien gebeurtenissen of wijzigingen in omstandigheden aangeven dat de boekwaarde mogelijk niet realiseerbaar is. In dat geval wordt de realiseerbare waarde bepaald voor de kasstroomgenererende eenheid waaraan goodwill is toegerekend. Indien de realiseerbare waarde van de eenheid lager is dan de boekwaarde van de eenheid, wordt een bijzondere waardevermindering onmiddellijk verantwoord in de resultatenrekening. Eerst verlaagt Fortis de boekwaarde van de aan de kasstroomgenerende eenheid toegerekende goodwill, en vervolgens de andere activa van de

- 30 -


eenheid, naar rato van de boekwaarde van elk actief in de eenheid. Eerder verantwoorde bijzondere waardeverminderingen met betrekking tot goodwill worden niet teruggeboekt. Fortis kan de zeggenschap over een dochteronderneming in verschillende stappen verkrijgen. In dat geval wordt elke ruiltransactie door Fortis afzonderlijk behandeld. De kosten van elke transactie worden vergeleken met de reële waarde van elke transactie om het bedrag van goodwill te bepalen dat aan die individuele transactie verbonden is. Voor Fortis zeggenschap over de entiteit krijgt, kan de transactie worden beschouwd als investering in een minderheidsdeelneming en verantwoord op basis van de ‘equity’-methode. In voorkomend geval wordt de reële waarde van de identificeerbare netto activa van de partij waarin wordt deelgenomen op de datum van elke eerste transactie bepaald door de ‘equity’-methode op de investering toe te passen.

Immateriële activa Een immaterieel actief is een identificeerbaar niet-monetair actief. Het immaterieel actief wordt verantwoord tegen kostprijs als het toekomstige economische voordelen zal opleveren en de kostprijs van het actief betrouwbaar kan worden bepaald. De contante waarde van toekomstige winsten (ook gedefinieerd als ‘value of business acquired’ of ‘VOBA’) uit overgenomen verzekeringscontracten wordt verantwoord als immaterieel actief en afgeschreven over de opnameperiode van de premie of brutowinst van de overgenomen polissen. Intern gegenereerde immateriële activa worden geactiveerd wanneer Fortis alle navolgende punten kan aantonen: •

de technische uitvoerbaarheid om het immaterieel actief te voltooien, zodat het

•

de intentie het immateriële actief te voltooien en te gebruiken of te verkopen;

beschikbaar zal zijn voor gebruik of verkoop; •

het vermogen om het immateriële actief te gebruiken of te verkopen;

•

hoe het immaterieel actief waarschijnlijke toekomstige economische voordelen zal

•

de beschikbaarheid van adequate technische, financiële en andere middelen om de

•

het vermogen om de uitgaven die aan het immaterieel actief kunnen worden

genereren; ontwikkeling te voltooien en het immaterieel actief te gebruiken of te verkopen; toegerekend tijdens zijn ontwikkeling betrouwbaar te waarderen. Immateriële activa die ontstaan uit onderzoek en intern gegenereerde goodwill worden niet geactiveerd. Software voor computerhardware die zonder die specifieke software niet werkt, zoals het besturingssysteem, vormt een integraal onderdeel van de betreffende hardware en wordt behandeld als materiële vaste activa. Wanneer de software geen integraal onderdeel van de betreffende

hardware

uitmaakt,

worden

de

kosten

die

zijn

gemaakt

tijdens

de

ontwikkelingsfase waarvoor Fortis kan aantonen dat aan alle hierboven vermelde criteria voldaan is, geactiveerd als immaterieel actief en lineair afgeschreven over de geschatte gebruiksduur. Overige immateriële activa omvatten immateriële activa met bepaalde gebruiksduur, zoals handelsmerken en licenties, worden doorgaans lineair over hun gebruiksduur afgeschreven.

- 31 -


Immateriële activa met bepaalde gebruiksduur worden op elke verslaggevingsdatum getoetst op bijzondere waardeverminderingen. Immateriële activa van onbepaalde gebruiksduur worden niet afgeschreven maar minstens eenmaal per jaar getoetst op bijzondere waardevermindering. Geïdentificeerde eventuele bijzondere waardeverminderingen worden in de resultatenrekening verantwoord. Immateriële activa worden op de balans verantwoord tegen kostprijs, verminderd met eventuele geaccumuleerde afschrijving en eventuele geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingen. De restwaarde en de geschatte gebruiksduur van immateriële vaste activa worden op elke balansdatum opnieuw bekeken.

2.22

Overlopende acquisitiekosten De kosten van het verwerven van nieuwe en hernieuwde verzekeringen, hoofdzakelijk commissies en uitgaven met betrekking tot tussenpersonen en uitgifte van nieuwe polissen, die alle variëren en hoofdzakelijk verband houden met de productie van nieuwe verzekeringen, worden geactiveerd en afgeschreven. Overlopende acquisitiekosten (‘deferred acquisition costs’ of ‘DAC’) worden periodiek getoetst op realiseerbaarheid op basis van schattingen van toekomstige winsten van de onderliggende contracten. Voor levensverzekeringsproducten en beleggingsproducten van het type ‘leven’ met discretionaire winstdelingselementen worden de overlopende acquisitiekosten afgeschreven over de verwachte looptijd van de contracten op basis van de waarde van de geschatte bruto marge- of winstbedragen verdisconteerd tegen het verwachte beleggingsrendement. De verwachte brutomarge omvat verwachte premies en beleggingsresultaten, verminderd met uitkeringen en administratieve kosten, wijzigingen in de netto premiereserve en verwachte dividenden voor polishouders, indien van toepassing. Afwijkingen tussen de werkelijke resultaten en de op basis van ervaring geschatte resultaten worden verantwoord in de resultatenrekening in de verslagperiode waarin die afwijkingen zich voordoen. De overlopende acquisitiekosten worden aangepast om rekening te houden met het amortisatie-effect van niet-gerealiseerde winsten (verliezen) die in het eigen vermogen zijn verantwoord alsof ze gerealiseerd waren, met de overeenkomstige aanpassing aan niet-gerealiseerde winsten (verliezen) in het eigen vermogen. Voor levensverzekeringsproducten en beleggingsproducten van het type ‘leven’ zonder discretionaire winstdelingselementen worden de overlopende acquisitiekosten geamortiseerd naar verhouding tot de verwachte premies. Veronderstellingen wat betreft verwachte premies worden geschat op de datum van de polisuitgifte en worden consequent toegepast tijdens de looptijd van de contracten. Afwijkingen tussen de werkelijke resultaten en de op basis van ervaring geschatte resultaten worden weergegeven in de resultatenrekening in de verslagperiode waarin die afwijkingen zich voordoen. Voor die contracten zijn de amortisatieperiodes over het algemeen de totale looptijd van de polis. Voor kortlopende contracten worden de overlopende acquisitiekosten geamortiseerd over de verslagperiode waarin de betreffende geschreven premies worden verdiend. Toekomstige beleggingsopbrengsten met een risicovrij rentabiliteitspercentage worden in aanmerking genomen bij het inschatten van de realiseerbaarheid van de overlopende acquisitiekosten.

- 32 -


Sommige

beleggingscontracten

zonder

discretionaire-winstdelingselementen

die

door

verzekeringsinstellingen zijn uitgegeven, betreffen zowel het initiëren van een financieel instrument als het verstrekken van diensten inzake beleggingsbeheer. Indien duidelijk identificeerbaar worden de marginale kosten met betrekking tot het recht om diensten inzake beleggingsbeheer te verstrekken verantwoord als actief en worden ze geamortiseerd naarmate de instellingen de betreffende opbrengsten boeken. Het betreffende immateriële actief wordt op elke verslaggevingsdatum getoetst op realiseerbaarheid. Provisies voor het beheer van beleggingen op deze contracten worden verantwoord als opbrengsten naarmate de diensten worden geleverd.

2.23

Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten Vaste activa of een groep van activa en passiva die door Fortis worden verantwoord als aangehouden voor verkoop zijn deze waarvan de boekwaarde hoofdzakelijk zal worden gerealiseerd in een verkooptransactie die naar verwachting binnen het jaar zal plaatsvinden en niet door het voortgezette gebruik ervan. Een beëindigde bedrijfsactiviteit is een onderdeel van Fortis dat is afgestoten of is verantwoord als aangehouden voor verkoop en aan de volgende criteria voldoet: •

het

vertegenwoordigt

een

afzonderlijke

belangrijke

bedrijfstak

of

geografisch

•

het is een onderdeel van een specifiek gecoördineerd plan om een afzonderlijke

•

het is een dochteronderneming die uitsluitend is overgenomen met de bedoeling om te

bedrijfsgebied; belangrijke bedrijfstak of geografisch bedrijfsgebied af te stoten; of worden doorverkocht. Op activa (of groepen van activa) die als aangehouden voor verkoop worden verantwoord, wordt niet afgeschreven. Ze worden gewaardeerd tegen de laagste van de boekwaarde en reële waarde min verkoopkosten en worden afzonderlijk verantwoord op de balans. Resultaten op beëindigde bedrijfsactiviteiten worden afzonderlijk verantwoord in de resultatenrekening.

2.24

Derivaten en afdekking Opname en verantwoording Derivaten zijn financiële instrumenten zoals swaps, termijncontracten, futures en opties (geschreven en gekochte). Een dergelijk financieel instrument heeft een waarde die wijzigt als gevolg van veranderingen in onderliggende variabelen en vergt weinig of geen netto aanvangsinvestering en wordt op een tijdstip in de toekomst afgewikkeld. Alle derivaten worden eerst op de balans verantwoord tegen reële waarde op de transactiedatum: •

derivaten

aangehouden

voor

handelsdoeleinden

in

‘Activa

aangehouden

voor

handelsdoeleinden’ en ‘Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden’; •

hedgingderivaten in ‘Overlopende rente en overige activa’ en ‘Overlopende rente en overige passiva’.

- 33 -


Latere wijzigingen van de reële waarde exclusief opgelopen rente (‘clean fair value’) van hedgingderivaten worden in de resultatenrekening onder ‘Overige gerealiseerde en nietgerealiseerde winsten en verliezen’ verantwoord. Financiële activa of passiva kunnen in een contract besloten derivaten omvatten. Dergelijke financiële instrumenten worden dikwijls ‘hybride financiële instrumenten’ genoemd. Indien het basiscontract niet wordt verantwoord tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening en de kenmerken en risico’s van het in een contract besloten derivaat niet nauw aansluiten bij die van het basiscontract, dient het in een contract besloten derivaat te worden afgezonderd van het basiscontract en gewaardeerd tegen reële waarde als een op zichzelf staand derivaat. Reële waardeveranderingen worden in de resultatenrekening verantwoord. Het basiscontract wordt verantwoord en gewaardeerd door toepassing van de regels van de betreffende categorie van het financieel instrument. Indien het basiscontract echter

wordt

verantwoord

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen

in

de

resultatenrekening of indien de kenmerken en risico’s van het in een contract besloten derivaat nauw aansluiten bij die van het basiscontract, wordt het in een contract besloten derivaat niet afgezonderd en wordt het hybride financieel instrument gewaardeerd als een enkel instrument. De af te scheiden derivaten worden naargelang het geval verantwoord als hedgingderivaten of derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden.

Afdekking Op de datum waarop een derivaat wordt afgesloten kan Fortis dat contract aanmerken als ofwel (1) een afdekking van de reële waarde van een verantwoord actief of passief (reële waardeafdekking), (2) een afdekking van een netto investering in een buitenlandse entiteit of (3) een afdekking van toekomstige kasstromen toerekenbaar aan een verantwoord actief of passief of een verwachte transactie (kasstroomafdekking). Afdekkingen van vaststaande toezeggingen

zijn

afdekkingen

tegen

reële

waarde,

uitgezonderd

afdekkingen

van

valutarisico’s die verantwoord worden als kasstroomafdekkingen. Bij het begin van de transactie documenteert Fortis de relatie tussen afdekkingsinstrumenten en afgedekte posten, evenals de doelstelling en strategie op het vlak van risicobeheer met betrekking tot afdekkingtransacties. Fortis documenteert ook de beoordeling, zowel bij aanvang van de afdekking als doorlopend, in hoeverre het afdekkingsinstrument effectief is bij het compenseren van veranderingen in de reële waarde of kasstromen van de afgedekte positie. Alleen activa, passiva, vaststaande toezeggingen of heel waarschijnlijke verwachte transacties waarbij een partij van buiten Fortis betrokken is, worden als afgedekte posities aangemerkt. De reële waardeverandering van een afgedekte positie, die aan het afgedekte risico toerekenbaar is en de reële waardeverandering van het afdekkingsinstrument in een reële waarde afdekkingtransactie, worden verantwoord in de resultatenrekening. De reële waardeverandering van rentedragende derivaten wordt afzonderlijk van de opgelopen rente verantwoord. Indien de afdekking niet langer voldoet aan de hedgingcriteria of beëindigd wordt, wordt de aanpassing van de boekwaarde van een afgedekt rentedragend financieel instrument die uit - 34 -


de hedge accounting voortvloeit, afgeschreven op basis van een herberekende effectieve rentevoet op de datum waarop de afdekking wordt beëindigd. Hedge accounting op reële waardeafdekkingen wordt toegepast met ingang van 1 januari 2005 voor portefeuilleafdekkingen van renterisico’s (‘macro hedging’). In dat geval wordt een groep van derivaten (of proportionele delen) bekeken in combinatie met, en in zijn geheel aangemerkt als, het afdekkingsinstrument. Hoewel de portefeuille voor doeleinden van risicobeheer mogelijk activa en passiva bevat, is het aangemerkte bedrag een bedrag van activa of een bedrag van passiva. Het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van de afgedekte post bij aanmerking van de afdekkingsrelatie wordt afgeschreven over de overblijvende duur van de afgedekte post. Voor portefeuilleafdekkingen past Fortis de ‘carved out’ versie toe van IAS 39 zoals aanvaard binnen de Europese Unie, waarbij een aantal beperkingen en strikte voorwaarden inzake effectiviteit van reële waardeafdekkingen geschrapt werden. In deze versie treedt ineffectiviteit pas op indien bij herschatting een bepaalde korf met afgedekte instrumenten beneden een aangeduide drempel valt. Reële waardeveranderingen van derivaten die zijn aangewezen en in aanmerking komen als kasstroomafdekkingen, worden in het eigen vermogen verantwoord als een ongerealiseerde winst of een ongerealiseerd verlies. Niet-effectieve afdekkingen worden onmiddellijk verantwoord in de resultatenrekening. Indien de afdekking van een verwachte transactie of vaststaande toezegging tot de opname van een niet-financieel actief of een niet-financieel passief leidt worden de winsten en verliezen die eerder in het eigen vermogen waren uitgeverantwoord, uit van het eigen vermogen geboekt en verwerkt in de eerste waardering van dat niet-financiële actief of dat niet-financieel passief. Daarnaast worden in het eigen vermogen verantwoorde bedragen naar de resultatenrekening overgeboekt en als baten of lasten verantwoord in de periodes waarin de afgedekte vaststaande toezegging of verwachte transactie de resultatenrekening beïnvloedt.

2.25

Effectiseringen Fortis effectiseert verscheidene consumenten handelsgerelateerde financiële activa. Die effectiseringen kunnen de vorm aannemen van een verkoop van de betrokken activa of een overdracht van het kredietrisico door middel van kredietderivaten met kapitaaldekking naar met een speciaal doel opgerichte ondernemingen (‘special purpose entities’ of ‘SPE’s’). Die SPE’s geven dan verscheidene effectentranches uit ten behoeve van investeerders. De in een effectisering begrepen financiële activa worden (volledig of gedeeltelijk) niet langer verantwoord uitsluitend wanneer Fortis nagenoeg alle risico's en opbrengsten van de activa (of delen ervan) overdraagt, of wanneer Fortis nagenoeg alle risico's en opbrengsten noch overdraagt noch behoudt maar geen zeggenschap over de overgedragen activa behoudt.

2.26

Schulden aan klanten, rekeningsaldi van polishouders en andere in bewaring gegeven tegoeden Rekeningsaldi van polishouders hebben betrekking op polissen waarvan het verzekeringsrisico niet aanzienlijk is en kunnen beschouwd worden als financiële instrumenten. Verplichtingen inzake klantendeposito’s en rekeningsaldi van polishouders zijn gelijk aan het op balansdatum verschuldigde bedrag. De waarde van rekeningsaldi van polishouders vertegenwoordigt een

- 35 -


accumulatie van ontvangen bruto betalingen plus gecrediteerde rente, verminderd met eventuele uitgaven en sterftekosten en geldopnames.

2.27

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Verantwoording Fortis geeft contracten uit die het verzekeringsrisico of financiële risico of beide overdragen. Contracten die een aanzienlijk verzekeringsrisico overdragen worden verantwoord als verzekeringscontracten en herverzekeringscontracten. Die contracten kunnen ook een financieel risico overdragen. Beleggingscontracten zijn die contracten die een financieel risico overdragen zonder een aanzienlijk verzekeringsrisico over te dragen. De meeste levensverzekerings- of beleggingscontracten houden een gegarandeerd voordeel in. Sommige kunnen ook een discretionaire winstdelingselement inhouden. Dat element geeft de houder van het contract het recht om, boven op gegarandeerde uitkeringen, aanvullende uitkeringen of bonussen te ontvangen: •

die waarschijnlijk een aanzienlijk deel van de totale contractuele uitkeringen vormen;

•

waarvan het bedrag en/of de timing contractueel onderworpen is aan de autonome beslissing van Fortis; en

•

die contractueel gebaseerd zijn op: •

de prestatie van een specifieke ‘pool’ van contracten of een bepaald type van contract;

•

gerealiseerde en/of niet-gerealiseerde beleggingsrendementen op een specifieke ‘pool’ van activa in handen van Fortis; of

•

de winst of het verlies van Fortis, een fonds of een andere entiteit die het contract uitgeeft.

In een aantal unit-linked overeenkomsten kan er een aanvullende overlijdensdekking voorkomen (verzekeringscomponent) naast de depositocomponent (de beleggingseenheden). Fortis heeft deze overeenkomsten ontbundeld, zodat de componenten conform worden verantwoord. Wanneer ontbundeling van toepassing is, wordt de depositocomponent behandeld als een beleggingsproduct (zonder discretionaire winstdelingselement) en de verzekeringscomponent als verzekeringsproduct.

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten met discretionaire winstdelingselementen Voor levensverzekeringscontracten worden toekomstige verplichtingen voor polisuitkeringen berekend met behulp van een netto premiemethode (de contante waarde van toekomstige netto kasstromen) op basis van actuariële veronderstellingen zoals bepaald door ervaring uit het verleden en standaarden binnen de verzekeringssector. Winstdelende polissen omvatten eventuele bijkomende verplichtingen met betrekking tot eventuele contractuele dividenden of winstdelingen. Voor bepaalde aangemerkte contracten zijn de toekomstige verplichtingen voor polisuitkeringen geherwaardeerd om met de huidige marktrentevoeten rekening te houden. Voor levensverzekeringscontracten met gewaarborgde minimumrendementen zijn bijkomende verplichtingen aangelegd om de verwachte langetermijnrentevoeten in te calculeren. De verplichtingen met betrekking tot lijfrentepolissen tijdens de kapitalisatieperiode zijn gelijk aan - 36 -


de gekapitaliseerde polishoudersaldi. Na de kapitalisatieperiode zijn de verplichtingen gelijk aan de contante waarde van de verwachte toekomstige betalingen. Wijzigingen in sterftetabellen, die zich in voorgaande jaren hebben voorgedaan, worden volledig uitgedrukt in die verplichtingen. In een contract besloten derivaten, die niet nauw bij de basiscontracten aansluiten, worden afgezonderd

van

de

basiscontracten

en

verantwoord

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening. Actuariële veronderstellingen worden op elke verslaggevingsdatum beoordeeld en de daaruit voortvloeiende impact wordt in de resultatenrekening verwerkt. De toereikendheid van de verplichtingen wordt op elke verslaggevingsdatum getoetst. Indien de verplichtingen niet toereikend zijn om te voorzien in toekomstige kasstromen, inclusief kasstromen zoals beheerskosten, alsook kasstromen die voortvloeien uit in een contract besloten opties en garanties en afschrijvingen van de overlopende acquisitiekosten (‘DAC’), dan worden de overlopende acquisitiekosten extra afgeschreven en/of worden bijkomende verplichtingen verantwoord op basis van zo goed mogelijke schattingen. In voorkomend geval wordt een opgenomen tekort onmiddellijk in de resultatenrekening verantwoord. Claims en schadebehandelingskosten worden in de resultatenrekening verantwoord op het moment dat de uitgaven worden gedaan. Niet-betaalde claims en schadebehandelingskosten omvatten schattingen voor gerapporteerde claims en voorzieningen voor claims die zijn voorgevallen maar niet gerapporteerd zijn. Schattingen van voorgevallen maar niet gerapporteerde claims komen tot stand op basis van ervaring uit het verleden, de huidige claimtendensen en het heersende sociale, economische en wettelijke klimaat. De verplichting voor schadeverzekeringsclaims en schadebehandelingskosten (na aftrek van schadeloosstellingen, verhaalde schaden, restwaarden en subrogatie) is gebaseerd op schattingen van verwachte verliezen en houdt rekening met de beoordeling door het management wat betreft het verwachte inflatiepeil, de kosten van de behandeling van claims, juridische risico’s en de claimtendensen. Schadeverplichtingen inzake arbeidsongeschiktheid worden verantwoord tegen hun netto contante waarde. De aangelegde verplichtingen zijn toereikend om de uiteindelijke kosten van claims en schadebehandelingskosten te dekken. De daaruit voortvloeiende aanpassingen worden in de resultatenrekening verantwoord. Fortis disconteert zijn verplichtingen voor schade enkel voor claims met bepaalbare en vaste betaaltermijnen. Voor

levensverzekeringscontracten

en

beleggingscontracten

met

discretionaire

winstdelingselementen worden lopende polishouderdividenden toegerekend op basis van het contractueel verschuldigde bedrag op basis van de statutaire nettowinst, beperkingen en betaaltermijnen. In voorkomend geval wordt een bijkomende verplichting voor winstdeelname (‘deferred profit sharing liability’ ‘DPL’) toegerekend op basis van een constructieve verplichting of het bedrag dat wettelijk moet worden betaald op verschillen tussen statutaire baten en IFRS-baten en niet-gerealiseerde winsten of verliezen die onder eigen vermogen zijn verantwoord. In sommige van de door Fortis gehanteerde modellen voor administratieve verwerking hebben gerealiseerde winsten of verliezen op activa een rechtstreeks effect op de waardering van (een deel van de) verzekeringsverplichtingen of hieraan gerelateerde overlopende acquisitiekosten. Fortis past ‘shadow accounting’ toe op de reële waardeveranderingen van de beleggingen en - 37 -


activa en passiva aangehouden voor handelsdoeleinden die samenhangen met, en dus een invloed

hebben

op,

de

waardering

van

de

verzekeringsverplichtingen.

Die

reële

waardeveranderingen zullen daarom geen deel uitmaken van het eigen vermogen. Fortis’

beleggingsovereenkomsten

zonder

winstdeling

zijn

voornamelijk

unit-linked

overeenkomsten waarbij de beleggingen namens de polishouder worden aangehouden. Unitlinked overeenkomsten zijn een specifiek type van levensverzekeringscontracten die worden geregeld door artikel 25 van EU-richtlijn 2002/83/EEG, waar de uitkeringen worden gekoppeld aan ICBE’s (instellingen voor collectieve belegging in effecten), aan een aandelenmand of aan een referentiewaarde, of aan een combinatie van die waardecijfers of rekeneenheden die in de overeenkomst zijn vastgelegd. De verplichtingen voor dergelijke overeenkomsten worden gewaardeerd tegen waarde per eenheid (= de reële waarde van het fonds waarin de unitlinked overeenkomst heeft belegd, gedeeld door het aantal van de eenheden van het fonds).

Herverzekeringsverplichtingen Verplichtingen met betrekking tot in herverzekering aangenomen of gecedeerde zaken die geen aanzienlijk verzekeringsrisico overdragen, kunnen worden beschouwd als financiële passiva en deze passiva worden op dezelfde wijze als andere financiële passiva, zoals vermeld onder 2.19, verantwoord. De

administratieve

verwerkingsvoorschriften

voor

verplichtingen

met

betrekking

tot

aangenomen herverzekeringscontracten met een aanzienlijk verzekeringsrisico zijn dezelfde als degene die voor rechtstreekse, geschreven verzekeringscontracten gelden. Deposito’s van herverzekeraars in het kader van in herverzekering gecedeerde zaken die een aanzienlijk verzekeringsrisico overdragen, zijn gelijk aan het op balansdatum verschuldigde bedrag.

Beleggingen aangehouden voor polishouders Beleggingen aangehouden voor polishouders vertegenwoordigen fondsen die worden aangehouden om te voldoen aan specifieke beleggingsdoelstellingen van polishouders die het beleggingsrisico dragen. Bepaalde producten kunnen garanties inhouden; in dat geval worden de

tegoeden

afzonderlijk

en

tegen

reële

waarde

verantwoord,

waarbij

de

reële

waardeverandering in de resultatenrekening wordt verantwoord en de verplichtingen worden gerapporteerd tegen bedragen die op balansdatum aan de polishouders verschuldigd zijn, inclusief eventuele garanties of in een contract besloten derivaten. Eigen aandelen aangehouden voor polishouders worden geëlimineerd. De commissies die worden aangerekend voor het beheer van beleggingen die namens polishouders worden aangehouden, worden op basis van het toerekeningsbeginsel verantwoord en als commissie-inkomsten verantwoord wanneer de diensten worden geleverd.

2.28

Schuldbewijzen, achtergestelde schulden en overige financieringen Schuldbewijzen, achtergestelde schulden en overige financieringen worden eerst verantwoord tegen reële waarde zonder de directe transactiekosten. Vervolgens worden ze gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs en in voorkomend geval wordt het verschil tussen de netto-

- 38 -


opbrengst en de aflossingsprijs verantwoord in de resultatenrekening over de periode van de lening op basis van de effectieve rentemethode. Schulden die in Fortis’ eigen aandelen kunnen worden omgezet worden bij de eerste opname gescheiden

in

twee

componenten:

(a)

een

schuldinstrument

en

(b)

een

eigen

vermogensinstrument. De schuldcomponent wordt eerst berekend door de reële waarde te bepalen van een soortgelijke schuld (inclusief kenmerken van in een contract besloten nieteigen

vermogen

gerelateerde

vermogenscomponent.

De

derivaten,

boekwaarde

indien van

van het

toepassing) eigen

zonder

eigen

vermogensinstrument,

vertegenwoordigd door de conversieoptie in gewone aandelen, wordt dan bepaald door de boekwaarde van het financieel passief af te trekken van het bedrag van het samengestelde instrument als geheel. Preferente aandelen die een verplichte coupon hebben of die op een bepaalde datum of naar keuze van de aandeelhouder aflosbaar zijn, worden verantwoord als leningen. Daarbij horen ook de preferente aandelen die een dergelijke contractuele verplichting indirect door hun voorwaarden tot stand brengen. De dividenden op die preferente aandelen worden verantwoord in de resultatenrekening als rentelasten op basis van de geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Indien Fortis eigen schulden koopt, worden die schulden uit de balans verwijderd en wordt het verschil tussen de boekwaarde van het passief en de betaalde vergoeding in de resultatenrekening verantwoord. Bij het bepalen of preferente aandelen worden verantwoord als een financieel passief of als een eigen vermogensinstrument, evalueert Fortis de specifieke rechten die aan de aandelen verbonden zijn om te bepalen of ze het basiskenmerk van een financieel passief vertonen.

2.29

Personeelsbeloningen Pensioenverplichtingen Fortis heeft wereldwijd een aantal toegezegd pensioenregelingen (i.e. pensioenregelingen op basis van vaste toezeggingen) en toegezegde bijdragenregelingen (i.e. pensioenregelingen op basis van vaste bijdragen) lopen, in overeenstemming met lokale voorwaarden of sectorgebonden praktijken. De pensioenregelingen worden over het algemeen gefinancierd via betalingen aan verzekeringsondernemingen of aan een door een trustee beheerde regelingen. De betalingen worden vastgesteld door middel van periodieke actuariële berekeningen. Een pensioenregeling op basis van vaste toezeggingen is een regeling waarin een vaste toezegging aan een werknemer op pensioenleeftijd wordt vastgelegd, doorgaans afhankelijk van een aantal factoren zoals leeftijd of dienstjaren. Een toegezegde bijdragenregeling is een regeling waarbij Fortis vaste bedragen afdraagt aan een aparte entiteit en geen in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft om verdere bijdragen te betalen indien het fonds niet over voldoende activa beschikt om alle personeelsbeloningen te betalen die verband houden met werknemersprestaties in de huidige periode en in voorgaande perioden. Minstens een keer per jaar berekenen actuarissen de pensioenactiva en –passiva.

- 39 -


Voor toegezegd pensioenregelingen worden de pensioenkosten en het daarmee verband houdend pensioenactief of –passief geschat op basis van de ‘projected unit credit’-methode. Die methode rekent vergoedingen toe aan elke periode van diensttijd en waardeert elke periode afzonderlijk om de finale verplichting op te bouwen. Volgens deze methode worden de kosten van het verstrekken van die voordelen in de resultatenrekening als last verantwoord om

de

pensioenkosten

te

spreiden

over

de

diensttijd

van

werknemers.

De

pensioenverplichting wordt gewaardeerd tegen de contante waarde van de geschatte toekomstige uitstromen van geldmiddelen, verdisconteerd tegen rentevoeten die gebaseerd zijn op de marktrendementen van kwalitatief hoogstaande bedrijfsobligaties waarvan de looptijd consistent is met de resterende looptijd van de betreffende verplichting. Netto cumulatieve

niet-opgenomen

actuariële

winsten

en

verliezen

voor

toegezegd

pensioenregelingen die een bepaalde bandbreedte (‘corridor’) overschrijden (meer dan 10% van de contante waarde van de verplichting inzake toegezegd pensioen of 10% van de reële waarde van eventuele fondsbeleggingen) worden in de resultatenrekening verantwoord over de gemiddelde resterende diensttijd van de werknemers. Alle actuariële winsten en verliezen die dateren van voor 1 januari 2004 werden in de openingsbalans verantwoord. Pensioenkosten van verstreken diensttijd worden onmiddellijk in de resultatenrekening verantwoord, behalve indien de wijzigingen aan een pensioenplan afhankelijk zijn van het aantal werknemers dat in dienst blijft gedurende een bepaalde periode (wachtperiode of ‘vesting period’). De activa die bij de pensioenverplichtingen van een entiteit behoren moeten aan bepaalde criteria voldoen om te worden verantwoord als ‘in aanmerking komende fondsbeleggingen van pensioenregelingen’. Die criteria hebben betrekking op het feit dat de beleggingen (tegoeden) juridisch dienen los te staan van Fortis of Fortis’ crediteuren. Indien niet aan die criteria is voldaan, worden de beleggingen (tegoeden) in de relevante rubriek in de balans verantwoord (beleggingen, materiële vaste activa, etc.). Indien de beleggingen (tegoeden) aan de criteria voldoen, worden ze met de pensioenverplichting verrekend. Die verrekening is ook van toepassing op de resultatenrekening. Indien de fondsbeleggingen in aanmerking komen, geeft Fortis lagere baten uit beleggingen (renten, dividenden, etc.) en lagere pensioenkosten van werknemers weer. Verrekening van de reële waarde van pensioenactiva met de contante waarde van de verplichtingen uit toegezegd pensioenregelingen kan tot een negatief bedrag leiden (een actief). In dat geval mag het verantwoorde actief niet groter zijn dan het totaal van de cumulatieve niet-verantwoorde actuariële nettoverliezen en pensioenkosten van verstreken diensttijd, en de contante waarde van economische voordelen die beschikbaar zijn in de vorm van terugbetalingen uit de regeling of verlagingen van toekomstige bijdragen aan de regeling. Voorzorgsregelingen

die

voordelen

voor

langdurige

diensttijd

voorzien

maar

geen

pensioenregelingen zijn, worden gewaardeerd tegen contante waarde op basis van de ‘projected unit credit’-methode. Fortis’ bijdragen aan toegezegde bijdragenregelingen voor pensioenen worden in de resultatenrekening als last verantwoord in het jaar waarop ze betrekking hebben.

- 40 -


Andere verplichtingen na uitdiensttreding Sommige Fortis ondernemingen bieden vergoedingen na uitdiensttreding, zoals leningen tegen voordelige rentevoeten en ziekteverzekering. Om het recht op die beloningen te genieten is het gewoonlijk verplicht dat de werknemer in dienst blijft tot en met de pensioenleeftijd en een minimumduur in dienstverband presteert. De verwachte kosten van die beloningen worden toegerekend over de periode van tewerkstelling, op basis van een methodologie die gelijkt op die voor toegezegd pensioenregelingen. De verplichtingen worden bepaald aan de hand van actuariële berekeningen.

Bezoldiging op basis van aandelen (of regelingen voor deelneming in aandelenkapitaal) Aandelenopties worden aan bestuurders en aan werknemers toegekend als tegenprestatie voor ontvangen diensten. De reële waarde van de ontvangen diensten wordt bepaald met verwijzing naar de reële waarde van de toegekende aandelenopties. De vergoedingskosten worden gewaardeerd op toekenningsdatum en dit op basis van de waarde van de opties en worden verantwoord over de wachtperiode (‘vesting period’) van de opties. De reële waarde wordt bepaald op basis van een optiewaardering die rekening houdt met de aandelenkoers op toekenningsdatum, de uitoefenprijs, de verwachte looptijd van de optie, de verwachte volatiliteit van de onderliggende aandelen en de verwachte dividenden erop, evenals de risicovrije rentevoet over de verwachte looptijd van de optie. Wanneer de opties worden uitgeoefend en nieuwe aandelen worden uitgegeven, wordt de ontvangen opbrengst na aftrek van eventuele transactiekosten in het aandelenkapitaal verantwoord (nominale waarde) en het surplus bij de uitgiftepremie (het agio). Indien voor dit doel eigen aandelen zijn ingekocht, wordt dit in mindering gebracht op de rubriek eigen aandelen.

Leningen toegestaan tegen voorkeurtarieven Soms worden leningen aan werknemers toegestaan tegen een rentevoet die lager is dan de marktrentevoet. De contractvoorwaarden bepalen doorgaans dat dit voordeel vervalt op de pensioenleeftijd waarna overgeschakeld wordt naar de marktrentevoet. In een aantal Fortisentiteiten wordt de voorkeurrentevoet ook toegekend na de pensioenleeftijd. Voor de eerste reeks leningen wordt het verschil tussen de netto contante waarde van de leningen op basis van de voorkeurrentevoet en de netto contante waarde van de leningen op basis van de huidige marktrente op de balans verantwoord als overlopende rekening en verantwoord onder exploitatie- en administratieve kosten over de periode dat de werknemer het voordeel geniet. Wanneer de leningen doorlopen na de pensioenleeftijd en (ex) werknemers blijven genieten van voorkeurtarieven ingevolge hun voorbije diensttijd bij Fortis, wordt met dat voordeel rekening gehouden bij de bepaling van de verplichtingen na uitdiensttreding andere dan pensioenen.

Personeelsrechten Personeelsrechten inzake jaarlijkse toegezegde vakantiedagen en uit hoofde van langdurige diensttijd verdiende vakantiedagen worden verantwoord wanneer ze voor de werknemers opneembaar worden. Indien werknemers de hun rechtens toekomende vakantiedagen per periode einde niet hebben opgenomen, wordt hiervoor een verplichting gevormd.

- 41 -


2.30

Voorzieningen, voorwaardelijke gebeurtenissen, verbintenissen en financiële garanties Voorzieningen Voorzieningen zijn verplichtingen met onzekerheden qua bedrag of tijdstip van betalingen. Voorzieningen worden verantwoord op de balans indien er een bestaande verplichting is tot overdracht van economische voordelen, zoals kasstromen, als gevolg van gebeurtenissen in het verleden en indien op de balansdatum een betrouwbare schatting mogelijk is. Voorzieningen worden aangelegd voor bepaalde garantieovereenkomsten waarvoor Fortis bij niet-betaling verantwoordelijk is. Voorzieningen worden geschat op basis van alle relevante factoren en informatie die op balansdatum bestaan en worden verdisconteerd tegen de risicovrije rentevoet.

Voorwaardelijke gebeurtenissen Voorwaardelijke gebeurtenissen zijn die onzekerheden waarvan het bedrag niet met voldoende betrouwbaarheid kan worden geschat of wanneer het niet waarschijnlijk is dat betaling vereist zal zijn om de verplichting af te wikkelen.

Verbintenissen Kredietverbintenissen waarbij een lening kan opgenomen worden binnen het tijdskader dat algemeen door regelgeving of een marktconventie is vastgesteld, worden niet verantwoord als derivaten. Een kredietverbintenis die aangemerkt wordt als aangehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening of waarbij Fortis in het verleden meestal de tegoeden heeft verkocht die uit de kredietverbintenissen voortvloeien, worden in de balans verantwoord tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening. Acceptaties omvatten verbintenissen van Fortis om op klanten getrokken wissels te betalen. Fortis verwacht dat de meeste acceptaties zullen worden afgewikkeld op hetzelfde ogenblik als de terugbetaling door de klanten. Acceptaties worden niet in de balans verantwoord en worden als verbintenissen in de toelichting verantwoord.

Financiële garanties Financiële garantiecontracten die betalingen voorzien als gevolg van veranderingen in een bepaalde rentevoet, effectenkoers, grondstoffenprijs, valutakoers, index van prijzen of rentevoeten, kredietrating of kredietindex, of andere variabele, en waarbij ingeval van een nietfinanciële variabele deze niet specifiek is voor een van de partijen in het contract, worden verantwoord als derivaten. Financiële garantiecontracten die voorzien in bepaalde betalingen door Fortis aan de houder als vergoeding voor een verlies doordat een bepaalde debiteur niet aan zijn verplichtingen kan voldoen,

worden

verantwoord

als

verzekeringscontracten

verzekeringsrisico overgedragen wordt aan Fortis.

- 42 -

indien

een

belangrijk


2.31

Eigen vermogen Aandelenkapitaal en eigen aandelen Kosten van aandelenuitgifte Kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de uitgifte van nieuwe aandelen met uitzondering van die bij een bedrijfscombinatie, worden in mindering gebracht van het eigen vermogen na aftrek van eventuele daarmee verband houdende winstbelastingen.

Preferente aandelen Preferente aandelen die niet-aflosbaar zijn en waarop naar vrije keuze van de bestuurders dividenden worden gedeclareerd, worden verantwoord als eigen vermogen.

Eigen aandelen Wanneer de moedermaatschappijen of hun dochterondernemingen aandelenkapitaal van Fortis kopen of rechten verkrijgen om aandelenkapitaal van Fortis te kopen, wordt de betaalde vergoeding inclusief eventuele toerekenbare transactiekosten, na aftrek van winstbelastingen, in mindering gebracht op het eigen vermogen. Dividenden die worden betaald op ingekochte eigen aandelen die in handen van Fortis ondernemingen zijn, worden geëlimineerd wanneer de geconsolideerde jaarrekening wordt opgesteld. Fortis aandelen die Fortfinlux S.A. in het kader van ‘FRESH capital securities’ aanhoudt, zijn ook niet dividend- of kapitaalgerechtigd. Bij het berekenen van het dividend, de nettowinst en het netto eigen vermogen per aandeel worden die aandelen geëlimineerd. De kostprijs van de aandelen wordt in mindering gebracht op het netto eigen vermogen.

Samengestelde financiële instrumenten Componenten van samengestelde financiële instrumenten (delen van passiva en van het eigen vermogen) worden verantwoord in de respectievelijke rubrieken van de balans.

Andere eigen vermogenscomponenten Andere elementen die in eigen vermogen worden verantwoord hebben betrekking op:

2.32

•

eerste toepassing (zie 2.3);

•

vreemde valuta (zie 2.7);

•

voor verkoop beschikbare beleggingen (zie 2.17);

•

kasstroomafdekkingen (zie 2.24);

•

discretionaire winstdelingselementen en ‘shadow accounting’ (zie 2.27).

Rentebaten en -lasten Rentebaten en -lasten worden verantwoord in de resultatenrekening voor alle rentedragende instrumenten (of ze nu zijn verantwoord als tot einde looptijd aangehouden, als voor verkoop beschikbaar, als tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening of als derivaten) op basis van het toerekeningsbeginsel (‘accrual basis’) met behulp van de effectieve

rentemethode

op

basis

van

de

werkelijke

aankoopprijs

inclusief

directe

transactiekosten. Rentebaten omvatten coupons die op instrumenten tegen vaste of vlottende rente verdiend zijn en de aangroei of amortisatie van agio of disagio.

- 43 -


Wanneer de waarde van een financieel actief is verminderd tot de geschatte realiseerbare waarde, worden de rentebaten verantwoord op basis van de effectieve rentevoet die werd gebruikt voor het disconteren van de toekomstige kasstromen bij de bepaling van de realiseerbare waarde.

2.33

Verzekeringspremies, -claims en -uitkeringen Een kortlopend verzekeringscontract is een contract dat voorziet in verzekeringsbescherming voor een vaste, maar korte periode en de verzekeraar de mogelijkheid geeft om het contract op te zeggen of de bepalingen ervan te wijzigen aan het einde van een contractperiode. Een langlopend contract is een contract dat over het algemeen niet onderhevig is aan eenzijdige wijzigingen van de bepalingen ervan, zoals een niet-opzegbaar of gewaarborgd hernieuwbaar contract en vereist de uitvoering van verschillende functies en diensten (waaronder verzekeringsbescherming) voor een lange periode. Premies afkomstig van levensverzekeringspolissen en beleggingscontracten met discretionaire winstdelingselementen die als overeenkomsten van het langlopende type worden beschouwd, worden verantwoord als opbrengsten wanneer ze ten aanzien van de polishouder invorderbaar zijn. Geschatte toekomstige uitkeringen en uitgaven worden toegerekend tegenover die opbrengsten om winsten over de geschatte looptijd van de polissen op te nemen. Deze ‘matching’ wordt bereikt door het vaststellen van verplichtingen van de verzekeringspolissen en beleggingscontracten met discretionaire winstdelingselementen en het activeren en vervolgens afschrijven van de overlopende acquisitiekosten. Voor contracten met premiebetalingen die verschuldigd zijn over een aanzienlijk kortere periode dan de genotperiode, worden de opbrengsten uitgesteld en proportioneel over de duur van de verzekeringsdekking gespreid in de resultatenrekening verantwoord. Voor contracten van het kortlopende type (hoofdzakelijk schade) worden premies verantwoord als geschreven bij aanvang van het contract. De premies worden proportioneel over de duur van de betreffende polisdekking in de resultatenrekening verantwoord. De niet-verdiende premiereserve vertegenwoordigt het deel van de geschreven premies dat op de uitverkopen termijnen van de dekking betrekking heeft. Bedragen die voor beleggingscontracten zonder discretionaire winstdelingselementen worden geïnd, worden als rekeningsaldi van polishouders gerapporteerd en verantwoord als een depositoverplichting. Opbrengsten uit die contracten bestaan uit provisies voor de kosten van verzekering,

administratiecommissies

en

afkoopkosten.

De

uitgaven

omvatten

uitkeringsaanspraken die in de periode zijn opgelopen en die de betreffende rekeningsaldi van polishouders en gecrediteerde rente overtreffen.

2.34

Gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten en verliezen Voor financiële instrumenten die als voor verkoop beschikbaar worden verantwoord, vertegenwoordigen gerealiseerde winsten of verliezen uit verkopen en vervreemdingen het verschil tussen de ontvangen opbrengst en de initiële boekwaarde van het verkochte actief of

- 44 -


passief onder aftrek van eventuele bijzondere waardeverminderingen die zouden zijn verantwoord in de resultatenrekening nadat rekening is gehouden met de impact van eventuele aanpassingen uit hoofde van hedge accounting. Gerealiseerde winsten en verliezen uit verkopen worden verantwoord in de resultatenrekening in de rubriek ‘Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen’. Voor financiële instrumenten die tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening zijn verantwoord, wordt het verschil tussen de boekwaarde aan het einde van de lopende verslagperiode en de vorige verslagperiode verantwoord onder ‘Overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten en verliezen’. Voor derivaten wordt het verschil tussen de reële waarde exclusief opgelopen rente (‘clean fair value’) aan het einde van de huidige verslagperiode en de vorige verslagperiode verantwoord onder ‘Overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten en verliezen’. Voorheen nog niet in het resultaat verantwoorde niet-gerealiseerde winsten en verliezen die rechtstreeks

in

het

vermogen

werden

verantwoord,

worden

verantwoord

in

de

resultatenrekening bij verwijdering of bijzondere waardeverminderingen.

2.35

Baten uit commissies en transactiekosten Commissies die een vast onderdeel zijn van de effectieve rentevoet van een financieel instrument, worden over het algemeen behandeld als een aanpassing aan de effectieve rentevoet. Dat is het geval voor de commissies bij het afsluiten van een krediet, die worden ontvangen als vergoeding voor activiteiten zoals het evalueren van de financiële toestand van de kredietnemer, het evalueren en boeken van garanties, etc., en ook voor commissies bij het afsluiten van een krediet die worden ontvangen bij de uitgifte van tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde financiële passiva. Beide types van provisies worden uitgesteld en verantwoord als aanpassing van de effectieve rentevoet. Wanneer het financieel instrument wordt gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening, worden de commissies echter verantwoord in de resultatenrekening wanneer het instrument voor de eerste maal wordt verantwoord. Commissies op verrichte diensten worden over het algemeen verantwoord als opbrengsten wanneer de dienst wordt verricht. Indien het onwaarschijnlijk is dat een bepaalde lening zal worden toegestaan en de kredietverbintenis niet wordt beschouwd als een derivaat, dan wordt de verbinteniscommissie, proportioneel over de duur van de verbintenis gespreid, onder opbrengsten verantwoord. Commissies die voortvloeien uit (het deelnemen aan) het onderhandelen over een transactie voor een derde, worden verantwoord wanneer de onderliggende transactie wordt voltooid. Commissieopbrengsten worden verantwoord wanneer de prestatieverplichting uitgevoerd is. Commissies op kredietsyndicaties worden verantwoord als opbrengsten wanneer de syndicaatvorming afgerond is. Transactiekosten worden verantwoord in de eerste waardering van financiële activa en passiva, met uitzondering van die financiële activa en passiva die worden gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening. Transactiekosten verwijzen - 45 -


naar extra kosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving of vervreemding van een financieel actief of een financieel passief. Daarin zijn commissies die worden betaald aan agenten, adviseurs, makelaars en effectenhandelaars begrepen, evenals heffingen door de regelgevende/toezichthoudende

instanties

en

beurzen

en

diverse

soorten

van

overdrachtsbelasting.

2.36

Financieringskosten Financieringskosten worden over het algemeen als last verantwoord in de periode waarin ze zijn gemaakt. Financieringskosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de verwerving of bouw van een actief, worden terwijl het actief in opbouw is geactiveerd als onderdeel van de kosten van dat actief. De activering van financieringskosten dient in te gaan wanneer: •

uitgaven voor het actief en financieringskosten worden gedaan; en

•

werkzaamheden die nodig zijn om het actief klaar te maken voor het bedoelde gebruik of de verkoop ervan aan de gang is.

De activering wordt beëindigd wanneer het actief vrijwel klaar is voor het beoogde gebruik of verkoop. Indien de actieve ontwikkeling voor een lange periode wordt onderbroken, wordt de activering opgeschort. Als de bouw in verschillende delen wordt voltooid en elk deel afzonderlijk kan worden gebruikt terwijl de bouw van andere delen wordt voortgezet, wordt de activering beëindigd voor elk deel wanneer dat deel vrijwel voltooid is. Voor een lening die met een bepaald actief samenhangt wordt de effectieve rentevoet op die lening gebruikt. In andere gevallen wordt een gewogen gemiddelde betaalde rentevoet gehanteerd.

2.37

Winstbelastingen Winstbelasting die op winsten moet worden betaald, wordt als last verantwoord op basis van de belastingwetgeving die in elk rechtsgebied geldt in de periode waarin de winsten ontstaan. De belastingeffecten van verrekenbare winstbelastingverliezen worden verantwoord als een uitgestelde belastingvordering indien het waarschijnlijk is dat toekomstige belastbare winst aanwezig zal zijn waartegen die verliezen kunnen worden benut. Uitgestelde belastingen worden verantwoord op basis van de balansmethode op alle tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van de activa en passiva in de geconsolideerde jaarrekening en hun fiscale boekwaarde. De tarieven waarvan het wetgevingsproces is afgesloten of substantieel is afgesloten op de balansdatum worden gebruikt om de uitgestelde belastingen te bepalen. Uitgestelde belastingvorderingen worden verantwoord voor zover het waarschijnlijk is dat toekomstige belastbare winst voorhanden zal zijn waartegen de tijdelijke verschillen kunnen worden benut.

- 46 -


Een uitgestelde belastingverplichting wordt verantwoord voor belastbare tijdelijke verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen, minderheidsdeelnemingen en belangen in joint ventures, tenzij het tijdstip waarop het tijdelijk verschil wordt afgewikkeld kan worden bepaald en het waarschijnlijk is dat het tijdelijk verschil in de nabije toekomst niet zal worden afgewikkeld. Winstbelastingen en uitgestelde belastingen die betrekking hebben op herwaardering tegen reële waarde van voor verkoop beschikbare deelnemingen en kasstroomafdekkingen die rechtstreeks als lasten of baten in eigen vermogen worden verwerkt, worden ook rechtstreeks als baten of lasten in eigen vermogen verantwoord en worden vervolgens samen met de uitgestelde winst of het uitgestelde verlies verantwoord in de resultatenrekening.

2.38

Winst per aandeel De gewone winst per aandeel wordt berekend door de voor gewone aandeelhouders beschikbare nettowinst te delen door het gewogen gemiddelde aantal van de gewone aandelen die gedurende het jaar zijn uitgegeven, met uitsluiting van het gemiddelde aantal van de gewone aandelen die door Fortis zijn gekocht en als eigen aandelen worden aangehouden. Voor de verwaterde winst per aandeel wordt het gewogen gemiddelde aantal van de gewone aandelen die zijn uitgegeven, aangepast op basis van de veronderstelling dat alle gewone aandelen met potentieel verwateringseffect worden geconverteerd, zoals converteerbare schuld en aandelenopties die aan werknemers zijn toegekend. Potentiële of voorwaardelijke aandelenuitgiftes worden behandeld als verwaterend wanneer hun conversie in aandelen de nettowinst per aandeel zou doen verminderen.

- 47 -


3

Effect van IFRS op de balans, het eigen vermogen en de resultatenrekening van Fortis

De jaarrekening van Fortis voor het jaar eindigend op 31 december 2004 is opgesteld in overeenstemming met de van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechterlijke voorschriften in België. Een overzicht van deze verslaggevingsgrondslagen (Fortis Accounting Principles (’FAP’)) staat vermeld in de jaarrekening van Fortis over 2004. Fortis heeft deze jaarrekening voor vergelijkingsdoeleinden aangepast aan IFRS. In deze noot wordt een nadere toelichting gegeven op het effect van de omzetting naar IFRS.

3.1

Reconciliatie van het eigen vermogen De reconciliatie van het eigen vermogen van FAP naar IFRS kan als volgt worden weergegeven: 31 december 2004

1 januari 2004

FAP eigen vermogen

14.364,6

11.894,2

Vastgoed

- 1.549,0

- 1.605,4

1.809,1

1.036,7

Financiële instrumenten Eigen aandelen

- 215,0

- 230,5

Fonds voor algemene bankrisico's

2.198,2

2.209,1

Pensioenen

- 842,0

- 961,1

Voorzieningen

55,1

173,6

Verzekeringen

- 483,6

- 99,2

15.337,4

12.417,4

IFRS eigen vermogen

Vastgoed Onder FAP werd vastgoed gewaardeerd tegen de reële waarde waarbij de ongerealiseerde herwaardering direct in het eigen vermogen werd verantwoord. Fortis heeft er voor gekozen om onder IFRS vastgoed te waarderen op kostprijs minus afschrijvingen en eventuele bijzondere waardeverminderingen. Als gevolg van het terugdraaien van de herwaarderingen en het verantwoorden van afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen, is het eigen vermogen per 31 december 2004 met EUR 1.549 miljoen, na belastingen, gedaald ten opzichte van het eigen vermogen onder FAP (1 januari 2004: EUR 1.605 miljoen, negatief).

Financiële instrumenten De belangrijkste effecten van de financiële instrumenten zijn als volgt:

Obligaties Fortis verantwoordt onder IFRS het merendeel van de obligaties als ‘beschikbaar voor verkoop’, wat leidt tot een waardering tegen reële waarde en de verwerking van de ongerealiseerde herwaardering in het eigen vermogen. Dit is een verandering ten opzichte van FAP waar de obligaties tegen de geamortiseerde kostprijs werden gewaardeerd. De herwaardering van de obligaties heeft tot gevolg dat het eigen vermogen per 31 december 2004 stijgt met EUR 3.544 miljoen, na belastingen (1 januari 2004: EUR 2.112 miljoen, positief).

- 48 -


Aandelen Aandelen die onderdeel zijn van de beleggingsportefeuille worden onder IFRS op reële waarde gewaardeerd waarbij ongerealiseerde waardeveranderingen via het eigen vermogen worden verwerkt.

Andere

dan

tijdelijke

waardedalingen

beneden

de

kostprijs

(‘bijzondere

waardevermindering’) worden als verlies in de resultatenrekening verantwoord. Inzake waardering van aandelen hanteerde Fortis een portefeuillebenadering waarbij, zolang de waarde van de gehele portefeuille hoger was dan de kostprijs, ongerealiseerde waardeveranderingen via het eigen vermogen werden verantwoord. Indien de waarde van de portefeuille lager was dan de kostprijs werden de ongerealiseerde waardeveranderingen via de resultatenrekening verantwoord. Als gevolg van het verlaten van de portefeuillebenadering en het toepassen van de regels inzake bijzondere waardeverminderingen is het vermogen per 31 december 2004 gedaald met EUR 116 miljoen, na belastingen (1 januari 2004: EUR 126 miljoen, negatief).

Derivaten Derivaten welke worden aangehouden voor risicomanagementdoeleinden werden onder FAP niet op de balans opgenomen, anders dan de transitorische posten. Onder IFRS moeten deze derivaten op reële waarde in de balans worden verantwoord. Hierdoor daalt het eigen vermogen per 31 december 2004 met EUR 1.437 miljoen, na belastingen (1 januari 2004: EUR 727 miljoen, negatief).

Overige financiële instrumenten Fortis heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de reële waarde optie toe te passen. Als gevolg hiervan zijn bepaalde bedragen die gerubriceerd zijn als vorderingen op klanten, schulden aan klanten, schuldbewijzen en achtergestelde schulden verantwoord tegen reële waarde, waarbij de reële waardeverandering verwerkt wordt in de resultatenrekening. Dit heeft tot gevolg dat het eigen vermogen ten opzichte van FAP per 31 december 2004 is afgenomen met EUR 106 miljoen (1 januari 2004: EUR 92 miljoen, negatief).

Eigen aandelen Onder IFRS dienen alle Fortis aandelen en (embedded) derivaten op Fortis aandelen die in het bezit zijn van Fortis in mindering op c.q. ten gunste van het eigen vermogen te worden gebracht. Onder FAP werden de eigen aandelen die werden aangehouden als belegging of voor handelsdoeleinden als een actief verantwoord. De embedded derivaten op Fortis aandelen in de door Fortis uitgegeven schuldpapieren werden onder FAP niet verantwoord. Door het via het eigen vermogen verwerken van de eigen aandelen en de derivaten op eigen aandelen

daalt

het

eigen

vermogen

op

31 december 2004

met

EUR 215

miljoen

(1 januari 2004: EUR 231 miljoen). Er wordt met betrekking tot de eigen aandelen geen belastinglatentie in aanmerking genomen.

Fonds voor algemene bankrisico’s Het fonds voor algemene bankrisico’s is onder IFRS, in tegenstelling tot FAP, niet toegestaan. Het saldo van het fonds is derhalve ten gunste van het eigen vermogen gebracht (31 december 2004: EUR 2.198 miljoen; 1 januari 2004: EUR 2.209 miljoen). Er was met betrekking tot het fonds geen belastinglatentie in aanmerking genomen.

- 49 -


Pensioenen Fortis heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid die IFRS biedt om actuariële resultaten die verband houden met pensioenen en die nog niet in de resultatenrekening zijn verwerkt in één keer ten laste of ten gunste van het eigen vermogen te brengen. Dit heeft tot gevolg dat het eigen vermogen per 31 december 2004 daalt met EUR 842 miljoen, na belastingen (1 januari 2004: EUR 961 miljoen, negatief).

Voorzieningen en verzekeringen Voor bepaalde verzekeringsrisico’s werden onder FAP egalisatie- en catastrofe voorzieningen gevormd. Deze voorzieningen zijn onder IFRS niet toegestaan. Fortis maakt gebruik van de mogelijkheid die IFRS 4 biedt om herwaarderingen van beleggingen welke ten gunste van polishouders komen in de verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten te verwerken (‘shadow accounting’). Het invoeren van shadow accounting en de vrijval van voorzieningen leidt per saldo tot een afname van het eigen vermogen op 31 december 2004 met EUR 484 miljoen na belastingen (1 januari 2004: EUR 99 miljoen, negatief).

- 50 -


3.2

Vergelijking van de geconsolideerde balans onder FAP en IFRS De vergelijking van de balans onder FAP met de balans onder IFRS is als volgt: 31 december 2004 FAP

IFRS

verschil 19.803,6


5.216,1

25.019,7


37.870,9

60.319,9

22.449,0


72.654,2

64.197,0

- 8.457,2


209.372,3

227.833,7

18.461,4

Beleggingen

163.667,2

166.168,7

2.501,5

18.702,6

16.853,4

- 1.849,2

Beleggingen inzake unit-linked producten Overige activa

63.164,5

53.692,9

- 9.471,6

Totaal activa

570.647,8

614.085,3

43.437,5

51.482,5

51.482,5

Schulden aan banken

119.029,8

121.036,6

2.006,8


213.778,9

224.582,9

10.804,0

Passiva Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden


57.846,2

48.939,6

- 8.906,6

Verplichtingen inzake unit-linked producten

18.822,7

17.033,5

- 1.789,2

Schuldbewijzen

51.943,5

71.777,0

19.833,5


12.270,6

13.345,3

1.074,7

2.861,5

2.861,5

Overige financieringen Overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen Minderheidsbelangen Totaal vermogen Totaal verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

- 51 -

81.134,8

47.349,0

- 33.785,8

554.826,5

598.407,9

43.581,4

14.364,6

15.337,4

972,8

1.456,7

340,0

- 1.116,7

15.821,3

15.677,4

- 143,9

570.647,8

614.085,3

43.437,5


1 januari 2004 FAP

IFRS

verschil


8.286,4

21.534,8

13.248,4


23.458,2

43.084,5

19.626,3


79.445,8

82.352,4

2.906,6


182.039,2

183.961,6

1.922,4

Beleggingen

- 238,2

157.994,8

157.756,6


19.946,2

19.427,4

- 518,8

Overige activa

52.079,4

64.530,1

12.450,7

Totaal activa

523.250,0

572.647,4

49.397,4

38.726,4

38.726,4

Schulden aan banken

109.368,4

118.688,9

9.320,5


187.423,4

200.051,0

12.627,6


64.410,1

53.372,4

- 11.037,7


20.379,9

23.711,3

3.331,4

Schuldbewijzen

52.278,9

68.383,7

16.104,8


11.173,1

10.157,2

- 1.015,9

6.557,4

6.557,4

64.201,3

40.011,4

- 24.189,9

509.235,1

559.659,7

50.424,6

11.894,2

12.417,4

523,2

2.120,7

570,3

- 1.550,4

14.014,9

12.987,7

- 1.027,2

523.250,0

572.647,4

49.397,4


Overige financieringen Overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen Minderheidsbelangen Totaal vermogen Totaal verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

Toename balanstotaal De toename van het balanstotaal onder IFRS met EUR 43 miljard per 31 december 2004 heeft als belangrijkste oorzaken: •

het tegen reële waarde op de balans verwerken van risicomanagementderivaten, alsmede het verantwoorden van transacties op de transactiedatum in plaats van op de vereffeningsdatum (effect: plus EUR 25 miljard);

•

het verwerken van joint ventures op basis van de equity methode in plaats van

•

de verplichting om onder IFRS een aantal speciaal opgerichte vennootschappen (SPE’s)

•

door het beperken van de salderingsregels voor vorderingen en schulden nemen de

proportionele consolidatie (effect: minus EUR 12 miljard); op te nemen in de consolidatiekring (effect: plus EUR 23 miljard); vorderingen op klanten en schulden aan klanten met circa EUR 6 miljard toe.

- 52 -


Een nadere toelichting op de belangrijkste mutaties in de balansposten is als volgt.

Geldmiddelen en kasequivalenten De belangrijkste oorzaak voor de toename van geldmiddelen en kasequivalenten onder IFRS is dat beleggingen, vorderingen op banken en vorderingen op klanten met een originele looptijd van minder dan drie maanden als geldmiddelen worden verantwoord. Onder FAP werden deze onder de respectievelijke balansposten verwerkt.

Vorderingen op klanten/schulden aan klanten De toename van de vorderingen op klanten komt voornamelijk voort uit het netto-effect van het consolideren van SPE’s voor gesecuritiseerde hypotheekleningen welke onder FAP niet werden geconsolideerd, en het deconsolideren van joint ventures. Hierdoor nemen ook de schuldbewijzen aan de passiefzijde toe.

Activa en passiva gehouden voor handelsdoeleinden De activa gehouden voor handelsdoeleinden nemen toe door het herrubriceren van de optie premies van Overlopende rente en overige activa naar de Activa gehouden voor handelsdoeleinden en het in de balans verwerken van risicomanagementderivaten. Passiva

gehouden

voor

handelsdoeleinden

werden

onder

FAP

verantwoord

onder

Overige schulden. Onder IFRS worden deze passiva als separate lijn verantwoord. Naast deze herrubricering is er een toename als gevolg van het op de balans verwerken van de risicomanagementderivaten.

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten De verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten nemen af als gevolg van het niet langer volledig consolideren van joint ventures, de eliminatie van pensioenverzekeringen binnen

de

groep

en

het

aanmerken

administratiecontracten.

- 53 -

van

bepaalde


als


3.3

Reconciliatie van het nettoresultaat en de resultatenrekening De invloed van de overgang van FAP naar IFRS op de resultatenrekening en het nettoresultaat van Fortis is als volgt: 2004 FAP nettowinst

3.358,5

Afschrijving vastgoed

- 103,8

Financiële instrumenten

- 947,4

Voorzieningen

- 74,1

Eigen aandelen

- 141,0

Verkoop deel Assurant, Inc.

303,0

Overige

- 41,7

IFRS nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders

2.353,5

Afschrijving vastgoed Fortis heeft er voor gekozen om onder IFRS vastgoed te waarderen op kostprijs minus afschrijvingen en eventuele bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen en eventuele bijzondere waardeverminderingen worden in de resultatenrekening verantwoord. Onder FAP werd vastgoed op reële waarde gewaardeerd waarbij de ongerealiseerde herwaardering in het eigen vermogen werd verwerkt. Er vonden geen afschrijvingen plaats.

Financiële instrumenten De belangrijkste effecten van de financiële instrumenten zijn als volgt.

Obligaties De keuze van Fortis om onder IFRS bepaalde obligaties op reële waarde te waarderen als onderdeel van de handelsportefeuille heeft tot gevolg dat herwaarderingsmutaties op deze obligaties, in tegenstelling tot onder FAP, in de resultatenrekening verantwoord dienen te worden onder de (on)gerealiseerde winsten of verliezen. In vergelijking met FAP vergroot dit de volatiliteit in de resultatenrekening.

Derivaten De verplichting om onder IFRS alle derivaten tegen de reële waarde in de balans te verwerken (waaronder de risicomanagementderivaten die onder FAP niet op de balans verantwoord werden)

leidt,

in

vergelijking

met

FAP,

tot

aanzienlijke

mutaties

in

het

resultaat

(31 december 2004: EUR 735 miljoen, negatief). De waardeveranderingen van derivaten worden onder IFRS verantwoord onder de (on)gerealiseerde winsten en verliezen.

Aandelen Onder FAP werden de aandelen gewaardeerd op basis van een portefeuillebenadering. Wanneer de reële waarde van de portefeuille onder de kostprijs kwam werden de waardecorrecties verantwoord via de resultatenrekening. Onder IFRS worden de aandelen tegen de reële waarde gewaardeerd met eveneens herwaarderingen via het eigen vermogen. Bijzondere waardeverminderingen worden verantwoord in de resultatenrekening.

- 54 -


Over 2004 werd onder FAP een relatief groot bedrag als positief resultaat (EUR 435 miljoen;) verantwoord doordat de reële waarde van de aandelenportefeuille eerst ultimo 2004 weer hoger was dan de kostprijs. Onder IFRS wordt de eventuele herwaardering op aandelen na impairment via het eigen vermogen verwerkt. Hier staat evenwel tegenover dat onder IFRS de gerealiseerde winst op de verkoop van aandelen hoger ligt doordat voor een aantal aandelen door bijzondere waardevermindering de kostprijs onder IFRS lager is dan onder FAP.

Overige financiële instrumenten Ten gevolge van het toepassen van de reële waarde optie voor bepaalde bedragen die zijn verantwoord onder vorderingen op klanten, schulden aan klanten, schuldbewijzen en achtergestelde schulden, worden de herwaarderingen van deze bedragen verantwoord in de resultatenrekening.

Voorzieningen Onder IFRS is de vorming van voorzieningen aan striktere regels gebonden dan onder FAP. Dit heeft tot gevolg dat onder IFRS een aantal voorzieningen (onder meer de egalisatie en catastrofe voorziening) voor verwachte kosten en risico’s ten gunste van het eigen vermogen zijn vrijgevallen. Kosten, welke onder FAP ten laste van deze voorzieningen werden gebracht, dienen onder IFRS ten laste van de resultatenrekening te worden gebracht. De kosten, die in 2004 onder FAP ten laste van deze voorzieningen zijn gebracht, zijn onder IFRS in de resultatenrekening begrepen en leiden daarmee tot een lager resultaat.

Eigen aandelen Onder FAP werden de resultaten die behaald werden met de handel en belegging in eigen Fortis aandelen in de resultatenrekening onder de (on)gerealiseerde winsten en verliezen verantwoord. Onder IFRS is dit niet toegestaan en dienen resultaten op eigen aandelen in het eigen vermogen verwerkt te worden. Daarnaast moet onder IFRS bij converteerbare leningen het conversie-element c.q. optierecht op eigen aandelen separaat worden gewaardeerd op het moment van uitgifte en worden geamortiseerd over de looptijd van de lening. Het geamortiseerde deel wordt in de resultatenrekening verantwoord als rentelasten.

Resultaat verkoop Assurant, Inc. Onder FAP werd de bij acquisities betaalde goodwill direct ten laste van het eigen vermogen gebracht. Bij verkoop van een dochterbedrijf binnen 5 jaar werd een proportioneel deel van de goodwill weer aan de kostprijs toegevoegd waardoor het resultaat op de verkoop werd beïnvloed. Onder IFRS evenwel dient goodwill, voor acquisities vanaf 1 januari 2004, geactiveerd te worden en jaarlijks getest te worden op eventuele waardeverminderingen, waarbij waardeverminderingen ten laste van de resultatenrekening dienen te worden gebracht. Op basis van de IFRS overgangregels heeft Fortis gebruik gemaakt van de mogelijkheid om in de openingsbalans de reserve koersverschillen op nihil te stellen. Hierdoor kwam onder IFRS de winst op de (deel)verkoop van de Amerikaanse verzekeringsdochter Assurant, Inc. hoger uit.

- 55 -


3.4

Vergelijking tussen de resultatenrekening op basis van IFRS en FAP 2004 FAP

IFRS

verschil

Baten Rentebaten

41.191,4

54.223,4

13.032,0

Verzekeringspremies

13.396,1

11.575,6

- 1.820,5 - 358,6

Gerealiseerde en ongerealiseerde baten (lasten)

999,0

640,4

Netto commissiebaten

1.976,1

1.217,3

- 758,8

Baten uit beleggingen inzake unit-linked producten

1.387,1

1.128,8

- 258,3

Overige baten

2.420,3

1.625,6

- 794,7

Totaal baten

61.370,0

70.411,1

9.041,1

Rentelasten

- 34.348,6

- 47.966,2

- 13.617,6

Verzekeringsclaims en -opbrengsten

- 14.218,9

- 11.812,8

2.406,1

- 265,4

- 379,7

- 114,3

- 8.182,9

- 7.363,2

819,7

- 57.015,8

- 67.521,9

- 10.506,1

Winst voor belasting

4.354,2

2.889,2

- 1.465,0

Winstbelasting

- 900,0

- 510,2

389,8


3.454,2

2.379,0

- 1.075,2


95,7

25,5

- 70,2


3.358,5

2.353,5

- 1.005,0

Lasten

Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen Operationele kosten Totale lasten

Hierna worden de belangrijkste verschillen met betrekking tot 2004 toegelicht.

Rentebaten en lasten De rentebaten en rentelasten stijgen onder IFRS hoofdzakelijk als gevolg van het verantwoorden van de rentebaten en -lasten verband houdend met handelsderivaten onder rente en niet zoals onder FAP onder resultaat uit financiële transacties. De rentemarge onder IFRS daalt over 2004 met EUR 586 miljoen ten opzichte van FAP als gevolg van de deconsolidatie van een joint venture en de reclassificatie van dividend op uitgegeven preferente aandelen van resultaat uit financiële transacties naar rentelasten en de reclassificatie van baten op bepaalde leasecontracten van overige baten naar rentebaten.

Verzekeringen De verzekeringspremies dalen onder IFRS met EUR 1.821 miljoen als gevolg van het niet langer verantwoorden in de resultatenrekening van premies voor verzekeringsproducten die onder IFRS zijn aangemerkt als beleggingsproduct vanwege het nagenoeg ontbreken van verzekeringsrisico en de deconsolidatie van een joint venture.

- 56 -


De veranderingen in de verzekeringstechnische lasten onder IFRS bestaan uit een daling als gevolg van deposit accounting (onder FAP worden de premies en de daarmee samenhangende lasten in de resultatenrekening verantwoord, terwijl deze onder IFRS in de balans worden verantwoord) en de deconsolidatie van een joint venture en een toename als gevolg van de herrubricering van de claimbehandelingskosten naar operationele kosten.

Gerealiseerde en ongerealiseerde waardeverschillen De gerealiseerde en ongerealiseerde waardeverschillen dalen met EUR 359 miljoen als gevolg van

het

in

de

resultatenrekening

risicomanagementderivaten

(onder

verantwoorden

FAP

werden

deze

van niet

de in

herwaardering de

van

resultatenrekening

verantwoord) en de per saldo lagere winst op de verkoop/herwaardering van aandelen. De lagere winst wordt veroorzaakt doordat onder IFRS de ongerealiseerde herwaardering van de aandelen tot het niveau van de kostprijs in het eigen vermogen is verwerkt, terwijl dit onder FAP in de resultatenrekening is verwerkt. Hier tegenover staat een hoger resultaat op de verkoop van aandelen door een lagere kostprijs onder IFRS en de herrubricering van het resultaat op de verkoop van dochterondernemingen van overige baten naar (on)gerealiseerde waardeverschillen, de onder IFRS hogere winst op verkoop van deze dochters door een andere behandeling van de goodwill en koersverschillen en de herrubricering van de (per saldo) rentelasten uit derivaten naar de rentemarge.

Netto commissiebaten De netto commissiebaten dalen in 2004 met EUR 759 miljoen. Dit is voornamelijk het gevolg van het herrubriceren van de commissielasten van de verzekeringsbedrijven van operationele kosten naar netto commissiebaten.

Overige baten De

overige

baten

dalen

door

de

herrubricering

van

de

verkoopwinst

op

dochterondernemingen naar (on)gerealiseerde waardeverschillen en de onder IFRS gewijzigde verantwoording van de opbrengsten van leasecontracten van overige baten naar rentebaten. Voor een aantal leasecontracten geldt dat deze onder IFRS geherrubriceerd zijn van operationele naar financiële leasecontracten.

Bijzondere waardeverminderingen De bijzondere waardeverminderingen nemen onder IFRS toe als gevolg van een andere benadering van de waardering van aandelen. Onder FAP werd een portefeuillebenadering toegepast met alle waardeveranderingen onder kostprijs via de resultatenrekening. Onder IFRS is er een individuele benadering van de waardering van de aandelen, waarbij ‘anders dan tijdelijke waardeverminderingen’ via de resultatenrekening worden verantwoord. Eventueel latere waardestijgingen worden onder IFRS via het eigen vermogen verantwoord.

Operationele kosten De operationele kosten dalen onder IFRS met EUR 820 miljoen. Dit wordt onder meer veroorzaakt door: •

de herrubricering van commissiekosten van de verzekeraars naar netto commissies;

•

de herrubricering van claimbehandelingskosten van verzekeringstechnische lasten naar

•

lagere afschrijvingslasten door de herrubricering van operationele naar financiële lease;

•

lagere pensioenlasten door het in het IFRS openingsvermogen verantwoorden van de

operationele kosten;

uitgestelde actuariële resultaten; - 57 -


3.5

•

de deconsolidatie van joint ventures;

•

de afschrijvingen op vastgoed (onder FAP vond geen afschrijving plaats).

Belangrijke verschillen in het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wijzigt onder IFRS ten opzichte van FAP ten gevolge van: •

het onder IFRS hanteren van een ruimer kasbegrip, inclusief vrij beschikbare tegoeden bij centrale banken en andere financiële instrumenten met een looptijd korter dan drie maanden vanaf het moment waarop ze verkregen zijn;

•

verschillen in de rubricering van activa, passiva en transacties die kasstromen uit operationele, investerings- en financieringsactiviteiten beïnvloeden;

•

wijziging van de waarderingsgrondslagen;

•

wijziging van de consolidatiekring door onder meer het consolideren van SPE’s en het deconsolideren van joint ventures.

- 58 -


4

Overnames en desinvesteringen

De belangrijkste acquisities en desinvesteringen die in 2004 en 2005 hebben plaatsgevonden worden hierna beschreven.

4.1

Dişbank Op 4 juli 2005 rondde Fortis de overname van 89,4% van Dişbank af. Dişbank is in omvang de zevende bank van Turkije, met een netwerk van 173 kantoren door geheel Turkije. Dişbank is vooral actief op het gebied van Retail banking en Commercial & Private banking en bedient meer dan één miljoen klanten. De naam Dişbank is gewijzigd in Fortis Bank AS. Op 23 september heeft Fortis een openbaar bod uitgebracht op alle nog op de beurs van Istanbul uitstaande aandelen Dişbank. Het bod bedroeg 4.42 YTL (EUR 2,73) per 1.000 aandelen en liep op 10 oktober af. In totaal is 3,9% van de aandelen aangeboden. Het belang van Fortis in Dişbank bedraagt, ultimo 2005, 93.3%. De invloed van de acquisitie van Dişbank op de balans per 4 juli 2005 van Fortis kan als volgt worden weergegeven:

Activa

Passiva

Geldmiddelen en kasequivalenten

323,3

Handelsschulden

Handelsactiva

178,7

Schulden aan banken

1.578,9

17,4


314,4


2.445,0


2.449,4

Overige verplichtingen

182,9

Beleggingen

1.154,0

Immateriële vaste activa

390,6

Totale verplichtingen

Overige activa

375,8

Minderheidsbelangen Kostprijs

Totale activa

5.186,2

Totale verplichtingen en minderheidsbelangen

4.224,2 42,6 919,4 5.186,2

In de post immateriële activa is een bedrag van EUR 333 miljoen aan goodwill begrepen en een bedrag van EUR 49 miljoen verband houdend met de creditkaart business van Dişbank. De acquisitie is betaald in contanten. De reële waarde van de immateriële vaste activa is gebaseerd op de netto contante waarde van de verwachte kasstromen van de creditkaart business. De kasstromen zijn gebaseerd op: •

de gemiddelde opbrengst per creditkaart (rekening houdend met oninbare vorderingen);

•

het aantal creditkaarten;

•

de verwachte levensduur van een creditkaart, en

•

de operationele kosten die nodig zijn voor de creditkaart business.

De factor waartegen de kasstromen contant worden gemaakt, is gebaseerd op de kapitaalkosten op de Turkse markt. Dişbank heeft voor het jaar 2005 voor EUR 351 miljoen bijgedragen aan de Totale baten van Fortis en voor EUR 35 miljoen aan de Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders.

- 59 -


Hoewel Dişbank actief is in diverse segmenten van Fortis zijn de cijfers van Dişbank in 2005 opgenomen in het segment Other banking.

4.2

Millenniumbcp Fortis In het eerste kwartaal 2005 werd de acquisitie van een controlerend belang van 51% in Millenniumbcp Fortis voltooid. De resterende 49% van de aandelen zijn eigendom van Banco Commercial

de Portugal

(BCP).

Millenniumbcp Fortis

is

een

Portugese

verzekeringsmaatschappij die verzekeringen verkoopt via het bankkantorennetwerk van BCP. Millenniumbcp Fortis is de grootste bankverzekeraar van Portugal. De acquisitie van 51% van Millenniumbcp Fortis leidt per 1 januari 2005 tot een toename van de volgende (geconsolideerde) balansposten van Fortis: Activa Geldmiddelen en kasequivalenten

Passiva 156,2

Handelsactiva Leningen aan kredietinstellingen

0,2 219,0

Schulden aan klanten en beleggingscontracten Verplichtingen inzake unit-linked producten

Leningen aan klanten

Te betalen rente, kosten en overige verplichtingen

Beleggingen

2.552,5


4.125,9

12,8

Verplichtingen inzake verzekerings-

Totale verplichtingen

2.701,9 4.129,5 308,6 7.152,8


697,5

Minderheidsbelangen

332,2

Overige activa

247,8

Kostprijs

514,1

Totale activa

7.999,1

Totale verplichtingen en minderheidsbelangen

7.999,1

In de post immateriële vaste activa is een bedrag van EUR 165 miljoen aan goodwill begrepen en EUR 528 miljoen voor Value Of Business Acquired (VOBA). De acquisitie is betaald in contanten. Millenniumbcp Fortis heeft voor het jaar 2005 voor EUR 2,6 miljard bijgedragen aan de Totale baten van Fortis en voor EUR 20 miljoen aan het Nettoresultaat toewijsbaar aan de aandeelhouders.

4.3

Assurant, Inc. In februari 2004 heeft Fortis haar belang in Assurant, Inc. verminderd van 100% tot 35%. De reden hiervoor was dat Fortis op grond van strategische overwegingen Assurant, Inc. niet meer als kernactiviteit beschouwde. De verkoop van aandelen Assurant, Inc. heeft plaatsgevonden door een beursgang van Assurant, Inc. Het resultaat van de beursgang, na herkapitalisatie van Assurant, Inc., bedroeg EUR 422 miljoen. In 2004 is Assurant, Inc. nog voor één maand volledig geconsolideerd. Het belang van 35% was verantwoord tegen netto vermogenswaarde gedurende de periode februari 2004 – januari 2005. In maand januari 2004 droeg Assurant, Inc. EUR 490 miljoen bij aan de totale baten van Fortis. Het aandeel van Assurant, Inc. over de maand januari 2004 aan het Nettoresultaat toewijsbaar aan de aandeelhouders van Fortis was EUR 17 miljoen negatief.

- 60 -


Gedurende de periode februari – december 2004 dat Assurant, Inc. tegen netto vermogenswaarde werd gewaardeerd droeg Assurant, Inc. EUR 91 miljoen bij aan het nettoresultaat van Fortis. In het eerste kwartaal 2005 heeft Fortis haar resterende belang in Assurant, Inc. teruggebracht van 35% tot 15% door haar aandelen te verkopen op de beurs van New York tegen een koers van US$ 30,60. Op deze transactie is een winst van EUR 230 miljoen verantwoord. Fortis bezat op het moment van deze verkoop een belang van circa 35% in Assurant, Inc. Dit belang werd verantwoord als een minderheidsdeelneming en gewaardeerd volgens de ‘equity’ methode. Omdat Fortis na de verkoop nog een 15% belang heeft in Assurant, Inc. wordt het resterende belang in de investeringsportefeuille verantwoord met veranderingen in de reële waarde via de resultatenrekening. Het herrubriceren van het 15% belang leidde tot een ongerealiseerde winst van EUR 212 miljoen. Op dezelfde datum als de verkoop werd een verplicht converteerbare obligatielening uitgegeven op de resterende aandelen Assurant, Inc. Deze lening zal op 26 januari 2008 worden afgelost.

4.4

Seguros Bilbao en Fortis Bank Azië Fortis heeft begin 2004 haar Spaanse verzekeringsonderneming, Seguros Bilbao, verkocht aan Grupo Catalano Occidente. Het overnamebedrag bedroeg EUR 255 miljoen, terwijl het resultaat op de verkoop EUR 145 miljoen bedroeg. Fortis heeft in het tweede kwartaal van 2004 voorts Fortis Bank Azië verkocht. Het resultaat op de verkoop bedroeg EUR 18 miljoen.

4.5

Overig Naast de hiervoor beschreven transacties deed Fortis een aantal kleinere acquisities. Deze kunnen als volgt worden samengevat: Geactiveerde Naam aangekocht bedrijf

Datum

Verwervings-

%

Immateriële

transactie

bedrag

verkregen

activa

Goodwill/ badwill Segment

Muang Thai

Q2 2004

60,6

40,0

2,6

Centrapriv

Q4 2004

37,6

100,0

-

26,0 C&P Banking

30,2 Insurance International

Fortis Lease SPA

Q1 2005

51,6

100,0

22,8

4,9 C&P Banking 26,9 C&P Banking

Fundamentum Asset Q1 2005

40,4

100,0

7

Able Brookers

Management

Q3 2005

26,9

100,0

2,8

20,6 Insurance International

Atradius

Q4 2005

63,6

100,0

0,1

36,1 C&P Banking

Dryden

Q4 2005

78,6

100,0

6,8

-16,9 C&P Banking

- 61 -


Activa en passiva van acquisities en desinvesteringen In de onderstaande tabel zijn de activa en passiva als gevolg van acquisities en desinvesteringen per 31 december weergegeven. 2005 Overnames

Verkopen

2004 Overnames

Verkopen

7,0

- 948,5

Activa en passiva van overnames en verkopen Geldmiddelen en kasequivalenten

578,0


180,1

- 8,9


540,6


3.087,6

2.009,3

- 2.551,9

Beleggingen

3.767,8

1.438,7

- 9.466,3


4.126,0

Herverzekering, handels- en overige activa

589,7


- 226,7

- 3.091,1 7,5

90,0

Goodwill en overige immateriële vaste activa Overlopende rente en overige activa Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden

- 264,2

1.193,0 271,7

- 3.517,7 - 45,6

16,2

- 2.801,5

103,2

0,3

- 5,9

Schulden aan banken

2.259,2

489,1

- 1.100,9


2.560,2

2.881,9

- 2.345,6


2.701,9

- 11.134,2


4.129,5

- 3.089,6


- 156,2

Voorzieningen

58,2

0,2

- 5,2

201,8

7,0

- 613,7

Overlopende rente en overige passiva

368,1

44,9

- 1.998,2

Minderheidsbelangen

374,6

0,1

- 22,4

1.667,8

55,2

- 2.450,5

22,3

1,3

Winstbelastingen en latente winstbelastingen

Netto verworven activa / Netto vervreemde activa Negatieve goodwill Winst (verlies) bij vervreemding na belastingen

585,0

Geldmiddelen (gebruikt) voor overnames / ontvangen van verkopen: Totaal aankoopprijs/verkoopopbrengst Min: Verworven/vervreemde geldmiddelen en kasequivalenten

- 1.690,1

- 56,5

3.035,5

578,0

7,0

- 948,5

Min: vergoeding in natura

- 617,0

Geldmiddelen (gebruikt) voor overnames / ontvangen voor verkopen

- 1.112,1

- 49,5

1.470,0

De verschillende acquisities hadden geen noemenswaardig effect op de geconsolideerde resultatenrekening, ongeacht het tijdstip van de transacties. Fortis past sinds 1 januari 2005 IFRS 5, Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten, toe. Ultimo 2005 had Fortis geen activa of activiteiten waarop IFRS 5 van toepassing is.

- 62 -


5

Eigen vermogen De samenstelling van het eigen vermogen per 31 december 2005 is als volgt: Aandelenkapitaal - Gewone aandelen: 1.340.822.545 uitgegeven aandelen bestaande uit 1 aandeel Fortis NV à EUR 0,42 fractiewaarde en 1 aandeel Fortis SA/NV à EUR 4,28 nominaal

6.307,0

- Cumulatieve preferente aandelen Fortis NV à EUR 0,42 nominaal; 1.820 miljoen aandelen toegestaan; geen aandelen uitgegeven Agioreserve

11.718,4

Niet-gerealiseerde winsten en verliezen

5.058,9

Reserve omrekeningsverschillen

110,6

Overige reserves

- 8.206,4


3.940,5

Netto eigen vermogen

5.1

18.929,0

Preferente aandelen Fortis N.V. Cumulatief Preferente Aandelen Fortis N.V. Geen van de 1.820 miljoen toegestane Cumulatief Preferente Aandelen, met een nominale waarde

van

EUR 0,42,

is

uitgegeven

en

uitstaand.

Fortis N.V.

heeft

aan

de

Stichting Continuïteit Fortis (voor een nadere toelichting hierop wordt verwezen naar de jaarrekening van Fortis N.V.) een optie verleend tot verwerving van een gemaximeerd aantal Cumulatief Preferente Aandelen

van

Fortis N.V.

(met

dezelfde

stemrechten

als

Gewone Aandelen). De uitoefenprijs van de optie bedraagt EUR 0,42 per Cumulatief Preferent Aandeel. Bij de uitoefening behoeft echter slechts 25% van de nominale waarde te worden gestort. De overige 75% van de nominale waarde behoeft pas te worden gestort, zodra Fortis N.V. dit verzoekt op grond van een besluit van de Raad van Bestuur. Indien er Cumulatief Preferente Aandelen worden uitgegeven dan wel ingetrokken, dient een Algemene Vergadering van Aandeelhouders bijeen te worden geroepen. Deze vergadering dient uiterlijk twee jaar na de datum waarop de eerste Cumulatief Preferente Aandelen zijn uitgegeven te worden gehouden zodat een besluit met betrekking tot de uitgifte of intrekking, al naar gelang de situatie, van de Cumulatief Preferente Aandelen kan worden genomen. Indien het ten aanzien van dit agendapunt te nemen besluit niet strekt tot inkoop c.q. intrekking van de Cumulatief Preferente Aandelen, al naar gelang de situatie, wordt binnen twee jaar na de vorige vergadering, een Algemene Vergadering van Aandeelhouders gehouden. Voor deze vergadering dient een besluit met betrekking tot de inkoop of intrekking, al naar gelang de situatie, van Cumulatief Preferente Aandelen op de agenda te worden gezet tot er geen uitstaande Cumulatief Preferente Aandelen meer zijn. Ten laste van de winst van Fortis N.V. zal, indien mogelijk, eerst een dividend worden uitgekeerd aan de houders van Cumulatief Preferente Aandelen, alvorens een dividend wordt uitgekeerd op de Gewone Aandelen.

- 63 -


Het uit te keren dividend zal gelijk zijn aan het door De Nederlandsche Bank gepubliceerde gemiddelde Euribor gedurende het boekjaar waarover het dividend uitgekeerd zal worden, vermeerderd met 1,5%. Het dividend zal worden berekend als een percentage van het op dergelijke aandelen bij Fortis N.V. gestorte bedrag en naar rato van de periode dat de aandelen uitstaan. De Cumulatief Preferente Aandelen hebben een liquidatiewaarde die gelijk is aan het bedrag dat bij Fortis N.V. op die aandelen is gestort plus eventuele opgelopen maar nog niet uitgekeerde dividenden. De Cumulatief Preferente Aandelen hebben bij liquidatie voorrang ten opzichte van Gewone Aandelen.

5.2

Eigen aandelen Fortis Indien Fortis eigen aandelen koopt of verkoopt danwel het recht verkrijgt om aandelen te kopen of verkopen, wordt het bedrag dat hiervoor betaald danwel ontvangen is, inclusief toe te rekenen transactiekosten onder aftrek van belasting, in mindering gebracht op het eigen vermogen. (Interim)dividend dat is betaald op eigen aandelen die worden gehouden door Fortis groepsmaatschappijen wordt geëlimineerd.

Verloop uitstaande Fortis aandelen Hieronder is het verloop weergegeven van het aantal uitstaande aandelen.

Balans per 1 januari 2004 Uitgegeven in het kader van personeelsaandelenplan

Uitgegeven

Eigen

Uitstaande

aandelen

aandelen

aandelen

1.337.882.634

- 70.040.401

1.267.842.233

10.093.963

10.093.963

- 59.946.438

1.280.840.107

2.734.255

2.734.255

- 57.212.183

1.283.610.362

2.903.911

Netto gekocht/verkocht Balans per 31 december 2004

1.340.786.545

Uitgegeven in het kader van optieplannen

2.903.911

36.000

Netto gekocht/verkocht Balans per 31 december 2005

1.340.822.545

36.000

Fortis heeft zijn personeel in 2004 de mogelijkheid geboden aandelen Fortis te kopen. In dit kader zijn door Fortis SA/NV en Fortis N.V. 2.903.911 nieuwe aandelen geplaatst. De opbrengst hiervan bedroeg EUR 45,4 miljoen. Fortis heeft in 2005 geen aandelen aan het personeel aangeboden. In onderstaand overzicht is het potentieel aantal uitstaande aandelen weergegeven. 2005 Aantal aandelen per 31 december 2005

1.340.822.545

Potentieel nog uit te geven aandelen: - in verband met optieplannen, inclusief warrants (zie noot 11) - in verband met converteerbare leningen

29.938.579 2.458

Totaal potentieel aantal aandelen per 31 december 2005

- 64 -

1.370.763.582


5.3

Ongerealiseerde winsten en verliezen begrepen in het eigen vermogen De mutaties in de ongerealiseerde winsten en verliezen zoals begrepen in het eigen vermogen zijn over 2005 als volgt: Voor verkoop

Herwaardering

beschikbare

van

financiële

minderheids-

Kasstroom

DPF

activa

deelnemingen

afdekkingen

component

3.336,6

170,6

Totaal

Balans per 1 januari 2004 Bruto - Gerelateerde belasting Shadow accounting - Gerelateerde belasting Minderheidsbelang Discretionary Participation Feature (DPF)

3.507,2

- 1.028,7

- 1.028,7

- 430,0

- 430,0

90,0

90,0

- 3,5

- 3,5

- 32,2

32,2

1.932,2

170,6

3.179,4

204,0

32,2

2.135,0

Wijzigingen: Niet-gerealiseerde winsten ontstaan tijdens de verslagperiode

3.383,4

Terugname niet-gerealiseerde winsten (verliezen) door verkoop

- 373,2


16,0

Desinvestering van deelnemingen

- 373,2 - 11,0

20,9

25,9

- 502,4

Overige Wijziging in bruto

- 502,4

17,5

- 16,8

2.337,3

176,2

0,7 20,9

2.534,4

Gerelateerde belasting

- 749,7

- 749,7

Wijziging in shadow accounting

- 250,3

- 250,3

Gerelateerde belasting

44,2

44,2

Wijziging in minderheidsbelangen

- 1,9

- 1,9

Wijziging in DPF

- 24,9

Balans per 31 december 2004 Bruto - Gerelateerde belasting Shadow accounting - Gerelateerde belasting Minderheidsbelang

24,9

3.286,9

346,8

20,9

5.673,9

346,8

20,9

57,1

6.041,6

- 1.778,4

- 1.778,4

- 680,3

- 680,3

134,2

134,2

- 5,4

Discretionary Participation Feature (DPF)

- 5,4

- 57,1

Netto balans per 31 december 2004

3.286,9

- 65 -

3.711,7

57,1 346,8

20,9

57,1

3.711,7


Voor verkoop

Herwaardering

beschikbare

van

financiële

minderheids-

Kasstroom

DPF

activa

deelnemingen

afdekkingen

component

Totaal

3.286,9

346,8

20,9

57,1

3.711,7

2.405,8

54,7

- 59,4

2.401,1 - 766,3

Balans per 1 januari 2005 Wijzigingen: Niet-gerealiseerde winsten ontstaan tijdens de verslagperiode Terugname niet-gerealiseerde

- 756,4

- 10,4

0,5


winsten (verliezen) door verkoop

- 3,0

6,8

- 67,6

Desinvestering van deelnemingen

- 1,1

- 119,4

Overige Wijziging in bruto Gerelateerde belasting

50,1

1,0

1.695,4

- 67,3

51,1 - 126,5

- 32,2

Wijziging in shadow accounting Gerelateerde belasting Wijziging in minderheidsbelang

- 63,8 - 120,5 1.501,6

28,3

- 3,9

- 267,7

- 267,7

121,5

121,5

- 4,3

Wijziging in DPF

- 4,3

- 42,1

Balans per 31 december 2005 Bruto - Gerelateerde belasting

42,1

4.757,5

279,5

- 77,3

7.369,3

279,5

- 105,6

7.543,2

28,3

- 1.782,3

- 1.810,6

Shadow accounting - Gerelateerde belasting Minderheidsbelang

99,2

5.058,9

- 948,0

- 948,0

255,7

255,7

- 9,7

- 9,7

Discretionary Participation Feature (DPF)

- 99,2

Netto balans per 31 december 2005

Fortis

sluit

4.757,5


af

met,

99,2 279,5

naast

- 77,3

de

99,2

gegarandeerde

5.058,9

winstdelen,

winstdelingscomponenten waarvan de omvang en het moment van toekenning volledig onder de verantwoordelijkheid van Fortis vallen. Afhankelijk van de contractuele en wettelijke voorwaarden en condities worden ongerealiseerde waardeveranderingen in de reële waarde van de beleggingsmix verband houdende met dergelijke contracten, na de toepassing van shadow accounting, verantwoord in een afzonderlijke discretionaire winstdelingscomponent (‘DPF’) als onderdeel van de niet-gerealiseerde winsten en verliezen in het eigen vermogen.

5.4

Dividend Aandeelhouders kunnen kiezen of zij dividend van Fortis SA/NV (uit België) of Fortis N.V. (uit Nederland) willen ontvangen. Het dividend van Fortis SA/NV is gelijk aan het dividend van Fortis N.V.

- 66 -


In het geval geen dividendkeuze wordt gemaakt, geldt het volgende: in het geval dat het Fortis-aandeel via een betaalkantoor wordt gehouden dat een rekening heeft bij een in België respectievelijk in Nederland gevestigd lid van een centraal effecten bewaarkantoor of wanneer het Fortis-aandeel wordt gehouden door een aandeelhouder die in de aandeelhouderregisters staat

ingeschreven

als

woonachtig

in

België

respectievelijk

Nederland

wordt

die

aandeelhouder geacht te hebben gekozen voor het dividend van Fortis SA/NV respectievelijk Fortis N.V. In het geval dat de aandeelhouder fysieke aandelen aan toonder heeft ontvangen, wordt de aandeelhouder geacht te hebben gekozen voor het dividend van Fortis SA/NV; in alle overige gevallen wordt aan 50% van de desbetreffende aandelen dividend van Fortis SA/NV en aan 50% van de desbetreffende aandelen dividend van Fortis N.V. toegewezen. Verschillende vennootschappen van Fortis zijn onderhevig aan juridische beperkingen ten aanzien van de hoogte van het dividend dat zij mogen uitkeren aan hun aandeelhouders. Het Nederlands Burgerlijk Wetboek bepaalt dat dividenden alleen mogen worden uitgekeerd door Nederlandse ondernemingen voor zover het eigen vermogen van de onderneming het totaal van het gestorte en opgevraagde kapitaal en de wettelijk of statutair vereiste reserves overtreft. Volgens het Belgische Wetboek van Vennootschappen mag een onderneming geen dividend uitkeren tot er eerst een niet-uitkeerbare reserve van 5% van de winst over het betreffende boekjaar is gevormd en die reserve minimaal gelijk is aan 10% van het aandelenkapitaal of indien na uitkering van dividend het niveau van het netto-vermogen van de onderneming zou dalen tot onder het totaal van het gestorte kapitaal en de niet-uitkeerbare reserves. De Belgische en Nederlandse dochters zijn tevens onderworpen aan de dividendbeperkingen uit hoofde van vereisten ten aanzien van minimumvermogen en solvabiliteit die worden gesteld door de lokale toezichthouders. Voorts zijn bepaalde dochterondernemingen van Fortis buiten Nederland en België gebonden aan beperkingen ten aanzien van de hoogte van het bedrag dat zij in de vorm van een contant dividend aan aandeelhouders mogen uitkeren.

Dividenvoorstel voor het jaar 2005 Door de Raad van Bestuur zal aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 31 mei 2006 worden voorgesteld een dividend uit te keren van EUR 1,16 per aandeel, een toename van 12 % ten opzichte van de EUR 1,04 die over 2004 is betaald. Aangezien per 15 september 2005 een interim-dividend van EUR 0,52 per aandeel is betaald, bedraagt het resterende nog uit te keren dividend EUR 0,64 per aandeel. Dit resterende dividend wordt betaalbaar gesteld op 22 juni 2006.

- 67 -


6

Minderheidsbelangen De belangrijkste minderheidsbelangen van derden in groepsmaatschappijen van Fortis zijn: Omvang

Bedrag per

Bedrag per

minderheidsbelang

31 december 2005

31 december 2004

Fortis Bank AS (Turkije)

6,7%

46,2

Fortis Bank NV/SA

0,2%

21,8

22,0

50,0

50,0 67,5

Groepsmaatschappij:

Fortis Fixed Rate Quarterly Capital Funding Trust Interparking SA

10,0%

68,9

Millenniumbcp Fortis

49,0%

363,4

5,0%

147,2

Moeara Enim

145,8

Overig

29,6

54,7

Totaal

727,1

340,0

Ter versterking van de kapitaalbasis van haar verzekeringsbedrijf heeft Fortis in april 1999 niet-cumulatieve gegarandeerde Trust Capital Securities uitgegeven voor EUR 650 miljoen via een speciaal daartoe opgerichte dochtermaatschappij in de Verenigde Staten. Deze dochtermaatschappij groepsmaatschappijen

mag van

uitsluitend Fortis

schulden

verschuldigd

of zijn.

andere De

effecten

bezitten

die

Trust Capital Securities

zijn

gegarandeerd door moedermaatschappijen en hebben een eeuwigdurende looptijd. Na tien jaar mag Fortis echter overgaan tot contante aflossing op de betaaldatum. De emissie bestond uit drie tranches: •

een tranche van EUR 400 miljoen met een variabele coupon van 3-maands Euribor plus 1,30% voor de eerste tien jaar en een coupon van 3-maands Euribor plus 2,30% in de jaren daarna;

•

een tranche van EUR 50 miljoen met een vaste coupon van 6,25% per jaar voor de gehele looptijd van het instrument;

•

een tranche van EUR 200 miljoen met een vaste coupon van 5,50% voor de eerste tien jaar en een coupon van 3-maands Euribor plus 2,30% in de jaren daarna.

De tranche van EUR 50 miljoen is gerubriceerd als minderheidsbelang terwijl de tranches van respectievelijk EUR 400 miljoen en EUR 200 miljoen gerubriceerd zijn als achtergestelde schulden omdat Fortis de verwachting heeft dat deze tranches op de contractuele rentewijzigingsdatum afgelost zullen worden.

- 68 -


7

Winst per aandeel In de volgende tabel worden de uitgangspunten weergegeven voor de bepaling van de winst per aandeel (‘WPA’) per 31 december. (aantal aandelen * 1.000) Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders

2005

2004

3.940,5

2.353,5

71,7

63,0

4.012,2

2.416,5

1.282.950

1.276.832

39.685

43.237

2.126

755

Eliminatie van rentekosten op converteerbare schulden (na belastingen) Netto winst gebruikt om verwaterde winst per aandeel te bepalen Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen voor basis winst per aandeel Aanpassingen voor: - veronderstelde omzetting van converteerbare schuld - aandelenopties Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen 1.324.761

1.320.824

Basiswinst per aandeel (in euro’s per aandeel)

voor verwaterde winst per aandeel

3,07

1,84

Verwaterde winst per aandeel (in euro's per aandeel)

3,03

1,83

Gedurende 2005 werden opties op een gewogen gemiddelde van 7.911.340 aandelen (2004: 18.136.767) en met een gewogen gemiddelde uitoefenprijs, na volledige conversie, van EUR 32,37 per aandeel (2004: EUR 32,59) buiten beschouwing gelaten bij de berekening van de winst per aandeel, omdat de uitoefenprijs van de opties hoger was dan de gemiddelde beurskoers van de aandelen. Gedurende 2005 werden er, evenals in 2004, geen aandelen van converteerbare effecten buiten beschouwing gelaten omdat de bespaarde rente lager was dan de basiswinst per aandeel.

- 69 -


8

Risk management

De banken verzekeringsactiviteiten van Fortis zijn onderhevig aan een verscheidenheid van mogelijke risico’s. Het beleid en de organisatiestructuur van Fortis met betrekking tot risicobeheer zijn zodanig opgezet dat deze risico's altijd op afdoende wijze worden gesignaleerd, geanalyseerd, gemeten, opgevolgd en beheerst. Fortis gebruikt een gestandaardiseerde risicoclassificatie om de belangrijkste soorten risico onder te verdelen in: operationeel risico, beleggingsrisico (waaronder het kredietrisico, marktrisico en liquiditeitsrisico) en het verzekeringstechnisch risico.

8.1

Operationeel risico Het operationele risico omvat alle risico's die niet direct verband houden met de onderliggende

bedrijfseconomische

gang

van

zaken

binnen

de

bank-

of

verzekeringsactiviteiten. Dit risico kan ten behoeve van de rapportage en opvolging worden onderverdeeld in het event risico en het bedrijfsrisico. Het event risico betreft het risico van verliezen door een eenmalige gebeurtenis, zoals een systeemfout, een vergissing, fraude, een misdrijf, een rechtszaak of schade aan gebouwen of uitrusting. Het bedrijfsrisico betreft het risico van verliezen als gevolg van gebeurtenissen die schade kunnen opleveren voor een bedrijfsactiviteit of door de bedrijfseconomische omgeving, zoals wijzigingen in de concurrentieverhoudingen of juridische of fiscale veranderingen. Zoals binnen het banken verzekeringswezen gebruikelijk is, heeft Fortis verzekeringspolissen bij derden afgesloten welke dekking bieden op grond van een gecombineerde zogenaamde Bankers

Blanket

Bond,

computercriminaliteitsverzekering

en

een

beroepsaan-

sprakelijkheidsverzekering. Tevens heeft Fortis een aansprakelijkheidsverzekering voor bestuurders. Voor deze polissen gelden specifieke vrijstellingen, maximale dekkingsbedragen en voorwaarden zoals aangegeven in de betreffende verzekeringspolissen. In 2005 en 2004 heeft Fortis geen belangrijke operationele verliezen geleden.

8.2

Beleggingsrisico Kredietrisico Het kredietrisico treedt op wanneer een klant of tegenpartij niet meer in staat is aan zijn contractuele verplichtingen te voldoen. Dit kan het gevolg zijn van insolventie van een klant of tegenpartij of van overheidsbeperkingen op kapitaaloverdracht. Dit risico ontstaat zowel bij de kredietverlening als bij beleggingsactiviteiten. Alle bedrijfssegmenten van Fortis beschikken over adequate meetinstrumenten, richtlijnen en procedures om het kredietrisico te beheersen, met inbegrip van een volledig onafhankelijk krediet

goedkeuringsproces

met

vastgestelde

limieten

voor

kredietwaardigheid

en

toezichtprocedures. In het kader van het beheer van de concentratie van het kredietrisico, is het beleid van het Fortis Credit Risk Management gericht op het spreiden van kredietrisico's over verschillende sectoren en landen.

- 70 -


Het totale (bruto) uitstaande kredietrisico van Fortis per 31 december 2005 en 2004 kan als volgt worden weergegeven: 2005

2004

21.822,5

25.019,7

- Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden

23.789,3

22.319,2

- Obligaties aangehouden voor handelsdoeleinden

20.903,8

22.186,6

Totaal activa aangehouden voor handelsdoeleinden

44.693,1

44.505,8

- Rentedragende deposito's

4.389,6

5.815,9

- Leningen en voorschotten

2.988,1

3.188,5

- Omgekeerde terugkoopovereenkomsten

55.831,5

42.497,1

- Effectenuitlening transacties

13.784,9

9.724,4

Geldmiddelen en kasequivalenten Activa aangehouden voor handelsdoeleinden


- Overige Totaal vorderingen op banken

4.040,3

3.016,3

81.034,4

64.242,2

Leningen aan klanten - Overheids- en kredietinstellingen - Woonhypotheken - Leningen aan particulieren - Leningen aan ondernemingen

8.355,7

6.654,7

84.561,0

76.878,6

9.817,9

9.042,5

94.265,8

77.221,7

- Omgekeerde terugkoopovereenkomsten

59.656,6

35.928,4

- Effectenuitlening

15.108,3

15.990,8

- Overige

11.449,9

8.807,9

283.215,2

230.524,6

503,9

586,1

- Overheidsobligaties

99.167,3

88.505,5

- Obligaties uitgegeven door ondernemingen

40.872,2

33.916,8

- Schuldbewijzen gedekt door hypotheek

13.588,5

10.002,9

- Schuldbewijzen gedekt door overige activa

20.861,0

19.178,5

Totaal rentedragende investeringen

174.992,9

152.189,8

Totaal balansrisico

605.758,1

516.482,1

Niet uit de balans blijkende kredietgerelateerde verplichtingen

179.704,3

101.867,1

Totaal kredietrisico

785.462,4

618.349,2

Totaal leningen aan klanten Rentedragende investeringen: - Overheidspapier

Verbintenissen tot kredietverstrekking buiten de balans omvatten uitstaande accepten, vaste verplichtingen tot kredietverstrekking, documentaire kredieten en garanties. De liquiditeitsbehoefte om te kunnen voldoen aan verplichtingen die voortvloeien uit garanties en verbintenissen tot kredietverstrekking zijn aanzienlijk geringer dan de contractueel uitstaande bedragen, omdat veel van deze verbintenissen zullen aflopen of zullen worden beëindigd zonder dat de betreffende financiering wordt verstrekt. In dit overzicht zijn geen kredietrisico's opgenomen die specifiek betrekking hebben op de verzekeringsactiviteiten, zoals het kredietrisico met betrekking tot herverzekeringsmaatschappijen en het kredietrisico ten aanzien van tussenpersonen. Deze risico's en daarmee verband houdende bijzondere waardeverminderingen worden toegelicht in noot 21, Herverzekering, handels- en overige activa. - 71 -


De onderstaande tabel bevat een overzicht op balansdatum van de kredieten met bijzondere waardeverminderingen in de vorderingen op banken, vorderingen op klanten en in de verbintenissen tot kredietverstrekking en van de waardeverminderingen voor kredietverliezen. 31 december 2005

31 december 2004

81.034,4

64.242,2

43,4

47,2

- specifiek kredietrisico

- 18,2

- 15,9

- bestaande maar niet gerapporteerde (IBNR)

- 14,3

- 29,3

- 32,5

- 45,2

283.215,2

230.524,6

6.136,4

5.727,5

- 2.102,3

- 2.359,0

Vorderingen op banken Bruto vorderingen Onvolwaardige vorderingen Bijzondere waardeverminderingen:

Vorderingen op klanten Bruto vorderingen Onvolwaardige vorderingen Bijzondere waardeverminderingen: - specifiek kredietrisico - bestaande maar niet gerapporteerde (IBNR)

- 353,6

- 331,9

- 2.455,9

- 2.690,9

179.704,3

101.867,1

497,3

471,0

- 142,8

- 151,7

- 87,7

- 41,0

230,5

192,7

6.657,1

5.260,2

96,6

106,1

Verbintenissen tot kredietverstrekking Bruto vorderingen Onvolwaardige vorderingen Bijzondere waardeverminderingen: - specifiek kredietrisico - bestaande maar niet gerapporteerde (IBNR)

Gemiddelde balans voor niet volwaardige vorderingen gedurende het jaar Rente ontvangen op niet volwaardige vorderingen

Een bijzondere waardevermindering voor kredietverliezen wordt genomen wanneer er objectieve aanwijzingen zijn dat Fortis niet alle verschuldigde bedragen in overeenstemming met de contractuele voorwaarden zal kunnen innen. Het bedrag van de bijzondere waardevermindering is het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde, hetzij de contante waarde van de verwachte kasstromen of, indien de lening door een zekerheid is gedekt, de waarde van de zekerheden verminderd met de kosten om deze zekerheden te realiseren. Er wordt een ‘bestaande maar niet gerapporteerde’ (‘incurred but not reported’ IBNR) waardevermindering op leningen verantwoord wanneer er objectieve aanwijzingen zijn dat verliezen aanwezig zijn in componenten van de portefeuille leningen, zonder dat er voor deze leningen een bijzondere waardevermindering werd verantwoord.

- 72 -


Deze waardevermindering wordt geraamd op basis van de historische patronen van verliezen in elk segment, waarbij rekening wordt gehouden met het huidige economische klimaat waarin de kredietnemers opereren en waarbij op basis van een analyse van de politiek-economische situatie in bepaalde landen ook rekening wordt gehouden met een verhoogd risico op betalingsmoeilijkheden. Voor de berekening van de IBNR waardevermindering wordt uitgegaan van alle financiële activa, waarvoor geen bijzondere waardevermindering werd verantwoord in de balansposten Vorderingen op banken en Vorderingen op klanten. Ook worden in deze berekening alle gerelateerde posten buiten de balans, zoals niet-opgenomen kredietfaciliteiten en verbintenissen tot kredietverstrekking, meegenomen. Voor de berekening van de IBNR waardevermindering worden de financiële activa ingedeeld in groepen op basis van gelijkaardige kredietrisicokenmerken die een indicatie geven van het vermogen van de kredietnemers om alle verschuldigde bedragen te voldoen volgens de contractuele voorwaarden (bijvoorbeeld op basis van een evaluatie van het kredietrisico of een classificatie op basis van het soort activa, de sector, de geografische locatie, het type zekerheid, de achterstalligheid en andere relevante factoren). Voor het bepalen van de IBNR waardevermindering heeft Fortis een methodologie ontwikkeld op basis van het principe van het verwachte verlies met een horizon van één jaar, zoals vereist zal zijn volgens Basel II. Het verwachte verlies wordt berekend als het product van het uitstaande bedrag op het ogenblik van de vaststelling van wanbetaling ’Exposure at Default (EaD)’, de waarschijnlijkheid dat de wanbetaling zich zal voordoen ‘Probability of Default (PD)’ en het verliespercentage in geval van wanbetaling ‘Loss Given Default (LGD)’. Om te voldoen aan de IFRS-vereisten wordt een correctiefactor toegevoegd voor de zogenaamde loss emergency period of 'incubatietijd', dat wil zeggen de gemiddelde periode tussen het moment dat het eerste signaal van een probleem met betrekking tot de kredietrelatie wordt opgemerkt en het moment waarop later - eventueel - daadwerkelijk wordt bepaald dat het krediet onderhevig is aan een bijzondere waardevermindering. De IBNR waardevermindering wordt eveneens aangepast rekening houdend met de invloed van diverse macro-economische parameters.

- 73 -


Hieronder volgt een overzicht van de kredietwaardigheid van de door Fortis aangehouden obligaties per 31 december 2005 en 2004 op basis van externe credit ratings. 2005 Boekwaarde Percentage

2004 Boekwaarde

Percentage

Beleggingskwaliteit AAA

81.070,2

46,3%

70.363,3

46,2%

AA

61.809,8

35,3%

57.496,3

37,8%

A

25.440,0

14,5%

18.796,9

12,4%

2.074,3

1,2%

2.529,1

1,7%

170.394,3

97,4%

149.185,6

98,1%

Minder dan beleggingskwaliteit

1.387,1

0,8%

765,6

0,5%

Zonder credit rating

3.177,1

1,8%

2.197,9

1,4%

174.958,5

100,0%

152.149,1

100,0%

BBB Totaal beleggingskwaliteit

Totaal netto investeringen in rentedragende effecten Bijzondere waardeverminderingen Totaal bruto investeringen in rentedragende effecten

34,4

40,7

174.992,9

152.189,8

In de onderstaande tabel wordt de concentratie per sector van de vorderingen op klanten weergegeven per 31 december 2005 en 2004 (de cijfers over 2004 zijn aangepast voor vergelijkingsdoeleinden). 2005 Landbouw, bosbouw en visserij Energie en water

2004

625,5

1.238,3

4.668,8

4.429,9

Metaalindustrie en niet-metaal mineralen

1.294,8

1.266,6

Chemie en kunststoffen

2.013,8

2.264,1

Metaalbewerking

2.114,0

2.130,1

Overige industrie

12.925,5

4.080,3

Bouw en werktuigbouw

2.818,1

3.303,5

Distributie, hotels en catering

8.514,0

10.808,3

Transport

4.309,6

3.601,2

Communicatie

1.421,2

622,8

Vastgoed

7.516,7

8.339,2

Zeevaart

2.273,1

1.943,5

Handels- en commodity financiering

1.578,7

517,7

13.858,1

7.902,9

Overheidsinstellingen

6.215,9

5.774,7

Overheid en publieke sector

8.355,7

6.654,7

100.117,8

78.349,5

Overige dienstverlening

Financiële instellingen en dienstverlening aan ondernemingen (incl. verzekeringen) Financiële tussenpersonen Particulieren Niet gerubriceerd Totaal

- 74 -

2.430,6

2.278,3

94.132,2

81.978,5

6.031,1

3.040,5

283.215,2

230.524,6


De geografische verdeling van het uitstaande kredietrisico van Fortis kan worden weergegeven

op

basis

van

de

plaats

van

vestiging

van

de

betreffende

Fortis-

groepsmaatschappij of de plaats van vestiging van de klant. De onderstaande tabel toont de concentratie van het kredietrisico per land van initiatie per 31 december 2005 en 2004 (op basis van de plaats van vestiging van de betreffende Fortisonderneming). 2005

2004

Boekwaarde

Percentage

Boekwaarde

Percentage

502.358,6

82,9%

441.824,8

85,5%

45.329,2

7,5%

30.397,3

5,9%

Vestigingsplaats van de Fortis onderneming Benelux Overige Europese landen Verenigde Staten

46.348,8

7,7%

35.376,1

6,9%

Azië

10.309,2

1,7%

6.796,1

1,3%

Overige Totaal

1.412,3

0,2%

2.087,8

0,4%

605.758,1

100,0%

516.482,1

100,0%

In de onderstaande tabel wordt de concentratie van het kredietrisico per 31 december 2005 en 2004 weergegeven op basis van de plaats van vestiging van de cliënt of tegenpartij. 2005

2004

Boekwaarde)

Percentage

Boekwaarde)

Percentage

Benelux

239.337,5

39,4%

257.282,2

49,8%


265.996,7

44,0%

196.875,3

38,1%

Verenigde Staten

73.032,0

12,1%

43.641,1

8,5%

Azië

10.503,5

1,7%

7.792,1

1,5%

Vestigingsplaats van de klant

Overige

16.888,4

2,8%

10.891,4

2,1%

Totaal

605.758,1

100,0%

516.482,1

100,0%

Marktrisico Het marktrisico is het risico van verlies als gevolg van fluctuaties in marktfactoren, zoals aandelenkoersen, rentevoeten, wisselkoersen marktrisico

is

van

invloed

op

zowel

de

en goederen- en vastgoedprijzen. Het structurele

posities

van

het

bank-

en

verzekeringsbedrijf (ALM-risico) als de handelsposities die zijn ingenomen door de bank (handelsrisico).

ALM-risico – renterisico Fortis bewaakt en beheerst haar ALM renterisico met behulp van indicatoren zoals: •

de basispuntgevoeligheid, die aangeeft hoe sterk de marktwaarde van alle activa en passiva verandert bij een verandering van één basispunt in de rente;

•

de 'duration' van het eigen vermogen en de reserves, een algemene maatstaf voor het renterisico;

•

de 'earnings at risk', een indicator die het effect simuleert van veranderingen in de rentetarieven op toekomstige resultaten;

•

de 'Value-at-Risk' (VaR), die het potentiële structurele verlies van Fortis als gevolg van marktfluctuaties

berekent,

op

basis

betrouwbaarheidsinterval van 99,97%.

- 75 -

van

een

horizon

van

één

jaar

en

een


Bij de beheersing van het ALM renterisico streeft Fortis ernaar het renterisico binnen de vastgestelde limieten te houden. Dit wordt bereikt door het afdekken van het renterisico met behulp van financiële derivaten, met name renteswaps. Wanneer een positie wordt afgedekt wordt het economische effect van veranderingen in de netto contante waarde van die positie, als gevolg van veranderingen in de als benchmark gebruikte rentecurve, verminderd door compenserende veranderingen in de netto contante waarde van het financiële derivaat dat wordt gebruikt als afdekkingsinstrument. Het risico dat wordt afgedekt is het renterisico, in het bijzonder veranderingen in de reële waarde van vastrentende activa en passiva als gevolg van veranderingen in het als benchmark aangewezen rentetarief. Het als benchmark aangewezen rentetarief is het rentetarief dat geldt voor het afdekkingsinstrument, zodat wijzigingen in de reële waarde van de afgedekte positie als gevolg van een kredietrisico dat groter is dan het risico dat is verbonden aan het afdekkingsinstrument wordt uitgesloten uit het afgedekte risico. Niet elke economische hedge die wordt toegepast voor het afdekken van het renterisico van Fortis wordt volgens IFRS aangemerkt als een hedge. De hedge relatie kwalificeert alleen voor hedge accounting als die relatie is vastgesteld en de documentatie is opgesteld uiterlijk op de datum van de overgang naar IFRS. Om deze reden was Fortis niet in alle gevallen in staat met terugwerkende kracht hedge accounting toe te passen op de vergelijkende cijfers voor 2004. Fortis past vanaf 2005 hedge accounting toe om een goede afspiegeling te geven van de onderliggende economische realiteit en derhalve de boekhoudkundige volatiliteit te verminderen. De onderstaande tabel geeft informatie over het renterisico van Fortis. In deze tabel zijn alle activa en passiva weergegeven tegen de boekwaarde, gerangschikt op basis van de afloopdatum of de eventuele eerdere herzieningsdatum. De boekwaarde van derivaten, welke voornamelijk worden gebruikt om de gevoeligheid van Fortis voor veranderingen in rentetarieven te verminderen, wordt in deze tabel weergegeven onder 'Niet- rentedragende financiële instrumenten'. Voor de buiten balans activa en passiva is de rentegevoeligheid voor een bepaalde periode aangegeven als het verschil tussen de te ontvangen notionele bedragen en de notionele bedragen die moeten worden betaald voor rentederivaten die gedurende die periode aflopen of worden herzien. De looptijden van activa en passiva en het vermogen om rentedragende passiva aan het einde van de looptijd, tegen acceptabele kosten, te vervangen zijn belangrijke factoren bij het beoordelen van de gevoeligheid van Fortis voor veranderingen in rentetarieven.

- 76 -


Eerste van contractuele herprijzing of vervaldatum Minder dan

Meer dan

Zonder

1 maand

1-3 maand

3-12 maand

1-5 jaar

5 jaar

looptijd

Totaal

98.708,4

41.808,8

59.677,5

90.725,5

144.788,3

11.051,9

446.760,4

43.083,5

26.811,5

23.791,9

24.160,6

117.847,5

82.075,5

82.075,5

Per 31 december 2005 Activa Vastrentende financiële instrumenten Variabele rentende financiële instrumenten Niet-rentedragende financiële instrumenten Niet-financiële instrumenten Totaal activa

82.311,1

82.311,1

141.791,9

68.620,3

83.469,4

90.725,5

144.788,3

199.599,1

728.994,5

189.730,7

58.973,9

46.990,1

41.369,8

28.019,3

9.244,1

374.327,9

34.814,1

8.097,9

4.707,8

124.492,8

172.112,6

90.668,0

90.668,0

Passiva Vastrentende financiële instrumenten Variabele rentende financiële instrumenten Niet-rentedragende financiële instrumenten Niet-financiële instrumenten Totaal passiva

72.229,9

72.229,9

224.544,8

67.071,8

51.697,9

41.369,8

28.019,3

296.634,8

709.338,4

- 82.752,9

1.548,5

31.771,5

49.355,7

116.769,0

- 97.035,7

19.656,1

rentegevoeligheidsgap

117.330,5

36.558,8

- 108.194,3

Totale rentegevoeligheid

34.577,6

38.107,3

- 76.422,8

- 3.602,4

106.357,3

Rentegevoeligheidsgap balans Buitenbalans - 52.958,1 - 10.411,7

- 17.674,8 - 97.035,7

1.981,3

Per 31 december 2004 Totaal activa

59.560,8

60.898,7

69.189,6

72.480,9

129.892,4

222.062,9

614.085,3

137.959,6

72.558,0

37.186,0

34.101,2

42.945,9

273.657,2

598.407,9

- 78.398,8

- 11.659,3

32.003,6

38.379,7

86.946,5

- 51.594,3

15.677,4

rentegevoeligheidsgap

160.285,4

49.943,1

- 147.804,5

- 72.346,1 - 14.223,4

Totale rentegevoeligheid

81.886,6

38.283,8

- 115.800,9

- 33.966,4

Totaal passiva Rentegevoeligheidsgap balans Buitenbalans

- 77 -

72.723,1

- 24.145,5 - 51.594,3

- 8.468,1


ALM-risico - valutarisico De onderstaande tabel bevat nadere informatie over het risico van fluctuaties in de reële waarde

van

toekomstige

kasstromen

van

financiële

instrumenten

als

gevolg

van

veranderingen in valutakoersen. In deze tabel zijn alle activa en passiva weergegeven tegen boekwaarde, gerangschikt per valuta. Fortis zorgt ervoor dat de blootstelling aan het valutarisico effectief wordt beheerst en binnen de bepaalde limieten blijft. EUR

GBP

USD

Yen

Overige

Totaal

21.822,0

Per 31 december 2005 Activa Geldmiddelen en kasequivalenten

8.449,8

2.051,8

5.484,4

1.083,0

4.753,0


48.725,5

1.387,6

8.268,6

252,4

4.070,9

62.705,0


49.816,1

7.623,7

18.701,1

2.448,1

2.412,9

81.001,9


183.320,7

29.642,9

62.312,2

836,2

4.647,3 280.759,3

Beleggingen - obligaties en aandelen

152.742,2

6.139,5

28.910,0

328,3

696,6 188.816,6

2.518,8

1,8

Vastgoedbelegging

25,7

2.546,3

Beleggingen in deelnemingen en joint ventures

1.566,0


95,8

44,5

25.344,5

47,9

229,0

45,3

Herverzekering, handels- en overige activa

6.904,7

1.408,9

737,2

64,4

441,4


2.981,9

71,9

19,2

0,8

123,0


1.866,7

47,1

8,6

Overlopende rente en overige activa Totaal activa

1.706,3 25.666,7 9.556,6 3.196,8 1.922,4

32.934,3

6.872,9

9.665,2

100,5

516.613,2

55.296,0

134.431,3

5.159,0

279,7

49.294,6

17.495,0 728.994,5


38.448,6

1.725,0

8.094,5

48,5

Schulden aan banken

105.646,4

14.476,4

46.248,3

910,7

7.901,2 175.183,0

2.245,6

50.562,2


183.115,7

27.437,9

44.298,8

631,6

3.579,8 259.063,8

54.632,7

1.268,6

207,3

0,1

56.108,7

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingsopbrengsten Verplichtingen inzake unit-linked producten

26.150,6

Schuldbewijzen

36.245,3

7.924,4

30.645,4

793,3

1.658,2

77.266,6


12.801,5

159,7

134,5

413,6

247,9

13.757,2

1.471,4

73,2

116,7

10,2

27,8

1.699,3

760,7

30,7

25,5

90,2

907,1

3.448,8

35,5

48,0

96,6

3.628,9

31.776,2

3.618,3

6.775,4

123,6

2.717,5

45.011,0

494.497,7

56.749,7

136.594,4

2.931,6

18.564,8 709.338,4

20.395,0

- 1.453,7

- 2.163,1

2.227,4

-1.349,5

Totaal activa

433.518,1

51.482,2

114.668,1

2.425,8

11.991,1 614.085,3

Totaal passiva

420.908,7

50.496,8

110.675,1

2.424,9

13.902,4 598.407,9

12.609,4

985,4

3.993,0

0,9

Overige financieringen Voorzieningen Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Netto balanspositie

26.150,6

19.656,1

Per 31 december 2004

Netto balanspositie

- 78 -

- 1.911,3

15.677,4


Handelsrisico Het handelsrisico is nauw verbonden met de activiteiten van Merchant Banking. Dit risico wordt gemeten aan de hand van de Value-at-Risk (VaR) indicator, die wordt berekend op basis van een tijdshorizon van één dag en een betrouwbaarheidsinterval van 99%. Hierbij worden de verschillende componenten van het marktrisico (rentevoeten, wisselkoersen, aandelenkoersen en goederenprijzen) zowel elk afzonderlijk als gecombineerd geëvalueerd, waarbij rekening wordt gehouden met de correlaties tussen het verloop van de marktwaarden van deze verschillende componenten. 2005

2004

VaR per 31 december

15,9

12,7

Hoogste VaR

22,9

55,2

Laagste VaR

10,0

9,2

Gemiddelde VaR

14,4

21,7

De effectiviteit van de VaR-berekeningen wordt getoetst aan de hand van 'back-testing'. Hierbij wordt bepaald hoeveel dagen per jaar de verliezen groter zijn geweest dan de geschatte VaR. Voor de handelsactiviteiten hanteert Fortis een waarschijnlijkheidsniveau van 99%, wat betekent dat het negatieve handelsresultaat slechts 1 dag op 100 groter mag zijn dan de VaR. Op basis van een analyse van dagcijfers (back-testing) blijkt dat Fortis hieraan voldoet: in 2005 is het eenmaal voorgevallen op 248 werkdagen dat het verschil in marktwaarde van twee opeenvolgende dagen groter was dan de geschatte VaR. In 2004 was er geen enkele dag waarop het verschil in marktwaarde van twee opeenvolgend dagen groter was dan de geschatte VaR.

- 79 -


Liquiditeitsrisico In de onderstaande tabel zijn de activa en passiva van Fortis onderverdeeld op basis van de resterende contractuele looptijd. Direct opvraagbare deposito's, spaargelden en andere activa en passiva zonder vaste looptijd worden weergegeven in de kolom 'Geen vaste looptijd' en worden door Fortis beschouwd als een relatief stabiele primaire bron van financiering voor haar activiteiten. Gezien het belang van de kapitaalmarkten als potentiële financieringsbron, is het liquiditeitsrisico nauw verbonden met de solvabiliteit van de onderneming en het vertrouwen dat crediteuren hebben in het vermogen van Fortis om aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Het beheer van het liquiditeitsrisico is erop gericht ervoor te zorgen dat Fortis, ook onder ongunstige marktomstandigheden, kan voldoen aan verzoeken tot kasopnames van klanten, aflossingsverplichtingen en kapitaalvereisten. Fortis beheerst haar liquiditeit door het in stand houden van gevarieerde en stabiele bronnen van financiering. Minder dan

3-12

1 maand 1-3 maand

Meer dan

Zonder

maand

1-5 jaar

5 jaar

looptijd

Totaal

Per 31 december 2005 Activa Vastrentende financiële instrumenten

98.361,8

40.425,3

58.662,7

93.750,7

144.508,0

11.051,9

446.760,4

33.235,4

3.435,3

11.132,5

10.697,8

35.185,9

24.160,6

117.847,5

18.657,2

1.901,4

3.050,8

6.204,5

18.596,1

33.665,5

82.075,5

30.585,1

2.328,7

3.725,9

6.968,2

4.441,5

34.261,7

82.311,1

180.839,5

48.090,7

76.571,9

117.621,2

202.731,5

103.139,7

728.994,5

187.575,3

56.089,3

47.867,8

45.760,6

27.790,8

9.244,1

374.327,9

28.623,6

5.998,3

3.641,1

1.621,1

7.735,7

124.492,8

172.112,6 90.668,0

Variabel rentende financiële instrumenten Niet-rentedragende financiële instrumenten Niet-financiële activa Totaal activa Passiva Vastrentende financiële instrumenten Variabel rentende financiële instrumenten Niet-rentedragende financiële instrumenten

16.789,3

841,5

2.846,4

13.321,6

27.250,0

29.619,2

22.856,2

2.569,3

3.885,8

6.788,7

7.155,6

28.974,3

72.229,9

Totaal passiva

255.844,4

65.498,4

58.241,1

67.492,0

69.932,1

192.330,4

709.338,4

Netto liquiditeitsverschil

- 75.004,9

- 17.407,7

18.330,8

50.129,2

132.799,4

- 89.190,7

19.656,1

Totaal activa

144.329,5

55.390,6

84.878,5

93.649,4

124.541,0

111.296,3

614.085,3

Totaal passiva

190.277,0

72.032,4

49.329,6

56.222,2

53.465,9

177.080,8

598.407,9

Netto liquiditeitsverschil

- 45.947,5

- 16.641,8

35.548,9

37.427,2

71.075,1

- 65.784,5

15.677,4

Niet-financiële passiva

Per 31 december 2004

- 80 -


8.3

Verzekeringsrisico De overheveling van risico's van de polishouder naar de verzekeringsmaatschappij is een van de belangrijkste kenmerken van het verzekeringsbedrijf. Voor de polishouder kunnen deze risico's willekeurig en onvoorspelbaar zijn, maar verzekeringsmaatschappijen zijn in staat dergelijke individuele risico's samen te voegen tot portefeuilles en kunnen de gemiddelde verzekeringsclaims en de mogelijke variaties die deze kunnen vertonen voor dergelijke portefeuilles analyseren en modelleren. Het verzekeringsrisico doet zich voor doordat het niveau van de claims uit hoofde van verzekeringsproducten onzeker is op het moment dat die producten worden verkocht en onzeker blijft gedurende een aanzienlijke periode nadat die producten zijn verkocht. Het verzekeringrisico kan worden onderverdeeld in het claimrisico niet-leven, het lang levenrisico, het sterfterisico en het arbeidsongeschiktheidsrisico. Het beleggingsrisico dat zich voordoet bij de verzekeringsbedrijven, waaronder het kredietrisico, het marktrisico en het liquiditeitsrisico, is hierboven in algemene zin besproken en toegelicht in noot 8.2 ‘Beleggingsrisico’. Met betrekking tot het lage-renterisico reserves (LIRR) van Fortis zijn de rentetarieven voor de berekening van de verplichtingen gebaseerd op de gegarandeerde rentetarieven of, indien dit lager is, het door de toezichthouders bepaalde maximum rentetarief. Soms worden deze rentetarieven gematched door het rendement van gealloceerde activa, maar vaak bestaat er een aanzienlijke ongelijkheid in de duration van activa en verplichtingen. Dit heeft tot gevolg dat er een laag rente risico ontstaat en de toereikendheid van de verplichtingen moet worden getoetst uitgaande van de actuele yield curve. De belangrijkste middelen voor het bepalen van de bescherming tegen het effect van rentefluctuaties zijn: •

door toezichthouders vereiste toetsen en aanvullende lokale verplichtingen;

•

volgens IFRS vereiste Liability Adequacy tests (LAT) en Loss Recognition tests;

•

de lage-rente risico voorziening (LIRR), welke zijn gebaseerd op een herberekening van

•

aanvullend lokaal uitgevoerde best estimate tests, zoals embedded value (EV), market

de reserves tegen een rentevoet van 4%; consistent embedded value (MCEV) of Fortis Fair Value Economic model (ForCap). Binnen Insurance Belgium wordt de toereikendheid van de verplichtingen getoetst via de LIRR. De LIRR zelf is gedaald ten opzichte van 2004, maar de buffer tegen een lage rentestand wordt nog steeds aanzienlijk geacht. Een vergelijking van de lokale verplichtingen en de reële waarde van de passiva per eind 2004 gaf aan dat de voorzieningen toereikend waren. Dit was in belangrijke mate te danken aan de rentevoorzieningen. Binnen Insurance Netherlands is in het verleden geen LIRR aangehouden, omdat bij lokale toepassing van de door toezichthouders vereiste toets de invloed van een herbeleggingsrente van minder dan 4% wordt gemeten. Deze toets geeft aan dat de verplichtingen voldoende zijn bij herbelegging tegen 3% (4% voor posten die dateren van voor 1999).

- 81 -


Daarnaast is een interne toets uitgevoerd op basis van dezelfde principes als de door de toezichthouders vereiste toets uitgaande van een herbeleggingstarief van 3,5% voor de posten die dateren van vóór 1999. De uitkomsten op grond van de cijfers voor eind 2004 geven aan dat er sprake is van een aanzienlijke positieve marge ten opzichte van het voorgeschreven voorzichtigheidsbeginsel. Uit dezelfde toets blijkt echter dat de activiteiten bijzonder gevoelig zijn voor de rentestand. Deze gevoeligheid is toe te schrijven aan een aanzienlijke ongelijkheid in de duration van de activa en de passiva. De potentiële gevolgen van een aanhoudend lage rentestand op de activiteiten moet dan ook zorgvuldig worden bewaakt. Om deze reden wordt maandelijks aan het senior management gerapporteerd, zodat potentiële problemen kunnen worden gesignaleerd. Binnen

Insurance

International

waarborgen

IFRS

liability

adequacy

tests

en

lage-

rentevoorzieningen eveneens een voldoende mate van comfort ten aanzien van de dekking van het renterisico.

Beheersing verzekeringsrisico Fortis beheerst het verzekeringsrisico via acceptatiebeleid, prijsstelling, voorzieningenbeleid, solvabiliteitsvereisten en herverzekeringsovereenkomsten. De

risicobeheerafdelingen

binnen

elk

verzekeringsbedrijf

hebben

tot

taak

de

verzekeringsrisico's die verbonden zijn aan de polissen te evalueren en te beheersen op basis van de richtlijnen die op Fortisniveau worden vastgesteld. Ook andere afdelingen, zoals die welke verantwoordelijk zijn voor de beleggingen, zijn betrokken bij het risicobeheerproces.

Acceptatiebeleid Het acceptatiebeleid wordt zelfstandig vastgesteld door elk verzekeringsbedrijf, als onderdeel van de algehele beheersing van het verzekeringsrisico. Hierbij worden risico's beoordeeld door actuariële medewerkers en wordt de feitelijke schadehistorie geëvalueerd. Er wordt gebruik gemaakt van een reeks indicatoren en hulpmiddelen voor het maken van statistische analyses om de acceptatienormen te verfijnen, met als doel het schadeverloop te verbeteren en/of te waarborgen dat de prijsstelling op de juiste wijze wordt bijgesteld.

Prijsstelling Fortis stelt het niveau van de premies zodanig vast dat het bedrag van de premies samen met de beleggingsinkomsten die daarmee worden gegenereerd groter is dan het totale bedrag van verwachte schades, schadeafhandelingskosten en beheerskosten. De vaststelling van de premies voor polissen (prijsstelling) vindt plaats op basis van statistische analyses die zijn gebaseerd op interne en externe historische gegevens. De juistheid van de prijsstelling wordt getoetst met behulp van technieken en belangrijke prestatie-indicatoren die passen bij de betreffende portefeuille. Dit gebeurt zowel a priori (bijvoorbeeld beoordeling van de winstgevendheid) als a posteriori (bijvoorbeeld embedded value, gecombineerde ratios).

- 82 -


De factoren waarmee rekening wordt gehouden bij de prijsstelling voor verzekeringen verschillen per product en zijn afhankelijk van de geboden dekking en uitkeringen. De volgende factoren worden echter in de meeste gevallen in overweging genomen: •

verwachte claims van de polishouders en daarmee verband houdende verwachte

•

de mate en aard van de onzekerheid aangaande de verwachte uitkeringen. In dit

uitkeringen en timing daarvan; verband worden onder meer analyses gemaakt van schadestatistieken en de ontwikkeling van jurisprudentie, economische omstandigheden en demografische ontwikkelingen; •

overige productiekosten voor het betreffende product, zoals distributie-, marketing-,

•

omstandigheden op de kapitaalmarkt die de tijdswaarde van geld weerspiegelen;

•

eisen ten aanzien van de solvabiliteit en beoogde winstgevendheid;

•

omstandigheden op de verzekeringsmarkt, met name de prijsstelling van concurrenten

polisadministratie- en schadeadministratiekosten;

voor vergelijkbare producten.

Voorzieningenbeleid Elk verzekeringsbedrijf binnen Fortis vormt voorzieningen voor toekomstige claims uit hoofde van polissen en bestemt activa ten behoeve van deze voorzieningen. Hiertoe worden onder meer schattingen en aannames gemaakt die van invloed kunnen zijn op de bedragen die in het komende jaar worden verantwoord voor activa, passiva, eigen vermogen en verlies of winst. Deze schattingen worden per elke verslagdatum geëvalueerd op basis van statistische analyses, die zijn gebaseerd op interne en externe historische gegevens. De toereikendheid van de verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten wordt op elke verslagdatum geëvalueerd en eventueel noodzakelijke verhogingen van de verplichtingen worden direct ten laste van de resultatenrekening gebracht. Bovendien worden deze verplichtingen op Fortis-niveau beoordeeld door Central Risk Management. De algehele toereikendheid van de verplichtingen uit hoofde van verzekeringsen beleggingscontracten per 31 december 2005 is bevestigd door gecertificeerde (interne of externe) actuarissen. In verband met potentiële onjuistheden die inherent zijn aan de technieken, aannames en gegevens die worden gebruikt bij het maken van statistische analyses, kan het risico dat de uiteindelijke claims hoger zullen uitvallen dan de gevormde verplichtingen uit hoofde van verzekeringsen beleggingscontracten niet volledig worden geëlimineerd. Om het risico te vermijden dat Fortis niet zal kunnen voldoen aan haar verplichtingen jegens polishouders en anderen, houdt Fortis extra solvabiliteitsvermogen aan. De relatieve variabiliteit van de verwachte uitkomsten is geringer naarmate portefeuilles groter zijn en sterker zijn gespreid. Factoren die zouden leiden tot een toename van het verzekeringsrisico zijn onder meer een gebrek aan risicospreiding qua type risico, risicobedrag, geografische locatie en sector, negatieve veranderingen in de omgeving (zoals wetswijzigingen, etc.) en extreme gebeurtenissen, zoals zware stormen.

Herverzekering Indien

noodzakelijk

herverzekeringscontracten

sluiten

de

af om

verzekeringsbedrijven

van

Fortis

de verzekeringstechnische risico's te

tevens

verminderen.

Herverzekering kan plaatsvinden per afzonderlijke polis (per risico), of op portefeuillebasis (per - 83 -


gebeurtenis) wanneer het risico met betrekking tot individuele polishouders zich binnen de interne limieten bevindt maar er sprake is van een onaanvaardbaar risico van accumulatie van claims. Deze gebeurtenissen kunnen weer gerelateerde gebeurtenissen betreffen of gebeurtenissen door menselijk toedoen. Voor de selectie van herverzekeringsmaatschappijen zijn voornamelijk de prijsstelling en de beheersing van het tegenpartijrisico bepalend. Om te voldoen aan de spreidingsvereisten op groepsniveau wordt de herverzekeringsstrategie centraal gecoördineerd en zonodig via de interne herverzekeringsmaatschappij Fortis Reinsurance ten uitvoer gebracht. Fortis Reinsurance heeft tot taak het eigen behoud voor specifieke lines of business op een niveau te brengen dat voor de geconsolideerde Fortis Groep aanvaardbaar is. Fortis Reinsurance verschaft herverzekeringen aan de verzekeringsbedrijven op een voor die bedrijven passend niveau en koopt bescherming (retrocessie) in op een veel hoger niveau dan de individuele werkmaatschappijen. In 2005 was Wettelijke Aansprakelijkheid Motorvoertuigen de belangrijkste productgroep voor deze interne herverzekeringsactiviteit. In 2006 zal dit worden uitgebreid met de productgroepen Algemene Wettelijke Aansprakelijkheid en Brand (onderdeel van het Natuurrampenprogramma). Voor de overige productgroepen wordt herverzekering rechtstreeks door de verzekeringsbedrijven ingekocht. Herverzekering wordt vooral gebruikt voor het verminderen van de invloed van natuurrampen (zoals stormen, aardbevingen, overstromingen), grote enkelvoudige schaden uit hoofde van polissen met een hoge limiet en meervoudige schaden die voortvloeien uit één en dezelfde gebeurtenis door menselijk toedoen. Hoewel

herverzekering

van

de

zogenaamde

onbeperkte

dekking

uit

hoofde

van

autoverzekeringen nog steeds beschikbaar is, zijn er inmiddels besprekingen gaande met overheden en toezichthouders over de mogelijke beperking van deze mogelijkheid. Herverzekeraars willen eveneens de dekking van schade als gevolg van terroristische aanslagen op basis van bestaande polissen beperken (of hebben al een beperkte dekking ingevoerd). In een aantal landen zijn alternatieven beschikbaar, zoals Pool Re UK (alleen gebouwen en goederen) en NHT Nederland (alle producten).

- 84 -


Voor nadere informatie over het eigen behoud van het risico per product verwijzen wij naar onderstaande tabellen.

Eigen behoud per risico 2005

Hoogste retentie

Product segmenten

(in EUR)

Motorvoertuigen, wettelijke aansprakelijkheid 1)

6.000.000

Brand 2)

3.000.000

Wettelijke aansprakelijkheid 2)

2.500.000

Bedrijfsongevallenverzekering 2)

2.500.000

Zeevaart, luchtvaart en transport 2)

1.250.000

Leven per overlijdensrisico 2)

750.000

Arbeidsongeschiktheid 2)

750.000

1) 2)

Ongelimiteerde bescherming voor Wettelijke Aansprakelijkheid Motorvoertuigen. Herverzekering in overeenstemming met acceptatierichtlijnen en polislimieten.

Eigen behoud en limieten per gebeurtenis

2005 Product segmenten Catastrofe schade aan eigendommen1) (binnen West-Europa)

Hoogste retentie

Gekochte dekking

(in EUR)

(in EUR)

63.000.000

666.000.000

Casco motorvoertuigen 2)

6.000.000

15.000.000

Wettelijke aansprakelijkheid 4)

2.500.000

50.000.000

Bedrijfsongevallen2)

2.500.000

78.500.000

Zeevaart, luchtvaart en transport 2)

1.250.000

28.750.000

Catastrofe, leven en arbeidsongeschiktheid 3)

5.000.000

73.500.000

500.000

9.500.000

Ongevallen 3)

1)

Voor het berekenen van de exposure wordt gebruik gemaakt van modellen van externe instellingen). Voor de bescherming geldt een waarschijnlijkheid van ten minste 99%.

2)

Bij het kopen van bescherming wordt uitgegaan van ervaringscijfers.

3)

het kopen van bescherming wordt uitgegaan van marktaandeelscenario's.

4)

het kopen van bescherming wordt uitgegaan van interne modellen.

- 85 -


De onderstaande tabel geeft een overzicht van de premies die in 2005 per product zijn betaald aan herverzekeraars: 2005 Verzekeringsbranche

2004

Geschreven

Afgestane

Geschreven

Afgestane

premies

premies

Netto

premies

premies

Netto

Ongevallen en ziekte

1.498,4

- 165,9

1.332,5

1.662,9

- 334,3

1.328,6

Auto wettelijke aansprakelijkheid

1.057,7

1.312,3

390,2

147,2

Auto, overig Totaal auto

1.447,9

- 97,4

1.350,5

1.459,5

- 43,1

1.416,4

Brand en andere schade aan eigendom

1.005,7

- 130,6

875,1

946,6

- 115,1

831,5

Zeevaart, luchtvaart en transport

237,9

224,4

Wettelijke aansprakelijkheid

334,1

359,3

Rechtsbijstand

53,2

62,4

Overig

198,0

424,5

Totaal overig

823,3

- 173,1

650,2

1.070,6

- 273,3

797,3

4.775,3

- 567,0

4.208,3

5.139,6

- 765,8

4.373,8

Totaal

Claimrisico Niet-Leven Het claimrisico niet-leven bestaat uit de onzekerheid ten aanzien van de uiteindelijke claims uit hoofde van opstal- en ongevallenverzekeringen, met inbegrip van motorvoertuigen- en wettelijke

aansprakelijkheidsverzekeringen.

Om

dit

risico

te

verminderen

past

het

verzekeringsbedrijf een selectie- en acceptatiebeleid toe dat is gebaseerd op de schadehistorie. Dit gebeurt per klantensegment en per soort activiteit, waarbij tevens gebruik wordt gemaakt van de kennis of verwachtingen ten aanzien van de toekomstige ontwikkeling van de frequentie en omvang van claims. Daarnaast profiteert Fortis van spreidingseffecten doordat de niet-levenbedrijven actief zijn op een groot aantal verschillende terreinen en in een groot aantal verschillende geografische regio's. De ontvangen maar niet verdiende premies kunnen onvoldoende blijken om de verwachte verzekerde gebeurtenissen te dekken gedurende de resterende contractperiode. Als dit het geval blijkt te zijn, wordt een aanvullende verplichting genomen en worden de tarieven voor vergelijkbare nieuwe contracten verhoogd of wordt de dekking beperkt. De actuariële medewerkers van de entiteiten toetsen de toereikendheid van de voorziening voor nietverdiende premies op elke verslagdatum. De niet-leven bedrijven van Fortis vormen voorzieningen voor te betalen schaden en schadeafwikkelingskosten die voortvloeien uit hun respectievelijke niet-leven polissen. Over het algemeen vormt Fortis voorzieningen voor schaden per product, dekking en jaar. Bij het vaststellen van voorzieningen wordt uitgegaan van de geraamde uitkeringen op gemelde schaden en schattingen van niet-gemelde schaden. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met de schadeafwikkelingskosten en inflatie.

- 86 -


Deze voorzieningen worden aangepast naarmate er meer informatie beschikbaar komt en claims worden ingediend. De tijd die nodig is om geïnformeerd te worden over claims en deze claims af te wikkelen is een belangrijk punt van overweging bij het vormen van voorzieningen. Claims met een korte doorlooptijd, zoals claims in verband met autoschade en schade aan goederen, worden over het algemeen binnen enkele dagen of weken aangemeld en kort daarna afgewikkeld. De afwikkeling van claims met een lange doorlooptijd, zoals in het geval van lichamelijk letsel, kan jaren in beslag nemen. Bij claims met een lange doorlooptijd is, als gevolg van de aard van de schade, informatie over de gebeurtenis, bijvoorbeeld over de vereiste medische behandeling, niet altijd direct beschikbaar. Daarnaast zijn schaden met een lange doorlooptijd moeilijker te analyseren, zijn hiervoor meer gedetailleerde werkzaamheden vereist en is de mate van onzekerheid groter dan bij schaden met een korte doorlooptijd. Er worden onder meer analyses gemaakt van de ervaringen

van

Fortis

met

vergelijkbare

gevallen

en

historische

trends,

zoals

reserveringpatronen, de groei van de exposure, schade-uitkeringen, omvang van lopende en nog

niet

uitgekeerde

schaden,

evenals

rechterlijke

uitspraken

en

economische

omstandigheden. Eventuele aanpassingen die voortkomen uit veranderingen in de schattingen voor voorzieningen komen tot uiting in het actuele operationele resultaat. Omdat het vaststellen van voorzieningen voor schaden onvermijdelijk een onzeker proces is, kan niet worden gewaarborgd dat de uiteindelijke schaden niet groter zullen zijn dan de aanwezige schadevoorzieningen. Dit risico wordt gedekt door het aanhouden van extra activa als solvabiliteitsvermogen. De onderstaande tabel geeft aan dat schadevoorzieningen in het verleden steeds toereikend zijn

geweest.

De

ontwikkeling

van

de

schadevoorzieningen

van

overgenomen

verzekeringsbedrijven, zoals Millenniumbcp Fortis, is in de tabel opgenomen op basis van het jaar waarin de voorziening werd gevormd. De voorzieningen van verkochte bedrijven, zoals Assurant, Inc. en Seguros Bilbao, zijn niet in de tabel opgenomen. Onder verplichtingen overige te betalen schaden is de contante waarde opgenomen van de schadevoorzieningen voor Ongevallen en Ziekte en de Bedrijfsongevallenverzekering. in Eur '000

< 2001

2001

2002

2003

2004

2005

Totaal

Schatting van cumulatieve schadelast: Aan het einde van het schadejaar

5.483.185 2.241.137 2.517.368 2.589.205 2.797.689 2.667.592

Na één jaar

5.463.558 2.258.515 2.452.149 2.264.372 2.611.909

Na twee jaar

5.413.669 2.215.122 2.394.692 2.316.016

Na drie jaar

5.456.674 2.202.812 2.360.499

Na vier jaar

5.441.550 2.131.700

Schatting van cumulatieve schadelast tot op heden

5.441.550 2.131.700 2.360.499 2.316.016 2.611.909 2.667.592 17.529.266

Cumulatieve betalingen tot op heden

4.997.104 1.703.823 1.926.991 1.763.457 1.816.232 1.349.936 13.557.543

Openstaande verplichtingen schadegevallen

444.446

427.877

433.508

552.559

795.677 1.317.656

3.971.723

Overige schadegevallen ( hierboven niet opgenomen) Totaal verplichtingen

1.312.564

78.893

90.015

100.696

153.148

735.650

2.470.966

1.757.010

506.770

523.523

653.255

948.825 2.053.306

6.442.689

- 87 -


De toereikendheid van de verplichtingen voor schade- en ongevallenverzekeringen is getoetst, waarbij bleek dat de verplichtingen voor de meeste grote bedrijven voldoende zijn en zich boven het 95ste percentiel bevinden. Bij een aantal werkmaatschappijen zijn de stochastische toereikendheidstoetsen verfijnd en toegepast voor de schade- en ongevallenverzekeringen, waardoor de bescherming die de verplichtingen op het niveau van de groep bieden, met inbegrip van het effect van spreiding, boven het 99,5ste percentiel zijn uitgekomen.

Langlevenrisico Het langlevenrisico betreft de onzekerheid met betrekking tot de uiteindelijke schaden doordat polishouders langer leven dan verwacht. Dit risico kan zich bijvoorbeeld voordoen met betrekking tot de lijfrenteportefeuilles van het Levenbedrijf en de portefeuilles met ongevallenverzekeringen voor werknemers van het Niet-levenbedrijf. Het langlevenrisico wordt beheerst door middel van de prijsstelling, het acceptatiebeleid, door regelmatige evaluatie van de sterftetabellen die worden gebruikt voor de prijsstelling en het vormen van verplichtingen, door beperking van de contractperiode en door het aanpassen van de tarieven bij verlenging van de polis. Wanneer blijkt dat de levensduur sneller toeneemt dan de sterftetabellen aangeven, worden extra verplichtingen gevormd en worden de tabellen aangepast.

Sterfterisico Het sterfterisico betreft de onzekerheid ten aanzien van de uiteindelijke schaden doordat polishouders minder lang leven dan verwacht en kan zich bijvoorbeeld binnen het Levenbedrijf voordoen met betrekking tot tijdelijke overlijdensrisicoverzekeringen. Gegeven, dat de levensverwachting voor de bevolking naar verwachting zal blijven verbeteren, is het sterfterisico voor de bestaande polissen op portefeuilleniveau op dit moment verwaarloosbaar. Het sterfterisico kan echter significant worden in het geval van epidemische ziekten en wanneer grote aantallen mensen worden gedood door een grote gebeurtenis, zoals een industrieel ongeluk of een terroristische aanslag. Het sterfterisico wordt beperkt door middel van het acceptatiebeleid, regelmatige beoordeling van

de

sterftetabellen,

maar

ook

door

verschillende

excedentverzekeringen

en

herverzekeringsverdragen voor calamiteiten.

Arbeidsongeschiktheidsrisico Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft de onzekerheid ten aanzien van schaden als gevolg van hoger dan verwachte arbeidsongeschiktheidspercentages en -niveaus en kan zich bijvoorbeeld voordoen met betrekking tot portefeuilles met arbeidsongeschiktheid- en ziektekostenpolissen en ongevallenverzekeringen voor werknemers. De frequentie van arbeidsongeschiktheid en het herstel van arbeidsongeschiktheid wordt beïnvloed door het economisch klimaat, overheidsinterventie, medische vooruitgang en kosten

en

door

de

normen

die

worden

toegepast

bij

de

beoordeling

van

arbeidsongeschiktheid. Dit risico wordt beheerst door middel van een regelmatige evaluatie van historische schadepatronen, verwachte toekomstige ontwikkelingen en de aanpassing van premies, verplichtingen en het acceptatiebeleid. Fortis beperkt het arbeidsongeschiktheidsrisico tevens door medische selectiestrategieën en een passende herverzekeringsdekking.

- 88 -


9

Regelgeving en solvabiliteit

Als financiële instelling is Fortis onderworpen aan prudentieel toezicht. Dit toezicht wordt uitgeoefend op zowel het niveau van Fortis als op het niveau van de afzonderlijke werkmaatschappijen.

9.1

Fortis niveau Op groepsniveau staat Fortis onder gezamenlijk toezicht van de Belgische Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) en De Nederlandsche Bank (DNB). Het prudentiële toezicht van deze beide instellingen op financiële concerns houdt onder meer in dat twee maal per jaar wordt gecontroleerd of Fortis waarborgt dat het eigen vermogen tenminste gelijk is aan de som van de solvabiliteitseisen voor elk afzonderlijk financieel segment binnen Fortis. De elementen van het eigen vermogen en de solvabiliteitseisen voor de banken verzekeringsactiviteiten worden berekend in overeenstemming met de regels voor het betreffende segment. Fortis voldeed in 2005 en 2004 aan alle vereisten.

9.2

Banken De bankdochters van Fortis zijn onderworpen aan de richtlijnen van de diverse toezichthoudende instellingen in de landen waar deze dochterondernemingen actief zijn. Volgens deze richtlijnen moeten de bankdochters een minimaal toetsingsvermogen aanhouden ten opzichte van de kredietverplichtingen binnen en buiten de balans en de handelsposities van de bank. Deze posities en de kredietverplichtingen worden gewogen naar de daarin gelegen risico's (risicogewogen verplichtingen). De norm voor het kernvermogen (Tier I) is 4%, terwijl voor het totale toetsingsvermogen een minimumeis geldt van 8% van de totale risicogewogen verplichtingen.

Minimum

2005

2004

Kredietrisico

198.241,0

163.042,3

Marktrisico

13.854,3

9.349,1

212.095,3

172.391,4

Risico gewogen activa Tier 1 ratio

4,0%

7,4%

8,3%

Totaal kapitaal ratio

8,0%

10,5%

11,6%

- 89 -


9.3

Verzekeringsbedrijf De verzekeringsdochters moeten een minimaal toetsingsvermogen aanhouden ten opzichte van

de

premies

die

zijn

ontvangen

voor

niet-leven

verzekeringspolissen

en

de

levensverzekeringsverplichtingen die voortvloeien uit verzekeringsen beleggingscontracten of de te betalen uitkeringen. De onderstaande tabel biedt een overzicht van de geconsolideerde solvabiliteitspositie van de verzekeringsdochters van Fortis per 31 december. 2005

9.4

2004

Minimale vereiste toetsingsvermogen

3.756,5

3.444,5

Aanwezig toetsingsvermogen

8.784,6

7.751,2

Solvabiliteitssurplus

5.028,1

4.306,7

Solvabiliteit Fortis streeft niet alleen naar naleving van de solvabiliteitseisen van de toezichthouders maar heeft bovendien een eigen streefniveau vastgesteld voor de solvabiliteit op geconsolideerd niveau, in de vorm van een onder- en bovengrens voor de beschikbare hoeveelheid netto kernkapitaal. De ondergrens (minimum) is gebaseerd op de som van 6% van de risico gewogen verplichtingen van de bank en 175% van het minimum toetsingsvermogen van de verzekeringsdochters. De bovengrens is gebaseerd op de som van 7% van de risicogewogen verplichtingen van de bank en 250% van het minimum toetsingsvermogen van de verzekeringsdochters. Het netto-kernkapitaal per 31 december bestaat uit:

Eigen vermogen Minderheidsbelangen Hybride leningen Herwaardering vastgoed tegen reële waarde Herwaardering obligaties, gecorrigeerd voor shadow accounting Terugboeking van niet-handelsderivaten en afdekkingen Goodwill Eigen aandelen

2005

2004

18.929,0

15.337,4

727,1

340,0

4.080,2

4.155,0

1.678,4

1.549,0

- 2.582,6

- 2.977,0

695,6

1.458,0

- 715,5

- 76,5

313,5

266,5

Kernkapitaal

23.125,7

20.052,4

Door Fortis gehanteerd minimum (floor)

19.299,5

16.371,4

3.826,2

3.681,0

Overschot

Onder IFRS worden alle Fortis-aandelen die worden aangehouden door Fortis in mindering gebracht van het eigen vermogen. Voor de berekening van het netto-kernkapitaal worden de Fortis-aandelen die worden aangehouden voor rekening van polishouders en de Fortisaandelen in de handelsportefeuille weer toegevoegd aan het netto-kernkapitaal.

- 90 -


10 Vergoedingen na uitdiensttreding en andere lange termijn personeelsbeloningen De onderstaande tabel geeft een overzicht van de kosten van vergoedingen na uitdiensttreding en andere lange termijn personeelsbeloningen.

Pensioenregelingen op basis van vaste toezeggingen

2004

276,6

276,7

Overige uitkeringen na uitdiensttreding

26,8

47,0

Pensioenregelingen op basis van beschikbare premies

71,2

51,3

374,6

375,0

Totale kosten van vergoedingen na uitdiensttreding Overige personeelsbeloningen op lange termijn Totaal

10.1

2005

14,8

28,3

389,4

403,3

Pensioenregelingen op basis van vaste toezeggingen (defined benefit plans) Fortis financiert pensioenregelingen op basis van vaste toezeggingen die voor het merendeel van de medewerkers gelden. Een groot deel van deze regelingen is gesloten voor nieuwe medewerkers of wordt gedeeltelijk gefinancierd door de betaling van premies door medewerkers. De uitkeringen volgens deze regelingen zijn gebaseerd op het aantal dienstjaren en het salarisniveau. De pensioenverplichtingen worden bepaald aan de hand van sterftecijfers, het personeelsverloop, de loonstijging en economische aannames met betrekking

tot

bijvoorbeeld

de

inflatie,

de

waarde

van

de

planactiva

en

het

disconteringspercentage. Het disconteringspercentage wordt per land of per regio vastgesteld op basis van het rendement (per de waarderingsdatum) van obligaties die zijn uitgegeven door 'blue-chip' ondernemingen (of door de overheid, indien er geen representatieve markt voor bedrijfsobligaties is). Naast pensioenuitkeringen, omvatten de kosten van regelingen op basis van vaste toezeggingen ook andere vergoedingen na uitdiensttreding, zoals de vergoeding van een deel van de ziektekostenpremie en personeelscondities voor financiële producten (bijvoorbeeld hypotheken), welke in stand blijven na pensionering van medewerkers.

- 91 -


De pensioenkosten en andere kosten van vergoedingen na uitdiensttreding kunnen als volgt worden onderverdeeld: Overige uitkeringen Pensioenplannen

na uitdiensttreding

2005

2004

2005

Aan het boekjaar toegerekende pensioenkosten

- 259,3

- 235,9

- 16,0

- 33,0

Rentekosten

- 212,1

- 216,9

- 8,3

- 12,8

198,6

174,3

0,1

1,8 - 2,5

- 1,2

- 26,8

- 47,0

Verwacht rendement op fondsbeleggingen Verwacht rendement op niet-kwalificerende pensioenpolissen Netto actuariële verliezen (winsten)

- 3,4

Backservice kosten

- 0,7

Verliezen (winsten) op belangrijke inperkingen (afwikkelingen) Totaal toegezegde pensioenrechtenlast

2004

0,2 - 276,6

- 276,7

Werkelijk rendement op fondsbeleggingen

290,0

234,1

Werkelijk rendement op niet kwalificerende pensioenpolissen

203,4

80,5

Omdat Fortis als financiële instelling gespecialiseerd is in het beheer van personeelsbeloningsregelingen zijn een aantal pensioenplannen voor medewerkers verzekerd via verzekeringsbedrijven die deel uitmaken van de groep. Derhalve, en in overeenstemming met IFRS, worden deze activa niet tot het toetsingsvermogen gerekend en wordt het verwachte rendement op deze activa niet meegeteld bij de bepaling van de pensioenkosten. Om deze reden zijn de rentelasten die betrekking hebben op deze regelingen in mindering gebracht op de totale kosten van regelingen op basis van vaste toezeggingen. Het effect van deze niet tot het toetsingsvermogen gerekende regelingen in vergelijking met regelingen die wel tot het toetsingsvermogen worden gerekend, kan als volgt worden weergegeven: 2005 Afname van verzekeringsschadelasten en -uitkeringen en stijging van personeelskosten Stijging van rentelasten en verlaging van personeelskosten Toename personeelskosten op de balans

- 92 -

2004

76,6

84,0

- 66,8

- 72,2

9,8

11,8


De wijzigingen in de netto-pensioenverplichtingen worden weergegeven in onderstaande tabel. Overige uitkeringen Pensioenplannen

na uitdiensttredingen

2005

2004

2005

2004

Netto-pensioenverplichtingen per 1 januari

- 2.678,6

- 2.748,1

- 358,3

- 321,5

Totaallasten inzake toegezegd pensioenrechten

- 276,6

- 276,7

- 26,8

- 47,0

212,5

279,2

7,3

6,7

- 0,9

- 0,1

- 0,1

Betaalde bijdragen Omrekeningsverschillen Aankoop van groepsmaatschappijen

- 18,5

Verkoop van groepsmaatschappijen

- 2,2 188,1

0,6

3,2

Overdracht tussen kwalificerende en niet-kwalificerende pensioenplannen Overige Netto-pensioenverplichtingen per 31 december

- 112,7 - 10,1

- 6,1

0,7

0,3

- 2.772,2

- 2.678,6

- 376,6

- 358,3

De onderstaande tabel bevat nadere informatie over de bedragen die in de balans zijn opgenomen met betrekking tot pensioenen en andere vergoedingen na uitdiensttreding. Overige uitkeringen Pensioenplannen 2005

2004

5.730,9

5.004,7

na uitdiensttreding 2005

2004

440,7

416,4

Netto contante waarde van pensioenverplichtingen met kwalificerende beleggingen Netto contante waarde van pensioenverplichtingen met niet-kwalificerende beleggingen

1.758,0

1.898,2

- 4.384,3

- 3.621,1

3.104,6

3.281,8

440,7

416,4

- 464,0

- 597,8

- 64,1

- 58,1

Niet opgenomen backservice kosten

- 10,7

- 6,4

Niet opgenomen activa door restricties

142,3

1,0

2.772,2

2.678,6

376,6

358,3

2.777,9

2.679,2

376,6

358,3

5,7

0,6

- 2.772,2

- 2.678,6

- 376,6

- 358,3

Reële waarde van fondsbeleggingen Niet opgenomen actuariële winst (verlies)

Netto verplichtingen Bedragen in de balans: passiva activa Netto activa (passiva)

De pensioenplanbeleggingen omvatten onder meer EUR 1,3 miljoen (2004: EUR 1,1 miljoen) aan Fortis aandelen. Onder IFRS worden activa die worden beheerd door verzekeringsmaatschappijen die deel uitmaken van de groep niet gerekend tot de kwalificerende activa en zijn deze activa derhalve niet opgenomen in de bovengenoemde cijfers. Ultimo 2005 bedroegen deze activa EUR 1.875,7 miljoen (2004: EUR 1.728,4 miljoen).

- 93 -


In onderstaande tabel worden de toegepaste aannames weergegeven. Overige uitkeringen Pensioenplannen 2005

na uitdiensttreding

2004

2005

2004

Laag

Hoog

Laag

Hoog

Laag

Hoog

Laag

Hoog

Disconteringsvoet

3,6%

5,0%

3,8%

5,0%

3,3%

5,0%

3,8%

4,6%

Verwacht rendement op fondsbeleggingen

3,4%

7,3%

4,0%

7,5%

2,0%

5,0%

2,3%

5,0%

1,3%

5,0%

2,0%

4,0%

1,8%

5,0%

1,6%

5,0%

1,6%

1,6%

2,5%

2,5%

Lange-termijn verhoging van ziektekosten

3,8%

4,3%

3,8%

4,3%

Evolutie medische kosten

3,8%

4,3%

3,8%

4,3%

Toekomstige salarisverhogingen (prijsinflatie inbegrepen) Toekomstige pensioenverhogingen (prijsinflatie inbegrepen)

Verwacht rendement op niet-kwalificerende pensioenpolissen

De

pensioenplanbeleggingen

3,0%

bestaan

4,1%

3,0%

voornamelijk

4,5%

uit

vastrentende

effecten

en

beleggingscontracten die zijn afgesloten bij verzekeringsmaatschappijen. Volgens het interne beleggingsbeleid van Fortis dienen voor de financiering van pensioenregelingen beleggingen in derivaten en opkomende markten te worden vermeden (met uitzondering van de Turkse pensioenregelingen). Fortis wil in de toekomst het asset-allocatiebeleid geleidelijk aanpassen om te komen tot een betere afstemming tussen de duration van de activa en de duration van de pensioenverplichtingen. De samenstelling van de pensioenplanbeleggingen is als volgt: Activa categorie

2005

2004

Aandelen

17%

21%

Schuldbewijzen

69%

65%

9%

9%

Verzekeringscontracten Vastgoed

3%

2%

Converteerbare obligaties

1%

1%

Overige

1%

1%

Liquide middelen

0%

1%

- 94 -


Als financier van pensioenregelingen heeft Fortis Algemene Richtlijnen opgesteld voor de asset allocatie op basis van criteria zoals geografische allocatie en ratings. Om ervoor te zorgen dat de beleggingsstrategie in overeenstemming blijft met de structuur van de pensioenverplichtingen, worden periodiek Asset Liability Management studies uitgevoerd. Op basis van deze Richtlijnen en de uitkomsten van de studies wordt de asset allocatie voor elke regeling per bedrijf vastgesteld. Over het algemeen worden de planactiva wereldwijd belegd in aandelen en obligaties. Het belang van obligaties binnen de wereldwijde allocatie is in 2005 toegenomen. De categorie ‘overige’ bestaat voornamelijk uit hypothecaire leningen en high yield obligaties. Hedge Funds worden in beperkte mate toegepast.

10.2

Pensioenregelingen op basis van beschikbare premies Fortis financiert wereldwijd tevens een aantal regelingen op basis van beschikbare premies. Bij dit type regelingen blijft de verplichting van de werkgever beperkt tot de uitkering van de vergoedingen die zijn berekend in overeenstemming met het reglement voor de regeling. In 2005 bedroegen de werkgeversbijdragen voor regelingen op basis van beschikbare premies EUR 71,2 miljoen (2004: EUR 51,3 miljoen).

10.3

Overige lange termijn personeelsbeloningen De overige lange termijn personeelsbeloningen bestaan uit verplichtingen van de werkgever tot het uitkeren van bijvoorbeeld jubileumpremies of het doen van uitkeringen bij langdurige arbeidsongeschiktheid. In onderstaande tabel is aangegeven welke verplichtingen met betrekking tot deze vergoedingen zijn opgenomen op de balans.

Contante waarde van de verplichting

2005

2004

56,8

57,3

56,8

57,3

Hoog

Reële waarde van fondsbeleggingen Netto opgenomen verplichtingen Actuariële veronderstellingen: 2005

2004

Laag

Hoog

Laag

Disconteringsvoet

2,9%

4,2%

3,8%

4,6%

Salarisverhoging

1,8%

3,8%

2,3%

3,8%

- 95 -


Hieronder volgt een overzicht van de kosten van overige lange termijn personeelsvergoedingen.

Aan het boekjaar toegerekende kosten Rentekosten

2005

2004

- 13,9

- 27,9

- 2,7

- 0,1

1,7

- 0,3

Verwacht rendement op fondsbeleggingen Netto actuariëel verlies (winst) onmiddellijk genomen Backservice kosten onmiddellijk opgenomen Verlies (winst) van belangrijke inperkingen of afwikkelingen Totale kosten

0,1 - 14,8

- 28,3

De onderstaande tabel toont de mutaties in de verplichtingen met betrekking tot overige lange termijn personeelsvergoedingen gedurende het jaar. 2005

2004

Netto voorziening per 1 januari

- 57,3

- 56,1

Totale lasten

- 14,8

- 28,3

15,9

25,4

Betaalde bijdragen Omrekeningsverschillen Aankoop/verkoop van groepsmaatschappijen Overige

1,7 - 0,6

Netto voorziening per 31 december

- 56,8

- 96 -

- 57,3


11 Beloning in aandelen en opties Fortis maakt gebruik van de mogelijkheid om haar werknemers en bestuurders in aandelen en aan aandelen gerelateerde instrumenten te belonen. Het gaat hierbij om de volgende instrumenten:

11.1

•

Personeelsopties

•

Aanbod van aandelen met korting

•

Toekennen van aandelen onder voorwaarden (Restricted shares)

Personeelsopties Fortis beslist jaarlijks of het opties zal aanbieden aan het personeel. De laatste jaren heeft Fortis besloten om opties op aandelen Fortis aan te bieden aan een geselecteerde groep van senior managers om deze groep mensen aan Fortis te binden en hun en Fortis belang op één lijn te brengen. De kenmerken van de plannen kunnen per land variëren om rekening te kunnen houden met de specifieke fiscale regelgeving per land. Onder meer wordt onderscheid gemaakt in voorwaardelijk en onvoorwaardelijk toegekende opties. Onvoorwaardelijke opties worden toegekend aan werknemers die werkzaam zijn in landen waar de toekenning van opties direct leidt tot een fiscale heffing. Voorwaardelijke opties worden toegekend aan werknemers in landen waar een fiscale heffing eerst na uitoefening van de opties plaatsvindt. In de meeste gevallen worden voorwaardelijke opties onvoorwaardelijk indien de werknemer na een periode van vijf jaar na de toekenning nog in dienst is van Fortis. Voor voorwaardelijke opties geldt als onderliggende voorwaarde voor uitoefening van de opties dat een werknemer op het moment dat een optie uitoefenbaar wordt nog in dienst van Fortis dient te zijn. In het algemeen geldt dat opties vijf jaar na de toekenningsdatum uitoefenbaar worden, ongeacht of ze voorwaardelijk of onvoorwaardelijk zijn toegekend. Per 31 december 2005 lopen de volgende optieplannen inclusief opties voor bestuurders en executive managers: 2005 Uitstaande

Gewogen gemiddelde

Hoogste

Laagste

opties

uitoefenprijs

uitoefenprijs

uitoefenprijs

(in '000)

(in EUR)

(in EUR)

(in EUR)

Jaar van afloop

2006

802

31,93

38,40

29,81

2007

2.029

33,67

37,57

18,60

2008

1.394

32,60

34,70

25,18

2009

12.856

29,08

38,40

14,86

2010

4.957

34,19

34,70

18,29

2011

680

22,84

25,18

22,28

2012

1.311

26,12

31,75

25,18

2013

2.779

14,73

14,86

14,54

2014

2.793

18,03

18,29

17,66

2015

2.821

22,16

22,28

21,99

32.422

27,34

Totaal

- 97 -


2004 Hoogste

Laagste

opties

Gewogen gemiddelde uitoefenprijs

uitoefenprijs

uitoefenprijs

(in '000)

(in EUR)

(in EUR)

(in EUR)

2005

2.849

36,11

43,41

34,70

2006

802

31,93

38,40

29,81

2007

2.069

33,40

37,57

18,60

2008

1.395

32,60

34,70

25,18

2009

12.925

29,06

38,40

14,86

2010

4.960

34,19

34,70

18,29

Uitstaande Jaar van afloop

2011

131

25,18

25,18

25,18

2012

1.315

26,12

31,75

25,18

2013

2.779

14,73

14,86

14,54

2014

2.793

18,03

18,29

17,66

32.018

28,65

Totaal

Het verloop van de uitstaande opties is als volgt: 2005

Begin van het jaar Opties toegekend aan Exco Overige toegekende opties Uitgeoefende opties

Aantal

Gemiddelde

opties (in '000)

2004 Aantal

Gemiddelde

uitoefenprijs

opties

uitoefenprijs

(in EUR)

(in '000)

(in EUR)

32.018

28,65

35.253

28,24

272

22,28

59

18,29

3.097

22,16

2.888

18,02

- 36

Vervallen opties

- 2.929

Saldo eind van het jaar

32.422

Op bestaande aandelen

2.483

1.920

29.939

30.098

Op nieuw uit te geven aandelen Waarvan voorwaardelijk Waarvan onvoorwaardelijk Uitoefenbaar 'in the money' Uitoefenbaar 'out of the money'

- 6.182 27,34

32.018

4.903

5.042

27.519

26.976

28,65

290

17,67

227

18,60

19.478

31,89

21.139

32,28

In verband met de optieplannen is in 2005 een bedrag van EUR 6,8 miljoen aan salariskosten verantwoord ( 2004: EUR 4,8 miljoen). De opties hebben geen invloed op het eigen vermogen van Fortis aangezien de salariskosten zoals verantwoord in de resultatenrekening gecompenseerd worden door een toename van de agioreserve. Op het moment van uitoefening van de opties wordt het eigen vermogen verhoogd met de uitoefenprijzen.

- 98 -


De door Fortis toegekende opties betreffen 10-jarige American at the money call options met een 5-jarige blokkeringsperiode welke worden gewaardeerd op basis van het Simple Cox model. Voor de waardering van de reële waarde van de toegekende opties zijn de volgende parameters gehanteerd: 2005

2004

Datum toekenning opties

11 april 2005

12 april 2004

Eerste uitoefendatum

11 april 2010

13 april 2009

Einde looptijd

10 april 2015

12 april 2014

Dividendpercentage

5,00%

5,06%

10 jaars rente percentage

3,80%

4,02%

Koers van het aandeel per toekenningsdatum

21,84

18,29

Volatiliteit

23,27%

25,60%

Reële waarde optie

15,36%

17,02%

Alle optieplannen en plannen voor voorwaardelijke aandelen (zie hierna) worden afgewikkeld door middel van het leveren van aandelen Fortis. Er vindt geen verrekening in contanten plaats. Voor een aantal optieplannen en plannen voor voorwaardelijke aandelen is specifiek aangegeven dat bij uitoefening bestaande aandelen moeten worden geleverd, voor de overige plannen kunnen nieuwe aandelen worden uitgegeven. Voor de leveringsverplichting van bestaande aandelen worden aandelen ingekocht, rekening houdend met de kans op uitoefening. Eind 2005 heeft Fortis hiervoor 1.388.868 aandelen (31 december 2004: 1.474.168 aandelen) in portefeuille. Deze aandelen worden toereikend verondersteld om aan de verwachte leveringsverplichting te voldoen. De betreffende aandelen zijn in mindering gebracht van het eigen vermogen.

11.2

Aanbod van aandelen aan het personeel In de jaren 2002, 2003 en 2004 heeft Fortis haar werknemers de mogelijkheid geboden om aandelen met een korting aan te schaffen. De condities van het aanbod verschilde per land, afhankelijk van de fiscale regels van de verschillende landen. Echter, in alle gevallen mogen de aandelen eerst na vijf jaar worden verkocht. In 2005 is er geen aanbod van aandelen aan het personeel gedaan. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de aandelen die met korting aan personeel zijn verstrekt: (aantal aandelen in '000)

2004

2003

2002

Aantal geplaatste aandelen

2.904

2.821

1.752

Prijs van plaatsing

15,64

12,23 (95 aandelen)

22,03 (237 aandelen)

12,04 (2,726 aandelen

20,14 (1,515 aandelen)

3 november 2008

8 juni 2007

Datum aandelen vrij verhandelbaar

2 november 2009

In verband met deze plannen is in 2004 een bedrag van EUR 9,1 miljoen als salariskosten verantwoord.

- 99 -


11.3

Toekenning van aandelen onder voorwaarden (Restricted Shares) In 2005 en de twee voorgaande jaren zijn er onder voorwaarden aandelen aan de Executive Managers en leden van de Raden van Bestuur van enkele groepsmaatschappijen aangeboden. De voorwaarden voor de toekenning en uitoefening van deze voorwaardelijke aandelen staan beschreven in noot 12 ‘Bezoldiging van de bestuursleden en de Executive Managers van Fortis’. Per het einde van het jaar zijn de volgende toezeggingen onder voorwaarden gedaan: (aantal aandelen in '000)

Totaal

Aantal 'restricted shares'

753

Datum aandelen vrij verhandelbaar

2005

2004

406

101

11 april 2008

12 april 2007

In verband met deze het toekennen van aandelen onder voorwaarden is in 2005 een bedrag van EUR 4,1 miljoen aan salariskosten verantwoord ( 2004: EUR 1,7 miljoen).

- 100 -


12 Bezoldiging van de bestuursleden en Executive Managers van Fortis Voor elk voorstel, elke aanbeveling en beslissing betreffende de bezoldiging van de bestuursleden en Executive Managers, gedraagt de Raad van Bestuur en het Nomination & Remuneration Committee zich naar de bepalingen van het Fortis Governance Statement, waarin het bezoldigingsbeleid uiteengezet wordt. Wat de gebruikte terminologie betreft, dient te worden verstaan: •

onder ‘bestuursleden’: de niet-uitvoerende en uitvoerende leden van de Raad van Bestuur. De CEO is het enige uitvoerend lid;

•

onder ‘Executive Managers’: de CEO en de leden van het Executive Committee.

12.1

Bezoldiging van de bestuursleden Bezoldigingsbeleid De bezoldiging van Fortis bestuursleden wordt vastgesteld door de Raad van Bestuur, met inachtneming van de prerogatieven van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het Nomination &

Remuneration Committee

formuleert

gedetailleerde

voorstellen

voor

de

bezoldiging van niet-uitvoerende bestuursleden op basis van de adviezen van externe deskundigen. De hoogte en samenstelling van de bezoldiging wordt voor niet-uitvoerende bestuursleden vastgesteld in lijn met overeenkomstig

de

hun algemene en

internationale

praktijk.

de De

specifieke bezoldiging

verantwoordelijkheden en van

de

niet-uitvoerende

bestuursleden omvat zowel een vaste basisvergoeding voor het lidmaatschap van de Raad van Bestuur als een vergoeding voor de aanwezigheid op de vergaderingen van bestuurscommissies. Niet-uitvoerende bestuursleden ontvangen geen jaarlijkse bonussen of aandelenopties en bouwen ook geen pensioenrechten op. Niet-uitvoerende bestuursleden hebben geen recht op enige beëindigingsvergoeding. De bezoldiging van het uitvoerend bestuurslid, de CEO, is uitsluitend gerelateerd aan zijn functie als CEO. De bestuursleden worden gewoonlijk benoemd voor een termijn van drie jaar, met een maximum van vier jaar. Ze kunnen maximaal twaalf jaar zitting hebben. Indien dit in het belang van de vennootschap is, kan de Raad van Bestuur uitzonderingen maken op deze regel, op voorwaarde

dat

de

redenen

voor

de

Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders.

- 101 -

uitzondering

worden

toegelicht

aan

de


Bezoldigingsgegevens 2005 Gedurende het jaar 2005 hebben de niet-uitvoerende bestuursleden een totale bezoldiging ontvangen van EUR 1,7 miljoen (2004: EUR 1,7 miljoen). Dit bedrag omvat zowel de vaste basisvergoeding voor het lidmaatschap van de Raad van Bestuur als een vergoeding voor het bijwonen van vergaderingen van bestuurscommissies. De bezoldiging van de CEO, die ook bestuurslid is, wordt toegelicht bij de paragraaf ‘Bezoldiging van CEO en Executive Committee leden in 2005’. Details van de bezoldiging en het aandelenbezit van de niet-uitvoerende bestuursleden worden hierna weergegeven in de tabel. Geen enkel bestuurslid heeft lopende kredieten of leningen, door Fortis toegekend, per 31 december 2005. De heer Lippens bezit uit hoofde van zijn voormalige uitvoerende functie bij Fortis 55.900 aandelenopties, waarvan er in 2005 geen uitgeoefend werden, en heeft tevens recht op een pensioenuitkering voor de periode gedurende welke hij deze uitvoerende positie bekleedde. Functie (behalve de CEO zijn alle

Totale

Bezit

vergoeding in 2005

Fortis-aandelen

(in EUR '000)

op 31-12-2005 725.000

leden non-executive leden)

12.2

Graaf Maurice Lippens

Voorzitter

330

Jan Slechte

Vice-voorzitter

137

Jean-Paul Votron

CEO 1)

Baron Phillippe Bodson

Bestuurder

133

Richard Delbridge

Bestuurder

137

Jan-Michiel Hessels

Bestuurder

127

Baron Daniel Janssen

Bestuurder

127

Jacques Manardo

Bestuurder

132

Annemieke Roobeek

Bestuurder 2)

Ronald Sandler

Bestuurder

3)

96.300

3)

70.855

54 137

Rana Talwar

Bestuurder

131

Baron Piet van Waeyenberge

Bestuurder

124

Klaas Westdijk

Bestuurder

139

3)

1)

De heer Votron wordt niet bezoldigd als bestuurslid maar als CEO (zie 12.2 hierna, met de details van de bezoldiging van de CEO).

2)

Bestuurslid tot 25 mei 2005.

3)

Totale bezoldiging is betaald aan een bedrijf buiten Fortis, waar deze persoon een functie vervult.

Bezoldiging van Fortis Executive Managers Bezoldigingsbeleid De bezoldiging van Executive Managers wordt vastgesteld door de Raad van Bestuur, op basis van aanbevelingen van het Nomination & Remuneration Committee, met inachtneming van de prerogatieven van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zowel de hoogte als de samenstelling van de bezoldiging van Executive Managers van Fortis wordt op jaarbasis geanalyseerd. De concurrentiepositie van Fortis wordt, op initiatief van het Nomination & Remuneration Committee, regelmatig beoordeeld door en besproken met een internationaal erkende organisatie, gespecialiseerd op het gebied van bezoldigingen en vergeleken met die van vooraanstaande internationale banken verzekeringsbedrijven en andere internationaal opererende ondernemingen, die in Europa zijn gevestigd. - 102 -


De bezoldiging van de Executive Managers is zodanig gestructureerd dat: •

Fortis in staat blijft om - rekening houdend met de concurrentieomgeving waarin Fortis opereert - hooggekwalificeerde en potentieel veelbelovende executives aan te trekken, te motiveren en te behouden;

•

het behalen van ambitieuze prestatiedoeleinden wordt gestimuleerd, zodat de belangen van executives en aandeelhouders op de korte-, middellange en lange termijn worden verenigd;

•

zowel een sterke individuele bijdrage als een goede teamprestatie wordt gestimuleerd, erkend en beloond.

Het bezoldigingspakket van de Executive Managers weerspiegelt het concept van een geïntegreerde totale bezoldiging (‘total direct compensation’), waarin de volgende drie belangrijkste componenten worden gecombineerd: basissalaris (‘base salary’), jaarlijkse bonus (een

‘short-term

performance-related

bonus’)

en

een

lange

termijnbonus

(‘long term incentive’). Bij het op elkaar afstemmen van de verschillende bezoldigingscomponenten is de doelstelling dat het totale bezoldigingsniveau in lijn zou zijn met de bezoldigingsniveaus bij andere vooraanstaande internationale ondernemingen. De referentiemarkt is een combinatie van de financiële sector enerzijds en alle sectoren gezamenlijk anderzijds, en dat zowel op Europees niveau als voor België en Nederland. De variabele, prestatiegerelateerde bezoldigingscomponenten vormen het grootste deel van het totale bezoldigingspakket van de Executive Managers: dit betekent dat het deel prestatiegerelateerde, niet gewaarborgde, als doelstelling gehanteerde bezoldiging (daaronder wordt verstaan de jaarlijkse bonussen en de long term incentives)

tenminste

60%

van

het

totale

bezoldigingspakket

van

de

Executive Managers vertegenwoordigt. Het hierboven geschetste bezoldigingspakket vertaalt zich in een contract met de volgende hoofdkenmerken: de beschrijving van de componenten, de einddatum (tussen 60 en 65 jaar), de beëindigingsregeling en diverse clausules zoals confidentialiteit en exclusiviteit. Met ingang van 1 januari 2005 voorzien de contracten een vergoeding bij beëindiging zonder reden op initiatief van Fortis, gelijk aan tweemaal het basissalaris, onder voorbehoud van het respecteren van voor die datum aangegane verbintenissen.

Basissalaris Er wordt naar gestreefd het niveau van het basissalaris van de Executive Manager af te stemmen op de verantwoordelijkheden die hun functie met zich brengt en op de specifiek vereiste vaardigheden. De hoogte van de bezoldiging wordt vastgesteld in overeenstemming met de algemene markttrend voor vergelijkbare posities en wordt jaarlijks opnieuw beoordeeld, zonder dat er een automatisch aanpassingsmechanisme is. Het niveau van het basissalaris werd in 2005 niet aangepast.

- 103 -


Jaarlijkse bonus (‘annual incentive’) De jaarlijkse bonus is ontworpen om de individuele bijdrage van Executive Managers, alsmede de prestaties als leider of lid van het Executive Committee te stimuleren, te erkennen en te belonen. De bezoldiging ingevolge de jaarlijkse bonusregeling is direct afhankelijk van het feitelijk presteren ten opzichte van vooraf vastgestelde kwalitatieve en kwantitatieve prestatiemaatstaven. Deze prestatiemaatstaven worden vastgelegd op basis van de algemene Fortis strategie, de business specifieke strategie en jaarlijkse doelstellingen. Het performance management systeem bevat drie clusters van doelstellingen, waarbij elk cluster voor een bepaald

deel

bijdraagt

tot

de

algemene

beoordeling

van

de

prestatie

van

de

Executive Manager op het einde van het jaar. Deze doelstellingen hebben betrekking op de algemene en de leiderschapsverantwoordelijkheid van de Executive Managers en de specifieke door ieder van hen te behalen resultaten. Voor elk cluster van doelstellingen krijgt de prestatie een beoordeling die ligt tussen één (‘does not meet expectations’) en zeven (‘exceptional’). Op basis van deze beoordelingen en van het globaal resultaat van het beoordelingsproces, situeert de daadwerkelijk uit te keren jaarlijkse bonus zich tussen één derde (33%) en vijf derden (167%) van het als doelstelling gehanteerde bedrag. Dit laatste bedrag wordt uitgedrukt als een percentage van het basissalaris en varieert van 70% tot 100%, afhankelijk van de positie van de betrokkene in het Executive Committee.

Long term incentive Het long term incentive plan is ontworpen om: •

de creatie van aandeelhouderswaarde te stimuleren en aan te moedigen en de Executive Managers, net zoals de aandeelhouders, te laten delen in voor- en tegenspoed van de onderneming;

•

de Executive Managers de mogelijkheid te bieden om als onderdeel van hun totale bezoldigingspakket

op

competitieve

wijze

beloond

te

worden

voor

sterke

groepsprestaties die gedurende een langere periode aanhouden; de organisatie te stimuleren om beter te presteren dan vergelijkbare bedrijven in de internationale markt (‘peer group’) en tevens rekening te houden met het groeipotentieel van het Fortis aandeel. De belangrijkste kenmerken van het huidige long term incentive plan zijn de volgende: •

de initiële doelstelling voor de hoogte van het long term incentive (‘target’) wordt vastgesteld door het Nomination & Remuneration Committee en wordt uitgedrukt als een percentage van het basissalaris. Het varieert tussen 70% en 100%;

•

de

daadwerkelijke/uiteindelijke

Nomination &

long term incentive

Remuneration Committee,

op

basis

wordt van

aanbevolen de

prestatie

door

het

van

het

Fortis-aandeel ten opzichte van die van een referentiegroep (‘peer group’) van dertig financiële instellingen in Europa (geselecteerd op basis van marktkapitalisatie

1)

). De

prestaties van het Fortis aandeel en van de ondernemingen van de peer group worden in kwartielen opgedeeld. Op basis van de positie van de relatieve prestaties op het einde van het jaar, bepaalt het Nomination & Remuneration Committee een multiplicator die

1)

Voor 2005 was deze referentiegroep samengesteld uit de volgende financiële instellingen (het is dezelfde als voor 2004, behalve dat Prudential PLC vervangen is door KBC Groep NV): ABN AMRO Holding NV, Aegon NV, Allianz AG, Assicurazioni Generali SpA, Aviva Plc, AXA SA, Banca Intesa SpA, Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA, Banco Santander Central Hispano SA, Barclays PLC, BNP Paribas, Crédit Agricole SA, Crédit Suisse Group, Deutsche Bank AG, Dexia, HBOS PLC, HSBC Holdings PLC, ING Groep NV, KBC Groep NV, Lloyds TSB Group Plc, Münchener Rückversicherungs AG, Nordea Bank AB, Royal Bank of Scotland Group Plc, Sanpaolo IMI SpA, Société Générale, Standard Chartered Plc, Swiss Reinsurance, UBS AG, UniCredito Italiano SpA, Zurich Financial Services AG.

- 104 -


tussen nul en twee ligt, afhankelijk van het kwartiel waarin de prestatie van het Fortis aandeel zich situeert. De daadwerkelijke long term incentive die aldus door het Committee

aanbevolen

long term incentive

wordt,

is

gelijk

vermenigvuldigd

aan

met

de de

als

doelstelling

multiplicator.

gehanteerde

Daadwerkelijke

long term incentives bedragen maximaal 200% van de target long term incentive. Deze long term incentive wordt uitgekeerd in de vorm van een mix van opties, contante uitkeringen en/of ‘Restricted Shares’: •

aandelenopties worden toegekend met een uitoefenprijs van 100% van de marktwaarde van het Fortis-aandeel op de datum van toekenning en een looptijd van 6 jaar. Opties mogen

worden

uitgeoefend

gedurende

vooraf

vastgestelde

zogenaamde

‘open perioden’, vallend binnen een tijdspanne welke aanvangt op de dag nadat drie volle kalenderjaren zijn verstreken na de toekenning en afsluit op het moment dat de optie vervalt. Noch de uitoefenprijs, noch de andere voorwaarden die aan de toegekende opties verbonden zijn, kunnen gewijzigd worden tijdens de looptijd van de opties, behoudens in uitzonderlijke omstandigheden die verband houden met algemene marktpraktijk; •

de toekenning van ‘Restricted Shares’ betreft een verplichting van Fortis om aan het einde van een periode van ruim drie jaar een bepaald aantal Fortis-aandelen toe te kennen onder de voorwaarde dat er geen vervroegd einde werd gemaakt aan de beroepsrelatie

met

Fortis,

behoudens

een

andersluidende

beslissing

van

de

Raad van Bestuur. Op het ogenblik van de toekenning, is het de Executive Manager toegestaan om binnen een termijn van tien dagen maximaal 50% van de aandelen te verkopen teneinde de met de toekenning samenhangende belasting te betalen. De aandelen die na het verstrijken van deze termijn van 10 dagen niet zijn verkocht, blijven onverkoopbaar tot 6 maanden na het beëindigen van de professionele relatie tussen Fortis en de Executive Manager, hetgeen het lange-termijn commitment van de Executive Manager onderstreept.

Andere bezoldigingscomponenten De Executive Managers nemen deel aan de Fortis pensioenregelingen in België of Nederland. De

pensioenregelingen

zijn

in

overeenstemming

met

de

gangbare

praktijk

in

de

respectievelijke landen. Voor de CEO betreft het een ‘defined contribution’ plan. Voor de andere Executive Managers betreft het een eindloonregeling zonder eigen bijdrage. Ze voorzien in de uitbetaling van prepensioen, een ouderdoms- en een nabestaandenrente of in de uitbetaling van het samengesteld kapitaal van deze pensioenen. Het maximaal te bereiken pensioen, inclusief staatspensioen, wordt bepaald als een percentage van het basissalaris en kan maximaal 80% van het basissalaris bedragen. Andere bezoldigingscomponenten, zoals de ziektekosten- en andere verzekeringen, worden toegekend op basis van de gebruikelijke marktpraktijk in het land waar de Executive Manager werkzaam is.

Goedkeuring van het bezoldigingsbeleid In overeenstemming met de Nederlandse wet die op 1 oktober 2004 van kracht werd is het bezoldigingsbeleid voor leden van de Raad van Bestuur vastgesteld door de buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Fortis N.V. van 11 oktober 2004. Tevens heeft deze vergadering het maximum aantal opties en ‘restricted shares’ vastgelegd dat ingevolge het long term incentive plan aan de CEO kan worden toegekend. Indien de Raad van Bestuur in de toekomst in dit beleid wijzigingen wil aanbrengen, zal zij deze wijziging ter goedkeuring voorleggen aan de Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders van Fortis N.V. - 105 -


Met betrekking tot de Executive Managers die geen lid zijn van de Raad van Bestuur, heeft de Raad van Bestuur beslist hetzelfde bezoldigingsbeleid te hanteren als datgene wat van toepassing is voor de bestuursleden. De Raad van Bestuur behoudt zich het recht voor om in het beleid voor deze executives de wijzigingen aan te brengen die zij op basis van aanbevelingen van het Nomination & Remuneration Committee nodig acht. De eventuele wijzigingen zullen nader worden toegelicht en wel uiterlijk in het eerste jaarverslag dat zal verschijnen nadat over deze wijzigingen zal zijn beslist.

Bezoldiging van de CEO en Executive Committee leden in 2005 CEO De bezoldiging van de CEO, die ook bestuurder is, houdt enkel en alleen verband met zijn functie als CEO. De heer Votron is aangetreden als CEO van Fortis op 11 oktober 2004. Hij heeft een contract voor bepaalde duur dat eindigt na afloop van de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2008, doch uiterlijk op 31 mei 2008. Het bezoldigingspakket van de heer Votron werd conform het hiervoor toegelichte bezoldigingsbeleid vastgesteld. Het jaarlijkse basissalaris van de heer Votron bedraagt EUR 750.000. De jaarlijkse bonus en de long term incentive bedragen als doelstelling 100% van dat basissalaris. De specifieke jaarlijkse performance doelstellingen worden niet gepubliceerd omdat Fortis van oordeel is dat dit marktgevoelige informatie betreft. Het bedrag waarop de heer Votron recht heeft dankzij de uitoefening van Stock Appreciation Rights aan het einde van zijn initieel contract, zal minimaal EUR 1,0 miljoen en maximaal EUR 2,75 miljoen bedragen, afhankelijk van de performance van het Fortis-aandeel gedurende de looptijd van dit initieel contract. De heer Votron neemt deel aan de pensioenregelingen en de ziektekosten- en andere verzekeringen die binnen Fortis bestaan. De maximale bijdrage van de zijde van Fortis bedraagt EUR 500.000 per jaar. Indien Fortis het contract tussentijds beëindigt, zal aan de heer Votron een bruto-vergoeding worden toegekend die overeenkomt met maximaal tweemaal het bedrag van basisbezoldiging. Er zal aan de heer Votron geen enkele vergoeding worden toegekend indien het contract tussentijds wordt beëindigd wegens grove nalatigheid of opzet. Uitgaand van het hiervoor geschetste bezoldigingspakket, was de bezoldiging van de heer Votron voor 2005 opgebouwd uit een basissalaris van EUR 750.000, een jaarlijkse bonus van EUR 1,4 miljoen voor zowel 2004 als 2005 (voor 2004 werd in 2005 geen bonus aan de heer Votron betaald) en een bedrag van EUR 585.000, dat de waarde vertegenwoordigt van de andere bezoldigingscomponenten (pensioenkosten, long term incentive in de vorm van een contante uitkering en andere kosten). De daadwerkelijke Long Term Incentive toegekend aan de CEO in 2005 bedroeg 100 % van zijn Target Long Term Incentive.

Executive Committee In de loop van 2005 werd het Executive Committee herschikt. Op 1 februari 2005 werden de heren Van Harten en Clijsters als nieuwe leden benoemd. De heer Feilzer verliet het Committee op 1 november 2005 en de heer Van Ek op 1 januari 2006.

- 106 -


In 2005 bedroeg de totale directe bezoldiging voor de negen executives die gedurende het gehele jaar 2005 of een deel ervan lid waren van het Executive Committee EUR 10,1 miljoen (2004, voor zeven leden, EUR 7,3 miljoen). De totale directe bezoldiging is opgebouwd uit het basissalaris, voor negen leden, van EUR 4,5 miljoen (2004, voor zeven leden EUR 3,6 miljoen), variërend, op jaarbasis en zoals in 2004, van EUR 505.000 tot EUR 613.000 per lid, een jaarlijkse bonus van in totaal EUR 4,9 miljoen voor de negen leden (2004, voor de zeven leden EUR 3,5 miljoen), variërend op individuele basis, van EUR 354.000 tot EUR 760.000 en een totale waarde van andere bezoldigingscomponenten van EUR 0,7 miljoen (2004: EUR 0,2 miljoen) voor de long term incentive in de vorm van een contante uitkering en andere kosten, andere dan pensioenkosten. Op basis van de relatieve prestatie van het Fortis aandeel in 2005 werd de long term incentive 2005 bepaald op 180% van de als doelstelling gehanteerde long term incentive (tegenover één derde voor 2004). De totale pensioenkosten bedroegen EUR 1,4 miljoen (2004: EUR 1,5 miljoen). In de tabel hieronder worden de aandelenopties en de restricted shares weergegeven die zijn toegekend aan de CEO en aan de personen die, voor het gehele jaar 2005 of een deel ervan, lid waren van het Executive Committee.

- 107 -


Totaal Opties

Opties

Opties

toegekende

Uitoefen-

Expiratie-

uitgeoefend

uitgeoefend

uitstaand per

'Restricted

Jaar

opties

prijs

datum

voor 2005

in 2005

31-12-2005

shares'

2005

37.360

22,28

10-04-2011

0

0

37.360

27.590

1997

15.300

18,60

20-11-2007

0

0

15.300

0

1999

7.650

31,75

31-12-2012

0

0

7.650

0

1999

7.500

29,81

3-10-2009

0

0

7.500

0

2000

18.950

38,40

14-04-2009

0

0

18.950

0

2001

26.750

37,57

18-04-2007

0

0

26.750

0

2002

52.300

32,23

28-04-2008

0

0

52.300

0

2003

22.890

14,86

27-04-2009

0

0

22.890

19.845

2004

11.705

18,29

12-04-2010

0

0

11.705

7.660

2005

46.740

22,28

10-04-2011

0

0

46.740

34.515

1997

10.350

18,60

20-11-2007

0

0

10.350

0

1999

7.650

31,75

31-12-2012

0

0

7.650

0

1999

7.500

29,81

3-10-2009

0

0

7.500

0

2000

13.350

38,40

14-04-2009

0

0

13.350

0

2001

18.000

37,57

18-04-2007

0

0

18.000

0

2002

35.500

32,23

28-04-2008

0

0

35.500

0

2003

15.525

14,86

27-04-2009

0

0

15.525

13.460

2004

7.940

18,29

12-04-2010

0

0

7.940

5.195

2005

31.700

22,28

10-04-2011

0

0

31.700

23.410

1997

15.300

18,60

20-11-2007

0

0

15.300

0

1999

7.650

31,75

31-12-2012

0

0

7.650

0

1999

7.500

29,81

3-10-2009

0

0

7.500

0

2000

12.000

38,40

14-04-2009

0

0

12.000

0

2001

18.000

37,57

18-04-2007

0

0

18.000

0

2002

35.500

32,23

28-04-2008

0

0

35.500

0

2003

15.525

14,86

27-04-2009

0

0

15.525

13.460

2004

7.940

18,29

12-04-2010

0

0

7.940

5.195

2005

31.700

22,28

10-04-2011

0

0

31.700

23.410

1997

15.300

18,60

20-11-2007

0

0

15.300

0

1999

7.650

31,75

31-12-2012

0

0

7.650

0

1999

7.500

29,81

3-10-2009

0

0

7.500

0

2000

12.000

38,40

14-04-2009

0

0

12.000

0

2001

18.000

37,57

18-04-2007

0

0

18.000

0

2002

35.500

32,23

28-04-2008

0

0

35.500

0

2003

15.525

14,86

27-04-2009

0

0

15.525

13.460

2004

7.940

18,29

12-04-2010

0

0

7.940

5.195

2005

31.700

22,28

10-04-2011

0

0

31.700

23.410

aantal

J.P. Votron

H. Verwilst

G. Mittler

K. De Boeck

J. De Mey

- 108 -


Totaal Opties

Opties

Opties

toegekende

Uitoefen-

Expiratie-

uitgeoefend

uitgeoefend

uitstaand per

'Restricted

Jaar

opties

prijs

datum

voor 2005

in 2005

31-12-2005

shares'

1999

7.650

31,75

31-12-2012

0

0

7.650

0

1999

7.500

29,81

3-10-2009

0

0

7.500

0

2000

12.000

38,40

14-04-2009

0

0

12.000

0

2001

18.000

37,57

18-04-2007

0

0

18.000

0

2002

35.500

32,23

28-04-2008

0

0

35.500

0

2003

15.525

14,86

27-04-2009

0

0

15.525

13.460

2004

7.940

18,29

12-04-2010

0

0

7.940

5.195

2005

31.700

22,28

10-04-2011

0

0

31.700

23.410

1999

7.500

29,81

3-10-2004

0

0

0

0

2000

13.350

38,40

14-04-2006

0

0

13.350

0

2001

18.000

37,57

18-04-2007

0

0

18.000

0

2002

35.500

32,23

28-04-2008

0

0

35.500

0

2003

15.525

14,86

27-04-2009

0

0

15.525

13.460

2004

7.940

18,29

12-04-2010

0

0

7.940

5.195

2005

31.700

22,28

10-04-2011

0

0

31.700

23.410

1999

37.298

19,26

24-05-2004

37.298

0

0

0

2000

37.298

17,47

22-09-2005

37.298

0

0

0

2001

13.500

37,57

18-04-2007

0

0

13.500

0

2002

22.000

32,23

28-04-2008

0

0

22.000

0

2003

15.525

14,86

27-04-2009

0

0

15.525

13.460

2004

7.940

18,29

12-04-2010

0

0

7.940

5.195

2005

31.700

22,28

10-04-2011

0

0

31.700

23.410

2002

7.500

25,18

28-04-2009

0

0

7.500

0

2003

5.550

14,86

27-04-2009

0

0

5.550

4.815

2004

4.245

18,29

12-04-2010

0

0

4.245

2.775

2005

17.610

22,28

10-04-2011

0

0

17.610

13.005

1999

5.000

29,81

3-10-2009

0

0

5.000

0

2000

2.500

34,70

1-10-2010

0

0

2.500

0

2002

7.500

25,18

28-04-2012

1.875

0

5.625

0

2003

7.500

14,54

27-04-2013

0

0

7.500

0

2004

7.500

17,66

13-04-2014

0

0

7.500

0

2005

17.610

22,28

10-04-2011

0

0

17.610

13.005

aantal

F. Dierckx

J. Feilzer

J. van Ek

P. van Harten

J. Clijsters

- 109 -


13 Accountantsvergoedingen De vergoedingen aan accountants voor de jaren 2005 en 2004 kan worden onderverdeeld naar: •

vergoedingen voor controle opdrachten: hieronder zijn begrepen de vergoedingen voor het controleren van de statutaire en geconsolideerde jaarrekening(en) alsmede kwartaalberichten en overige rapportages;

•

vergoedingen

voor

controle

gerelateerde

opdrachten:

hieronder

zijn

begrepen

vergoedingen voor werkzaamheden verricht in het kader van prospecti, vergoedingen voor bijzondere controles en advisering die geen verband houdt met statutaire controles; •

vergoedingen voor belastingadviezen;

•

overige niet controle gerelateerde vergoedingen: dit betreft onder meer kosten van ondersteuning en advisering bij acquisities.

De accountantsvergoedingen zijn als volgt te specificeren:

Controlekosten Controle gerelateerde kosten

2005

2004

20,2

18,2

8,0

1,2

Belastingadvieskosten

2,8

1,4

Overige niet-controle gerelateerde vergoedingen

8,1

17,3

39,1

38,1

Totaal

- 110 -


14 Transacties met verbonden partijen Onder partijen verbonden met Fortis zijn begrepen miderheidssdeelnemingen, pensioenfondsen, joint ventures, Bestuursleden, bestaande uit de niet-uitvoerende en de uitvoerende leden van de Raad van Bestuur van Fortis, Executive Managers, bestaande uit de CEO en de leden van het Executive Committee, naaste familieleden van de hiervoor genoemde personen, entiteiten waarover de hiervoor genoemde personen zeggenschap hebben of die substantieel door hen worden beïnvloed en overige verbonden entiteiten. Fortis gaat bij haar bedrijfvoering regelmatig transacties aan met verbonden partijen. De transacties

hebben

met

name

betrekking

op

leningen,

deposito’s

en

herverzekeringscontracten en worden uitgevoerd tegen de commerciële en marktcondities die gehanteerd worden voor niet verbonden partijen. De beloning en het gecombineerde aandelenbezit van de leden van de Raad van Bestuur en Executive Managers wordt beschreven in noot 12. Op 31 december stonden er geen leningen of kredieten van Fortis uit aan leden van de Raad van Bestuur. In de normale bedrijfsuitoefening kunnen er zakelijke kredieten, leningen of bankgaranties worden verleend door Fortis-bedrijven aan Executive Managers of aan naaste familieleden van Executive Managers of naaste familieleden van leden van de Raad van Bestuur. Op 31 december 2005 stonden er geen andere dan dergelijke in de normale bedrijfsuitoefening verstrekte kredieten, leningen en bankgaranties uit. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de financiële reikwijdte van de activiteiten die werden aangegaan met onderstaande verbonden partijen: •

deelnemingen

•

joint ventures

•

overige verbonden partijen zoals pensioenfondsen en belangrijke minderheidsaandeelhouders in deelnemingen. 2005

2004

Groeps-

Groeps-

maatschappijen

maatschappijen

en joint ventures

en joint Overige

Totaal

ventures

Overige

Totaal

Verrichtingen in de resultatenrekening voor het boekjaar eindigend op 31 december: Rentebaten

1,5

103,5

105,0

1,7

65,7

67,4

Rentelasten

- 9,0

- 38,1

- 47,1

- 28,0

- 18,6

- 46,6

78,4

78,4

Commissiebaten

0,1

37,9

38,0

19,2

19,2

Overige baten

0,2

40,4

40,6

5,0

6,5

Verzekeringspremies, netto na herverzekering (verdiend)

1,5

Verzekeringsclaims en -vergoedingen en lasten inzake unit-linked producten Commissielasten

- 1,1

- 1,1

- 62,3

- 62,3

- 12,9

- 12,9

- 230,0

- 230,0

- 120,9

- 120,9

Operationele, administratieve en overige kosten

- 111 -


2005

2004

Groeps-

Groeps-

maatschappijen

maatschappijen

en joint

en joint

ventures

Overige

Totaal

ventures

Overige

Totaal

75,9

710,9

786,8

24,8

303,7

328,5

6,7

6,7

Balansposten met verbonden partijen per 31 december: Vorderingen op klanten Waardeverminderingen op vorderingen Overige activa

1,1 6.370,3 6.371,4

1,1 3.112,5 3.113,6

Schulden aan klanten, polishouders en overige bedragen op deposito's

0,4

176,4

176,8

0,5

0,5

56,9

56,9

33,2

24,0

57,2

222,8

222,8

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Schuldbewijzen, achtergestelde schulden en overige leningen Overige passiva

284,8 2.430,9 2.715,7

842,8 1.036,6 1.879,4

Terzake van verbonden partijen zijn de volgende garanties en onherroepelijke en voorwaardelijke verplichtingen door Fortis aangegaan: •

EUR 24,5 miljoen inzake garanties welke aan verbonden partijen zijn afgegeven;

•

EUR 80,4 miljoen inzake garanties welke van verbonden partijen zijn verkregen;

•

EUR 77,4 miljoen inzake voorwaardelijke en onvoorwaardelijke verplichtingen ten opzichte van verbonden partijen.

- 112 -


15 Segment informatie Fortis is een internationale financiële dienstverlener die actief is in bankieren en verzekeren. Fortis levert producten en diensten en opereert in geografische gebieden die onderhevig zijn aan verschillende niveau’s van winstgevendheid, groeimogelijkheden, toekomstperspectief en risico’s. De primaire rapportagestructuur is gebaseerd op business segmenten. De kernactiviteiten van Fortis zijn bankieren en verzekeren. Fortis is hiertoe georganiseerd op een wereldwijde basis in zes businesssegmenten: •

Retail Banking

•

Merchant Banking

•

Commercial and Private Banking

•

Insurance Belgium

•

Insurance Netherlands

•

Insurance International.

Activiteiten die niet gerelateerd zijn aan bankieren en verzekeren worden evenals eliminatieverschillen separaat van de bank en verzekeringsactiviteiten gerapporteerd. De segmentrapportage van Fortis reflecteert de volledige economische bijdrage van de verschillende segmenten. Het doel van deze rapportage is het volledig alloceren van alle posten in de balans en resultatenrekening aan die segmenten die hiervoor de volledige managementverantwoordelijkheid hebben. De segmentinformatie wordt opgesteld in overeenstemming met de waarderingsgrondslagen als gebruikt voor het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening van Fortis (zie hiervoor noot 2). Transacties tussen de verschillende segmenten vinden plaats tegen marktconforme condities (‘at arm’s length’).

15.1

Bank Retail Banking Retail Banking biedt financiële diensten aan particulieren, zelfstandigen en kleine en middelgrote ondernemingen. In de Benelux biedt zij advies over alle mogelijke vormen van dagelijks bankieren, sparen, beleggen, lenen en verzekeren via meerdere distributiekanalen. Retail Banking is tevens actief in Frankrijk en Polen.

Merchant Banking Merchant Banking biedt grote bedrijven en institutionele klanten financiële oplossingen aan de hand van een breed palet zakenbank producten. Merchant Banking biedt voorts expertise in nichemarkten met een regionaal of wereldbereik.

- 113 -


Commercial & Private Banking Commercial & Private Banking biedt wereldwijd geïntegreerde diensten en oplossingen voor activa- en passivabeheer aan, aan vermogende particulieren en hun bedrijven en aan ondernemingen en hun adviseurs. Middelgrote ondernemingen kunnen via een netwerk van Business Centers

overal

in

Europa

dezelfde

service

ontvangen

met

dezelfde

grensoverschrijdende producten, diensten en specialismen.

Overig en eliminaties In de sector overig worden de dienstverlenende afdelingen en Asset and Liability Management (ALM) evenals diverse balansposten en gealloceerde kosten en opbrengsten verantwoord. De betreffende cijfers worden gerapporteerd na allocatie aan de hiervoor genoemde commerciële segmenten. Overigens worden ook eliminaties tussen banksegmenten in deze sector gerapporteerd. In 2005 zijn voorts Fortis Bank AS (Turkije), Fortis Hypotheek Bank en bepaalde groepsmaatschappijen in deze sector inbegrepen. Vanaf 2006 wordt Fortis Bank AS opgenomen in de segmenten waarin zij opereert.

Allocatieregels De segmentrapportering voor de banksegmenten gebeurt op basis van balans allocatieregels, inclusief ‘squaring’ mechanismen, een fondsen transferprijs systeem en doorbelasting van support, operationele kosten en overhead. De balansallocatie en squaring methodologie is erop gericht om de informatie op zodanige wijze te rapporteren dat het businessmodel van Fortis wordt gereflecteerd. In het business model van Fortis dragen de segmenten niet het rente en vreemde valuta risico. Dit is namelijk opgenomen in het fondsen transferprijs systeem, dat het rente en vreemde valuta risico transfereert van de segmenten naar de zogenaamde ‘centrale bankiers’. Een centrale rol in dit systeem is toebedeeld aan ‘Asset and Liability Management’ (ALM). De resultaten van ALM worden gealloceerd aan de segmenten op basis van het gebruikte economisch kapitaal en de rentemarge die door het segment gegenereerd wordt. Door dienstverlenende afdelingen wordt operationele ondersteuning verleend aan de segmenten. Deze diensten hebben betrekking op personeelszaken, informatie technologie, betalingen, afrekening van vermogenstransacties en ALM. De kosten en opbrengsten van deze afdelingen worden toegerekend aan de segmenten via een allocatiesysteem dat gebaseerd is op overeenkomsten van dienstverlening (SLAs) die de economische consumptie weergeven van de producten en diensten die worden geleverd. De SLAs voorzien erin dat baten en lasten worden toegerekend op basis van werkelijke afname en op basis van een vast tarief. Eventuele tekorten of overschotten, nadat deze baten en lasten zijn gealloceerd, worden toegerekend aan de drie segmenten.

- 114 -


15.2

Verzekeringen Insurance Netherlands Fortis ASR bewerkt via onafhankelijke tussenpersonen de markt en biedt haar zakelijke en particuliere klanten een breed spectrum van leven-, schade-, zorgen arbeidsongeschiktheidsverzekeringen alsmede hypotheken en spaarproducten.

Insurance Belgium Fortis AG bewerkt via onafhankelijke tussenpersonen de markt en biedt een compleet pakket aan

leven- en

schadeverzekeringen

ondernemingen.

voor

Fortis Employee Benefits

particulieren biedt

en

kleine

en

groepsverzekeringen

middelgrote voor

grote

ondernemingen aan. FB Verzekeringen

verkoopt

via

bankkantoren

een

compleet

pakket

van

leven- en

schadeverzekeringen.

Insurance International Via Fortis Insurance International en haar dochterondernemingen worden verzekeringsactiviteiten ontplooid in Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast worden via samenwerkingsverbanden verzekeringsactiviteiten in Portugal, Spanje, China, Maleisië en Thailand ontplooid.

Other insurance en eliminaties In deze sector is in 2004 het volledige resultaat van Assurant, Inc. voor de maand januari en het aandeel van Fortis in het resultaat van Assurant na het beursgenoteerd worden van Assurant, Inc. opgenomen. Het resultaat op de verkoop van Assurant, Inc. is evenwel gerapporteerd in de sector Algemeen. Het resultaat op de verkoop van Seguros Bilbao is in deze sector gerapporteerd evenals eliminaties tussen de verzekeringssegmenten.

Allocatieregels In overeenstemming met het businessmodel van Fortis worden de dienstverlenende activiteiten van de verzekeringsmaatschappijen niet separaat gerapporteerd. Het alloceren van balansposten aan segmenten vindt plaats op basis van de aan externe klanten verkochte producten. Voor balansposten die niet gerelateerd kunnen worden aan verkochte producten aan klanten, wordt een aangepaste toerekeningsmethodologie gehanteerd, die voor alle rapporterende segmenten van toepassing is.

15.3

Algemeen Tot het segment Algemeen behoren de niet aan het bank- of verzekeringsbedrijf gerelateerde activiteiten

zoals

treasury-

en

financieringsactiviteiten

van

de

groep

en

holdingactiviteiten, alsmede de eliminaties van de transacties tussen de segmenten.

- 115 -

overige


15.4

Balans en resultatenrekening per segment

Balans per activiteit 31 december 2005 VerzekeringsBankbedrijf

bedrijf

Algemeen

Eliminaties

Totaal


25.593,9

2.420,8

5.186,2

- 11.378,9

21.822,0


62.830,1

398,7

216,7

- 740,5

62.705,0


80.054,2

3.717,0


277.862,2

7.632,4

126.698,5

Activa

- 2.769,3

81.001,9

6.745,1

- 11.480,4

280.759,3

- 700,0

4.669,3

52.923,8

1.151,9

- 1.754,1

179.020,1

2.289,5

2.247,5

845,2

- 255,0

401,9

2.144,4

Beleggingen: - Tot einde looptijd aangehouden - Voor verkoop beschikbaar - Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening

5.369,3

- Vastgoedbeleggingen - Beleggingen in deelnemingen en joint ventures

1.254,4

475,8

136.013,6

57.791,5


5.127,2 2.546,3

1.997,1

25.906,9

- 23,9

1.706,3

- 2.733,0

193.069,2

- 240,2

25.666,7

- 69,2

9.556,6


6.309,8

3.251,6

64,4


2.017,7

1.178,7

0,4

634,5

1.287,9

47.879,6

3.365,3

417,5

- 2.367,8

49.294,6

639.195,6

106.950,8

14.627,4

- 31.779,3

728.994,5

Goodwill en overige immateriële vaste activa Overlopende rente en overige activa Totaal activa

3.196,8 1.922,4


50.754,9

28,9

220,0

- 441,6

50.562,2

Schulden aan banken

174.780,0

4.782,8

3.475,8

- 7.855,6

175.183,0


263.284,8

231,8

7.015,8

- 11.468,6

259.063,8

29,5

58.107,8

- 2.028,6

56.108,7

- 276,6

77.266,6

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Verplichtingen inzake unit-linked producten

26.150,6

Schuldbewijzen

76.826,8

Achtergestelde schulden Overige financieringen

711,2

12.489,7

1.591,7

1.962,7

- 2.286,9

13.757,2

5.022,9

1.317,4

820,6

- 5.461,6

1.699,3

795,2

111,2

0,7

1.309,0

2.005,1

278,8

36,0

3.628,9

Voorzieningen Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen

Totaal verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

907,1

40.720,3

4.414,5

543,3

- 667,1

45.011,0

626.013,1

98.747,0

15.028,9

- 30.450,6

709.338,4

12.975,1

7.712,3

- 429,7

- 1.328,7

18.929,0

207,4

491,5

28,2

13.182,5

8.203,8

- 401,5

- 1.328,7

19.656,1

639.195,6

106.950,8

14.627,4

- 31.779,3

728.994,5

Minderheidsbelangen Totaal vermogen

26.150,6

5,2

- 116 -

727,1


31 december 2004 VerzekeringsBankbedrijf

bedrijf

Algemeen

Eliminaties

Totaal


24.834,4

2.876,6

1.020,4

- 3.711,7

25.019,7


60.329,1

290,7

235,8

- 535,7

60.319,9


63.056,2

3.528,8


225.070,0

7.729,8

110.854,5

43.006,9

1.510,2

2.087,0

365,4

1.939,0

Activa

- 2.388,0

64.197,0

9.712,5

-15.115,6

227.833,7

- 700,0

4.721,3

1.127,9

- 1.446,1

153.543,2

Beleggingen: - Tot einde looptijd aangehouden - Voor verkoop beschikbaar - Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening - Vastgoedbeleggingen - Beleggingen in deelnemingen en joint ventures

5.421,3

1.089,6

1.119,6

119.241,0

48.152,5


- 206,6

3.390,6 2.304,4 2.209,2

1.127,9

- 2.352,7

166.168,7

- 82,6

16.853,4

- 254,8

6.545,1

16.936,0


3.548,7

3.052,3

198,9


1.954,7

1.177,6

0,7

91,2

580,3

41.855,7

3.160,8

468,9

- 2.142,1

43.343,3

540.418,0

87.485,4

12.765,1

- 26.583,2

614.085,3

Goodwill en overige immateriële vaste activa Overlopende rente en overige activa Totaal activa

3.133,0 671,5


51.667,5

16,3

253,2

- 454,5

51.482,5

Schulden aan banken

123.257,1

4.215,9

1,0

- 6.437,4

121.036,6


226.656,9

483,8

9.624,2

- 12.182,0

224.582,9

25,7

50.600,2

- 1.686,3

48.939,6

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Verplichtingen inzake unit-linked producten

17.033,5

17.033,5

Schuldbewijzen

71.549,9

5,6

487,9

- 266,4

71.777,0


11.062,3

1.715,0

1.992,7

- 1.424,7

13.345,3

3.376,6

754,2

837,0

- 2.106,3

2.861,5

687,6

164,2

0,1

851,9

1.595,7

1.599,4

269,0

3.464,1

Overige financieringen Voorzieningen Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen Minderheidsbelangen Totaal vermogen Totaal verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

39.468,7

3.664,0

505,1

- 604,8

43.033,0

529.348,0

80.252,1

13.970,2

- 25.162,4

598.407,9

10.879,3

7.105,5

- 1.226,6

- 1.420,8

15.337,4

190,7

127,8

21,5

11.070,0

7.233,3

- 1.205,1

- 1.420,8

15.677,4

540.418,0

87.485,4

12.765,1

- 26.583,2

614.085,3

- 117 -

340,0


Resultatenrekening per activiteit 2005 VerzekeringsBankbedrijf

bedrijf

Algemeen

Eliminaties

Totaal

64.695,2

2.702,9

647,4

- 1.200,9

66.844,6

13,5

12.980,3

- 75,0

12.918,8

187,9

736,0

7,6

- 13,0

918,5

Baten Rentebaten Verzekeringspremies Dividend- en andere beleggingsbaten Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen Commissiebaten

70,2

82,8

7,1

- 2,8

157,3

712,0

493,2

444,4

- 7,3

1.642,3

805,0

15,6

94,1

2.894,2

414,9


3.255,4

- 37,0

877,7

- 185,2

3.123,9

- 31,6

3.223,8

Overige baten

259,2

480,6

8,5

- 36,2

712,1

Totale baten

69.637,2

21.161,7

1.209,1

- 1.589,0

90.419,0

- 60.042,7

- 505,4

- 813,3

1.134,1

- 60.227,3

- 6,0

- 11.944,1

162,6

- 11.787,5

Lasten Rentelasten Schadelasten en uitkeringen Lasten inzake unit-linked producten

- 3.708,9

Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen

- 208,7

- 26,5

Commissielasten

- 603,9

- 1.196,7

Afschrijving van materiële en immateriële vaste activa Personeelskosten

- 3.708,9 - 235,2 185,2

- 1.615,4

- 308,3

- 239,8

- 0,3

0,1

- 548,3

- 3.369,8

- 867,5

- 43,0

- 10,2

- 4.290,5

Overige lasten

- 1.918,9

- 941,0

- 36,6

40,3

- 2.856,2

Totale lasten

- 66.458,3

- 19.429,9

- 893,2

1.512,1

- 85.269,3


3.178,9

1.731,8

315,9

- 76,9

5.149,7

Winstbelasting

- 733,3

- 473,1

42,7


358,6

2.445,6

1.258,7


11,4

34,2


2.434,2

1.224,5

- 118 -

358,6

- 1.163,7 - 76,9

3.986,0

- 0,1

45,5

- 76,8

3.940,5


2004 VerzekeringsBankbedrijf

bedrijf

Algemeen

Eliminaties

Totaal

52.353,3

2.526,7

901,1

- 1.557,7

54.223,4

15,9

11.674,5

- 114,8

11.575,6

177,7

680,8

1,2

- 15,0

844,7

1,0

203,7

- 67,4

1.580,2

Baten Rentebaten Verzekeringspremies Dividend- en andere beleggingsbaten Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen

47,2

155,5

516,1

668,7

462,8


- 914,5

23,8

- 29,1

- 20,0

- 939,8

Commissiebaten

2.633,6

265,8

0,7

- 167,1

2.733,0


- 11,9

1.128,8

Overige baten

244,4

1.140,7 320,8

37,3

- 25,3

577,2

Totale baten

55.073,7

17.457,3

1.374,0

- 1.978,2

71.926,8

- 47.827,3

- 538,4

- 1.086,1

1.485,6

- 47.966,2

- 26,0

- 10.886,9

192,0

- 10.720,9


- 1.091,9


- 208,2

- 171,5

Commissielasten

- 514,6

- 1.168,1


- 1.091,9 - 379,7

- 315,6

- 152,2

- 1,1

- 2.962,6

- 757,5

- 31,1

167,0

- 1.515,7

- 26,6

- 3.777,8

- 468,9

Overige lasten

- 2.039,6

- 1.038,9

- 64,5

26,5

- 3.116,5

Totale lasten

- 53.893,9

- 15.805,4

- 1.182,8

1.844,5

- 69.037,6


1.179,8

1.651,9

191,2

- 133,7

2.889,2

Winstbelasting

- 200,9

- 370,9

61,6

978,9

1.281,0

252,8

- 133,7

2.379,0

1,9

25,5

252,8

- 135,6

2.353,5

Nettowinst over de periode Nettowinst toewijsbaar aan de minderheidsbelangen

14,2

9,4


964,7

1.271,6

- 119 -

- 510,2


15.5

Resultatenrekening van de bank segmenten 2005 Retail

Merchant

Commercial &

banking

banking

Private banking

Totaal Overig

Eliminaties

Bankbedrijf

Baten Rentebaten

10.380,4

65.550,2

4.323,0

14.188,4

- 29.746,8

64.695,2

Rentelasten

- 7.912,5

- 64.786,9

- 3.293,1

- 13.797,0

29.746,8

- 60.042,7

Rentemarge

2.467,9

763,3

1.029,9

391,4

Commissiebaten

1.621,8

655,6

759,0

- 22,3

- 119,9

Commissielasten

- 530,0

- 196,0

- 57,0

59,2

119,9

Vergoedingen en commissies, netto

1.091,8

459,6

702,0

36,9

2.290,3

13,5

13,5

Verzekeringspremies

4.652,5 2.894,2 - 603,9

Dividend, aandeel in het resultaat van deelnemingen en andere beleggingsbaten

14,9

113,2

39,4

107,1

- 16,5

258,1


62,9

318,3

15,8

352,8

- 37,8

712,0


43,1

526,7

62,4

126,9

45,9

805,0

513,2

127,2

238,4

- 574,9

- 44,7

259,2

Totale opbrengsten na aftrek van rentelasten

4.193,8

2.308,3

2.087,9

453,7

- 53,1

8.990,6


- 129,4

106,4

- 153,0

- 32,7

Netto baten

4.064,4

2.414,7

1.934,9

421,0

- 1.111,4

- 602,8

- 565,9

- 1.089,7

- 13,8

- 9,2

- 31,0

- 254,3

- 370,5

- 355,8

- 246,3

147,4

Gealloceerde lasten

- 1.262,0

- 358,8

- 445,5

919,5

1.146,8

Totale lasten

- 2.757,7

- 1.326,6

- 1.288,7

- 283,1

53,1


1.306,7

1.088,1

646,2

137,9

Winstbelasting

- 445,2

- 73,6

- 186,3

- 28,2

- 733,3

861,5

1.014,5

459,9

109,7

2.445,6

Overige baten

- 208,7 - 53,1

8.781,9

Lasten Personeelskosten Afschrijving van materiële en immateriële vaste activa Overige kosten Verzekeringsclaims en -opbrengsten

Nettowinst over de periode Nettowinst toewijsbaar aan de minderheidsbelangen

- 3.369,8 - 308,3 - 1.093,7

- 6,0

- 1.918,9 - 6,0 - 5.603,0 3.178,9

- 0,3

6,7

0,3

4,7

11,4

861,8

1.007,8

459,6

105,0

2.434,2

Netto baten van externe klanten

2.396,2

1.176,7

2.003,0

3.178,4

8.754,3

Netto baten intern

1.668,2

1.238,0

- 68,1

- 2.757,4

27,6

Netto baten

4.064,4

2.414,7

1.934,9

421,0

8.781,9

- 31,8

- 82,2

- 43,3

- 71,5

- 228,8


Andere niet-geldelijke lasten dan afschrijvingen

- 120 -


2004 Retail

Merchant

Commercial &

banking

banking

Private banking

Totaal Overig

Eliminaties

Bankbedrijf

Baten Rentebaten

9.492,5

52.101,8

3.700,3

12.180,3

- 25.121,6

52.353,3

Rentelasten

- 7.194,1

- 51.066,3

- 2.765,3

- 11.923,2

25.121,6

- 47.827,3

Rentemarge

2.298,4

1.035,5

935,0

257,1

0,0

4.526,0

Commissiebaten

1.390,8

702,0

680,2

207,2

- 346,6

2.633,6

Commissielasten

- 452,3

- 215,3

- 64,8

- 128,8

346,6

938,5

486,7

615,4

78,4

2.119,0

15,9

15,9

Vergoedingen en commissies, netto Verzekeringspremies

- 514,6

Dividend, aandeel in het resultaat van deelnemingen en andere beleggingsbaten

13,1

93,9

31,1

94,1

- 7,3

224,9


26,5

38,1

19,6

458,8

- 26,9

516,1


24,6

- 279,1

48,2

- 734,9

26,7

- 914,5

Overige baten

- 9,5

72,8

88,4

172,3

- 79,6

244,4

Totale opbrengsten na aftrek van rentelasten

3.291,6

1.447,9

1.737,7

341,7

- 87,1

6.731,8


- 120,9

- 47,6

- 64,5

24,8

Netto baten

3.170,7

1.400,3

1.673,2

366,5

- 87,1

6.523,6

- 1.032,3

- 510,4

- 483,1

- 935,2

- 1,6

- 2.962,6

- 23,6

- 13,4

- 27,6

- 251,0

- 291,6

- 385,8

- 280,8

- 34,6

- 1.046,8

- 2.039,6

Gealloceerde lasten

- 1.209,5

- 343,8

- 323,3

741,1

1.135,5

Totale lasten

- 2.557,0

- 1.253,4

- 1.114,8

- 505,7

87,1

- 208,2

Lasten Personeelskosten Afschrijving van materiële en immateriële vaste activa Overige kosten Verzekeringsclaims en -opbrengsten


- 315,6

- 26,0

- 26,0 - 5.343,8

613,7

146,9

558,4

- 139,2

1.179,8

- 247,3

120,3

- 136,8

62,9

- 200,9

366,4

267,2

421,6

- 76,3

978,9

- 0,1

1,2

0,7

12,4

14,2

366,5

266,0

420,9

- 88,7

964,7

Netto baten van externe klanten

1.953,3

828,4

1.881,0

1.840,7

6.503,4

Netto baten intern

1.217,4

571,9

- 207,8

- 1.474,2

20,2

Netto baten

3.170,7

1.400,3

1.673,2

366,5

6.523,6

Andere niet-geldelijke lasten dan afschrijvingen

- 110,0

- 9,6

- 59,5

- 10,1

- 189,2

Winstbelasting Nettowinst over de periode Nettowinst toewijsbaar aan de minderheidsbelangen ` Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders

- 121 -


15.6

Resultatenrekening van de verzekeringssegmenten 2005 Other

Leven

Insurance

Insurance

Insurance

Insurance

Netherlands

Belgium

International

(incl. eliminaties)

Niet-leven

Leven

Niet-leven

Leven

Totaal

Niet-leven

Baten Rentebaten

1.006,1

143,2

1.197,9

116,7

186,9

113,5

- 61,4

2.702,9

Verzekeringspremies

2.635,1

1.988,8

4.138,8

1.159,2

1.482,1

1.640,0

- 63,7

12.980,3

249,4

20,3

393,6

71,5

11,2

5,4

- 15,4

736,0

Dividend- en andere beleggingsbaten Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen

24,6

1,8

1,7

0,4

37,2

17,1

82,8

255,8

72,1

119,5

9,1

28,7

8,0

493,2

- 9,0

- 2,1

23,6

0,6

2,7

- 0,2

34,9

79,8

88,2

12,1

96,0

114,5

- 10,6

Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen Commissiebaten Baten uit beleggingen inzake unit-linked producten

1.567,0

1.009,6

15,6

678,8

414,9 3.255,4

Overige baten

120,4

82,2

66,1

66,7

11,2

162,8

- 28,8

480,6

Totale baten

5.884,3

2.386,1

7.039,0

1.436,3

2.534,8

2.061,1

- 179,9

21.161,7

Lasten Rentelasten

- 381,3

- 16,2

- 125,1

- 11,3

- 15,8

- 17,1

61,4

- 505,4


- 2.492,8

- 1.310,5

- 4.708,8

- 750,4

- 1.389,2

- 1.350,3

57,9

- 11.944,1

Lasten inzake unit-linked producten

- 1.916,0

- 975,3

- 817,6

- 3.708,9

Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen Commissielasten

- 18,4

- 5,1

- 29,5

- 1,2

11,6

16,1

- 144,4

- 400,4

- 179,7

- 214,0

- 53,9

- 215,0

- 26,5 10,7

- 1.196,7


- 75,7

- 9,4

- 49,9

- 29,5

- 68,9

- 6,4

- 182,5

- 163,9

- 216,3

- 152,8

- 44,9

- 106,1

- 239,8 - 1,0

- 867,5

Overige lasten

- 244,6

- 158,7

- 209,6

- 137,0

- 81,1

- 161,9

51,9

- 941,0

Totale lasten

- 5.455,7

- 2.064,2

- 6.494,2

- 1.296,2

- 2.459,8

- 1.840,7

180,9

- 19.429,9

1,0

1.731,8

1,0

1.258,7

Winst voor belasting Winstbelasting Nettowinst over de periode

428,6

321,9

544,8

140,1

75,0

220,4

- 122,0

- 92,0

- 147,2

- 43,2

- 8,6

- 60,1

306,6

229,9

397,6

96,9

66,4

160,3

5,2

1,2

14,2

10,5

- 473,1


3,1

34,2

Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders Totale baten van externe klanten Totale baten intern Totale baten Andere niet-geldelijke lasten dan afschrijvingen

303,5

229,9

392,4

95,7

52,2

149,8

5.753,5

2.328,3

6.895,1

1.410,8

2.522,2

130,8

57,8

143,9

25,5

12,6

5.884,3

2.386,1

7.039,0

1.436,3

2.534,8

- 18,5

- 51,7

- 36,9

- 23,2

- 122 -

1,0

1.224,5

2.025,6

-69,3

20.866,2

35,5

-110,6

295,5

2.061,1

- 179,9

21.161,7

- 18,8

- 149,1


2004 Insurance

Insurance

Netherlands Leven

Niet-leven

Insurance

Belgium Leven

Niet-leven

International Leven

Other

Totaal

Insurance Eliminaties

verzekeringen

Niet-leven

Baten Rentebaten Verzekeringspremies Dividend- en andere beleggingsbaten

997,3

144,8

1.056,0

113,3

87,1

96,9

35,2

- 3,9

2.526,7

2.542,2

2.035,6

3.669,3

1.092,7

397,5

1.418,2

531,8

- 12,8

11.674,5

226,0

23,4

360,3

69,9

6,4

6,5

- 11,6

680,8

1,8

0,4

44,2

11,7

90,9

155,5

- 20,9

164,6

24,5

32,5

- 2,2

147,1

668,7

Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen

6,5 323,1


- 21,2

Commissiebaten Baten beleggingen inzake unit-linked producten

9,9

33,3

3,7

- 1,6

- 0,3

85,9

94,9

10,3

14,9

68,5

460,3

562,3

23,8 - 8,7

118,1

265,8 1.140,7

Overige baten

- 177,9

170,7

73,7

60,7

12,1

130,7

74,4

- 23,7

320,8

Totale baten

4.356,3

2.449,4

6.016,2

1.375,5

711,2

1.730,0

867,8

- 49,1

17.457,3


- 333,6

- 38,4

- 78,8

- 10,6

- 6,8

- 11,3

- 62,8

3,9

- 538,4

- 2.498,5

- 1.544,3

- 4.192,8

- 717,6

- 331,2

- 1.210,1

- 408,1

15,7

- 10.886,9

- 337,8

- 524,8

- 229,3

- 1.091,9

Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen Commissielasten

- 77,3

- 12,9

- 69,7

- 4,9

- 5,4

- 2,9

- 158,3

- 404,6

- 188,1

- 200,6

- 30,2

- 195,0

1,6

- 171,5 8,7

- 1.168,1


- 58,1

- 10,4

- 45,1

- 25,4

- 6,2

- 6,0

- 1,0

- 152,2

- 124,3

- 139,5

- 207,2

- 131,4

- 30,6

- 81,6

- 42,9

- 757,5

- 137,5

- 206,6

- 123,0

- 40,8

- 88,7

- 142,5

20,8

- 1.038,9

- 1.213,5 - 680,5

- 1.595,6

- 655,7

49,2

- 15.805,4

0,1

1.651,9

0,1

1.281,0

Overige lasten

- 320,6

Totale lasten

- 3.908,5

Winst voor belasting Winstbelasting Nettowinst over de periode

- 2.287,6 - 5.513,1

447,8

161,8

503,1

162,0

30,7

134,4

212,1

- 123,9

- 33,1

- 139,1

- 48,3

0,1

- 36,7

10,1

323,9

128,7

364,0

113,7

30,8

97,7

222,2

4,3

0,9

- 370,9


3,8

0,4

9,4

Nettowinst toewijsbaar aan de aandeelhouders Totale baten van externe klanten Totale baten intern Netto opbrengsten Andere niet-geldelijke lasten dan afschrijvingen

320,1

128,7

359,7

112,8

30,8

97,7

221,8

1.271,6

4.263,4

2.445,7

5.902,5

1.354,6

704,5

1.711,2

768,5

17150,4

92,9

3,7

113,7

20,9

6,7

18,8

99,3

306,9

4.356,3

2.449,4

6.016,2

1.375,5

711,2

1.730,0

867,8

17.457,3

- 2,6

- 19,1

- 76,0

- 26,5

- 123 -

- 2,8

-127,0


15.7

Resultatenrekening verzekeringen (Leven en Niet-leven) 2005 Overige verzekeringen Leven

Niet-leven

(incl. eliminaties)

Totaal

Baten Rentebaten

2.390,9

373,4

- 61,4

2.702,9

Verzekeringspremies

8.256,0

4.788,0

- 63,7

12.980,3

654,2

97,2

- 15,4

736,0

63,5

19,3

82,8

404,0

89,2

493,2

Dividend- en andere beleggingsbaten Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen Commissiebaten Baten uit beleggingen inzake unit-linked producten

17,3

- 1,7

219,1

206,4

- 10,6

15,6

3.255,4

414,9 3.255,4

Overige baten

197,7

311,7

- 28,8

480,6

Totale baten

15.458,1

5.883,5

- 179,9

21.161,7

Lasten Rentelasten

- 522,2

- 44,6

61,4

- 505,4


- 8.590,8

- 3.411,2

57,9

- 11.944,1


- 3.708,9


- 3.708,9

- 36,3

9,8

Commissielasten

- 378,0

- 829,4


- 194,5

- 45,3

Personeelskosten

- 443,7

- 422,8

- 1,0

- 867,5

Overige lasten

- 535,3

- 457,6

51,9

- 941,0

Totale lasten

- 14.409,7

- 5.201,1

180,9

- 19.429,9

1,0

1.731,8

1,0

1.258,7

1,0

1.224,5 20.866,2


1.048,4

682,4

Winstbelasting

- 277,8

- 195,3

770,6

487,1

Nettowinst voor de periode

- 26,5 10,7

- 1.196,7 - 239,8

- 473,1


22,5

11,7


748,1

475,4

15.170,8

5.764,7

- 69,3

287,3

118,8

- 110,6

295,5

15.458,1

5.883,5

- 179,9

21.161,7

- 55,4

- 93,7

Totale baten van externe klanten Totale baten intern Totale baten Andere niet-geldelijke lasten dan afschrijvingen

- 124 -

34,2

- 149,1


2004 Overige Leven

Niet-leven

verzekeringen

Eliminaties

Totaal

Baten Rentebaten

2.140,4

355,0

35,2

- 3,9

2.526,7

Verzekeringspremies

6.609,0

4.546,5

531,8

- 12,8

11.674,5

592,7

99,8

- 11,6

52,5

12,1

90,9

155,5

520,2

1,4

147,1

668,7

Dividend- en andere beleggingsbaten Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen Commissiebaten Baten uit beleggingen inzake unit-linked producten

10,5

13,3

109,8

164,7

680,8

23,8 - 8,7

1.140,7

265,8 1.140,7

Overige baten

- 92,1

362,1

74,4

- 23,7

320,8

Totale baten

11.083,7

5.554,9

867,8

- 49,1

17.457,3

Lasten Rentelasten

- 419,2

- 60,3

- 62,8

3,9

- 538,4


- 7.022,5

- 3.472,0

- 408,1

15,7

- 10.886,9


- 1.091,9 1,6

- 1.091,9


- 152,4

- 20,7

Commissielasten

- 376,6

- 800,2


- 109,4

- 41,8

- 1,0

Personeelskosten

- 362,1

- 352,5

- 42,9

Overige lasten

- 568,0

- 349,2

- 142,5

20,8

- 1.038,9

Totale lasten

- 10.102,1

- 5.096,7

- 655,7

49,2

- 15.805,4

0,1

1.651,9

0,1

1.281,0

Winst voor belasting Winstbelasting Nettowinst voor de periode

- 171,5 8,7

981,6

458,2

212,1

- 262,9

- 118,1

10,1

718,7

340,1

222,2

- 1.168,1 - 152,2 - 757,5

- 370,9


8,1

0,9

0,4

9,4


710,6

339,2

221,8

1.271,6

10.870,4

5.511,5

768,5

213,3

43,4

99,3

- 49,1

306,9

11.083,7

5.554,9

867,8

-49,1

17.457,3

-78,6

-48,4

Totale baten van externe klanten Totale baten intern Totale baten Andere niet-geldelijke lasten dan afschrijvingen

- 125 -

17.150,4

-127,0


15.8

Balans van de banksegmenten

De balansgegevens voor de segmenten binnen de bankactiviteiten zijn per 31 december als volgt: 31 december 2005 Retail

Merchant

Commercial &

banking

banking

Private banking

Overig

Eliminaties

Bankbedrijf

Totaal

10.023,6

46.845,8

10.521,7

31.306,9

- 73.104,1

25.593,9

205,0

62.112,2

36,6

1.301,3

- 825,0

62.830,1


24.565,2

141.536,5

27.533,2

45.199,3

- 158.780,0

80.054,2


159.310,8

169.360,2

70.979,8

107.669,6

- 229.458,2

277.862,2

27,8

73.161,5

311,6

53.659,2

- 461,6

126.698,5 2.289,5

Activa Geldmiddelen en kasequivalenten Activa aangehouden voor handelsdoeleinden

Beleggingen: - Tot einde looptijd aangehouden - Voor verkoop beschikbaar

5.369,3

5.369,3

- Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening

2.093,4

- Vastgoedbeleggingen - Beleggingen in deelnemingen en joint ventures

26,2

349,2

- 179,3

305,9

140,5

- 44,5

42,8

253,6

401,9

170,2

787,8

198,0

76.042,7

686,5

59.771,8

- 685,4

136.013,6

180,6

2.711,0

1.790,4

3.153,1

- 1.525,3

6.309,8


36,9

107,0

86,7

2.972,0

- 1.184,9

2.017,7


13,5

4,5

167,5

468,4

- 19,4

634,5

685,9

40.427,3

1.364,7

13.869,1

- 8.467,4

47.879,6

195.219,5

539.147,2

113.167,1

265.711,5

- 474.049,7

639.195,6



1.254,4


1,2

51.011,6

40,3

- 11,9

- 286,3

50.754,9

Schulden aan banken

52.595,1

235.602,8

43.677,7

88.146,3

- 245.241,9

174.780,0


138.339,6

162.935,2

67.222,6

100.182,5

- 205.395,1

263.284,8

638,7

47.110,5

186,0

31.398,1

- 2.506,5

76.826,8


79,4

2.396,2

243,7

11.968,0

- 2.197,6

12.489,7


28,6

417,4

243,2

4.781,7

- 448,0

5.022,9

Voorzieningen

94,0

187,7

127,7

873,1

- 487,3

795,2

114,8

660,9

82,6

771,8

- 321,1

1.309,0

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Schuldbewijzen

Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen

29,5

29,5

3.328,1

38.824,9

1.343,3

14.389,9

- 17.165,9

40.720,3

195.219,5

539.147,2

113.167,1

252.529,0

- 474.049,7

626.013,1

Eigen vermogen

12.975,1


12.975,1

207,4

207,4

13.182,5

13.182,5

Totale verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

Vorderingen op externe klanten Vorderingen op klanten intern Vorderingen op klanten

Schulden aan externe klanten Schulden aan klanten intern Schulden aan klanten

195.219,5

539.147,2

113.167,1

265.711,5

67.390,6

120.757,4

52.865,1

32.211,5

- 474.049,7

639.195,6

273.224,6

91.920,2

48.602,8

18.114,7

75.458,1

- 229.458,2

4.637,6

159.310,8

169.360,2

70.979,8

107.669,6

- 229.458,2

277.862,2

85.067,9

113.833,7

39.395,3

14.049,1

53.271,7

49.101,5

27.827,3

86.133,4

- 205.395,1

10.938,8

138.339,6

162.935,2

67.222,6

100.182,5

- 205.395,1

263.284,8

- 126 -

252.346,0


31 december 2004 Retail

Merchant

Commercial &

Overig

Eliminaties

banking

banking

5.898,1

77.912,2

7.638,7

28.073,0

- 94.687,6

84,1

69.911,8

67,3

2.354,1

- 12.088,2

60.329,1


20.054,5

232.672,0

11.491,7

67.465,6

- 268.627,6

63.056,2


67.626,3

153.704,4

55.891,0

55.768,7

- 107.483,4

225.507,0

31,9

71.964,3

185,7

48.902,2

- 10.229,6

110.854,5

1.349,7

19,7

151,7

- 10,9

1.510,2

0,6

241,1

123,6

0,1

171,9

710,9

1,1

205,7

203,8

74.025,5

447,6

54.804,5

- 10.240,4

119.241,0

135,1

2.618,1

1.141,9

1.802,3

- 2.148,7

3.548,7


32,7

132,8

86,7

1.799,2

- 96,7

1.954,7


12,5

6,3

54,1

18,3

29.485,4

164.966,2

4.636,0

45.308,0

- 202.539,9

41.855,7

123.532,5

775.949,3

81.455,0

257.393,7

- 697.912,5

540.418,0

62.722,1

68,7

3.716,4

- 14.839,7

51.667,5

Schulden aan banken

35.410,2

342.046,0

28.129,0

112.812,7

- 395.140,8

123.257,1


84.220,4

159.305,5

38.051,5

40.057,0

- 94.977,5

226.656,9

756,1

48.003,8

925,8

31.884,7

- 10.020,5

71.549,9

Private banking

Totaal Bankbedrijf


24.834,4

Beleggingen: - Tot einde looptijd aangehouden - Voor verkoop beschikbaar

5.421,3

5.421,3

- Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening - Vastgoedbeleggingen - Beleggingen in deelnemingen en joint ventures Herverzekering en overige vorderingen


365,4 1.089,6

91,2


Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Schuldbewijzen Achtergestelde schulden

25,7

25,7

38,3

3.150,8

21,9

9.739,9

- 1.888,6

11.062,3

6,2

1.235,6

248,7

2.052,2

- 166,1

3.376,6

Voorzieningen

83,0

108,8

60,2

345,5

90,1

687,6

Acute en latente belastingen

35,4

739,4

56,7

1.235,1

- 470,9

1.595,7

2.982,9

158.637,3

13.892,5

44.454,5

- 180.498,5

39.468,7

123.532,5

775.949,3

81.455,0

246.323,7

- 697.912,5

529.348,0


Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen

10.879,3


10.879,3

190,7

190,7

11.070,0

11.070,0

Totale verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

Vorderingen op externe klanten Vorderingen op klanten intern

123.532,5

775.949,3

81.455,0

257.393,7

58.847,0

87.007,8

46.456,9

28.395,5

- 697.912,5

540.418,0

220.707,2

8.779,3

66.696,6

9.434,1

27.373,2

- 107.483,4

4.799,8


67.626,3

153.704,4

55.891,0

55.768,7

- 107.483,4

225.507,0

Schulden aan externe klanten

79.853,6

94.923,8

30.594,0

9.923,5

Schulden aan klanten intern Schulden aan klanten

215.294,9

4.366,8

64.381,7

7.457,5

30.133,5

- 94.977,5

11.362,0

84.220,4

159.305,5

38.051,5

40.057,0

- 94.977,5

226.656,9

- 127 -


15.9

Balans van de verzekeringssegmenten

De balansgegevens voor de segmenten binnen de verzekeringsactiviteiten zijn per 31 december als volgt: 31 december 2005 Other Insurance

Insurance

Insurance

Insurance (incl

Netherlands

Belgium

International

eliminaties)

Totaal


677,0

1.014,1

856,2

- 126,5

2.420,8


122,9

275,8


1.195,1

2.281,8

240,3

- 0,2

3.717,0


6.332,1

2.252,2

80,6

- 1.032,5

7.632,4

0,3

52.923,8

Activa 398,7

Beleggingen: - Voor verkoop beschikbaar

14.775,0

29.867,4

8.281,1


1.585,4

632,8

29,3


1.382,3

716,2

45,9

214,2

40,8

220,3

0,5

475,8

17.956,9

31.257,2

8.576,6

0,8

57.791,5


8.453,2

8.157,3

9.303,9

- 7,5

25.906,9


1.729,2

562,3

1.002,5

- 42,4

162,8

983,2

32,7


Materiële vaste activa Goodwill en overige immateriële vaste activa Overlopende rente en overige activa Totaal activa

2.247,5 2.144,4

3.251,6 1.178,7

414,5

206,8

666,6

1.462,3

1.530,2

432,8

- 60,0

1.287,9 3.365,3

38.506,0

48.520,9

21.192,2

- 1.268,3

106.950,8

- 14,4

4.782,8


27,5

0,8

0,6

Schulden aan banken

14,7

3.905,7

876,8

Schulden aan klanten Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Verplichtingen inzake unit-linked producten

28,9

92,2

60,9

87,1

- 8,4

231,8

20.344,9

29.703,4

8.162,9

- 103,4

58.107,8

8.658,2

8.157,3

9.335,1

Schuldbewijzen

26.150,6

5,2

5,2


2.094,3

249,9

61,3

- 813,8

1.591,7


1.357,5

61,2

117,2

- 218,5

1.317,4

38,7

20,3

52,2

111,2

587,0

1.204,9

213,2

2.005,1

Voorzieningen Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen

2.738,3

1.175,2

778,2

- 277,2

4.414,5

35.958,5

44.539,6

19.684,6

- 1.435,7

98.747,0

2.547,5

3.981,3

1.143,7

39,8

7.712,3

363,9

127,6

491,5

Minderheidsbelangen Totaal vermogen Totale verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen

2.547,5

3.981,3

1.507,6

167,4

8.203,8

38.506,0

48.520,9

21.192,2

- 1.268,3

106.950,8

Vorderingen op externe klanten

5.307,5

2.175,1

50,5

Vorderingen op klanten intern

1.024,6

77,1

30,1

- 1.032,5

99,3


6.332,1

2.252,2

80,6

- 1.032,5

7.632,4

84,2

60,7

81,1

8,0

0,2

6,0

- 8,4

5,8

92,2

60,9

87,1

- 8,4

231,8

Schulden aan externe klanten Schulden aan klanten intern Schulden aan klanten

- 128 -

7.533,1

226,0


31 december 2004 Insurance

Insurance

Insurance

Other

Netherlands

Belgium

International

Insurance

Eliminaties

Totaal

715,8

880,3

1.039,3

250,4

- 9,2

2.876,6

86,9

203,8


1.255,3

2.260,1

13,4


5.310,7

2.418,6

81,8 4.124,0


290,7 3.528,8 - 81,3

7.729,8

- 2,1

43.006,9


13.632,9

25.251,4

Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening

1.544,7

542,3


1.236,0

639,6

63,4

204,1

27,4

139,7

748,4 749,1


0,7

2.087,0 1.939,0 1.119,6

16.617,7

26.460,7

4.327,1


6.897,0

7.048,5

2.990,5


1.857,1

603,7

626,0


173,3

976,6

27,7


423,9

149,1

7,3

1.433,1

1.446,6

302,7

- 20,8

- 0,8

3.160,8

34.770,8

42.448,0

9.415,8

978,7

- 127,9

87.485,4


- 2,1

48.152,5 16.936,0

- 34,5

3.052,3 1.177,6 580,3


15,6

0,7

Schulden aan banken

767,9

3.319,1

148,2

- 19,3

4.215,9


376,1

86,7

24,7

- 3,7

483,8

19.733,3

26.330,1

4.622,8

6.985,8

7.048,5

2.999,2

1.433,7

250,0

61,3

566,3

72,2

115,7

35,3

13,5

112,4

Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Verplichtingen inzake unit-linked producten Schuldbewijzen Achtergestelde schulden

5,3

Overige financieringen Voorzieningen Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen

16,3

Totale verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen Vorderingen op externe klanten

50.600,2 17.033,5 5,6

- 30,0

1.715,0 754,2

3,0

164,2

564,9

990,9

43,6

2.148,2

1.027,2

498,4

21,3

- 31,1

3.664,0

32.632,4

39.138,9

8.626,6

- 17,9

- 127,9

80.252,1

2.138,4

3.309,1

789,2

1.599,4

868,8

7.105,5

127,8

127,8 7.233,3

2.138,4

3.309,1

789,2

996,6

34.770,8

42.448,0

9.415,8

978,7

4.789,0

2.284,8

51,7

Vorderingen op klanten intern Vorderingen op klanten

- 43,8

0,3


- 42,2

- 127,9

87.485,4 7.125,5

521,7

133,8

30,1

- 81,3

604,3

5.310,7

2.418,6

81,8

- 81,3

7.729,8

376,1

83,0

24,7

Schulden aan externe klanten Schulden aan klanten intern

3,7


376,1

- 129 -

86,7

483,8 - 3,7

24,7

- 3,7

483,8


15.10 Balans van de verzekeringsactiviteiten (Leven en Niet-leven) De balansgegevens voor het segment verzekeringen gesplitst naar leven en niet-leven zijn per 31 december als volgt: 31 december 2005 Overige Verzekeringen

Verzekeringen

verzekeringen

Leven

Niet-leven

(incl. eliminaties)

Totaal

1.553,6

993,7

- 126,5

2.420,8

377,5

21,2


3.643,9

73,3

- 0,2

3.717,0


8.371,7

293,2

- 1.032,5

7.632,4

0,3

52.923,8


398,7


44.683,3

8.240,2

- Tegen reële waarde met waardeveranderingen n de resultatenrekening

1.914,4

333,1

2.247,5


2.049,7

94,7

2.144,4


392,3

83,0

0,5

475,8

49.039,7

8.751,0

0,8

57.791,5

- 7,5

25.906,9

1.495,6

1.798,4

- 42,4

892,2

286,5


1.160,5

127,4

Overlopende rente en overige activa

2.813,6

611,7

- 60,0

3.365,3

95.262,7

12.956,4

- 1.268,3

106.950,8

- 14,4

4.782,8


25.914,4

Herverzekering en overige vorderingen Materiële vaste activa

Totaal activa

3.251,6 1.178,7 1.287,9

Passiva Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden Schulden aan banken Schulden aan klanten

24,3

4,6

4.098,2

699,0

28,9

103,7

136,5

- 8,4

231,8


50.341,3

7.869,9

- 103,4

58.107,8


26.150,6

Schuldbewijzen

26.150,6

4,7

0,5


2.338,5

67,0

- 813,8

1.591,7


1.346,1

189,8

- 218,5

1.317,4

79,4

31,8

111,2

1.554,5

450,6

2.005,1

Voorzieningen Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva

5,2

3.635,1

1.056,6

- 277,2

4.414,5

89.676,4

10.506,3

- 1.435,7

98.747,0

5.266,1

2.406,4

39,8

7.712,3

320,2

43,7

127,6

491,5

5.586,3

2.450,1

167,4

8.203,8

95.262,7

12.956,4

- 1.268,3

106.950,8

Vorderingen op externe klanten

7.321,9

211,2

Vorderingen op klanten intern

1.049,8

82,0

- 1.032,5

99,3


8.371,7

293,2

- 1.032,5

7.632,4

Schulden aan externe klanten

92,9

133,1

Schulden aan klanten intern

10,8

3,4

- 8,4

5,8

103,7

136,5

- 8,4

231,8

Totaal verplichtingen Eigen vermogen Minderheidsbelangen Totaal vermogen Totale verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen


- 130 -

7.533,1

226,0


31 december 2004 Verzekeringen

Verzekering

Overige

Leven

Niet-leven

verzekeringen

Eliminaties

Totaal

1.800,8

834,6

250,4

- 9,2

2.876,6

272,3

18,4

290,7


3.477,1

51,7

3.528,8


7.406,8

404,3


- 81,3

7.729,8

- 2,1

43.006,9


35.781,4

7.226,9


1.709,2

377,8

2.087,0


1.800,9

138,1

1.939,0

- Beleggingen in deelnemingen en joint ventures Beleggingen inzake unit-linked producten

0,7

298,8

72,4

748,4

39.590,3

7.815,2

749,1

1.119,6 - 2,1

16.936,0

Herverzekering en overige vorderingen Materiële vaste activa Goodwill en overige immateriële vaste activa Overlopende rente en overige activa Totaal activa

48.152,5 16.936,0

1.200,2

1.886,6

888,6

289,0

- 34,5

3.052,3 1.177,6

521,9

58,4

2.717,5

464,9

- 20,8

- 0,8

3.160,8

580,3

74.811,5

11.823,1

978,7

- 127,9

87.485,4

- 19,3

4.215,9

Passiva Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden Schulden aan banken Schulden aan klanten

15,8

0,5

4.014,9

220,3

375,6

111,9


43.327,6

7.358,6


17.033,5

Schuldbewijzen

1,1

1.682,8

62,2


483,9

270,3

Voorzieningen

124,3

36,9

1.328,1

271,3

Acute en latente belastingen Overlopende rente en overige passiva Totaal verplichtingen Eigen vermogen

Totale verplichtingen, minderheidsbelangen en eigen vermogen Vorderingen op externe klanten Vorderingen op klanten intern Vorderingen op klanten Schulden aan externe klanten Schulden aan klanten intern Schulden aan klanten

- 131 -

- 3,7

483,8

- 43,8

50.600,2 5,6

- 30,0

1.715,0 754,2

3,0

164,2 1.599,4

2.506,6

1.167,2

21,3

- 31,1

3.664,0

70.897,6

9.500,3

- 17,9

- 127,9

80.252,1

3.913,9

2.322,8


- 42,2

17.033,5

4,5


16,3

868,8

7.105,5

127,8

127,8 7.233,3

3.913,9

2.322,8

996,6

74.811,5

11.823,1

978,7

6.755,9

369,6

650,9

34,7

- 81,3

604,3

7.406,8

404,3

- 81,3

7.729,8

375,4

108,4

0,2

3,5

- 3,7

375,6

111,9

- 3,7

- 127,9

87.485,4 7.125,5

483,8 483,8


15.11 Geografische segmentatie De activiteiten van Fortis groep worden wereldwijd aangestuurd op basis van de gedefinieerde bank en verzekeringssegmenten. In de volgende tabel worden de financiële kerngegevens per regio weergegeven, gebaseerd op de plaats van vestiging van de Fortis maatschappij die de transactie is aangegaan. 31 december 2005

Benelux Overige Europese landen

Netto

Totale

Aantal

Totale

Winst

baten

werknemers

activa

3.326,1

78.920,8

37.814

612.254,2

494,4

6.193,3

14.736

55.520,4

Verenigde Staten

60,2

2.714,0

496

47.665,5

Azië

31,0

2.447,8

872

12.215,0

Overige Totaal

28,8

143,1

327

1.339,4

3.940,5

90.419,0

54.245

728.994,5

31 december 2004

Benelux

Netto

Totale

Aantal

Totale

Winst

baten

werknemers

activa

1.752,9

65.154,4

39.244

535.777,3


286,5

3.498,2

8.123

33.128,4

Verenigde Staten

184,1

2.092,3

382

35.594,8

Azië

103,8

1.017,8

795

8.008,7

26,2

164,1

315

1.576,1

2.353,5

71.926,8

48.859

614.085,3

Overige Totaal

- 132 -


Toelichting op de balans

- 133 -


16 Geldmiddelen en kasequivalenten Onder kasmiddelen zijn direct beschikbare kasgelden, vrij beschikbare tegoeden bij Centrale Banken alsmede andere financiële instrumenten met een looptijd van minder dan drie maanden, na de datum van verkrijging, inbegrepen. De kasmiddelen bestaan per 31 december uit:

Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

543,5

87,2

Totaal

31 december 2005 Geldmiddelen

630,7

Bedragen bij centrale banken anders dan verplichte reserve deposito's en onmiddellijk omzetbaar in liquide middelen

1.360,3


15.404,0

Overige Totaal, bruto

1.360,3 2.303,9

- 1.706,5

16.001,4

8.286,6

29,7

- 4.486,2

3.830,1

25.594,4

2.420,8

- 6.192,7

21.822,5

25.593,9

2.420,8

- 6.192,7

21.822,0

570,4

542,8

Bestaande maar niet gerapporteerde bijzondere waardeverminderingen

- 0,5

Totaal

- 0,5

31 december 2004 Geldmiddelen

1.113,2

Bedragen bij centrale banken anders dan verplichte reserve deposito's en onmiddellijk omzetbaar in liquide middelen

1.483,8


20.487,5

1.483,8 1.849,6

- 1.730,0

20.607,1

Overige

2.292,7

484,2

- 961,3

1.815,6

Totaal

24.834,4

2.876,6

- 2.691,3

25.019,7

De gemiddelde boekwaarde van de geldmiddelen en kasequivalenten bedroeg voor 2005 EUR 26.783,8 miljoen (2004: EUR 30.371,7 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg voor 2005 1,9 % (2004: 2,3%).

- 134 -


17 Activa en passiva aangehouden voor handelsdoeleinden Activa aangehouden voor handelsdoeleinden De activa aangehouden voor handelsdoeleinden zijn per 31 december als volgt samengesteld: 2005

2004

933,7

4.503,1

- Overheidsobligaties

7.415,5

7.538,5

- Obligaties uitgegeven door ondernemingen

8.704,2

6.717,0

- Schuldbewijzen gedekt door hypotheek

2.673,4

2.227,6

- Schuldbewijzen gedekt door overige activa

1.177,0

1.200,4

Aandelen

17.987,1

15.793,7

Totaal handelsportefeuille effecten

38.890,9

37.980,3

23.632,0

21.989,0

157,3

330,2

23.789,3

22.319,2

Handelsportefeuille effecten: Kortlopend overheidspapier en overige in aanmerking komende papieren Schuldbewijzen

Afgeleide financiële instrumenten: Niet beursgenoteerd Beursgenoteerd Totaal afgeleide financiële instrumenten Overige handelsactiva

24,8

20,4

Totaal handelsactiva

62.705,0

60.319,9

Reële waarden gebaseerd op marktgegevens

37.514,9

33.843,9

1.376,0

4.136,4

38.890,9

37.980,3

Reële waarden verkregen door waarderingstechniek Totaal

Van de activa aangehouden voor handelsdoeleinden is ongeveer EUR 4,6 miljoen in onderpand gegeven ten behoeve van verplichtingen.

Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden De passiva aangehouden voor handelsdoeleinden zijn per 31 december als volgt samengesteld: 2005

2004

24.719,8

24.046,5

Short positie effecten: - Reële waarden gebaseerd op marktgegevens - Reële waarden verkregen door waarderingstechniek

732,5

51,1

Overige passiva aangehouden voor handelsdoeleinden

306,6

315,1

Afgeleide financiële instrumenten

24.803,3

27.069,8

Totaal

50.562,2

51.482,5

De details van de derivaten zijn beschreven in noot 35 ‘Derivaten’. In noot 36 ‘Reële waarden van financiële activa en financiële passiva’ wordt een nadere toelichting gegeven op de berekening van de reële waarden.

- 135 -


18 Vorderingen op banken Op 31 december zijn de vorderingen op banken als volgt samengesteld: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

Rentedragende deposito's

4.159,1

355,9

- 125,4

4.389,6

Leningen en voorschotten

2.282,3

951,4

- 245,6

31 december 2005

Omgekeerde terugkoopovereenkomsten

55.831,5

Effecten leentransacties

13.784,9

Verplicht aangehouden reserves bij centrale banken

2.988,1 55.831,5

2.261,9

- 2.261,9

2.178,7

13.784,9 2.178,7


1.478,4

Overige Totaal vorderingen op banken

1.478,4

371,8

147,8

- 136,4

383,2

80.086,7

3.717,0

- 2.769,3

81.034,4

Minus bijzondere waardeverminderingen: - specifieke kredietrisico's

- 18,2


- 14,3

Netto vorderingen op banken

80.054,2

- 18,2 - 14,3 3.717,0

- 2.769,3 )

81.001,9

31 december 2004 Rentedragende deposito's

5.812,1

13,9

- 10,1

5.815,9

Leningen en voorschotten

2.063,1

1.125,5

- 0,1

3.188,5

2.249,1

- 2.249,1

Omgekeerde terugkoopovereenkomsten

42.497,1


9.724,4

Verplicht aangehouden reserves bij Centrale Banken

2.004,2

42.497,1 9.724,4 2.004,2


120,9

Overige Totaal vorderingen op banken

120,9

879,8

140,3

- 128,9

891,2

63.101,6

3.528,8

- 2.388,2

64.242,2

Minus bijzondere waardeverminderingen: - specifieke kredietrisico's

- 15,9


- 29,5

Netto vorderingen op banken

63.056,2

- 15,9 0,2 3.528,8

- 2.388,0 )

- 29,3 64.197,0

De gemiddeld gedurende het jaar uitstaande vordering op banken bedroeg voor 2005 EUR 92.437,5 miljoen (2004: EUR 71.891,3 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg 3,6% over 2005 (2004: 4,1%). In het kader van het monetaire beleid moeten de bankonderdelen verplicht bedragen op deposito zetten bij de centrale banken in de landen waar Fortis actief is in bankieren. Samen met het bedrag dat onder de Geldmiddelen en kasequivalenten is verantwoord, bedraagt het totale tegoed dat wordt aangehouden bij centrale banken EUR 3.539,0 miljoen (2004: EUR 3.488,0 miljoen). Het gemiddeld uitstaande tegoed bij centrale banken (Geldmiddelen en kasequivalenten en Vorderingen op banken) bedroeg gedurende 2005 EUR 4.763,6 miljoen (2004: EUR 4.956,2 miljoen). Fortis heeft in het segment Merchant Banking bepaalde specifieke financiële activa verantwoord

als

onderdeel

van

Vorderingen

waardeveranderingen in de resultatenrekening.

- 136 -

op

banken

tegen

reële

waarde

met


Binnen de gedefinieerde beleggingsstrategieën van Merchant Banking worden financiële activa en passiva, waaronder derivaten, samengevoegd in specifieke portefeuilles waarvan de performance en de risico’s op basis van reële waarde worden beheerd en geëvalueerd. Er is geen significant verschil tussen de boekwaarde van activa tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening en het kredietrisico dat aan deze activa is verbonden.

Bijzondere waardeverminderingen van vorderingen op banken Het verloop van de bijzondere waardeverminderingen van vorderingen op banken kan als volgt worden weergegeven: 2005 Specifiek

Balans per 1 januari Toename bijzondere waardeverminderingen Vrijval bijzondere waardeverminderingen

2004 Specifiek

kredietrisico

IBNR

kredietrisico

IBNR

15,9

29,3

17,0

62,5

1,0

9,1

0,1

0,9

- 1,7

- 10,7

- 0,3

- 34,1

Afschrijvingen van oninbare leningen

0,6

Omrekeningsverschillen en andere aanpassingen

2,4

- 13,4

0,1

18,2

14,3

15,9

Balans per 31 december

- 1,0 29,3

In noot 8 ‘Risk Management’ zijn de details van de bijzondere waardeverminderingen inzake specifiek kredietrisico en Incurred but not reported (IBNR) nader beschreven.

- 137 -


19 Vorderingen op klanten De vorderingen op klanten zijn per 31 december als volgt: Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

7.781,3

572,8

1,6

80.097,9

4.463,1

Bankbedrijf

Totaal

31 december 2005 Overheid en officiële instellingen Hypothecaire leningen Leningen voor particuliere doeleinden Leningen voor zakelijke doeleinden

8.355,7 84.561,0

9.431,1

386,9

- 0,1

9.817,9

93.645,9

1.662,2

- 1.042,3

94.265,8

- 1.417,3

59.656,6

0,8

- 2.200,0

15.108,3

Effecten gekocht op basis van wederverkoopovereenkomsten

61.073,9


17.307,5

Polisbeleningen

119,3

119,3

Te ontvangen inzake financial lease

7.825,1

71,0

- 0,1

7.896,0

Overige

1.710,9

440,9

- 77,1

2.074,7

Leningen voor verkoop beschikbaar

56,1

56,1

1.139,3

1.139,3

Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting

164,5

Totaal vorderingen op klanten

280.233,5

164,5 7.717,0

- 4.735,3

283.215,2

Minus bijzondere waardeverminderingen: - specifieke kredietrisico's - bestaande maar niet gerapporteerde (IBNR) Netto vorderingen op klanten

- 2.064,5

- 37,8

- 2.102,3

- 306,8

- 46,8

- 353,6

277.862,2

7.632,4

- 4.735,3

5.975,4

678,2

1,1

72.406,8

4.471,8

280.759,3

31 december 2004 Overheid en officiële instellingen Hypothecaire leningen Leningen voor particuliere doeleinden Leningen voor zakelijke doeleinden

6.654,7 76.878,6

8.814,6

227,8

0,1

9.042,5

77.566,4

1.765,1

- 2.109,8

77.221,7

Effecten gekocht op basis van wederverkoopovereenkomsten Effecten leentransacties

36.934,9

- 1.006,5

35.928,4

18.190,8

- 2.200,0

15.990,8

Polisbeleningen

121,7

121,7

Te ontvangen inzake financial lease

6.341,8

71,0

6.412,8

Overige

1.352,1

465,1

- 88,0

1.729,2

Leningen voor verkoop beschikbaar Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening

543,8

543,8

Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting

0,4

Totaal vorderingen op klanten

228.127,0

0,4 7.800,7

- 5.403,1

230.524,6

Minus bijzondere waardeverminderingen: - specifieke kredietrisico's - bestaande maar niet gerapporteerde (IBNR) Netto vorderingen op klanten

- 138 -

- 2.326,7

- 32,3

- 293,3

- 38,6

225.507,0

7.729,8

- 2.359,0 - 331,9 - 5.403,1

227.833,7


De gemiddeld gedurende het jaar uitstaande vordering op klanten bedroeg voor 2005 EUR 245.392,1 miljoen (2004: EUR 215.051,5 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg 5,0% over 2005 (2004: 4,6%). Leningen die zijn aangemerkt als beschikbaar voor verkoop betreffen leningen die worden gesecutariseerd na aankoop in de markt. Fortis heeft in het segment Merchant Banking financiële activa verantwoord als onderdeel van ‘Vorderingen op klanten’ met verwerking van de verandering in de reële waarde in de resultatenrekening.

Specifiek

geselecteerde

inflatiegeïndexeerde

kredietcontracten

met

overheidstegenpartijen worden verantwoord tegen reële waarde met verwerking van de verandering in de reële waarde in de resultatenrekening, waardoor een administratieve mismatch tussen de verantwoording van enerzijds de renteswap en overige betrokken derivaten en anderzijds kredieten, die voorheen werden geboekt tegen kostprijs minus afschrijving, wordt vermeden. Enkele gestructureerde leningen en contracten gekoppeld aan derivaten worden eveneens verantwoord tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening ter voorkoming van een administratieve mismatch. De

geamortiseerde

kostprijs

van

activa

gehouden

‘Tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening’ bedraagt op 31 december 2005 EUR 1.057,2 miljoen (2004: EUR 506,6 miljoen). Fortis dekt de op portefeuillebasis (macro hedging) het renterisico van hypotheken met vaste rente af door het gebruik van afgeleide financiële instrumenten, voornamelijk renteswaps. Door de afdekking wordt het economische effect van veranderingen in de netto contante waarde van het afgedekte item als gevolg van veranderingen in de relevante benchmark rentecurve gecompenseerd door er de veranderingen in de nettocontante waarde van het afgeleide financiële instrument, dat is gebruikt voor afdekking, tegenover te stellen. De afgedekte hypotheken zijn hypotheken met bij de hypotheekverstrekking vastgelegde aflossingstermijnen en vaste rente. Deze hypotheken hebben de volgende kenmerken: •

luidend in lokale valuta (euro);

•

een vaste looptijd of datum van renteherziening;

•

vooraf vastgelegde aflossingstermijnen;

•

vaste rentebetalingsdata;

•

geen renteopties of verankerde derivaten;

•

verantwoording op basis van amortisatie van de hoofdsom.

Hypotheken met deze kenmerken vormen de portefeuille waarop de afdekking plaatsvindt. Binnen deze portefeuille van vaste-rente hypotheken kunnen meerdere groepen van hypotheken worden aangemerkt als af te dekken item. Hypotheken die zijn opgenomen in een qua renterisico te hedgen portefeuille moeten het af te dekken risico delen. De binnen de afgedekte portefeuille verwachte kasstromen, welke zijn aangewezen als te hedgen item, worden maandelijks bepaald om te matchen met de notionele swap kasstromen. Als de notionele swap kasstromen in een bepaalde maand groter zijn dan 95% van de verwachte hypotheekkasstromen dan worden de verwachte maandelijkse hypotheek- 139 -


kasstromen aan beide kanten van de swap kasstroom aangemerkt als afgedekte items tot dat alle notionele swap kasstromen gematched zijn. De hypotheekkasstromen worden gealloceerd aan maandelijkse looptijdsegmenten (‘buckets’) op basis van de verwachte renteherzieningsdatum. Fortis schat de renteherzieningsdata met gebruik van een constant vooruitbetalingstarief, dat wordt toegepast op de contractuele kasstromen en de renteherzieningsdata van de hypotheekportefeuille. De afdekkingsinstrumenten zijn ‘plain vanilla’ renteswaps gesloten met externe tegenpartijen tegen de ten tijde van de transactie geldende markttarieven. De wijzigingen in de reële waarde van de hypotheken die toerekenbaar zijn aan het afgedekte renterisico worden opgenomen in de regel ‘reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’ ten einde de boekwaarde van de lening aan te passen. Het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van de afgedekte hypotheken ten tijde van het ontstaan van de afdekking wordt geamortiseerd over de resterende looptijd van de afgedekte item en wordt eveneens verantwoord in de regel ‘reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’.

Vorderingen inzake financiële lease overeenkomsten De vorderingen inzake financiële lease overeenkomsten zijn per 31 december als volgt: Contante waarde Minimum

van de bruto te ontvangen

lease opbrengsten 2005

lease betalingen

2004

2005

2004

Bruto investeringen in financielel lease: Minder dan 3 maanden

1.380,5

507,2

1.296,7

447,1

Meer dan 3 maanden maar minder dan 1 jaar

1.768,5

1.335,1

1.558,8

1.185,2

Meer dan 1 jaar maar minder dan 5 jaar

4.253,1

2.916,5

3.642,6

2.459,9

Meer dan 5 jaar

1.723,4

2.614,0

1.398,1

2.320,6

Totaal

9.125,5

7.372,8

7.896,2

6.412,8

Onverdiende (toekomstige) financiële lease opbrengsten

1.229,3

960,0

De

opbrengsten

uit

financiële

lease

overeenkomsten

die

verantwoord

zijn

in

resultatenrekening bedragen EUR EUR 402,7 miljoen over 2005 (2004: EUR 323,1 miljoen).

- 140 -

de


Bijzondere waardeverminderingen van vorderingen op klanten De volgende tabel toont de bijzondere waardeverminderingen van vorderingen op klanten. 2005 Specifiek

2004 Specifiek

kredietrisico

IBNR

kredietrisico

IBNR

Balans per 1 januari

2.359,0

331,9

2.700,5

346,1

Aankoop/verkoop vanroepsmaatschappijen g

45,6

22,0

- 10,3

- 8,5

Toename van bijzondere waardeveranderingen

890,9

60,8

886,6

84,9

Vrijval van bijzondere waardeverminderingenn

- 693,5

- 87,7

- 685,6

- 83,9

Afschrijving van oninbare leningen

- 496,2

- 6,5

- 534,1

- 2,2

Omrekeningsverschillen en andere aanpassingen Balans per 31 december

- 3,5

33,1

1,9

- 4,5

2.102,3

353,6

2.359,0

331,9

In noot 8 ‘Risk Management’ zijn de details van de bijzondere waardeverminderingen inzake specifiek kredietrisico en Incurred but not reported (IBNR) nader beschreven. Ultimo

2005

heeft

Fortis

voor

een

reële

waarde

van

EUR

32,3

miljoen

(2004:

EUR 27,4 miljoen) aan onroerend goed in zijn bezit dat als zekerheid was gesteld voor het niet nakomen van betalingsverplichtingen op hypotheekleningen. Fortis heeft de intentie dit onroerend goed in 2006 te verkopen. De bijzondere waardeverminderingen op vorderingen inzake financiële lease overeenkomsten opgenomen in de bovengenoemde tabel bedragen EUR 8,9 miljoen per 31 december 2005 (2004: EUR 17,8 miljoen).

- 141 -


20 Beleggingen De samenstelling van de beleggingen is per 31 december als volgt: Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Bankbedrijf

Totaal

31 december 2005 Beleggingen - Tot einde looptijd aangehouden beleggingen - Voor verkoop beschikbaar - Reële waarde via de resultatenrekening - Vastgoedbeleggingen - Beleggingen in deelnemingen en joint ventures Totaal, bruto Bijzondere waardeverminderingen Totaal

- 700,0

4.669,3

126.815,3

5.369,3 53.240,5

- 602,0

179.453,8

2.289,5

2.247,5

590,2

5.127,2

405,4

2.206,7

0,1

2.612,2

1.254,4

475,7

- 23,8

1.706,3

136.133,9

58.170,4

- 735,5

193.568,8

- 120,3

- 378,9

- 0,4

- 499,6

136.013,6

57.791,5

- 735,9

193.069,2

31 december 2004 Beleggingen - Tot einde looptijd aangehouden beleggingen - Voor verkoop beschikbaar - Reële waarde via de resultatenrekening - Vastgoedbeleggingen - Beleggingen in deelnemingen en joint ventures Totaal, bruto Bijzondere waardeverminderingen Totaal

20.1

- 700,0

4.721,3

110.956,0

5.421,3 43.460,6

- 318,2

154.098,4

1.510,2

2.087,0

- 206,6

368,6

1.991,3

2.359,9

1.089,6

1.119,6

2.209,2

119.345,7

48.658,5

- 104,7

- 506,0

119.241,0

48.152,5

3.390,6

- 1.224,8

166.779,4

- 1.224,8

166.168,7

- 610,7

Beleggingen aangehouden tot einde looptijd De geamortiseerde kostprijs en de reële waarde van de beleggingen aangehouden tot einde looptijd is per 31 december als volgt: 2005

Overheidsobligaties Obligaties uitgegeven door ondernemingen Totaal beleggingen aangehouden tot einde looptijd

2004

Boek-

Reële

Boek-

Reële

waarde

waarden

waarde

waarden

4.282,6

4.510,2

4.332,7

4.547,4

386,7

406,8

388,6

408,2

4.669,3

4.917,0

4.721,3

4.955,6

De beleggingen aangehouden tot einde looptijd hebben volledig betrekking op het banksegment. Per 31 december 2005 en 31 december 2004 waren er geen bijzondere waardeverminderingen op beleggingen aangehouden tot einde looptijd.

- 142 -


20.2

Beleggingen beschikbaar voor verkoop

De reële waarde en geamortiseerde kostprijs alsmede de hieraan gerelateerde ongerealiseerde winsten en verliezen van de beleggingen beschikbaar voor verkoop is per 31 december als volgt: 2005 Reële waarde aanpassingen ten

Bijzondere

geamortiseerde

Historische/ Ongerealiseerde

Ongerealiseerde

gevolge van

waarde-

Reële

kostprijs

winsten

verliezen

hedge accounting

vermindering

waarden

- 4,7

94.834,9

Kortlopend overheidspapier en overig verdisconteerbaar papier Overheidsobligaties

503,9

0,5

- 0,5

91.209,4

3.827,4

- 122,1

- 75,1 29,0

Obligaties uitgegeven door de onderneming

39.037,6

1.275,2

- 154,0

Schuldbewijzen gedekt door hypotheek

13.478,7

46,2

- 6,9

Schuldbewijzen gedekt door andere activa

17.601,6

110,5

- 32,7

335,9

74,7

- 8,7

8.342,3

2.255,3

- 199,8

Private equities en durfkapitaal Overige aandelen Overige beleggingen Totaal

1.589,1

306,8

- 2,6

172.098,5

7.896,6

- 527,3

503,9

- 5,1

- 5,3

40.182,5

- 7,8

13.510,2

- 16,6

17.657,7

- 16,8

385,1

37,2

- 334,2

10.100,8

- 48,3

1.845,0

- 14,0

- 433,7

179.020,1 2004

Reële waarde Historische/

aanpassingen ten

Bijzondere

geamortiseerde

Ongerealiseerde

Ongerealiseerde

gevolge van

waarde-

Reële

kostprijs

winsten

verliezen

hedge accounting

vermindering

waarden

Kortlopend overheidspapier en overig 586,4

0,5

- 0,8

Overheidsobligaties

verdisconteerbaar papier

80.368,0

4.151,8

- 434,6

40,5

- 4,4

84.121,3

Obligaties uitgegeven door de onderneming

32.133,1

1.784,0

- 688,5

42,7

- 14,6

33.256,7

8.975,5

52,5

- 13,7

- 2,7

9.011,6

17.578,5

88,0

- 106,2

- 19,1

17.541,2

359,8

127,4

- 78,4

- 18,8

390,0

7.367,7

2.078,9

- 1.381,7

4,0

- 483,2

7.585,7

- 12,4

1.050,6

87,2

- 555,2

153.543,2

Schuldbewijzen gedekt door hypotheek Schuldbewijzen gedekt door andere activa Private equities en durfkapitaal Overige aandelen Overige beleggingen Totaal

968,3

97,9

- 3,2

148.337,3

8.381,0

- 2.707,1

- 143 -

586,1


Bijzondere waardeverminderingen van beleggingen beschikbaar voor verkoop De volgende tabel toont de wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen van beleggingen beschikbaar voor verkoop.

Balans per 1 januari Aankoop/verkoop van groepsmaatschappijen

2005

2004

555,2

764,9

- 0,1

Toename bijzondere waardeverminderingen

52,7

Vrijval bijzondere waardeverminderingen

- 7,3

- 5,4

- 174,0

- 348,1

Afboekingen Omrekeningsverschillen en andere aanpassingen Balans per 31 december

145,2

7,2

- 1,4

433,7

555,2

Fortis heeft in het Merchant Banking segment bepaalde beleggingsstrategieën in gebruik waarbij (micro) hedge accounting voor reële waardeafdekkingen wordt toegepast. In het algemeen is het doel van deze strategieën om een middellange of lange termijn beleggingspositie in te nemen op de credit spread tussen een obligatie en de swap curve over een bepaalde periode. De renteswap, die verbonden is aan de obligatie, is bedoeld om de onderliggende obligatie af te dekken tegen rente schommelingen. Door het afdekken van het renterisico resteert als enig overblijvend risico het kredietrisico. Wijzigingen in de reële waarde van de beleggingen gerelateerd aan het afgedekte renterisico worden weergegeven in de kolom ‘Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’ om de boekwaarde van de beleggingen aan te passen. Het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van de afgedekte beleggingen ten tijde van de verantwoording van de afdekking wordt afgeschreven over de resterende looptijd en wordt eveneens verantwoord in de kolom ‘Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’. Fortis dekt tevens het renterisico van obligaties met vaste rente af op portefeuillebasis (macro hedging) en gebruikt hiervoor voornamelijk renteswaps. De afgedekte obligaties zijn obligaties met de volgende kenmerken: •


•

vaste looptijd;

•

vaste hoofdsommen;

•


•

zonder rente opties of ingesloten (embedded) derivaten;

•

verantwoord op basis van geamortiseerde kosten.

Van obligaties met deze kenmerken wordt een portefeuille gevormd van obligaties waaraan de afgedekte post wordt gerelateerd. Obligaties opgenomen in een portefeuille-afdekking van renterisico moeten het risico dat wordt afgedekt delen. Kasstromen van obligaties worden gealloceerd aan maandelijkse intervallen op basis van de contractuele vervaldata. De afdekkingsinstrumenten zijn ‘plain vanilla’ renteswaps gesloten met externe tegenpartijen tegen ten tijde van de transactie geldende markttarieven.

- 144 -


De wijzigingen in de reële waarde van de obligaties, toewijsbaar aan het afgedekte renterisico worden opgenomen onder ‘Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’ om de boekwaarde van de obligaties aan te passen. Het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van de afgedekte obligaties ten tijde van de eerste verantwoording van de afdekking wordt afgeschreven over de resterende looptijd van de afgedekte post en wordt eveneens verantwoord onder ‘Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’. Fortis dekt het vreemde valuta risico af op geselecteerde portefeuilles van aandelen en vergelijkbare instrumenten. Het valutarisico van aandelen en vergelijkbare instrumenten kan economisch worden afgedekt door gebruik van een deposito of rekening courant (als financiering) luidend in dezelfde valuta als de belegging. Als het deposito of de rekening courant in aanmerking komt als afdekkingsinstrument dan wordt het verschil in vreemde valuta tussen het afdekkingsinstrument en de vreemde valutacomponent van de reële waardeverandering van het afgedekte instrument direct in de resultatenrekening verantwoord. Beleggingen beschikbaar voor verkoop zijn inclusief de reële waarde aanpassing op de afgedekte aandelen en vergelijkbare instrumenten aangegeven in de kolom ‘Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting’.

20.3

Beleggingen tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening Een nadere toelichting op de beleggingen welke tegen reële waarde worden gehouden met verwerking van ongerealiseerde waardeveranderingen in de resultatenrekening is per 31 december als volgt: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

45,1

45,1

15,7

282,0

297,7

Totaal

31 december 2005 Overheidsobligaties Obligaties uitgegeven door de onderneming Schuldbewijzen gedekt door hypotheek

70,5

Schuldbewijzen gedekt door overige activa Private equities en durfkapitaal

1.521,3

70,5 1.920,4

- 255,0

498,1

3.186,7 498,1

Overige aandelen

97,3

845,1

Overige beleggingen

86,6

0,1

86,7

590,2

5.127,2

Totaal

942,4

2.289,5

2.247,5

21,0

267,5

- 31,6

256,9

1.772,4

- 175,0

1.618,2

31 december 2004 Overheidsobligaties

47,1

Obligaties uitgegeven door de onderneming Schuldbewijzen gedekt door hypotheek

47,1

988,6

Schuldbewijzen gedekt door overige activa Private equities en durfkapitaal

20,8

988,6

349,0

349,0

Overige aandelen

45,9

45,9

Overige beleggingen

84,9

84,9

Totaal

1.510,2

- 145 -

2.087,0

- 206,6

3.390,6


Binnen het Fortis Merchant Banking segment worden sommige beleggingen die worden gedaan door de private equity entiteiten van Fortis verantwoord tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening, waarmee zij het beleggen in financiële activa met het doel te profiteren van het totale rendement in de vorm van rente of dividend en veranderingen in de reële waarde tot uitdrukking brengen. Sommige andere beleggingen gekoppeld

aan

derivaten

worden

eveneens

verantwoord

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening waardoor een administratieve mismatch wordt uitgesloten. Overige financiële activa die onderdeel zijn van de beleggingsportefeuille verantwoord tegen reële waarde in de resultatenrekening hebben betrekking op de beleggingen van de verzekeringsbusinesses

van

Fortis

en

zijn

gerelateerd

aan

verzekeringstechnische

verplichtingen waarbij de kasstromen contractueel of op basis van discretionaire deelname verbonden zijn aan de performance van deze activa en waarvan de waardering actuele informatie bevat. Als zodanig reduceert deze waardering derhalve een administratieve mismatch die anders zou zijn ontstaan door de niet gelijkwaardige waardering van activa en passiva en de daarmee samenhangende verantwoording van winsten en verliezen. De overgebleven investering van 15% van Fortis in Assurant, Inc. wordt verantwoord tegen reële waarde in de resultatenrekening, waardoor een administratieve mismatch wordt voorkomen met de uitgegeven verplicht inwisselbare obligaties voor de overgebleven aandelen

in

Assurant,

Inc.

die

ook

zijn

verantwoord

tegen

reële

waarde

met

waardeveranderingen in de resultatenrekening. De geamortiseerde kostprijs van de schuldbewijzen welke tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening worden gewaardeerd, bedraagt per 31 december 2005 EUR 3.674,5 miljoen (2004: 2.905,1 miljoen). De boekwaarde bedraagt per 31 december 2005 EUR 3.600,0 miljoen (2004: 2.910,8 miljoen).

- 146 -


20.4

Vastgoedbeleggingen Beleggingen in vastgoed hebben met name betrekking op woningen en kantoor- en winkelpanden en vastgoed voor gemengd gebruik, primair in de Benelux. De beleggingen in vastgoed zijn per 31 december als volgt: 2005

2004

3.175,9

3.015,0

78,9

- 19,3

Toevoegingen

384,6

348,2

Verbeteringen

2,1

2,0

- 142,0

- 170,6

Kostprijs per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

Terugname door desinvesteringen Overdracht naar (van) onroerend goed voor eigen gebruik

- 50,1


3,7

- 1,6

Overige

2,6

2,2

Kostprijs per 31 december

3.455,7

3.175,9

Cumulatieve afschrijving per 1 januari

- 816,0

- 759,9

Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

0,2

Afschrijvingen

- 94,5

- 74,2

Terugname afschrijving door desinvesteringen

32,7

20,9

Overdracht naar (van) onroerend goed voor eigen gebruik

33,0


- 0,6

0,3

1,7

- 3,1

- 843,5

- 816,0

Bijzondere waarderverminderingen per 1 januari

- 55,5

- 35,2

Toename van bijzondere waardeverminderingen

- 12,0

- 20,5

Overige Cumulatieve afschrijving per 31 december

Terugname bijzondere waardeverminderingen Overige Bijzondere waarderverminderingen per 31 december Netto vastgoedbeleggingen Reële waarde gebaseerd op marktinformatie

1,9

2,3

- 0,3

- 2,1

- 65,9

- 55,5

2.546,3

2.304,4

960,3

811,6

Reële waarde gebaseerd op onafhankelijke waardering

3.263,2

3.304,9

Totaal reële waarde van vastgoedbeleggingen

4.223,5

4.116,5

41,5

57,2

Kosten van vastgoedbeleggingen in aanbouw

De afschrijvingen op gebouwen vinden lineair plaats over de geschatte levensduur. Om de geschatte levensduur te

bepalen worden de

gebouwen

gesplitst in

de

volgende

componenten: ruwbouw, deuren en ramen, technische uitrusting en ruwe en detailafwerking.

- 147 -


De maximale levensduur van de componenten is als volgt: Ruwbouw

50 jaar voor kantoren en winkelpanden; 70 jaar voor woningen

Ramen en deuren


Technische uitrusting

20 jaar voor kantoren; 25 jaar voor winkelpanden en 40 jaar voor woningen

Ruwe afwerking


Detailafwerking

10 jaar voor kantoren, winkelpanden en woningen

Terreinen hebben een ongelimiteerde levensduur en worden derhalve niet afgeschreven.

Beleggingen in vastgoed onder operationele lease Fortis verhuurt bepaalde activa (voornamelijk vastgoed voor beleggingsdoeleinden) aan externe partijen) op basis van operationele lease overeenkomsten. De toekomstige minimale leasetermijnen die inzake niet opzegbare overeenkomsten ontvangen zullen worden, bedragen per 31 december: 2005 Minder dan 3 maanden Meer dan 3 maanden maar minder dan 1 jaar Meer dan 1 jaar maar minder dan 5 jaar

20.5

2004

37,7

37,5

117,3

116,0

632,4

568,3

Meer dan 5 jaar

1.560,5

1.414,7

Totaal

2.347,9

2.136,5

Beleggingen in deelnemingen en joint ventures Een overzicht van de belangrijkste beleggingen in deelnemingen en joint ventures is als volgt: 2005

2004

Reële

Reële

waarde

waarde

129,5

143,9

Joint ventures Bank van De Post Caifor Deltafort

8,8

6,9

167,9

160,7

Deelnemingen Assurant, Inc.

748,1

BGL Investment Partners

176,2

Caipora International Finance Cooperatieve UA

107,3

93,3

Debra International Finance Cooperatieve UA

209,5

180,3

Mayban Fortis Holding

107,5

41,7

Muang Thai Holdings

71,1

61,1

346,5

346,5

NIB Capital Foreign Debt fund V Tai Ping Life Overige Totaal

- 148 -

134,3

32,9

29,9

349,1

262,5

1.706,3

2.209,2


Van de bovenstaande beleggingen zijn alleen BGL Investment Partners en Assurant, Inc. beursgenoteerd. Op 31 december 2005 bedroeg de marktwaarde van BGL Investment Partners EUR 132 miljoen (2004: EUR 100 miljoen). De marktwaarde van Assurant, Inc. bedroeg op 31 december 2004 EUR 1,124 miljoen. Totaal activa

Totaal passiva

Totale baten

Totale lasten

BGL Investment partners

342,0

2,7

66,6

- 14,7


429,0

2005

Debra International Finance Cooperatieve UA Mayban Fortis Holding Muang Thai Holdings NIB Capital Foreign Debt fund V

15,3

838,0

43,2

2.594,7

2.261,3

198,6

- 171,6

706,6

614,1

237,0

- 219,0

1.266,8

1.128,6

824,5

- 905,7

462,0

Tai Ping Life

20,2

2004 17.962,1

15.297,2

5.948,4

- 5.517,8

BGL Investment partners

Assurant, Inc.

289,4

3,0

14,7

- 6,4


373,0

Debra International Finance Cooperatieve UA Mayban Fortis Holding

15,3

721,0

43,2

1.041,7

891,1

126,3

- 104,5

Muang Thai Holdings

560,8

479,3

202,7

- 196,2

NIB Capital Foreign Debt fund V

462,0

Tai Ping Life

1.094,3

20,2 952,1

703,8

- 744,3

Joint ventures Ondernemingen die Fortis gezamenlijk met andere ondernemingen bezit en controleert (joint ventures) worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde. De belangrijkste joint ventures waarin Fortis participeert zijn Caifor, Bank van De Post en Deltafort. Nadere informatie over deze beleggingen wordt hierna gegeven.

Caifor Fortis heeft gezamenlijk met de Spaanse bank La Caixa in Spanje de joint venture Caifor opgericht. Caifor is een houdstermaatschappij met als belangrijkste dochterondernemingen Vidacaixa en Segurcaixa. De kernactiviteiten van Caifor richten zich op verzekeringen. Economisch gezien heeft Fortis een belang van 60% in Segurcaixa (niet leven) en van 40% in Vidacaixa (leven). De belangrijkste financiële gegevens van Caifor zijn per 31 december als volgt: 2005

2004

3.941,3

3.084,3

Lasten

- 3.799,9

- 2.948,4

Totaal activa

21.492,8

19.845,5

Totaal passiva

21.552,7

20.059,3

Joint venture Caifor (op basis van 100%) Baten

- 149 -


Bank van De Post Bank van De Post, de gezamelijke dochteronderneming van Fortis Bank en De Post, biedt standaard

financiële

producten

en

diensten,

waaronder

retail

banking

producten,

spaarproducten, beleggingen en kredietfaciliteiten aan particulieren en ondernemingen via de postkantoren in België. Het economisch belang van Fortis in deze joint venture bedraagt 50%. De belangrijkste financiële gegevens van de Bank van De Post per 31 december kunnen als volgt worden weergegeven: 2005

2004

Joint venture Bank van De Post (op basis van 100%) Baten

265,8

255,0

Lasten

- 264,9

- 244,1

Totaal activa

6.252,5

5.863,0

Totaal passiva

5.993,5

5.575,1

Deltafort Fortis heeft gezamenlijk met Delta Lloyd een joint venture opgericht om het beheer van bepaalde beleggingen te optimaliseren. Iedere partner heeft eigen beleggingen ingebracht en ontvangt ook de opbrengsten van deze beleggingen. Op grond hiervan wordt in onderstaande tabel alleen het Fortis aandeel in Deltafort getoond. 2005

2004

8,6

10,0

175,3

169,0

Joint venture Deltafort (Fortis aandeel) Baten Lasten Totaal activa Totaal passiva

- 150 -


21 Herverzekering, handels- en overige vorderingen De herverzekering, handels- en overige vorderingen zijn per 31 december als volgt:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

31 december 2005 Aandeel herverzekeraars in verplichtingen voor verzekeringsen beleggingscontracten Vorderingen op verzekeringnemers Vergoedingen en commissies

1.167,5 0,7

695,4

130,0

31,0

1.167,5 696,1 - 9,7

151,3

Operationele lease vorderingen

4,7

3,7

8,4

Vorderingen op tussenpersonen

7,2

438,5

445,7

Vorderingen uit hoofde van herverzekeringstransacties

237,8

237,8

Te ontvangen inzake factoring

1.632,6

Overige

4.564,4

744,0

5,0

5.313,4

Totaal, bruto

6.339,6

3.317,9

- 4,7

9.652,8

- 29,8

- 66,3

- 0,1

- 96,2

6.309,8

3.251,6

- 4,8

9.556,6

Bijzondere waardeverminderingen Totaal

1.632,6

31 december 2004 Aandeel herverzekeraars in verplichtingen voor verzekeringsen beleggingscontracten Vorderingen op verzekeringnemers Vergoedingen en commissies Operationele lease vorderingen Vorderingen op tussenpersonen

1.515,1 640,2

- 0,3

640,1

53,7

41,3

- 2,1

92,9

7,8

6,8

0,1

14,7

464,9

415,5

- 0,2

880,2

Vorderingen uit hoofde van herverzekeringstransacties Te ontvangen inzake factoring

1.515,1

0,2

26,0

26,0

936,8

936,8

Overige

2.088,1

465,2

- 53,4

2.499,9

Totaal, bruto

3.551,5

3.110,1

- 55,9

6.605,7

- 2,8

- 57,8

3.548,7

3.052,3


- 60,6 - 55,9

6.545,1

De overige vorderingen hebben betrekking op BTW en andere indirecte belastingen als ook op transitorische posten met betrekking tot clearing activiteiten.

Bijzondere waardeverminderingen van herverzekering, handels- en overige vorderingen Het verloop van de bijzondere waardeverminderingen van de herverzekering, handels- en overige vorderingen is als volgt: 2005

2004


60,6

54,5


20,9

Toename bijzondere waardeverminderingen

13,3

9,4

Terugname bijzondere waardeverminderingen

- 5,6

- 2,6

Afschrijvingen van niet-inbare bedragen

- 4,2

- 1,8

Omrekeningsverschillen en andere aanpassingen

11,2

1,1

Balans per 31 december

96,2

60,6

- 151 -


22 Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn per 31 december als volgt: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

31 december 2005 Terreinen en gebouwen voor eigen gebruik

1.485,6

1.074,8

Verbeteringen aan gehuurde objecten

218,8

9,5

Inventaris en motorrijtuigen

307,5

84,2

Gebouwen in aanbouw Totaal

5,8

10,2

2.017,7

1.178,7

1.481,9

1.058,8

2.560,4 228,3 0,4

392,1

0,4

3.196,8

16,0

31 december 2004 Terreinen en gebouwen voor eigen gebruik Verbeteringen aan gehuurde objecten

183,5

10,7

Inventaris en motorrijtuigen

280,4

79,7

Gebouwen in aanbouw Totaal

- 152 -

8,9

28,4

1.954,7

1.177,6

2.540,7 194,2 0,7

360,8

0,7

3.133,0

37,3


Wijzigingen in de materiële vaste activa De wijzigingen in de materiële vaste activa kunnen voor de jaren 2004 en 2005 als volgt worden weergegeven: 2004 Terreinen en gebouwen

Verbeteringen

Inventaris

voor eigen

gehuurde

en motor-

Gebouwen

gebruik

objecten

rijtuigen

in aanbouw

Totaal

Kostprijs per 1 januari

3.561,7

431,6

1.574,3

78,1

5.645,7


- 101,1

- 15,2

- 129,6

- 81,7

- 327,6

Toevoegingen

153,9

47,9

158,9

49,2

409,9

Terugname door desinvesteringen

- 46,4

- 22,8

- 233,1

- 5,9

- 308,2


- 0,1

1,0

1,4

Overige

- 4,1

2,8

1,3

- 2,4

- 2,4

Kostprijs per 31 december

3.563,9

445,1

1.373,2

37,3

5.419,5

Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari

- 905,2

- 246,2

- 1.069,6

13,6

9,2

40,8

63,6

- 147,4

- 37,7

- 157,2

- 342,3

Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen Afschrijvingen Terugname door desinvesteringen

2,3

- 2.221,0

11,0

15,9

190,9

217,8


0,1

- 0,1

0,6

0,6

Overige

8,3

8,0

- 7,8

8,5

- 1.019,6

- 250,9

- 1.002,3

- 2.272,8

- 4,0

- 1,3

- 10,6

- 15,9

- 0,1

- 0,4

0,6

2,6

- 10,1

- 13,7

Cumulatieve afschrijvingen per 31 december Bijzondere waardeverminderingen per 1 januari Bijzondere waardeverminderingen ten laste van resultatenrekening

- 0,3

Overige

0,7

1,3

Bijzondere waardeverminderingen per 31 december

- 3,6

Netto materiële vaste activa

2.540,7

- 153 -

194,2

360,8

37,3

3.133,0


2005 Terreinen en

Verbeteringen

Inventarissen

gebouwen voor

gehuurde

en motor-

Gebouwen

eigen gebruik

objecten

rijtuigen

in aanbouw

Totaal

3.563,9

445,1

1.373,2

37,3

5.419,5

36,3

21,8

29,5

Kostprijs per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen Toevoegingen Terugname door desinvesteringen Overdracht van vastgoedbeleggingen

87,6

92,8

65,5

178,4

32,5

369,2

- 140,2

- 34,9

- 198,9

- 10,9

- 384,9

2,7

3,4

7,8

97,9

- 5,9

- 6,9

- 42,8

42,3

3.703,3

495,1

1.383,1

16,0

5.597,5

- 1.019,6

- 250,9

- 1.002,3

- 2.272,8

10,6

- 3,7

- 4,4

2,5

- 130,0

- 44,2

- 147,5

- 321,7

52,6

24,4

176,5

50,1

Omrekeningsverschillen Overige Kostprijs per 31 december Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen Afschrijvingen Terugname door desinvesteringen Overdracht van vastgoedbeleggingen

50,1 13,9

253,5

- 33,0

Omrekeningsverschillen Overige Cumulatieve afschrijvingen per 31 december Bijzondere waardeverminderingen per 1 januari

- 33,0

- 0,3

- 1,8

- 5,4

- 7,5

- 18,4

9,5

- 0,2

- 9,1

- 1.138,1

- 266,8

- 983,2

- 2.388,1

- 3,6

- 10,1

- 13,7 - 11,0

Bijzondere waardeverminderingen - 6,8

- 4,2

Terugname bijzondere waarderverminderingen

ten laste van resultatenrekening

10,7

6,8

17,5

Overige

- 5,1

- 0,3

- 5,4

- 4,8

- 7,8

- 12,6

Bijzondere waardeverminderingen per 31 december Netto eigendom, installaties en uitrusting

2.560,4

228,3

392,1

16,0

3.196,8

Het bedrag in ‘Overige’ onder terreinen en gebouwen voor eigen gebruiik en gebouwen in aanbouw heeft voornamelijk betrekking op de overboeking van een gebouw van gebouwen gehouden voor verkoop. Van bovenstaande materiële vaste activa is voor een bedrag van EUR 321,3 miljoen (2004: EUR 193,3 miljoen) aan materiële vaste activa als zekerheid gesteld voor leningen. Met betrekking tot materiële vaste activa is per 31 december 2005 EUR 0,4 miljoen (31 december 2004: EUR 1,0 miljoen) begrepen inzake geactiveerde financieringskosten.

- 154 -


Het af te schrijven bedrag op gebouwen wordt lineair afgeschreven over de economische levensduur. Voor dit doel worden de gebouwen opgesplitst in de volgende componenten:. Ruwbouw


Deuren en ramen


Technische uitrusting


Ruwe afwerking


Detailafwerking

10 jaar voor kantoren, winkelpanden en woningen

Terreinen hebben een ongelimiteerde levensduur en worden derhalve niet afgeschreven. IT, kantoor- en andere apparatuur en motorrijtuigen worden afgeschreven over hun respectievelijke levensduur die indvidueel is vastgesteld. Als algemene regel zijn de restwaardes op nul gesteld.

- 155 -


23 Goodwill en overige vaste immateriële activa Per 31 december zijn de immateriële vaste activa als volgt samengesteld: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

475,4

202,4

Totaal

31 december 2005 Goodwill Waarde van verworven activiteiten (VOBA)

677,8

869,8

869,8

Software en overige immateriële vaste activa

159,1

215,7

374,8

Totaal

634,5

1.287,9

1.922,4

417,8

417,8

31 december 2004 Goodwill

35,9

35,9

Waarde van verworven activiteiten (VOBA) Software en overige immateriële vaste activa

55,3

162,5

217,8

Totaal

91,2

580,3

671,5

Wijzigingen in goodwill en overige vaste immateriële activa De wijzigingen in goodwill en overige immateriële vaste activa kunnen voor 2005 en 2004 als volgt worden weergegeven: 2004

Goodwill Kostprijs per 1 januari

Waarde van

Software

verworven

en overige

activiteiten

immateriële

(VOBA)

vaste activa

Totaal

439,1

932,4

493,3


35,8

Toevoegingen Terugname door desinvesteringen Omrekeningsverschillen Overige Kostprijs per 31 december

44,5

- 18,9

- 18,9

0,7

0,2

0,6

- 0,7

- 0,1

493,3

433,5

962,7

- 55,3

- 187,0

- 242,3

Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen Afschrijvingen

- 20,2

Terugname van afschrijving door desinvesteringen Overige Cumulatieve afschrijvingen per 31 december

- 75,5

Bijzondere waarderverminderingen per 1 januari Terugname bijzondere waarderverminderingen Overige Bijzondere waarderverminderingen per 31 december 35,9

- 156 -

4,6

44,5 - 0,5 35,9

Netto immateriële activa

- 31,2

417,8

- 1,5

- 1,5

- 32,3

- 52,5

15,7

15,7

2,2

2,2

- 202,9

- 278,4

- 11,5

- 11,5

1,6

1,6

- 2,9

- 2,9

- 12,8

- 12,8

217,8

671,5


2005 Software

verworven

en overige

activiteiten

immateriële

Goodwill

(VOBA)

vaste activa

35,9

493,3

433,5

962,7

636,7

537,0

100,8

1.274,5

107,9

107,9

- 18,0

- 18,0

3,5

8,2

Kostprijs per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

Waarde van

Toevoegingen Terugname door desinvesteringen

Totaal


4,7

Overige

2,6

- 0,3

- 0,1

2,2

679,9

1.030,0

627,6

2.337,5

- 75,5

- 202,9

- 278,4

Kostprijs per 31 december Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

1,4

1,4

- 47,3

- 132,0

Terugname van afschrijving door desinvesteringen

10,5

10,5


- 1,6

- 1,6

Overige

- 0,6

- 0,6

- 240,5

- 400,7

- 12,8

- 12,8

- 4,9

- 0,1

- 5,0

1,9

1,9

0,5

- 1,3

- 0,8

- 2,1

- 12,3

- 14,4

374,8

1.922,4

Afschrijvingen

- 84,7

Cumulatieve afschrijvingen per 31 december

- 160,2

Bijzondere waarderverminderingen per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

2,3

Bijzondere waarderverminderingen

2,3

Terugname bijzondere waarderverminderingen Overige Bijzondere waarderverminderingen per 31 december Netto immateriële vaste activa

677,8

869,8

De immateriële activa worden afgeschreven naar gelang de verwachte levensduur. Op goodwill vindt in overeenstemming met IFRS geen afschrijving plaats, maar vindt ten minste jaarlijks een beoordeling plaats of van een bijzondere waardevermindering sprake dient te zijn door het vergelijken van de boekwaarde met de reële waarde. In het algemeen hebben zowel software als overige immateriële vaste activa een levensduur van maximaal 10 jaar.

Afschrijvingsschema van Waarde van verworven activiteiten (VOBA) VOBA wordt opgenomen op het moment van acquisitie van een verzekeringsbedrijf of een verzekeringsportefeuille. VOBA wordt afgeschreven over de verwachte looptijd van de verkregen portefeuille. De boekwaarde van de VOBA per 31 december 2005 zal naar verwachting als volgt worden afgeschreven: 2006

2007

2008

2009

2010

Nadien

70,3

70,3

75,0

61,5

49,9

542,8

Geschatte afschrijving van 'Waarde van verworven activiteiten' (VOBA)

- 157 -


24 Overlopende rente en overige activa De overlopende rente en overige activa zijn per 31 december als volgt samengesteld:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

- 202,8

22.908,6

31 december 2005 Overlopende acquisitiekosten

1.041,7 21.964,6

Derivaten gehouden voor afdekkingsdoeleinden

314,9

1,1

316,0

10,0

110,7

120,7

Gebouwen gehouden voor verkoop Activa pensioenplannen Latente belastingvorderingen Acute belasting

1.146,8

1.041,7

Overlopende investerings- en renteopbrengsten

1.818,0

0,3

- 1.812,6

5,7

640,5

848,1

11,0

1.499,6

329,2

49,7

51,0

429,9

Overige

22.815,7

167,9

19,8

23.003,4

Totaal, bruto

47.892,9

3.366,3

- 1.933,6

49.325,6

- 13,3

- 1,0

- 16,7

- 31,0

47.879,6

3.365,3

- 1.950,3

49.294,6

1.032,7

25,3

1.058,0

20.055,3

1.050,8

- 104,5

21.001,6


31 december 2004 Overlopende acquisitiekosten Overlopende investerings-en renteopbrengsten Derivaten gehouden voor afdekkingsdoeleinden Gebouwen gehouden voor verkoop Activa pensioenplannen Latente belastingvorderingen

5,4

5,4 73,7

128,2

54,5

1.667,2

0,7

- 1.667,3

0,6

821,1

816,2

15,8

1.653,1

646,2

45,9

99,7

791,8

Overige

18.597,6

160,8

- 25,5

18.732,9

Totaal, bruto

41.866,5

3.161,6

- 1.656,5

43.371,6

- 10,8

- 0,8

- 16,7

- 28,3

41.855,7

3.160,8

- 1.673,2

43.343,3

Acute belasting


Onder ‘Voor afdekkingsdoeleinden aangehouden derivaten’ worden de positieve reële waarde van alle derivaten die in aanmerking komen als afdekkingspost (hedging item) in reële waardeindekkingen en kasstroom-indekkingen. De hedging-strategieën worden in noot 8, ‘Risk Management’, nader beschreven. Alle aan- en verkopen van financiële activa met verplichte levering binnen een tijdsbestek dat is voorgeschreven door regelgeving of marktconventie worden opgenomen op de transactiedatum, zijnde de datum waarop Fortis toetreedt tot de contractuele bepalingen van het instrument. De regel ‘overig’ omvat het saldo van de tijdelijke verschillen tussen de bedragen op de aankoopdatum en de leveringsdatum. Voor meer informatie over pensioenplannen en pensioenvermogen wordt verwezen naar noot 10 ‘Vergoedingen na uitdiensttreding en andere lange termijnpersoneelsbeloningen’.

- 158 -


Wijziging in de overlopende acquisitiekosten Het verloop van de overlopende acquisitiekosten in verband met verzekerings en beleggingscontracten over het jaar is als volgt: 2005 Balans per 1 januari Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen Afschrijvingen Overige aan- en verkoop van activiteiten

2004

1.058,0

2.285,9

8,3

- 1.202,1

- 39,7

- 32,9

13,0

0,1

Andere aanpassingen waaronder omrekeningsverschillen Balans per 31 december

- 159 -

2,1

7,0

1.041,7

1.058,0


25 Schulden aan banken De schulden aan banken zijn per 31 december als volgt samengesteld: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

6.062,5

927,2

- 721,4

6.268,3

- 6,3

69.768,1

Totaal

31 december 2005 Bank deposito’s Direct opeisbaar Termijn

69.774,4

Overig Totaal deposito's

59,8

51,8

- 4,0

107,6

75.896,7

979,0

- 731,7

76.144,0

73.298,7

1.319,0

- 1.319,0

73.298,7

2.365,3

- 2.303,4

10.061,9

Effecten verkocht op basis van wederinkoopovereenkomsten Uitgeleende effecten

11.536,9

Voorschotten met onderpand

10.000,0

11.536,9


1.833,1

1.833,1

Overig

2.214,6

119,5

- 25,7

2.308,4

Totaal

174.780,0

4.782,8

- 4.379,8

175.183,0

31 december 2004 Bank deposito's Direct opeisbaar Termijn Overig Totaal deposito's

5.695,1

42,7

- 535,4

5.202,4

43.461,9

716,7

- 700,0

43.478,6

155,5

0,2

- 0,2

155,5

49.312,5

759,6

- 1.235,6

48.836,5

46.680,8

902,6

- 902,6

46.680,8

2.352,5

- 2.303,4

13.049,1

Effecten verkocht op basis van wederinkoopovereenkomsten Uitgeleende effecten

10.298,4

Voorschotten met onderpand

13.000,0

10.298,4

Overig

3.965,4

201,2

- 1.994,8

2.171,8

Totaal

123.257,1

4.215,9

- 6.436,4

121.036,6

De gemiddeld gedurende het jaar uitstaande schulden aan banken bedroegen voor 2005 EUR 171.564,0 miljoen (2004: EUR 140,471.4 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg 2,8% over 2005 (2004: 3,1%). De niet-rentedragende deposito’s van banken bedroegen in 2005 EUR 217,1 miljoen (2004: EUR 54,5 miljoen). Fortis heeft in het segment Merchant Banking bepaalde financiële passiva die onderdeel zijn van ‘Schulden aan banken’ gerubriceerd als ‘Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening’. Binnen de gedefinieerde beleggingsstrategieën van Merchant Banking zijn financiële activa en financiële passiva, inclusief derivaten, samen gebracht in specifieke portfolio’s welke worden beheerd en geëvalueerd op basis van reële waarden. Er is geen significant verschil tussen de boekwaarde van de passiva gehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening en de nominale waarde van deze passiva.

- 160 -


Contractuele looptijd van deposito’s van banken De contractuele looptijd van deposito’s welke door banken worden aangehouden is per 31 december als volgt. 2005 2005

2004 47.990,0

2006

75.791,1

185,9

2007

34,7

32,8

2008

32,0

26,2

2009

23,2

126,1

2010

21,1

Nadien Totaal deposito's

- 161 -

241,9

475,5

76.144,0

48.836,5


26 Schulden aan klanten De schulden aan klanten zijn per 31 december als volgt samengesteld:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

- 7.964,9

65.511,8

31 december 2005 Zichtdeposito's

73.476,7

Spaardeposito's

58.051,2

0,9

- 0,2

58.051,9

Termijndeposito's

60.209,2

6,0

- 2.918,5

57.296,7

Overige deposito's

648,9

8,5

- 0,1

657,3

Totaal deposito's

192.386,0

15,4

- 10.883,7

181.517,7

Effecten verkocht op basis van wederinkoopovereenkomsten

67.363,8

Uitgeleende effecten

67.363,8

2.270,8

Overige schulden

493,8

Depots van herverzekeraars

2.270,8 3,3

4.349,7

213,1

4.846,8 213,1


2.081,2

2.851,6

263.284,8

770,4 231,8

- 4.452,8

259.063,8

Zichtdeposito's

61.353,0

125,1

- 4.032,9

57.445,2

Spaardeposito's

54.689,5

2,0

- 0,4

54.691,1

Termijndeposito's

54.765,3

0,2

- 3.058,8

51.706,7

Totaal

31 december 2004

Overige deposito's

825,8

38,7

- 3,7

860,8

Totaal deposito's

171.633,6

166,0

- 7.095,8

164.703,8

- 12,1

47.852,9

2.265,2

7.942,3

Effecten verkocht op basis van wederinkoopovereenkomsten

47.865,0

Uitgeleende effecten

1.484,5

Overige schulden

5.673,8

Depots van herverzekeraars

1.484,5 3,3 314,5

314,5

Tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening Totaal

226.656,9

- 162 -

483,8

2.284,9

2.284,9

- 2.557,8

224.582,9


De gemiddeld gedurende het jaar uitstaande schulden aan klanten bedroegen voor 2005 EUR 234.210,1 miljoen (2004: EUR 216.207,0 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg 3,0% over 2005 (2004: 2,2%). Fortis heeft financiële passiva verantwoord onder ‘Schulden aan klanten tegen reële waarde met

waardeveranderingen

in

de

resultatenrekening’.

Binnen

de

gedefinieerde

beleggingsstrategieën worden financiële activa en passiva, inclusief derivaten, samengebracht in specifieke portefeuilles waarvan de performance en het risico wordt beheerd en geëvalueerd op basis van de reële waarde. De nominale waarde van de passiva gehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in

de

resultatenrekening

is

op

31

december

2005

EUR

2.733,9

miljoen

(2004:

EUR 2.186,5 miljoen).

Deposito’s van klanten De gewogen gemiddelde rente welke over het jaar op deposito’s is betaald, is als volgt: 2005

2004

Gemiddeld

Gemiddeld

betaalde rente

betaalde rente

Rentedragende zichtrekeningen

1,1%

0,9%

Spaarrekeningen

2,2%

2,5%

Termijnrekeningen

2,6%

2,3%

Het gemiddeld gedurende het jaar uitstaande bedrag aan deposito’s van klanten bedroeg EUR 207.589,7 miljoen (2004: EUR 173.806,9 miljoen).

Contractuele looptijd deposito’s van klanten De contractuele looptijd van de per 31 december uitstaande deposito’s van klanten is als volgt: 2005 2005

2004 154.051,5

2006

169.013,9

1.473,9

2007

2.523,3

1.330,2

2008

922,4

453,1

2009

1.372,0

2.802,4

2010

1.195,2

Nadien Totaal deposito’s klanten

- 163 -

6.490,9

4.592,7

181.517,7

164.703,8


27 Verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten De verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten zijn per 31 december als volgt: Beleggingscontracten

Totaal

Verzekeringen

met DPF

leven

35.303,4

13.663,2

48.966,6

Overige (incl. Niet-leven

eliminaties)

Totaal

- 1.890,2

47.076,4

2005 Bruto Verplichting voor toekomstige uitkeringen Verplichting voor schaden

6.442,7

- 23,3

6.419,4

Niet-verdiende premies

1.408,8

- 1,0

1.407,8

Verplichting voor winstdeling

137,7

72,0

209,7

0,2

Aanpassing ‘Shadow accounting’

927,7

237,9

1.165,6

17,6

- 188,0

36.368,8

13.973,1

50.341,9

7.869,3

- 2.102,5

- 231,2

- 936,3 6.933,0

Herverzekering Netto

- 231,2 36.137,6

13.973,1

50.110,7

34.397,9

8.026,1

42.424,0

209,9 995,2 56.108,7 - 1.167,5 - 2.102,5

54.941,2

2004 Bruto Verplichting voor toekomstige uitkeringen Verplichting voor schaden Niet-verdiende premies

- 1.728,5

40.695,5

6.020,6

- 21,0

5.999,6

1.337,9

2,9

1.340,8

Verplichting voor winstdeling

108,4

40,1

148,5

Aanpassing ‘Shadow accounting’

625,5

129,7

755,2

35.131,8

8.195,9

43.327,7

7.358,5

- 402,9

- 1.112,2

8.195,9

42.924,8

6.246,3

Herverzekering Netto

- 402,9 34.728,9

148,5 755,2 - 1.746,6

- 1.515,1 - 1.746,6

Voor nadere informatie inzake de discretionaire winstcomponent (DPF) wordt verwezen naar noot 5.3.

- 164 -

48.939,6 47.424,5


Het verloop van de verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten met DPF kan als volgt worden weergegeven: BeleggingsLevensverzekering-

contracten

contracten

met DPF

Balans per 1 januari 2004

39.054,4

6.117,7


- 5.134,4

Toevoegingen ten laste van de resultatenrekening Omrekeningsverschillen

926,3

2.078,2

20,2

Aanpassing shadow accounting

265,3

Balans per 31 december 2004

35.131,8

8.195,9


134,7

2.427,3

Toevoegingen ten laste van de resultatenrekening

888,2

3.172,3


- 0,7


284,6

Overdracht van reserves

- 69,8

69,4

36.368,8

13.973,1


108,2

Het verloop van de verplichtingen uit hoofde van niet-leven verzekeringsproducten is als volgt: Balans per 1 januari 2004

12.682,8


- 5.999,6

Toename verplichtingen huidig jaar

3.180,0

Afname verplichtingen vorige jaren

- 62,6

Betaalde schaden huidig jaar

- 1.601,4

Betaalde schaden vorige jaren

- 1.039,2 476,8

Aanpassing onverdiende premies

102,8

Opgelopen rente

8,9 86,8


7.358,5

Balans per 31 december 2004 Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

131,2

Toename verplichtingen huidig jaar

3.069,3

Afname verplichtingen vorige jaren

- 282,4

Betaalde schaden huidig jaar

- 1.349,9

Betaalde schaden vorige jaren

- 1.121,5 315,5

Aanpassing niet-verdiende premies

- 12,7

Opgelopen rente

13,9


45,3


17,6 7.869,3


- 165 -


28 Verplichtingen inzake unit-linked producten De verplichtingen inzake unit-linked producten voor rekening en risico van polishouders gesplitst naar verzekerings en beleggingscontracten kunnen als volgt worden weergegeven:

Verzekeringscontracten

2005

2004

9.994,0

7.888,8

Beleggingscontracten

16.156,6

9.144,7

Totaal

26.150,6

17.033,5

Het verloop van de verplichtingen inzake unit-linked producten op basis van verzekeringscontracten is als volgt: 2005 Balans per 1 januari

2004

7.888,8

10.188,1


- 3.089,5

Premies

1.317,0

1.303,6

Betalingen voor afkopen en expiratie

- 709,3

- 1.050,7

Wijzigingen in waarde beleggingseenheden

1.501,6

522,9

Overige wijzigingen Balans per 31 december

Het

verloop

van

de

verplichtingen

inzake

unit-linked

- 4,1

14,4

9.994,0

7.888,8

producten

op

basis

van

beleggingscontracten is als volgt: 2005

2004


9.144,7

8.431,5


4.129,5

Nieuwe deposito's

2.041,6

1.174,4

Betalingen voor afkopen en expiratie

- 559,6

- 806,7

Wijzigingen in waarde beleggingseenheden

1.457,7

552,7

- 57,3

- 207,2

16.156,6

9.144,7

Overige wijzigingen Balans per 31 december

- 166 -


29 Schuldbewijzen Onder Schuldbewijzen zijn obligaties en andere vastrentende schuldpapieren begrepen. De volgende tabel toont de verschillende schuldbewijzen die Fortis heeft uitgegeven en de bedragen die per 31 december uitstaan:

Kasbons Commercial paper Overige

2005

2004

7.818,0

10.867,2

61.915,3

44.549,9

2.291,1

13.347,2

Totaal schuldbewijzen gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs

72.024,4

68.764,3


5.242,2

3.012,7

77.266,6

71.777,0

Totaal schuldbewijzen

Het

gemiddeld

uitstaande

bedrag

aan

schuldbewijzen

bedroeg

over

2005

EUR 72.924,4 miljoen (2004: EUR 70.020,0 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg 3,4% over 2005 (2004: 2,7%). Fortis heeft geselecteerde schuldbewijzen gekoppeld aan derivaten en de corresponderende beleggingen verantwoord tegen reële waarde in de resultatenrekening, waardoor een mogelijke administratieve mismatch wordt uitgesloten. Voor uitgegeven schuldbewijzen met ingesloten (embedded) derivaten wordt het complete contract verantwoord tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening, waardoor het ingesloten derivaat niet hoeft te worden afgescheiden. De nominale waarde van de schuldbewijzen die tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening worden gehouden bedraagt op 31 december 2005 EUR 5.381,3 miljoen (2004: EUR 3.104,2 miljoen). Onder Schuldbewijzen overig is opgenomen de verplicht omwisselbare obligatie van USD 774,1 miljoen nominaal, uitgegeven in januari 2005 op de resterende aandelen Assurant, Inc. die in het bezit zijn van Fortis. Het in het instrument opgenomen derivaat is gesplitst en is opgenomen in de handelsportefeuille tegen reële waarde in de resultatenrekening. Op 31 december werd de waarde van de obligatie bepaald op EUR 711,2 miljoen en die van het

verankerde

derivaat

op

EUR 70,9

miljoen

onder

handelsverplichtingen.

De

waardeveranderingen in het derivaat worden gecompenseerd door de wijzigingen in de waarde van de aandelen Assurant, Inc., opgenomen onder ‘Beleggingen aangehouden tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening’. De contractuele looptijdverdeling van de schuldbewijzen die per 31 december uitstonden is als volgt: 2005 2005

2004 41.229,7

2006

42.058,2

4.574,9

2007

3.647,8

5.473,2

2008

4.264,3

3.493,6

2009

6.133,2

7.329,3

2010

9.332,3

Nadien

6.588,6

6.663,6

72.024,4

68.764,3

Totaal schuldbewijzen

- 167 -


30 Achtergestelde schulden De achtergestelde schulden kunnen per 31 december als volgt gespecificeerd worden: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

1.048,1

1.048,1

2.433,5

598,6

31 December 2005 Schuldcomponent van de achtergestelde converteerbare obligaties Hybride en Tier 1 leningen

3.032,1

Reële waarde aanpassingen ten gevolge van hedge accounting

57,6

57,6


1.324,9

Overige achtergestelde schulden

8.673,7

993,1

- 1.372,3

8.294,5

12.489,7

1.591,7

- 324,2

13.757,2

2.570,0

597,2

Totaal achtergestelde schulden

1.324,9

31 December 2004 Schuldcomponent van de achtergestelde converteerbare obligaties

987,8

Hybride en Tier 1 leningen

987,8 3.167,2


1.074,5

Overige achtergestelde schulden

7.417,8

1.117,8

- 419,8

8.115,8

11.062,3

1.715,0

568,0

13.345,3

Totaal achtergestelde schulden

1.074,5

Het gemiddeld uitstaande bedrag aan achtergestelde schulden bedroeg over 2005 EUR 13.397,5 miljoen (2004: EUR 11.740,2 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage bedroeg 5,5% over 2005 (2004: 6,6%). De hybride en Tier 1 leningen bestaan uit: •

een afkoopbare perpetuele lening (Tier 1 lening) van nominaal EUR 1.000 miljoen (2004: EUR 1.000 miljoen) met een coupon van 6,50% tot 26 september 2011 en daarna Euro Reference Rate + 2,37%;

•

een afkoopbare perpetuele lening (Tier 1 lening) van nominaal EUR 1.000 miljoen (2004: EUR 1.000 miljoen) met een coupon van 4,63% tot 27 oktober 2014 en daarna Euro Reference Rate + 1,70%;

•

niet-cumulatieve

•

niet-cumulatieve

gegarandeerde

Trust Capital Securities

uitgegeven

voor

EUR 600 miljoen;. eeuwigdurende

preferente

aandelen

voor

een

bedrag

van

EUR 450 miljoen. De overige achtergestelde leningen hebben betrekking op: •

obligaties

(niet

door

zekerheid

gedekt)

luidende

in

diverse

valuta’s

(2005:

EUR 8.651,6 miljoen; 2004: EUR 8.501,1 miljoen) met een gemiddelde coupon van 5,22% (2004: 5,80%); •

perpetuele

leningen

in

diverse

valuta’s

voor

EUR

967,8

miljoen

EUR 689,2 miljoen) met een gemiddelde coupon van 5,39% (2004: 5,99%).

- 168 -

(2004:


30.1

Niet-cumulatieve gegarandeerde Trust Capital Securities Ter versterking van de kapitaalbasis van het verzekeringsbedrijf heeft Fortis in april 1999 niet-cumulatieve gegarandeerde Trust Capital Securities uitgegeven voor EUR 650 miljoen via een speciaal daartoe opgerichte dochtermaatschappij in de Verenigde Staten. Deze dochtermaatschappij mag uitsluitend schulden of andere effecten bezitten die groepsmaatschappijen van Fortis verschuldigd zijn. De Trust Capital Securities zijn gegarandeerd door moedermaatschappijen en hebben een eeuwigdurende looptijd. Na tien jaar mag Fortis echter overgaan tot contante aflossing op de betaaldatum. De emissie bestond uit drie tranches: •

een tranche van EUR 400 miljoen met een variabele coupon van 3-maands Euribor plus 1,30% voor de eerste tien jaar en een coupon van 3-maands Euribor plus 2,30% in de jaren daarna;

•

een tranche van EUR 200 miljoen met een vaste coupon van 5,50% voor de eerste

•

een tranche van EUR 50 miljoen met een vaste coupon van 6,25% per jaar voor de

tien jaar en een coupon van 3-maands Euribor plus 2,30% in de jaren daarna; gehele looptijd van het instrument welke is geclassificeerd als minderheidsbelang (zie hiervoor noot 7 ‘Minderheidsbelangen’).

Niet-cumulatieve eeuwigdurende preferente aandelen In juni 1999 heeft Fortis niet-cumulatieve eeuwigdurende preferente aandelen zonder stemrecht uitgegeven. Deze preferente aandelen worden door de toezichthouder in aanmerking genomen in het Tier 1 vermogen van de bank. De emissie bestond uit twee tranches: •

een tranche van EUR 450 miljoen met een vaste coupon van 6,25% voor de eerste tien jaar en een variabele coupon van 3-maands Euribor plus 2,60% in de jaren daarna. Na tien jaar en ieder daaropvolgend jaar mag Fortis op de betaaldatum overgaan tot contante aflossing;

•

een tranche van EUR 200 miljoen met een vaste coupon van 7,00% voor de volledige looptijd. Na vijf jaar en in ieder daaropvolgend jaar mag Fortis op de betaaldatum overgaan tot aflossing. Fortis heeft deze tranche begin 2004 afgelost.

Aan de preferente aandelen is een ‘Support Agreement’ verbonden. Fortis N.V., Fortis Bank, Fortis Bank Nederland (Holding) en Fortis SA/NV (de ‘Supporting Companies’) zijn hierin hoofdelijk en gezamenlijk overeengekomen om aan Fortis Capital Company Limited gelden over te dragen ter betaling van dividend op de preferente aandelen indien één of meerdere van de Supporting Companies in hetzelfde boekjaar dividend uitkeert op hun gewone of preferente aandelen. Zelfs een symbolische betaling van een dividend door één of meerdere van de Supporting Companies, geeft de houders van de hybride effecten het recht op betaling van

een

volledig

of

proportioneel

dividend,

met

volledig

verhaalsrecht

op

de

Supporting Companies. Ook is het mogelijk dat in het geval waarin de Supporting Companies voldoende totale uitkeerbare reserves ter beschikking hebben om dividend te betalen op hun eigen aandelenkapitaal, deze potentiële betaling leidt tot een verplichting om betalingen te verrichten onder het Support Agreement waarvoor de uitkeerbare reserves van de Supporting Companies niet toereikend zouden kunnen zijn.

- 169 -


De toezichthouder heeft bepaald dat de hybride effecten alleen tot het Tier 1 vermogen van Fortis Bank gerekend mogen worden als zodanige maatregelen zijn genomen dat verzekerd is dat alle betalingen die door Fortis SA/NV of Fortis Bank worden gedaan ingevolge de Support Agreement en gemaximeerd

tot

het

Supporting Companies.

die

worden

niveau Om

van

aan

veroorzaakt de

deze

door

gezamenlijke voorwaarde

een

dividendbetaling,

uitkeerbare te

kunnen

reserves voldoen,

worden van

de

heeft

de

Raad van Bestuur besloten dat Fortis SA/NV geen dividend zal uitkeren op haar gewone en preferente aandelen of andere financiële instrumenten (indien van toepassing), tenzij het totaal van de uitkeerbare reserves van de Supporting Companies toereikend is om te voldoen aan alle dividendbetalingen verbonden aan hun respectievelijke gewone aandelen, preferente aandelen en andere financiële instrumenten alsook aan de mogelijk te betalen bedragen in hetzelfde boekjaar op grond van hun verplichting onder het Support Agreement.

Achtergestelde leningen tegen reële waarde Fortis heeft geselecteerde achtergestelde leningen gekoppeld aan derivaten en gelijksoortige beleggingen verantwoord tegen reële waarde in de resultatenrekening om zo een administratieve mismatch te voorkomen. Fortis dekt het renterisico van achtergestelde leningen met vaste rente op portefeuillebasis (macro hedging) af met gebruik van renteswaps. De afgedekte leningen zijn achtergestelde uitgiften met de volgende kenmerken: •


•

vaste looptijd;

•

vaste hoofdsommen;

•


•

zonder renteopties of verankerde derivaten;

•

verantwoord op basis van geamortiseerde kosten.

Van de achtergestelde leningen met deze kenmerken wordt een portefeuille gevormd waaraan de afgedekte post wordt gerelateerd. Achtergestelde leningen opgenomen in een portefeuilleafdekking voor renterisico moeten het risico dat wordt afgedekt delen. De kasstromen worden gealloceerd aan maandelijkse intervallen op basis van de contractuele vervaldata. De afdekkingsinstrumenten zijn ‘plain vanilla’ renteswaps gesloten met externe tegenpartijen tegen de ten tijde van de transactie geldende markttarieven. Het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van de afgedekte achtergestelde leningen ten tijde van de eerste verantwoording van de afdekking wordt afgeschreven over de resterende looptijd van de afgedekte post. De nominale waarde van de achtergestelde schulden die worden gehouden ‘Tegen reële waarden met waardeveranderingen in de resultatenrekening’ bedragen op 31 december 2005 EUR 1.207,7 miljoen (2004: EUR 896,8 miljoen).

- 170 -


30.2

Achtergestelde converteerbare obligatielening (FRESH) Fortfinlux S.A. heeft op 7 mei 2002 een Floating Rate Equity-linked Subordinated Hybrid (‘FRESH’) obligatielening uitgegeven ten bedrage van EUR 1.250 miljoen. De FRESH vormt voor de toezichthouders onderdeel van het Tier 1 vermogen. De obligaties hebben een nominale waarde van EUR 250.000 en kunnen, op elk gewenst moment vanaf veertig dagen na de emissiedatum naar keuze van de obligatiehouder, worden omgezet in aandelen Fortis tegen een koers van EUR 31,50 per Fortis-aandeel. Terugbetaling van de obligatielening is uitgesloten, de obligatiehouder heeft uitsluitend de keuze tot omwisseling. De obligatielening heeft derhalve een onbeperkte looptijd. Vanaf 7 mei 2009 worden de obligaties automatisch omgezet in aandelen Fortis, indien de koers van het aandeel Fortis gedurende 20 achtereenvolgende handelsdagen gelijk is aan of hoger is dan EUR 47,25. De FRESH-houder is achtergesteld ten opzichte van alle overige leningen, achtergestelde leningen en preferente aandelen, maar heeft voorrang ten opzichte van houders van gewone aandelen. De coupons zijn per kwartaal achteraf betaalbaar tegen een variabele rentevoet gelijk aan driemaands Euribor, verhoogd met 135 basispunten. In het geval dat Fortis geen dividend betaalt op haar aandelen of het dividendrendement lager is dan 0,5% vindt verrekening van de coupon plaats door levering van nieuw uit te geven Fortis-aandelen tegen een waarde van 103% van de coupon. De FRESH wordt per 31 december als volgt in de balans gepresenteerd: 2005

2004

265,6

265,6

Beginsaldo

987,8

927,5

Rente kosten

104,2

103,4

Betaalde rente

- 43,9

- 43,1

1.048,1

987,8

Eigen vermogenscomponent Schuld component

Schuld component – saldo per 31 december

Op het moment van uitgifte van de FRESH zijn de ontvangen bedragen gesplist in een schuld en een eigen vermogenscomponent. De eigen vermogenscomponent is gerelateerd aan het ‘embedded’ derivaat dat is inbegrepen in de FRESH. De schuld component wordt berekend op basis van de netto contante waarde van de verwachte

kasstromen

welke

samenhangen

met

het

instrument.

De

eigen

vermogenscomponent is het verschil tussen de ontvangen bedragen en de schuldcomponent en wordt verantwoord na aftrek van latente belasting. De uitgiftekosten zijn pro rata verdeeld over de eigen vermogenscomponent en de schuldcomponent. Op het moment dat de FRESH wordt geconverteerd in aandelenkapitaal wordt dit bedrag overgeboekt naar de overige reserves.

- 171 -


31 Overige financieringen De overige financieringen zijn per 31 december als volgt: 2005 Financiële leaseverplichtingen

2004

38,8

45,4

Overige

1.660,5

2.816,1

Totaal overige leningen

1.699,3

2.861,5

Overige heeft voornamelijk betrekking op onderhands geplaatste leningen.

Financiële leaseverplichtingen De verplichtingen van Fortis inzake financiële leaseovereenkomsten kunnen als volgt worden weergegeven: Contante Minimum

waarde van minimum

leasebetalingen

leasebetalingen

2005

2004

2005

2004 2,3

Minder dan 3 maanden

2,5

2,4

2,4


7,5

7,2

6,8

6,5

30,0

38,2

26,1

33,1

Meer dan 1 jaar maar minder dan 5 jaar Meer dan 5 jaar Totaal Contante waarde van financiële leaseverplichtingen

- 172 -

4,9

7,8

3,5

3,5

44,9

55,6

38,8

45,4

6,1

10,2


32 Voorzieningen Het verloop van de voorzieningen over het jaar eindigend op 31 december is als volgt: Verbintenissen tot kredietverstrekking

Herstructurering

Overige

Totaal

122,0

128,7

595,5

846,2

Per 1 januari 2004 Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen

- 0,4

- 4,9

- 5,3

Bijkomende voorziene bedragen

123,1

33,0

100,9

257,0

Terugname niet gebruikte bedragen

- 68,2

- 7,5

- 49,4

- 125,1

- 0,8

- 37,8

- 27,5

- 66,1

1,2

0,7

Aanwendingen in de loop van het jaar Impact van wijziging disconteringsvoet Omrekeningsverschillen Overige Per 31 december 2004 Aankoop/verkoop groepsmaatschappijen Bijkomende voorziene bedragen Terugname niet gebruikte bedragen Aanwendingen in de loop van het jaar

- 0,1

17,9

- 17,4

- 56,2

- 55,7

192,7

100,1

559,1

851,9

Overige Per 31 december 2005

- 1,0

12,5

1,2

40,7

54,4

138,4

10,6

297,2

446,2

- 112,1

- 1,9

- 120,1

- 234,1

- 5,6

- 2,0

- 123,8

- 131,4

0,1

1,1

1,2

2,4

0,1

2,0

4,5

2,2

- 94,6

6,8

- 85,6

230,5

13,6

663,0

907,1

Impact van wijziging disconteringsvoet Omrekeningsverschillen

1,9

- 0,9

De voorzieningen voor kredietverplichtingen zijn de voorzieningen voor kredietrisico’s op de kredietverplichtingen van Fortis die buiten de balans verantwoord zijn en die individueel of op portefeuillebasis zijn geïdentificeerd als onderhevig aan waardeverminderingen. Het bedrag van de waardevermindering is de contante waarde van de kasstromen die Fortis naar verwachting dient te voldoen om aan de verplichtingen te voldoen. De voorzieningen voor herstructurering hebben betrekking op de kosten van een door het management van Fortis aangekondigd herstructureringsplan. Ultimo 2005 had het merendeel van de herstructureringsvoorzieningen betrekking op recent door Fortis overgenomen bedrijven. De overige voorzieningen bestaan uit voorzieningen voor: •

fiscale en juridische zaken;

•

voortijdig vertrek van personeel;

•

verhoging van de kwaliteit van het management zoals aangekondigd eind 2005;

•

joint ventures.

De voorziening voor fiscale en juridische zaken is gebaseerd op de best mogelijke schattingen zoals beschikbaar op jaareinde waarbij rekening wordt gehouden met de adviezen van juridische en fiscale adviseurs. Het tijdstip van de uitgaande kasstromen die samenhangen met deze voorzieningen is per definitie onzeker, gezien de onvoorspelbaarheid van de uitkomst van en de tijd die gemoeid is met het afwikkelen van geschillen.

- 173 -


De voorzieningen voor voortijdig vertrek zijn gebaseerd op overeenkomsten in de collectieve arbeidsovereenkomst. De voorzieningen worden getroffen bij het afsluiten van de collectieve arbeidsovereenkomst. De uitgaande kasstromen hebben dezelfde tijdhorizon als de collectieve arbeidsovereenkomst. De voorziening voor het verhogen van de kwaliteit van het management, zoals aangekondigd eind 2005, heeft een horizon van een jaar. De voorziening voor joint ventures heeft betrekking op joint ventures met een negatief vermogen op basis van IFRS. Er worden geen uitgaande kasstromen verwacht. Deze ondernemingen zijn evenwel winstgevend waardoor in 2005 de voorziening is afgenomen met EUR 62,6 miljoen (2004: EUR 101,2 miljoen) ten gevolge van gerealiseerde winsten en de herwaardering van beleggingsportefeuilles. Deze vrijval is verantwoord onder overige. Per 31 december 2005 bedraagt de voorziening voor joint ventures EUR 21,5 miljoen.

- 174 -


33 Acute en latente belastingen De belastingpositie kan als volgt worden samengevat: 2005 Acuut Activa Passiva

Latent

Totaal

2004 Acuut

Latent

Totaal

429,9

1.499,6

1.929,5

791,8

1.653,1

2.444,9

1.201,3

2.427,6

3.628,9

1.097,7

2.366,4

3.464,1

De acute en latente belastingvorderingen zijn begrepen onder ‘Overlopende rente en overige activa’ (zie noot 24).

- 175 -


Een nader detail van de latente winstbelastingen per 31 december is als volgt: Balans

Resultatenrekening

2005

2004

2005

2004

224,8

128,7

94,8

56,0

432,0

1.013,2

- 507,0

413,1

7,7

21,0

- 8,6

5,6

Vastgoedbeleggingen

23,7

30,7

- 2,3

- 1,8


34,3

58,3

- 31,1

27,2

1,7

9,1

0,3

0,8

563,5

519,5

- 11,5

41,4

Latente belastingvorderingen: Activa aangehouden voor handelsdoeleinden (handelsportefeuille effecten/afgeleide financiële instrumenten / overige handelsactiva) Passiva aangehouden voor handelsdoeleinden (verkochte effecten/ afgeleide financiële instrumenten / overige handelsschulden Beleggingen (tot einde looptijd aangehouden / beschikbaar voor verkoop)

Immateriële vaste activa (exclusief goodwill) Verzekeringspolis en claim reserves Vorderingen op klanten

106,7

86,8

1,2

8,0

Waardeverminderingen op leningen

162,7

30,4

61,0

- 28,0

Schuldbewijzen en achtergestelde schulden

50,6

35,6

36,9

4,7

Voorzieningen voor pensioenen en uitkeringen na uitdiensttreding

431,0

381,3

44,4

- 11,1

Overige voorzieningen

611,5

619,9

26,6

- 41,6

6,4

23,7

- 5,5

4,4

172,3

134,9

20,9

- 72,6

Overlopende kosten en vooruit ontvangen opbrengsten Niet aangewende compensabele verliezen Overige Bruto latente belastingvorderingen

516,3

331,2

162,1

141,4

3.345,2

3.424,3

- 117,8

547,5

Afschrijving van latente belastingvorderingen

- 107,4

- 84,6

- 28,8

2,3

Totaal latente belastingvorderingen, na afschrijvingen

3.237,8

3.339,7

- 146,6

549,8

181,2

382,4

- 217,0

81,8

Latente belastingverplichtingen: Handelsactiva (handelsportefeuille effecten / afgeleide financiële instrumenten / overige handelsactiva) Handelsschulden (verkochte effecten / afgeleide financiële instrumenten / overige handelsschulden)

5,4

49,8

- 47,8

- 13,9

1.827,4

1.741,7

- 66,8

82,9

Vastgoedbelegging

266,7

246,4

4,7

0,1


375,7

276,0

- 11,9

10,3 - 13,9

Beleggingen (tot einde looptijd aangehouden / beschikbaar voor verkoop)

Immateriële vaste activa (exclusief goodwill) Vorderingen op klanten Waardeverminderingen op leningen Schuldbewijzen en achtergestelde schulden

22,0

1,0

- 2,6

166,9

125,0

40,9

16,1

21,0

34,2

1,8

13,5 26,6

48,5

45,2

7,9

Overige voorzieningen

116,0

80,2

54,3

2,4

Overlopende acquisitiekosten

213,7

244,7

- 27,5

- 31,6 14,4

Vooruit betaalde kosten en overlopende activa

13,0

38,6

24,6

Belastingvrije gerealiseerde reserves

57,5

47,3

10,2

Overige Totaal latente belastingverplichtingen

850,8

740,5

41,3

283,1

4.165,8

4.053,0

- 187,9

471,8

- 41,3

- 78,0

Latente belastinglast Netto latente belasting

- 928,0

- 176 -

- 713,3


Aangezien latente winstbelastingen in bepaalde situaties gesaldeerd mogen worden, zijn deze als volgt gepresenteerd in de balans: 2005

2004

Latente belastingvorderingen

1.499,6

1.653,1

Latente belastingverplichtingen

2.427,6

2.366,4

Netto latente belastingen

- 928,0

- 713,3

In bepaalde landen is winstbelasting verschuldigd over dividenden welke ontvangen worden van dochterondernemingen. In totaal is een bedrag van EUR 7.942 miljoen potentieel onderhevig aan belastingheffing. Het totale bedrag dat is verschuldigd indien alle reserves zouden

worden

uitgekeerd

aan

de

EUR 77,0 miljoen.

- 177 -

respectievelijke

moedermaatschappijen

bedraagt


34 Overlopende rente en overige passiva Per 31 december is de samenstelling van de overlopende rente en overige passiva als volgt:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

31 december 2005 Latente opbrengsten

530,6

35,9

- 0,5

566,0

19.231,1

200,9

- 130,9

19.301,1

Overlopende kosten

1.168,7

85,8

- 8,3

1.246,2

Derivaten aangehouden voor afdekkingsdoeleinden

1.842,5

Pensioenverplichtingen

2.120,0

726,3

- 68,4

2.777,9

Overige personeelsvoordelen

1.157,7

364,6

113,5

1.635,8

Handelsschulden

1.326,3

197,1

5,7

1.529,1

Schulden aan agenten, polishouders en tussenpersonen

12,3

1.106,9

- 2,6

1.116,6

BTW en overige te betalen belastingen

85,4

85,2

4,3

174,9

4,8

0,1

23,1

28,0

Overige schulden

13.240,9

1.455,5

- 59,7

14.636,7

Totaal

40.720,3

4.414,5

- 123,8

45.011,0

Overlopende rente

Te betalen dividenden Schulden aan herverzekeraars

1.842,5

156,2

156,2

31 december 2004 Latente opbrengsten Overlopende rente Overlopende kosten Derivaten aangehouden voor afdekkingsdoeleinden Pensioenverplichtingen Overige personeelsvoordelen Handelsschulden Schulden aan agenten, polishouders en tussenpersonen BTW en overige te betalen belastingen Te betalen dividenden

1.090,6

44,8

18.130,8

203,2

- 55,4

18.278,6

1.135,4

1.011,4

147,8

0,3

1.159,5

101,7

101,7

1.878,5

744,1

56,6

258,1

183,0

- 8,2

2.679,2 432,9

1.757,7

185,6

11,2

1.954,5

16,3

805,5

- 2,5

819,3

212,4

86,5

2,4

301,3

4,8

0,1

16,7

Schulden aan herverzekeraars

125,4

21,6 125,4

Overige schulden

15.006,4

1.138,0

- 120,8

16.023,6

Totaal

39.468,7

3.664,0

- 99,7

43.033,0

Onder ‘Derivaten aangehouden voor afdekkingsdoeleinden’ wordt de negatieve reële waarde van alle derivaten die kwalificeren als afdekking in reële waarde afdekkingen en kasstroom afdekkingen verantwoord (voor de details van de afdekkingderivaten wordt verwezen naar noot 35). De afdekkingstrategieën worden nader toegelicht in noot 8 ‘Risk Management’. Nadere details over de pensioenverplichtingen zijn te vinden in noot 10 ‘Vergoedingen na uitdiensttreding en andere lange termijn personeelsbeloningen’. Overige personeelsvoordelen hebben onder meer betrekking op overige lange termijn personeelsbeloningen (zie noot 10), sociale lasten, afvloeiingsregelingen en op gebouwde vakantierechten. Alle aan- en verkopen van financiële activa met verplichte levering binnen een tijdsbestek dat is voorgeschreven door regelgeving of marktconventie worden opgenomen op de transactiedatum, zijnde de datum waarop Fortis toetreedt tot de contractuele bepalingen van het instrument. De regel ‘overig’ omvat het saldo van de tijdelijke verschillen tussen de bedragen op de aankoopdatum en de leveringsdatum.

- 178 -


35 Derivaten Onder derivaten worden swaps, futures, termijncontracten en optiecontracten verstaan. Voor alle derivaattypen wordt de waarde afgeleid van onderliggende rentetarieven, valutakoersen, goederenprijzen of aandelenkoersen. Een derivatencontract kan op een beurs of over-the-counter (‘OTC’) worden verhandeld. Ter beurze verhandelde derivaten, zoals futures en opties, zijn gestandaardiseerd en brengen door de margeverplichtingen, die door de verschillende beurzen opgelegd worden, over het algemeen geen significant tegenpartij-risico met zich mee. Over-the-counter verhandelde derivatencontracten worden onderling door contractpartijen overeengekomen. Onder overige derivaten zijn begrepen de in sommige contracten besloten (‘embedded’) derivaten. Het hybride (gecombineerd) instrument omvat tevens een niet-derivaat basiscontract (host contract). Dit heeft tot gevolg dat bepaalde cash flows van het gecombineerde instrument op dezelfde wijze variëren als een separaat derivaat. De notionele bedragen worden niet als activa of passiva in de balans opgenomen en zijn geen afspiegeling van de potentiële winst of het verlies waarmee een dergelijke transactie gepaard kan gaan. Het risico dat Fortis loopt wanneer een tegenpartij haar verplichtingen niet kan nakomen, is beperkt tot de positieve netto-vervangingswaarde van de OTC-contracten. Renteswaps zijn contractuele overeenkomsten tussen twee partijen op grond waarvan rente cash flows in dezelfde valuta worden uitgewisseld. Deze verplichtingen worden berekend op basis van verschillende rentetypen. Bij de meeste renteswaps vindt een netto-uitwisseling van cash flows plaats. Dit bestaat uit het verschil tussen de vaste en variabele rentebetalingen. Fortis maakt onder meer gebruik van renteswaps om de rentekenmerken van bepaalde activa en passiva te wijzigen. Zo kan bijvoorbeeld uit hoofde van langlopende schulden een renteswap worden aangegaan om een vast rentetarief om te zetten in een variabel tarief, teneinde de rentemismatch te verminderen. Daarnaast gebruikt Fortis renteswaps om het risico van koersfluctuaties van de handelsportefeuille effecten af te dekken. Rentefutures worden ter beurze verhandeld en betreffen een verplichting om effecten of een geldmarktinstrument te kopen of verkopen op een vastgestelde datum in de toekomst tegen een vooraf bepaalde prijs. Rentetermijncontracten worden over-the-counter verhandeld en zijn contracten waarbij twee partijen een rentetarief en -periode overeenkomen die als referentiepunt worden gebruikt voor de berekening van een nettobetaling die door de ene partij aan de andere partij moet worden gedaan, afhankelijk van de marktrente die geldt op een bepaald moment in de toekomst. Rente-opties worden gebruikt als bescherming tegen het renterisico en zijn opties waarbij de verkoper zich verplicht aan de koper een renteverschil te betalen in ruil voor een door de koper betaalde premie. Dit renteverschil is het verschil tussen de huidige rente en een afgesproken rentetarief voor een notioneel bedrag. Bij alle rentecontracten is het risico van een verlies gedurende de looptijd afhankelijk van de rentestand.

- 179 -


Valutacontracten, waaronder spot-, forward- en futurecontracten, zijn overeenkomsten om valuta van het ene land op een bepaalde datum te ruilen voor valuta van een ander land tegen een vooraf overeengekomen prijs en hebben tot doel de netto investerings- en valutaposities af te dekken. Valutaswaps zijn, in hun eenvoudigste vorm, contractuele overeenkomsten op grond waarvan zowel periodieke als eenmalige betalingen in verschillende valuta worden geruild. Het risico van een verlies op deze contracten is afhankelijk van de expiratiedatum, de rentetarieven, valutakoersen en de timing van de betalingen. Valuta-optiecontracten lijken op rente-optiecontracten maar zijn gebaseerd op valuta in plaats van rentetarieven. Bij deze contracten is het verliesrisico gedurende de looptijd groter of kleiner naarmate de valutakoersen en rente fluctueren. Voor ter beurze verhandelde rentefutures, opties en valutacontracten geldt dat het buiten de balans kredietrisico voor Fortis beperkt is, aangezien deze transacties tot stand komen op georganiseerde beurzen die de verplichting van de tegenpartij overnemen en over het algemeen eisen dat er zekerheden worden gestort en dat margeverplichtingen dagelijks worden afgerekend. Goederentermijncontracten en futures zijn contracten waarbij de onderliggende waarde een bepaald product is. Een goederenswap is een swap waarbij kasstromen worden uitgewisseld op basis van het onderliggende product. Een goederenoptie is het recht om goederentermijn contracten te kopen of verkopen tegen een vaste prijs tot een specifiek tijdstip. Kredietderivaten bieden de mogelijkheid om kredietrisico te separeren alsmede af te zonderen van het instrument waaraan het derivaat verbonden is. Hierdoor kan het kredietrisico worden overgedragen

aan

een

andere

partij.

Bij

een

‘credit

default

swap’

betaalt

de

koper/begunstigde een premie voor het recht om een obligatie terug te verkopen aan de verkoper/garantiegever indien een bepaalde kredietgebeurtenis plaatsvindt. Een ‘total return swap’ is een contract waarbij de begunstigde er mee instemt om de garantiegever de totale opbrengst van de onderliggende-activa, welke bestaat uit alle contractuele betalingen alsook elke waardevermeerdering van de reële waarde in de onderliggende activa, te vergoeden. Voor het swap arrangement vergoedt de garantiegever aan de begunstigde een variabele rente plus een spread alsmede elke afwaardering van de onderliggende activa. Aandelenderivaten hebben betrekking op aandelen swaps, opties, futures en termijn contracten. Een aandelen swap is een swap waarbij de kasstromen die uitgewisseld worden, gebaseerd zijn op de totale opbrengst van een bepaalde beursindex en een rentetarief (vast of variabel) . Aandelenopties geven het recht tot koop (in geval van een call optie) of verkoop (in het geval van een put optie) van een vaste hoeveelheid aandelen, tegen een vooraf bepaalde prijs, voor of op een uiterlijke datum.

- 180 -


35.1

Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden De derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden waren per 31 december als volgt samengesteld:

2005

Activa

Passiva

Notioneel

Notioneel

Reële waarden

bedrag

Reële waarden

bedrag

Termijncontracten

495,0

Rente- en valutaswaps

616,2

233.902,0

358,1

233.888,2

14.508,0

575,3

Opties

14.012,0

347,7

50.322,2

278,8

49.086,3

Totaal

1.458,9

298.732,2

1.212,2

296.986,5

Valutacontracten

Rentecontracten Termijncontracten en futures Swaps

34,0

24.081,8

19,3

30.876,5

12.340,3

1.302.493,6

13.411,8

1.289.358,4

Opties

7.114,8

434.090,5

6.968,8

423.555,7

Totaal

19.489,1

1.760.665,9

20.399,9

1.743.790,6

1,7

1,3

13,5

Swaps

21,4

208,6

11,9

208,6

Opties

118,4

639,2

129,2

602,1

Totaal

139,8

849,5

142,4

824,2

0,1

446,6

19,4

2.245,2

Commodity contracten Termijncontracten en futures

Aandelen/Index contracten Termijncontracten en futures Swaps

407,7

9.381,4

92,5

11.750,9

Opties en warrants

1.997,5

13.011,3

2.590,8

16.596,0

Totaal

2.405,3

22.839,3

2.702,7

30.592,1

236,2

17.397,8

159,5

4.794,9

60,0

1.007,3

186,6

696,5

23.789,3

2.101.492,0

24.803,3

2.077.684,8

Kredietderivaten Swaps Overige Balans per 31 december 2005 Reële waarden gebaseerd op marktgegevens

1.685,4

665,6

waarderingstechniek

22.103,9

24.137,7

Totaal

23.789,3

24.803,3

Niet genoteerde derivaten (OTC)

23.632,0

Reële waarden verkregen via een

Beursgenoteerde derivaten Totaal

- 181 -

2.074.973,0

24.677,0

2.046.690,7

157,3

26.519,0

126,3

30.994,1

23.789,3

2.101.492,0

24.803,3

2.077.684,8


2004

Activa

Passiva

Notioneel

Notioneel

Reële waarden

bedrag

Reële waarden

bedrag

Valutacontracten Termijncontracten

1.324,3

230.508,7

1.395,8

230.176,1


615,4

12.969,3

635,4

12.569,9

Opties

353,9

41.238,4

243,4

40.743,6

Totaal

2.293,6

284.716,4

2.274,6

283.489,6

Rentecontracten Termijncontracten en futures Swaps

67,5

42.110,6

50,1

36.040,5

11.803,4

3.230.155,3

14.198,2

3.228.285,1

Opties

5.197,1

407.149,2

5.319,7

391.835,5

Totaal

17.068,0

3.679.415,1

19.568,0

3.656.161,1

29,8

246,7

26,0

176,6

Commodity contracten Opties Aandelen/Index contracten Termijncontracten en futures

51,8

443,0

0,2

1.918,5

Opties en warrants

2.342,1

9.257,8

4.881,1

12.352,1

Totaal

2.393,9

9.700,8

4.881,3

14.270,6

Opties

151,8

14.888,9

93,9

5.615,1

Overige

382,1

294,1

226,0

311,5

22.319,2

3.989.262,0

27.069,8

3.960.024,5

Kredietderivaten

Balans per 31 december 2004 Reële waarden gebaseerd op marktgegevens

1.730,7

3.721,9

Reële waarden verkregen via een waarderingstechniek

20.588,5

23.347,9

Totaal

22.319,2

27.069,8


21.989,0

3.977.486,4

26.898,1

330,2

11.775,6

171,7

10.812,2

22.319,2

3.989.262,0

27.069,8

3.960.024,5

Beursgenoteerde derivaten Totaal

- 182 -

3.949.212,3


35.2

Derivaten aangehouden voor afdekking (‘hedging’) De derivaten aangehouden voor afdekking (‘hedging’) zijn per 31 december als volgt samengesteld:

2005

Reële waarden

Activa

Passiva

Notioneel

Notioneel

bedrag

Reële waarden

bedrag

Valutacontracten Termijncontracten

13,0

122,6

14,2

123,7


83,2

26.186,0

90,8

26.186,0

Totaal

96,2

26.308,6

105,0

26.309,7

Swaps

218,7

18.144,3

1.737,5

18.148,1

Opties

1,1

720,0

Totaal

219,8

18.864,3

1.737,5

18.148,1


316,0

45.172,9

1.842,5

44.457,8


301,9

Rentecontracten Termijncontracten en futures

Reële waarden verkregen via een waarderingstechniek

1.290,0

14,1

552,5

Totaal

316,0

1.842,5


316,0

2004

45.172,9

1.842,5

44.457,8

Activa

Passiva

Notioneel

Notioneel

Reële waarden

bedrag

Reële waarden

bedrag

0,3

113,1

4,8

118,9

Swaps

5,1

4.624,9

96,9

4.635,9


5,4

4.738,0

101,7

4.754,8

Valutacontracten Rente- en valutaswaps Rentecontracten


5,4

101,7

Totaal

5,4

101,7


5,4

- 183 -

4.738,0

101,7

4.754,8


36 Reële waarde van financiële activa en financiële passiva In de volgende tabel zijn de boekwaarde en de reële waarde weergegeven van de financiële activa en financiële passiva, die op de geconsolideerde balans van Fortis niet tegen hun reële waarde zijn gewaardeerd. De tabel is aangevuld met een beschrijving van de gebruikte methodes om de reële waarde van de financiële instrumenten te bepalen. 2005

2004

Boek

Reële

Boek

Reële

waarde

waarde

waarde

waarde


21.822,0

21.734,3

25.019,7

25.014,5


81.001,9

81.388,0

64.197,0

64.268,2


280.759,3

285.791,9

227.833,7

230.746,9

Activa

Beleggingen tot einde looptijd aangehouden

4.669,3

4.840,7

4.721,3

4.955,7


9.556,6

9.520,4

6.545,1

6.536,1

397.809,1

403.275,3

328.316,8

331.521,4

Schulden aan banken

175.183,0

175.621,3

121.036,6

121.593,1


259.063,8

258.572,2

224.582,9

224.256,4

Schuldbewijzen

77.266,6

78.222,6

71.777,0

72.250,7


13.757,2

13.195,8

13.345,3

12.702,3

1.699,3

1.578,7

2.861,5

2.750,5

526.969,9

527.190,6

433.603,3

433.553,0

Totaal financiële activa Passiva

Overige financieringen Totaal financiële passiva

De reële waarde is de waarde waartegen een actief kan worden verhandeld, of een verplichting kan worden afgewikkeld, tussen ter zake goed geïnformeerde, tot een transactie bereid zijnde partijen die onafhankelijk zijn. Fortis gebruikt de volgende hiërarchie voor het bepalen van de reële waarde van financiële instrumenten: •

genoteerde prijzen in een actieve markt;

•

waarderingsmethoden;

•

kostprijs.

Indien een financieel instrument wordt verhandeld in een actieve en liquide markt, is de genoteerde prijs of waarde de beste indicator voor de reële waarde en wordt deze gehanteerd. Er wordt geen aanpassing gemaakt op de reële waarde van een groot pakket aandelen, tenzij er een bindende afspraak is gemaakt om de aandelen te verkopen tegen een andere prijs dan de marktprijs. De meest geschikte marktprijs voor een actief in bezit of een uit te geven passief is de huidige laatprijs, en voor een aan te kopen actief of een passief in bezit, de biedprijs. Indien Fortis activa en passiva bezit met tegengestelde marktrisico’s, worden middenkoersen gebruikt als basis voor het bepalen van de reële waarde. Als er geen marktprijs op een actieve markt beschikbaar is, wordt de reële waarde berekend op basis van de contante waarde- of andere waarderingsmethode gebaseerd op de marktcondities op rapportagedatum.

- 184 -


Als er een waarderingsmethode gebruikelijk is in de markt om de prijs van een instrument te bepalen en van deze methode is aangetoond dat de bepaalde waardering een betrouwbare schatting is van de prijs bij een daadwerkelijk markttransactie, dan gebruikt Fortis deze methode. Algemeen geaccepteerde methodes in de financiële markt zijn het contante waardemodel en optiewaarderingsmodellen. Een geaccepteerde waarderingsmethode omvat alle factoren die marktpartijen belangrijk achten voor de prijszetting. Deze methode dient tevens consistent te zijn met geaccepteerde economische modellen voor de waardering van financiële instrumenten. De basisprincipes voor het bepalen van de reële waarde zijn: •

maximaliseren van marktinvloeden en het minimaliseren van interne schattingen en ramingen;

•

aanpassing van de schattingsmethode (waarderingsmethode) alleen als er een verbetering van de waardering kan worden aangetoond of als de verandering noodzakelijk is omdat er onvoldoende informatie aanwezig is.

De reële waarde die getoond wordt is de reële waarde exclusief opgelopen rente (‘clean fair value’). Opgelopen rente wordt apart verantwoord. De gebruikte methoden en aannames om de reële waarde te bepalen zijn grotendeels afhankelijk van het feit of het instrument verhandeld wordt op een financiële markt en welke informatie

gebruikt

kan

worden

in

de

waarderingsmodellen.

Hieronder

wordt

een

samenvatting gegeven van de verschillende financiële instrumenten met de gehanteerde reële waarderingsmethode. Genoteerde prijzen worden gebruikt voor financiële instrumenten die op een markt worden verhandeld met notering van prijzen. Niet-beursgenoteerde financiële instrumenten worden vaak verhandeld op ‘over-the-counter’ (OTC) markten waar de marktprijzen verkrijgbaar zijn via handelaren of andere bemiddelaars. Vanuit verschillende bronnen zijn beursnoteringen verkrijgbaar voor een aantal financiële instrumenten die geregeld worden verhandeld op een OTC-markt. De financiële pers, verschillende beurspublicaties en informatie van individuele market makers zijn voorbeelden van deze bronnen. Genoteerde marktprijzen zijn de meest betrouwbare reële waarden voor op de beurs verhandelbare derivaten. Voor niet-beursgenoteerde derivaten is de reële waarde die waarde die gerealiseerd kan worden door beëindiging of afwikkeling van het derivaat. Gangbare methoden voor de waardering van een ‘interest rate swap (IRS)’ hanteren een vergelijking van het rendement (de yield) van de swap met het huidige marktrendement. De swap yield curve wordt afgeleid van de genoteerde swaprendementen. Voor gangbare IRS’en zijn over het algemeen aan- en verkoopkoersen beschikbaar voor partijen met een rating. Factoren die van invloed zijn op de waardering van de individuele derivaten zijn onder andere het kredietrisico van de tegenpartij en de complexiteit van het derivaat. Wanneer deze factoren afwijken van de basisfactoren zal overwogen worden of een aanpassing van de genoteerde prijs noodzakelijk is. - 185 -


De berekening van de reële waarde van financiële instrumenten, die niet actief worden verhandeld op financiële markten, kan als volgt worden samengevat: Type instrument

Fortis Producten

Reële waarde berekening

Instrumenten zonder

Zichtrekeningen

Nominale waarde.

vaste looptijd

(rekening-couranten), spaarrekeningen, etc.

Instrumenten zonder

Lineaire kredieten,

derivaatachtige

deposito’s, etc

Contante waardeberekening; het disconteringspercentage is de swap yield curve plus een marge (activa) of swap yield curve min

elementen

een marge (passiva); de marge is gebaseerd op de gerealiseerde commerciële marge berekend op basis van het gemiddelde aan nieuwe productie van de laatste drie maanden.

Instrumenten met

Hypotheken en andere

Het product wordt gesplitst in enerzijds een lineair (zonder

derivaatachtige

instrumenten met

derivaat) deel dat gewaardeerd wordt middels de contante

elementen

derivaatachtige

waardeberekening, anderzijds wordt het derivaat gewaardeerd

elementen

middels een optie-waarderingsmethode.


Contante waardeberekening waarbij het disconteringspercentage


is gebaseerd op de voor Fortis geldende marktnoteringen voor de uitgifte van achtergestelde leningen.

Niet-beursgenoteerde

Niet-beursgenoteerde

In het algemeen gebaseerd op de richtlijnen van de European

aandelen

aandelen en niet-

Venture Capital Association gebruik makend van ondermeer de

beursgenoteerde

ratio’s bedrijfswaarde/EBITDA, bedrijfswaarde/cashflow en

Preferente aandelen

deelnemingen

bedrijfswaarde/netto resultaat.

Preferente aandelen

Als het aandeel wordt gekarakteriseerd als vreemd vermogen

(niet-genoteerd)

wordt de contante waardemethode gebruikt.

Fortis heeft beleid geformuleerd om de onzekerheden met betrekking tot de berekening van reële waarde door middel van waarderingsmethoden en interne modellen te kunnen kwantificeren en monitoren. Gerelateerde onzekerheden worden benoemd in het ‘model risico’ concept. Modelrisico ontstaat wanneer de productwaarderingsmethode die gehanteerd wordt nog niet gestandaardiseerd is of wanneer gebruik gemaakt wordt van inputgegevens die niet rechtstreeks in de markt zichtbaar zijn maar op aannames zijn gebaseerd. De ontwikkeling van nieuwe, gecompliceerde producten in de markt resulteert in de ontwikkeling van wiskundige modellen om deze producten te waarderen. Deze modellen repliceren het complexe patroon van de functie van een optie op basis van aannames omtrent het stochastische gedrag van de onderliggende variabelen, numerieke algoritmes en andere theoretische benaderingen. Voorts zijn de onderliggende hypothesen van een model afhankelijk van de algemene marktomstandigheden (specifieke rentestanden, volatiliteit, etc.) heersend op het moment van ontwikkeling van het model. Er bestaat geen garantie dat wanneer marktcondities radicaal veranderen het model nog steeds de juiste resultaten weergeeft. De procedure van Fortis inzake de reële waarde aanpassing gaat verder dan bestaande procedures die de kwaliteit van de reguliere reële waarde bepalingsprocessen probeert te beoordelen. Een gekwantificeerde onzekerheid binnen een model vormt de basis voor de aanpassing van de reële waarde berekening door de waarderingsmethoden en interne modellen.

- 186 -


Toelichting op de resultatenrekening

- 187 -


37 Rentebaten De verdeling van de rentebaten per product is als volgt:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Rentebaten Rentebaten op kasequivalenten Rentebaten uit vorderingen op kredietinstellingen Rentebaten op beleggingen

507,0

30,0

- 30,3

506,7

3.351,4

136,3

- 124,7

3.363,0

4.620,2

1.903,3

- 81,4

6.442,1

Rentebaten uit vorderingen op klanten

11.727,9

525,1

- 78,2

12.174,8

Overige rentebaten

44.488,7

108,2

- 238,9

44.358,0

Totaal rentebaten

64.695,2

2.702,9

- 553,5

66.844,6

2004

Rentebaten Rentebaten op kasequivalenten

574,1

183,6

- 80,4

677,3

Rentebaten uit vorderingen op kredietinstellingen

3.000,7

42,0

- 65,5

2.977,2

Rentebaten op beleggingen

3.910,7

1.673,8

47,8

5.632,3

Rentebaten uit lvorderingen op klanten

9.333,7

617,5

- 98,3

9.852,9

Overige rentebaten

35.534,1

9,8

- 460,2

35.083,7

Totaal rentebaten

52.353,3

2.526,7

- 656,6

54.223,4

De overige rentebaten hebben voornamelijk betrekking op derivaten.

- 188 -


38 Dividend- en andere beleggingsbaten De onderstaande tabel geeft een specificatie van het dividend en andere beleggingsbaten.

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Dividend en andere belegginsbaten 119,0

225,9

- 1,1

343,8

Huuropbrengsten uit vastgoedbelegging

53,6

258,4

- 2,9

309,1

Overige opbrengst op beleggingen

15,3

251,7

- 1,4

265,6

187,9

736,0

- 5,4

918,5

Dividend op aandelen

97,8

179,5

- 13,3

264,0

Huuropbrengsten uit vastgoedbelegging

59,9

251,7

- 0,7

310,9

Overige opbrengst op beleggingen

20,0

249,6

0,2

269,8

177,7

680,8

- 13,8

844,7

Dividend op aandelen

Totaal dividend en andere beleggingsbatek 2004

Dividend en overige opbrengsten

Totaal dividend en andere belegginsbaten

- 189 -


39 Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen De gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

- 6,5

329,0

2005 Schuldbewijzen

530,4

168,3

Aandelen

90,4

245,1

Onroerend goed

53,7

75,9

Groepsmaatschappijen, deelnemingen en joint ventures

35,9

3,9

443,6

483,4

493,2

437,1

1.642,3

Overige

698,7 129,6

1,6


712,0

1,6

2004 Schuldbewijzen

397,5

98,8

0,1

496,4

Aandelen

54,8

364,4

- 61,3

357,9

Onroerend goed

22,2

51,0

Groepsmaatschappijen, deelnemingen en joint ventures

40,6

170,3

456,6

667,5

1,0

- 15,8

516,1

668,7

395,4

1.580,2

Overige Gerealiseerde winsten (verliezen) op beleggingen

- 190 -

73,2 - 14,8


40 Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen Overige gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen zoals verantwoord in de resultatenrekening hebben betrekking op: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

385,6

13,6

- 108,7

290,5

220,2

1,8

164,5

386,5

199,2

0,2

1,3

200,7

805,0

15,6

57,1

877,7

- 1.011,7

4,3

132,9

- 874,5

80,4

19,5

- 182,0

- 82,1

2005 Activa/passiva aangehouden voor handelsactiviteiten en derivaten Activa en passiva tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening Afdekkingsresultaten Overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten/(verliezen)

2004 Activa/passiva aangehouden voor handelsactiviteiten en derivaten Activa en passiva tegen reële waarde met waardeveranderingen in de resultatenrekening Afdekkingsresultaten

16,8

16,8

Overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten/(verliezen)

- 914,5

23,8

- 49,1

- 939,8

Alle wijzigingen in de reële waarde zoals hier verantwoord, zijn wijzigingen in de zogenaamde ‘clean fair value’, dat wil zeggen de waarde zonder rekening te houden met toerekende rente zoals opgenomen onder rentebaten en rentelasten. Activa en passiva welke voor handelsdoeleinden worden aangehouden, zijn specifiek aangekocht met het oogmerk om een winst te realiseren door korte termijn fluctuaties in de prijs of de handelsmarge. De initiële waardering is tegen de aanschafprijs, inclusief transactiekosten gepaard gaande met de aanschaf van de activa of passiva. Na de initiële waardering vindt waardering plaats tegen reële waarde, zoals bepaald op basis van de markt. Onder de overige gerealiseerde en ongerealiseerde baten en lasten wordt het, gerealiseerde en ongerealiseerde, verschil tussen de boekwaarde en de reële waarde verantwoord. Onder derivaten welke worden aangehouden voor handelsdoeleinden zijn alle derivaten opgenomen welke niet voor afdekkingsdoeleinden worden aangehouden (‘hedge accounting’). De wijzigingen in de reële waarde van derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden worden verantwoord in deze rubriek. Alle wijzigingen in de reële waarde van activa en passiva welke worden gehouden tegen reële waarde met waarde veranderingen in de resultatenrekening worden in deze rubriek verantwoord. Inbegrepen zijn zowel ongerealiseerde winsten en verliezen door herwaardering als gerealiseerde winsten en verliezen bij het verkopen van activa of het voldoen van passiva.

- 191 -


De resultaten van afdekking bevatten de wijzigingen in de reële waarde welke kan worden toegewezen aan het afgedekte risico, in de meeste gevallen het renterisico, van afgedekte activa en passiva en de wijziging in reële waarde van de afdekkingsinstrumenten. Voor portfolio afdekking van rente risico’s (‘macro hedging’) geldt dat het beginverschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van het afgedekte item bij het toewijzen van de afdekkingsrelatie wordt geamortiseerd over de resterende looptijd van het afgedekte item.

- 192 -


41 Commissiebaten De commissiebaten kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Commissiebaten Effectentransacties

716,4

- 10,7

705,7

Verzekeringen

238,6

239,4

- 142,3

335,7

Vermogensbeheer

958,0

67,6

- 27,8

997,8

Betalingsverkeer

437,7

- 0,3

437,4

Garantie- en bereidstellingcommissies

231,8

Overige

311,7

107,9

- 4,1

415,5

2.894,2

414,9

- 185,2

3.123,9

Totaal commissiebaten

231,8

2004

Commissiebaten Effectentransacties

703,8

Verzekeringen

213,9

189,1

- 141,3

261,7

Vermogensbeheer

813,6

38,7

- 25,0

827,3

Betalingsverkeer

464,3

- 0,3

464,0

Garantie- en bereidstellingcommissies

189,1

Overige

248,9

38,0

0,2

287,1

2.633,6

265,8

- 166,4

2.733,0

Totaal commissiebaten

- 193 -

703,8

189,1


42 Overige baten De overige baten bestaan uit de volgende componenten:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Overige baten Aandeel herverzekeraars in betaalde schaden Aandeel herverzekeraars in wijzigingen in verplichtingen Operationele lease inkomsten

502,8

502,8

- 229,3

- 229,3

30,2

30,2

2,6

Winst op voor verkoop gehouden gebouwen

2,6

Overige

256,6

176,9

- 27,7

405,8

Totaal overige baten

259,2

480,6

- 27,7

712,1

2004

Overige baten Aandeel herverzekeraars in betaalde schaden Aandeel herverzekeraars in wijzigingen in verplichtingen Operationele lease inkomsten

314,1

314,1

- 260,4

- 260,4

5,3

Winst op voor verkoop gehouden gebouwen

5,3

- 2,7

95,6

0,0

92,9

Overige

241,8

171,5

12,0

425,3

Totaal overige baten

244,4

320,8

12,0

577,2

- 194 -


43 Rentelasten De onderstaande tabel toont de rentelasten naar product. Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

Rentelasten verschuldigd aan kredietinstellingen

4.808,3

106,6

- 94,9

4.820,0

Rentelasten verschuldigd aan klanten

6.877,6

3,5

68,6

6.949,7

Rentelasten op schuldbewijzen

2.468,0

- 10,5

2.457,5 741,2

2005

Rentelasten

Rentelasten op achtergestelde schulden

608,5

100,6

32,1

Rentelasten op overige leningen

302,0

77,9

- 111,0

268,9

Rentelasten op overige schulden

44.978,3

216,8

- 205,1

44.990,0

Totaal rentelasten

60.042,7

505,4

- 320,8

60.227,3

2004

Rentelasten Rentelasten verschuldigd aan kredietinstellingen

4.375,7

56,8

- 66,2

4.366,3

Rentelasten verschuldigd aan klanten

4.601,2

95,1

80,8

4.777,1

Rentelasten op schuldbewijzen

1.875,9

5,0

1.880,9 774,6

Rentelasten op achtergestelde schulden

579,2

45,2

150,2

Rentelasten op overige leningen

154,5

289,2

- 77,8

365,9

Rentelasten op overige schulden

36.240,8

52,1

- 491,5

35.801,4

Totaal rentelasten

47.827,3

538,4

- 399,5

47.966,2

De overige rentelasten hebben voornamelijk betrekking op derivaten.

- 195 -


44 Wijzigingen in de bijzondere waardeverminderingen De wijzigingen in bijzondere waardeverminderingen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Wijzigingen in bijzondere waardeverminderingen op: Geldmiddelen en kasequivalenten

0,5

0,5

Vorderingen op kredietinstellingen

- 2,8

- 2,8


163,3

7,2

Verbintenissen tot kredietverstrekking

26,3

Beleggingen

14,2

31,2

0,5

9,6

Vastgoedbelegging Belegging in deelnemingen en joint ventures Herverzekering, handels- en overige vorderingen Materiële vaste activa

26,3

- 1,0 3,7

Overige activa Totaal wijzigingen in bijzondere waardeverminderingen

45,4 10,1 - 1,0

4,0

11,0


170,5

7,7 11,0

2,9

2,1

5,0

- 9,9

- 27,6

- 37,5

208,7

26,5

235,2

2004

Wijziging in bijzondere waardeverminderingen op: Geldmiddelen en kasequivalenten

- 2,3

- 2,3

Vorderingen op kredietinstellingen

- 31,1

- 31,1


187,8

14,2

Verbintenissen tot kredietverstrekking

54,8

0,2

55,0

Beleggingen

10,0

129,8

139,8

Vastgoedbelegging

- 2,1

20,3

18,2

Belegging in deelnemingen en joint ventures

- 1,0

0,1

- 0,9


- 0,1

6,9

6,8

Materiële vaste activa Overige activa Totaal wijzigingen in bijzondere waardeverminderingen

- 196 -

202,0

0,4

0,4

- 8,2

- 8,2

208,2

171,5

379,7


45 Commissielasten De commissielasten bestaan uit:

Bankbedrijf

Verzekerings-

Algemeen (incl.

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Commissielasten Effectentransacties

131,1

2,7

0,0

133,8

Tussenpersonen

151,6

1.165,8

- 152,7

1.164,7

Vermogensbeheer

91,1

17,7

- 17,9

90,9

Overige

230,1

10,5

- 14,6

226,0

Totaal commissielasten

603,9

1.196,7

- 185,2

1.615,4

2004

Commissielasten Effectentransacties

125,8

2,3

- 0,0

128,1

Tussenpersonen

140,5

1.126,3

- 138,2

1.128,6

Vermogensbeheer

97,7

16,9

- 15,0

99,6

Overige

150,6

22,6

- 13,8

159,4

Totaal commissielasten

514,6

1.168,1

- 167,0

1.515,7

- 197 -


46 Personeelskosten De personeelskosten worden als volgt gespecificeerd: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

2005

Personeelskosten Lonen

2.354,1

537,9

25,4

2.917,4

Sociale lasten

482,2

110,7

4,9

597,8

Pensioenlasten

172,3

96,9

11,5

280,7

6,9

3,4

1,9

12,2

354,3

118,6

9,5

482,4

3.369,8

867,5

53,2

4.290,5

Op aandelen gebaseerde beloning Overige Totaal personeelskosten

2004

Personeelskosten Lonen

2.085,7

531,6

25,1

2.642,4

Sociale lasten

502,4

104,0

3,8

610,2

Pensioenlasten

173,5

89,3

13,9

276,7

6,2

2,7

7,4

16,3

194,8

29,9

7,5

232,2

2.962,6

757,5

57,7

3.777,8

Op aandelen gebaseerde beloning Overige Totaal personeelskosten

De pensioenlasten hangen samen met eindloonregelingen (defined benefit plans). De lasten voor zowel de pensioenregelingen op basis van beschikbare premies (defined contributions) als de regelingen inzake de beëindiging van arbeidsovereenkomsten en de kosten van herstructurering (in 2005 met name voor het upgraden van de kwaliteit van het management) zijn begrepen in Overige.

- 198 -


47 Overige lasten De overige lasten kunnen als volgt worden gespecificeerd: Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

145,1

50,3

2,6

198,0

35,5

367,4

13,6

251,1

2005

Overige lasten Huur en gerelateerde kosten operationele lease Huurkosten en overige directe kosten uit hoofde van vastgoedbelegging

3,1

58,3

247,5

84,4

Marketing, advertentie en public relations

181,5

56,0

Technologie- en systeemkosten

386,8

48,8

2,8

438,4

3,7

121,1

- 7,3

117,5

Onderhoud- en reparatiekosten

119,2

22,4

0,3

141,9

Overige

832,0

460,0

- 51,2

1.240,8

1.918,9

941,0

- 3,7

2.856,2

168,8

63,8

3,8

236,4

2,5

57,3

207,8

78,2

38,9

324,9

Advieskosten Wijzigingen overlopende acquisitiekosten

61,4

39,7

Overige beleggingskosten

Totaal overige lasten

39,7

2004

Overige lasten Huur en gerelateerde kosten operationele lease Huurkosten en overige directe kosten uit hoofde van vastgoedbelegging Advieskosten Wijzigingen overlopende acquisitiekosten

59,8

32,9

32,9

Marketing, advertentie en public relations

131,3

43,6

19,7

194,6

Technologie- en systeemkosten

360,5

53,6

6,5

420,6

Overige beleggingskosten

53,5

117,0

- 0,4

170,1

Onderhoud- en reparatiekosten

46,4

9,7

0,1

56,2

Overige

1.068,8

582,8

- 30,6

1.621,0

Totaal overige lasten

2.039,6

1.038,9

38,0

3.116,5

Onder ‘Overige’ is ondermeer begrepen: reis- en verblijfkosten, porto en telefonie, uitzendkrachten en opleidingskosten personeel.

- 199 -


48 Winstbelasting De details van de acute en latente belastingen zijn hier onder weergegeven.

Belasting over het lopende boekjaar Geboekte aanpassing belastinglast voorgaande jaren

2005

2004

1.178,4

597,7

35,6

- 9,7

Voorheen niet erkende belastingverliezen, belastingkredieten en andere tijdelijke verschillen die huidige winstbelasting verminderen Totaal acute belastinglast Latente belastingen huidige boekjaar Invloed belastingtariefwijzigingen op latente belastingen

- 9,0

0,2

1.205,0

588,2

- 99,8

- 103,0

20,3

15,5

33,0

10,1

Latente belastingen voortvloeiend uit de afschrijving of de terugname van een afschrijving van een uitgestelde belastingvordering Voorheen niet erkende belastingverliezen, belastingkredieten en andere tijdelijke verschillen die uitgestelde belastingkost verminderen Totaal latente belastingkosten Totaal belastinglast

5,2

- 0,6

- 41,3

- 78,0

1.163,7

510,2

Hieronder is een reconciliatie van de verwachte winstbelasting met de werkelijke winstbelasting. De verwachte winstbelasting is bepaald door het resultaat voor belasting te relateren aan het gewogen gemiddelde belastingtarief in Nederland en België. Voor 2005 bedroeg dit tarief 32,75% (2004: 34,25%).

Winst voor belasting Geldende belastingspercentage Verwachte winstbelasting

2005

2004

5.149,7

2.889,2

32,7%

34,2%

1.686,3

989,4

Verhoging/verlaging van belasting door: Belastingvrije rente Belastingvrije dividenden Belastingvrije meerwaarden Belastingvrije bijzondere waardeverminderingen

- 152,9

- 76,8

- 78,7

- 76,7

- 439,9

- 419,0

2,4

Aandeel in het resultaat van deelnemingen en joint ventures na belastingen

- 64,5

Overige belastingvrije opbrengsten

- 22,9

- 60,9 - 5,7

Niet-verrekenbare minderwaarden

65,7

107,6

39,3

81,1

Wijziging van bijzondere waarderverminderingen van goodwill Niet-verrekenbare bedrijfs- en administratieve kosten Negatieve goodwill

- 9,4

Voorheen niet erkende belastingverliezen en tijdelijke verschillen

- 23,0

- 5,1

Afschrijving en terugname van afschrijving van uitgestelde belastingvorderingen

30,4

- 3,7

Impact van wijziging belastingvoeten of tijdelijke verschillen

17,4

74,3

Impact van buitenlandse belastingvoetverschillen

12,5

- 8,6

Niet-verrekenbare roerende voorheffing Aanpassingen voor verschuldigde belastingen van voorgaande boekjaren

3,8

2,1

11,1

- 34,0

Latente belastingen op beleggingen in groepsmaatschappijen, deelnemingen en joint ventures Overige Werkelijke winstbelasting

- 200 -

14,8

- 3,3

71,3

- 50,5

1.163,7

510,2


Toelichting op de resultatenrekening van de verzekeringsactiviteiten

- 201 -


49 Verzekeringen 49.1

Verzekeringspremies Het volgende overzicht geeft een opbouw van de verzekeringspremies zoals verantwoord in de resultatenrekening. 2005

2004

Levensverzekering producten

8.256,0

6.609,0

Niet-leven producten

4.788,0

4.546,5

Overig en eliminaties

- 65,2

519,0

12.978,8

11.674,5

Verdiende premies verzekeringsbedrijf:

Premies bankbedrijf Eliminaties Totaal bruto premies

13,5

15,9

- 75,0

- 114,8

12.918,8

11.575,6

In de tabel hieronder worden de eenmalige en periodieke levensverzekeringspremies weergegeven. 2005

2004

Unit-linked producten Premies ineens

geschreven

51,5

76,7

Periodieke premies

geschreven

155,5

186,7

207,0

263,4

Premies ineens

geschreven

203,7

331,8

Periodieke premies

geschreven

Groepsactiviteit totaal

906,3

708,4

Individuele activiteit totaal

1.110,0

1.040,2

Unit-linked producten, totaal

1.317,0

1.303,6

Niet unit-linked producten Premies ineens

geschreven

437,8

313,8

Periodieke premies

geschreven

826,5

745,3

1.264,3

1.059,1

Groepsactiviteit totaal Premies ineens

geschreven

960,0

982,0

Periodieke premies

geschreven

1.237,0

1.142,3


2.197,0

2.124,3

Niet unit-linked producten, totaal

3.461,3

3.183,4

Beleggingscontracten met discretionaire winstdeling Premies ineens

geschreven

15,4

Periodieke premies

geschreven

13,6

Premies ineens

geschreven

2.872,3

Periodieke premies

geschreven

576,4

483,6


3.448,7

2.122,0

Beleggingscontracten met discretionaire winstdeling, totaal

3.477,7

2.122,0

Totaal geschreven premies

8.256,0

6.609,0

Groepsactiviteit totaal

29,0

Levensverzekeringspremies Overige verzekeringen Totaal

1.638,4

58,8 6.667,8

- 202 -


Hieronder wordt een overzicht gegeven van de opbouw van de netto verdiende niet-leven verzekeringspremies. De verzekeringspremies voor auto, brand en overige zijn samengevoegd onder ‘Overige niet-leven’. Ongevallen en

Overig

ziekte

niet-leven

Totaal

1.498,3

3.276,9

4.775,2

11,1

1,7

12,8

Bruto verdiende premies

1.509,4

3.278,6

4.788,0

Uitgaande herverzekeringspremies

- 165,9

- 401,1

- 567,0

- 74,6

4,9

- 69,7

1.268,9

2.882,4

4.151,3

1.436,4

3.199,8

4.636,2

- 38,2

- 51,5

- 89,7

1.398,2

3.148,3

4.546,5

223,9

226,4

450,3

Bruto verdiende premies

1.622,1

3.414,7

5.036,8


- 334,3

- 431,5

- 765,8

29,6

8,3

37,9

1.317,4

2.991,5

4.308,9

2005 Bruto premies Wijziging in voorziening voor niet-verdiende premies

Voorziening herverzekeraarsdeel voor niet-verdiende premies Netto verdiende premies 2004 Bruto premies Wijziging in voorziening voor niet-verdiende premies Premies schadeverzekeringen uit overige verzekeringen

Voorziening herverzekeraarsdeel voor niet-verdiende premies Netto verdiende premies

De opbouw van de netto verdiende premies per segment is als volgt: Ongevallen en

Overig

2005

ziekte

niet-leven

Totaal

Verzekeringen Nederland

316,2

785,4

1.101,6

Verzekeringen België

820,3

934,7

1.755,0

Verzekeringen Internationaal

132,4

1.162,3

1.294,7

1.268,9

2.882,4

4.151,3

Verzekeringen Nederland

294,0

740,8

1.034,8

Verzekeringen België

754,7

956,2

1.710,9

59,7

1.128,8

1.188,5

209,0

165,7

374,6

1.317,4

2.991,5

4.308,9

Overige verzekeringen Totaal 2004

Verzekeringen Internationaal Overige verzekeringen Totaal

- 203 -


49.2

Schadelasten en uitkeringen De opbouw van de schadelasten en uitkeringen zoals verantwoord in de resultatenrekening is als volgt: 2005

2004

Levensverzekering producten

8.590,8

7.022,5

Niet-leven producten

3.411,2

3.472,0

Overig en eliminaties

- 61,6

392,4

11.944,1

10.886,9

Schadelast en uitkeringen:

Premies bankbedrijf Eliminaties Totaal schadelasten en uitkeringen

6,0

26,0

- 162,6

- 192,0

11.787,5

10.720,9

De details van de netto schadelasten en uitkeringen voor levensverzekeringen zijn in de volgende tabel weergegeven. 2005

2004

Levensverzekering Afkopen en expiratie, bruto

4.366,0

3.981,9

Wijzigingen verplichtingen levensverzekering, bruto

4.174,5

3.051,8

Afgegeven herverzekeringspremies

50,3

Overdracht naar Overige verzekeringen

42,9 - 54,1

Totaal schadenlasten en uitkeringen leven Herverzekering Totaal schadenlasten en uitkeringen leven netto

8.590,8

7.022,5

- 36,1

303,2

8.554,7

7.325,7

De details van de netto schadelasten en uitkeringen voor niet-levensverzekeringen zijn in de volgende tabel weergegeven. 2005

2004

Niet-leven verzekering Schaden en wijzigingen in voorziening te betalen schaden

2.471,5

2.640,6

Wijzigingen voor niet-verdiende premies

- 12,7

102,8

Wijzigingen in verplichtingen inzake verzekeringscontracten

315,5

476,8


567,0

765,8

69,9

- 38,0

3.411,2

3.472,0

Wijziging in voorziening voor uitgaande niet-verdiende premies Overdracht naar Overige verzekeringen

- 476,0

Totaal schadenlasten en uitkeringen niet-leven Aandeel herverzekeraars in wijziging voorziening te betalen schaden

56,7

- 63,0

Aandeel herverzekeraars in betaalde schaden

- 298,6

- 291,9

Totaal schadenlasten en uitkeringen niet-leven netto

3.169,3

3.117,1

- 204 -


49.3

Ratio’s-Niet-leven Hieronder wordt een overzicht gegeven van de ratio’s per verzekeringssegment. Schade-

Lasten-

Gecombineerde

ratio

ratio

ratio

2005 Insurance Netherlands

57,3%

34,9%

92,2%

Insurance Belgium

60,2%

36,9%

97,1%


67,7%

32,4%

100,1%

61,3%

34,7%

96,0%

Other insurance Fortis verzekeringsactiviteiten 2004 Insurance Netherlands

62,9%

34,9%

97,8%

Insurance Belgium

61,0%

37,4%

98,4%


72,0%

29,5%

101,5%

Other insurance

53,4%

48,5%

101,9%

Fortis verzekeringsactiviteiten

64,1%

35,2%

99,3%

Schaderatio: de kosten van schade, zijnde schaden voor eigen rekening bij niet-leven verzekeringen, exclusief interne schade-afhandelingskosten, als percentage van de verdiende premies voor eigen rekening. Lastenratio: de lasten, zijnde kosten vermeerderd met nettoprovisies ten laste van het boekjaar, minus interne beleggingskosten, als een percentage van de verdiende premies voor eigen rekening. De lastenratio wordt uitsluitend gebruikt voor niet leven-verzekeringsbedrijven. Gecombineerde ratio: de som van schade- en lastenratio.

- 205 -


49.4

Niet-leven verzekering per branche In onderstaande tabel wordt per branche een uitsplitsing gegeven van financiële informatie met betrekking tot niet-leven verzekeringsactiviteiten. Bruto

Bruto

Bruto

verdiende

Bruto

bedrijfs-

Saldo her-

premies

premies

schadelast

kosten

verzekering

2005 Ongevallen en ziekte

1.498,4

1.509,4

- 938,7

- 285,9

- 67,6

Auto

1.447,9

1.453,1

- 972,1

- 235,4

4,3

1.005,7

997,8

- 427,9

- 219,4

- 96,4

823,3

827,7

- 448,3

- 121,6

- 97,6

4.775,3

4.788,0

- 2.787,0

- 862,3

- 257,3

Brandschade en andere schade aan eigendom Overige Totaal 2004 Ongevallen en ziekte

1.662,9

1.622,1

- 1.126,2

- 298,8

- 44,7

Auto

1.459,5

1.458,3

- 990,8

- 221,3

- 18,8

Brandschade en ander schade 946,6

938,9

- 413,8

- 197,4

- 89,7

Overige

aan eigendom

1.070,6

1.017,5

- 586,6

- 244,9

- 99,3

Totaal

5.139,6

5.036,8

- 3.117,4

- 962,4

- 252,5

- 206 -


49.5

Technisch resultaat Fortis analyseert het resultaat van zijn verzekeringsactiviteiten mede op basis van leven en niet-leven producten. Leven omvat verzekeringscontracten met een dekking op het leven en overlijden van verzekeringnemers. Leven omvat tevens beleggingscontracten met en zonder discretionaire winstdelingscomponent (DPF). Niet-leven omvat de dekking van ongevallen, gezondheid, auto, brand en andere verzekeringen die het risico van verlies van eigendommen of claim verplichtingen dekken. Voor deze analyse wordt het technisch resultaat gebruikt. Voor het bepalen van het technisch resultaat worden de kosten en opbrengsten gealloceerd aan de diverse leven en niet-leven producten. De beleggingsopbrengsten, onder aftrek van de beleggingskosten worden toegerekend op basis van de beleggingsportfolio die de verzekeringsverplichtingen van het product dekt. Onder deze beleggingsopbrengsten zijn begrepen de meerwaarden die de waardering van verzekeringsverplichtingen beïnvloeden evenals gerelateerde overlopende acquisitie kosten en overige immateriële activa. De gerealiseerde en ongerealiseerde meerwaarden op de beleggingsportefeuille die de verzekeringsverplichting dekken en die niet worden gealloceerd aan het technisch resultaat worden opgenomen in de operationele marge (operating margin). De kosten worden gealloceerd op basis van de relatie met het product. De niet-technische resultaten omvatten alle niet gealloceerde opbrengsten en kosten zoals niet gealloceerde meerwaarden en bepaalde algemene kosten.

Verzekeringspremies Beleggingsresultaat overgeboekt van niet-technische rekening Overige technische rekening, na herverzekering Commissies Overige opbrengsten

Uitkeringen en afkopen Aandeel herverzekeraars in uitkeringen en afkopen

2005

2004

8.256,0

6.667,8

- 50,3

- 42,6

5.496,4

3.143,6

122,8

70,0

66,9

47,5

13.891,8

9.886,3

- 4.366,0

- 3.981,9

206,4

23,2

- 7.684,8

- 4.054,7

- 170,4

- 326,2

- 198,6

- 89,0

- 12.213,4

- 8.428,6

- Acquisitiekosten

- 363,9

- 362,3

- Mutatie in overlopende acquisitiekosten

- 120,7

- 63,6

- Administratieve kosten

- 510,1

- 460,5

7,5

5,3

- 987,2

- 881,1

691,2

576,6

Wijzigingen in verplichtingen inzake verzekeringsen beleggingscontracten Aandeel herverzekeraars in wijzigingen verplichtingen voor verzekeringsen beleggingscontracten Winstdeling

Bedrijfskosten:

- Herverzekering commissies en winstdeling Totale bedrijfskosten Resultaat technische rekening levensverzekeringen voor belastingen

- 207 -


Technisch resultaat niet-leven 2005

2004

Verzekeringpremies

4.788,0

5.036,8

Beleggingsresultaat overgeboekt van niet-technische rekening

- 636,7

- 727,8

291,5

310,7

Overige technische rekening, na herverzekering Overige opbrengsten

77,8

71,5

4.520,6

4.691,2

- Betaalde schaden, bruto

- 2.471,5

- 2.640,6

- Aandeel herverzekeraars

298,6

291,9

- 2.172,9

- 2.348,7

- 315,5

- 476,8

Schade-uitkeringen, eigen rekening

Schade eigen rekening - Wijziging voorziening voor claims, bruto - Aandeel herverzekeraar Schadeafhandelingskosten

- 56,7

63,0

- 181,7

- 191,8

- 553,9

- 605,6

- 826,9

- 797,8

- 1,6

10,6

- 564,3

- 658,1

Bedrijfskosten: - Acquisitiekosten - Mutatie in overlopende acquisitiekosten - Administratieve kosten - Herverzekering commissies en winstdeling

Resultaat technische rekening niet-levensverzekeringen voor belastingen

135,8

120,0

- 1.257,0

- 1.325,3

536,8

411,6

2005

2004

2.764,3

2.530,6

Niet-technisch resultaat

Rentebaten Dividend- en andere beleggingsbaten

751,4

696,0


493,2

521,6


15,6

23,8


3.255,4

1.140,7

Rentelasten

- 567,0

- 542,3

Beheerskosten

- 443,7

- 342,8

Beleggingsresultaat

6.269,2

4.027,6

- 5.496,4

- 3.143,6

- 291,5

- 310,7

Beleggingsresultaat gealloceerd naar technisch resultaat leven Beleggingsresultaat gealloceerd naar technisch resultaat niet-leven Overige baten en lasten Niet technisch resultaat leven en niet-leven

481,3

573,3

21,5

- 121,7

502,8

451,6

1,0

212,1

503,8

663,7

Technisch resultaat leven

691,2

576,6

Technisch resultaat niet-leven

536,8

411,6

1.731,8

1.651,9

Overige verzekeringen

Winst voor belasting verzekeringsactiviteiten

- 208 -


Technische resultaat leven en niet-leven Het technisch resultaat per branche kan als volgt worden weergegeven: 2005 Leven

Niet-leven

2004 Leven

Niet-leven

Technisch resultaat Leven

691,2

576,6

Ongevallen en ziekte

209,5

178,2

Auto

133,0

104,1

Brand

134,8

117,4

Overig

59,5

11,9

Totaal technisch resultaat

691,2

536,8

576,6

Gealloceerde meerwaarden

166,8

38,7

128,6

21,9

Operationele marge

858,0

575,5

705,2

433,5

Overig niet-technisch resultaat Winst voor belasting

411,6

190,4

106,9

276,4

24,7

1.048,4

682,4

981,6

458,2

De onderstaande tabel geeft het technisch resultaat leven en niet-leven per segment. Leven

Niet-leven

Totaal


293,1

222,8

515,9

Insurance Belgium

397,8

138,8

536,6

0,3

175,2

175,5

691,2

536,8

1.228,0

Insurance International Other insurance Totaal 2004 Insurance Netherlands

262,5

165,2

427,7

Insurance Belgium

335,1

127,0

462,1


- 20,6

97,3

76,7

- 0,4

22,1

21,7

576,6

411,6

988,2

Other insurance Totaal

- 209 -


In onderstaande tabel wordt een nadere toelichting gegeven van het technisch resultaat leven en niet-leven per branche en per segment. Ongevallen en Ziekte

Auto

Brand

Overige

Totaal


145,9

17,8

39,0

20,1

222,8

Insurance Belgium

47,0

62,0

28,9

1,0

138,9


16,6

53,2

66,9

38,4

175,1

209,5

133,0

134,8

59,5

536,8

Other insurance Totaal 2004 Insurance Netherlands

138,1

14,1

22,1

- 9,1

165,2

27,2

59,0

35,9

4,8

126,9


3,5

31,0

59,4

3,3

97,2

Other insurance

9,4

Insurance Belgium

Totaal

178,2

- 210 -

104,1

117,4

12,9

22,3

11,9

411,6


Toelichting op transacties buiten de balans

- 211 -


50 Krediet gerelateerde financiële instrumenten Tot de kredietgerelateerde financiële instrumenten worden accepten, verbintenissen tot het verstrekken van kredieten, kredietbrieven en financiële garanties gerekend. In het geval van verbintenissen tot het verstrekken van kredieten, kredietbrieven en financiële garanties bestaat het potentiële verlies dat Fortis kan lijden, indien de tegenpartij haar verplichtingen niet nakomt, uit de contractuele notionele bedragen voor die instrumenten. Provisies uit hoofde van kredietgerelateerde instrumenten worden in de resultatenrekening verantwoord op het moment van ontvangst. Accepten worden door klanten gebruikt om betalingen te verrichten voor handelsgoederen die worden verkocht via import-exporttransacties. Verbintenissen tot kredietverstrekking betreffen toezeggingen om een lening aan een klant te verstrekken als aan alle in de overeenkomst gestelde voorwaarden wordt voldaan. De overeenkomsten

hebben

in

het

algemeen

een

vaste

afloopdatum

of

een

andere

beëindigingsclausule. De spreiding naar geografisch gebied en tegenpartij van de verplichtingen tot kredietverstrekking is vergelijkbaar met de spreiding van leningen. Fortis heeft in het verleden ervaren dat het merendeel van de toegezegde kredieten door klanten wordt opgenomen. In de meeste gevallen zijn de kredieten ongedekt; indien nodig kunnen evenwel, op grond van de overeenkomsten, zekerheden worden verlangd. Documentaire kredieten worden toegepast als garantie dat Fortis een betaling aan derden zal verrichten in het kader van een binnen- of buitenlandse handelstransactie van een klant of als garantie dat een klant zijn verplichting jegens een derde zal nakomen. In dit laatste geval vormt het documentaire krediet voor Fortis een voorwaardelijke verplichting. Fortis beoordeelt de kredietwaardigheid van elke klant op individuele basis. De waarde van (eventueel) verkregen zekerheden is gebaseerd op de beoordeling van de kredietwaardigheid van de tegenpartij. Zekerheden kunnen bestaan uit de gefinancierde goederen of kasstortingen. De meeste documentaire kredieten worden opgenomen, in veel gevallen echter gevolgd door onmiddellijke betaling. Borgstellingen en garanties dienen als garantie voor het nakomen van een verplichting door een klant. Het kredietrisico waarmee de afgifte van deze waarborgen gepaard gaat, is in wezen gelijk aan het risico dat verbonden is aan het verstrekken van kredietfaciliteiten aan klanten. Borgstellingen en garanties kunnen worden afgegeven zonder dat er zekerheden worden verlangd. Hieronder volgt een overzicht van de notionele bedragen (hoofdsommen) per 31 december van de kredietgerelateerde financiële instrumenten van Fortis die een risico buiten de balans met zich meebrengen. 2005 Garanties en beschikbare kredietbrieven Handelskredietbrieven Documentaire kredieten

2004

15.141,7

5.886,6

581,0

7.183,5

7.048,9

4.168,1

Verbintenissen tot verleniging van kredieten

156.932,7

84.628,9

Totaal

179.704,3

101.867,1

Van deze verplichtingen heeft circa EUR 17.617,8 miljoen een looptijd van meer dan een jaar (2004: 8.477,8 miljoen). - 212 -


51 Voorwaardelijke verplichtingen Fortis is, zoals vele andere financiële instellingen, gedaagde met betrekking tot een aantal claims, geschillen en rechtszaken die een gevolg zijn van de normale bedrijfsuitoefening. Fortis treft voorzieningen voor dergelijke zaken wanneer, naar het oordeel van het management en na overleg met zijn juridische adviseurs, het waarschijnlijk is dat Fortis betalingen zal moeten doen en het te betalen bedrag met voldoende betrouwbaarheid kan worden geschat (zie noot 32 ‘Voorzieningen’). Met betrekking tot verdere claims en juridische procedures tegen Fortis waarvan het management op de hoogte is (en waarvoor, overeenkomstig de hiervoor beschreven principes, geen voorziening is getroffen), is het management, na het inwinnen van professioneel advies, van oordeel dat deze claims geen kans van slagen hebben, danwel dat Fortis zich met succes tegen de claims kan verdedigen of dat de uitkomst van deze zaken naar verwachting niet zal resulteren in een significant verlies in de jaarrekening van Fortis. In Nederland is Fortis betrokken bij een aantal juridische procedures over de producten van Groeivermogen (effectenlease).Een aantal werkmaatschappijen van Fortis werd kortgeleden geconfronteerd met klachten en rechtszaken inzake de ontwikkeling of distributie van de producten van Groeivermogen. Tegen deze ondernemingen lopen claims op grond van een of meer van de volgende beschuldigingen: •

schending van de zorgplicht (‘duty to care’);

•

ontbreken van een tweede handtekening zoals vereist voor huurkoopovereenkomsten;

•

ontbreken van een verkoopvergunning voor de producten in kwestie, zoals vereist op grond van de Wet op het Consumentenkrediet (Wck).

Deze claims zijn zowel individueel als collectief ingediend. De huidige schatting van de juridische risico’s voortvloeiend uit deze zaak geven Fortis geen aanleiding tot het treffen van een materiele voorziening .

- 213 -


52 Lease-overeenkomsten Hieronder volgen gegevens over de toekomstige verplichtingen uit hoofde van niet-opzegbare operationele lease-overeenkomsten per 31 december. 2005 Minder dan 3 maanden

2004

5,6

4,4


26,4

33,1

Meer dan 1 jaar maar minder dan 5 jaar

68,8

73,5

Meer dan 5 jaar

77,1

53,9

177,9

164,9

25,1

23,5

Totaal Jaarlijkse huurkosten: Leasebetalingen Sublease betalingen

0,2

Totaal

25,3

- 214 -

23,5


53 Vermogen onder beheer Onder voor ‘Klanten beheerd vermogen’ worden de beleggingen voor klanten verantwoord die niet al op de balans van Fortis staan en waar Fortis een management of een advies commissie voro ontvangt. Beleggingen die enkel in depot zijn gegeven en waar Fortis geen verdere bemoeienis mee heeft worden niet meegenomen. De lijn/kolom ‘Intragroep’ heeft betrekking op voor klanten beheerd vermogen belegd in door Fortis beheerde beleggingsfondsen, die anders dubbel zouden worden meegenomen. De volgende tabel geeft een overzicht van het vermogen onder beheer naar beleggingstype en herkomst.

- 215 -


Verzekerings-

Algemeen (incl.

Bankbedrijf

bedrijf

eliminaties)

Totaal

130.418,0

46.089,7

- 1.529,3

174.978,4

3.392,6

8.448,0

817,3

12.657,9

401,9

2.144,4

1.801,1

1.109,4

- 23,9

2.886,6

136.013,6

57.791,5

- 735,9

193.069,2

25.906,9

- 240,2

25.666,7

31 december 2005 Beleggingen voor eigen rekening: - Schuldbewijzen - Aandelen - Onroerend goed - Overige

2.546,3

Beleggingen voor rekening en risico van polishouders Voor klanten beheerd vermogen: - Schuldbewijzen - Aandelen - Onroerend goed - Intra-groep

101.727,2

2.969,4

104.696,6

79.811,7

2.603,3

82.415,0

1.044,7

1.997,8

3.042,5

- 25.660,6

Totaal vermogen onder beheer

- 25.660,6

156.923,0

7.570,5

164.493,5

292.936,6

91.268,9

- 976,1

383.229,4

114.235,2

38.511,8

- 1.184,1

151.562,9

3.007,6

5.978,0

- 39,4

8.946,2

365,4

1.939,0

1.632,8

1.723,7

- 1,3

3.355,2

119.241,0

48.152,5

- 1.224,8

166.168,7

16.936,0

- 82,6

16.853,4

31 december 2004 Beleggingen voor eigen rekening: - Schuldbewijzen - Aandelen - Onroerend goed - Overige

2.304,4

Beleggingen voor rekening en risico van polishouders Voor klanten beheerd vermogen: - Schuldbewijzen

83.199,7

- Aandelen

60.937,8

- Onroerend goed

891,0

- Intra-groep

83.199,7 60.937,8 1.111,0

2.002,0

- 22.128,6

Totaal vermogen onder beheer

- 216 -

- 22.128,6

122.899,9

1.111,0

242.140,9

66.199,5

124.010,9 - 1.307,4

307.033,0


De veranderingen in het voor klanten beheerd vermogen per segment zijn als volgt:

Retail

Merchant

Commercial &

banking

banking

Private banking

Eindsaldo per 31 december 2004

89.569,2

248,0

In-/uitstroom

12.531,5

- 2,0

8.489,4 110.590,1

Markt winsten/verliezen

Overige

Intra-groep

Totaal

52.310,9

4.011,4

- 22.128,6

124.010,9

3.318,8

3.036,6

- 853,4

18.031,5

- 28,8

5.307,4

617,6

- 2.282,4

12.103,2

8.889,6

1.854,5

- 396,2

10.347,9

217,2

69.826,7

9.520,1

- 25.660,6

164.493,5

Overige Balans per 31 december 2005

- 217 -


54 Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben na de balansdatum geen materiële gebeurtenissen plaatsgevonden die noodzaken tot een bijstelling van de geconsolideerde jaarrekening van Fortis per 31 december 2005. Op 9 november 2005 heeft Fortis een overeenkomst gesloten om O’Connor & Company te kopen. De acquisitie is goedgekeurd door alle relevante toezichthoudende instanties. Fortis heeft de acquisitie van O’Connor & Company afgerond op 1 februari 2006. Op 23 december 2005 heeft Fortis aangekondigd dat het 100% van de aandelen van Von Essen Bank, een Duitse consumenten bank had verkregen. De transactie is nog onderhevig aan standaard afrondingsprocedures en de vereiste goedkeuring door toezichthouders. Op 6 januari 2006 heeft Fortis aangekondigd dat haar engelse dochter, Fortis (UK) limited, Affinity Solutions Limited heeft geacquireerd, een financiële consultancy dienstverlener die gespecialiseerd is in de Engelse affinity markt. Op 27 januari 2006 heeft Fortis aangekondigd dat 100% van de aandelen van Dreieck Industrie Leasing AG’s capital, een Zwitserse lease maatschappij gespecialiseerd in asset backing financiële oplossingen, was verkregen voor circa EUR 64 miljoen. Op 24 februari 2006 heeft Fortis aangekondigd dat het 100% van de aandelen van twee Hongaarse leasemaatschappijen had verkregen, Innotrade leasing Rt., die zich met name richt op kleine ondernemingen, en Takleasing Rt., die gespecialiseerd is in financiële leasing en leasing van onroerend goed. Deze acquisities zullen naar verwachting tegen eind april 2006 worden afgerond en zijn nog onderhevig aan goedkeuring door de toezichthouders. De genoemde transacties hebben geen materiële impact op de solvabiliteit van Fortis of het nettoresultaat voor het jaar 2006. Op 8 maart 2006 heeft de Raad van Bestuur de jaarrekening beoordeeld en zijn goedkeuring gegeven voor pubicatie. De jaarrekening zal ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 31 mei 2006. Brussel / Utrecht, 8 maart 2006 Raad van Bestuur Voorzitter


Vice-voorzitter

Jan Slechte

Chief Executive Officer

Jean-Paul Votron

Bestuurders

Baron Philippe Bodson Richard Delbridge Jan-Michiel Hessels Baron Daniël Janssen Jacques Manardo Ronald Sandler Rana Talwar Baron Piet Van Waeyenberge Klaas Westdijk - 218 -

Jaarrekening Fortis 2005 / Verslag van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en Fortis N.V.

Verslag van de Raad van Bestuur Van Fortis SA/NV en Fortis N.V.

- 219 -


Raad van Bestuur, Commissaris en Accountant Voorzitter


Vice-voorzitter

Jan Slechte

Chief Executive Officer

Jean-Paul Votron

Bestuurders

Baron Philippe Bodson Richard Delbridge Jan-Michiel Hessels Baron Daniël Janssen Jacques Manardo Annemieke Roobeek

(tot 25 mei 2005)

Ronald Sandler Rana Talwar Baron Piet Van Waeyenberge Klaas Westdijk Commissaris voor Fortis SA/NV

PricewaterhouseCoopers Bedrijfsrevisoren B.C.V.B.A., vertegenwoordigd door Yves Vandenplas en Luc Discry

Accountant voor Fortis N.V.

KPMG Accountants N.V. vertegenwoordigd door Stef Kroon RA

- 220 -


Verslag van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en Fortis N.V. Algemeen De maatschappijen Fortis SA/NV en Fortis N.V. zijn de twee moedervennootschappen van Fortis. Zij staan aan het hoofd van de Fortis Groep, die op haar beurt bestaat uit een groot aantal groepsmaatschappijen, actief in bankieren en verzekeren.

Structuur van de Fortis groep De

huidige

structuur

van

de

Fortis groep

ontstond

in 1998

toen

de

twee

moedervennootschappen van de groep een identieke bestuursstructuur aannamen en Fortis tot een consortium omvormden. In de jaren die daarop volgden werden verschillende initiatieven genomen in het streven tot verdere eenmaking van de groep: de installatie van de eengemaakte Raad van Bestuur in september 2000, de lancering van het Fortis-aandeel, een nieuw

financieel

instrument

moedervennootschappen

samengesteld

in

uit

december 2001,

de

aandelen

wijziging

van

van

de

elk

van

de

statuten

van

de

moedervennootschappen in 2004 met het oog op een meer internationale samenstelling van de Raad van Bestuur, die voortaan door één enkele voorzitter wordt geleid. Een gedetailleerde beschrijving van de structuur van Fortis en de rechten van de aandeelhouders, de organisatie van de Raad van Bestuur, de bestuurscommissies en het Executive Management, evenals van de beleidslijnen die van toepassing zijn binnen Fortis is opgenomen in de Fortis Governance Statement. Deze is gepubliceerd op de Fortis website en is eveneens verkrijgbaar in de vorm van een brochure ten kantore van de vennootschappen. Alle feitelijke informatie over de samenstelling en de activiteiten van de Raad van Bestuur en zijn commissies, de bezoldiging van de bestuurders en de Executive Managers en de toepassing van Corporate Governance zoals voorgeschreven door de heersende codes en reglementen, evenals alle wijzigingen hierin in de loop van het voorbije boekjaar, zijn elders in het Jaaroverzicht en de Jaarrekeningen van Fortis opgenomen.

Ontwikkelingen en resultaat Het sterke resultaat dat Fortis in 2005 behaalde, bewijst dat wij volledig op koers liggen om de in het strategisch plan omschreven doelen te behalen. Het resultaat werd behaald door middel van bloeiende commerciële activiteit in al onze businesses, ondersteund door sterke kapitaalmarkten

en

gunstige

operationele

omstandigheden,

waaronder

een

goede

kredietomgeving, een gunstig schadeklimaat en stringente kostencontrole. Onze voortdurende investeringen in distributiekanalen, marketing en IT hebben bijgedragen aan de stijging van de baten. De nettorentebaten waren hoger, de commissie-inkomsten namen toe en de verzekeringspremies stegen scherp. Onze toegenomen inspanningen om ons te concentreren op de klant werpen vruchten af. De baten van Commercial & Private Banking en Merchant Banking profiteerden aanzienlijk van de toegenomen cross-selling aan ons klantenbestand.

- 221 -


Ook het Verzekeringsbedrijf behaalde een goed commercieel resultaat en de realisatie van de integratie op de beide thuismarkten werd verder versterkt door het voortgaand gunstige schadeklimaat, de marktkansen voor het realiseren van meerwaarden en de sterke dividend periode. In het kader van onze ambitie om winstgevend ons marktaandeel te vergroten, hebben wij gewerkt aan versterking van het Fortis-merk om zo de zichtbaarheid van Fortis te vergroten. Ook namen wij aanvullende stappen om onze niet-autonome groeiambities waar te maken. Voorbeelden van dergelijke stappen zijn de overname van Disbank, de deelname in Millenniumbcp

Fortis,

onze

Portugese

joint-venture

en

verschillende

kleinere,

waardetoevoegende overnames. De banken verzekeringsactiviteiten van Fortis zijn onderhevig aan een groot aantal potentiële risico’s, waaronder investeringsrisico (krediet-, markten liquiditeitsrisico), verzekeringsrisico en operationele risico’s. Om er zeker van te zijn dat deze risico’s consequent en adequaat worden onderkend, gemeten en beheerd, heeft Fortis een sterke organisatiestructuur voor risicobeheer geïmplementeerd. Vanzelfsprekend brengen de activiteiten van Fortis het gebruik van financiële instrumenten, inclusief derivaten, met zich mee welke worden ingezet als indekkings- en handelsinstrument. Voor meer informatie over de ontwikkelingen bij en het resultaat van Fortis, het risicobeheer en het gebruik van financiële instrumenten verwijzen wij u naar het Jaaroverzicht en noot 8 van de Jaarrekening van Fortis.

Aandelenkapitaal Op 31 december 2005 waren 1.340.822.545 aandelen geplaatst en volgestort. Gedurende het boekjaar besloot de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en van Fortis N.V. tot uitgifte van maximaal 3.300.000 opties ten gunste van een geselecteerde groep van het topmanagement van Fortis, waarvan er 2.820.000 effectief werden uitgegeven. De ontvangen optiepremies EUR 4,8 miljoen door Fortis SA/NV en EUR 4,8 miljoen door Fortis N.V. zijn verantwoord in de agioreserves. De Raad van Bestuur is verder overgegaan tot uitgifte van 36.000 nieuwe aandelen als gevolg van de uitoefening van 36.000 warrants die in 1997 aan de bestuurders van Fortis SA/NV (voorheen Fortis (B)) en de directe en indirecte dochterondernemingen werden verstrekt. Het maatschappelijk kapitaal van Fortis SA/NV is zo verhoogd met EUR 154.224, waarbij er EUR 180.576 in de agioreserves is verantwoord. Het kapitaal van Fortis N.V. werd verhoogd met EUR 15.120, waarbij er EUR 319.680 in de agioreserve is verantwoord.

Dividend In het kader van de nieuwe International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard door de Europese Unie met ingang van het boekjaar 2005 heeft Fortis eveneens met ingang van het boekjaar 2005 het dividendbeleid herzien. Fortis streeft naar een stabiel maar groeiend dividend, rekening houdend met de solvabiliteitspositie, de winstgevendheid en de groeiambities. Een verdere verandering in het dividendbeleid is het besluit om – behoudens onvoorziene omstandigheden – een interimdividend uit te keren gelijk aan 50% van het jaarlijkse dividend van het voorafgaande jaar.

- 222 -


De Raad van Bestuur stelt voor het dividend over het boekjaar 2005 vast te stellen op EUR 1,16 per Fortis-aandeel. Rekening houdend met het interimdividend van EUR 0,52 per Fortisaandeel dat in september 2005 werd uitgekeerd, zal het resterende bedrag van EUR 0,64 per Fortis-aandeel vanaf 22 juni 2006 betaalbaar worden gesteld.

Raad van Bestuur Met grote droefheid ontving Raad van Bestuur het nieuws van het overlijden op 3 oktober 2005 van Jaap Glasz, een van de grondleggers van Fortis. Jaap Glasz was bestuurslid bij diverse Fortis-ondernemingen en werd in 1997 voorzitter van de Raad van Commissarissen van Fortis AMEV, in 1998 vice-voorzitter van de Raad van Bestuur van Fortis en deelde van 2002 tot 2004 het voorzitterschap met Maurice Lippens. Het Bestuur herinnert zich Jaap Glasz om zijn wijsheid, integriteit en humor, zijn enorme ervaring op het gebied van corporate governance en zijn aanzienlijke bijdrage aan de internationalisering van het Bestuur. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 25 mei 2005 is Daniël Janssen opnieuw voor een periode van een jaar als bestuurder benoemd. Hij blijft aan tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2006, wanneer hij de door het Bestuur vastgestelde pensioendatum zal hebben bereikt. Het Bestuur wil Daniël Janssen oprecht bedanken voor zijn betrokkenheid en waardevolle bijdrage aan het werk van het Bestuur en de groei van Fortis. De Raad van Bestuur zal aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 31 mei 2006 voorstellen Jan Slechte te herbenoemen voor een periode van één jaar tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2007, wanneer hij de door het Bestuur vastgestelde pensioendatum zal hebben bereikt. Het Bestuur stelt tevens voor om Richard Delbridge en Klaas Westdijk te herbenoemen voor een periode van drie jaar tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2009.

Vergoedingen aan de bestuurders en totaal aandelenbezit In 2005 bedroeg de totale vergoeding die aan de niet-uitvoerende leden van de Raad van Bestuur voor hun mandaat als bestuurder van Fortis is betaald EUR 1,7 miljoen (2004: EUR 1,7 miljoen). De bezoldiging die in 2005 aan de CEO is betaald (inclusief de bonus voor

2004)

bedroeg

EUR

2,7

miljoen

(betaald

aan

Anton Van Rossum

in

2004:

EUR 2,4 miljoen; betaald aan Jean-Paul Votron voor de periode oktober - december 2004: EUR 316,000). De individuele specificatie van de bezoldiging van de leden van de Raad van Bestuur is opgenomen in noot 12 van de jaarrekening van Fortis. Per het einde van het verslagjaar bedroeg het aantal aandelen dat in bezit is van de leden van de Raad van Bestuur 892.155. Aan de niet-uitvoerende leden van de Raad van Bestuur zijn geen opties op Fortis-aandelen toegekend. Maurice Lippens, niet-uitvoerend lid, bezit opties op basis van zijn verleden als uitvoerend lid van de Raad van Bestuur. Aan Jean-Paul Votron zijn in 2005 opties op Fortis-aandelen en geblokkeerde aandelen toegekend als onderdeel van zijn vergoeding. Voor nadere informatie over de bezoldiging van Jean-Paul Votron verwijzen wij u naar noot 12 van de jaarrekening van Fortis.

- 223 -


Vooruitzichten Het sterke jaarresultaat bevestigt onze overtuiging dat wij de juiste strategische beslissingen hebben genomen. De uitvoering van deze beslissingen ligt op koers en wij blijven onze lange termijndoelstellingen nadrukkelijk in het oog houden. Brussel/Utrecht, 8 maart 2006

Raad van Bestuur

- 224 -

Jaarrekening Fortis 2005 / Fortis SA/NV

Jaarrekening Fortis SA/NV 2005 Fortis SA/NV Koningsstraat 20 1000 Brussel, België

- 225 -


Algemene informatie 1.

Voorwoord Het merendeel van de ‘Algemene informatie’ wordt verantwoord in het verslag van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en Fortis N.V. In deze algemene informatie treft u alleen die informatie aan die uniek is voor Fortis SA/NV en al niet elders is verstrekt.

2.

Identificatie De vennootschap is een naamloze vennootschap. Haar naam is ‘Fortis SA/NV’. Haar statutaire zetel is gevestigd te Koningsstraat 20, 1000 Brussel. Zij kan bij beslissing van de Raad van Bestuur naar overal elders in België worden overgebracht. De vennootschap is ingeschreven in het rechtspersonenregister van Brussel onder het nr. 0451.406.524.

3.

Oprichting en publicatie De

vennootschap

is

opgericht

op

6 november 1993

onder

de

benaming

‘Fortis Capital Holding’.

4.

Plaatsen waar de documenten door het publiek kunnen worden geraadpleegd De statuten van de vennootschap kunnen geraadpleegd worden op de Griffie van de Rechtbank van Koophandel van Brussel en op de zetel van de vennootschap. De jaarrekening wordt gedeponeerd bij de Nationale Bank van België. De beslissingen inzake benoeming en afzetting van de leden van de organen van de vennootschap worden gepubliceerd in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad. De financiële berichten over de vennootschap alsmede de oproepingen tot de algemene vergaderingen worden gepubliceerd in de financiële pers, de kranten en de informatieperiodieken. De jaarverslagen van de vennootschap zijn verkrijgbaar op de zetel en worden eveneens gedeponeerd bij de Nationale Bank van België. Zij worden elk jaar naar de aandeelhouders op naam verstuurd en naar de personen die er om gevraagd hebben.

5.

Bedragen De bedragen in deze jaarrekening zijn in duizenden euro’s, tenzij anders is vermeld.

- 226 -


1.

Balans voor winstdeling 31-12-2005

31-12-2004

19.530.776

19.531.309

543

1.076

ACTIVA

VASTE ACTIVA I

Oprichtingskosten (toel. I)

II


III


IV

Financiële vaste activa (toel. IV en V)

19.530.233

19.530.233

A.

Verbonden ondernemingen

19.530.233

19.530.233

1.

19.530.233

19.530.233

10.789

3.512

1.491

145 125

Deelnemingen

VLOTTENDE ACTIVA

V

VI

VII

Vorderingen op meer dan één jaar

Voorraden en bestellingen in uitvoering

Vorderingen op ten hoogste één jaar A.

Handelsvorderingen

6

B.

Overige vorderingen

1.485

20

9.298

3.367

19.541.565

19.534.821

VIII

Geldbeleggingen

IX

Liquide middelen

X

Overlopende rekeningen TOTAAL DER ACTIVA

- 227 -

Jaarrekening 2005 Fortis / Jaarrekening Fortis SA/NV

31-12-2005

31-12-2004

19.518.150

18.563.652

5.743.885

5.743.731

5.743.885

5.743.731

5.543.911

5.538.932

6.504.045

6.504.045

Wettelijke reserve

574.373

574.373

Onbeschikbare reserves

556.063

556.063

556.063

556.063

5.373.609

5.373.609

1.726.309

776.944

23.415

971.169

23.415

971.169

PASSIVA

EIGEN VERMOGEN I Kapitaal (toel. VIII) A. II

Geplaatst kapitaal

Uitgiftepremies

III

Herwaarderingsmeerwaarden

IV

Reserves A. B.

V

1.

Voor eigen aandelen

2.

Andere

C.

Belastingvrije reserves

D.

Beschikbare reserves

Overgedragen winst

VOORZIENINGEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN VII A.

Voorzieningen voor risico’s en kosten 1.

B.

Pensioenen en soortgelijke verplichtingen

2.

Belastingen

3.

Grote herstellings- en onderhoudswerken

4.

Overige risico’s en kosten (toel. IX)

Uitgestelde belastingen

SCHULDEN VIII Schulden op meer dan één jaar

IX

Schulden op ten hoogste één jaar (toel. X) A.

Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vallen

B.

Financiële schulden

C.

Handelsschulden

4

16

1.

4

16

120

1.033

120

1.033

23.291

970.120

19.541.565

19.534.821

Leveranciers

D.

Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen

E.

Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten

F.

1.

Belastingen

2.

Bezoldigingen en sociale lasten

Overige schulden

X Overlopende rekeningen (toel. XI) TOTAAL DER PASSIVA

- 228 -


2.

Resultatenrekening I

Bedrijfsopbrengsten A.

Omzet (toel. XII, A)

B.

Wijziging in de voorraad goederen in bewerking

2005

2004

414

125

414

125

-4.887

- 3.668

4.305

2.644

533

1.024

en gereed product en in de bestellingen in uitvoering (toename +, afname -)

II

C.

Geproduceerde vaste activa

D.

Andere bedrijfsopbrengsten (toel. XII, B)

Bedrijfskosten A.

Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen 1.

Inkopen

2.

Wijziging in de voorraad (toename-, afname +)

B.

Diensten en diverse goederen

C.

Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen

D.

Afschrijvingen en waardeverminderingen op

(toel. XII, C2)

oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa E.

Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen in (toevoegingen uitvoering en handelsvorderingen +, terugnemingen -) (toel. XII, D)

F.

Voorzieningen voor risico’s en kosten (toevoegingen +, bestedingen en terugnemingen -) (toel. XII, C3 en E) 49

G. Andere bedrijfskosten (toel. XII, F) H.

Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten -4.473

- 3.543

Financiële opbrengsten

1.375.681

788.692

A.

1.375.000

780.000

681

8.671

III

Bedrijfsverlies

IV

V

Opbrengsten uit financiële vaste activa

B.

Opbrengsten uit vlottende activa

C.

Andere financiële opbrengsten (toel. XIII, A)

21

Financiële kosten A.

Kosten van schulden (toel. XIII, B en C)

B.

Waardeverminderingen op andere vlottende activa dan bedoeld

-14.469

- 9.411

1.734

3.035

12.735

6.376

1.356.739

775.738

onder II. E (toevoegingen +, terugnemingen -) (toel. XIII, D) C. VI

Andere financiële kosten (toel. XIII, E)

Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting

- 229 -


VII

VIII

IX

X

2005

2004

1.356.739

775.738

Belastingen op resultaat

-7

- 1.534

A.

Belastingen (toel. XV)

-7

- 1.534

B.

Regularisering van belastingen en terugneming 1.356.732

774.204

1.356.732

774.204

2005

2004

Te bestemmen winstsaldo

1.356.732

774.204

1.

Te bestemmen winst van het boekjaar

1.356.732

774.204

2.

Overgedragen winst van het vorige boekjaar

Uitzonderlijke opbrengsten

Uitzonderlijke kosten

Winst van het boekjaar vóór belasting

van voorzieningen voor belastingen XI

XII

Winst van het boekjaar

Onttrekking aan de belastingvrije reserves Overboeking naar de belastingvrije reserves

XIII

Te bestemmen winst van het boekjaar

RESULTAATVERWERKING

A.

B.

C.

D.

Onttrekking aan het eigen vermogen 1.

Aan het kapitaal en de uitgiftepremies

2.

Aan de reserves

842.485

842.485

Toevoeging aan het eigen vermogen 1.

Aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies

2.

Aan de wettelijke reserves

3.

Aan de overige reserves

-1.244

1.244

Over te dragen resultaat -776.944

1. Over te dragen winst

E.

Tussenkomst van de vennoten in het verlies

F.

Uit te keren winst 1.

Vergoeding van het kapitaal

2.

Bestuurders of zaakvoerders

3.

Andere rechthebbenden

-838.501 838.501

- 230 -


3.

Toelichting 2005

I.

STAAT VAN OPRICHTINGSKOSTEN (post 20 van de activa)

Netto boekwaarde per einde van het vorige boekjaar

1.076

Mutaties tijdens het boekjaar: - Nieuwe kosten van het boekjaar - Afschrijvingen

-533

- Andere

Netto boekwaarde per einde van het boekjaar,

543

waarvan : - Kosten van oprichting of kapitaalverhoging, kosten bij uitgifte van leningen en andere oprichtingskosten

543

- Herstructureringskosten

IV.

1. Verbonden

2. Ondernemingen

3. Andere

ondernemingen

met deelnemings-

ondernemingen

(post 280)

verhouding

(post 284)

STAAT VAN DE FINANCIELE VASTE ACTIVA

(post 282)

(post 28 van de activa) 1. Deelnemingen en aandelen a)

AANSCHAFFINGSWAARDE Per einde van het vorige boekjaar

19.530.233

Mutaties tijdens het boekjaar: -

Aanschaffingen

-

Overdrachten en buitengebruikstellingen

-

Overboekingen van een post naar een andere

Per einde van het boekjaar

b)

MEERWAARDEN

c)

WAARDEVERMINDERINGEN

d)

NIET-OPGEVRAAGDE BEDRAGEN

e)

NETTOBOEKWAARDE PER EINDE BOEKJAAR (a)+(b)-(c)-(d)

19.530.233

19.530.233

2. Vorderingen NETTOBOEKWAARDE PER EINDE VAN HET VORIGE BOEKJAAR NETTOBOEKWAARDE PER EINDE VAN HET BOEKJAAR GECUMULEERDE WAARDEVERMINDERINGEN OP VORDERINGEN PER EINDE BOEKJAAR

- 231 -


V. A.

DEELNEMINGEN EN MAATSCHAPPELIJKE RECHTEN IN ANDERE ONDERNEMINGEN

Hieronder worden de ondernemingen vermeld waarin de onderneming Fortis SA/NV een deelneming bezit (opgenomen in de posten 280 en 282 van de activa), alsmede de andere ondernemingen waarin de onderneming Fortis SA/NV maatschappelijke rechten bezit (opgenomen in de posten 284 en 51/53 van de activa) ten belope van ten minste 10% van het geplaatste kapitaal. NAAM, volledig adres van de ZETEL en zo het een onderneming naar Belgisch recht

Maatschappelijke rechten

Gegevens geput uit de laatst

betreft, het BTW- of NATIONAAL NUMMER

gehouden door

beschikbare jaarrekening

De onderneming (rechtstreeks)

Jaarrekening dochters

per

Eigen Muntcode

vermogen

Nettoresultaat (+) of (-)

Aantal

%

Fortis Brussels SA/NV

%

(in duizenden munteenheden)

31/12/2004

EUR

19.607.135

755.037

31/12/2004

EUR

20.460.000

108.600

Koningsstraat 20 1000 Brussel, BELGIE BE 0476.301.276

gewone aandelen

500.000.001

50,00

Fortis Utrecht N.V. Archimedeslaan 6 3584 BA Utrecht, NEDERLAND

gewone aandelen

500.000.001

50,00

- 232 -


VIII.

STAAT VAN HET KAPITAAL

A.

MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL

1.

Geplaatst kapitaal (post 100 van de passiva) -

Per einde van het vorige boekjaar

-

Wijzigingen tijdens het boekjaar: Kapitaalverhoging

-

2.

B.

Per einde van het boekjaar

Bedragen

Aantal aandelen

5.743.731

xxxxxxxxxx

154

36.000

5.743.885

xxxxxxxxxx

Samenstelling van het kapitaal 2.1.

Gewone aandelen

2.2.

Aandelen op naam of aan toonder

1.340.822.545

Op naam

xxxxxxxxxx

130.014.087

Aan toonder

xxxxxxxxxx

1.210.808.458

1.487.030

57.212.183

NIET-GESTORT KAPITAAL Aandeelhouders die nog moeten volstorten

C.

EIGEN AANDELEN gehouden door: -

de vennootschap zelf

-

haar dochters

D.

VERPLICHTINGEN TOT UITGIFTE VAN AANDELEN

E.

TOEGESTAAN, NIET-GEPLAATST KAPITAAL

1.688.922

2. Daaraan verbonden 1. Aantal aandelen

F.

G.

AANDELEN BUITEN KAPITAAL

AANDEELHOUDERSSTRUCTUUR VAN DE ONDERNEMING OP DE DATUM VAN DE JAARAFSLUITING, zoals die blijkt uit de kennisgevingen die de onderneming heeft ontvangen: zie pagina 237.

- 233 -

stemrechten


X.

A.

STAAT VAN DE SCHULDEN

2005

SCHULDEN MET EEN OORSPRONKELIJKE LOOPTIJD VAN MEER DAN EEN JAAR, NAAR GELANG HUN RESTERENDE LOOPTIJD

B.

GEWAARBORGDE SCHULDEN (begrepen in de posten 17 en 42/48 van de passiva)

C.

SCHULDEN M.B.T. BELASTINGEN, BEZOLDIGINGEN EN SOCIALE LASTEN 1.

2.

Belastingen (post 450/3 van de passiva) a)

Vervallen belastingschulden

b)

Niet-vervallen belastingschulden

c)

Geraamde belastingschulden

120

Bezoldigingen en sociale lasten (post 454/9 van de passiva)

XII.

BEDRIJFSRESULTATEN

A.

NETTO-OMZET (post 70)

B.

ANDERE BEDRIJFSOPBRENGSTEN (post 74)

2005

C1.

WERKNEMERS INGESCHREVEN IN HET PERSONEELSREGISTER

C2.

PERSONEELSKOSTEN (post 62)

C3.

VOORZIENINGEN VOOR PENSIOENEN (begrepen in post 635/7)

D.

E.

2004

WAARDEVERMINDERINGEN (post 631/4)

VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN (post 635/7) Toevoegingen Bestedingen en terugnemingen

F.

ANDERE BEDRIJFSKOSTEN (post 640/8) Belastingen en taksen op de bedrijfsuitoefening

49

Andere

G.

UITZENDKRACHTEN EN TER BESCHIKKING VAN DE ONDERNEMING GESTELDE PERSONEN 1.

Totaal aantal op de afsluitingsdatum

2.

Gemiddeld aantal berekend in voltijdse equivalenten: Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren Kosten voor de onderneming

- 234 -

45

53

1

1


XIII.

FINANCIËLE RESULTATEN

2005

A.

ANDERE FINANCIËLE OPBRENGSTEN (post 752/9)

B.

AFSCHRIJVINGEN VAN KOSTEN BIJ UITGIFTE VAN LENINGEN EN VAN RISICO

C.

GEACTIVEERDE INTERESTEN

D.

WAARDEVERMINDERINGEN OP VLOTTENDE ACTIVA (post 651)

E.

ANDERE FINANCIËLE KOSTEN (post 652/9)

2004

VOORZIENINGEN MET FINANCIEEL KARAKTER

Uitsplitsing van de overige FINANCIËLE kosten, indien het belangrijke bedragen betreft:

XV.

-

Bankkosten

-

Kosten mbt eigen vermogen

4

2

12.731

6.374

BELASTINGEN OP HET RESULTAAT

2005

A. UITSPLITSING VAN DE POST 670/3 1.

Belastingen op het resultaat van het boekjaar

2.

Belastingen op het resultaat van vorige boekjaren

7

a.

Verschuldigde of betaalde belastingsupplementen

7

b.

Geraamde belastingsupplementen (opgenomen onder post 450/3 van de passiva) of belastingsupplementen waarvoor een voorziening werd gevormd (opgenomen onder post 161 van de passiva)

B. BELANGRIJKSTE OORZAKEN VAN DE VERSCHILLEN TUSSEN WINST VOOR BELASTINGEN, zoals die blijkt uit de jaarrekening, EN DE GERAAMDE BELASTBARE WINST, met bijzondere vermelding van die welke voortvloeien uit het tijdsverschil tussen de vaststelling van de boekwinst en de fiscale winst (in de mate waarin het resultaat van het boekjaar op belangrijke wijze werd beïnvloed op het stuk van de belastingen). 1.306.250

Dividenden van filialen waarvan 95% niet belastbaar C. INVLOED VAN DE UITZONDERLIJKE RESULTATEN OP DE BELASTINGEN OP HET RESULTAAT VAN HET BOEKJAAR D. BRONNEN VAN BELASTINGLATENTIES XVI.

2005

2004

451

60

190.629

163.436

BELASTING OP TOEGEVOEGDE WAARDE EN BELASTINGEN TEN LASTE VAN DERDEN A.

Aan de belasting op toegevoegde waarde in rekening gebracht:

B.

De ingehouden bedragen ten laste van derden bij wijze van: 1.

bedrijfsvoorheffing

2.

roerende voorheffing

- 235 -


XVII.

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN

2005

Persoonlijke zekerheden die door de onderneming werden gesteld of onherroepelijk beloofd als waarborg voor schulden of verplichtingen van derden, waarvan: -

De door de onderneming geëndosseerde handelseffecten in omloop

-

De door de onderneming getrokken of voor aval getekende handelseffecten

-

Het maximum bedrag ten belope waarvan andere verplichtingen van derden

25.465.618

door de onderneming zijn gewaarborgd

XVIII.

25.465.618

BETREKKING MET VERBONDEN ONDERNEMINGEN EN MET ONDERNEMINGEN WAARMEE EEN DEELNEMINGSVERHOUDING BESTAAT 2. ONDERNEMINGEN WAARMEE EEN 1. VERBONDEN ONDERNEMINGEN

1.

FINANCIËLE VASTE ACTIVA Deelnemingen

2005

2004

19.530.233

19.530.233

19.530.233

19.530.233

2.

VORDERINGEN

3.

GELDBELEGGINGEN

4.

SCHULDEN

139

114.956

Op hoogstens één jaar

139

114.956

DEELNEMINGSVERHOUDING BESTAAT 2004

2005

VERBONDEN ONDERNEMINGEN

5.

2005

2004

25.465.618

24.978.993

1.375.000

780.000

681

8.671

1.656

2.914

Door de onderneming gestelde of onherroepelijk beloofde PERSOONLIJKE EN ZAKELIJKE ZEKERHEDEN als waarborg voor schulden of verplichtingen van verbonden ondernemingen

Door verbonden ondernemingen gestelde of onherroepelijke beloofde PERSOONLIJKE EN ZAKELIJKE ZEKERHEDEN als waarborg voor schulden of verplichtingen van de onderneming

6.

7.

ANDERE BETEKENISVOLLE FINANCIËLE VERPLICHTINGEN

FINANCIËLE RESULTATEN Opbrengsten uit financiële vaste activa Opbrengsten uit vlottende activa Andere financiële opbrengsten Kosten van schulden Andere financiële kosten

8.

REALISATIE VAN VASTE ACTIVA

- 236 -


XIX.

FINANCIËLE BETREKKINGEN MET

A. bestuurders en zaakvoerders. B. natuurlijke of rechtspersonenen die de onderneming rechtstreeks of onrechtstreeks controleren zonder verbonden ondernemingen te zijn. C. andere ondernemingen die door de onder b. vermelde personen rechtstreeks of onrechtstreeks gecontroleerd worden.

2005

1. Uitstaande vorderingen op deze personen 2. Waarborgen toegestaan in hun voordeel 3. Andere betekenisvolle verplichten aangegeven in hun voordeel

Voornaamste voorwaarden betreffende de posten 9500, 9501 en 9502

4. Rechtstreekse en onrechtstreekse bezoldigingen en ten laste van de resultatenrekening toegekende pensioenen, voor zover deze vermelding niet uitsluitend of hoofdzakelijk betrekking heeft op de toestand van een enkel identificeerbaar persoon: -

aan bestuurders en zaakvoerders

-

aan oud-bestuurders en oud-zaakvoerders

1.023

AANDEELHOUDERSSTRUCTUUR VAN DE ONDERNEMING Voor zover bij Fortis SA/NV bekend, ziet de structuur van het stabiele aandeelhoudersschap van de vennootschap er op 31 december 2005 er als volgt uit:

Stichting VSB Fonds

Aantal aandelen

%

74.020.696

5,52

De leden van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV bezitten op 31 december 2005 samen 892.155 aandelen en 55.900 opties.

RESULTAATVERWERKING Aandeelhouders van Fortis hebben de keus om dividend van Fortis SA/NV of Fortis N.V. te ontvangen. In april 2005 heeft de minister van Economische Zaken de toestemming gegeven voor het opstellen van de vennootschappelijke jaarrekening voor winstverdeling voor de boekjaren 2004, 2005 en 2006. Op 15 september 2005 heeft Fortis een interimdividend uitbetaald van EUR 0,52 per Fortis aandeel. Ten gevolge van het proces van dividendkeuze heeft Fortis SA/NV een interimdividend uitbetaald van EUR 407.368.000.

- 237 -


VERBINTENISSEN TOT UITGIFTE OF LEVERING VAN AANDELEN 2005

Aantal aandelen per 31 december

1.340.822.545

Opties op nieuwe aandelen, inclusief warrants (zie noot 11 ‘Personeelsoptieplannen’)

1)

29.938.579

Aandelen uit te geven in verband met converteerbare leningen

2.458

Potentieel aantal aandelen

1)

1.370.763.582

Dit betreft een verwijzing naar de betreffende noot in de jaarrekening van Fortis.

Het aantal aandelen per 31 december omvat 39.682.540 aandelen uitgegeven in het kader van de FRESH transactie. Deze aandelen worden gehouden door een groepsmaatschappij. Zolang deze aandelen worden aangehouden door een maatschappij uit de groep hebben ze geen stemrecht en geen recht op dividend (zie noot 30.2 in de jaarrekening van Fortis).

INFORMATIE BETREFFENDE DE GECONSOLIDEERDE REKENINGEN De onderneming maakt samen met Fortis N.V. deel uit van het Fortis consortium. Beide ondernemingen maken samen een geconsolideerde jaarrekening op. De jaarrekeningen van het Fortis consortium zijn beschikbaar op de 2 zetels van de groep, Koningsstraat 20, 1000 Brussel (België), en Archimedeslaan 6, 3584 BA Utrecht (Nederland).

SAMENVATTING VAN DE WAARDERINGSREGELS I.

Oprichtingskosten

De kosten van een kapitaalsverhoging of een uitgifte van aandelen of obligaties, al dan niet converteerbaar, worden over maximaal vijf jaar afgeschreven. IV.

Financiële vaste activa

De financiële vaste activa bestaan uitsluitend uit deelnemingen in en vorderingen op Fortis maatschappijen. Zij worden geactiveerd tegen aanschaffingsprijs, exclusief aanschaffingskosten. VII. en X. Vorderingen en liquide middelen De vorderingen worden tegen hun nominale waarde of aanschaffingsprijs geboekt, al naar gelang. Waardeverminderingen worden geboekt wanneer op de balansdatum, en rekening houdend met de waarde van de eventuele waarborgen die aan elk type vordering zijn verbonden, de inning ervan onzeker is of in het gedrang komt.

- 238 -


VIII.

Geldbeleggingen

Effecten worden geboekt tegen aanschaffingsprijs. Waardeverminderingen worden geboekt voor vastgestelde duurzame minwaarden. Bij teruglopen hiervan worden terugnames geboekt voor de vastgestelde daling van de minwaarden. Resultaten bij verkoop van effecten worden bepaald op basis van de gemiddelde aanschaffingswaarde van de effecten. Omzetting van activa en passiva in vreemde valuta Activa en passiva uitgedrukt in vreemde valuta worden omgezet in Euro tegen de wisselkoersen op het einde van het boekjaar. De winsten of verliezen voortvloeiend uit deze omzetting, evenals de wisselkoersverschillen op de verrichtingen tijdens het boekjaar, worden in de resultatenrekening opgenomen.

SOCIALE BALANS Fortis SA/NV heeft geen personeel per 31 december 2005.

- 239 -

VERSLAG VAN DE COMMISSARIS AAN DE ALGEMENE VERGADERING DER AANDEELHOUDERS VAN DE VENNOOTSCHAP FORTIS SA/NV OVER DE JAARREKENING OVER HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2005 Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen, brengen wij U verslag uit over de uitvoering van de controleopdracht die ons werd toevertrouwd. Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening van de vennootschap over het boekjaar afgesloten op 31 december 2005, opgesteld op basis van de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften, met een balanstotaal van EUR (000) 19.541.565 en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van EUR (000) 1.356.732. Wij hebben eveneens de bijkomende specifieke controles uitgevoerd die door de wet zijn vereist. Het opstellen van de jaarrekening, de beoordeling van de inlichtingen die in het jaarverslag dienen te worden opgenomen, alsook het naleven door de vennootschap van het Wetboek van vennootschappen en de statuten, vallen onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur van de vennootschap.

Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Onze controles werden verricht overeenkomstig de wettelijke bepalingen en de in België geldende controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Deze beroepsnormen eisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Overeenkomstig deze normen hebben wij rekening gehouden met de administratieve en boekhoudkundige organisatie van de vennootschap, alsook met haar procedures van interne controle. De verantwoordelijken van de vennootschap hebben onze vragen naar opheldering of

inlichtingen

duidelijk

beantwoord.

Wij

hebben

op

basis

van

steekproeven

de

verantwoording onderzocht van de bedragen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben de waarderingsregels,

de

betekenisvolle

boekhoudkundige

ramingen

gemaakt

door

de

vennootschap, alsook de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel beoordeeld. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel, rekening houdend met de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke

voorschriften,

geeft

de

jaarrekening

afgesloten

op

31 december 2005 een getrouw beeld van het vermogen, van de financiële toestand en van de resultaten van de vennootschap.

- 240 -

Bijkomende verklaringen en inlichtingen Wij vullen ons verslag aan met de volgende bijkomende verklaringen en inlichtingen die niet van aard zijn om de draagwijdte van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen: •

Het jaarverslag behandelt de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de jaarrekening. Wij kunnen ons echter niet uitspreken over de beschrijving van de voornaamste risico's en onzekerheden waarmee de onderneming wordt geconfronteerd, alsook van haar positie, haar voorzienbare evolutie of de aanmerkelijke invloed van bepaalde feiten op haar toekomstige ontwikkeling. Wij kunnen evenwel bevestigen dat de verstrekte gegevens geen evidente tegenstrijdigheden vertonen met de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat.

•

Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, werd de boekhouding gevoerd

overeenkomstig

de

in

België

van

toepassing

zijnde

wettelijke

en

bestuursrechtelijke voorschriften. •

Wij dienen U geen verrichtingen of beslissingen mede te delen die in overtreding met de statuten of het Wetboek van vennootschappen zijn gedaan of genomen. Zoals vermeld in de toelichting werd deze jaarrekening opgesteld voor winstbestemming.

•

Tijdens het boekjaar werd een interim-dividend uitgekeerd waarover wij het hierbij gaande verslag hebben opgesteld, overeenkomstig de wettelijke vereisten.

16 maart 2006

De commissaris PricewaterhouseCoopers Bedrijfsrevisoren vertegenwoordigd door

Yves Vandenplas

Luc Discry

Bedrijfsrevisor

Bedrijfsrevisor

- 241 -

Verslag van de commissaris over de staat van activa en passiva per 30 juni 2005 opgesteld ter gelegenheid van de uitkering van een interimdividend Overeenkomstig artikel 618 van het Wetboek van Vennootschappen en de statuten van uw vennootschap brengen wij hierbij verslag uit over de staat van activa en passiva afgesloten per 30 juni 2005, zoals in bijlage bij dit verslag gevoegd, op basis waarvan de raad van bestuur voorstelt om een interimdividend uit te keren van EUR 0,52 per aandeel, zijnde in totaal EUR 676.574.083. Wij zijn overgegaan tot een beperkt nazicht van de tussentijdse staat van activa en passiva per 30 juni 2005. Bijgevolg bestond dit nazicht voornamelijk uit de ontleding, de vergelijking en de bespreking van de financiële informatie en werd in overeenstemming met de controleaanbeveling van het Instituut der Bedrijfsrevisoren i.v.m. het beperkt nazicht uitgevoerd. Bij dit nazicht zijn geen gegevens aan het licht gekomen die aanleiding zouden geven tot belangrijke aanpassingen aan de tussentijdse staat per 30 juni 2005. Tot slot blijkt op basis van de tussentijdse staat dat de voorgenomen uitkering niet tot gevolg heeft dat het netto-actief zou dalen tot beneden het gestorte kapitaal vermeerderd met de reserves die volgens een wettelijke of statutaire bepaling zijn of moeten worden gevormd.

19 augustus 2005 De commissaris PricewaterhouseCoopers Bedrijfsrevisoren B.C.V.B.A vertegenwoordigd door

Y. Vandenplas

L. Discry

Bijlage: Staat van activa en passiva per 30 juni 2005

- 242 -

Bijlage Staat van activa en passiva van Fortis S.A./N.V. per 30 juni 2005 Samenvattende staat van activa en passiva per 30 juni 2005 ACTIVA

EUR (‘000)

Oprichtingskosten

809

Financiële vaste activa

19.530.233

Vorderingen op ten hoogste één jaar

427.000

Liquide middelen

371.922

TOTAAL DER ACTIVA

20.329.964

PASSIVA

EUR (‘000)

Kapitaal

5.743.731

Uitgiftepremies

5,543,730

Reserves

6.504.045

Overgedragen winst

772.960

Winst van het boekjaar

1.110.988

EIGEN VERMOGEN

19,675,454

Schulden op ten hoogste één jaar

654,509

Overlopende rekeningen

1

VREEMD VERMOGEN

654.510

TOTAAL DER PASSIVA

20.329.964

- 243 -

- 244 -

Jaarrekening Fortis 2005 / Fortis N.V

Jaarrekening 2005 Fortis N.V. Fortis N.V. Archimedeslaan 6 3584 BA Utrecht

- 245 -


Balans (voor winstbestemming) 31-12-2005

31-12-2004

9.528,9

7.791,1

-

70,4

0,4

-

Activa

Financiële vaste activa - Deelnemingen in groepsmaatschappijen

Vlottende activa - Vorderingen op groepsmaatschappijen - Overige vorderingen en overlopende activa

72,0

2,8

9.601,3

7.864,3

- Gestort en opgevraagd kapitaal

563,1

563,1

- Wettelijke reserve deelnemingen

69,4

42,9

6.174,5

6.169,4

900,5

363,2

Liquide middelen

Passiva

Eigen vermogen

- Agioreserve - Herwaarderingsreserve - Overige reserves - Onverdeelde winst boekjaar

- 86,4

- 779,0

1.980,2

1.504,5

9.601,3

7.864,1

0,0

0,2

9.601,3

7.864,3

Kortlopende schulden - Belastingen en premies sociale verzekeringen

- 246 -


Resultatenrekening

Aandeel resultaat groepsmaatschappijen Overige resultaten na belastingen Netto winst

- 247 -

2005

2004

1.978,3

1.496,0

1,9

8,5

1.980,2

1.504,5


Toelichting op de balans en resultatenrekening Algemeen Fortis is een internationaal vertakte organisatie. Tot en met 2004 is voor het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening van Fortis gekozen voor de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zoals deze gelden in België. Deze keuze was mogelijk op basis van art. 2: 362 lid 1, tweede volzin BW, welke toelaat om waarderingsgrondslagen in gebruik bij een andere EU lidstaat toe te passen. Hiermee waren de waarderingsgrondslagen van Fortis N.V. in lijn met die van zusterbedrijf Fortis SA/NV. Op grond van de verordeningen van de Europese Unie heeft Fortis de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling van de geconsolideerde jaarrekening per boekjaar 2005 aangepast. De geconsolideerde jaarrekening 2005 is opgesteld op basis van IFRS zoals goedgekeurd door de Europese Unie. Gebruikmakend van art. 2: 362 lid 8, heeft de Raad van Bestuur van Fortis N.V. besloten om met ingang van 2005 voor de enkelvoudige jaarrekening de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling te gebruiken zoals deze zijn toegepast in de geconsolideerde Fortis jaarrekening 2005, zoals toegelicht in paragraaf 2. De aanpassing van de grondslagen heeft invloed op de waardering van de deelnemingen en het resultaat uit deelnemingen. Tot en met boekjaar 2004 werden de deelnemingen op kostprijs gewaardeerd en werd als resultaat uit deelnemingen het ontvangen dividend verantwoord. Met ingang van het boekjaar 2005 worden de deelnemingen op netto vermogenswaarde gewaardeerd, in overeenstemming met de grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling in de geconsolideerde Fortis jaarrekening. Als resultaat deelnemingen wordt het proportionele aandeel in de resultaten van de deelnemingen verantwoord, bepaald volgens grondslagen voor waardering en resultaatbepaling van de geconsolideerde Fortis jaarrekening. Voor vergelijkingsdoeleinden zijn de cijfers 2004 aangepast. De aanpassing van de waarderingsgrondslagen heeft de volgende invloed op het eigen vermogen en de resultaten: •

het eigen vermogen per 1-1-2004 is met EUR 12.427,8 miljoen afgenomen, voornamelijk

•

het resultaat over 2004 is met EUR 1.096,2 miljoen toegenomen. Tot 2004 werd alleen

door de gewijzigde waardering van de deelnemingen in groepsmaatschappijen; het

ontvangen

dividend

meegenomen

in

het

resultaat.

Onder

de

nieuwe

waarderingsgrondslagen wordt het aandeel in het resultaat meegenomen. Alle bedragen opgenomen in de cijferopstellingen van deze jaarrekening luiden in miljoenen euro's tenzij anders vermeld.

Balans Hierna volgt een toelichting bij de verschillende balansposten waarbij tevens wordt ingegaan op de waarderingsgrondslagen. Waar geen waarderingsgrondslag is vermeld, zijn de activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde, rekening houdend met waardevermindering.

- 248 -


Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen Onder deze post is ultimo 2005 en ultimo 2004 het 50% aandeel in Fortis Brussels SA/NV en het

50%

aandeel

in

Fortis Utrecht N.V.

opgenomen.

De

deelnemingen

in

groepsmaatschappijen zijn gewaardeerd tegen netto-vermogenswaarde in overeenstemming met de waarderingsgrondslagen zoals deze gelden voor de geconsolideerde Fortis jaarrekening. Het verloop van de balanspost is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari

2005

2004

-

18.779,0

-

- 12.427,1


7.791,1

6.351,9

Aan deel resultaat deelnemingen

1.978,2

1.496,0

Ontvangen dividend

- 770,0

- 400,0

Impact van de aanpassing van de waarderingsgrondslagen

Herwaardering deelnemingen

412,9

416,3

Koersverschillen

124,4

- 53,1

Overige mutaties Balanswaarde per 31 december

- 7.7

- 20.0

9.528,9

7.791,1

De overige mutaties vloeien voort uit de keuze van aandeelhouders voor dividend uit Nederlandse dan wel Belgische bron. In verband met deze keuze is het dividend dat Fortis Utrecht N.V. en Fortis Brussels SA/NV uitgekeerd hebben niet verdeeld op basis van de aandelenverhouding (ieder 50%). Deze post egaliseert dit verschil.

Vorderingen op groepsmaatschappijen De vorderingen op groepsmaatschappijen worden tegen hun eerste reële waarde verantwoord en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode onder aftrek van waardeverminderingen. Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan een jaar.

Overige vorderingen en overlopende activa Dit betreft nog te ontvangen rente op de liquide middelen. Alle overige vorderingen hebben een looptijd van korter dan een jaar.

Liquide middelen De liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde en staan volledig ter vrije beschikking van de vennootschap.

- 249 -


Eigen vermogen Het verloop van het eigen vermogen is als volgt: 2005

2004


-

18.837,3

Effect aanpassing waarderingsgrondslagen

-

- 12.427,8

7.864,1

6.409,5

5,1

26,9

1.980,2

1.504,5

537,3

363,2


Kapitaalverhogingen Resultaat Herwaardering deelnemingen inclusief koersverschillen Overige mutaties

- 7,7

- 20,0

Betaald dividend

- 777,7

- 420,0

Balanswaarde per 31 december

9.601,3

7.864,1

Fortis N.V. heeft via het 50% belang in Fortis Utrecht en Fortis Brussels een belang van 50% in Fortis. Het Eigen vermogen van Fortis N.V. komt min of meer overeen met 50% van het geconsolideerde eigen vermogen van Fortis. Afwijkingen ontstaan door verschillen in de eigen activa en passiva van Fortis N.V. en Fortis NV/SA.

Gestort en opgevraagd kapitaal Het verloop van het gestort en opgevraagd kapitaal is als volgt: 561,9

Geplaatst kapitaal per 1 januari 2004: 1.337.882.634 aandelen

1,2

Uitgifte van 2.903.911 aandelen

563,1

Geplaatst kapitaal per 31 december 2004: 1.340.786.545 aandelen

0,0

Uitgifte van 36.000 aandelen

563,1

Geplaatst kapitaal per 31 december 2005: 1.340.822.545 aandelen

Per 31 december 2005 is de nominale waarde van de gewone aandelen EUR 0,42 per aandeel. De aandelen zijn geheel volgestort. Op 7 mei 2002 zijn 39.682.540 aandelen uitgegeven in verband met uitgifte van Floating Rate Equity-linked Subordinated Hybrid (FRESH)

Capital Securities.

Deze

aandelen

zijn

vervolgens

ingekocht

door

de

groepsmaatschappij Fortfinlux SA. Aangezien deze aandelen geen stemrecht en geen recht op dividend hebben worden deze economisch als ingetrokken beschouwd. Voor een nadere toelichting op de FRESH wordt verwezen naar noot 30 van de geconsolideerde jaarrekening van Fortis. Aan de Stichting Continuïteit Fortis is een optie verleend tot verwerving van preferente aandelen Fortis N.V. Nadere informatie over preferente aandelen wordt verstrekt in de toelichting onder noot 5 van de jaarrekening van Fortis.

- 250 -


Wettelijke reserve Dit betreft een wettelijke reserve in verband met geactiveerde kosten. De nieuwe verslaggevingsregels laten het activeren van dit soort kosten niet toe. Per 31 december 2005 is derhalve geen wettelijke reserve voor geactiveerde kosten opgenomen. 0,7

Stand per 1 januari 2004

- 0,7

Effect stelselwijziging

-


Wettelijke reserve deelnemingen Dit is een reserve voor: •

ongerealiseerde vermogenswinsten van deelnemingen en joint ventures welke via de resultatenrekening worden verantwoord en waar geen liquide markt voor bestaat;

•

ingehouden winsten van deelnemingen en joint ventures.

-

Stand per 1 januari 2004 Mutatie in 2004

42,9

Stand per 31 december 2004

42,9


42,9

Mutatie in 2005

26,5


69,4

Agioreserve Het verloop van de agioreserve is als volgt: 6.143,5

Stand per 1 januari 2004 Ontvangen vergoeding van groepsmaatschappijen voor uitgegeven opties

4,3 21,5

Uitgifte van 2.903.911 aandelen

0,1

Overige mutaties Stand per 31 december 2004

6.169,4


6.169,4

Ontvangen vergoeding van groepsmaatschappijen voor uitgegeven opties

4,8

Uitgifte van 36.000 aandelen

0,3 -

Overige mutaties

6.174,5


In 2004 en 2005 hebben diverse werkmaatschappijen van Fortis opties verstrekt aan personeel. De opties zijn ingedekt bij Fortis SA/NV en Fortis N.V. De vergoeding die hiervoor is ontvangen, is ten gunste van de agioreserve gekomen.

- 251 -


Herwaarderingsreserve Dit betreft een wettelijke reserve in verband met herwaardering van de deelnemingen. Het verloop van de herwaarderingsreserve is als volgt:

-

Stand per 1 januari 2004 Mutatie in 2004

363,2


363,2


363,2

Mutatie in 2005

537,3


900,5

Overige reserves Het verloop van de overige reserves is als volgt: 12.138,7

Stand per 1 januari 2004 Effect stelsel wijziging

- 12.427,1

Stand 1 januari 2004

- 288,4 - 7,5

Uit winstverdeling 2003

- 420,0

Dividend 2003 Mutatie wettelijke reserve deelnemingen

- 42,9

Overige mutaties

- 20,2


- 779,0


- 779,0

Uit winstverdeling 2004

1.504,5

Dividend 2004

- 509,2

Interim dividend 2005

- 268,5 - 26,5

Mutatie wettelijke reserve deelnemingen

- 7,7

Overige mutaties

- 86,4


De overige mutaties vloeien voort uit de waardering van de deelnemingen. Zie hiervoor de toelichting op de post deelnemingen in groepsmaatschappijen.

Kortlopende schulden Belastingen en premies sociale verzekeringen Dit betreft te betalen kapitaalbelasting en vennootschapsbelasting.

Optieregelingen Een beschrijving van de optieregelingen op de aandelen Fortis N.V. is opgenomen in de jaarrekening van Fortis in de noten 11 en 12 in de toelichting van de geconsolideerde jaarrekening van Fortis.

- 252 -


Niet uit de balans blijkende verplichtingen Fortis N.V. heeft zich garant gesteld jegens het Institute of London Underwriters ten behoeve van Bishopsgate Insurance Limited. Het lidmaatschap van Bishopsgate Insurance Limited van het Institute of London Underwriters is per 31 december 1991 beëindigd. De garantiestelling van Fortis N.V. betreft de lopende verplichtingen die voortvloeien uit polissen, namens deze maatschappij uitgegeven door genoemd Institute en voor de verplichtingen van deze maatschappij tegenover het Institute. Fortis SA/NV en Fortis N.V. hebben zich garant gesteld voor schulden en kredietfaciliteiten van

dochtermaatschappijen

in

diverse

valuta

voor

een

globale

tegenwaarde

van

EUR 25.465,6 miljoen (2004: EUR 24.979,0 miljoen).

Resultatenrekening Algemeen Het resultaat bestaat voornamelijk uit het aandeel in het resultaat van de deelnemingen. De overige resultaten bestaan voornamelijk uit rentebaten en rentelasten uit hoofde van vorderingen op en schulden aan groepsmaatschappijen. Over het resultaat voor belastingen is in verband met te verrekenen verliezen uit het verleden geen vennootschapsbelasting verschuldigd. Een toelichting op de totale bezoldiging van de Raad van Bestuur is opgenomen in noot 12 van de geconsolideerde jaarrekening van Fortis.

Utrecht, 8 maart 2006

Raad van Bestuur

- 253 -

Overige gegevens Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben de in dit rapport opgenomen enkelvoudige jaarrekening 2005 van Fortis N.V. te Utrecht gecontroleerd. De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van Fortis N.V. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de enkelvoudige jaarrekening te verstrekken.

Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de enkelvoudige jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de enkelvoudige jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de enkelvoudige jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de huishouding daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de enkelvoudige jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de vennootschap op 31 december 2005 en van het resultaat over 2005 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de enkelvoudige jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Tevens zijn wij nagegaan dat het jaarverslag voorzover wij dat kunnen beoordelen verenigbaar is met de enkelvoudige jaarrekening. Amstelveen, 8 maart 2006

KPMG ACCOUNTANTS N.V. Vertegenwoordigd S.J. Kroon RA

- 254 -


Statutaire bepalingen omtrent winstbestemming Deze zijn opgenomen in artikel 25 van de statuten. De Raad van Bestuur bepaalt welk gedeelte van de winst wordt gereserveerd. Het gedeelte van de winst dat daarna resteert, staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

Winstbestemming De Raad van Bestuur stelt voor om over 2005 een dividend vast te stellen van EUR 1,16 (2004: EUR 1,04). Rekening houdend met het interimdividend van EUR 0,52 betaald op 15 september, resteert een dividend van EUR 0,64 betaalbaar op 22 juni 2006. Aandeelhouders hebben de keuze hun dividend te ontvangen uit Nederlandse danwel uit Belgische bron. De definitieve bepaling van de winstbestemming en de hoogte van de onttrekking of toevoeging aan de overige reserves van Fortis N.V. ten gevolge van de voorgestelde dividenduitkering zal eerst kunnen worden vastgesteld als de aandeelhouders een keuze hebben gemaakt uit welke bron zij dividend wensen te ontvangen. De keuze dient kenbaar te worden gemaakt door invulling van een ‘dividendkeuzeformulier’. In geval geen dividendkeuze wordt gemaakt, treedt een ‘default’ mechanisme in werking. Voor nadere informatie over dit mechanisme wordt verwezen naar noot 5.4 van de jaarrekening van Fortis.

- 255 -

Jaarrekening Fortis 2005 / Stichting Continuïteit Fortis

Stichting Continuïteit Fortis Het doel van de Stichting Continuïteit Fortis is het verzekeren van de continuïteit van Fortis, op zodanige wijze dat de belangen van Fortis en van alle daarbij betrokken belanghebbenden zo goed mogelijk worden gewaarborgd. De Stichting Continuïteit Fortis heeft daartoe de optie verkregen om preferente aandelen Fortis N.V. te verwerven tot maximaal de totale nominale waarde

van

de

op

dat

moment

uitgegeven

gewone

(verbonden)

aandelen.

De

Stichting Continuïteit Fortis heeft daarmee de mogelijkheid om met name ingeval van een vijandig overnamebod over hetzelfde aantal stemrechten te beschikken dat is verbonden aan de uitgegeven gewone aandelen. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt, indien de optie is uitgeoefend, om de twee jaar in de gelegenheid gesteld om de aankoop of intrekking van uitgegeven preferente aandelen door Fortis N.V. te (her)overwegen. Het bestuur van de Stichting Continuïteit Fortis heeft zes leden, te weten vier onafhankelijke bestuurders en twee bestuurders die worden benoemd uit de non-executive leden van de Raad van Bestuur. Alle bestuursleden worden benoemd door de Raden van Bestuur van Fortis N.V. en Fortis SA/NV. In het verslagjaar zijn M.W. Boogert, H.T. Bouma, R.V.D. Mannekens en H.J.M. Santens opgetreden als onafhankelijke bestuursleden. P. van Waeyenberge en J.J. Slechte zijn derhalve op dit moment de twee bestuursleden benoemd uit de Raad van Bestuur van Fortis.

Onafhankelijkheidsverklaring De Raad van Bestuur van Fortis N.V. en het bestuur van de Stichting Continuïteit Fortis verklaren dat naar hun gezamenlijk oordeel is voldaan aan de eisen die ten aanzien van de Stichting Continuïteit Fortis worden gesteld door Euronext Amsterdam N.V. Utrecht, 8 maart 2006 Fortis N.V.

Stichting Continuïteit Fortis

Raad van Bestuur

Het bestuur R.V.D. Mannekens (voorzitter) M.W. den Boogert (voorzitter) J.J. Slechte H.J.H.M. Santens P. van Waeyenberge H. Th. Bouma

- 256 -


Waarschuwing ten aanzien van mededelingen met betrekking tot de toekomst Bepaalde mededelingen die zijn opgenomen in dit Jaarverslag, waaronder de mededelingen die worden gedaan in de hiervan deel uitmakende paragrafen getiteld ‘Bericht aan de aandeelhouders’,

‘Overzicht

activiteiten’,

‘Verslag

Executive Committee’en

‘Noot

8

Risicobeheer’, betreffen mededelingen over toekomstverwachtingen en andere uitspraken die betrekking hebben op de toekomst welke zijn gebaseerd op de huidige visie, ramingen en aannames van het management met betrekking tot deze toekomstige gebeurtenissen. Deze mededelingen worden gedaan onder voorbehoud van risico’s en onzekerheden die tot gevolg kunnen hebben dat de werkelijke resultaten, prestaties of gebeurtenissen wezenlijk afwijken van die welke expliciet of impliciet in deze mededelingen zijn weergegeven, waaronder de verwachtingen met betrekking tot kosten- en inkomstensynergieën welke samenhangen met de integratie van de bankactiviteiten, met inbegrip van de sluiting van kantoren en de hoogte van herstructureringskosten, de invloed van recente acquisities en het niveau van de voorzieningen met betrekking tot de kredieten beleggingsportefeuilles. Andere, meer algemene, factoren die de resultaten kunnen beïnvloeden zijn onder meer: •

de algemene economische omstandigheden, waaronder specifieke economische

•

veranderingen in de rentestand en de prestaties van de financiële markten,

•

de frequentie en omvang van verzekerde schadegevallen,

•

het niveau en de ontwikkeling van sterfte- en ziektecijfers en van de bestendigheid van

•

valutakoersen, met inbegrip van de koers van de euro ten opzichte van de US dollar,

•

veranderingen in de concurrentieverhoudingen en het prijsklimaat, met inbegrip van een

omstandigheden in de kernmarkten België en Nederland,

de verzekeringsportefeuille,

toename van de concurrentie in België en Nederland, •

veranderingen in binnen- en buitenlandse wetten, voorschriften en belastingen,

•

regionale of algemene veranderingen in de waardering van activa,

•

grote natuur- of andere rampen,

•

het niet in staat zijn om bepaalde risico’s op economisch verantwoorde wijze te

•

de toereikendheid van verliesreserves,

•

veranderingen

herverzekeren, in

wet-

en

regelgeving

betreffende

de

bancaire,

verzekerings-,

beleggings- en/of effectensector, •

veranderingen in het beleid van centrale banken en/of buitenlandse overheden, en

•

algemene concurrentiefactoren op wereldwijde, regionale en/of nationale schaal.

- 257 -


Plaatsen waar de documenten kunnen worden geraadpleegd De statuten van de vennootschappen Fortis SA/NV en Fortis N.V. kunnen geraadpleegd worden op de Griffie van de Rechtbank van Koophandel van Brussel (voor Fortis SA/NV), bij de Kamer van Koophandel te Utrecht (voor Fortis N.V.) en op het hoofdkantoor van de beide vennootschappen. De jaarrekening wordt gedeponeerd bij de Nationale Bank van België (voor Fortis SA/NV) en bij de Kamer van Koophandel (voor Fortis N.V.). De beslissingen inzake benoeming van bestuurders worden o.a. gepubliceerd in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad (voor Fortis SA/NV) en in de Officiële Prijscourant van Euronext Amsterdam N.V. (voor Fortis N.V.). De financiële berichten over de vennootschappen alsmede de oproepingen tot de algemene vergaderingen

worden

gepubliceerd

in

de

financiële

pers,

de

kranten

en

de

informatieperiodieken. De jaarverslagen van de vennootschappen zijn verkrijgbaar op het hoofdkantoor en worden eveneens gedeponeerd bij de Nationale Bank van België en de Kamer van Koophandel te Utrecht. Zij worden elk jaar naar de aandeelhouders op naam verstuurd en op verzoek naar de personen die er om gevraagd hebben.

Informatieverstrekking aan aandeelhouders en beleggers Genoteerde aandelen Op

dit

ogenblik

worden

de

aandelen Fortis

genoteerd

aan

Euronext Brussels,

Euronext Amsterdam en op de Beurs van Luxemburg. Daarnaast heeft Fortis een gesponsord ADR programma in de Verenigde Staten. De Fortis SA/NV VVPR-strips worden uitsluitend genoteerd aan Euronext Brussels.

Wijze waarop de aandelen kunnen worden gehouden De aandelen kunnen op naam of aan toonder worden gehouden.

- 258 -


Nominatieve inschrijving en deponering van aandelen aan toonder Fortis biedt haar aandeelhouders de gelegenheid hun aandelen aan toonder te deponeren. De aldus gedeponeerde aandelen blijven aan toonder en worden kosteloos beheerd. De houder van aandelen aan toonder kan, op aanvraag en kosteloos, zijn aandelen laten omzetten in aandelen op naam. Een houder van aandelen op naam kan, op aanvraag, en kosteloos, zijn aandelen geleverd krijgen in de vorm van aandelen aan toonder. Fortis heeft een procedure uitgewerkt voor de snelle omzetting van aandelen aan toonder, wat een levering op korte termijn mogelijk maakt. Alle inlichtingen over die verschillende procedures kunnen worden verkregen bij: •

Fortis SA/NV, Corporate Administration

•

Koningsstraat 20, 1000 Brussel, België

•

Tel. +32 (0)2 510 54 13 of +32 (0)2 510 54 14

•

Fax. +32 (0)2 510 56 31

•

Alsook bij:

•

Fortis N.V.

•

Secretariaat Raad van Bestuur

•

Postbus 2049, 3500 GA Utrecht, Nederland

•

Tel. +31 (0)30 226 62 22

•

Fax. +31 (0)30 226 98 38

Informatie en communicatie De vennootschap stuurt haar publicaties, onder meer die welke betrekking hebben op de kwartaal- en jaarresultaten, alsook het jaarverslag, kosteloos naar de houders van aandelen op naam en van gedeponeerde aandelen aan toonder. De vennootschap nodigt alle houders van aandelen op naam en van gedeponeerde aandelen aan toonder persoonlijk uit op de algemene vergadering en stuurt hun de agenda, de resolutievoorstellen, alsook een volmachtformulier om zich op de vergadering te kunnen laten vertegenwoordigen en aan de stemming deel te nemen. Bij de betaalbaarstelling van het dividend crediteert de vennootschap automatisch de bankrekeningen die haar door de houders van aandelen op naam en van gedeponeerde aandelen aan toonder zijn opgegeven voor het bedrag van het dividend dat hen toekomt.

- 259 -


Tezamen met het jaaroverzicht Fortis 2005 vormt deze Jaarrekening het jaarverslag van Fortis. De Jaarrekening bevat de jaarrekening van Fortis, de statutaire jaarrekening van Fortis SA/NV en de vennootschappelijke jaarrekening van Fortis N.V. Het verslag van de Executive Committee van Fortis is opgenomen in het Jaaroverzicht 2005. Fortis en Fortis SA/NV, Koningsstraat 20, 1000 Brussel, België Telefoon +32 (0)2 510 52 11, Fax +32 (0)2 510 56 30 Fortis en Fortis N.V., Archimedeslaan 6, 3584 BA Utrecht, Nederland Telefoon +31 (0)30 226 62 22, Fax +31 (0)30 226 98 38 Internet adres: www.fortis.com

E-mail adres: [email protected]

- 260 -

Jaarrekening Fortis

Recommend Documents