Jaaroverzicht 2011 Stilte na de storm Alweer een turbulent jaar, dat met de Arabische lente, protesten tegen de harde bezuinigingen op cultuur, topconferenties over de Europese munt, occupy en WikiLeaks in het teken stond van redding en verzet. In de bioscoop leidde dat tot chaos cinema versus anti-actie en een verlangen naar vrijheid en rust. Door Karin Wolfs Ontstaan en vergaan Filmjaar 2011 speelde zich af tussen het ontstaan van de aarde in de Gouden Palm-winnaar THE TREE OF LIFE en het nihilistische einde ervan in de grote European Film Award-winnaar MELANCHOLIA en Zilveren Beer-winnaar THE TURIN HORSE: drie films die tegelijkertijd heel persoonlijke verhalen van hun regisseurs vertelden. Opvallend was daarnaast de aandacht voor twee bejubelde historische films over gevierde mannen die worstelden met de overgang naar een nieuw technologisch tijdperk: de stotterende Britse koning George met de opkomst van de radio als massamedium in viervoudig Oscarwinnaar THE KING’S SPEECH, en filmster George Valentin met de opkomst van de geluidsfilm in THE ARTIST. Het kan geen toeval zijn dat die films zijn gemaakt in een tijd dat de sceptische ontvangst van 3D soms appelleert aan die van geluids- en kleurenfilm in het verleden, terwijl de technologische ontwikkelingen elkaar zo snel opvolgen dat de mens al als remmende factor wordt genoemd. De belangrijkste doorbraken kwamen op het conto van acteurs die in een tijd van over-communicatie in staat bleken stilte en tijd voor zich te laten spreken: Ryan Gosling (DRIVE, CRAZY STUPID LOVE, THE IDES OF MARCH, BLUE VALENTINE) en actrice Jessica Chastain (THE TREE OF LIFE, THE DEBT, THE HELP EN TEXAS KILLING FIELDS). Gosling zag zijn kalme charismatische uitstraling al snel beloond met de geuzennaam ‘Quiet Ryan’ waar de bleke Chastain ‘trending topic’ werd dankzij haar tijdloze, kameleontische uiterlijk. Chaos cinema & anti-actie En terwijl Obama onbemande, met raketten uitgeruste vliegtuigjes inzette om Osama op te sporen en om te brengen, vond Hollywood ‘het nieuwe vechten’ uit: geen traditionele, logisch te volgen actiescènes meer, maar impressionistische ‘chaos cinema’ met onnavolgbaar snel gemonteerde, onscherpe, beweeglijke shots die halverwege de actie worden weggesneden, plus een inferno-achtige soundtrack in ‘overdrive’ met gierende, hakkende, knallende geluiden die de emotie, desoriëntatie en chaos van een gevecht of achtervolging overbrengen, zoals te zien was in WORLD INVASION: BATTLE LOS ANGELES en THE EAGLE. Theoretici voeren de nieuwe stijl, die door filmtheoreticus David Bordwell wordt geduid als een zijtak van de intensified continuity (het snelle montagewerk waarvan Tony Scott de koning is), terug op THE BOURNE ULTIMATUM (2007) van Paul Greengrass. Hij noemde de onvaste camera in die film ook al spottend ‘unsteadicam’ of ‘queasicam’ (vrij vertaald ‘kotscam’).
Anti-actie zagen we in DRIVE, waar een bloedstollende achtervolging een intelligente oefening in onbeweeglijkheid met stalen zenuwen werd, en 127 HOURS, dat even bloedstollende cinema wist te maken van een hoofdpersoon die bijna de hele film in zijn eentje vastzat in een spelonk. Hiernumaals Als klapdeur tussen vergankelijkheid en eeuwigheid was de dood dit jaar nadrukkelijk aanwezig in het filmische leven. Letterlijk door de terugkeer (in 3D) van Milton (Nicolas Cage) uit de hel in DRIVE ANGRY om wraak te nemen op zijn moordenaars. In LA NOSTRA VITA, SILENT SOULS, RABBIT HOLE en Tigerwinnaar ETERNITY was de dood figuurlijk in het leven aanwezig na het overlijden van een familielid of geliefde. Hoe de dood het leven op zijn kop zet als ergens een of meer onbekende lijken opduiken, was het onderwerp van SIMON WERNER A DISPARU, waar een dode tiener werd gevonden in een bos, en TODOS TUS MUERTOS, waar vijftig lijken werden aangetroffen in een maïsveld. In POST MORTEM vindt een schrijver van autopsierapporten op een dag vierhonderd lijken in zijn werkkamer, waaronder dat van de Chileense president Allende. In WE NEED TO TALK ABOUT KEVIN moet een moeder leren leven met het feit dat haar zoon anderen het leven ontnam. Het leven van verpleegsters die werken op de terminale afdelingen van een ziekenhuis speelden een hoofdrol in PÁL ADRIENN en CODE BLUE. Mensen gingen anders tegen het leven aankijken wanneer ze wisten dat ze niet lang meer te leven hebben (in RESTLESS) of door helderziend contact met het hiernamaals of een bijna-doodervaring (in HEREAFTER). In leven blijven betekende in IN TIME een race tegen de klok op hoge hakken. In IMMORTALS namen stervelingen het op tegen de goden. Drie keer raden wie er won. Dit is niet mijn leven In een wereld waar in 2011 de zevenmiljardste mens werd geboren, waar ongrijpbare instellingen als banken en (Europese) overheden de dienst uitmaken en technologische ontwikkelingen elkaar sneller opvolgen dan de meeste mensen kunnen bijhouden, lijkt menigeen het overzicht en daarmee de controle over zijn eigen leven te verliezen. Een gevoel waar filmmakers wel raad mee weten, gezien het lijstje films waarin identiteitscrises centraal stonden. Met hoofdpersonen die zich van de ene op de andere dag terugvonden in een leven dat het hunne niet was. Wakker worden in een ander lichaam in SOURCE CODE en DOLFJE WEERWOLFJE, ontdekken dat je ouders je ouders niet zijn in ABDUCTION en HANNA, dat je lang geleden verdwenen vader in een andere dimensie leeft in TRON, dat je nog een onbekende broer en vader blijkt te hebben in INCENDIES, dat anderen je leven sturen, hacken, stelen of begluren in THE ADJUSTMENT BUREAU, PULSAR, UNKNOWN en THE RESIDENT, vergeten zijn wie je bent in DREAM HOUSE en COWBOYS AND ALIENS (beiden met een vergeetachtige Daniel Craig), je betere zelf leren kennen dankzij een pilletje in LIMITLESS en je betere zelf zoeken voor het te laat is in THE FUTURE. Arabische lente & Groene revolutie Een golf van protest die in 2011 door het Midden-Oosten trok en de politieke verhoudingen op zijn kop zette, kwam als Arabische Lente bekend te staan.
De belangrijkste film over de Arabische lente is vooralsnog het door jonge revolutionairen gemaakte TAHRIR 2011, een ooggetuigenverslag van de Egyptische volksopstand, dat na zijn première in Toronto op IDFA te zien was. IDFA nam in haar competitie ook een reconstructie op van de studentenprotesten in Iran in 2009: LETTERS FROM IRAN. In de bioscoop waren twee jaar na het uitbreken en smoren van de Groene revolutie in Iran - films te zien die indirect commentaar gaven op de beladen situatie in het land. Gouden Beer-winnaar A SEPARATION was een als relatiedrama vermomde oefening in gewetensvragen. Ook THE HUNTER had twee gezichten: wat begon als sociaal-realistisch drama over een nachtwaker mondde uit in een nihilistische thriller over een man die wraak neemt op de allesbeheersende politiestaat. CIRCUMSTANCE vertelde over een lesbische relatie in een door de islam geregeerd land. In Cannes werden twee autobiografische films vertoond – THIS IS NOT A FILM en GOOD BYE - van de Iraanse filmmakers Jafar Panahi en Mohammad Rasoulof die zes jaar gevangenisstraf en een beroepsverbod van 20 jaar kregen opgelegd om politieke redenen. Later werd ook Panahi’s coregisseur Mojtaba Mirtahmasb met vijf collega’s opgepakt en maanden vastgezet. Andere regisseurs – waaronder THE HUNTER-regisseur Rafi Pitts – zijn hun land ontvlucht. Kinderen met volwassen problemen Terwijl NRC Handelsblad na een eigen onderzoekje onder 15-jarigen de welbespraakte ‘alles is okay’-generatie ontdekte die zichzelf, zijn ouders en school ‘okay’ vindt en voldoende geld en vrijheid heeft om te gamen, shoppen en feesten, was Nederland ook een tijdlang in de ban van Mauro, Sahar en Yossef; kinderen van immigranten die in Nederland zijn opgegroeid, maar door de overheid met uitzetting worden bedreigd. Hoewel de televisiefilm BLIJF! vertelde over een Iraanse jongen van elf die het land uitmoet, en de Cinekid-openingsfilm PATATJE OORLOG ging over een Nederlands meisje wiens vader, die arts is, vermist wordt in oorlogsgebied, werden de zware onderwerpen in beide Nederlandse kinderfilms luchtig en uiteindelijk geruststellend gebracht. Beklemmender was het voor volwassenen gemaakte ONDER ONS, waarin een Poolse au pair leed onder de wetenschap wie de gezochte lustmoordenaar is in de aangeharkte Vinexwijk waar ze woont en werkt. In veel buitenlandse films die de bioscoop bereikten zagen we kinderen opvallend vaak kampen met volwassen problemen in films met een ronduit grimmige ondertoon: de gepeste Elias wiens vader elders de wereld verbetert in het Oscar- en Golden Globe-winnende IN A BETTER WORLD, een tiener op de nek gezeten door levensgevaarlijke leeftijdsgenoten in NEDS, onhandelbare jongens die in opstand komen tegen de sadistische leiding van hun internaat in KING OF DEVIL’S ISLAND, een opspelend jeugdtrauma in flashback in RUNDSKOP, de minderjarige Kevin die zich tot moordenaar ontpopt bij gebrek aan moederliefde in WE NEED TO TALK ABOUT KEVIN, de 17-jarige Joshua die in ANIMAL KINGDOM volwassen wordt als hij – nadat zijn moeder sterft door een overdosis - toetreedt tot de maffia, kinderen die zijn gekweekt als vechtmachines door mensen die niet hun ouders blijken te zijn in HANNA en ABDUCTION, een 14-jarig meisje dat haar maagdelijkheid verliest aan een
online engerd in TRUST en de 10-jarige Wolfgang die in de kelder woont van een pedofiel in MICHAEL. Waar kinderen aan de zijlijn verschenen, werden ze soms opvallend ‘volwassen’ (lees ruw) behandeld, met extra shockerend effect. Zie enkele ‘ongelukjes’ met kinderen in NEW KIDS NITRO, kinderen wier strot werd doorgesneden in THE EAGLE of werden doodgeschoten in AURORA. Seks met vrienden Sex friends, fuck buddies, friends with benefits: de nieuwste trend in moderne relaties is vrijblijvende seks met vrienden: mensen met wie je toch al zo’n beetje alles deelt, want dat is lekker veilig en vertrouwd. Twee films verkenden het terrein - FRIENDS WITH BENEFITS en NO STRINGS ATTACHED – maar trokken veilige conclusies: vrijblijvende seks is een illusie; daar komen toch weer gewoon relaties van. Een derde – ONE DAY – raakte op meer conventionele manier aan het thema, in een romcom rond een vriend en vriendin die zelf niet in de gaten hebben dat ze voor elkaar geschapen zijn. In alle drie de films worden relaties neergezet als enge, ingewikkelde, onwenselijke bijverschijnselen van seks. Vriendschap werd waardevoller gevonden, wat de behoefte groot maakte aan regels om de grens tussen seks en vriendschap veilig te stellen. In FRIENDS WITH BENEFITS betekende dat: “No relationship, no emotion, just sex. Whatever happens, we stay friends.” In ONE DAY: “Separate bedrooms, no flirting and absolutely no skinny dipping.” De centrale retorische vraag in de trailer van NO STRINGS ATTACHED luidde: “Can you have sex without love getting in the way?” In CODE BLUE, CLUB ZEUS en het in Venetië door de filmkritiek als beste film uitgeroepen SHAME stonden seks en flirtgedrag daarentegen te kijk als toonbeeld van leegte, onvermogen en eenzaamheid. In MELANCHOLIA was een bruiloft het toppunt van ongelukkig samenzijn. Mens en dier mixed up Terwijl in Nederland de verhouding tussen mens en dier werd opgeschud door de instelling van dierenpolitieagenten en een verbod op onverdoofd ritueel slachten, zagen we in de bioscoop films waarin mens en dier door elkaar werden gehusseld. Dieren die zich als mensen gedragen of mensen die het beest in zichzelf laten spreken, apen die mensenrechten opeisen; het blijken verwarrende tijden. Hoe strakker het beschavingskorset, hoe prangender de behoefte dat aan flarden te scheuren. In de IDFAdocumentaire SURVIVING PROGRESS werd nog maar eens aangetoond dat de voorsprong van de mens op de aap niet overhoudt. In de speelfilm RISE OF THE PLANET OF THE APES verloor de mens zelfs zijn evolutionaire voorsprong op de aap. De visuele grens tussen mens en aap was nog nooit zo vloeiend als in die film, waarvoor het hoofd van acteur Andy Serkis dankzij motion capture tot overintelligente aap werd gemorphed. In BLACK VENUS wordt een zwarte ZuidAfrikaanse vrouw in het Europa van begin 19e eeuw als halfdierlijke attractie geëxploiteerd. In ANIMAL KINGDOM, een film over een misdaadfamilie met een duivelse tijgeroma aan het hoofd, gold de wet van de jungle. BEASTLY, waarin een heks een populair rotjoch omtovert tot een verminkt schatteboutje, is een moderne variant op het sprookje over de kikkerkoning. In ZOOKEEPER raakt de natuurlijke balans der dingen verstoord als oppasser Griffin zijn ‘innerlijke
beer’ loslaat om een vrouwtje te kunnen scoren. Ook in BLACK SWAN en DOLFJE WEERWOLFJE kregen de dierlijke behoeftes van respectievelijk een ballerina en een jongetje de overhand. In Oberhausen wijdde het kortfilmfestival een retrospectief aan dieren in film. Brabant rules Dat er een nieuw zelfbewustzijn in Zuid-Nederland groeit, bleek dit jaar onder andere uit het stempel dat de in Venlo geboren politicus Geert Wilders op de Haagse arena wist te drukken, en uit het feit dat er reclamespotjes met een zachte g op televisie verschenen. Maar dat zelfs BN’ers het in 2011 opeens ‘vet’ vonden om van beneden de rivieren te komen, was grotendeels te danken aan het enorme succes van NEW KIDS TURBO en NEW KIDS NITRO, de nieuwe familie Flodder uit Maaskantje. De gangsterfilm DE BENDE VAN OSS liftte op deze ‘new cool’ mee met een ‘affiliated’ cast bestaand uit onder andere de aan de Toneelschool Maastricht opgeleide Sylvia Hoeks, in Mierlo geboren Frank Lammers, in Tilburg geboren Marcel Musters en de in Zijtaart (15 km van Maaskantje) opgegroeide Theo Maassen. Maar de meeste indruk maakte de in Brabant (Steenbergen) geboren acteur Nasrdin Dchar met zijn emotionele speech toen hij een Gouden Kalf won voor zijn rol in RABAT. Daarin sprak hij zich rechtstreeks uit tegen Geert Wilders en minister Verhagen, die angst voor buitenlanders eerder begrijpelijk had genoemd. “Ik ben Nederlander, ik ben trots op mijn Marokkaanse bloed, ik ben een moslim, en ik heb een ‘fokking’ Gouden Kalf in mijn hand!” riep Dchar. Reuring rond de Kalveren voor mannelijke acteurs was er ook nog omdat Frank Lammers achteraf pruttelde over een gebrek aan goede mannelijke hoofdrollen in Nederlandse films en door de weigering van Peter Paul Muller zijn Kalf in ontvangst te nemen omdat hij niks met prijzen heeft. Carice van Houten daarentegen nam zonder mopperen haar vijfde Kalf in ontvangst, voor BLACK BUTTERFLIES. Kunst gekortwiekt De Nederlandse filmbranche begon het jaar met een door scenarist Robert Alberdingk Thijm geschreven doemscenariospeech die – for argument’s sake - veronderstelde dat 2011 het laatste complete filmjaar zou zijn. Het tekende wel de stemming in de roerige filmwereld, die net als de rest van de kunst- en cultuurwereld met historisch zware kortingen te maken kreeg, becijferd op een vijfde tot een kwart van de totale begroting. En dan kwam de filmwereld nog relatief goed weg door gevrijwaard te blijven van de BTW-verhoging op kaartjes. In mei stuurden producenten en filmregisseurs brandbrieven naar Den Haag om het productiebudget voor speelfilms te ontzien. In juni bleek dat de derde editie van het Internationaal Film Festival Breda dit jaar de laatste was vanwege een provinciale subsidiestop. Op 1 juli stapt voorzitter Els Swaab van de Raad voor Cultuur op, uit onvrede over het versneld doorvoeren van de bezuinigingen door het kabinet. Fundamenteler dan het financiële hakwerk was het kabinetsbesluit om artistieke kwaliteit als criterium voor overheidssteun los te laten en aan te vullen met andere, meetbare, markteconomische begrippen als publieksbereik, ondernemerschap, toegankelijkheid, (inter)nationaal belang en regionale spreiding. Het door Filmfonds-intendant Ate de Jong ontwikkelde rekenmodel om bezoekersaantallen te kunnen voorspellen paste naadloos in
die trend. Het l’art pour l’art-principe en de Thorbeckiaanse onafhankelijkheid van de kunsten lijken daarmee definitief ingeruild voor een instrumenteler filmbegrip, waarbij film meer in het teken komt te staan van zijn economische waarde of bruikbaarheid als boodschapper voor belangenorganisaties. Dat die ontwikkeling al langer gaande is, blijkt ook uit de opkomst van de goededoelenfilms, -festivals en -fondsen. Zie de door een reclamebureau geïnitieerde – en door de Maag Lever Darmstichting gesponsorde internetfilm CLAUSTROFOBIA, het Food Film Festival van de Youth Food Movement of de door het Filmfonds gesteunde Green Film Making Competitie waar een jury met experts op het gebied van film, duurzaamheid en marketing bepaalt welke film het beste scoort op die drie onderdelen. BBCdocumentairerecensent Nick Fraser voer tijdens IDFA uit tegen wereldverbeterfilms: “Films met een doel zijn saai en voorspelbaar.” 3D stabiliseert Opvallend was dat het aantal uitgebracht 3D-titels in Nederland met 24 (maar 4 meer dan vorig jaar) zijn plafond leek te hebben bereikt. De vrees dat de 3D-hype over zijn piek zou zijn was naast tegenvallende dvd-verkoop voor Disney reden om 250 banen te schrappen, oftewel vijf procent uit haar personeelsbestand. Er klonken geluiden dat het formaat zijn aantrekkingskracht kwijt zou zijn door te dure kaartjes, te donkere projectie, ondermaatse kwaliteit door het opblazen van 2D naar 3D, maar vooral; doordat het went en te weinig toevoegt, zoals ook critici regelmatig in recensies signaleerden. Waar in 2010 in de VS nog 85 procent van de bioscoopgangers graag 3 tot 5 dollar extra betaalde om AVATAR in 3D te zien, was in 2011 slechts 47 procent van de bezoekers bereid om PIRATES OF THE CARIBBEAN, ON STRANGER TIDES in 3D te bekijken: de meerderheid prefereerde een goedkopere 2D-versie. Bij CARS 2 zag slechts 37 procent de 3D-versie. Regelrechte 3D-flops waren MARS NEEDS MOMS en DRIVE ANGRY. James Cameron (AVATAR), die volgend jaar zijn 3D-versie van TITANIC uitbrengt, zei niettemin te verwachten dat 3D over een paar jaar de nieuwe standaard is in bioscoop en op televisie; het wachten is slechts op 3Dcamera’s die even licht en handzaam zijn als 2D opnameapparatuur. Hij kondigde ook al de volgende revolutie aan: het schieten en projecteren van films in meer dan de standaard 24 beeldjes per seconde. Zijn eigen AVATAR 2 en Peter Jackson’s THE HOBBIT zouden op 48 of 60 beeldjes per seconde kunnen worden geïntroduceerd. Dat zou meer helderheid opleveren, vooral bij snelle bewegingen. Nieuwe projectieapparatuur is niet nodig; slechts een software-update volstaat. Crowdfunding Een groep jonge filmmakers en -ondernemers lanceerde in februari Cinecrowd: een online platform ter gedeeltelijke financiering van films door crowdfunding, te beginnen met korte filmprojecten, die 100 dagen de tijd krijgen om een bedrag op te halen. Ongeveer tegelijkertijd – een jaar na de lancering van Cinema Reloaded – waren op het IFFR de eerste twee gedeeltelijk door crowdfunding gefinancierde films te zien. De projecten, die beiden op 15.000 euro waren begroot, haalden respectievelijk slechts 4.445 en 2.580 op. Er moest een geldschieter aan te pas komen om de budgetten
rond te breien. Cinecrowd bleek in zijn opzet adequater: een half jaar later was er voor 5 projecten al 50.000 euro opgehaald. Over de grens Urszula Antoniaks’ tweede speelfilm CODE BLUE werd geselecteerd voor de Quinzaine van Cannes, terwijl Nanouk Leopolds vierde, BROWNIAN MOVEMENT, draaide op het Berlijnse Forum en in Toronto. Daar mocht ook ONDER ONS van Marco van Geffen naartoe, nadat die film eerder in competitie in Locarno werd bekroond met de Art Cinema Award. Ook in Cannes aanwezig waren de korfilmregisseurs Dennis van de Ven en Jeroen Annokee met SUIKER, die meedeed aan een online publiekscompetitie. David Verbeek nam deel aan het Atelier met zijn nieuwe project FULL CONTACT. Leonard Retel Helmrichs documentaire STAND VAN DE STERREN won een speciale juryprijs op Sundance en werd genomineerd voor de EFA-award voor beste Europese documentaire. Heddy Honigmann werd geëerd met een retrospectief in het Parijse Centre Pompidou en een Engelstalige essaybundel, uitgegeven door het Portugese filmfestival Indie Lisboa. Nederlandse acteurs die internationaal van zich lieten spreken dankzij internationale coproducties waren Carice van Houten, die tot beste actrice werd uitgeroepen in Tribeca voor haar rol in het Engelstalige BLACK BUTTERFLIES, en Pierre Bokma, die de hoofdrol speelde in de Duits/Frans/Nederlandse film SCHLAFKRANKHEIT, die in de Berlijnse competitie een Zilveren Beer voor beste regie won. Mimoun Oaïssa had een bijrol in THE DEVIL’S DOUBLE. Andere internationale coproducties waarin Nederlandse producenten een aandeel hadden waren Gouden Luipaardwinnaar ABRIR PUERTAS Y VENTANAS, het in de Quinzaine vertoonde THE OTHER SIDE OF SLEEP, de EFA-winnaar in de categorie ‘Europese ontdekking’ ADEM en de voor een EFA genomineerde documentaire VIVAN LAS ANTIPODAS! dat ook op de openingsavond van Venetië werd vertoond. In de Verenigde Staten maakte reclamefilmer Matthijs van Heijningen jr. zijn speelfilmdebuut met een prequel van de gelijknamige horrorklassieker THE THING, die in zo'n 2500 Amerikaanse zalen draaide en in ruim dertig landen werd uitgebracht. Overleden Geliefd bij publiek en critici voor zijn toegankelijke, sociaal bewogen films was Sidney Lumet (86), die meer dan vijftig films op zijn naam zette, waaronder klassiekers als zijn speelfilmdebuut 12 ANGRY MEN (1957). De Britse regisseur/producent Peter Yates (82) kreeg vier Oscarnominaties voor zijn productie en regie van twee films: BREAKING AWAY (1979) en THE DRESSER (1983), maar niet voor zijn memorabele actiefilm BULLIT (1968). De veelzijdige en enorm productieve Chileense meester-regisseur Raúl Ruiz (70) won in 1969 al een Gouden Luipaard in Locarno voor TRES TRISTES TIGRES, voor hij na de coup van Pinochet in 1973 naar Frankrijk vertrok, waar hij naam maakte met zijn inventieve THE BLIND OWL (1987) en LE TEMPS RETROUVÉ (1999). Ruiz' laatste werk, het vierenenhalf uur durende epos MISTÉRIOS DE LISBOA, is vertoond tijdens het IFFR 2011.
De in London geboren Brits/Amerikaanse Elizabeth Taylor (79) was, met meer dan 50 titels op haar naam, een van de laatste grote diva’s van het oude Hollywood studiosysteem. Begin maart overleed de 89-jarige actrice en sekssymbool Jane Russell, die ook al dankzij haar prominente decolleté een verpletterende indruk achterliet in haar acteerdebuut in de western THE OUTLAW (1943) van Howard Hughes. Naast Marilyn Monroe speelde ze in de glamourmusicalcomedy GENTLEMEN PREFER BLONDES (1953). De Amerikaanse acteur Peter Falk (83) was vooral bekend als detective Columbo, maar speelde ook in beroemde John Cassavetes-films als HUSBANDS en A WOMAN UNDER THE INFLUENCE. John Barry wordt met John Williams, Jerry Goldsmith en Henry Mancini beschouwd als de 'Grote Vier' van de filmmuziek, bekend van zijn scores voor elf James Bond-films. Rijk de Gooyer (85) en Johnny Kraaijkamp (86), beiden geboren in 1925 en in 2011 enkele maanden na elkaar overleden, vormden in de jaren 50 een duo op tv en speelden beide sinds de jaren 70 memorabele rollen in heel wat Nederlandse films. Kraaijkamp kreeg twee Gouden Kalveren, beiden in 1986, voor zijn rollen in DE AANSLAG en DE WISSELWACHTER. De Gooyer won er drie, voor zijn oeuvre in 1982 en daarna nog voor beste acteur in HOOGSTE TIJD (1995) en MADELIEF: KRASSEN IN HET TAFELBLAD (1998). Zijn tweede Kalf gooide hij na afloop van de ceremonie uit het raam van een taxi. In mei overleed Hollywoodbankier Frans Afman (77), die sinds zijn ontmoeting met filmproducent Dino de Laurentis eind jaren zestig de budgetten van Amerikaanse films hielp verhogen door de nu ingeburgerde voorverkoop van rechten. Cameraman Eddy van der Enden (82) schreef vaderlandse filmgeschiedenis met zijn werk voor de Oscarwinnende documentaire GLAS van Bert Haanstra en de speelfilm FANFARE. Autodidact Bart Vegter (71) maakte abstracte films die refereren aan natuurverschijnselen. Zijn films, aanvankelijk met traditionele animatietechnieken, later met behulp van zelfgeschreven computerprogramma’s, luisterden dan ook naar namen als NACHT-LICHT, FOREST-VIEWS en ZWERK. Karin Wolfs is filmjournalist. www.karinwolfs.nl
