Invasieve ganzen bestrijden: waarom en hoe ? Eerste ervaringen in de provincie Antwerpen
ANKONA 2015 14/02/20145, Antwerpen
1
grote Canadese gans Branta c. canadensis Langlevend groeisnelheid populatie 20%/jaar (= hoog!) Matuur op 3j 4-7 eieren, incubatie 28-30d voedt zich op graslanden en met landbouwgewassen natuurlijke vijanden: vos, Amerikaanse nerts, marters zeer flexibele soort Niet broeders trekken weg
4
Algemene broedvogel Watervogeltelling +/- 8000 vogels in de winter in Vlaanderen Toename sinds ‘90 Stabilisatie laatste jaren
Algemene broedvogelmonitoring Trend +156% (56%; 321%) Zeer significant 2000bp maar geen goede schatting
Schade door ganzen
©Frederik Hendrickx
©Frederik Hendrickx
Impact ganzen Ecologische effecten vervuiling hypotheek op natuurherstel (vennen, graslanden) vertrappeling vraat Competitie Overdracht van ziektes Overlast Vervuiling van zwemvijvers Ligweides en recreatiedomeinen
Impact ganzen Landbouwschade Vraat Bodem verslemping Bemesting Ziekteoverdracht Risico op aanvaringen vliegverkeer
Het publiek
Case study
Interreg Invexo • • •
Border region (Flanders & South of the Netherlands) 24 partners Budget 3 million € (geese +/- 1M €)
•
2009-2012
www.invexo.eu Interreg RINSE •
• •
2Seas project (FL, NL, France, UK) Budget 2,5 million € 2012-2014
www.rinse-europe.eu
Obstakels
Kleine riet
kolgans
grauwe
brand
nijlgans
winterganzen Zomerganzen (jaarrond aanwezig)
Vrijgestelde soorten (NL) Afwijkingen mogelijk (NL) Jachtwild, jacht open (FL) Jachtwild, jacht niet open (FL) beschermde soort (NL, FL) niet beschermde exoot / gedomesticeerde soort (FL)
Canada
Beheer van ganzenpopulaties Reductie aantal adulte vogels
afschot, ruivangst Ingrijpen op voortplanting (eieren & nesten vernietigen, prikken, oliën)
Habitat beheer
Oevers versteilen Eilanden weghalen Toegankelijkheid predatoren Dichte oevervegetatie (maairegimes) Landschapsverdichting (KLE, gewas) Reductie kuikenland (afrasteren)
Geïntegreerde beheerstrategie Grensoverschrijdend 24
Opportunistisch toegepast Exacte methode verschilt tussen jaren en gebieden Inspanning toegenomen Gebrek aan coördinatie Rapportage onvoldoende Gemiddeld aantal geprikte eieren was laag
2010
2011
Canadese gans 4,8/nest Grauwe gans 5,4/nest
wordt er te vroeg geprikt?? 2012
25
goede praktijk Eieren koud legsel niet beëindigd (kom terug) Eieren warm check incubatiestadium
oiling shaking
destruction/removal
Ganzen nestelen ten minste 3 weken eifollikel in vrouwtje opgedroogd geen vervangnest meer mogelijk
Rapportage (soort ! , # nesten, # eieren, # geprikte eieren, embryo stadium)! Geschikt om populatie te stabiliseren / lokale broedpopulatie te doen afnemen Bvb. http://www.youtube.com/watch?v=2CLIL-381Lw 26
Leren van populatie modellen Grauwe gans Nederland, Zweden Overleving adulten = belangrijkste driver van verandering Ganzen weghalen is effectiever Minder vogels moeten geoogst worden Ingrijpen op reproductie stopt toename niet 88 % van alle nesten vinden Geen vervanglegsels Perfect beheer
Klok et al. 2010 Animal Behaviour Rockwell et al., 1997
Eieren prikken (2012-2014)
Verhoogde inspanning, meer gelijkmatig uitgevoerd & verhoogde coördinatie
Jacht stimuleren Vlaanderen: Canadese & grauwe goose Zeeuws-Vlaanderen: grauwe gans, Canadese gans (vrijgesteld, geen cijfers) Gecoördineerde bestrijding in aandachtsgebieden Workshops voor jagers Receptenboekje
afschot
Jacht (2010-2012)
Canadese gans
greylag Grauwegoose gans
Toenemend aantal CG en GG geschoten sinds 2010
Ruivangsten
Ruivangsten
Moult captures
Ruivangsten
Ruivangsten
Ruivangsten
Ruivangsten
Ruivangsten
Ruivangsten 2013
Ruivangsten 2014
Ruivangsten 2010-2014
Ruivangsten Antwerpen
2013
2014
2014
Afvangsten worden kleiner Grootte afvangst neemt af Meer jongen afgevangen
Evaluatie beheer Simultane tellingen 3de weekend juli Jaarlijks 2010-2014 Citizen science Natuurpunt Studie & SOVON, online invoer Vaste set telgebieden (belangrijke ganzengebieden) Incl. nultellingen (“geen ganzen” vs “niet geteld”)
Resultaten Grensoverschrijdende populatie van 15,000 ganzen Aantal gebieden met >100 vogels is beperkt Niet alle gebieden jaarlijks geteld
Trendanalyse: modellen GEE (Generalised Estimating Equation) GLM (Diggle et al. 1995) Populatie effect eerder dan gebiedseffect Modeltype beter geschikt voor niet-normale verdelingen en ruimtelijke autocorrelatie (Carl & Kühn 2007)
Poging tot evaluatie impact globale beheerpakket (= alle maatregelen samen) Vangstinspanning (# gevangen ganzen) als fixed effect in de modellen opnemen Assumpties: Andere beheermethodes (afschot, eieren prikken) overal gelijkmatig toegepast Weinig dispersie
Resultaten Grensregio VLA/NL Significante reductie in gemodelleerd aantal Canadese ganzen Vangstinspanning in model significant effect
Resultaten West- & OostVlaanderen Significante reductie in gemodelleerd aantal Canadese ganzen Vangstinspanning in model significant effect
Beheer
Wat nu?
Opschaling naar rest Vlaanderen doorzetten (Antwerpen !) Coördinatie verbeteren Adaptieve beheercyclus implementeren in de andere provincies Blijven investeren in preventie, bewustmaking en draagvlak Nog steeds issues rond natraject van afgevangen vogels
Onderzoek Monitoring verderzetten: Blijven simultaantellen Limburg: betere dekking nastreven
Beheerdata meer in detail analyseren Afvangstdata: groepsgroottes, leeftijd klassen analyseren (aandeel jonge vogels in de afvangsten) Optimalisatie kostenefficiëntie (O-Vl) Interacties tussen maatregelen
Opstelling populatiemodellen als decision-support Data populatieparameters in Vlaanderen (broedsucces, overleving, dispersie)
Populatie modellen voor Vlaanderen Beslissingsondersteuning Adaptief beheer Parameters broedsucces Aantal eieren Aantal gekipte eieren Aantal kuikens Soort
Aantal nesten
Nestgrootte
Succesratio
Aantal kuikens
Brandgans
78
4,0 ± 1,2
0,79 - 0,91
3,6 ± 1,4
Canadese gans
32
5,3 ± 1,4
0,74 - 0,80
4,2 ± 1,9
Grauwe gans
22
7,5 ± 4,2
0,65 - 0,72
4,7 ± 2,2
Nijlgans
6
10,3 ± 1,9
0,69 - 0,71
6,8 ± 3,5
Omgaan met de media
Aandacht voor dierenwelzijn
“To eat or not to eat” • Argumenten pro & contra “vermarkting” als voedsel 1. 2. 3.
4.
Niet voldoende voor populatiereductie Martk creatie = gevaarlijk (bestrijding vs duurzaam gebruik) Soort kan deel worden van regionale culinaire cultuur Wettelijke beperkingen
• Korte keten – gecontroleerde verticale markt • Goed voor draagvlak
To eat or not to eat…
Dankwoord Interreg border region Invexo & 24 project partners Interreg 2Seas RINSE & 9 project partners Mieke Hoogewijs, provincie Antwerpen Patrick Engels, Hans De Schryver, ANB Wim Dirckx, Natuurpunt Glenn Vermeersch, Berend Voslamber, Vincent de Boer, Jo Packet, Jan Rodts
Contactpersonen Antwerpen: Hans De Schryver Team Fauna & Flora Agentschap voor Natuur en Bos – Antwerpen Lange Kievitstraat 111/113, bus 63 2018 Antwerpen Tel. 03/224 62 58 GSM: 0499/59 45 92 Fax. 03/224 60 90 E-mail:
[email protected] Mieke Hoogewijs - Soortencoördinator PaS - Provinciehuis aan de Singel Desguinlei 100, 2018 Antwerpen T +32 3 240 66 87, M +32 479 80 33 70
[email protected] Karel Van Moer Projectcoördinator Rato vzw Tel: +32 9 267 87 25 GSM: +32 496 59 06 93 Mail:
[email protected] Tim Adriaens Faunabeheer – Wildlife Management Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Research Institute for Nature and Forest (INBO) Kliniekstraat 25, B-1070 Brussel tel +32 2 525 02 04 | gsm +32 496 62 61 78 Mail:
[email protected] 60
