INLEIDING. Guido Galle. Directeur studenten en onderwijsbeleid Arteveldehogeschool PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie

INLEIDING Guido Galle Directeur studenten en onderwijsbeleid Arteveldehogeschool

2

29-05-2012 PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie

DOCUMENTAIRE Brecht Vanmeirhaeghe regisseur

3


IN GESPREK MET ENKELE GETUIGEN Valérie Van Hees projectleider

4


STAND VAN ZAKEN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK VLAANDEREN Annemie Desoete Universiteit Gent Arteveldehogeschool SIG vzw 5


DYSCALCULIE VAN ÉÉN TOT ELF

één 2 drie 4 vijf 6 zeven 8 negen 10 elf

6

hardnekkige rekenstoornis veel voorkomende stoornis erfelijkheid en dyscalculie hersenonderzoek en wat het ons leert oorzaken en de verschillende theorieën daarover verschillende verschijningsvormen dyscalculie plus kenmerken doorheen de schoolloopbaan doorverwijzen voor verder onderzoek komen tot een diagnose dyscalculie behandelen


DYSCALCULIE VIJF BEELDEN

7


1 ÉÉN

HARDNEKKIGE STOORNIS

8


VLAAMSE CONSENSUS DEFINITIE

‘een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het vlot/accuraat oproepen van rekenfeiten en/of het leren en vlot/accuraat toepassen van rekenprocedures’ DRIE CRITERIA  achterstandscriterium  hardnekkigheidscriterium  exclusiecriterium

o.a. Desoete, et al., 2010

9


2 TWEE

VEEL VOORKOMENDE STOORNIS

10


VOORKOMEN    

2 tot 13,8% Vlaanderen 5% Even vaak als dyslexie Verhouding meisjes = jongens

o.a. Barbaresi et al., 2005; Desoete et al., 2004; Geary, 2011; Shalev, 2004

11


3 DRIE

ERFELIJKHEID EN DYSCALCULIE

12


ERFELIJKHEID  Sterke mate erfelijk - 10 keer hoger populatie - broers en zussen tot 50%

 Relatie genen en dyscalculie is complex  Ook omgevingfactoren zijn van invloed

o.a. Desoete et al, 2010; Kovas & Plomin, 2007; Shalev et al. 2001

13


4 VIER

WAT HERSENONDERZOEK ONS LEERT

14


REKENEN  complex cognitief proces

 activatie van fronto-pariëtaal netwerk o.a. De Smedt, 2010 15


DYSCALCULIE  structurele verschillen (groepsniveau) - verminderde hoeveelheid grijze stof - kwaliteit witte stofbanen verminderd

 functionele verschillen (groepsniveau) - afwijkingen in fronto-pariëtaal netwerk - afwijkingen in intrapariëtale sulcus

24

2

4

o.a. Butterworth, et al., 2010 ; De Smedt, B., 2010, Delazer et al.,2003; Delazer et al., 2005; Piazza et al. 2010; Rousselle et al., 2007 16


dyscalculie

niet – dyscalculie (controlepersonen)

geen eenduidige resultaten

o.a. Butterworth, et al., 2010 ; Delazer et al.,2003, 2005; De Smedt, 2010, Piazza et al. 2010; Rousselle et al., 2007

17


5 VIJF

OORZAKEN EN DE VERSCHILLENDE THEORIEËN DAAROVER

18


REPRESENTATIE VAN HOEVEELHEDEN 

sensitiviteit kleine/grote hoeveelheden subitizeren

a–symbolisch? symbolisch?

hoeveelheid: Analoge Magnitude System ANS

twee

getalwoord o.a. Noel & Rousselle, 2011 19


2 Arabisch cijfer

OPHALEN INFORMATIE LANGETERMIJN GEHEUGEN  Minder snel en/of minder accuraat ophalen van rekenfeiten 9 3x4= 8 12 16 15 o.a. Geary, et al. 2000; Jordan, et al., 2003; Mussolin,et al, 2008

EXECUTIEVE FUNCTIES  Werkgeheugen, inhibitie, updating en shifting  Komt ook voor bij andere stoornissen (ADHD, dyslexie, …) o.a. Bull et al., 2008; De Weerdt, 2012; Passolunghi, et al.,2008

VISUOSPATIELE TEKORTEN  Tekorten in sommige rekenaspecten  Geen consistente bevindingen o.a. Bull et al., 1997

20


6 zes

VERSCHILLENDE VERSCHIJNINGSVORMEN

21


SEMANTISCHE GEHEUGENDYSCALCULIE  problemen met automatiseren en snel ophalen informatie geheugen (namen & volgorde telrij, splitsingen, tafels, formules, … )

 problemen met tempo rekenen  problemen met hoofdrekenen  wisselende resultaten (raden (1 kans op 5, toeval, …) “3 X 4 = 8? 9? 12?15? 16? “

bij 20 tot 30% meer tijd BETERE resultaten o.a. Cornoldi, et al. ,2002; Desoete et al., 2010; Geary, 2004

22

29-05-2012

PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie

PROCEDURELE DYSCALCULIE  problemen met rekenprocedures (staartdelen, lenen, … )  problemen met langere opgaven  gebruik van immature strategieën (vingertellen, … )  problemen met rekentaal bij gebruik opzoekboekje BETERE resultaten

o.a. Geary, 2004; Geary et al., 2004; Rousselle, et al., 2007

23

29-05-2012


VISUO SPATIËLE LEERSTOORNIS (VSLD)  problemen met ruimtelijke interpretatie van numerieke informatie  problemen met situeren cijfers op getallenlijn  problemen met ruimtelijk inzicht, meetkunde  problemen met kloklezen en tijdsbesef  MAAR nog te weinig empirische evidentie

o.a. Cornoldi, et al., 2004 ; Geary, 2004

24

29-05-2012


7 zeven

DYSCALCULIE PLUS

25


DYSCALCULIE PLUS  dyslexie en dysorthografie 7 tot 50 %  ADHD 26 tot 60 %  DCD 25%  emotionele en gedragsproblemen

o.a Karande et al., 2009, Pieters et a.l, 2010, Prior et al., 1999

26


8 acht

KENMERKEN DOORHEEN DE SCHOOLLOOPBAAN

27


KLEUTERS RISICOSIGNALEN  hoeveelheden inschatten  tellen en telrij http://www.youtube.com/watch?v=VM5QS_adrIQ&NR=1  classificeren en seriëren  onthouden namen

 snel benoemen van kleuren en cijfers  rekentaal

28


LAGERE SCHOOL  automatiseren tellen, splitsen, tafels  rekenprocedures  inzicht in de getalstructuur  visuo-spatiële vaardigheden, kloklezen en tijdsbesef

 numerische concepten  vraagstukken

 muziek 29


SECUNDAIR ONDERWIJS EN HOGER ONDERWIJS  fouten bij lezen en schrijven van getallen  automatisatie van rekenfeiten en formules  hoofdrekenen  rekenprocedures en complexe opgaven  formuleren en inprenten van wetenschappelijke kennis en begrippen  kloklezen en tijdsbesef  metacognitie 30


9 negen

DOORVERWIJZEN

31


DOORVERWIJZEN  alarm veelheid aan signalen  extra zorg voorzien  doorverwijzen naar CLB bij aanhoudende problemen  belang van ‘gemotiveerd attest’

32


10 tien

HOE KOMT MEN TOT EEN DIAGNOSE?

33


ONDERZOEK – rol CLB! .

Dyscalculie

Modificeerders .

Intelligentie, Aandacht, spelling Motivatie, Metacognitie/ EF Zelfbeeld/faalangst 34


11 elf

DYSCALCULIE BEHANDELEN

35


BEHANDELEN  belang deskundigen

 effectiviteit: taakspecifiek oefenen - pakt niet alle problemen tegelijk aan - isoleert de aan te leren vaardigheden - geeft expliciete en directe instructies voor het aanleren van de basisvaardigheden - zorgt voor een goede conceptuele basis - leert toepassingen (vraagstukken) aan via strategie-instructie en zelfregulerend leren - zorgt voor veel herhaling - voorziet na elke oefening feedback aan het kind - geeft ook feedback aan ouders over de vorderingen van hun kind o.a. Kroesbergen, et al. 2003; Miller et al., 1998

36


BEHANDELEN  remediëren: werken op inzicht

 remediëren: zuinig met truckjes!

 heel wat materiaal: therapiespel.be 37


BEHANDELEN  belang draagkracht: compenseren: STICORDI  belang zelfbeeld

38


DYSCALCULIE VIJF BEELDEN

39


PRAKTISCHE TIPS VOOR AL WIE JONGEREN MET DYSCALCULIE BEGELEIDT Anja Poelman Wim Tops Hilde Van Puyenbroeck 40


1 één

PRAKTISCHE TIPS BASISONDERWIJS Anja Poelman zorgcoördinator Sint-Gerolfsschool Merendree

41


ORGANISATIE ZORGKADER INHOUD  ondersteuning kinderen met diverse problematieken  evaluatie van schoolse prestaties  ondersteunen zorgteam

42


KLEUTERS WIE  kinderen die door de leerkracht gesignaleerd worden  kinderen met uitval toeters en contrabas

INHOUD      

hoeveelheden tellen rekentaal classificeren en seriëren meetkundige vormen en figuren inhoudsmeting - lengtemeting – wegen

43


KLEUTERS MATERIALEN TOP 5  Hoeveelheden

44


KLEUTERS MATERIALEN TOP 5  Tellen (aanwijzend tellen, dobbelstenen, …)

45


KLEUTERS MATERIALEN TOP 5  Rekentaal: op, onder, voor, na, eerste, laatste, meest, minst, groter dan, kleiner dan, op een speelse manier oefenen met eigen lichaam, materiaal  Classificiëren en seriëren

46


KLEUTERS MATERIALEN TOP 5  Inhoudsmeting – lengtemeting – wegen  Meetkundige vormen en figuren

47


LAGER ONDERWIJS WIE  kinderen die door de leerkracht gesignaleerd worden  kinderen met uitval op LVS

INHOUD         48

getalinzicht splitsingen tafels bewerkingen kloklezen meetkunde metend reken … 29-05-2012 PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie

LAGER ONDERWIJS MATERIALEN TOP 5  Eerste leerjaar (concreet materiaal)

49


LAGER ONDERWIJS MATERIALEN TOP 5  Eerste leerjaar (getalbeeld, splitskaarten, rekenvensters)

50


LAGER ONDERWIJS MATERIALEN TOP 5  Tweede leerjaar (MAB-materiaal, getalkaarten, honderdveld, tafelkaart)

51


LAGER ONDERWIJS MATERIALEN TOP 5  Tweede leerjaar (tafelkaart)

52


LAGER ONDERWIJS MATERIALEN TOP 5  Derde leerjaar (rekenmachine, klok, digitale klok …)

53


LAGER ONDERWIJS MATERIALEN TOP 5  Vierde/ vijfde en zesde leerjaar - typekaartjes per soort som (gemaakt door logo) - omzettabellen - HTEth-schema (kommagetallen) - tabel met formules (omtrek, …)

54


LAGER ONDERWIJS STICORDI TOP 5  stimuleren: in functie van zelfbeeld  met materiaal laten werken: inzicht  toetsen en huiswerk inkorten (aantal oefeningen beperken)  geen verdiepingsoefeningen  medeleerling als buddy

AANDACHTSPUNTEN TOP 5  STICORDI in samenspraak met leerling, ouders, school en externen  ook reeds STICORDI in eerste en tweede graad  niet te snel dispenseren  wisselende prestaties  gemotiveerd verslag bij overgang naar secundaire school 55


2 twee

STUDIEVAARDIGHEDEN EN STICORDI IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS Wim Tops Onderzoeksmedewerker Universiteit Gent Zorgcoördinator Sint-Pietersinstituut Turnhout

56


COGNITIE

57


METACOGNITIE

COGNITIE

Taal Getalinzicht Automatisering Geheugen Visuele perceptie en visuomotoriek …

Voorbeeld: 2x4=x x² = 4 2+.=4 4=x+2 58


COGNITIE

Taal

Getalinzicht Automatisering Geheugen Visuele perceptie en visuomotoriek

Voorbeeld:

= 1256,3

59


COGNITIE

Taal Getalinzicht

Automatisering Geheugen Visuele perceptie en visuomotoriek …

Voorbeeld: 3x4= 4x4= 5x4=

60


COGNITIE

Taal Getalinzicht Automatisering

Geheugen Visuele perceptie en visuomotoriek …

Voorbeeld: (x + y)2 = x2 + 2xy + y2 (a + b)(a – b) = a2 – b2

61


COGNITIE

Taal Getalinzicht Automatisering Geheugen

Visuele perceptie visuomotoriek …

62


Voorbeeld:

COGNITIE

Taal Getalinzicht Automatisering Geheugen Visuele perceptie en visuomotoriek … Hoe meten? - IQ-test - Observatie - SVS Vragenlijst Cornoldi (Roeyers et al., 2006)

63


Inhibitie Emotieregulatie Initiatief nemen Werkgeheugen Plannen en organiseren Ordelijkheid en netheid Gedragsevaluatie …

64


METACOGNITIE

Inhibitie Emotieregulatie Initiatief nemen

Werkgeheugen Plannen en organiseren Ordelijkheid en netheid Gedragsevaluatie

…

Voorbeeld: Er is een klas met 24 leerlingen - 21 leerlingen zitten in een zwemclub - 18 leerlingen zitten in een schaakclub - 10 leerlingen zitten in een koor - 1 leerling zit in alle clubs

Hoeveel leerlingen zitten in het koor én de schaakclub? 65


METACOGNITIE

Inhibitie Emotieregulatie Initiatief nemen Werkgeheugen Plannen en organiseren Ordelijkheid en netheid Gedragsevaluatie … Hoe meten? - BRIEF Vragenlijsten (Hogrefe) - Observatie

66


METACOGNITIE

Welke problemen ervaren leerlingen? Cognitief  Hoofdrekenen

 Automatiseren van rekenprocedures, formules en (letterlijke) definities  Ruimtelijk inzicht

Metacognitief

 Systematisch uitvoeren van stappen (vb. noteren van tussenstappen)  Herkennen van analogieën (vb. onbekenden)  Transfer naar nieuwe ongeziene oefeningen  Gelijktijdig uitvoeren van verschillende stappen  Aandacht en concentratie

67


Sticordimaatregelen voor leerlingen met dyscalculie Stimuleren

 Wijs erop als een bepaalde vraag niet of onvolledig werd ingevuld  Opgaven steeds op papier (dus niet enkel dicteren of op het bord schrijven).  Stuur de aandacht in de goede richting. (Vb. moet je de omtrek of de oppervlakte berekenen? Ken je de juiste formule?)

Compenseren

 Meer tijd (tot 30%) of minder oefeningen  Gebruik van zakrekenmachine en grafisch rekentoestel  Gebruik van formularia (met uniforme notatiewijze)  Gebruik van memofiches met voorbeeldoefeningen (met tussenstappen)  Mondelinge toelichting van toetsen en examens  Sta afwijkingen van 3 tot 4 mm toe bij meetkundige constructies

68


Sticordi-maatregelen voor leerlingen met dyscalculie Remediëren

 Verbeteren van lesnotities en extra oefeningen  Aanleg van een schriftje met voorbeeldoefeningen  Inslijpen van procedures (m.b.v. memofiches)  Compenserende hulpmiddelen leren gebruiken

Dispenseren

 Meetkundige opdrachten mondeling laten toelichten  Hoofdrekenen  Vermindering van het aantal oefeningen

69


[email protected]

Centrum voor Leesonderzoek Vlaanderen Experimentele Psychologie Universiteit Gent http://crr.ugent.be/

70


3 drie

HOGER ONDERWIJS Hilde Van Puyenbroeck Diensthoofd dienst studieadvies Arteveldehogeschool

71


ORGANISATIE BIJZONDER STATUUT  Onderwijs- en examenfaciliteiten  Zorgcoach  Gemotiveerd verslag = basisvoorwaarde  attesten screenen op de 3 criteria − achterstandscriterium testresultaten, normen, … − hardnekkigheidscriterium geboden hulp verleden − exclusiecriterium geen andere oorzaak  indien onvoldoende een hertesting (verschillende subtypes)

 goede basis voor gesprek studiekeuze en aanvraag faciliteiten

72


ONDERWIJS- EN EXAMENFACILITEITEN  Begrip redelijkheid  Faciliteiten jaarlijks herbekijken  Toekennen van faciliteiten = maatwerk  Meest gevraagde examenfaciliteiten − meer tijd voor een schriftelijk examen − gebruik van een rekenmachine − gebruik van een formularium − spreiding van de examens binnen de voorziene examenperiode

 Meest gevraagde onderwijsfaciliteiten − gebruik van een rekenmachine en formularium tijdens oefeningen − meer tijd voor het afwerken van een schriftelijke taak − studiebegeleiding (cfr. studiestrategieën) − vakinhoudelijke begeleiding (cfr. economie, statistiek)

73


PSYCHO-EDUCATIE  Rolmodellen  Goed inzicht in de problematiek

74


UNIVERSAL DESIGN FOR LEARNING (UDL)

75


INLEIDING. Guido Galle. Directeur studenten en onderwijsbeleid Arteveldehogeschool PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie

Recommend Documents