Inclusief programma Open Monumenten dagen 14 & 15 september Monumentengids. Dordrecht

Inclusief programma Open Monumentendagen 14 & 15 september 2013

Monumentengids Dordrecht 2013 - 2014 | www.monumentenindordrecht.nl

Inhoudsopgave

Programmaoverzicht

5

Dordrecht Monumentenstad

6

Open Monumentendagen: ‘Macht & Pracht’

8

Intree Dordrecht | VVV: centraal informatiepunt

10

Open Monumenten

12

Plattegrond Monumenten

40-41

Vervolg Open Monumenten

43

Andere bijzondere monumenten

46

Programma Open Monumentendagen 2013 Programmaoverzicht per monument

52

Stadswandelingen

58

Muziek

66

Speciale activiteiten

72

Bereikbaarheid

78

Leeswijzer In dit boekje vindt u alle informatie over de Open Monumentendagen 2013 in Dordrecht. Tachtig bijzondere monumenten worden uitgebreid beschreven. Zestig monumenten nemen deel aan de Open Monumentendagen. De activiteiten per monument kunt u vinden op pagina 52 tot en met 57. Het complete programma is te lezen op pagina 5. Andere bijzondere monumenten in de stad, waarvan veelal het exterieur te bewonderen is, staan kort beschreven vanaf pagina 46. Op de middenpagina’s vindt u een plattegrond waarop alle monumenten vermeld staan, inclusief de wandelroute ‘Macht & Pracht’.

3

Colofon Uitgever:

Dordrecht Marketing

Organisatie:

Dordrecht Marketing, Dordrechts Museum, Monumentenzorg & Archeologie, Nico de Mie en VVV Zuid-Holland Zuid.

Oplage:

12.500 exemplaren

Vormgeving:

Commond - Content for brands, Breda

Drukwerk:

Graon, Dordrecht

Samenstelling:

Sander Slegtenhorst en Tatiana Jochems

Tekstbijdragen:

Dordrecht Marketing, Dordrechts Museum, Monumentenzorg & Archeologie, Regionaal Archief Dordrecht, VVV Zuid-Holland Zuid, Frits Baarda, Nico de Mie, Maria Sumaryanto en anderen.

Eindredactie:

Loes van Gestel

Beeldmateriaal:

Dordrecht Marketing, Dordrechts Museum, Regionaal Archief Dordrecht, Frits Baarda, Menno Emmink, Ruud Hoornstra, Mascha Joustra, Floris Leeuwenberg, Piet Mes, Fokko van der Straaten en anderen.

4LLYV]LY

J\S[\\YYLZ[H\YHU[Z

L]LULTLU[LU&

Plattegrond © Afd. VEB Gemeente Dordrecht © Dordrecht Marketing 2013. Alle informatie in deze gids is opgenomen naar de stand van zaken per 1 juli 2013 en is met de grootste zorg samengesteld. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is gehele of gedeeltelijke overname van teksten, foto’s en illustraties uitdrukkelijk verboden. Uitgever, redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid ten aanzien van wijzigingen, onvolledigheden, fouten en onvolkomenheden.

2PQRVW

^^^JLU[Y\TKVYKYLJO[US 6VRPUKL(WWZ[VYL

Programmaoverzicht Tijdens de Open Monumentendagen is er in de historische binnenstad van Dordrecht van alles te beleven. Muziek, tentoonstellingen, excursies, vaartochten en bijzondere openstellingen; u komt ogen en oren tekort. Daarnaast hebben verschillende monumenten een eigen programmering die u terug kunt vinden op pagina 52. Laat u verrassen door de stad van meer dan 1.000 monumenten! Vrijdag 13 september Klassendag

Diverse monumenten

13.00 - 15.00 uur

Zaterdag 14 september Open Monumenten Nationale Orgeldag Bezoek Het Hof! Beklimmen toren Grote Kerk Gratis rondvaarten Dordtevaar Go Geocaching Gratis stadswandelingen o.l.v. VVV-gidsen Voorstraat Noord Festival Rondvaarten Pieter Boele Mannenkoor Bravi Bravi Artist in Residence: Camerata RCO

Diverse kerken Het Hof Grote kerk Wijnbrug Historische binnenstad Intree Dordrecht Voorstraat Noord Groothoofd Trinitatiskapel Energiehuis

10.00 - 17.00 uur 10.00 - 17.00 uur 10.00 - 16.00 uur 10.30 - 16.30 uur 11.00 - 17.00 uur 11.00 - 17.00 uur 12.00, 13.30 en 15.00 uur 12.00 - 23.00 uur 12.00 - 16.00 uur 13.00, 14.00 en 15.00 uur 20.00 uur

Zondag 15 september Open Monumenten Gratis rondvaarten Dordtevaar Go Geocaching Gratis stadswandelingen o.l.v. VVV-gidsen Beklimmen toren Grote Kerk Kunstrondje Dordt Openlucht Pianoconcert Muziektheater Hollands Diep: The Singing Catwalk De Luthiers: The Blarney Stone Wandeling ‘Macht & Pracht’ met de Stadsomroepster Muzikale Monumenten: Kraayenhof Tango Ensemble Muzikale Monumenten: Beatriz Aguiar Trio Muzikale Monumenten: Ensemble Lumaka Muzikale Monumenten: Duo Huijnen & Grotenhuis Muzikale Monumenten: VocesIntimae Optreden Ivrietkoor Drechtsteden Optreden Fagotquartet Piratenworkshop Pastafeest

Wijnbrug Historische binnenstad Intree Dordrecht Grote kerk Historische binnenstad Beverwijcksplein Energiehuis Voorstraat 13 Het Hof Bonifatiuskerk Pictura Stadhuis Trinitatiskapel West-Indisch huis Sint Antoniuskerk Voorstraat 125 Huis van Gijn Nieuwstraat

12.00 - 17.00 uur 11.00 - 17.00 uur 11.00 - 17.00 uur 12.00, 13.30 en 15.00 uur 12.00 - 16.00 uur 12.00 - 17.00 uur 12.00 - 17.00 uur 12.00 - 13.30 uur en 14.30 - 16.00 uur 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur 13.30 en 15.30 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.30 uur 16.00 - 21.00 uur

Tentoonstellingen De Kunst van het Opvoeden Dordrecht op de kaart Vader & Zoons

Dordrechts Museum Dordrechts Museum Huis van Gijn

11.00 - 17.00 uur 11.00 - 17.00 uur 11.00 - 17.00 uur

Kijk voor de laatste informatie en programmawijzigingen op: www.monumentenindordrecht.nl of Twitter: @OMDDordrecht

5

Dordrecht Monumentenstad Meer dan duizend monumenten, een bewogen handelsverleden en een rijke verzameling aan verhalen en legenden; in de historische binnenstad lijkt soms de geschiedenis te herleven. Tot op de dag van vandaag zijn duidelijke sporen terug te vinden van de gloriejaren waar de stad in de Middeleeuwen in verkeerde.

6

Stapelrecht Dordrecht kreeg in 1299 stapelrecht. Het recht hield in dat goederen die via een stad werden vervoerd, eerst in de stad moesten worden opgeslagen en daar te koop werden aangeboden, vaak met verplichte tussenkomst van een lokale handelaar. Dordrecht was de eerste stad van Holland die dit belangrijke recht verkreeg. Door haar strategische ligging ontwikkelde Dordrecht zich tot een belangrijke handelsplaats voor onder andere wijn, hout, suiker en graan. Tijdens een bezoek aan de historische binnenstad kunt u dan ook niet om de karakteristieke binnenhavens heen. De Nieuwe Haven, Wolwevershaven en Bomhaven herinneren nog aan die tijd. Langs de havens kunt u de belangrijke overslaggoederen van destijds nog duidelijk terugvinden, zoals de namen Wijnstraat en Wijnhaven verraden. Aan de Pottenkade, naast de Grote Kerk, verkochten pottenbakkers hun aardewerken koopwaar.

De Nationale Synode van Dordrecht (13 november 1618 - 29 mei 1619) was ook een belangrijke mijlpaal in de politieke geschiedenis. Ook werd

Dordtse munt

besloten de bijbel in het Nederlands te vertalen: De Statenbijbel.

Om zich als graafschap te profileren tegen met name Vlaanderen en Brabant, was Dordrecht in 1368 de logische stad die het

gehouden in Het Hof, markeert het begin van een zelfstandige

privilege kreeg om Hollandse Munten te slaan. In de eeuwen

Nederlandse staat. Dordrecht wordt vanaf dat moment ook

daarna bloeide de muntproductie en werd tot 1806 de Munt van

wel de ‘geboortestad van Nederland’ genoemd. Het Hof is tot

Holland geslagen. Ondanks het karige loon en het zware werk in

eind 2014 gesloten voor het publiek vanwege een grondige

het munthuis was een erfmuntersplaats een begeerde baan. De

verbouwing, maar tijdens de Open Monumentendagen kunt

munters hadden namelijk allerlei voorrechten zoals vrijstelling van

u een uniek kijkje achter de schermen nemen.

wachtdiensten en tolvrijheid. Bovendien hoefden zij geen accijns te betalen op wijn, bier, brood en vlees. Vaak werd het werk ech-

Open Monumentendagen

ter niet door deze erfmunters gedaan, maar hadden zij een knaap

De historische binnenstad én de Hollandse Biesbosch lenen

in dienst die voor een sober loon hun werk deed. Loop op de

zich uitstekend voor een dagje uit. Zeker tijdens een van de vele

Voorstraat Noord eens onder het Muntpoortje door. Vrijmetse-

evenementen die in de stad worden georganiseerd, zoals de

laarsloge la Flamboyante neemt nu de helft van het vroegere

Kerstmarkt, Boekenmarkt of het tweejaarlijkse Dordt in Stoom.

Muntgebouw in beslag.

In het tweede weekend van september zijn het de monumenten zelf die in de schijnwerpers worden gezet tijdens de Open

Eerste Vrije Statenvergadering

Monumentendagen. Tientallen monumenten zijn gratis te

Ook op politiek gebied speelde Dordrecht een belangrijke rol. In

bezoeken voor het publiek en er is op cultureel gebied in,

1572 kwamen twaalf Hollandse steden in het geheim in Dordrecht

op en rondom de verschillende panden van alles te beleven.

bijeen om het verzet tegen de Spaanse overheerser te bundelen.

Op de websites www.openmonumentendag.nl en

Ze steunden Willem van Oranje met geld voor een leger en erken-

www.monumentenindordrecht.nl is gedetailleerde

den hem als enig stadhouder. De Eerste Vrije Statenvergadering,

informatie te vinden over de jaarlijkse openstellingen.

7

Open Monumentendagen: ‘Macht & Pracht’ Pracht als de tentoonspreiding van macht is van alle tijden. Neem dit jaar eens een kijkje in een patriciërshuis, een voormalig bankgebouw of villa. Maar wist u dat er ook sluwe kapers en beroemde piraten in Dordrecht zijn geboren?

WandeltijdensdeOpen Monumentendagendoor detuinvanVillaAugustus.

Langs de Wolwevershaven zijn genoeg

voorbeelden te vinden van ‘Macht & Pracht’.

8

Open Monumentendagen: ‘Macht & Pracht’

‘Macht & Pracht’ Vanaf het water, vanuit de trein of slenterend door de binnenstad: de toren van de Grote Kerk is onmiskenbaar aanwezig in het stadsgezicht van Dordrecht. De Grote Kerk is een voorbeeld van de kerkelijke macht en pracht uit de vroege Middeleeuwen. De toren, 65 meter hoog, zou eigenlijk een hoogte moeten hebben van 108 meter, maar tijdens de bouw, van begin veertiende eeuw tot circa 1450, begon het bouwwerk al gevaarlijk over te hellen waardoor er een streep ging door de oorspronkelijke bouwplannen. In Dordrecht zijn de vele mooie kerken tijdens de Open Monumentendagen vooral op zaterdag te bezoeken, zoals de prachtige ronde Wilhelminakerk of de Maria Maior die enigszins verscholen ligt

In het Dordrechts Museum kunt u tijdens de tentoonstelling ‘Dordrecht op

achter het groen en de huizen van de Voorstraat. Langs de binnen-

de Kaart’ de geschiedenis volgen aan de hand van kaarten uit het archief.

havens zijn de grote pakhuizen te vinden die de handelsmacht van weleer nog duidelijk tentoonspreiden. Het West-Indisch huis aan

Openstellingen en speciale activiteiten

de Kuipershaven herinnert nog aan de suikerraffinaderij die hier

In Dordrecht openen dit jaar tijdens de Open Monumenten-

gevestigd was. Maar ook particulieren openen de deuren zoals

dagen 60 monumenten hun deuren. Hiervan zijn er op zaterdag

Huis Cronenburgh in de Wijnstraat.

14 september 55 te bezoeken en op zondag 15 september 44, waarvan sommigen speciaal aandacht schenken aan het thema

Machtige Dordtenaren

‘Macht & Pracht’. Bovendien kunt u een unieke ‘Macht &

Midden op de Visbrug staan Johan en Cornelis de Witt. Johan werd

Pracht’-wandeling lopen. Deze kunt u vinden op de plattegrond

in 1653 benoemd tot raadspensionaris van Holland en was daarmee

en wordt uitgebreid beschreven vanaf pagina 58. Medewerkers

de belangrijkste politicus van de Republiek der Zeven Verenigde

van Bureau Monumentenzorg & Archeologie geven bij enkele

Nederlanden. Johan bezorgde dankzij zijn positie zijn broer Cornelis

bijzondere monumenten deskundige uitleg. Enkele particuliere

enkele belangrijke functies, zo werd hij benoemd tot ruwaard en

monumentenbezitters stellen hun huis eenmalig open voor het

baljuw. Beide broers zijn geboren om de hoek, in de Grotekerks-

grote publiek. Bovendien kunt u een bezoek brengen aan de

buurt. In dezelfde periode leefde Aelbert Cuyp (1620 - 1691), bekend

voormalige Spaarbank aan de Johan de Wittstraat of een kijkje

om zijn landschapsschilderijen. Hij woonde en werkte zijn gehele

achter de schermen nemen bij Het Energiehuis én Het Hof. Kijk

leven in Dordrecht. Voor schilder Ary Scheffer (1795 - 1858) is ook

voor meer informatie bij Open Monumenten, vanaf pagina 12 en

een standbeeld neergezet, dit staat op het naar hem genoemde

het programmaoverzicht vanaf pagina 52.

Scheffersplein. Ook bankier Simon van Gijn (1836 - 1922), prozaschrijfster en toneelcritica Top Naeff (1878 - 1953) en dichter en schrijver C. Buddingh’ (1918 - 1985) waren Dordtenaren in hart en nieren. En wat te denken van internationaal vermaarde kapers als Laurens de Graaf en Simon de Danser die Dordrecht verkozen tot geliefde uitvalsbasis na een geslaagde kaping op zee.

Een van de aanleidingen om te kiezen voor het thema ‘Macht & Pracht’ voor de 27e Open Monumentendagen is de viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. In Dordrecht vinden er in het kader daarvan vanaf eind 2013 bijzondere activiteiten, tentoonstellingen en muziek- en dansvoorstellingen plaats. Meer weten? Kijk op www.200jaarkoninkrijkdordrecht.nl.

9

Intree Dordrecht | VVV: centraal informatiepunt Centraal informatie- én startpunt van begeleide stadswandelingen is intree Dordrecht | VVV aan de Spuiboulevard 99. In dit bezoekersinformatiecentrum kunt u bij de VVV-balie informatie krijgen over de opengestelde monumenten en andere bezienswaardigheden. Voor een eerste oriëntatie op de stad is dit uw beginpunt.

10

Intree Dordrecht | VVV: centraal informatiepunt

Gastvrij en vernieuwend

Stadswandelingen: Gilden

Loop binnen bij intree om inspiratie op te doen voor de Open

Op 14 en 15 september starten bij Intree Dordrecht | VVV gratis

Monumentendagen in Dordrecht. Intree Dordrecht | VVV geeft u

stadswandelingen onder leiding van VVV-gidsen. In het kader

informatie op een vernieuwende manier, met audiovisuele presen-

van het thema ‘Macht & Pracht’ staan dit jaar de gilden van

taties, een interactieve maquette en in de kelder een bijzondere

Dordrecht centraal. De wandelingen duren circa anderhalf uur

presentatie genaamd de ‘Schatten van Dordrecht’. Kinderen

en beginnen om 12.00, 13.30 en 15.00 uur. Kom dus op tijd

kunnen spelenderwijs de stad ontdekken. Tevens kunt u in de

want vol is vol! Voor meer informatie zie ‘Stadswandelingen’

kelder letterlijk over de stad lopen: in een voormalige bankkluis

op pagina 58.

vindt u een enorme luchtfoto van Dordrecht op de vloer. Intree Dordrecht | VVV is op zaterdag 14 september

Het gebouw

geopend van 10.00 - 17.00 uur, op zondag 15 september

Intree Dordrecht | VVV is gevestigd in een door ir. J. de Vries ont-

van 11.00 - 17.00 uur. Inlichtingen: www.vvvdordrecht.nl en

worpen appartementen- en kantorengebouw in de stijl van ‘Het

www.intreedordrecht.nl. Telefoon 0900 - 463 68 88.

Nieuwe Bouwen’. Het werd opgeleverd in 1969 en is gebouwd in opdracht van de toenmalige ABN-bank. Het gebouw aan de Spuiboulevard is in de geest van de Nieuwe Zakelijkheid ontworpen. Na het vertrek van de ABN-bank is het hoekpand in gebruik genomen als meubelzaak. Het is nu ingericht als een modern bezoekersinformatiecentrum waarbij op een inventieve manier gebruik is gemaakt van de oorspronkelijke kluisruimten.

VVV-informatiebalie Direct links van de ingang bevindt zich de VVV-informatiebalie en de VVV-winkel met boeken, gidsen, kaarten, brochures en leuke cadeauartikelen. Hier zijn diverse boeken over de historie van Dordrecht verkrijgbaar, evenals de speciale themapublicatie van de landelijke Stichting Open Monumentendag: ‘Macht en Pracht’. Daarin komen allerlei landelijke monumenten aan bod die in het kader van het thema worden uitgelicht. Het boekje kost € 9,50. Aan de balie zijn verder (gratis) plattegronden van de stad verkrijgbaar en folders over de verschillende tentoonstellingen die te bezichtigen zijn.

11

Open Monumenten Dit jaar nemen 60 monumenten deel aan de Open Monumentendagen 2013. Deze zijn op zaterdag en/of zondag gratis te bezoeken. In monumenten waar een vermeld staat, worden nevenactiviteiten georganiseerd. Kijk dan bij ‘Programma per monument’ op pagina 52 t/m 57 voor meer informatie.

12

Open Monumenten

1

GROOTHOOFDSPOORT / BELLEVUE Boomstraat/Palingstraat OPENINGSTIJDEN:

zaterdag en zondag 10.00 - 24.00 uur

(brasserie). De Groothoofdspoort, inclusief de koepel, is onder voorbehoud van reserveringen op zondag tussen 10.00 - 17.00 uur te bezoeken. Het in de negentiende eeuw gebouwde Bellevue staat in verbinding met de Groothoofdspoort, de belangrijkste stadspoort van Dordrecht. Het complex heeft een horecabestemming en is geheel gerenoveerd en deels verbouwd. Het horecabedrijf in deze monumentale panden beschikt over meerdere terrassen, Brasserie Bellevue, het luxe à la carte restaurant Blanc, café Het Verloren Hart, vergader- en feestzalen, tien luxe hotelkamers en een bruidssuite. In 1617 - 1618 werd een nieuwe Renaissancepoort om de oude laatgotische stadspoort (1440 - 1450) heen gebouwd. In 1692 is het torentje door de huidige koepel vervangen. Aan de landzijde van de poort ziet u het stadswapen van Dordrecht, aan de waterzijde een afbeelding van de Dordtse stedemaagd. De poort was eeuwenlang de belangrijkste entree tot de stad. Vanuit de koepel heeft u een prachtig uitzicht op de drie rivieren en de historische binnenstad. Bellevue is gebouwd rond 1840. Het huidige aanzien is bepaald door de wijzigingen die eind negentiende eeuw onder leiding van architect H.W. Veth en begin twintigste eeuw naar een ontwerp van C. Tenenti jr. zijn uitgevoerd. Het hotel ligt op een overblijfsel van een oud dijklichaam en heeft aan de rivierzijde een extra onderBellevue Groothoofd

verdieping.

13

Open Monumenten

2

KELDER DORDTS PATRICIËRSHUIS

Deze kamer is geheel in Lodewijk XVI-stijl bewaard gebleven.

Wolwevershaven 9

Een aantal vertrekken in het pand is toen vernieuwd in dezelfde

OPENINGSTIJDEN:

stijl. Deze kamers met hun originele, gedetailleerde lijsten,

zaterdag en zondag 13.00 - 17.00 uur.

Let op: Tijdens de Open Monumentendagen is enkel de kelder

spiegels, schouwen en stucplafonds zijn een lust voor het oog.

vrij toegankelijk. Voor het museum geldt de normale entree van

Elke kamer wordt gesierd door schilderijen van Cornelis Kuipers

5,00 euro p.p..

(1739 - 1802) en zijn (Dordtse) tijdgenoten. Kuipers schilderde onder meer een schoorsteenstuk met vogels en een ruïne in een van de stijlkamers, maar ook uitbundige bloemstillevens.

De nieuwste aanwinst op museumgebied, het Dordts Patriciërshuis, heeft zich in het eerste jaar van haar bestaan mogen verheugen op een fors bezoekersaantal. De laatste bewoners van

3

PAND BOUMAN GGZ

het pand uit 1649 hebben hun droom waargemaakt door van

Kuipershaven 40

hun woonhuis een sfeervol huismuseum te maken. Na een ruk

OPENINGSTIJDEN:

aan de trekbel krijgt men een indruk hoe de gegoede burgerij

17.00 uur.

zaterdag 10.00 - 17.00 uur en zondag 12.00 -

leefde aan het einde van de achttiende eeuw. De bouwheer van het pand was de beroemde Jacob Trip, die later opdracht heeft

Dit in 1903 gebouwde pand is de voormalige pastorie van de

gegeven voor de bouw van het “Trippenhuis” aan de Kloveniers-

Bonifatiuskerk 26 in de Wijnstraat. Beide gebouwen kregen in

burgwal te Amsterdam. Rond 1780 is een unieke ruimte aan het

de jaren zeventig van de twintigste eeuw een nieuwe bestem-

pand gebouwd: de ronde Maaskamer met zijn hoge ramen en

ming: de Bonifatiuskerk werd een jongerensociëteit (later Pop-

uitzicht op het drukst bevaren rivierenknooppunt van Europa.

podium Bibelot) en het huis aan de Kuipershaven wordt sinds 1974 gehuurd van de gemeente Dordrecht door de verslavingszorginstelling Bouman GGZ. Het ruim honderd jaar oude pand

Kelder Dordts Patriciërshuis

heeft bijzondere bouwkundige details die het bekijken waard zijn. Binnen is veel origineel houtwerk met versieringen te zien (trappen, deuren en dergelijke), een met mozaïek ingelegde vloer in de gangen, gestucte plafonds en originele schouwen. De decoraties zijn typerend voor het begin van de twintigste eeuw. Aan de achterzijde is in de jaren zeventig een vertrek aangebouwd. In de tuin achter het huis is de achtergevel van de Bonifatiuskerk goed te zien.

4

PAKHUIS HET MEEVAT Kuipershaven 41 OPENINGSTIJDEN:

zaterdag 12.00 - 17.00 uur.

Dit pak- en koopmanshuis uit 1700 is gebouwd in opdracht van de uit Luik afkomstige koopman Huybert Borret. Hij gebruikte het voor de opslag van onder andere ijzer, spijkers en wijn en noemde het pand ‘Het Spijckervat’. Eind achttiende eeuw

14

Open Monumenten

Pand Bouman GGZ en Pakhuis Het Meevat

5

SCHROEVENDOK MACHINEFABRIEK L. STRAATMAN Tegenover Kuipershaven 169 - 182 OPENINGSTIJDEN:

Het schroevendok is doorlopend te bekijken

vanaf de kade van de Kuipershaven. Dit schroevendok uit 1928 is een rijksmonument en gezichtsbepalend voor de Wolwevershaven. Het behoorde toe aan de Machinefabriek Straatman die van 1902 tot 1996 aan de Kuipershaven gevestigd was. Het voormalige fabriekspand maakt nu deel uit van een appartementencomplex. Het schroevendok had oorspronkelijk een hefvermogen van 30 ton, in 1952 is de capaciteit met tien ton toegenomen. Het dok is eigendom van de Stichting Schroevendok en wordt door het bedrijf Jooren Scheepsschroeven voor reparatie van (scheeps-) schroeven gebruikt zodat het een levend monument blijft. Zie ook de gevelreclame aan de Kuipershaven met de tekst ‘Ketelmakerij Machinefabriek’. schilderde de toenmalige eigenaar het tonnetje boven het toegangspoortje rood en kreeg het pakhuis de naam ‘Het Meevat’. Meekrap, ook wel mee of mede, is een plant waarvan de wortels na drogen en fijnstampen een rode kleurstof leveren. Deze natuurlijke verfstof werd eeuwenlang gebruikt voor het verven van stoffen. Het Meevat heeft in de Dordtse meekraphandel een belangrijke rol gespeeld wat betreft handel, opslag, kopen en verkopen. Het pand heeft diverse gebruikers en bewoners gekend. Begin twintigste eeuw was er de eerste Hollandse Parapluiefabriek van Martinot gevestigd. Sinds 1955 is het pand eigendom van de Vereniging Hendrick de Keyser. Bij de restauratie in 1969 is de onderpui, die door voortdurend ophogen van de straat (om wateroverlast tegen te gaan) grotendeels onzichtbaar was, in oude staat hersteld. In de topgevel is het wapen van Huybert Borret (drie rozen en een passer) en van zijn vrouw Anne Walthery te zien en het jaartal 1700. Op de benedenverdieping is nu een winkel met pop-upboeken gevestigd, op de bovenverdiepingen zijn woningen. Te bezichtigen zijn de hal, benedenverdieping met winkel, plantenkamer,

Schroevendok Machinefabriek L. Straatman

enkele woonvertrekken en gang op de eerste verdieping.

15

Open Monumenten

7

SOCIËTEIT AMICITIA Vlak 1 OPENINGSTIJDEN:

zondag 13.00 - 17.00 uur.

Op de hoek van de Hoge Nieuwstraat, naast het grote patriciërshuis ‘Vader Tijd’, staat het pand Vlak 1. Het pand is tussen 1870 en 1876 gebouwd als winkelruimte en magazijn voor de firma J.P. Wijers. Het was een ontwerp van de architect H.W. Veth die onder andere ook de likeurstokerij van H.C. Wijers op de hoek van de Korte Breestraat en de Vriesestraat (1877) en de Spaarbank (1875) aan het Bagijnhof 42 bouwde. Wijers, slijter en winkelier, liet het winkelpand bouwen op de plaats van drie kleine panden en vestigde er zijn goedlopende onderneming in. Aan het begin van de twintigste eeuw gaf Wijers het pand over aan J.A.M. Simons, een winkelbediende van de firma, die er enkele jaren zijn ‘Dordtse Manufactuurhandel’ dreef. Toen ook hij vertrok, kreeg het pand een bestemming als kanDe Suikerfabriek van 1733

toor, maar vanaf 1924 is er een dansschool gevestigd. Het met een lijstgevel bekroonde pand is bekend onder de naam Sociëteit Amicitia. In 1974 betrok deze in 1783 opgerichte herensocië-

6

DE SUIKERFABRIEK VAN 1733

teit het pand, dat inmiddels de status van rijksmonument heeft.

Binnen Walevest 98 / Hoge Nieuwstraat 117 t/m 119

Bezoekers hebben toegang tot de hal, het trappenhuis en de

OPENINGSTIJDEN:

eerste verdieping, waar de sociëteit zijn bijeenkomsten houdt.


In 1733 werd aan de Hoge Nieuwstraat de suikerraffinaderij Baltus & Co opgericht. Het voormalige pakhuis loopt door tot de Binnen Walevest. Met zijn vijf verdiepingen was dit het hoogste gebouw in Dordrecht en is vanaf de Waterbus ook nog steeds zichtbaar. Nadat het gebouw zijn functie verloor, werd het pakhuis vanwege de slechte staat door de gemeente Dordrecht aangekocht. In 1973 en 1974 is het pand gerenoveerd en kwam daarna weer in particuliere handen. Het werd verbouwd tot kantoorpand waarin meerdere bedrijven gevestigd waren. Het pakhuis in het fraaie havengebied van Dordrecht krijgt nu een woonbestemming. Er worden zes grote stadswoningen met garages en dakterrassen gerealiseerd. Tijdens de Open Monumentendagen wordt er Open Huis gehouden en kunt u binnen een kijkje nemen.

16

Sociëteit Amicitia

Open Monumenten

9

MUSEUM 1940 - 1945 Nieuwe Haven 28 OPENINGSTIJDEN:


17.00 uur. Aan de Nieuwe Haven is het Museum 1940 - 1945 gevestigd in een oud historisch pand. Ook voor deze voormalige garnizoensstad van Pontonniers en Torpedisten, drukte de Tweede Wereldoorlog zijn stempel. De positie van de stad Dordrecht in mei 1940 was uniek en strategisch van groot belang, mede door zijn ligging en de zeer belangrijke spoor- en verkeersbruggen bij Moerdijk en Zwijndrecht. Dit zowel tijdens de Duitse inval, als gedurende de Duitse bezetting. Bij de naderende bevrijding van het zuiden van het land eind 1944 en de Geallieerde opmars, bleef de positie van Dordrecht als frontstad van groot strategisch belang. De collectie van het museum is sinds september 2001 ondergebracht in het gerestaureerde pand aan de Nieuwe Haven 28. Dit historisch museum brengt de Drechtsteden tijdens de oorlogsjaren 1940 - 1945 in beeld. Onderwijsmuseum

De vaste tentoonstelling ‘Hoe de bevolking zich door de moeilijke oorlogsjaren heensloeg’ toont onder andere uniformen, wapens, gebruiksvoorwerpen, boeken, kranten, documenten,

8

ONDERWIJSMUSEUM

affiches, foto’s, films en tekeningen uit de oorlogsperiode.

Nieuwe Haven 26 OPENINGSTIJDEN:


Het Nationaal Onderwijsmuseum is op dit moment gevestigd aan Nieuwe Haven 26, in afwachting van de verhuizing, naar het gebouw De Holland van 1859 69 in het najaar van 2014. Dit rijksmonument uit 1720 heeft een lijstgevel met middenrisaliet en hoekpilasters. De gesneden kroonlijst, met daarin de datering 1720 (MDCCXX) heeft consoles uit de Lodewijk XIVperiode. De deuromlijsting, deur en deurkalf zijn Lodewijk XVI. Verder heeft de gevel een hardstenen plint en zijn aan de gevel lantaarnarmen bevestigd. Binnen is er, behalve een aantal gipsen plafonds en de majestueuze trap naar boven, weinig terug te zien van de grandeur van vroeger. Wel is de intieme binnentuin, met de klassieke zuilen loggia, een verrassing. Museum 1940 - 1945

17

Open Monumenten

10

HUIS VAN GIJN

11

TOREN GROTE KERK

Nieuwe Haven 30

Lange Geldersekade 2

OPENINGSTIJDEN:

OPENINGSTIJDEN:

zaterdag en zondag van 11.00 - 17.00 uur.


16.00 uur. Op zondag is de entree via de toreningang aan de Lange Geldersekade.

Bankier en verzamelaar Simon van Gijn (1836 -1922) liet de stad Dordrecht zijn monumentale huis en zijn omvangrijke verzameling prenten, kunst en kunstnijverheid na. In 2001 werd het

De zware, nooit voltooide toren uit de vijftiende eeuw (de bouw

huis, samen met de aangrenzende panden, gerestaureerd en

begon begin veertiende eeuw en duurde tot ca. 1500) staat be-

verbouwd. Van het huis zijn de oorspronkelijke indeling en een

hoorlijk scheef. De toren staat namelijk 2,25 meter uit het lood.

groot aantal authentieke interieurs bewaard, waardoor het nog

U kunt de 65 meter hoge toren met 275 treden beklimmen en

steeds de oorspronkelijke sfeer ademt. Of het nu de oude keu-

genieten van het prachtige uitzicht. Ter hoogte van de toren-

ken is, de eetkamer, studeerkamer of bibliotheek, slaapkamer,

trans is het uurwerk uit 1624 te zien. De beiaard met zijn 67

badkamer of ‘rode salon’: Simon van Gijn komt tot op de dag

klokken geniet internationale bekendheid vanwege zijn goede

van vandaag in alle vertrekken tot leven. De tapijtenzaal is de

akoestiek, zuivere toon en uitstekende bespeelbaarheid. De

oudste nog bestaande van Nederland, met wandtapijten met

meeste klokken zijn gegoten door de Koninklijke Klokkengieterij

mythologische voorstellingen. Op de eerste verdieping bevindt

Eijsbouts te Asten. De beiaard is in het jaar 2000 uitgebreid met

zich een zeldzaam interieur: de enige in Nederland bewaard

vier grote en 14 kleine klokken en heeft nu een gewicht van 52

gebleven goudleerkamer met goudleerbehang. Het interieur is

ton (!) klokkenbrons.

oorspronkelijk afkomstig uit het pand De Rozijnkorf aan de met de geschiedenis van zijn stad en land te maken had. Dit re-

GROTE KERK / ONZE LIEVE VROUWEKERK

sulteerde in meer dan 25.000 prenten en een fraaie verzameling

Lange Geldersekade/Grotekerksplein

glas, zilver en scheepsmodellen. Op de zolderverdieping is een

OPENINGSTIJDEN:

uitgebreide collectie speelgoed te zien.

16.00 uur.

Voorstraat in Dordrecht. Simon van Gijn verzamelde alles wat

12


Geheel in steen overwelfde Brabants-gotische kruisbasiliek, gebouwd naar het voorbeeld van de Franse kathedralen: driebeukig schip met zijkapellen, transept of dwarsbeuk en koor met kooromgang en straalkapellen. Het oudst zichtbare deel van de kerk is het Mariakoor uit 1284. De kerk is regelmatig verbouwd en gerestaureerd. In de St. Stevenskapel, links naast het orgel, staan diverse in natuursteen gehouwen restanten als overblijfselen van de laatste restauratie van de kerk (1987). Bij deze restauratie vond men in het Mariakoor funderingen van een oudere kerk uit 1120. Volgens een legende zou Sint Sura opdracht hebben gegeven tot de bouw van de kerk. In 2007 is in het Mariakoor het Bachorgel geplaatst. Dit 34 stemmen telHuis van Gijn

18

lende barokorgel is gebouwd bij orgelbouwer Verschueren te

Open Monumenten

Orgel Grote Kerk

13

TUIN VAN DE KORENBEURS Bomkade 11 (ingang tuin via Korte Kalkhaven 6A) OPENINGSTIJDEN:


De Korenbeurs is in 1834 ontworpen door G.N. Itz. (1799 1869), stadsbouwmeester van Dordrecht tijdens de periode 1832 - 1867. In 1834 werd de Korenbeurs gebouwd voor 13.000 gulden. Die bouwsom werd in termijnen van 1.000 gulden door de stad Dordrecht terugbetaald aan de graanhandelaren die het geld hadden geleend. Na afbetaling werd de gemeente eigenaar van het gebouw. Het geval was namelijk dat de graanhandelaren tevreden zouden zijn geweest met een houten gebouw, maar de gemeente stond er op dat het gebouw in steen werd uitgevoerd. De nieuwe Korenbeurs werd op 6 november 1834 door ‘korenkoopers en pondgaarders’ in gebruik genomen. Bij de inwijding werd het gebouw in de volgende dichterlijke woorden toegezongen: ‘Wat Tempel rijst daar voor mijn oog / En beurt het glazen dak omhoog / Verheft met

Heythuysen. Het interieur bestaat uit de vroeg zestiende-eeuwse koorbanken met houtsnijwerk (1538), orgel uit 1671 en 1859, klein kabinetorgel (1785), koorhek in vroege Lodewijk XV-stijl, rococopreekstoel uit 1756 met marmeren kuip en houten bekroning en fraaie grafzerken. Bovendien vertonen de glas-inloodramen afbeeldingen van historische gebeurtenissen in Dordrecht zoals de Sint Elisabethsvloed, de Nationale Synode en de Stadsbrand. Nieuw zijn de drie ramen van de hedendaagse kunstenaar Teun Hocks in de Sint Joriskapel. Op persoonlijke wijze heeft hij met een figuratieve voorstelling de Dordtse gilden verbeeld. De voorwerpen die als een berg afval aan de oever van de rivier liggen verwijzen naar de gilden en het bedrijfsleven. Zelf staat de schilder met de rug naar ons toe voor zijn doek, kijkend naar de rivier. De ramen zijn vervaardigd in het glasatelier van Stef Hagemeier. Een beschrijving van de kerk is verkrijgbaar in de winkel bij de ingang (zondag gesloten),

Tuin van de Korenbeurs

waar ook boeken en souvenirs te koop zijn.

19

Open Monumenten

pracht zijn trotsche tinnen / En siert de grijze Merwestad / Die menig sieraad noodig had Van buiten en van binnen.’ De Korenbeurs is een van de eerste ontwerpen van G.N. Itz dat gerealiseerd werd, hetgeen duidelijk blijkt uit het vrijwel stijl zuiver toegepaste classicisme. De voorgevel heeft door zijn fijne detaillering een helderheid en frisheid die het na ruim 175 jaar tot een van de beste neoclassicistische gebouwen van Dordrecht maakt. Binnen, hoog aan de oostelijke wand van de Korenbeurs, bevindt zich een door de stad Dordrecht geschonken reliëf. De Dordtse stedemaagd troont op een sokkel met het stadswapen, de palmtak der roem in de hand. Zij wordt geflankeerd door twee zittende stroomgoden, Oude Maas en Merwede. In de jaren zeventig is het pand voor wonen/werken geschikt gemaakt, door er los van de buitenwanden kolommen in te zetten met aan beide zijden een entresol, die verbonden

Pelgrimshuys

zijn door een brug. Op deze manier blijft het karakter van het hoge gebouw met zijn glazen dak het best bewaard. Enkel de aan de Korte Kalkhaven grenzende ornamententuin is tijdens de Open Monumentendagen te bezoeken. Het mooie binnenhof

15

PELGRIMSHUYS

heeft een eigen leger, met een kanon gereed om te schieten en

Grotekerksbuurt 15

een volière. De prachtige notenboom geeft een lommerrijk ge-

OPENINGSTIJDEN:

zondag 12.00 - 17.00 uur.

voel en een schaduwplek met zonnige dagen. Onder de vele ornamenten is een beeldhouwwerk te zien van Hans Petri.

Dit rijksmonument is vooral interessant vanwege de fraaie voorgevel en de lange, rijke geschiedenis van het pand. Het gebouw

14

DE GROENE WEYDE / INTERMEZZO

heeft een lijstgevel in Lodewijk XVI-stijl, oorspronkelijk bestaan-

Voorstraat 178

de uit vijf vensterassen met een in stuc gepleisterd midden-

OPENINGSTIJDEN:


risaliet. Een klein steentje met het jaartal 1893 verwijst naar de bouwdatum van het linkerdeel. Tijdens de renovatie in de jaren

Johan Herman Hallincq, telg uit een invloedrijk en behoorlijk

negentig van de vorige eeuw zijn restanten van kelders en ge-

kapitaalkrachtig regentengeslacht en later burgemeester, deed

welven onder het Pelgrimshuys gevonden die daarna met beton

er tien jaar over om zoveel grond en huizen aan te kopen dat hij

afgedekt zijn. Diverse panden in de Grotekerksbuurt, waaronder

ruimte had om deze patriciërswoning te laten bouwen. Hij moest

het Pelgrimshuys, maakten deel uit van het vroegere R.K.

er wel zijn familiehuis de Groene Weyde voor af laten breken. In

Ziekenhuis. Het Pelgrimshuys was sinds het einde van de

1742 kon hij met de bouw beginnen. Drie jaar later was het pand

negentiende eeuw eerst in gebruik als nonnenwoning van de

klaar. Aan het huis is duidelijk de overgang te zien van Lodewijk

Zusters Franciscanessen; de Kleine Zusters van de Heilige

XIV naar Lodewijk XV-stijl. Het monument werd in 1990 geres-

Joseph. Later was er de verpleegstersopleiding van het R.K.

taureerd. Tegenwoordig huist Galerie Intermezzo in het pand.

Ziekenhuis gevestigd en op de begane grond het mortuarium. De naam Pelgrimshuys verwijst naar de oorsprong van het

20

Open Monumenten

pand: in de veertiende eeuw stichtten de Sint-Jacobsheren hier het Sint-Jacobsgasthuis (of Pelgrimshuys) om de pelgrims

17

STADHUIS Stadhuisplein 1

die op weg waren naar Santiago de Compostella in Spanje

OPENINGSTIJDEN:

onderdak te bieden. Het werd later uitgebreid met enkele naast-

17.00 uur.


gelegen panden en erven tot aan de Nieuwe Haven toe. Dit oorspronkelijke pelgrimshuis stond op de plek van het huidige

De Vlaamse koopmansbeurs, gebouwd tussen 1383 en 1388,

Pelgrimshuys. Vanaf de zestiende eeuw werd het gebouw (dat

is vanaf 1544 in gebruik als Stadhuis. Tussen 1835 en 1845 is

na de stadsbrand van 1457 opnieuw opgebouwd was) gebruikt

het gebouw ingrijpend verbouwd door G.N. Itz. De gevels ver-

voor andere doeleinden: als opslagplaats, vergader- en feest-

loren daarbij hun middeleeuws uiterlijk; het Stadhuis kreeg een

lokaal, weeshuis, munitieopslagplaats, woonhuis, opvangtehuis

neoclassicistische voorgevel. Omdat het neoclassicisme uitging

en bejaardentehuis. De Sint-Jacobsheren, die het gebouw in

van symmetrie, is het overkluizende deel van het Stadhuis

de zestiende eeuw afstonden voor andere doeleinden, hadden

ongepleisterd gelaten. Er werd ook een nieuwe klokkentoren

in het pand nog wel een bierkelder, bottelarij en slaapruimte

gebouwd. Het Stadhuis heeft veertiende-eeuwse kelders met

voor pelgrims. Ook de bijbehorende kapel hadden zij toen nog

kruisgewelven die nu als restaurant dienen (niet toegankelijk).

in gebruik. Sinds 2005 worden in het Pelgrimshuys balletlessen

De Kennedyzaal (trouwzaal) heeft wandschilderingen van

gegeven. Deze balletstudio annex kunstgalerie op de begane

Reinier Kennedy uit 1912 - 1921. De Jachtkamer is in Lodewijk

grond is toegankelijk voor belangstellenden.

XV-stijl. Op zolder zijn originele houtconstructies van de overkapping en achttiende-eeuwse gevangeniscellen te zien. Een

16

KUNST- EN ANTIEKGALERIJ EUROP’ART

folder met beschrijving van de vertrekken is verkrijgbaar bij een

Grotekerksbuurt 6 - 8

bezoek.

OPENINGSTIJDEN:


Dit ongeveer 350 jaar oude koopmanshuis heeft een lijstgevel

Trouwzaal Stadhuis

uit de negentiende eeuw. De pui is gewijzigd, evenals de ramen op de eerste verdieping. In de twintigste eeuw hadden verschillende ambachtslieden hier een werkplaats, onder andere een timmerman, vergulder, zeilmaker en stukadoor. Van 1973 tot 1993 had de bekende restaurateur en houtschrijnwerker Bert Stoop (Zwijndrecht, 1931) er zijn atelier. In 1976 bezochten de toenmalige Koningin Beatrix, Prins Claus en de jonge prinsjes het atelier. Stoop werkte toen aan houtsnijwerk voor het zeilschip van de Koninklijke Familie: ‘De Groene Draeck’. U kunt de benedenverdieping van het pand bezichtigen waar nu de kunstgalerie Europ’Art is gevestigd (met tuin aan de Voorstraathaven). Onder andere zijn de voormalige stalling voor paard en wagen en verschillende werkplaatsen te zien. De galerie houdt wisselende verkooptentoonstellingen. De bovenverdiepingen en zolder zijn niet toegankelijk.

21

Open Monumenten

18

SCHAEFFER GALERIE De Gulden Os / Centrale Bilbiotheek

Groenmarkt 78 - 80 OPENINGSTIJDEN:


17.00 uur. De monumentale zandstenen voorzetgevel van dit rijksmonument is in 1916 ontworpen door de uit Italië afkomstige Carel Tenenti. Hij bouwde in zijn woonplaats onder andere het pand aan de Voorstraat 180 in sierlijke Jugendstil-stijl (nu Stichting Beeldende Kunst 35 en in een wat strengere stijl het dubbele woonhuis Buiten Walevest 5 - 6. Zijn ontwerp voor Groenmarkt 78 - 80 (oorspronkelijk 68 - 70) houdt het midden tussen beide stijlen. De gevel wordt in twee brede en een smaller travee gedeeld door vier omhoogstrevende pilasters. In de smalle travee (rechts) is de ingangspartij met dubbele paneeldeuren. Boven de deur bevindt zich een sluitsteen met het opschrift ‘Opgericht 1882’. De erkervormige grote ramen verlevendigen het strakke ritme van horizontale en verticale lijnen. Zowel op de pilasters als in de golvende kroonlijst zijn elementen als blad- en schelpmotieven, gestileerde mannenkoppen en rozetten aangebracht. De wapens aan weerszijden van de deur herinneren mogelijk aan de vestiging van het British Vice-Consulate en het Italiaans consulaat in dit gebouw in het begin van de twintigste eeuw. De

Schaeffer Galerie

voorzetgevel was nodig omdat het smalle huis, nr. 68 was oorspronkelijk een bakkerij, in 1916 bij het bredere kantoorpand (nr. 70) getrokken werd. Hal en gang werden aangepast aan de nieuwe gevel, de wanden en de loketten werden bekleed met marmer en plafonds gedecoreerd met stucwerk. Al deze elementen zijn nog te zien, evenals de intact gebleven directiekamer met eikenhouten lambrisering, deuren en plafond. Andere betimmeringen gingen bij de doorbraak van de panden in 1916 verloren. Het pand was achtereenvolgens in gebruik als assurantiekantoor, hypotheekbank, accountantskantoor en adviesbureau. Op de benedenverdieping is nu de expositieruimte van de huidige eigenaar, de Schaeffer Galerie, gevestigd. De gehele begane grond is te bezichtigen.

22

Open Monumenten

19

DE GULDEN OS / CENTRALE BIBLIOTHEEK

recht. Het onderwijsleerbedrijf in de Stadsbrouwerij is een

Groenmarkt 153

dienen en marketing van het bedrijf zijn onderdelen van het leer-

OPENINGSTIJDEN:

proces. Het ambachtelijk gebrouwen lichtbier waarmee Marres

bijzonder project. Ketels installeren, bierbrouwen, gasten be-


de titel van Nederlands Kampioen Bierbrouwer kreeg, wordt Het pand De Gulden Os heeft een gotische gevel in natuursteen

nu door de Stadsbrouwerij op de markt gebracht onder de

(ca. 1525). Samengevoegd met een ander middeleeuws pand

Dordtse naam ‘Schapenkopje Amber’. Het gebouw is toegan-

en aangevuld met moderne nieuwbouw vormt dit het huidige

kelijk vanaf de Groenmarkt, via de smalle gang naast het pand

onderkomen van de Centrale Bibliotheek, hoofdvestiging van

De Sleutel (nr. 105 - 111) of via het poortje met de sleutels aan

de Bibliotheek A tot Z. Vooral de gevel van het gebouw is inte-

de Varkenmarkt (nr. 130 - 140).

ressant. Bekijk ter vergelijking ook de gevel van ’t Zeepaert 27 , Wijnstraat 113, het oudste woonhuis van Dordrecht. Tijdens de Trinitatiskapel

Open Monumentendagen kunt u gewoon boeken inzien, lenen en terugbrengen. Ook de leeszaal is open.

20

STADSBROUWERIJ Buddingh’plein 20 OPENINGSTIJDEN:


17.00 uur. In een voormalig, in 1984 gerestaureerd lagerpakhuis van de vroegere bierbrouwerij ‘De Sleutel’, is het onderwijsleerbedrijf Stadsbrouwerij Dordrecht gehuisvest. In 1968 kwam er een

21

TRINITATISKAPEL

einde aan de oudste brouwerij van Nederland, de Dordtse

Vriesestraat 22

brouwerij ‘De Sleutel’. Vanaf het begin van de zestiende eeuw

OPENINGSTIJDEN:

werd hier, op een terrein dat zich uitstrekte van de Groenmarkt

17.00 uur.


(achter het renaissancepand De Sleutel aan de Groenmarkt) tot aan de Varkenmarkt (toegangspoortje met sleutels) bier gebrou-

Oorspronkelijk was dit een kapel van het Blindenliedengasthuis,

wen. Een groot deel van de bebouwing in het binnengebied is

dat in 1629 afgebroken werd. De in 1618 in Dordrecht gestichte

gesloopt, maar het gebouw, dat oorspronkelijk de mouterij was

Lutherse Gemeente kreeg in 1689 het kerkgebouw van de ge-

en later gebruikt werd als lagerkelder, bleef behouden. Bij de

meente aangeboden. De kapel was in de tussenliggende jaren

restauratie is de oude buitengevel met getoogde vensteropenin-

gebruikt voor het opslaan van turf. In de zeventiende eeuw

gen hersteld. Op de verdiepingen zijn woningen, beneden is

werden voor- en zijgevel van een pleisterlaag voorzien, welke

de Stadsbrouwerij. De Stadsbrouwerij Dordrecht is opgericht

gedeeltelijk is verwijderd bij de restauratie van 1963.

door meesterbrouwer Herman Marres, bestuurder Theo Tie-

Het Wolfferts-orgel uit 1779, met delen uit 1733, heeft twee

bosch en ondernemer Jules Schöningh. Voorjaar 2009 kwam

klavieren. De preekstoel is in Lodewijk XVI-stijl. Onder andere

procestechnoloog Robert van de Berg erbij. Er is een samen-

de pastorie en kerkenraadskamer zijn te bezichtigen.

werkingsverband aangegaan met het DaVinci College Dord-

Een folder met beschrijving is verkrijgbaar bij een bezoek.

23

een onderwijsbestemming gekregen en kunnen er opleidingen gevolgd worden op het gebied van water.

23

KELDER HUIS SCHARLAKEN Waagpassage OPENINGSTIJDEN:


Achter de glazen pui van De Waag is een fraai middeleeuws gewelf te zien dat behoorde tot het voormalige Huis Scharlaken. Het zijn de restanten van de oude beerkelder (een middeleeuw-

Wereldwaag

se septic tank), die bij het huis hoorde. In 1987 vond men resten van dit dertiende-eeuwse huis. Het huis vervulde aanvankelijk

22

WERELDWAAG

de functie van lakenhal, vandaar de naam Scharlaken naar de

Wijnstraat 237

naam van de fijn geschoren stof (scheerlaken) die hier werd ver-

OPENINGSTIJDEN:

handeld. Daarna deed het onder meer dienst deed als waag.


Uit de beerkelder diepte men veel gebruiksvoorwerpen op, die

17.00 uur.

een goed beeld geven van het dagelijks leven van gegoede Het huis Bleijenburg, in de volksmond het ‘Reuzenhuys’ ge-

middeleeuwse burgers. Bezoekers kunnen tijdens de Open

noemd, werd in oktober 1744 afgebroken. Achter het huis be-

Monumentendagen zelf een kijkje in de kelder nemen.

vonden zich prachtige tuinen met waterpartijen. Bezoekende hoogwaardigheidsbekleders waren hier te gast, o.a. keizer Karel

24

WOONHUIS ‘DE ONBESCHAAMDE’

V in 1540 en kroonprins Philips II in 1549. Hun uitgebreide ge-

Wijnstraat 123 / 125

volg kon vrij gemakkelijk worden ondergebracht op het enorme

OPENINGSTIJDEN:


achterterrein van het huis zelf, dat doorliep tot aan de Nieuwe

24

Haven. Vroeger stonden op de plek van de huidige Wereldwaag

Het woonhuis is tussen 1650 en 1665 in opdracht van Abraham

twee huizen, namelijk het grote huis Groot-Bleijenburg, met de

van Beveren gebouwd met een pilastergevel van bouwmeester

gotische vensteropeningen en de kantelen, en het kleine huis

Pieter Post (1608 - 1669). De gevel is versierd met guirlandes.

daarvan links, Cleijn-Bleijenburg. Daarnaast was een oude

Het naakte jongetje in het fronton gaf het huis zijn naam. Het

gang, waarmee het achterterrein kon worden bereikt. De (latere)

pand is in 1997 zorgvuldig gerestaureerd door de Vereniging

Stadswaag werd iets meer naar links gebouwd op de plek van

Hendrick de Keyser. Bij deze restauratie zijn de oorspronkelijke

het huis Scharlaken 23 : het grote huis met de trapgevel en de

kleuren op de gevel en in het interieur zoveel mogelijk terugge-

twee hoektorentjes. Na de ‘nieuwbouw’ van rond 1750 waren

bracht. In de loop der eeuwen is het interieur door de wisselen-

achtereenvolgens diverse invloedrijke heren eigenaar van het

de bewoners vernieuwd en aangepast volgens de in hun tijd

huis. In 1826 kwam het in handen van een boekhandelaar, die

heersende trends. De verschillende interieurstijlen zijn bij de

onder andere korte tijd werkgever was van Vincent van Gogh

restauratie gehandhaafd. Te bezichtigen zijn: de benedenver-

(boekhandel op de Voorstraat). In 1918 kwam het Christelijk

dieping, waar Inaxtion B.V. kantoor houdt, de keuken, de tuin,

Lyceum en H.B.S. in het gebouw. Veel oudere Dordtenaren

stijlkamers aan de voorzijde met Louis XV-schouwen, schilde-

hebben hier op school gezeten. Nu heeft het pand opnieuw

ringen, stucwerk en houten plafond, hal en trappenhuis met

Louis XV-stucwerk, prachtige oude keuken die in 1757 aan het pand is toegevoegd, bankzaal, kluis (van de Rotterdamsche Bank die zich begin 1900 hier vestigde). In de tuin staat een eeuwenoude beuk.

25

HUIS CRONENBURGH Wijnstraat 134 OPENINGSTIJDEN:

zaterdag 11.00 - 17.00 uur. Let op: Er kunnen

een beperkt aantal personen per keer naar binnen. Het huis is in 1906 gebouwd en ontworpen door architect B. van Bilderbeek in opdracht van notaris W.H. van Bilderbeek. Hij gebruikte het huis om de moderne kunstcollectie van hemzelf en zijn vrouw te laten zien. De collectie is nu in beheer van het Dordrechts Museum 40 . Deze villa met een boven de Wijnhaven overhangende tuin is zeer prominent gesitueerd op de hoek van de Wijnstraat en de Nieuwbrug. Het exterieur is rijk geornamenteerd en heeft talloze prachtige details en bijzonder beeldhouwwerk. Op de zijgevel aan de Nieuwbrugzijde is een zandsteen zonnewijzer aangebracht met ijzeren wijzers. In het interieur zijn vooral de prachtige entree en hal een bezoek al meer dan waard. Het huis is in 2012 gerestaureerd en wordt particulier bewoond. Van dit vroegere woonhuismuseum is de begane grond en de kelder begeleid te bezoeken.

26

Bonifatiuskerk

BONIFATIUSKERK veranderd ten behoeve van huisvesting van Poppodium Bibelot.

Wijnstraat 117 OPENINGSTIJDEN:


Toch is de kerkruimte herkenbaar gebleven. In 1842 is voor de kerk het Kam en Van der Meulen-orgel gebouwd door de orgel-

De Bonifatiuskerk is een Rooms-katholieke Kerk uit 1823 -

makers Willem Hendrik Kam (1806 - 1863) en Hendrik van der

1826. De kerk kwam in 1974 leeg te staan en werd kort daarna

Meulen (1810 - 1852). Kam en Van der Meulen werkten voor de

(1979) het onderkomen van Poppodium Bibelot. Deze is begin

orgelmakers Bätz te Utrecht en Van Dam te Leeuwarden. In

2013 verhuist naar het Energiehuis 55 aan de Noordendijk. Op

1837 vestigden zij een zelfstandige orgelmakerij te Rotterdam.

dit moment is Stichting Bonfire hier gevestigd en wordt de voor-

De registers bevatten achttiende-eeuws pijpwerk, vermoedelijk

malige kerk gebruikt als ontmoetingplek voor christelijke jonge-

van de bekende orgelmaker Hendrik Hermanus Hess (1735 -

ren. De Bonifatiuskerk is een typische Waterstaatskerk. Het

1794). In 1974 na de sluiting van de Bonifatiuskerk werd het

heeft drie beuken en houten tongewelven, op de voorgevel

Kam en Van der Meulen-orgel in 1979 gedemonteerd. Het

staat een houten klokkentorentje. Het kerkinterieur is in 1979

gehele gebouw is toegankelijk, inclusief de toren.

25

fraaie plafondschilderingen van de ‘Val van Icarus’ (gedateerd tweede helft zeventiende eeuw). De oorspronkelijke spiltrap leidt naar een achthoekige traptoren en de twee fraaie oorspronkelijke zolders met eikenhouten kap. Het pand is sinds 1996 in bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser en is in de periode 2001 2004 gerestaureerd. ‘t Zeepaert is nu in gebruik als vergaderlocatie. De bijbehorende tuin is naar een ontwerp van Bulk Design uit Rotterdam ingericht. Hierin zijn diverse stijlperiodes gecombineerd. Het strakke lijnenspel van de barok vermengt zich met de losse vormen van de (latere) landschapsstijl. De beplanting is gekozen vanuit historisch perspectief: zo ziet u hop en zeepkruid (verwijzing naar het zieden van zeep en het brouwen van bier) naast planten die modern waren in de tijd van de landschapsstijl. ’t Zeepaert

28 27

WEST-INDISCH HUIS / GALERIE DE COMPAGNIE

’T ZEEPAERT

Wijnstraat 87 / Kuipershaven 21

Wijnstraat 113

OPENINGSTIJDEN:

OPENINGSTIJDEN:

zaterdag en zondag 12.00 - 17.00 uur. Let op:


17.00 uur.

Maximaal 50 personen tegelijk kunnen het pand bezoeken. Het uit 1735 daterende huis aan de Wijnstraat is in de barokke

26

Dit rond 1495 gebouwde huis is één van de oudste woonhuizen

Louis XIV-stijl gebouwd in opdracht van suikerraffinadeur Frede-

van Nederland. De gevel is laatgotisch en bestaat uit Naamse

rik Wilkens, op de plek waar in de zeventiende eeuw drie huizen

steen; in de bouwperiode een kostbaar materiaal hetgeen erop

stonden, waaronder De Cull. De gemeente Dordrecht kocht

duidt dat degene die het huis liet bouwen bepaald niet armlastig

De Cull in 1623 voor het opslaan van koopwaar voor de in 1621

was. De gevel bevat nog de oorspronkelijke sierankers en

opgerichte West-Indische Compagnie. Het kreeg en behield tot

stenen kruiskozijnen ter hoogte van de tweede verdieping. Tot

op heden de naam het West-Indisch Huis. In 1645 werd hier de

de bewoners behoorden een zeepzieder, legerkapitein, bier-

schilder Aert de Gelder geboren. In 1686 vestigde er zich een

brouwer, geneesheer en verschillende kooplieden. In 1738

suikerraffinaderij, die in 1698 verplaatst werd naar de achter-

werd aan de achterzijde een zaal aangebouwd met geschilder-

liggende panden aan de Kuipershaven. In 1951 vestigde zich,

de behangsels van de bekende Dordtse schilder Aert Schou-

na een grondige verbouwing, een drukkerij in het pand. De tuin

man. Deze behangsels zijn in 1903 verwijderd en bevinden zich

werd verbouwd met een hal, waarin de drukpersen stonden

nu in de villa Duin en Kruidberg bij Santpoort. In het interieur

totdat de drukkerij eind jaren negentig verhuisde. Het West-

zijn verschillende oorspronkelijke elementen bewaard zoals rijk

Indisch huis en het suikerpakhuis De Compagnie (Kuipershaven

geornamenteerde Lodewijk XV-stucplafonds, lambriseringen

21) vormen nu één geheel. Sinds 1992 is er een galerie met he-

en achttiende-eeuwse schouwen en stucornamenten. In de

dendaagse kunst gevestigd. De ingang is aan de Kuipershaven.

gang bevinden zich elementen in Lodewijk XIV-stijl en twee

Het pand heeft een kroonlijst met voluutvormige consoles, een

Open Monumenten

29

PANDORA / VOORMALIGE DORDTSE SCHOUWBURG Wijnstraat 82 - 86 OPENINGSTIJDEN:


17.00 uur. Het pand is in 1735 gebouwd als herenhuis op de plaats van drie tot vier oudere huizen. Het huis was zowel van binnen als van buiten rijkelijk versierd, wat nog te zien is in de stijlkamer in Lodewijk XV-stijl. De stijlkamer is onderdeel van de huidige winkelruimte en wordt voor een deel aan het oog onttrokken door boekenstellingen. Ga gerust binnen kijken, want Pandora is een bijzondere winkel vol curiosa, antiquiteiten en tweedehands boeken. Bovendien stapt u dan een gebouw binnen dat eens fungeerde als schouwburg! Van 1823 tot 1867 gaven theatergezelschappen hier voorstellingen voor een select publiek. Ook werden er concerten en voordrachten gehouden. De ‘Dordtse Schouwburg’ was de voorloper van onder andere de nu nog bestaande Schouwburg Kunstmin. De stijlkamer fungeerde als koffiekamer en had een verbinding naar de achter gelegen keu-

Pandora / voormalige Dordtse Schouwburg

West-Indisch Huis / Galerie De Compagnie

Mercuriuskop en hoornen van overvloed in het bovenlicht van de deuren en in het fries een suikerbrood (in blauwe papierwikkel). Bij de restauratie zijn diverse interieurdelen en bouwfragmenten hersteld: de zes dubbele buitendeuren aan de achterzijde, de schouw in de grootste woonkamer, het interieur van de eetkamer en beschilderde plafonds en betimmering in diverse kamers. Geheel intact zijn nog de zolderverdieping, de port-brisé deuren van de ‘kamer en suite’, schouw en proviandkasten in de keuken, de vestibule en het trappenhuis. Er zijn veel ornamenten en gestucte afbeeldingen te zien die passen in de barokke Lodewijk XIV-stijl (1735 - 1740).

27

Open Monumenten

31

MUZIEKWINKEL GET BACK Voorstraat 18 OPENINGSTIJDEN:


Het pand, met een lijstgevel uit 1790, is van oudheidkundige waarde. Op de begane grond is het originele winkelinterieur uit 1919 te zien van de vroegere sigarenwinkel Van Beemd, die ook een Sigarenfabriek had. Ruim veertig jaar werden er rookwaren verkocht, later vestigde zich er een ijzerwarenhandel. De Voorstraat Noord en de in het verlengde liggende Riedijk waren in de negentiende en begin twintigste eeuw drukbezochte winkelstraten. Op dit deel van de Voorstraat zijn scènes gedraaid voor de Nederlandse film ‘Het Wassende Water’. Het winkelinventaris van Voorstraat 18 was te zien als snoepwinkeltje in de film ‘Kruimeltje’. Nu worden er muziekinstrumenten, oude radio’s maar vooral muziek verkocht.

Muziekwinkel Get Back

32

IN DE DOLFIJN

ken voor het serveren van drankjes. Deze doorgangsdeur is

Voorstraat 8

nog aanwezig. De gevel van het pand is gerestaureerd en ge-

OPENINGSTIJDEN:

zondag 11.00 - 17.00 uur.

schilderd in de ‘Dordtse kleuren’. Dit zijn historische kleuren die tegenwoordig opnieuw worden toegepast (zie ook de gevels

Het pand is in 1595 gebouwd en is van grote historische waar-

van de panden ‘De Onbeschaamde’ 24 en ’t Zeepaert 27 aan

de. Bijzonder zijn de originele winkelluiken in de voorgevel die

de Wijnstraat.

30

GALERIE ZIJDERZIN Voorstraat 25 en 28 OPENINGSTIJDEN:


Dit pand op de hoek van de Boomstraat dateert deels uit de zeventiende en deels uit de achttiende eeuw (gevel Voorstraatzijde). Veel oorspronkelijke woonhuizen aan de Voorstraat kregen in de negentiende en twintigste eeuw een winkelbestemming. De pui en entree van de winkel vertonen de kenmerken van de bouwstijl aan het eind van de negentiende en begin twintigste eeuw. Vooral de buitengevel is interessant. Alleen de benedenverdieping (winkel) is toegankelijk. Op de bovenverdieping zijn moderne appartementen gerealiseerd.

28

In De Dolfijn

Woonhuis Voorstraat 125 en SBK

uniek zijn in Dordrecht. Overdag konden de luiken opengeklapt worden voor de verkoop, ’s nachts werden ze neergeklapt. Onder het huis bevindt zich een geheel gemetseld gewelf. Het pand In de Dolfijn staat bekend als spookhuis. Verschillende naoorlogse bewoners hebben een schim van een oude vrouw waargenomen. Dit zou Schoontje Braadbaart moeten zijn, een joodse vrouw die begin jaren veertig gedeporteerd is naar Duitsland. De oude vrouw leefde teruggetrokken in het donkere huis op Voorstraat 8, waarin haar vader jarenlang een winkel had. Na de oorlog stond het pand lange tijd leeg. Het was dichtgespijkerd, maar toch meenden buren er soms een schaduw te zien. In de jaren zeventig werd het spook door de toenmalige bewoner meerdere keren waargenomen. Er verschenen verha-

eigentijdse wijze hersteld; er is dus weer sprake van een

len in de plaatselijke krant en tal van nieuwsgierigen kwamen

‘kamer en suite’. In de hal en vestibule is nog fraai stucwerk met

kijken naar het spookhuis. Volgens de verhalen is Schoontje

ornamenten uit de Louis XIV-periode te zien.

’s nachts nog op zoek naar de schat die zij ooit in haar huis verborg. De verhalen over Schoontje zijn uitgebreid beschreven in ‘Bèèh…! Groot Dordts Verhalenboek’ van Ruben A. Koman.

34

OUD KATHOLIEKE KERK H. MARIA MAIOR Voorstraat 120

33

WOONHUIS VOORSTRAAT 125

OPENINGSTIJDEN:

OPENINGSTIJDEN:

17.00 uur.



17.00 uur. Dit kerkgebouw staat enigszins verscholen tussen en achter Dit woonhuis vertoont qua opbouw en stijl veel overeenkomsten

de huizen aan de Voorstraat, een herinnering aan de schuilkerk

met het West-Indisch Huis 28 , Wijnstraat 87. Het is in circa

die hier ooit stond. Met de Reformatie in Dordrecht, in 1572,

1730 gebouwd in de barokke Louis XIV-stijl. Rond 1800 is het

kwam het katholicisme buiten de wet te staan, maar kwamen

pand verbouwd. In dat jaar is ook de schouw in de achterkamer

katholieken in het geheim bijeen in huiskamers, pakhuizen en

(begane grond) geplaatst en de versieringen in de deuromlijsting

op zolders. Later voerde de overheid een soort gedoogbeleid:

aangebracht. In deze kamer werden in 1740 in opdracht van

er mochten wel kerken gebouwd worden, maar dan wel on-

toenmalig eigenaar Hoogeveen behangselschilderingen van

zichtbaar achter de huizen. De schuilkerk Maria Maior stond ge-

Aert Schouman aangebracht. Deze behangselschilderingen

heel ingebouwd, en was alleen te bereiken via poortjes aan de

met het thema ‘Il pastor fido’ zijn niet meer aanwezig, wel zijn er

Wijngaardstraat en de Mariënbornstraat. Wegens bouwvallig-

nog restanten van een plafondschildering van Aert Schouman.

heid werd de schuilkerk in 1842 afgebroken en werd op onge-

De oorspronkelijke ‘kamer en suite’ (voor- en achterkamer met

veer dezelfde plek de huidige kerk gebouwd. Waar nu het

dubbele deuren als scheiding) zijn in het begin van de twintigste

toegangshek staat, bevond zich vóór 1842 een woonhuis (de

eeuw ten behoeve van een meubelzaak veranderd in één groot

pastorie). Met het vrijkomen van de toegang tot de kerk is het

vertrek. De huidige eigenaar heeft bij restauratie van het pand

huidige pad ontstaan: de enige voortuin in de Voorstraat. De

(jaren negentig van de twintigste eeuw) de oude situatie op

kerk is ontworpen door stadsarchitect G.N. Itz. Het is een

29

Open Monumenten

kleine, eenvoudige zaalkerk met absis, opgetrokken in classi-

vanaf 1 september 2011 geopend onder de naam SBK

cistische stijl. In het timpaan van de voorgevel bevindt zich een

Dordrecht, onder de verantwoordelijkheid van de SBK

houtgesneden afbeelding van het Lam Gods, met op de achter-

Amsterdam. Door deze overname is de continuïteit van de

grond een stralenkrans. In het interieur bevinden zich een rijk

kunstuitleen in Dordrecht gewaarborgd en wordt de uitleen

gesneden sacramentshuis, een uit eikenhout gesneden preek-

voortgezet. Te bezichtigen zijn de kunstuitleen, galerie en tuin.

stoel en communiebank, allen achttiende-eeuws. Uit de zeventiende eeuw dateren de 16-lichts koperen kaarsenkroon en aan weerszijden van het altaar twee houten beelden van Maria met Christuskind en Jozef, vervaardigd in het atelier van de Antwerpse beeldhouwer Artus Quellijn. Uit 1843 dateren de gebronsd koperen doopvont, de Godslamp en het orgel, gebouwd door de Rotterdamse orgelbouwers Kam en Van der Meulen. In het gewelf en langs het doopvont is fraai beschilderd stucwerk te zien, daterend uit de tijd van de bouw van de kerk. Bij restauratie in de jaren tachtig zijn enkele verdwenen objecten weer in de kerk teruggeplaatst. In de kerk zijn uitgebreide beschrijvingen beschikbaar. In 2011 is de voorgevel na intensief onderzoek geschilderd in de oorspronkelijke kleuren in het kader van het Dordtse kleurenproject. In de Dordtse kleurenwaaier is de ivoorwitte tint van de voorgevel opgenomen als kleurnummer 56 onder de naam ‘Maria Maior’.

35

STICHTING BEELDENDE KUNST

Vrijmetselaarsloge La Flamboyante

Voorstraat 180 OPENINGSTIJDEN:


36

VRIJMETSELAARSLOGE LA FLAMBOYANTE

Het grote Jugendstilpand op de Voorstraat 180 werd in 1902

Munt 9

geopend als meubelwinkel. De architect was Dordtenaar

OPENINGSTIJDEN:

Carel Tenenti, tevens vakbekwaam timmerman, die twee

17.00 uur.


bestaande panden aan de Voorstraat ombouwde tot meubel-

30

magazijn. In opdracht van de gemeente Dordrecht verbouwde

De Loge is gevestigd in het Muntgebouw en te bereiken via het

architectenbureau Lugten Malschaert het pand ten behoeve

Muntpoortje of vanaf de Doelstraat. Boven de ingang aan de

van het Centrum Beeldende Kunst dat hier in 1993 zijn intrek

Doelstraat ziet u een gevelsteen met de symbolen van de Vrij-

nam. Een aangrenzend pand werd bij de verbouwing betrok-

metselaars. Zij beschouwen de mensheid als een tempel, waar-

ken. De buitenzijde is gerenoveerd en ook binnen zijn diverse in-

van alle mensen bouwers zijn. De bouwwerktuigen zijn op de

grepen gedaan. Het centrum bevat een kunstuitleenzaal en aan

gevelsteen afgebeeld. De Dordtse Loge is opgericht in 1812 en

de achterzijde van het pand is een beeldentuin, ontworpen door

betrekt een deel van het leegstaande Muntgebouw uit 1837. Het

Adriaan Geuze. Het voormalige Centrum Beeldende Kunst is

interieur van de toen ingewijde tempel is vrijwel ongewijzigd ge-

Open Monumenten

bleven. De Vrijmetselaars realiseren hun idealen en gedachten door het verrichten van ceremoniële handelingen in de Open Loge. Alle belangrijke vertrekken van de Loge zijn te bezichtigen, een stoellift voor mindervaliden is aanwezig. Informatie over de Vrijmetselarij is beschikbaar.

37

TEEKENGENOOTSCHAP PICTURA Voorstraat 190 OPENINGSTIJDEN:


17.00 uur. Augustijnenkerk

Het in 1774 opgerichte Teekengenootschap Pictura heeft door de eeuwen diverse panden als onderdak gekend. Zo verhuisde men van de Blauwpoort naar het logement Het Rode Hert, van

burgemeester Cornelis van Beveren en de schilders Jacob en

de Berckepoort 78 naar de Groenmarkt en Het Wapen van

Abraham van Strij. Bijzondere onderdelen zijn: de preekstoel

Engeland. Het pand aan de Nieuwstraat heeft nog een gevel-

met oudchristelijk symbool van de pelikaan die eigen borst stuk

steen ‘PICTURA’ in de voorgevel. Uiteindelijk betrok het teeken-

pikt om de jongen te voeden (zeventiende eeuw, bevond zich

genootschap rond de eeuwwisseling het huidige pand aan de

oorspronkelijk in de Grote Kerk 12 ), het negentiende-eeuwse

Voorstraat. De gevel bezit enkele rococo-ornamenten, de ach-

Van Maarschalkerweerdorgel en het Oud Romaanse doopvont

tergevel heeft een trapgevel uit 1561. Ook de gang en achter-

(twaalfde / dertiende eeuw) uit de omgeving van Dordrecht, in

zaal hebben rococostucwerk. Verschillende kunstenaars, leden

langdurig bruikleen geweest van het Dordrechts Museum 40 .

van Pictura, hebben hier hun atelier. Verder zijn er tentoonstellingszalen en een grafische werkplaats.

39

HET HOF Hof 5 - 12

38

AUGUSTIJNENKERK

OPENINGSTIJDEN:

Voorstraat 216

Let op: Vanwege de verbouwing kunnen er een beperkt

OPENINGSTIJDEN:


zaterdag van 10.00 - 16.00 uur.

aantal personen per rondleiding mee naar binnen.

De oorspronkelijke kloosterkerk van het Augustijnenklooster is

Het Hof van Dordrecht was in de Middeleeuwen het belangrijk-

nu Het Hof 39 . Na de brand van 1512 is de kerk opnieuw op-

ste Augustijnenklooster van de Noordelijke Nederlanden.

gebouwd. De voorgevel in vroege Waterstaatsstijl (Voorstraat) is

Bovendien is het het enige Augustijnenklooster in Nederland

van 1776 en is aangebracht na de brand van 1773. Een grondi-

en België waarvan tot op de dag van vandaag grote delen be-

ge restauratie is in 1997 voltooid. Bijzonder is de grafstenen-

waard zijn gebleven. Het eerste klooster werd in 1295 gebouwd,

vloer, de oudste in zijn soort in Nederland. Ruim 200 grafstenen

maar daarvan is niets bewaard gebleven. In 1512 woedde er

bedekken de nieuw gestorte betonnen vloer volgens de oor-

een brand en vond herbouw plaats. Daarbij werd het gebied

spronkelijke indeling. Vooraanstaande Dordtenaren vonden

tussen het hoofdgebouw en de Augustijnenkerk ingericht met

hier hun laatste rustplaats, onder andere de beroemde schilder

een klein Hof en een groot vierkant kloosterhof met kruisgang

Aelbert Cuyp en zijn vader Jacob Cuyp, de familie Berck,

en kloostergangen. Dit is in de huidige pleinbestrating zichtbaar

31

Open Monumenten

gen de nationale en stedelijke geschiedenis van Dordrecht worden getoond. De bezoeker ondergaat een totaalervaring en maakt kennis met grote gebeurtenissen uit de geschiedenis, zoals de Eerste Vrije Statenvergadering en de Synode van Dordrecht. Om zoveel mogelijk van het klooster intact te laten worden zo min mogelijk aanpassingen aan het gebouw gedaan. Tijdens de Open Monumentendagen kunt u een kijkje achter de schermen nemen bij de verbouwing. Meer informatie over deze openstelling is te vinden onder ‘Speciale Activiteiten’ op pagina 72.

40

DORDRECHTS MUSEUM Museumstraat 40 OPENINGSTIJDEN:


Het Dordrechts Museum, opgericht in 1842, is één van de oud-

Het Hof

ste musea van ons land. Het heeft een indrukwekkende verzameling schilderijen van de zestiende tot en met de negentiende gemaakt met in het midden de waterput en aan de oostzijde de

eeuw, met topstukken van meesters als Aelbert Cuyp, Ary

contouren van de oostelijke kloostergang en de voormalige

Scheffer, Nicolaes Maes, Ferdinand Bol, de gebroeders Maris,

wasplaats. Van het klooster zijn de kloosterhof, het hoofdge-

J.H. Weissenbruch en George Breitner. Daarnaast bezit het een

bouw met refter, dormitorium en kelders (Hof 12), alsmede de

fraaie verzameling moderne en hedendaagse kunst. In 2010 is

bijbehorende Augustijnenkerk 38 en de kloostertuin bewaard

het museum heropend na een ingrijpende verbouwing. Het

gebleven. De tuin heeft een moderne inrichting gekregen. In

kreeg een nieuwe tentoonstellingsvleugel, die samen met het

1572 vond in het klooster een gebeurtenis van nationaal belang

oorspronkelijke gebouw, een voormalig krankzinnigengesticht,

plaats, de Eerste Vrije Statenvergadering. Een Vrije Statenver-

een charmant contrast vormt. Vanuit de serre of op het terras

gadering was ongehoord: vertegenwoordigers van de burgerij,

van museumrestaurant Art & Dining kunt u genieten van de tuin

adel en geestelijkheid kwamen op eigen initiatief bijeen, iets dat

met mooie oude platanen.

alleen geoorloofd was als de landsvorst hen opriep. Dordrecht tot stadhouder en ging de strijd aan tegen de Spaanse over-

REGENTENKAMER AREND MAARTENSZHOF

heerser. Met deze revolutionaire daad werd in Dordrecht de

Museumstraat 52

grondslag gelegd voor de onafhankelijke Republiek der Verenig-

OPENINGSTIJDEN:

de Nederlanden. Dit alles vond plaats in de huidige Statenzaal

17.00 uur.

durfde het aan en benoemde op eigen gezag Willem van Oranje

41


van Het Hof. Op deze plek werd dus besloten dat Holland op

32

eigen gezag verder ging. Momenteel wordt Het Hof grondig

Het armevrouwenhof uit 1625 is gesticht door Arend Maartens-

verbouwd. In de nabije toekomst zal door een vernieuwende

zoon. De ingang is via het stenen poortje. Meteen rechts ziet u

combinatie van archiefstukken, objecten en virtuele toepassin-

de Regentenkamer. De inrichting dateert uit 1700, met portret-

Open Monumenten

tengalerij (stichter en regenten, die het hofje in de zeventiende eeuw beheerden), schildering boven schoorsteenmantel en plafondschildering van Arnold Houbraken (1660 - 1719). De schilderingen verwijzen naar de goede daad die Arend Maartenszoon verrichtte met de bouw van dit hof, bestaande uit 38 huisjes rond een binnenplaats met oude bomen en een waterput. Let ook op de verschillende Bijbelspreuken in het hof.

Meeting House / Voormalige Spaarbank

42

MEETING HOUSE / VOORMALIGE SPAARBANK Johan de Wittstraat 2 OPENINGSTIJDEN:

zondag 13.00 - 17.00 uur.

Omstreeks 1870 werd de Johan de Wittstraat aangelegd. Deze straat was de nieuwe weg van het centrum richting het station en daarom een uitgelezen plaats voor het vestigen van een nieuwe spaarbank. De Spaarbank was een idee van een predikant die voor de ‘vorming, verbetering en beschaving van het volk’ stond en met name voor de arbeidende klasse. Het pand aan de Johan de Wittstraat is gebouwd met het idee de status van de spaarbank zichtbaar te maken. De bank, ontworpen door architect H.W. Veth, werd op 1 mei 1876 in gebruik genomen. In de jaren daarna was er door de groei van de bank een groter gebouw nodig. Verbouwingen stuitten op veel bezwaren waardoor er in 1912 een totaal nieuwe spaarbank in gebruik is genomen op dezelfde plaats. Het pand is gebouwd in de stijl van het eclecticisme en is van grote monumentale waarde. Het rijksmonument is gedurende 2012 volledig gerenoveerd. Oude details en elementen zijn bewaard gebleven of in ere hersteld. Op veel plaatsen is de oorspronkelijke houten detaillering te zien Arend Maartenszhof

en is het glas in lood behouden gebleven in de diverse vergaderruimtes.

33

Open Monumenten

Regenten- of Lenghenhof

43

REGENTEN- OF LENGHENHOF

combinatie van marmeren lambrisering en goudleerbehang is

Ingang (Korte) Bagijnhof 76

uniek in Nederland. Er is onder andere een schoorsteen van

OPENINGSTIJDEN:

Belgisch marmer, goudleerbehang en een stucplafond met sier-

zondag 12.00 - 17.00 uur, Regentenkamer

lijke rococoversieringen te zien. Vanaf de ingang gezien naar

(Lenghenhof 9a) open voor bezichtiging.

rechts ligt de ‘Klophof’, een uitbreiding van de vroeg twintigsteDit door regenten bestuurde vrouwenhof uit 1755 heeft veertig

eeuw. Via de doorgang links komt u in de negentiende-eeuwse

bewoners. Overdag kunnen bezoekers door de uit vier hofjes

‘Langehof’ en vandaar weer in de ‘Achterhof’ of ‘Vriesestraat-

bestaande Regentenhof wandelen, na 18.00 uur sluit de poort

hof’. De oorspronkelijke acht woningen uit 1755 van de Achter-

aan het Bagijnhof en het hek aan de Vriesestraat. De Dordtse

hof zijn in de negentiende eeuw vervangen door en aangevuld

reder en koopman Gijsbert de Lengh stelde in 1755 zijn intenties

met nieuwe woningen. Inmiddels zijn veel woningen aangepast

op schrift tot het stichten van een armevrouwenhof waar vrou-

aan de moderne tijd, sommige huisjes hebben een andere func-

wen van vijftig jaar en ouder gratis konden wonen. Hij overleed

tie gekregen. Hoewel de bewoonsters tegenwoordig een kleine

echter in hetzelfde jaar. De door hem benoemde regenten lieten

bijdrage voor het gebruik van de huisjes betalen, zijn veel van de

zijn plannen uitvoeren en in 1756 konden de eerste bewoners

door Gijsbert de Lengh opgestelde regels nog van toepassing.

hun huisjes betrekken. Het hofje draagt daarom zowel de naam van de stichter, de Lengh, als van de regenten die na zijn vroeg-

44

REMONSTRANTSE KERK

tijdig overlijden het werk uitvoerden. De hoofdingang is aan het

Cornelis de Wittstraat 28

Bagijnhof: een met natuursteen beklede poort met rococover-

OPENINGSTIJDEN:


sieringen (typisch hiervoor zijn de schelpvormen). Hier bevindt

34

zich de ‘Voorhof’ met zestien oorspronkelijke huisjes rond een

De Remonstrantse kerk is in 1900-1901 door architect H.A. de

vierkante binnentuin. Op een sokkel uit 1730 staat een uit 1880

Reus gebouwd. De bakstenen kerk heeft invloeden van de rati-

daterende zonnewijzer. Tegenover de hoofdingang is de Regen-

onalistische bouwstijl van H.P. Berlage. Zowel ex- als interieur

tenkamer (met luiken) met een bezienswaardig interieur. De

zijn nauwelijks gewijzigd. De kerkzaal heeft een ellipsvormig

Open Monumenten

houten tongewelf. Originele kerkbanken, Jugendstil wandlam-

boven de ingang (1953). Het orgelfront dateert uit het begin

pen en kroonluchters zijn aanwezig, net als mooie glas-in-lood-

van de achttiende eeuw en is afkomstig uit de voormalige oud-

ramen.

katholieke schuilkerk in de Mariënbornstraat 34 . Het werd in 1842 in de kerk geplaatst van de afgescheidenen in het Krom-

45

WILHELMINAKERK

hout en verhuisde in 1900 mee naar de Wilhelminakerk. Het

Blekersdijk 39 - 41

orgel werd in 1920 vervangen door een pneumatisch instru-

OPENINGSTIJDEN:

ment. In 2005 werd achter het historische front opnieuw een


ander orgel geplaatst: het Bakker & Timmenga-orgel (1906) uit de voormalige Duyststraatkerk in Rotterdam-Delfshaven.

De Wilhelminakerk is een bakstenen koepelkerk die ontworpen is in eclectische stijl (1898 - 1899) door architect Tjeerd Kuipers. De eerste paal werd geslagen op de dag van de inhuldiging van

46

GALERIE BLOM

Koningin Wilhelmina. Het ontwerp, met name de ronde platte-

Johan de Wittstraat 43

grond, is geïnspireerd op de ideeën over liturgie en kerkbouw

OPENINGSTIJDEN:


van dr. Abraham Kuyper. De kerk werd in gebruik genomen in 1899. Het aantal zitplaatsen werd in 1922 aanzienlijk uitgebreid

Galerie Blom is een laat negentiende-eeuws woonhuis (bouw-

met de bouw van een galerij. Een ingrijpende modernisering van

jaar 1880) met zorgvuldig gerestaureerd interieur, gelegen in de

het interieur vond plaats in 1967 - 1968. In 2001 werd de kerk

negentiende-eeuwse schil van de Dordtse binnenstad. Het is

van buiten gerestaureerd en van binnen gerenoveerd. De ge-

het geboortehuis van schrijver/dichter K.L. Poll (1927 - 1990). Te

brandschilderde ramen met de thema’s schepping en her-

bezichtigen ruimtes op de benedenverdieping zijn de hal, gang,

schepping zijn in 1949 vervaardigd door de Dordtse glazenier

oude keuken, voor- en achtergalerie en de serre. Galerie Blom is

Wim Korteweg. Hij ontwierp ook ‘de Zaaier’ in het roosvenster

gespecialiseerd in hedendaagse kunst. Op het pleintje voor de galerie staat een beeldengroep van de Belgische kunstenaar Pascal Radar.

47

CHR. GEREFORMEERDE KERK Dubbeldamseweg Noord 1 / Singel 192 OPENINGSTIJDEN:


Deze in baksteen opgetrokken kruiskerk met kosterswoning is in 1919 ontworpen door de architecten B. van Bilderbeek en H.A. Reus, in opdracht van de Christelijk-Gereformeerde Gemeente. Deze in 1835 opgerichte gemeente kwam eerst bijeen in verschillende gebouwen in de binnenstad en nam in 1885 een nieuw kerkgebouw aan de Museumstraat in gebruik. In 1918 werd besloten tot het bouwen van een nieuwe en ruimere kerk om het toenemend aantal gemeenteleden plaats te bieden. Het Wilhelminakerk

gebouw is gesitueerd op een opvallende plaats, het kruispunt van de Nicolaes Maessingel en de Dubbeldamseweg, dat extra

35

Open Monumenten

benadrukt wordt door de hoge hoektoren. Het gebouw heeft

Eerste Wereldoorlog enorm gestegen prijzen voor grondstoffen

weinig wijzigingen ondergaan en bevindt zich nog vrijwel geheel

leidden ertoe dat de toren een stuk lager en de kerk flink korter

in oorspronkelijke staat. De vrijstaande hoge toren is met één

werd dan oorspronkelijk gepland. Naast de Bonifatiuskerk 26

zijde verbonden aan de kerk. Op de viering, de vierkante ruimte

was het de tweede Rooms-Katholieke parochie in de stad,

waar het koor en het langschip elkaar kruisen, staat als bekro-

noodzakelijk om het toegenomen aantal gelovigen de zondags-

ning een achthoekig torentje. De hoofdingang bevindt zich in

mis te laten bijwonen. Het grondplan van de kerk is sinds de

een rondboogportaal. In het driezijdig ingangsportiek zijn fraaie

bouw ongewijzigd. Midden op de viering staat de Angelustoren.

metselwerkdetails te zien. Let ook op de decoraties op de ge-

Aan beide zijden van het priesterkoor (achterin de kerk) bevin-

vels. Het interieur bestaat uit een open kapconstructie, kerk-

den zich twee straalkapellen. Het interieur bestaat uit gele bak-

ruimte met galerijen en orgelgalerij, twee gebrandschilderde

steen uitgevoerde randen in de muren en decoraties met rode,

ramen van glazenier Wim Korteweg en originele kerkbanken.

gele en crèmekleurige bakstenen op de pilaren. Links tegen de muur, achter de doopvont, zijn in brons uitgevoerde symboli-

48

SINT ANTONIUSKERK

sche voorstellingen die de oorspronkelijke preekstoel sierden.

Burg. De Raadtsingel 45

Het altaar in art nouveau-stijl (ontwerp: August van Os) is een

OPENINGSTIJDEN:

van de weinige originele interieuronderdelen die de kaalslag van


de jaren zestig van de vorige eeuw overleefd hebben. De geheel

17.00 uur.

nieuwe inrichting kwam tot stand als gevolg van een grote verDe neogotische kerk, vernoemd naar de heilige Antonius van

nieuwing in de liturgie, vastgelegd op het tweede Vaticaanse

Padua, is in de jaren 1920 - 1921 gebouwd naar een ontwerp uit

Concilie (1962 - 1965). Belangrijke onderdelen zijn ook de ge-

1916 van de Haagse architect Nicolaas Molenaar, op de plaats

brandschilderde glas-in-loodramen vol symboliek van de hand

waar voorheen het gebouw Musis Sacrum stond. De door de

van glazenier Fritz Geuer. Deze zijn in 1922 geplaatst. Een uitgebreide beschrijving van het interieur is verkrijgbaar.

Sint Antoniuskerk

49

HET KOETSHUIS / WEIZIGT NMC Van Baerleplantsoen 30 OPENINGSTIJDEN:


Koetshuis Weizigt is gebouwd in 1886 in opdracht van landgoedeigenaar De Roo sr. en was onderdeel van landgoed Weizigt. Aan de achterkant heeft het pand twee dubbele poortdeuren met paardenhoofden erboven. Als groot paardenliefhebber stak De Roo veel geld in de aankleding van de koetshuisvertrekken. De paardenboxen zijn afgewerkt met geel koper. De drinkbakken zijn gemaakt van Belgisch hardsteen. Kopergravures met klinkende namen als Zephyr, Selena, Sultan en Cesar doen vermoeden dat de paarden er elk moment kunnen terugkeren. Rond 1995 werd het vervallen koetshuis duurzaam gerestaureerd. Alle negentiende-eeuwse elementen

36

Open Monumenten

Sinds 1977 is de kerk in gebruik bij de Gereformeerde Gemeente. In dat jaar is de kerk gerenoveerd. In 2005 heeft er een tweede renovatie plaatsgevonden. In de kerk kunt u allerlei gebrandschilderde ramen zien en daarnaast zijn er diverse stijlkenmerken van de Amsterdamse school zichtbaar. In de kerk is tevens het recent gerenoveerde Edskes-orgel open voor bezichtiging en orgelbespeling.

51

KRUISKERK BAPTISTENGEMEENTE Vrieseweg 64 OPENINGSTIJDEN:


De kerk is gebouwd in 1886 door architect A. Schmidt op de Het Koetshuis / Weizigt NMC

plek van een negentiende eeuws theehuis genaamd ‘Pas Buiten’. In 1935 is de kerk grondig verbouwd en vergroot naar het plan van architect G. Gerritse. De bouwstijl van de kerk is

werden hergebruikt. Daardoor zijn de prachtig betegelde vloe-

beïnvloed door het rationalisme. De kerk is sober opgetrokken

ren en wanden en de rijk versierde plafonds bewaard gebleven.

in baksteen, met enkele natuursteenelementen, vanuit een

Achter het Koetshuis ligt de tuin van Weizigt. Meteen valt de

rechthoekige plattegrond. De voorgevel van de kerk bestaat

hoge en dikke Vijvercipres op die dateert uit eind negentiende

uit vier traveeën en geeft in één vlak vorm aan de ingangen van

eeuw. Een recht pad leidt naar de nieuwe duurzame Stadsboer-

de kerk, de uitdrukking van de kerkzaal en de kosterswoning.

derij, gebouwd in 2010. Rechts van het pad ligt sinds 1977 de

Binnen ondersteunen zes opvallende gelamineerde houten

heemtuin. Deze wordt zo natuurlijk mogelijk beheerd. Er zijn

spanten het dak van de kerkzaal. In een spitsvormige uitspan-

verschillende biotopen te zien, zoals een natuurlijk grasland,

ning in de achterwand zijn het orgel en de kansel opgenomen.

een dijk, een moerasje en een stukje loofbos. Langs het spoor

Verder zijn er in de kerkzaal twee zijbalkons en een achterbal-

ligt nog een overblijfsel van het voormalige landgoedbos. Links

kon te vinden. Voor de kansel is in 1977 een doopbassin aange-

van het brede pad met de hoefafdrukken ligt, voor de kas, de

bracht om de doop door onderdompeling te kunnen bedienen.

cultuurtuin. Die heeft een cirkelvormige opbouw met een ver-

Boven het brede rondboogportiek is een rond venster aange-

hoogde kruidentuin en een moestuin. De muurtjes naast de

bracht met een door de architect ontworpen glas-in-loodraam

kruidentuin zijn opgemetseld met stenen die afkomstig zijn van

met een afbeelding van Christus. Dit raam is in 1948 gemaakt

de voormalige smederij van het landgoed.

als vervanging van het door oorlogsgeweld beschadigde oorspronkelijke raam met de titel ‘De Noodigende Heiland’. De ove-

50

JULIANAKERK

rige glas-in-loodramen van de kerk stammen nog uit 1936 en

Mauritsweg 286

zijn vervaardigd door de Rotterdamse glazenier H. Lamoen en

OPENINGSTIJDEN:

stellen Bijbelse voorstellingen voor. In 1886 plaatste de firma van

zaterdag 10.00 uur - 17.00 uur.

Gelder uit Leiden het orgel. Dit orgel werd in 1905 vervangen Deze kerk is in 1928 gebouwd als Gereformeerde Kerk. De kerk

door een orgel van de firma Verschueren uit Heythuizen. Het

is ontworpen door architectenbureau Bakker & Van Herwijnen.

huidige orgel van de kerk stamt uit 1931 en is op unit-basis

37

Open Monumenten

gemaakt door de firma Standaart uit Schiedam. In 1981 is het orgel uitgebreid naar 18 registers door A.W. Behr uit Rotterdam.

52

WILHELMINASTICHTING Kasperspad 63 OPENINGSTIJDEN:

zaterdag en zondag 10.00 - 17.00 uur (uitslui-

tend het binnenhof en regentenkamer, woningen zijn niet toegankelijk). Op initiatief van het Dordtse echtpaar L.C. van OldenborghVriesendorp is tussen 1927 en 1930 de Wilhelminastichting tot stand gekomen. Een hof met 33 woningen op de hoek van het Kasperspad en Warmoezierspad. In de akte van oprichting werd het doel als volgt omschreven: ‘het verschaffen van vrije woning aan ouden van dagen, behorende tot een protestants kerkgenootschap, van den vrouwelijke kunne, uit den arbeiders-

Wilhelminastichting

stand of kleine middenstand’. In de loop van de tijd zijn de statuten gewijzigd: ook mannen en echtparen kunnen tegenwoordig een woning huren. Dit is niet meer gratis sinds de renovatie in

dikwijls monumentale poortgebouwen en ingangen, klassieke

de jaren tachtig van de twintigste eeuw. Architect B. van Bilder-

voorbeelden van goede, gave architectuur. (….) Hoogstens

beek heeft de woningen dusdanig gegroepeerd dat de bewo-

vragen de woningen inwendig enige verbetering omdat ze niet

ners het grootste deel van de dag van zonlicht kunnen genieten.

geheel beantwoorden aan de tegenwoordige bewoningseisen

Het ontwerp is beïnvloed door de Delftse en Amsterdamse

en voorschriften’.

School. De vrouwenfiguur aan de buitenzijde van de poort, gemaakt door de Haarlemse beeldhouwer Van den Eijnde,

53

PARK MERWESTEIN

draagt op haar handen de symbolen van huis en haard. Aan

Groene enclave tussen Singel, Hallincqlaan, Groenedijk en

de hofzijde is het wapen van de stichting te zien, evenals vrou-

Vrieseweg

wenfiguren die de ochtend en de avond voorstellen. De huizen

OPENINGSTIJDEN:

Van zonsop- tot zonsondergang.

zijn niet toegankelijk, maar de Regentenkamer wel. Al het meu-

38

bilair is speciaal ontworpen voor het vertrek. Dit is te zien aan de

Het oudst bekende eigendomsbewijs van Park Merwestein is

eikenhouten lambriseringen en deels gebrandschilderde ramen.

gedateerd op 27 november 1610. Het betreft een gedeelte van

De huisjes van de Wilhelminastichting zijn allemaal even groot.

het huidige park. Vroegere eigenaren hebben dit gebied aan-

Ze zijn met elkaar verbonden door de trap naar de zolder. Van

zienlijk uitgebreid door aankoop van aangrenzende percelen.

Bilderbeek schreef in 1934 in het blad Architectura over het

Begin negentiende eeuw heette dit particuliere landgoed ‘Dijk-

wonen in een hof: ‘Voor minnaars van stedenschoon, voor

en Veldzigt‘. In 1829 is de naam veranderd in ‘Wei- en Veldzigt’

kunstenaars en kunsthistorici zijn de in onze steden in stand

en in 1851 staat het bekend als ‘Veld- en Dijkzigt’, wanneer Otto

gebleven oude, pittoreske hofjes met hun stille binnentuinen,

Boudewijn ‘t Hooft van Benthuizen, reeds eigenaar van een ge-

omsloten door een ombouwing van simpele woningen en hun

deelte ervan, de overige gronden van zijn zuster koopt. ‘t Hooft

Open Monumenten

laat op zijn terrein een chaletachtige villa bouwen, een koets-

die in 1999 begon en begin 2001 afgerond werd, is deze functie

huis, een tuinmanswoning en nog enkele opstallen. Hij geeft zijn

hersteld. De molen is een opvallende verschijning in het Dordtse

landgoed een nieuwe naam: de buitenplaats ‘Merwestein’. De

stadsbeeld en is als enige overgebleven van de vele molens die

villa is tijdens het bombardement van 24 oktober 1944 verloren

Dordrecht ooit kende. Tijdens de restauratie is de windkoren-

gegaan. Het Koetshuis, later Melkhuis geheten, is in 1948 door

molen weer rechtop gezet na het aanbrengen van een nieuwe

de gemeente om economische redenen gesloopt. Alleen de

fundering.

tuinmanswoning (nu parkwachterwoning), gelegen bij de Groenedijkingang, bestaat nog. Eind negentiende eeuw (1883) verenigt zich een aantal Dordtse burgers in het ‘Comité tot Stichting van een Park in Dordrecht’. Aanvankelijk poogt men de Karremansweide, het huidige Oranjepark, tot wandelpark te bestemmen, maar het Dordtse gemeentebestuur weigert mee te werken aan de uitvoering van dit plan. Al snel daarna (1884) doet zich een unieke gelegenheid voor. De eigenaresse van het landgoed ‘Merwestein’ is bereid tot verkoop voor een bedrag van 86.000 gulden. Dat bedrag wordt in korte tijd door Dordtse burgers bijeengebracht. Het comité, dat niet van plan was zelf een park te exploiteren, onderhandelde vervolgens met de gemeente. Voorgesteld werd dat de gemeente het landgoed zou onderhouden en openstellen voor het publiek als wandelpark. Hiervoor waren wel enkele aanpassingen nodig en werd aan de gemeente een aantal voorwaarden gesteld. De gemeente aanvaardde de voorwaarden waardoor sedert 1885 het landgoed Merwestein is veranderd in een openbaar wandelpark, genaamd Park Merwestein, en dit alles dankzij de goedgeefsheid van de Dordtse burgerij. Tot de dag van vandaag is het een openbaar wandelpark, met als treurig intermezzo de sluiting tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogsgeweld en plunderingen. In 1947 gingen de hekken weer open voor het publiek.

54

KORENMOLEN KYCK OVER DEN DYCK Noordendijk 144 OPENINGSTIJDEN:


Deze hoge, ronde, stenen stellingmolen uit 1713 was oorspronkelijk een moutmolen voor de bierbrouwerijen en kreeg vervol-

Korenmolen Kyck over den Dyck

gens de functie van het malen van granen. Na de restauratie,

39

1 2

73

61 28

31 29

3

32

30

27

4 26 33 6 7 62

5

24

25

72

63 64

14 35

8 10

9

23

65 66

36

37 75

38 78

22 71

20

67

34

76

39

40

19 11

77

‘t Hof Hof

12

Grote Kerk

18

15 16 70

13

21

17

41 74 52 79 42

43

51 44

45 46

68

47

Wandelroute ‘Macht & Pracht’

69

Gratis Parkeerterrein 48

Parkeergarage Intree Dordrecht | VVV

49

Stoomsleper ‘Pieter Boele’ Fluisterboot De Dordtevaar

50

Plattegrond Monumenten Open Monumenten

80

80

1

Groothoofdspoort / Bellevue

Za

Zo

p. 13

42 Meeting House / Voormalige Spaarbank

Zo

2

Kelder Dordts Patriciërshuis

Za

Zo

p. 14

43 Regenten- of Lenghenhof

Zo

3

Pand Kuipershaven 40 / Bouman GGZ

Za

Zo

p. 14

44 Remonstrantsekerk

4

Pakhuis Het Meevat

Za

p. 14

45 Wilhelminakerk

Za

5

Schroevendok Machinefabriek L. Straatman

Za

Zo

p. 15

46 Galerie Blom

Za

6

De Suikerfabriek van 1733

Za

p. 16

47 Chr. Gereformeerde Kerk

Za

7

Sociëteit Amicitia

Zo

p. 16

48 Sint Antoniuskerk

Za

p. 33 p. 34 p. 34 p. 35

Zo

p. 35

Za

Zo

p. 36

Zo

p. 36

p. 35

8

Onderwijsmuseum

Za

Zo

p. 17

49 Het Koetshuis / Weizigt NMC

Za

9

Museum 1940-1945

Za

Zo

p. 17

50 Julianakerk

Za

10 Huis van Gijn

Za

Zo

p. 18

51 Kruiskerk Baptistengemeente

Za

Zo

p. 37

11 Toren Grote Kerk

Za

Zo

p. 18

52 Wilhelminastichting

Za

Zo

p. 38

Zo

p. 38

p. 37

12 Grote Kerk / Onze Lieve Vrouwekerk

Za

Zo

p. 18

53 Park Merwestein

Za

13 Tuin van de Korenbeurs

Za

Zo

p. 19

54 Korenmolen Kyck over den Dyck

Za

14 De Groene Weyde / Intermezzo

Za

p. 20

55 Energiehuis

Za

Zo

p. 43 p. 43

54 56

15 Pelgrimshuys

55

57

53

Zo

p. 20

56 Villa Augustus

Za

Zo

16 Kunst- en Antiekgalerij Europ’art

Za

Zo

p. 21

57 Ruïne Huis te Merwede

Za

Zo

17 Stadhuis

Za

Zo

p. 21

58 Emmanuelkerk

Za

Zo

p. 22

59 Nationaal Landschapskundig Museum

Za

Zo

p. 45

p. 23

60 Kasteel Crabbehoff

Za

Zo

p. 45

59 60

p. 44 p. 44

18 Schaeffer Galerie

Za

19 De Gulden Os / Centrale Bibliotheek

Za

20 Stadsbrouwerij

Za

Zo

p. 23

21 Trinitatiskapel

Za

Zo

p. 23


22 Wereldwaag

Za

Zo

p. 24

61 Damiatebrug

p. 46

23 Kelder Huis Scharlaken

Za

Zo

p. 24

62 Huis met de Hoofden / Café ‘t Vlak

p. 46

24 Woonhuis ‘De Onbeschaamde’

Za

p. 24

63 Geboortehuis Albert Cuyp

p. 47

25 Huis Cronenburgh

Za

p. 25

64 Pontonnierskazerne

p. 47

26 Bonifatiuskerk

Za

Zo

p. 25

65 Catharijnepoort

p. 47

27 ‘t Zeepaert

Za

Zo

p. 26

66 Huis Bever-Schaep

p. 48

28 West-Indisch Huis / Galerie De Compagnie

Za

Zo

p. 26

67 Rondeel Engelenborch

p. 48

29 Pandora / vm. Dordtse Schouwburg

Za

Zo

p. 27

68 Villa Rozenhof

p. 48

30 Galerie Zijderzin

Za

Zo

p. 28

69 De Holland van 1859

p. 48

31 Muziekwinkel Get Back

Za

p. 28

70 Nationaal Medisch Museum

p. 49

Zo

p. 28

71 De Twentsche Bank

p. 49 p. 49

32 In de Dolfijn

58

p. 39

33 Woonhuis Voorstraat 125

Za

Zo

p. 29

72 Huis Rodenburch

34 Oud Katholieke Kerk H. Maria Maior

Za

Zo

p. 29

73 Groot Schippershuis

p. 49

35 Stichting Beeldende Kunst

Za

p. 30

74 Dolhuis

p. 50

36 Vrijmetselaarsloge La Flamboyante

Za

Zo

p. 30

75 Huis de Pauw

p. 50

37 Teekengenootschap Pictura

Za

Zo

p. 31

76 Gerechtsgebouw

p. 50

38 Augustijnenkerk

Za

p. 31

77 Doelesteyn

p. 50

39 Het Hof

Za

p. 31

78 Berckepoort

p. 51

40 Dordrechts Museum

Za

Zo

p. 32

79 Leprooshuis

p. 51

41 Regentenkamer Arend Maartenszhof

Za

Zo

p. 32

80 Biesboschhal / DordtYart

p. 51

ONS MONUMENT! Al meer dan 50 jaar werkt DuPont in Dordrecht aan oplossingen die het leven van mensen waar ook ter wereld beter, veiliger en gezonder maken. Onze producten vind je in je mobieltje, auto, thuis, je kleding of sportuitrusting. Enkele namen? Denk aan Delrin®, Surlyn®, Teflon® en Viton®. DuPont heeft zijn eigen monument. Geen wonder dat we de Open Monumentendagen van harte ondersteunen. Du Pont de Nemours (Nederland) B.V. Baanhoekweg 22 / 3313 LA Dordrecht / T +31 (0)78 630 10 11

www.nl.dupont.com

Met een goede woning als basis werkt Trivire met bewoners en professionals aan mooie, dynamische wijken en buurten waar allerlei verschillende mensen naast en met elkaar wonen en actief een bijdrage leveren aan onze kleurrijke samenleving.

Bezoekadres: Callistolaan 2 - Dordrecht T 078 633 16 00 E [email protected] www.trivire.nl

Open Monumenten

Hoognodig, want hij was meer dan 1,5 meter achterover (de dijk af) gezakt. De molen heeft een nieuwe bestemming gekregen en wordt beheerd door de Stichting Molen Kyck over den Dyck. Er zijn diverse representatieve ruimtes die verhuurd worden voor bijeenkomsten en vergaderingen. In het winkeltje op de begane grond zijn ‘molenproducten’ te koop zoals volkorenmeel en koek. Vanaf de stelling is er een mooi uitzicht over de omgeving. Bijzondere vermelding: dit jaar bestaat deze korenmolen 300 jaar.

55

ENERGIEHUIS Noordendijk 148 OPENINGSTIJDEN:

zaterdag en zondag 11.00 - 17.00 uur. Grand

Café Khotinsky is geopend op zaterdag 11.00 - 02.00 uur en zondag 11.00 - 24.00 uur. Pompstation en Watertoren Villa Augustus

De voormalige elektriciteitscentrale op de hoek van de Noordendijk en de Biesboschstraat bestaat uit drie afzonderlijke, tegen elkaar gebouwde bouwwerken: het eerste uit 1910 in

56

VILLA AUGUSTUS

eclecticistische bouwstijl, het volgende uit 1915 in een traditio-

Oranjelaan 7

nele stijl en het laatste uit 1928 in functionele bouwstijl. Het is

OPENINGSTIJDEN:

een mooi voorbeeld van fabrieksarchitectuur, met als hoogte-

het restaurant en de tuinen zijn geopend. De Watertoren is niet

punt het gebouw uit 1928. Het gebouw uit 1915 en de raam-

toegankelijk, deze is enkel toegankelijk voor hotelgasten.

zaterdag en zondag 8.00 - 24.00 uur. De markt,

partijen hebben een ingrijpende modernisering ondergaan, de gevels aan de Biesboschstraat en de Noordendijk bleven bij

Op de hoek van de Oranjelaan en de Noordendijk ligt langs het

verbouwingen redelijk ongeschonden. Vijf culturele instellingen

Wantij het voormalig drinkwaterleidingterrein met daarop de

hebben zich sinds begin 2013 gevestigd in de oude elektrici-

Watertoren uit 1881 - 1883 en het uit 1942 daterende pompge-

teitscentrale aan de Noordendijk. Het Energiehuis is dé culture-

bouw. De ingang van dit gebouw is aan de Oranjelaan, hier bent

le hotspot van Dordrecht en de regio. Talloze inspirerende

u welkom in de markt, het restaurant en in de erachter liggende

activiteiten brengen de oude elektriciteitscentrale weer tot

tuinen van Villa Augustus. In de Watertoren en het naastgelegen

leven. De voormalige energiehallen zijn getransformeerd tot

ketelhuis zijn hotelkamers en zalen gerealiseerd. Het complex is

concert-, theater- en popzalen, leslokalen, studio’s, ateliers,

ook te bereiken via de loopbrug vanaf P-Energiehuis. De

vergader- en loungeruimten en een grand café. Het overweldi-

33-meter hoge Watertoren, een ontwerp van directeur gemeen-

gende, industriële pand bruist weer van energie met muziek,

tewerken J.A. van der Kloes, is gebouwd in de eind negentien-

theater, dans, kunst & design, eten en drinken, festivals, con-

de eeuw gebruikelijke eclectische stijl met invloeden van de

certen, debatten, cursussen en kinderactiviteiten.

neorenaissance. Het vierkante gebouw kreeg vier achthoekige torentjes waartussen zich het waterreservoir bevond. Toen het reservoir in 1938 verhoogd werd om de capaciteit van de toren

43

Open Monumenten

te vergroten, verdwenen de torentjes. Deze verhoging, een 16

van 1421 kwam het huis rondom in het water te liggen en werd

meter hoge metalen pijp, is in 1982 verwijderd. In het terugge-

het voorgoed onbewoonbaar. Alleen een restant van de woon-

plaatste oorspronkelijke torentje bevindt zich nu een hotelkamer.

toren, de donjon, bleef over. Pas begin twintigste eeuw werd

De geschiedenis van de Watertoren staat beschreven in deel

dit land opnieuw ingepolderd en lag de ruïne weer aan de rivier.

negen van de serie ‘Verhalen van Dordrecht’: ‘De watertorens

In de oorlogsjaren vonden uitvoerige opgravingen plaats. De

van Dordrecht en Dubbeldam’ door André Oerlemans. Net als

talrijke vondsten maken nu deel uit van de collectie van het

Watertoren Buitenlust in Dubbeldam heeft deze watertoren een

Regionaal Archief Dordrecht. De ruïne is met de fiets of auto

geheel nieuwe bestemming gekregen als onderdeel van Villa

bereikbaar. Op de kruising Merwedestraat en Baanhoekweg

Augustus. Het Pompstation, gebouwd in een Nieuw Zakelijke

slaat u de Kerkeplaat in. Waar de Kerkeplaat naar links gaat,

Stijl, diende voor het oppompen van grondwater, het regelen

is rechts de toegang naar het terrein van de ruïne.

van druk in de waterleiding en de zuivering van grondwater. De opdrachtgever, het Gemeentelijk Hoogdrukwaterleidingbedrijf ging in 1966 samen met het elektriciteits- en gasbedrijf op in het Gemeentelijk Energiebedrijf Dordrecht. Hier bevinden zich de markt en het restaurant (met terras aan de tuinzijde) van Villa Augustus. De tuinen omvatten onder andere moestuinen, een boomgaard, kassen en een Italiaanse tuin. Ze zijn geïnspireerd op tuinen uit de Renaissance en late Middeleeuwen.

57

RUÏNE HUIS TE MERWEDE Kerkeplaat OPENINGSTIJDEN:

doorlopend te bezichtigen.

Emmanuelkerk

Al bijna 600 jaar staat het ooit machtige Huis te Merwede, als een verlaten ruïne aan de gelijknamige rivier. Dordtenaren van

58

EMMANUELKERK

nu kennen dit vooral als plek voor een familiewandeling, om te

Oudendijk 110

picknicken en te zwemmen of om een geheime liefde te ont-

OPENINGSTIJDEN:


moeten. Hoewel de omgeving inmiddels minder romantisch is,

44

brengt dit oudste gebouw van Dordrecht de middeleeuwse

De Emmanuelkerk werd in 1913 door werkliedenvereniging

geschiedenis tot leven. Begin 2010 werd de ruïne grondig

‘Helpt Elkander’ gebouwd als verenigingsgebouw voor Dubbel-

gerestaureerd en de omgeving opgeknapt. Huis te Merwede

dam. In 1949, na een grondige verbouwing tot kerk, nam de

kende twee bouwfasen. De ruïne hoort bij het tweede huis dat

Gereformeerde Gemeente van Dubbeldam haar intrek in wat

hier rond 1350 werd gebouwd en er ongeveer uitzag als Slot

toen de ‘Rehobothkerk’ heette. In 1966 nam de Rooms-

Loevestein. Er woonden edellieden, die een rol speelden in het

Katholieke gemeenschap van Dubbeldam en Sterrenburg

politieke bestuur van het graafschap Holland. Ze kregen grond-

het gebouw over. Het kerkgebouw werd omgedoopt tot

gebied toegewezen met specifieke bestuurlijke rechten en een

‘Emmanuelkerk’ en is nog steeds als zodanig in gebruik. In

verdedigbaar woonhuis. Bij machtsconflicten in de vijftiende

de Emmanuelkerk is de zolder met orgel te bezichtigen, de

eeuw liep het huis veel schade op. Door de St. Elisabethsvloed

kerk met altaar, het Mariabeeld en de kerkbanken.

Open Monumenten

59

NATIONAAL LANDSCHAPSKUNDIG MUSEUM EN DOCUMENTATIECENTRUM Reeweg Oost 145 OPENINGSTIJDEN:


Het museum en documentatiecentrum is gevestigd in een vroeg twintigste-eeuws pand en bezit een collectie van foto’s, antieke en recente landkaarten, plattegronden en maquettes van Nederlandse landschappen. Bovendien zijn in enkele geomorfologische tuinen diverse landschapsstructuren nagebootst. Enkele vertrekken van het woonhuis (bouwjaar 1912) hebben in de jaren twintig van de vorige eeuw een art decointerieur gekregen met glas-in-lood, eikenhouten lambriseringen, inge-

Kasteel Crabbehoff

bouwde banken, fauteuils en kasten. Te bezichtigen zijn de woonkamer uit 1920 en alle overige expositieruimten (12 vertrekken). Het glas-in-lood van de deurpartij (ingang woonhuis)

Zo ook het landgoed Crabbehoff (ca. 65 hectare groot) en er

is gemaakt door glasschilder W. Bogtman uit Haarlem. Toon

werd een hoeve gebouwd genaamd ‘de Krabbenhoeve’. Naar-

Berg is de maker van het glas-in-lood raam in de erker van de

mate de jaren verstreken werd het landgoed met de bebouwing

kamer op de verdieping, waarin hij symbolisch de vroege och-

steeds rijker, waardoor in 1628 de ‘steengebouwde’ Crabbehoff

tend, middag en avond uitbeeldde. In de smalle ramen links en

ontstond. De Crabbehoff was een kasteelboerderij van aanzien

rechts ziet u respectievelijk een zangvogel (dag) en uil (nacht).

en er werd in de wijde omgeving reclame gemaakt voor de pro-

Het opvallend paarse tapijt in art decostijl in deze kamer is

ducten, die van zeer hoge kwaliteit waren. In het jaar 1808 werd

origineel, het contrasteert prachtig met de houten kasten en

Crabbehoff getroffen door een hevige brand dat het pand gro-

ingebouwde meubelen. Een deel van de museumcollectie

tendeels verwoestte. Na overerving werd Crabbehoff in 1913

bevindt zich in het pand Reeweg Oost 153, een woonhuis uit

herbouwd met antieke bouwmaterialen uit de oude binnenstad

1919 met nog origineel interieur.

en diende als woonhuis voor de familie Staring. Nadat de familie het huis in 1934 verliet, werd het gekocht door de heer Redelée,

60

KASTEEL CRABBEHOFF

directeur van de biscuitfabriek Victoria, die het huis aanpaste

Talmaweg 10

‘aan de tijd’. De familie bewoonde het huis tot 1959. Momenteel

OPENINGSTIJDEN:


17.30 uur.

is het kasteel Crabbehoff privébezit. Het koetshuisje van het kasteel is gerestaureerd en is sinds maart 2012 voorzien van een orangerie.

Het landgoed Crabbehoff is door Dirk IV in 1232 beschikbaar gesteld ten behoeve van een geloofsgemeenschap, afkomstig uit Duitsland. Deze broeders stichtten een simpele nederzetting en bebouwden de gronden voor eigen gebruik. Dit is zo gebleven tot de St. Elizabethsvloed er een einde aan maakte. Na de St. Elizabethsvloed werd het eiland van Dordrecht ingepolderd.

45

61

DAMIATEBRUG Brug over de Wolwevershaven De Damiatebrug, over de monding van de Wolwevershaven, werd in 1854 - 1855 gebouwd. Het ontwerp was van de Dordtse stadsarchitect G.N. Itz, die het merendeel van de Dordtse binnenstadbruggen ontwierp. De Damiatebrug was oorspronkelijk een combinatie van het makkelijk te vormen gietijzer en van geslagen ijzer. Twee weken na de ingebruikname stortte de brug in. Daarna werd bijna al het gietijzer vervangen door smeedijzer.

Andere bijzondere monumenten Naast de 60 uitgebreid beschreven Open Monumenten, vindt u op de volgende pagina’s nog enkele bijzondere monumenten die zeker een blik waard zijn tijdens een bezoek aan Dordrecht. De meesten zijn enkel van buiten te bewonderen, maar bij sommigen kunt u ook binnen een kijkje nemen.

Damiatebrug

62

HUIS MET DE HOOFDEN / CAFÉ ’T VLAK Nieuwe Haven 1, hoek Vlak 17 Dit huis werd in 1616 gebouwd door beeldhouwer Gilles Huppe (1567 - 1650). Huppe werd in Luik geboren en overleed in Dordrecht. Hij was één van de vele Waalse vluchtelingen die zich begin zeventiende eeuw in Dordrecht vestigden. Hij werd bekend door zijn beeldhouwwerk aan de Groothoofdspoort en versierde ook andere poorten en huizen. Zijn huis werd een reclamezuil met koppen, kapittelen en cartouches. Veel is in de twintigste eeuw verdwenen. De resten geven een goede indruk van zijn vakmanschap.

46


64

PONTONNIERSKAZERNE Buitenwalevest 15 Korps Pontonniers en Dordrecht zijn ca. 350 jaar met elkaar verbonden. In 1602 liet prins Maurits door zijn veldtimmerman een vlotbrug maken in Dordrecht. In 1866 kreeg het korps beschikking over dit vroegere hospitaal van de vestingartillerie. Naast dit gebouw stond de Benthienkazerne, genoemd naar de commandant Benthien die in dienst van Napoleon met zijn korps tot in Rusland verzeild raakte. In 1952 verhuisde het korps naar Raamsdonksveer. De kazerne is nu een bedrijvencentrum.

Geboortehuis Albert Cuyp

63

GEBOORTEHUIS ALBERT CUYP Nieuwe Haven 23-24 De wereldberoemde landschapsschilder A(e)lbert Jacobszoon Cuyp (1620 - 1691), zoon van Jacob Gerritsz Cuyp en Aertken Cornelis van Cootendr, werd zeer waarschijnlijk geboren in het huis de Cleyne Nagtegael aan de Nieuwe Haven. De bron voor deze veronderstelling is een verpondinglijst uit 1620 waarin Jacob Gerritssen, schilder, ‘aen de kaeije bij de Blaupoort den houck omme’ aangeslagen wordt voor 9 pond. Aelbert werd in oktober 1620 gedoopt in de Augustijnenkerk 38 . Voormalig archiefmedewerker C.J.P. Lips identificeerde de Cleyne

Catharijnepoort

Nagtegael als het westelijke deel van het tegenwoordige huis Nieuwe Haven 23 - 24.

65

CATHARIJNEPOORT Ter hoogte van Hooikade 1

Huis met de hoofden / Café ’t Vlak

De uit 1652 uit natuursteen opgetrokken Catharijne- of Katrijnenpoort moest na het graven van het Maartensgat toegang geven tot de Hooikade. Het gaat om een eenvoudige poortdoorgang tussen gebosseerde pilasters met sierlijk schilddak. De herkomst van de naam is onzeker. Mogelijk had de aannemer een vrouw of dochter die Katharina heette. Een andere optie is dat de poort vernoemd is naar de vrouw van de invloedrijke burgemeester Cornelis van Beveren. Van de vele stadspoorten die Dordrecht kende zijn alleen deze oude monumentale stadspoort en de Groothoofdspoort 1 overgebleven.

47

68

VILLA ROZENHOF Rozenhof 33 De imposante villa werd in de periode 1891 - 1895 gebouwd op een vroegere buitenplaats met dezelfde naam, naar een ontwerp van de bekende Amsterdamse architect A.L. van Gendt. Opdrachtgever was de Graaf van Rechteren Limburg die het huis met zijn familie betrok. Hij woonde er slechts een korte tijd; het huis werd in 1895 op een veiling gekocht door de Levensverzekering Maatschappij Dordrecht, die het liet verbouwen tot kantoorpand.

Huis Bever-Schaap

66

HUIS BEVER-SCHAEP Korte Engelenburgerkade 18 Het huis Bever-Schaep is in 1658 in opdracht van Willem van Beveren gebouwd. Waarschijnlijk werd het gebouwd door Martinus van der Pijpen naar wie de haven Maartensgat werd

Villa Rozenhof

genoemd. De voorgevel komt overeen met die van het huis ‘De Onbeschaamde’ 24 in de Wijnstraat, waar Van der Pijpen uitvoerder was tijdens de bouw. Architect van de Onbeschaam-

69

DE HOLLAND VAN 1859

de was Pieter Post. Van Beveren was getrouwd met Cornelia

Burg. de Raadtsingel 97

Schaap. De bever en het schaap fungeren daardoor als

In 1937 gaf de N.V. Brandverzekering Maatschappij ‘Holland

schildhouders van het familiewapen.

van 1859’ in Dordrecht opdracht aan de architect Sybold van Ravesteyn om een nieuw kantoor te bouwen aan de Burge-

67

48

RONDEEL ENGELENBORCH

meester de Raadtsingel. De meningen lopen uiteen over de

Engelenburgerbrug

vraag tot welke bouwstijl ‘De Holland’ precies hoort. Termen als

‘Het Rondeel Engelenborch’, anno 1429, uit zware Naamse

neoclassicisme, neobarok en Jugendstil worden allemaal ge-

natuursteen opgetrokken, was oorspronkelijk een vestingstoren,

bruikt in verband met ‘De Holland’. Echt sluitende vergelijkingen

gebouwd ter bescherming van de in 1408 aangelegde Nieuwe

zijn niet te maken, Van Ravesteyn was een stroming op zich,

Haven. In de loop der eeuwen heeft het Rondeel ingrijpende

‘Van Ravestil’ dus. Het gebouw De Holland is in 2004 door de

verbouwingen ondergaan en vele doeleinden gediend. In 1983

gemeente Dordrecht aangekocht om het te behoeden voor

is het Rondeel gerestaureerd, waarmee het zijn huidige uiterlijk

sloop. In 2007 is het pand op de gemeentelijke monumentenlijst

verkreeg.

geplaatst. Na een grondige renovatie vindt in 2014 een herope-

Andere bijzondere monumenten De Holland van 1859

72

HUIS RODENBURGH Wijnstraat 153 De geschiedenis van Huis Rodenburch gaat terug tot de Middeleeuwen. In dit deel van de Wijnstraat, nabij de Gravenstraat, bevond zich de grafelijke herberg, waar de graven van Holland hun intrek namen wanneer zij in Dordrecht verbleven. In de zestiende eeuw werd het pand samengevoegd met het rechter buurpand waardoor het huis zijn enorme afmetingen

ning plaats, als het Nationaal Onderwijsmuseum zich gaat

kreeg (12 meter breed en maar liefst 37 meter diep!). In 1594

vestigen in het pand. Hiermee is een mooie publieke invulling

kwam Rodenburch in bezit van de wijnhandelaar Casper Beck.

gevonden, zodat het gebouw toegankelijk wordt voor velen.

Deze gebruikte de enorme kelders voor wijnopslag en verhuur-

Een belangrijk monument wordt in ere hersteld.

de de bovenverdiepingen. Tot 1757 was er de Bank van Lening gevestigd. Het huis dateert in zijn huidige verschijningsvorm uit

70

71

NATIONAAL MEDISCH MUSEUM

1766. Toen werd het oude casco verbouwd tot een voornaam

Stadhuisplein 2-3

patriciërshuis in rococo (Lodewijk XV-stijl). In de negentiende

Het pand op de hoek van de Voorstraathaven heeft een ge-

eeuw volgden diverse interieurverbouwingen. Het zeer oude

pleisterde zeventiende-eeuwse lijstgevel met een zadeldak met

casco bleef echter achter betimmeringen en stucplafonds gro-

dakvenster. Het is een fraai maar eenvoudig gebouw en is van

tendeels bewaard. In 1920 kocht de Raad van Arbeid het pand.

oudheidkundige waarde voor de stad. Sinds kort is het Natio-

Het achterhuis werd afgebroken en vervangen door een kan-

naal Medisch Museum hier in gevestigd. Het museum hanteert

toorzaal in eigentijdse vormgeving naar ontwerp van architect

een uniek en nieuw concept voor Nederland. Het maakt op een

Carel Tenenti. Na de Raad van Arbeid was het pand jarenlang in

ludieke wijze de medische wereld voor een breed publiek toe-

gebruik als drukkerij van de firma Holster. In 2007 werd het

gankelijk. Behalve een museum- en tentoonstellingsfunctie is

pand in sterk verwaarloosde staat overgedragen aan Vereniging

het pand ook het decor voor postacademische scholingen.

Hendrick de Keyser.

DE TWENTSCHE BANK

73

GROOT SCHIPPERSHUIS

Wijnstraat 239

Wijnstraat 17

In opdracht van bankiersfirma Stoop & Zoon ontwierp de Dordt-

Schippers verenigden zich vroeger net als handelaren en am-

se architect H.A. Reus een kantoorgebouw, dat in 1904 in het

bachtslieden in gilden. Het Groot Schippersgilde, waartoe ook

hart van de stad verrees, in de nabijheid van meerdere kantoor-

de opstandige kaaiwerkers hoorden, kreeg hier in 1363 een

en bankgebouwen. Het pand bestond aanvankelijk uit het rech-

gasthuis met kapel naast het al bestaande gildehuis. In 1571

terdeel (met puntdak). Bij de overname van de Stoopbank door

werd een nieuw gildehuis gebouwd. Het rijksmonument ‘van

de Twentsche Bank in 1916 werd aansluitend het linkerdeel met

eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheid-

lijstgevel aangebouwd (een ontwerp van Ed Cuypers). De entree

kundige waarde’ dat er staat dateert uit 1776. In dat jaar werd

verhuisde hierbij naar de aanbouw. De uit zandsteen opgetrok-

ook de gevelsteen geplaatst. Het Klein Schippersgilde van de

ken voorgevel heeft bijzondere details in de hoeken: sculpturen

binnenvaartschippers had een gildehuis met kapel en gasthuis

van in elkaar grijpende salamanders, ontworpen door beeld-

op de Riedijk. In 1795 maakten de Franse bezetters een einde

houwer Lambertus van Zijl.

aan het middeleeuwse gildestelsel.

49

vestigde zich in 1920 in het Dolhuis en kreeg grote bekendheid met zijn werk. Veel Dordtenaren kennen het gebouwencomplex als feestgelegenheid en discotheek, wat het in de tweede helft van de twintigste eeuw was. Ondanks het diverse gebruik van het pand en de verschillende verbouwingen zijn er nog veel oorspronkelijke elementen aanwezig.

75

HUIS DE PAUW Voorstraat 259 Dit huis werd in 1618 voor zijdelakenkoper Jan de Louttre gebouwd als winkelpand. Het huis ‘De Pauw’ is een merkwaardig gebouw: het heeft namelijk een zogenaamde hangzolder / insteekvertrek, waar de koopman zijn lijnwaden moet hebben opgeborgen. Ook de mooi bewaarde gevel is een voorbeeld van een type dat weinig in Dordrecht voorkomt. Gilles Huppe (1567 - 1660), die het beeldhouwwerk aan de Groothoofdspoort

1 op zijn naam heeft staan, zou ook de koppen op dit huis gemaakt hebben. Dolhuis

76

GERECHTSGEBOUW Steegoversloot 36

74

DOLHUIS

De oorsprong van dit gebouw gaat terug tot 1446 toen de

Dolhuisstraat 55

schutterij van Sint Joris hier hun Doelen bouwde en aan de

Vanaf september 2009 heeft dit historische gebouw na een

achterzijde, in het Stek, oefende. De schutterij bleef er tot aan

grondige restauratie op de benedenverdieping en eerste etage

de opheffing in 1800. In 1811 kreeg het gebouw een rechterlijke

weer een horecafunctie. Op de hoek met de Boogjes staat het

bestemming en in 1826 werd het ingrijpend verbouwd en voor-

oudste, niet toegankelijke deel van het Dolhuis: het uit 1463

zien van een neoclassicistische façade. In 1909 werd het pand

daterende klooster. De hier wonende Cellebroeders verzorgden

aangekocht door het Rijk. Vanaf 1980 vonden er meerdere uit-

pestlijders. Het deel van het gebouw waar de entree zich be-

breidingen plaats die het charisma van het interieur van de Ar-

vindt (voormalige pakhuizen) is van latere datum, oorspronkelijk

rondissement- en Kantonrechtbank geen goed deden. Eind

was hier de kloostertuin. Aan het einde van de zestiende eeuw

2012 is de Rechtbank Dordrecht met de Rechtbank Rotterdam

kwam het pand in handen van het stadsbestuur. Het kreeg

samengevoegd. De zittingsplaats Dordrecht van het kanton-

de bestemming krankzinnigenhuis en werd al snel ‘Dolhuys’

gerecht bleef daarbij behouden.

genoemd. In het complex werden ook bedelaars en zwervers ondergebracht. In de negentiende en twintigste eeuw was het

50

77

DOELESTEYN

voormalige klooster met de aangrenzende pakhuizen in gebruik

Steegoversloot 38

als werken opslagplaats. Ook werkten er kunstenaars, waar-

Dit huis werd in 1657 gebouwd in opdracht van Cornelis Vaens.

onder de glas-in-loodkunstenaar Toon Berg (1877 - 1967). Hij

Door een fortuinlijk huwelijk zwom hij in het geld en kocht hij ver-


schillende panden in de Steegoversloot op. Toch moest hij

leprozen. De Heilig Geest-meesters scheidden de lichamelijk

soms als schatbewaarder een greep in de stadskas doen om

zieken in 1574 van de overigen. Het gesticht werd in 1759 geslo-

zijn droomhuis met 36 kamers te kunnen bouwen. Van de stad

ten. Later werd het een kazerne, militair hospitaal en gemeen-

mocht hij echter het tekort zuiveren. Hij leende 22.000 gulden

tearchief.

(nu vele miljoenen). Later bewoonde hij het huis gedeeltelijk. De rest moest hij verhuren. Tien jaar na de bouw van zijn reuzenhuis stierf hij straatarm.

80

DE BIESBOSCHHAL / DORDTYART Maasstraat 11 De Biesboschhal ligt op de Staart, een landtong in het noordoosten van Dordrecht. Deze landtong bestond tot aan het begin van de twintigste eeuw uit gorzen, de Veerplaat en de Kerkeplaat. De gorzen liepen bij hoogwater onder en werden daardoor gebruikt voor houtkap en zalmvisserij. Aan het eind van de negentiende eeuw hoogde de gemeente de gorzen op en werd de landtong beschikbaar gemaakt voor de bouw van schepen. In 1901 opende ir. J. Bijvoet er de NV Scheepswerf Dordrecht.

Berckepoort

Hiervoor liet hij de havenkom aan de Merwedezijde aanleggen. Meer naar het oosten vestigde zich in 1917 machinefabriek De Biesbosch. De bedrijven fuseerden in 1927. Pas in 1938 ge-

78

BERCKEPOORT

bruikte men de naam Scheepswerf en Machinefabriek De Bies-

Voorstraat 220

bosch. Het bedrijf legde zich toe op de assemblage van

De Berckepoort is een van Nederlands oudste monumentale

schepen die in Amerika waren geprefabriceerd. Later produ-

woonhuizen. In het enorme gebouw zijn ook restanten van het

ceerde men ook duwbakken, binnenvaartschepen en coasters.

oudst bekende gestucte plafond in Nederland gevonden. De

In de hoogtijdagen van de machinefabriek waren er meer dan

geschiedenis van het pand De Berckepoort gaat waarschijnlijk

750 mensen in dienst. Door het gebrek aan opdrachten moest

terug tot de veertiende eeuw. Het grote huis aan de Nieuwstraat

de fabriek in 2000 haar deuren sluiten. Tot en met de eeuwwis-

is vernoemd naar Matthijs Berck, een wijnkoper uit Emmerich,

seling liepen er ongeveer 900 schepen van stapel. Sinds de len-

die zich omstreeks 1570 in Dordrecht vestigde. Berck moet een

te van 2011 is ‘DordtYart’ er gevestigd, dat ruimte biedt aan

belangrijk man zijn geweest, want niet veel later ontving hij gas-

moderne en hedendaagse kunstenaars.

ten als Willem van Oranje en Robert Dudley, graaf van Leicester. Het pand staat nu leeg, na het vertrek van muziekschool ToBe.

79

Biesboschhal

LEPROOSHUIS Vriesestraat 117 - 119 Dit vroegere tehuis uit 1725 is een voortzetting van het Heilig Geest- en Pesthuis van de Grote Kerk. Het keek uit over de Vriesestraat waar misdadigers werden terechtgesteld. Het bood onderdak aan ‘onmaatschappelijken’: weeskinderen, oude lieden, geestesgestoorden, drankzuchtigen, pestlijders en

51

Programmaoverzicht per monument Verschillende Open Monumenten hanteren een eigen programmering. Bovendien staat op de volgende pagina’s speciﬁeke bezoekersinformatie vermeld over de te bezichtigen ruimtes.

52

Programmaoverzicht per monument

1

2

4

GROOTHOOFDSPOORT / BELLEVUE

12

GROTE KERK / ONZE LIEVE VROUWEKERK

Op zondag tussen 10.00 en 17.00 uur toegang tot de

In de Grote Kerk is een nieuwe tentoonstelling te zien over de

Groothoofdspoort inclusief de koepel (onder voorbehoud

Dordtse Synode van 1618 - 1619. Hier wordt uitgelegd hoe en

van reserveringen). Gedurende het weekend is tussen

door wie de Dordtse geloofsregels en Statenbijbel tot stand

10.00 - 24.00 uur de brasserie te bezoeken.

kwamen. De tentoonstelling is te zien in drie kerkkapellen.

KELDER DORDTS PATRICIËRSHUIS

13

TUIN VAN DE KORENBEURS

Alleen de kelder is gratis toegankelijk. Toegang tot het museum

Enkel de tuin van de Korenbeurs is toegankelijk. De ingang van

bedraagt € 5,00 per persoon.

de tuin is aan de kant van de Korte Kalkhaven 6A.

PAKHUIS HET MEEVAT

15

PELGRIMSHUYS

In de pop-up bookshop op de benedenverdieping, zijn pop-up-

Tijdens de openstelling kunt u diverse oude foto’s van het

boeken over architectuur (‘Macht & Pracht’) en vele andere

R.K. Ziekenhuis bekijken. De eigenaren van het pand vertellen

thema’s te vinden.

bovendien graag over het verleden van het ziekenhuis. Daarnaast zijn er balletdemonstraties.

9

MUSEUM 1940-1945 In het museum is de permanente tentoonstelling te zien over de

16

KUNST- EN ANTIEKGALERIJ EUROP’ART

regio Dordrecht ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Voor

Tijdens de openstelling worden er Franse Chansons uit de jaren

kinderen is er een speurtocht. Deskundige medewerkers geven

zestig ten gehore gebracht van onder andere Edith Piaf en

tekst en uitleg.

Jacques Brel. Verder worden er Royal Leerdam Crystal, schilderijen en oude Affiches van Citroen Automobiles, Brigitte Bar-

10

HUIS VAN GIJN

dot en Edith Piaf tentoongesteld.

Er zijn gedurende het weekend gratis instaprondleidingen in Huis Van Gijn. Deze starten om 15.00 en 16.00 uur. Deelnemers

17

STADHUIS

kunnen zich verzamelen in de hal van het museum. Kom op tijd

Op zondagmiddag staat het Stadhuis in het teken van Muzikale

want vol is vol. Op zondag is er voor kinderen een Piratenwork-

Monumenten. Musici geven in verschillende monumenten gratis

shop. Verder vindt de tentoonstelling ‘Vader & zoons’ plaats.

toegankelijke concerten met muziek die bij het gebouw past of

Kijk voor het volledige programma bij ‘Speciale Activiteiten’ op

er juist mee contrasteert. In het Stadhuis speelt het Ensemble

pagina 72.

Lumaka, een gezelschap van solisten en musici uit Nederlandse toporkesten. Uitgebreide informatie kunt u vinden bij ‘Muziek’

11

TOREN GROTE KERK

op pagina 66.

Bezoekers kunnen tot 15.30 uur de toren beklimmen. Zondag is er geen entree via de kerk, maar via de toreningang aan de Lange Geldersekade.

19

DE GULDEN OS / CENTRALE BIBLIOTHEEK In de bibliotheek is een boektentoonstelling te zien rondom monumenten.

53


20

21

STADSBROUWERIJ

toegankelijke concerten met muziek die bij het gebouw past of

Studenten van het Da Vinci College geven doorlopend een

er juist mee contrasteert. In de Bonifatiuskerk speelt het wereld-

presentatie over het brouwproces in De Stadsbrouwerij die de

wijd bekende Kraayenhof Tango Ensemble. Kom op tijd en laat

brouwerstraditie op deze historische plek voortzet. Bovendien

u meeslepen door de Argentijnse tango, want vol is vol! Meer

is er een film over de brouwerij te bekijken.

informatie kunt u vinden bij ‘Muziek’ op pagina 66.

TRINITATISKAPEL Op zaterdag geeft mannenkoor Bravi Bravi drie optredens, om

WEST-INDISCH HUIS / GALERIE DE COMPAGNIE

13.00, 14.00 en 15.00 uur. Er worden werken gezongen van

Te bezichtigen zijn de begane grond, trappenhuis, vier stijlka-

onder andere Wagner en Verdi. Op zondagmiddag staat de

mers en historische keuken. In het huis is een tentoonstelling

Trinitatiskapel in het teken van Muzikale Monumenten. Musici

te zien over hedendaagse kunst. Op zondagmiddag staat het

geven in verschillende monumenten gratis toegankelijke con-

West-Indisch Huis in het teken van Muzikale Monumenten.

certen met muziek die bij het gebouw past of er juist mee con-

Musici geven in verschillende monumenten gratis toegankelijke

trasteert. In de Trinitatiskapel spelen Cécile Huijnen (viool) en

concerten met muziek die bij het gebouw past of er juist mee

Marieke Grotenhuis (accordeon) een sfeervol intiem concert.

contrasteert. In het West-Indisch Huis speelt VocesIntimae. Zij

Uitgebreide informatie kunt u vinden bij ‘Muziek’ op pagina 66.

laten op een bijzondere wijze werken uit de negentiende eeuw

28

klinken. Uitgebreide informatie kunt u vinden bij ‘Muziek’ op

23

KELDER HUIS SCHARLAKEN

pagina 66.

Een videopresentatie vertelt het verhaal van 1225 tot nu. De keldergewelven zijn te bezoeken en ter plekke wordt

33

uitleg gegeven door deskundigen.

WOONHUIS VOORSTRAAT 125 Op zondag speelt er op 14.00, 15.00 en 16.00 uur het Fagotquartet. In verband met de uitvoeringen is een uitgebreide

24

WOONHUIS ‘DE ONBESCHAAMDE’

bezichtiging van het pand niet mogelijk. Toegang tot het concert

De beneden vertrekken, keuken en tuin zijn te bezichtigen. Er

is gratis. Kijk bij ‘Muziek’ op pagina 66 voor uitgebreide infor-

zijn speciale pop-up boeken over architectuur te bewonderen.

matie over het ensemble.

25

HUIS CRONENBURGH

34

OUD KATHOLIEKE KERK H. MARIA MAIOR

Van dit vroegere woonhuismuseum zijn op zaterdag de begane

Op zondag wordt in de kerk een concert gegeven door de

grond en de kelder begeleid te bezoeken. Let op: er kunnen

zangers van de Maria Maior Cantorij en enkele vrijwilligers. Er

slechts een beperkt aantal bezoekers per keer naar binnen.

zullen werken van onder andere Bach, Dowland en Mendelssohn ten gehore worden gebracht. Het concert zal twee keer

26

BONIFATIUSKERK

worden uitgevoerd, om 13.30 uur en 14.30 uur.

Alle vertrekken met uitzondering van de kantoorruimte en de technische ruimtes zijn te bezichtigen. Er vinden rondleidingen

VRIJMETSELAARSLOGE LA FLAMBOYANTE Leden van de Loge geven voorlichting over de Vrijmetselarij en

dagmiddag staat de Bonifatiuskerk in het teken van Muzikale

rondleidingen door het gebouw.

Monumenten. Musici geven in verschillende monumenten gratis

54

36

plaats door het gehele pand. De toren is te beklimmen. Op zon-

Dordrechts Museum

37

TEEKENGENOOTSCHAP PICTURA

Let op, er kunnen slechts een beperkt aantal bezoekers per

Te bezichtigen zijn de monumentale hal, ledenlijst en de

keer mee.

expositiezalen. Op zondagmiddag staat Pictura in het teken van Muzikale Monumenten. Musici geven in verschillende

40

DORDRECHTS MUSEUM

monumenten gratis toegankelijke concerten met muziek die

Tijdens de Open Monumentendagen is in het Dordrechts

bij het gebouw past of er juist mee contrasteert. In Pictura

Museum een bijzondere ketting te bewonderen. Deze komt uit

speelt het Beatriz Aguiera Trio Latijns-Amerikaanse en

de zestiende eeuw en is gevonden door archeologen in een

Mediterrane volksmuziek. Uitgebreide informatie kunt u

stinkende sloot, midden in Dordrecht, waar nu het Statenplein

vinden bij ‘Muziek’ op pagina 66.

is. Een prachtig voorbeeld van ‘Macht & Pracht’ uit vervlogen tijden. Verder zijn er gedurende het weekend gratis instaprondlei-

38

AUGUSTIJNENKERK

dingen. Deze starten om 13.00 en 14.00 uur. Bezoekers kunnen

In het kader van de Nationale Orgeldag geeft André Keijzer

zich verzamelen in de hal bij de kassa van het museum. Kom op

zaterdag om 14.30 uur een orgelconcert.

tijd, want vol is vol. Meer informatie over de tentoonstellingen en bezienswaardigheden, zie Speciale Activiteiten op pagina 72.

39

HET HOF Op zaterdag biedt Het Hof u een unieke kans een kijkje achter

41

AREND MAARTENSZHOF

de schermen te nemen en de vorderingen van de verbouwing

Enkel de regentenkamer is te bezoeken. Hier geeft men uitleg

te volgen. De rondleidingen starten om het half uur van 10.00 -

over het interieur en historische waarde van het hof. Verder kan

16.00 uur. De rondleidingen starten bij de bouwkeet op het Hof.

men rondkijken in het hof en de tuin.

55

Remonstrantsekerk

42

MEETING HOUSE / VM. SPAARBANK Het pand is beperkt toegankelijk. Medewerkers van Bureau

14.00 uur 15.00 uur

44

REMONSTRANTSEKERK

45

gastzangers welkom!) 16.00 uur

Orgelbespeling door Diederick Koornstra

vergoeding kunt u genieten van koffie en thee met heerlijke zelf-

(cantor-organist van de Keizersgrachtkerk,

gemaakte appeltaart.

Amsterdam).

WILHELMINAKERK

Foto-expositie kerken van architect Tjeerd Kuipers (1857 -

10.00 uur

Orgelbespeling door Wendeline Wilmink

1942). Er is een mini-expositie over koningin Wilhelmina en

11.00 uur

Gelegenheid om de speeltafel te bekijken en zelf het

een geschiedeniskamer over 100 jaar Chr. HBS (1914 - 2014).

orgel te bespelen

Speciaal voor kinderen is er een fotopuzzeltocht in en rond de

Hans van de Weg (harmonium) en Anne-Marie van

kerk. Mensen zonder hoogtevrees kunnen de toren beklimmen

de Weg-Vree (blokfluit)

(11.30 - 15.30 uur).

13.00 uur

56

Cantorij Wilhelminakerk zingt uit het nieuwe liedboek o.l.v. Tineke Pennings (Open repetitie:

In het kader van de Nationale Orgeldag is er gelegenheid tot bespeling van het Maarschalkerweerdorgel. Tegen een geringe

Dameskoor Antoniuskerk zingt o.a. gregoriaans o.l.v. Wendeline Wilmink

Monumentenzorg & Archeologie geven tekst en uitleg.


46

GALERIE BLOM

51

KRUISKERK BAPTISTENGEMEENTE

Overzichtsexpositie van Hans en Greetje Petri van schilderijen,

In de Europazaal is een theehuis ingericht waar koffie, thee

bronzen beelden en keramiek. Gelijktijdig wordt in het Dord-

en overheerlijk gebak klaar staan. Verder zijn er elk uur rond-

rechts Museum ook aandacht besteed aan dit kunstenaars-

leidingen langs gebrandschilderde ramen.

echtpaar.

54 47

KORENMOLEN KYCK OVER DEN DYCK

CHR. GEREFORMEERDE KERK

De molen bestaat 300 jaar! Er zijn demonstraties volkoren-

Gedurende de dag zijn er orgelbespelingen, rondleidingen en is

tarwemeel malen, er worden pannenkoeken gebakken en

er een kleine fototentoonstelling te zien over de historie van het

er worden voor kleuters voorleesverhalen verzorgd in verband

gebouw.

met het 300 jarig bestaan van de molen. Uiteraard draaien bij voldoende wind de wieken.

48

SINT ANTONIUSKERK Op zondagmiddag geeft het Ivrietkoor Drechtsteden ‘Al Naha-

55

ENERGIEHUIS

rot’ een optreden in de Sint Antoniuskerk. Deze groep bestaat

In het Energiehuis worden diverse activiteiten georganiseerd.

uit 25 zangers met een Israëlisch-joodse achtergrond en men-

Kijk voor de verschillende programmaonderdelen op pagina 75.

sen die op een of andere manier affiniteit hebben met Israël.

Kijk voor de actuele informatie over optredens op

De groep zingt in het Ivriet, het moderne Hebreeuws. Dirigent is

www.energiehuis.nl.

Doron Peper. De optredens duren telkens 20 minuten en vinden plaats om 14.00, 15.00 en 16.00 uur. Verder vinden er elk half

58

EMMANUELKERK

uur rondleidingen plaats waarin aandacht is voor de lithurgische

Op zaterdag is er vanaf 15.00 uur een gevarieerd muziekpro-

kleding en vaatwerk waarbij tevens uitleg wordt gegeven over

gramma met onder andere orgelspel en zang. De kerk is tevens

‘Het Heilige Hout van Dordrecht’ (1432).

startpunt van een wandeltocht langs vele monumenten in Dubbeldam en een fietstocht langs kerken in Dordrecht.

49

HET KOETSHUIS / WEIZIGT NMC Er worden gedurende het weekend meerdere rondleidingen

50

59

NATIONAAL LANDSCHAPSKUNDIG MUSEUM

gegeven door vrijwilligers die werkzaam zijn bij Weizigt. Zij ne-

In het museum zijn regelmatig rondleidingen door de openge-

men de bezoekers mee over het voormalig landgoed, tonen de

stelde expositieruimten (met onder andere antieke landkaarten

schoonheden van het monumentale Koetshuis en laten oude

en plattegronden), stijlkamers en reliëftuinen. Bovendien is er

tijden herleven. Tevens zal er een kleine foto-expositie te bezich-

een tentoonstelling van negentig wandelen fietsgidsen, ‘Op

tigen zijn. Deze expositie duikt in het verleden van Dordrecht,

Geo-pad’, met routes langs sporen in het landschap en sporen

landgoed Weizigt en de mooie oude panden op het terrein.

van monumenten.

JULIANAKERK

60

KASTEEL CRABBEHOFF

In de kerk kunt u aansluiten bij rondleidingen waarbij uitleg

In Restaurant de Hoff’nar wordt een speciale monumentenlunch

wordt gegeven over de gebruikte symboliek in de kerk. Verder

en -diner geserveerd. Als het goed weer is, is ook de kasteeltuin

bestaat er de mogelijkheid om een presentatie over renovatie

geopend.

van het gebouw en het orgel bij te wonen.

57

Stadswandelingen Meer weten over de mooiste monumenten en bijzondere plekken in Dordrecht? Neem dan deel aan een van de stadswandelingen die tijdens de Open Monumentendagen worden georganiseerd.

58

Stadswandelingen

Gildenwandeling met VVV-gids

Overige wandelroutes

De gilden hadden een vooraanstaande positie in de Dordtse

Een algemene beschrijving van een Stadswandeling door

samenleving. De gilden behartigden niet alleen de belangen van

Dordrecht is bij intree Dordrecht | VVV te koop voor 2,75 euro.

hun leden, maar roerden zich ook op economisch, sociaal en

Een boekje bij het (bewegwijzerde) Rondje Dordt kost 4,95 euro.

politiek gebied. Hun invloed was groot. Het thema ‘Macht en Pracht’

Voor kinderen is er de kinderstadsgids ‘Help de toren valt om’

van de Open Monumentendagen is dé gelegenheid om de gilden-

van Frits Baarda met twee routes en een speurtocht naar dieren

broeders te volgen op een wandeling door de binnenstad. Onder

in de stad en kost 7,95 euro.

leiding van een VVV-gids wordt er gewandeld door de Visstraat, Grotekerksbuurt, Houttuinen, Wijnstraat en Voorstraat en wordt er

WANDELING ‘MACHT EN PRACHT’

van alles verteld over belangrijke Dordtse gilden, hun gildenhuizen,

EEN WANDELING LANGS HELDEN EN SCHURKEN

kapellen en graven. De middeleeuwse stapelstad Dordrecht dreef op de wijn-, hout-, laken- en suikerindustrie. Er werd volop vis ge-

Dordrecht kent een roemrucht verleden. Macht en Pracht,

vangen in de rivieren rond de stad. De handel trok allerlei ambachts-

tentoongespreid door kooplieden, koningen, patjepeeërs en

lieden aan en zorgde voor veel werk in de havens. Maak kennis met

piraten. Een stad van helden of van schurken? Deze wandeling,

het vissersgilde, de zakkendragers, de wijnkopers, de muntmees-

geschreven door Frits Baarda, voert langs plekken waar ze hun

ters, appelkopers en wolwevers en al die andere broederschappen.

weelderige status lieten welgevallen. De route is ook te vinden

Rijke gilden hadden een eigen kapel of altaar, elk gilde had een

op de plattegrond op pagina 40-41.

eigen patroonheilige. Welke (zichtbare) sporen hebben zij achtergelaten in de stad en de Dordtse geschiedenis? Wandel mee en luister!

t4UBSUPQ)FU)PG

Meelopen op deze speciale stadswandeling? De wandeling begint bij intree Dordrecht | VVV, Spuiboulevard 99 en duurt anderhalf uur.

Het Hof (39) 39 is de broedplaats van Dordtse, vaderlandse en

De wandelingen starten op 14 en 15 september om 12.00, 13.30 en

religieuze geschiedenis. Soberheid en praal gingen er hand in

15.00 uur. Deelname is gratis.

hand. De gebouwen rond het plein waren vanaf 1275 onderdeel van een kloostercomplex. In die tijd vestigden zich in Dordrecht

Wandeling ‘Macht & Pracht’ met de Stadsomroepster

de eerste volgelingen van Sint Augustinus, de augustijner bedel-

Stadsomroepster Darja de Caluwé laat de geschiedenis herleven

monniken. De zuinige leefstijl maakte in de zestiende eeuw

tijdens een wandeling langs karakteristieke havens en vroegere

plaats voor meer uitbundigheid, nadat de monniken het klooster

piratenhuizen. Verhalen over rijke handelslieden en beruchte kapers

hadden verlaten. Stadsbestuur, gilden en rechters voerden hier

passeren de revue. De wandeling voert onder andere langs de

beraadslagingen. Politieke en staatkundige geschiedenis werd

Voorstraat Noord. Uiteraard wordt er stilgestaan bij diverse monu-

geschreven in 1572, toen op last van prins Willem van Oranje de

menten langs de route en vindt er een muzikale intermezzo plaats.

eerste vrije Statenvergadering werd belegd. Alle twaalf steden

Let op: Wees er op tijd bij voor een plekje. Er kunnen per wandeling

van Holland, uitgezonderd Amsterdam, en vertegenwoordigers

30 personen deelnemen. De wandeling is geschikt voor zowel

van het ridderschap en de prins kwamen samen. De geheime

volwassenen als kinderen.

vergadering leidde tot een georganiseerde opstand tegen de Spaanse bezetter en – onbedoeld – de prille vorming van de

Zondag, Start op Het Hof, aanvang 13.30 en 15.30 uur.

Nederlandse staat. De vergaderplaats groeide uit tot residentie

Deelname is gratis.

voor vorsten, landvoogden en andere hoogwaardigheidsbekleders. Hoewel hij domicilie hield in Delft verbleef Willem van

59

Geld, geld, geld! Achter deze Renaissance-poort, in 1555 in opdracht van keizer Karel V verbouwd, klonk lang het gerinkel van muntstukken. In de Munt sloeg Dordrecht bijna vier en een halve eeuw (1367 - 1806) lang volgens exclusief recht de munten van Holland. Honderdduizenden guldens zagen hier het licht. In voorspoedige tijden vergaarden zestien munters hun inkomen. Zelf werkten ze niet; dat lieten ze over aan knechten, die de baten afdroegen aan hun bazen. In de Franse tijd (1795 1813) werd de Munt naar Utrecht verplaatst. Boven de deur van het muntmeestershuis prijkt nog het wapen van Holland, in de vorm van een rode leeuw. Langs het Muntgebouw loopt de Muntgang, in de volksmond het Vondelingenstraatje genoemd. Wanhopige moeders hebben hier meer dan eens hun pas geboren baby’s achtergelaten, Muntpoortje

in de hoop dat anderen de zorg op zich wilden nemen. Meestal dwong armoede hen ertoe. Met de vondelingen liep het doorgaans goed af. Aan het einde van de Muntgang is Vrijmetse-

Oranje er niet alleen vaak, hij trouwde er zelfs. Honderden gas-

laarsloge La Flamboyante (36) 36 gehuisvest, die nu de helft van

ten woonden in 1575 zijn huwelijk met Charlotte de Bourbon bij.

het vroegere Muntgebouw in beslag neemt.

t-PPQSJDIUJOHIFU4UBUFOQMFJO EPPSEF)PGTUSBBU (B

t-PPQWFSEFSPWFSEF7PPSTUSBBU5FHFOPWFSEF

vlak voor het terras rechtsaf de Nieuwstraat in. Aan uw

Nieuwbrug vindt u het Zakkendragersstraatje.

rechterhand pronkt gebouwencomplex de Berckepoort. Krap en bedompt is de Zakkendragersstraat, een steegje dat De Berckepoort (76) 78 was een woonhuis waar geld en wijn rijke-

uitkomt op de Voorstraat. Het was het werkterrein voor mannen

lijk vloeiden. Handelaren in rijnwijn lieten het bouwen. Onderin

die moesten zwoegen voor bitter weinig geld. In de Middel-

het pand sloegen ze de wijnvaten op. De voornaamste bewoner

eeuwen diende dit straatje als verbinding tussen de havens en

was wijnkoper Matthijs Berck. Deze handelaar mocht grote

de opslagplaatsen. Zakkendragers gebruik ten de muren graag

staatslieden tot zijn vriendenkring rekenen. Zijn woonhuis was

als steuntje om even uit te rusten. De sjouwers hadden er hun

logement voor de hertog van Alva en diens grote vijand Lumey,

gildenhuis. Vooraan in het straatje, aan de linkerkant, zijn nog de

de aanvoerder van de Geuzen. Er is zelfs een telg van Oranje

deuren en raamkozijnen te zien van het zakkendragershuis.

geboren. Charlotte de Bourbon baarde hier op 31 maart 1577 Louise Juliana. Zij was de eerste dochter van prins Willem van

t(BMJOLTBG EF/JFVXCSVHPWFS

Oranje, die zelf ook graag naar Dordrecht kwam. De Nieuwbrug uit 1851 is een gietijzeren pronkjuweel van stadst(BBBOIFUFJOEFWBOEF/JFVXTUSBBUSFDIUTBGEF7PPSstraat op. Na Voorstraat 190 ziet u het Muntpoortje.

60

architect G.N. Itz. Het water rechts, waar de Taankade loopt, is de Wijnhaven, voorheen Oude Haven genoemd. Dit was ooit de

Stadswandelingen

monding van het riviertje de Thuredrith. Aan weerszijden van

in de Oude Haven hun goederen te lossen, verbomen,

het water ontstond een nederzetting rond een verhoogde straat:

keuren, verkopen of te veilen. Er waren dan ook passanten die

de Voorstraat en de Wijnstraat. Hier vindt de stad Dordrecht dus

Dordrecht heimelijk voorbij wilden varen. Ze probeerden aan de

zijn oorsprong en groeide de stedelijke rijkdom, die zijn hoogte-

tolheffing en stapelmarkten te ontkomen. Bewapende wacht-

punt vond in de veertiende eeuw. Handel en speciale belastin-

schepen, zogeheten ‘uitleggers’, haalden de schippers terug en

gen (stapelrecht) brachten een fortuin. De haven was een

eisten hardhandig tolgeld op. Zo kwam Dordrecht aan zijn

overslagplaats van goederen, aanvankelijk bestemd voor de

slechte naam.

Heren van Daniëlsambacht, een gehucht rond de Nieuwkerk. Kooplieden vervoerden later hun goederen via de steigers

t(BOBEF/JFVXCSVHOBBSSFDIUT EF8JKOTUSBBUPQ

(steegjes) die vanuit de Wijnstraat en Voorstraat naar de haven lopen. Behalve schuitjes meerden er ook schepen aan die van

Het huis op nr. 123 - 125 heet ‘De Onbeschaamde’ (24) 24 en is

de Rijn en Maas naar Vlaanderen en Engeland voeren. Schip-

een ontwerp van de beroemde bouwmeester Pieter Post. Het

pers hadden het land aan Dordrecht, het liefst voeren ze de

monumentale pand uit 1650 is een uiting van pronkzucht, waar-

stad voorbij. Ze voelden zich uitgeknepen en vervloekten het

aan de regentenfamilie Van Beveren zich graag aan overgaf. Het

stadsbestuur en eigenlijk alle Dordtenaren die profiteerden. De

huis is een voorbeeld van de Hollands-classicistische stijl. Het

handel groeide spectaculair, doordat graaf Jan I in 1299 Dord-

dankt zijn naam aan het naakte jongetje in het timpaan, ook wel

recht het stapelrecht verleende. Alle schippers werden verplicht

de Manneke Pis van Dordt genoemd. De overlevering wil dat drie broers uit de regentenfamilie Van Beveren een weddenschap met elkaar aangingen: wie zou de burgerij het meest kunnen tarten met een uitdagende versiering aan zijn woonhuis? Willem van Beveren deed een gooi met dit mollige blote ventje. Diens geslachtsdeel werd overigens bij een bezoek van koningin Wilhelmina aan de stad, begin vorige eeuw, keurig met een oranje sjerp toegedekt. Wijn was een belangrijk product dat in Dordrecht werd overgeslagen, maar ook verhandeld en gedronken. Handelaren lieten de vaten, die uit Frankrijk, Spanje en Duitsland kwamen, vanuit de havens naar de chique Wijnstraat aanvoeren. De wijn werd opgeslagen in kelders en kuiphuizen onder hun woningen. Dordrecht was al vroeg befaamd om zijn koele, vochtige wijnkelders. Vrijwel elk huis in de Wijnstraat had een wijnkelder, van waaruit ook aan het publiek werd verkocht. Bepaald was dat er per kelder slechts uit één vat verkocht mocht worden. Wie een tweede vat aansloeg of oude met nieuwe wijn vermengde werd zwaar beboet. De handelaar die een nieuw vat liet aanslaan, stuurde een omroeper de straat op om het nieuws bekend te

Zakkendragersstraat

maken.

61

Stadswandelingen

ten genoemd. De varensgasten waren binnen de Dordtse gemeenschap een vrijgevochten groep waar het stadsbestuur maar moeilijk vat op kreeg. In het voorbijvaren groetten zij elkaar met een ferm ‘Meente boven den heer!’ ofwel ‘het volk boven de regering’. Bij de gildenfeestjes werd er niet op een vat bier meer of minder gekeken. Het eindigde er meestal mee dat de schout en zijn mannen nachtelijke overuren moesten maken. Het vaststellen van de identiteit van de beschonkenen was geen probleem: heel de stad kende zeebonken als de Papslocker, Wijnstraat anno 1895

Grontsop, Jan-die-wel-wat-weet, Houtemont, Hutspot, Heijn Wijzer-dan-zijn-Vader en Kwelvisch.

Op nr. 87 heerst het statige front van het West-Indisch Huis (28). 28 De Dordtse bewindhebbers van de West-Indische Compagnie

t"BOIFUFJOEFWBOEF8JKOTUSBBUMJHHFOEF (SPPUIPPGETQPPSUFO#FMMFWVF 1

(WIC) bogen zich in dit huis over de boekhouding, terwijl in het Caribisch gebied Piet Heyn de Zilvervloot veroverde en voor

Vorsten, burgers en buitenlui moesten vroeger om de stad te

florissante jaarcijfers zorgde. De WIC zetelde aanvankelijk in

bezoeken allemaal door de Groothoofdspoort. Het is één van

een kleiner pand. Een suikerhandelaar liet het in 1735 met twee

de twee overgebleven poorten, waarvan Dordrecht er ooit ze-

andere panden samenvoegen tot het huidige representatieve

ventien moet hebben gehad. Het gebouw is tussen 1440 en

gebouw. Een in blauw papier gewikkeld suikerbrood is nog in

1450 neergezet. Om de sobere laatgotische poort heen is later

de gevel te zien.

een nieuwe renaissance-poort gebouwd. Keizers, koningen en graven zetten op het Groothoofd voet aan wal. Onder erebogen

De gevelsteen op nr. 15 - 17 (73) 73 verwijst naar het vroegere

door paradeerden keizer Sigismund van Duitsland, Karel V,

hoofdkwartier van de grootschippers, dat wil zeggen van de

Philips II, Maximiliaan van Oostenrijk, de hertog van Alva en

zeevarende schippers. Hun gilde wordt al in 1363 in documen-

koning Willem II. En niet in de laatste plaats Napoleon, die de stad op 5 oktober 1811, wars van alle protocollen, bezocht.

Gevelsteen Wijnstraat 17

Terwijl het stadsbestuur zenuwachtig zijn komst voorbereidde, kwam Napoleon met zijn jacht onverwacht in alle vroegte bij het Groothoofd aan. Hij hees zich in een open sloep, negeerde de erewachten en bekeek enkele havens. Pas na enige tijd herkenden Dordtenaren in de kleine man een keizer. De Franse keizer keerde weer doodgemoedereerd naar zijn jacht terug en vroeg het stadsbestuur minzaam voor een gesprek naar zijn schip te komen. Het oudste hotel van Dordrecht, hotel Bellevue, was al een logement in 1740. De plek trekt nu gasten uit heel de wereld, die vanachter hun bordje de Hollandse weidsheid overzien. Leden van de Koninklijke familie plegen soms, incognito, te verschijnen.

62

Stadswandelingen

t-PPQWFSEFSPWFSEFCSVH)JFSIFFGUVFFONPPJ uitzicht over de Wijnhaven oftewel de Oude Haven.

onder het gezag van luitenant-admiraal Michiel de Ruyter. Tijdens de Tweede Engelse Oorlog kreeg hij het grootste schip van de vloot, de Gelderland, toegewezen. Na zijn vroege dood

De gemoedelijke maritieme sfeer die in dit gedeelte van de

op 45-jarige leeftijd liet Van Convent zijn vrouw een groot ver-

Oude Haven heerst is maar schijn. De geschiedenis heeft hier

mogen en het familiehuis aan de Voorstraat na. De kade waar-

zijn grimmige trekken laten zien. Dit was de thuishaven en

vandaan hij zo vaak vertrok, kreeg in de volksmond de naam

uitvalsbasis van piraten. Volgens de een eerbare burgers die

‘Kade achter Convent’.

handelden in opdracht van ’s lands bestuurders, volgens anderen (allen die op zee werden overvallen, beroofd en soms het leven ontnomen) waren het gewetenloze schurken. Eén van hen

t-PPQWFSEFSPWFSEF#PPNTUSBBU(BCJKEFLSVJTJOH met de Voorstraat linksaf.

was Laurens Davidszn. Van Convent (1627 - 1672), die woonde bij de Taankade, links. Al op jonge leeftijd werd hij commissie-

De Riedijk is de oudst bekende straatnaam van Dordrecht. Al in

vaarder voor de Staten van Holland, feitelijk kaper op eigen kos-

1284 is hij in de annalen geboekstaafd. De paar oudere huizen

ten. Van Convent ontving van de autoriteiten een kaperbrief, een

na de knik met de Voorstraat roepen nog de sfeer op van rivier-

soort vrijgeleide om elk schip van een niet-bevriende natie te

water, teer en rommelige bedrijvigheid, die de buurt honderden

overvallen. Nadat hij op zee had huisgehouden keerde hij met

jaren heeft gekend. Dordtenaren en varensgasten mengden

zijn buit naar de Taankade terug. Daar leidde hij een vreedzaam

zich in deze uitgaansbuurt graag in de vele kroegen, herbergen

leven met zijn vrouw, van wie hij vijftien kinderen zou krijgen. Een

en bordelen. Schippers vormden de harde kern van de horeca-

paar jaar voor zijn dood werd hij door de staat geroepen om zijn

clientèle. Bij het oplopen van de gemoederen, wat regelmatig

ervaring en zeemanskunst in te zetten als commandant-kapitein

gebeurde, kwam de politie eraan te pas. Eerzame burgers ver-

Voorstraathaven

63

Stadswandelingen

t-PPQUFSVHPWFSEF7PPSTUSBBU Dit deel van de Voorstraat Noord, rond de Kerksteiger, was lang berucht om zijn piraten. Sommigen handelden in opdracht van het bevoegde gezag, anderen op eigen houtje. Nadat ze schepen hadden geënterd en van kostbare goederen hadden ontdaan, kwamen de rovers hier weer terug om van het goede leven te genieten. In de zeventiende eeuw werd de Voorstraat een residentie voor boekaniers in ruste. Een van hen was de gevreesde Simon de Danser. Collega’s spraken vol ontzag over de Kapitein Duivel. Hij hield huis in het Middellandsezee-gebied en liet in Algerije een reusachtig paleis bouwen, waar hij zich omDe Luthiers

ringde met de mooiste spullen en kon dromen over zijn geboortestad Dordrecht. In Nederland onbekend maar internationaal berucht was de Dordtenaar Laurens de Graaf (1653 - 1704).

toonden zich hier liever niet. Prins Hendrik, de echtgenoot van

De meest gehate zeerover van de zeventiende eeuw kwam uit

koningin Wilhelmina, voelde zich juist tot het schimmige buurtje

gegoede kringen en blonk uit in talen en literatuur. De lange,

aangetrokken. Volgens de overlevering heeft hij menig genoeg-

blonde man maakte indruk door uit het hoofd Shakespeare voor

lijk avondje incognito op de Riedijk doorgebracht, meestal ver-

te dragen. Aan boord onderhield hij een orkest met violen en

momd in schilderskiel.

trompetten, om bij te komen na een inspannende exercitie. Zijn echte reputatie ontleende hij aan zijn gewelddadigheid en

‘O Merwestad

heerszucht. Van vijanden kreeg hij de dubieuze titel ‘Gesel van

O Merwerstad

de West’ toegedicht. Spanjaarden waren ervan overtuigd dat hij

Wat ben je diep gezonken

de duivel in persoon was. Voor het veroveren van zilverschatten

De Voorstraat is een modderpoel De Riedijk is een hoerenboel’ (liedje uit 1920) Genoeg gelopen en gehoord? Uitblazen mag bij De Luthiers, Voorstraat 13. Piraten en ander ruig zeevolk dringen zich op in een zinderend muzikaal optreden dat op zondag 15 september bij De Luthiers wordt gehouden. In het werkatelier van de Dordtse gitaar- en vioolbouwers speelt het duo The Blarney Stone folkmuziek met een Iers-Schotse inslag. De energieke klanken sluiten aan bij het thema Macht en Pracht van de Open Monumentendagen en deze wandeling. Aanvangstijden 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur. Kijk voor meer informatie bij ‘Muziek’ op pagina 71.

64

Voorstraat Noord

Stadswandelingen

en andere rijkdommen viel hij goed verdedigde steden aan, zo-

Johan Hallinq liet zijn eigendom in 1742 verbouwen. De vliegen-

als in 1683 Vera Cruz in Mexico, toentertijd in Spaanse handen.

de adelaars, vrouwenfiguren en bloemfestoenen zijn gaaf be-

Op zijn hoogtepunt was De Graaf vlootvoogd over enkele tien-

waard gebleven. Nonnetjes onderwezen er meisjes van

tallen piratenschepen tegelijk, wat hem wereldwijd aanzien gaf.

huishoudschool Sint Anna, voordat nieuwe bewoners en galerie Intermezzo zich er vestigden.

t-PPQWFSEFSEF7PPSTUSBBUBG Op nummer 180 deed een verkoper van meubels, matrassen en tapijten een geslaagde poging om indruk te maken op potentiële klanten. De winkelier A.J. Zwijsen vroeg in 1902 de Dordtse architect Carel Tenenti een moderne showroom te ontwerpen. Het resultaat was dit opzienbarende Jugendstil-pand. De Dordrechtsche Courant noemde het warenhuis na de opening een ‘kolossale verfraaiing’. In het transparante gebouw zijn tegenwoordig de Kunstuitleen SBK en Galerie 180 (35) 35 gevestigd.

Oud Katholieke Kerk H. Maria Maior

Imposant is ook het pand met hoge bordes op nummer 190, het voormalige Huis Oostenrijck (37). 37 Ook dit is een vroegere residentie van een Dordtse burgemeester. Geruime tijd geleden namen kunstenaars er bezit van. Ze zijn allen lid van Teeken-

Verscholen achter een hek en een voortuin met bomen staat

genootschap Pictura, de oudste kunstenaarssociëteit van

een markant kerkje (nr. 120). De Oud Katholieke Kerk H. Maria

Nederland. Schilder Abraham van Strij en zijn vrienden richtten

Maior (34) 34 is een schitterend voorbeeld van neoclassicistische

het genootschap in 1774 op. Tekenen met levende modellen

bouwkunst. Het ontwerp komt uit de pen van de Dordtse stads-

en pleisterbeelden stond voorop. Later wijdden de ‘werkende

bouwmeester G.N. Itz. Het kerkje staat op de plek van een

leden’ zich ook aan kunstbeschouwing. In de periode 1880 -

vroegere schuilkerk. Na de Reformatie kwamen parochianen

1900 bloeide Pictura op, toen een aantal kunstenaars geïnspi-

hier ‘in het geheim’ bijeen. Het calvinistische stadsbestuur

reerd raakte door het impressionisme. Het genootschap

gedoogde de situatie en liet de tientallen katholieken samen-

verhuisde in 1901 naar de Voorstraat. De kunstenaars beschik-

komen. De kleine kerkgemeenschap zorgde in 1723 zelf voor

ken er over ateliers en expositieruimten, wat uniek is in Neder-

versnippering als gevolg van een interne richtingenstrijd.

land. Bekende namen uit de eerste helft van de twintigste eeuw zijn Cor Noltee en Daan Muehlhaus. Ze zochten vooral het water

t-PPQWFSEFSOBBS)VJT%F(SPFOF8FZEF PQ 14 nummer 178.

rond Dordt op. Na de Tweede Wereldoorlog streek er een groep Rotterdamse kunstenaars neer. Zij maakten er, met Dordtenaar Otto Dicke, weer een echt tekengenootschap van. De leden van

Tegenwoordig kiezen burgemeesters, deels uit oogpunt van

Pictura gunden een enkele keer atelierruimte aan schrijvers,

imagoschade, voor een bescheiden woning, maar jaren achter-

onder wie Kees Buddingh’ en Jan Eijkelboom.

een drukten eerste burgers hun aanzien en gezag uit in panden met de uitstraling van een vorst. Zo pronkt op Voorstraat nummer 178 de patriciërswoning De Groene Weyde. Burgemeester

t-PPQWFSEFSUFSVHSJDIUJOH)FU)PGPGWFSWPMHVXFH naar de binnenstad. Dit is het einde van de wandeling.

65

Muziek Evenals voorgaande jaren zijn er in diverse monumenten weer muzikale uitvoeringen te beluisteren, zodat het dubbel aantrekkelijk wordt deze monumenten te bezoeken. Naast ‘Muzikale Monumenten’ op zondag 15 september, met (inter)nationale gezelschappen in vijf monumenten, zijn er gedurende het weekend ook allerlei andere muziekoptredens te horen en te zien.

66

Muziek

PROGRAMMA MUZIKALE MONUMENTEN De optredens vinden op zondag 15 september in elk monument drie maal plaats: om 14.00, 15.00 en 16.00 uur. Toegang is gratis. Bonifatiuskerk

Kraayenhof Tango Ensemble

Pictura

Beatriz Aguiar Trio

Stadhuis

Ensemble Lumaka

Trinitatiskapel

Duo Huijnen & Grotenhuis

West-Indisch Huis

VocesIntimae

Bonifatiuskerk:

KRAAYENHOF TANGO ENSEMBLE Carel Kraayenhof (1958), bandoneonist en arrangeur, is de meest fascinerende en veelzijdige bandoneonspeler van deze tijd. Uniek in zijn speelstijl door de grote kennis van de Argentijnse tango, beroert hij wereldwijd elk publiek met zijn betoverende en integere spel. Door zijn samenwerking met Astor Piazolla in 1987 tijdens de Broadwayshow ‘Tango Apasionado’ en zijn jarenlange persoonlijke band met de geliefde tangomaestro Osvaldo Pugliese ontwikkelde hij zich tot een van de meest geliefde bandoneonisten van dit moment. Een van zijn hoogtepunten was op 2 februari 2002 toen hij tijdens het huwelijk van toenmalig Kroonprins Willem-Alexander en Prinses Máxima, op hartstochtelijke wijze het gevoelige ‘Adios Nonino’ van Aster Piazolla ten gehore bracht. Naast zijn werk van de afgelopen 21 jaar met zijn Sexteto Canyengue, werkte hij ook met grootheden Kraayenhof Tango Ensemble

uit de klassieke muziek zoals Ennio Morricone, Yo-Yo-Ma, de violisten Janine Jansen, Joshua Bell en de celliste Quirine Vier-

67

Muziek

sen. Hij is een internationaal graag geziene bandoneonsolist bij de verschillende internationale symfonieorkesten, zoals het London Symphony Orchestra, Berliner Philharmoniker, Orchestre National de Lyon, Tonkunstler Orchestra Wenen, Hong Kong Philharmonic Orchestra, Cincinnati Symphony Orchestra, Sidney Symphony Orchestra en vele anderen. Carel Kraayenhof ontving vele onderscheidingen, waaronder de Edison Publieksprijs voor zijn album ‘Tango Royal’ in 2003. In 2005 ontving hij van de Argentijnse regering een hoge onderscheiding voor zijn onuitputtelijke inzet wereldwijd voor de Argentijnse tango. UITVOERENDEN:

Carel Kraayenhof - 1e bandoneon, artistiek leider

| Bert Vos - 1e viool | Ville Hiltula - 2e bandoneon | Iefke Wang 2e viool | Juan Pablo Dobal - piano | Jan Willem Troost - cello | Jaap Branderhorst - contrabas. Pictura:

BEATRIZ AGUIAR TRIO Componiste en zangeres Beatriz Aguiar zingt gepassioneerd, energiek en haalt inspiratie uit diverse muziekstijlen. Het programma Cantos de Mares is geïnspireerd op de ontmoeting van drie zeeën en van drie culturen met de zangeres Beatriz Aguiar uit Uruguay, de gitarist Daniel Moraes uit Portugal en de percussionist Jaime Rodriguez uit Colombia. Het is een muzikale rondreis langs de mythes en legendes van het Middellandse Zeegebied tot aan Latijns Amerika. Maar Aguiar haalt ook inspiratie uit Arabische en zigeunermuziek, de vroege muziek van Afrikaanse slaven. Ze combineert haar eigen teksten met bekende componisten zoals Antonio Mura Ena en Andrea Parodi, waardoor er een eigentijdse mix ontstaat waar passie, mythes en legendes elkaar tegenkomen. Inmiddels heeft Beatriz Aguiar ook op verschillende Nederlandse festivals gespeeld, waaronder het North Sea Jazz festival en het Dunya festival in Rotterdam. UITVOERENDEN:

Beatriz Aguiar - zang | Daniel Moraes - gitaar |

Jaime Rodriguez - percussie.

68

Ensemble Lumaka

Muziek

Stadhuis:

ENSEMBLE LUMAKA

Vocesintimae

Gelauwerd met diverse jury- en publieksprijzen, onder andere van het Kamermuziekconcours Almere en Het Debuut, met meerdere albumopnames en na diverse optredens tijdens festivals in het binnen- en buitenland, behoort Ensemble Lumaka tot de meest succesvolle ensembles van Nederland. Ensemble Lumaka is een muzikaal gezelschap van solisten en musici uit Nederlandse toporkesten rond harpiste Miriam Overlach en fluitiste Jana Machalett, dat zich toelegt op muziek rond de jaren twintig van de vorige eeuw. In 2006 won Lumaka zowel de juryals ook de publieksprijs tijdens het Internationaal Kamermuziekconcours Almere; in 2009 werd het ensemble in het kader van de prestigieuze concertserie Het Debuut uitgenodigd te spelen in de grootste Nederlandse concertzalen, zoals bijvoorbeeld de Kleine zaal van het Concertgebouw Amsterdam, Vredenburg Utrecht en de Vereniging Nijmegen. Aansluitend ontving Lumaka de publieksprijs voor het best debuterende ensemble: een albumopname bij het label Sol Classics die met lovende recensies werd bekroond. Sinds 2010 werkt het Ensemble samen met het Duitse label Querstand van Kamprad. In 2011 verscheen hun Cd ‘Noël de France’. Het album ‘De jaren 1920’ is in de maak.

ieder werk te belichten. Met de keuze van hun naam, Voces-

Het ensemble trad afgelopen jaren op tijdens het Grachtenfesti-

Intimae, geeft het trio aan dat het hun bedoeling is om de meer

val, Festival Peter de Grote, Musikalischer Sommer Ostfriesland,

subtielere ondertonen en de heftige melancholie van de negen-

Bayreuther Orgelwochen en het Thai International Harpfestival

tiende eeuw te laten klinken. Zij hebben opgetreden op podia

Bangkok. Lumaka was onder meer te gast in het televisiepro-

zoals Wigmore Hall en St. John’s Smith Square in London, het

gramma Vrije Geluiden (VPRO) en bij Radio 4 ‘De Nationale Top’

Festival Oude Muziek in Vredenburg in Utrecht, deSingel in

en ‘Live vanuit de Spiegelzaal van het Concertgebouw’.

Antwerpen, het Festival Classique in Den Haag, het Festival Europalia-Italia in België, Amici della Musica in Florence,

UITVOERENDEN:

Miriam Overlach - harp | Jana Machalett - Fluit |

UnioneMusicale in Turin, IstituzioneUniversitaria dei Concerti in

Martina Forni - altviool | Eke van Spiegel - viool | Charles Watt -

Romeen het Bologna Festival. Het trio heeft concerten gegeven

cello | Sabine Wüthrich en Valérie Guillorit - zang.

voor de presidenten van Italië en hebben in uitzendingen van BBC-Radio3 en RAI-Radio3 gespeeld. Met de platenmaat-

West-Indisch Huis:

schappij Challenge Records hebben zij inmiddels twee albums

VOCESINTIMAE

opgenomen.

VocesIntimae wil de muziek terugbrengen naar zijn originele transparantheid en de bedoelingen van de componist duidelijk

UITVOERENDEN:

maken door klank en frasering, door de historische context van

viool | Sandro Meo - cello.

Riccardo Cecchetti - piano | Luigi De Filippi -

69

Trinitatiskapel:

BRAVI BRAVI Als men het over mannen- en operakoorzang heeft, dan is Bravi Bravi een begrip in Dordrecht en ver daarbuiten. Het Dordtse mannenkoor Bravi Bravi vindt zijn oorsprong in het Belcanto Festival in Dordrecht. De naam Bravi Bravi is ontleend aan een Duo Huijnen & Grotenhuis

scène uit de Opera Thorvaldo e Dorliska, een vroeg werk van Gioacchino Rossini dat in 1995 met groot succes tijdens het Belcanto Festival werd uitgevoerd. Het repertoire van Bravi Bravi

Trinitatiskapel:

bestaat hoofdzakelijk uit koorpartijen en scènes uit de laat

DUO HUIJNEN & GROTENHUIS

achttiende-eeuwse operaliteratuur. Dirigent en artistiek leider

Duo Cécile Huijnen (viool) en Marieke Grotenhuis (accordeon)

is Hans van der Toorn, repetitor en vaste begeleidster bij de

geven een sfeervol intiem concert met repertoire van Bach tot

optredens is pianiste Caecilia Boschman. Tijdens de Open

modern met een feestelijke tint. Violiste Cécile Huijnen is eerste

Monumentendagen brengt Bravi Bravi werken ten gehore van

concertmeester van Het Gelders Orkest, treedt regelmatig op als

onder andere Rossini, Bellini, Verdie en Wagner.

solist en won op jonge leeftijd al vele prijzen zoals de hoofdprijs van het Oskar Back Vioolconcours. Accordeoniste Marieke

Zaterdag, aanvang 13.00, 14.00 en 15.00 uur. Toegang is gratis.

Grotenhuis is hoofdvakdocente accordeon aan het Koninklijk Conservatorium, heeft een zeer ruime ervaring als solist en

Voorstraat 125:

kamermusicus en heeft recent haar debuut CD uitgebracht.

FAGOTQUARTET

Naast hun indrukwekkende en virtuoze spel vertellen ze in hun

In het historische pand aan de Voorstraat speelt op zondag het

concert ook over de stukken. Een intiem en sfeervol concert in

ensemble ‘Fagotquartet’. De muziek die gespeeld zal worden

deze bijzondere locatie.

bestaat uit originele stukken van onder andere Gordon Jacob, Serge Prokofiew en Alan Ridout, maar ook bewerkingen die ge-

NATIONALE ORGELDAG

maakt zijn voor deze bezetting. Tijdens de uitvoeringen worden

In verschillende opengestelde kerken klinkt op zaterdag muziek,

boekjes met informatie over de muziek verspreid.

hoofdzakelijk orgelmuziek. Op 14 september is het namelijk ook Nationale Orgeldag. In vrijwel alle kerken die onder ‘Open Monu-

UITVOERENDEN:

menten’ in dit boekje staan, kunt u op deze dag orgelspel beluis-

Marc den Braven | Arjan Hoogendoorn

Pieter Teekens | Gertske de Bruijn- Kuiper |

teren. Bij de programmabeschrijvingen per monument staat over deze en alle overige muzikale optredens de exacte informatie.

Zondag, aanvang 14.00, 15.00 en 16.00 uur. Het pand is op zondag tijdens de uitvoeringen niet uitgebreid te bezichtigen.

Diverse kerken, zaterdag 10.00 - 17.00 uur. Toegang is gratis.

70

Toegang is gratis.

Muziek

OPENLUCHT PIANOCONCERT Een keer per jaar verandert een stukje Dordrecht aan de rand van de binnenstad in een sfeervol mediterraans plein. In de schaduw van de grote platanen, met een smaakvol glaasje wijn in de hand, ontspannen luisteren naar het spel van jonge pianovirtuozen, hier en daar begeleid door de stemmen van lokaal zangtaThe Blarney Stones

lent. Ook deze derde editie van het Openlucht Pianoconcert is gratis te bezoeken. Het Openlucht Pianoconcert is in het leven Openlucht pianoconcert

geroepen om jong Dordts talent een podium te bieden. En waar

Atelier De Luthiers:

kan dat beter dan in de buitenlucht, waar iedereen kan meege-

THE BLARNEY STONES

nieten van hun spel. Huiskamercafé De Vreemde Eend verzorgt

Piraten en ander ruig zeevolk dringen zich op in een zinderend

tijdens het concert de catering: alle bezoekers kunnen genieten

muzikaal optreden dat op zondag bij De Luthiers wordt gehou-

van een lekker hapje en een glaasje wijn of fris.

den. In het werkatelier van de Dordtse gitaar- en vioolbouwers speelt het duo The Blarney Stone folkmuziek met een Iers-

Beverwijcksplein, zondag 12.00 - 17.00 uur. Toegang is gratis.

Schotse inslag. De energieke klanken sluiten aan bij de wandeling ‘Macht & Pracht’ die in dit boekje wordt beschreven. De route van de wandeling loopt langs de winkel en het werkatelier van De Luthiers, waar wandelaars en andere bezoekers op verschillende tijdstippen van harte welkom zijn. The Blarney Stone wordt gevormd door Charley Jansen en Hanneke van Grol. Het duo brengt op enthousiaste wijze een mix van jigs, reels, ballads en pubsongs ten gehore. Charley speelt mandoline, tenorbanjo en gitaar en heeft zijn sporen in veertig jaar muziek ruimschoots verdiend. Zijn folkstem is bekend om de volstrekt eigen kleur. Hanneke speelt al vanaf haar zevende viool en legde zich de laatste vijftien jaar toe op folkmuziek. Haar viooltalent breidde ze uit met zang. Hanneke is al jaren klant van De Luthiers en bespeelt een viool uit het atelier. De Luthiers, Voorstraat 13. Zondag, aanvang 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur. De optredens duren circa 35 minuten. Toegang is gratis.

71

Speciale activiteiten Naast de openstellingen van tientallen monumenten vinden er ook allerlei verrassende activiteiten plaats in de historische binnenstad van Dordrecht. Op de volgende pagina’s vindt u een overzicht van alle speciale activiteiten tijdens het weekend.

72


KLASSENDAG De Open Monumentendagen beginnen eigenlijk al op vrijdag 13 september. In het kader van de Klassendag bezoeken zo’n 400 basisscholieren uit de groepen 7 en 8 een monument in de binnenstad. Dordtse scholieren maken zo op jonge leeftijd kennis met hun eigen stad, die een onmiskenbare rol heeft gespeeld in de Nederlandse geschiedenis. Dit project is geïnitieerd door de Stichting Open Monumentendagen en wordt landelijk in verschillende steden georganiseerd. Basisscholieren uit groep 7 en 8 krijgen in de ochtend op school les over monumenten en worden ‘s middags rondgeleid in één van de deelnemende panden. Dordtse binnenstad, diverse monumenten, tussen 13.00 15.00 uur.

BEZOEK HET HOF! Het Hof wordt in opdracht van de gemeente Dordrecht gerestaureerd en verbouwd. Op zaterdag biedt Het Hof nieuwsgierigen een unieke kans de vorderingen te bekijken. Na heropening eind 2014 presenteert Het Hof het verhaal van de geschiedenis van de eerste stad van Holland. Drie belangrijke thema’s staan centraal. In de Storm beleeft de bezoeker het leven op het eiland van Dordrecht met de voortdurende dreiging van water, van de St. Elisabethsvloed van 1421 tot de watersnoodramp van 1953. Bij de Vrijheid zit men aan tafel bij de revolutionaire Eerste Vrije Statenvergadering van 1572, waar de strijd tegen de Spaanse overheerser wordt georganiseerd, een stap in het ontstaan van de onafhankelijke Republiek der Verenigde Nederlanden. De Overtuiging laat zien hoe rond de Synode van Dordrecht van 1618 - 1619 de katholieke stad zich geleidelijk in een calvinistische stad transformeert. Na de verbouwing huisvest in dit voormalige Augustijnenkloostercomplex ook de nieuwe studiezaal van het Regionaal Archief Dordrecht. Bezoekers zijn dan Het Hof

welkom om niet alleen de geschiedenis van de stad te beleven

73


of een speciale tentoonstelling te bezoeken, maar ook zelf te grasduinen in alle archiefschatten. Zaterdag 10.00 - 16.00 uur. De rondleidingen starten iedere 30 minuten vanaf de bouwkeet op het Hof. Let op: Er kunnen een beperkt aantal bezoekers per keer mee.

VOORSTRAAT NOORD FESTIVAL Bewoners, ondernemers en culturele instellingen op de Voorstraat Noord en de Riedijk organiseren op zaterdag 14 september een festival waar kunst en cultuur centraal staan. Tussen 12.00 en 23.00 uur zijn er muziekoptredens op verschillende podia, kinderactiviteiten, workshops en demonstraties van kunstenaars en winkeliers. Tussen Voorstraat 220 (de Berckepoort) en het einde van de Riedijk zijn doorlopend

Rondvaart S.S. Pieter Boele

gratis toegankelijke activiteiten. Op de verschillende podia klinkt voornamelijk pop-, blues- en jazzmuziek. Zowel kinderen als volwassenen kunnen diverse creatieve workshops volgen.

RONDVAART S.S. PIETER BOELE

Kunst, cultuur, muziek en gezellige terrassen bepalen het

De voormalige Rijn-stoomsleper werd in 1893 gebouwd op

programma. Dit alles in samenwerking met de Popcentrale,

de werf van P. Boele te Bolnes. Tot 1965 heeft de sleper een

het Da Vinci College, bewoners en winkeliers!

beroepsmatig bestaan gehad. Vanaf 1987 is de, nog enige in zijn soort bestaande rijnsleper in beheer bij Stichting Dordt in

Voorstraat Noord, zaterdag 12.00 - 23.00 uur. Toegang is gratis.

Stoom. Het vaartuig is regelmatig te zien bij evenementen en is

Programma: www.voorstraatnoord.nl.

eveneens te huur voor het varen met gezelschappen van maximaal 55 personen. Op zaterdag kunt u een 45 minuten durende rondvaart maken op de 120-jarige stoomsleper Pieter Boele! U kunt inschepen op het Groothoofd. Tijdens de vaart is de stoommachine (benedendeks) te bezichtigen. Stoomsleper Pieter Boele, afvaart Groothoofd, zaterdag elk heel uur tussen 12.00 en 16.00 uur. Prijs: 4,50 euro, kinderen 4 t/m 12 jaar 3,50 euro. Kaartverkoop aan boord.

RONDVAART DE DORDTEVAAR Bezoekers van de Open Monumentendagen kunnen op vertoon van deze Monumentengids gratis meevaren met de Dordtevaar. De open fluisterboot maakt een rondvaart door de historische Voorstraat Noord Festival

74

havens, langs kolossale pakhuizen en onder donkere brugge-


MUZIEKTHEATER HOLLANDS DIEP:

The Singing Catwalk, ‘Macht & Pracht’ van theaterkostuums Tijdens het zingen van aria’s en duetten showen professionele zangers, zangeressen en kinderen theaterkostuums uit uiteenlopende producties. Van een bruidsjurk met meterslange sluier, avondjurken, Oosterse mantels, hoeden uit de jaren vijftig en zestig, zwarte capes tot kinderkostuums. Een aantal van deze kostuums zijn zelfs te koop. Het publiek kan tijdens de show op de kleding bieden. Voor het hoogst geboden bedrag gaat het kostuum van de hand. Met medewerking van: Mijke Sekhuis | Tiemo Wang | Fréderique Klooster | Nicole Fiselier | Leonore Engelbrecht | Jörg Delfos | Pianobegeleiding: Caecilia Boschman. Rondvaart De Dordtevaar

Ketel 2 van het Energiehuis, zondag 12.00 - 13.30 uur en 14.30 - 16.00 uur. Prijs: volwassenen € 7,50 / kinderen tot tjes door. De rondvaarten vertrekken elk heel uur en beginnen

12 jaar € 2,50. Kijk voor de laatste informatie op

en eindigen bij de Wijnbrug achter Visrestaurant de Stroper in

www.muziektheaterhollandsdiep.nl.

het hart van het centrum (tussen de Voorstraat en de Wijnstraat). Bel van te voren even met Visrestaurant de Stroper om een plekje te reserveren op telefoonnummer 078 - 613 00 94. Dordtevaar, Wijnbrug, zaterdag en zondag 11.00 - 17.00 uur (17.00 uur is de laatste afvaart). Op vertoon van één Monumentengids kan één persoon gratis mee, enkel geldig op 14 en 15 september 2013.

ENERGIEHUIS Rondleidingen Neem een kijkje achter de schermen van Energiehuis. Gedurende het hele weekend start er ieder uur (laatste om 16.00 uur) een rondleiding door het imposante gebouw. De rondleidingen staan aangekondigd in Grand Café Khotinsky. Tevens is er een film / presentatie te zien van Roel Ten Bras, de architect van het Energiehuis. Energiehuis

75

een GPS ontvanger of smartphone. Door vragen te beantwoorden tijdens een mooie wandeling door de Dordtse binnenstad, kan de verstopplaats (cache) van een schat gevonden worden. De geocach is gemaakt naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Dordrecht op de kaart’ die momenteel te zien is in het Dordrechts Museum. Een expositie met historische kaarten, foto’s en tekeningen die de ontwikkeling van het Eiland van Dordrecht door de eeuwen heen laat zien. Bijna alle stopplekken in de wandeling, zijn terug te vinden in de tentoonstelling. Kijk voor meer informatie op www.dordrechtsmuseum.nl/geocaching. De route start vlakbij parkeergarage Drievriendenhof en kan alleen gelopen worden van dinsdag tot en met zondag tussen 11.00 en 17.00 uur. Deelname is gratis. Artist in Residence, Camerata RCO

Kunstrondje Dordt

MUZIEKSTROOM

Artist in Residence, Camerata RCO Leden van het Koninklijk Concertgebouworkest uit Amsterdam zijn vanaf september ‘Artist in Residence’ in het Energiehuis. Deze musici komen naar Dordrecht met een speciaal samengesteld ensemble: Camerata RCO. Er worden zes concerten gegeven, met voor de klassieke wereld, spraakmakende programma’s. Bovendien vinden er openbare repetities plaats, masterclasses en de musici vertellen jonge talenten hoe het leven eruit ziet als je speelt in het Concertgebouworkest. Op zaterdag geeft het gezelschap een eerste optreden. Het Camerata RCO speelt het serene zesdelige Octet van Schubert

KUNSTRONDJE DORDT

voor een bezetting van twee violen, alt-viool, chello, contrabas,

In het historische centrum van Dordrecht zijn op loopafstand

klarinet, fagot, hoorn en laat de verleidingskunsten van Detlev

van elkaar ongeveer zeventig zaken gelegen, die kunst, antiek

Glanerthoren horen met Charonne.

en curiosa en / of (antiquarische) boeken verkopen. Deze zaken zijn aaneengesloten in de Dordtse Vereniging van Kunst- en

Energiehuis, zaterdag, aanvang 20.00 uur. Entree € 17,50.

Antiekhandelaren. Deze vereniging organiseert een aantal activiteiten, waaronder de Dordtse Boekenmarkt en het Kunst-

76

GO GEOCACHING!

rondje Dordt. Het Kunstrondje is een wandeling langs deze

Dordrecht eens op geheel andere wijze ontdekken? Ga dan

deelnemende winkels. Bij de deelnemende zaken en intree

geocachen. Geocaching is een avontuurlijk spel met behulp van

Dordrecht | VVV is een gratis brochure te verkrijgen met de rou-


te van het Kunstrondje. Speciaal tijdens de Open Monumenten-

David Bles, Jan Sluijters en Ruud van Empel laten zien dat de

dagen openen op zondag verschillende winkels de deuren.

inspiratie uit het opvoeden altijd groot is geweest.

PIRATENWORKSHOP HUIS VAN GIJN

Dordrechts Museum, zaterdag en zondag, 11.00 - 17.00 uur.

Huis van Gijn organiseert voor kinderen van 6 tot 12 jaar een

Toegang is gratis.

workshop voor beginnende piraten! Na het aanhoren van een waargebeurd piratenverhaal, wordt het scheepsmodel bekeken

Dordrecht op de kaart

en aandacht besteed aan de kledij en persoonlijke bewapening

De lange geschiedenis van het Eiland van Dordrecht is op de

van piraten. De vroegere Dordtse piraten Simon de Danser en

voet te volgen aan de hand van kaarten uit het archief. Voor het

Laurens van Convent zijn hierbij het voorbeeld.

eerst wordt een overzicht gepresenteerd van deze stads- en omgevingskaarten, aangevuld met prenten, tekeningen en

Huis van Gijn, Nieuwe Haven 30, zondag om 14.30 uur.

foto’s. Samengevat zijn kaarten te zien vanaf het jaar 1545 tot

Reserveren kan tot vrijdag 13 september via

een futuristische impressie van de Drechtsteden in het jaar

[email protected].

3000. Hierbij is het ontstaan van de Biesbosch te volgen met de verschillende opeenvolgende inpolderingen en de eerste

PASTAFEEST

stadsuitbreidingen tot aan de nieuwste woonwijken. In totaal

Uitgehongerd na het slenteren door de straten en toe aan een

zijn ruim tachtig kaarten, aquarellen, foto’s en filmbeelden te

culinair hoogstandje? Kom zondagavond naar de Smaakstraat,

zien. Bij de tentoonstelling hoort een recent verschenen publi-

schuif aan bij één van de lange tafels en laat u verrassen door

catie, die te koop is in de Museumwinkel.

de verschillende soorten pasta en operakoren die uw smaakpapillen in Italiaanse stemming brengen.

Dordrechts Museum, zaterdag en zondag, 11.00 - 17.00 uur. Toegang is gratis.

Nieuwstraat, zondag 16.00 - 21.00 uur. Meer informatie: www.smaakstraat.nl.

Vader & zoons Net als in het Dordrechts Museum, waar de tentoonstelling

TENTOONSTELLINGEN

‘De Kunst van het Opvoeden’ te zien is, staat ook Huis Van Gijn in het teken van opvoeden. Bij de expositie Vader & zoons staan

De Kunst van het Opvoeden

acht dagboekjes centraal met tekeningen en aquarellen door

De Open Monumentendagen vallen dit jaar samen met het

vader Jacob de Vos (1774-1844). Daarin doet hij dagelijks verslag

laatste weekend dat deze tentoonstelling te zien is. Aan de

van de opvoeding van zijn vier zoontjes. De talloze getekende

hand van thema’s als familie, moeder- en vaderschap, opvoe-

situaties, afgewisseld met grappige en soms opvoedende tekst-

dingsidealen, leren en spelen wordt een overzicht gegeven

jes, geven ons een inkijkje in de opvoeding van een midden-

van opvoeden in Nederland, van de zestiende eeuw tot nu.

klasse gezin aan het begin van de negentiende eeuw. Bij de

De nadruk ligt op de kunst van de Gouden Eeuw. Maar ook

tekeningen is ook het afgebeelde speelgoed te zien, afkomstig

in latere eeuwen blijken kinderen, opgroeien, ouders en huise-

uit de collectie van Huis Van Gijn.

lijke deugden opvallend vaak centraal te staan in de beeldende kunst. Werken van onder andere Jan Steen, Jacob Cuyp,

Huis van Gijn, zaterdag en zondag, 11.00 - 17.00 uur.

Rembrandt, Arent de Gelder, Gerard Terborch, Cornelis Troost,

Toegang is gratis.

77

Bereikbaarheid 78

Bereikbaarheid

PARKEREN VAN AUTO EN FIETS

OPENBAAR VERVOER

Met de auto

Bus

In het centrum van Dordrecht zijn vijf parkeergarages die aan-

Tussen het NS-station Dordrecht en de gratis Parking Energie-

gegeven worden door het parkeerverwijzingssysteem.

huis rijdt buslijn 10 via een route door het centrum. Er is elke 250 meter een halte. De informatiekiosk van Arriva bevindt zich aan

t%F1BSLFFSHBSBHF4QVJIBWFO JOHBOH4QVJCPVMFWBSE BDIUFSIFU Stadskantoor) is 24 uur per dag open.

de rechterzijde van het NS station, bij het busstation. Informatie: www.arriva.nl.

t%F1BSLFFSHBSBHF7FFNBSLU JOHBOH7BO(PEFXJKDLTUSBBU BDIUFS Belastingkantoor) is 24 uur per dag open.

Waterbus

t%F1BSLFFSHBSBHF"DIUFSPN JOHBOH"DIUFSPN JTVVSQFSEBH

Dordrecht is vanaf Zwijndrecht, Papendrecht, Sliedrecht, Hen-

open. Deze parkeergarage is nabij intree Dordrecht | VVV en het

drik-Ido Ambacht, Alblasserdam, Ridderkerk, Krimpen aan den

stadscentrum.

IJssel en Rotterdam ook bereikbaar met de Waterbus. Deze legt

t%F1BSLFFSHBSBHF7JTTUSBBU JOHBOH,PSUF#SFFTUSBBU JTPQWSJKEBH

aan op de Merwekade (vanuit richting Papendrecht, Sliedrecht

13 en zaterdag 14 september open van 07.45 tot 01.00 uur en op

en Rotterdam) en de Hooikade (vanuit Zwijndrecht). Kaartjes zijn

zondag 15 september van 11.00 - 18.00 uur.

aan boord te koop of maak gebruik van uw OV-chipkaart.

t%F1BSLFFSHBSBHF%SJFWSJFOEFOIPG JOHBOH,PSUF,PMGTUSBBU JTPQ

Fietsen gaan gratis mee. Informatie: www.waterbus.nl.

vrijdag 13 en zaterdag 14 september open van 07.30 tot 22.00 uur. Op zondag 15 september gesloten.

Gratis P-terreinen Gratis parkeren is mogelijk op het Parkeerterrein Weeskinderendijk aan de Dokweg, ingang Weeskinderendijk. Vanaf dit parkeerterrein is het ongeveer 10 minuten lopen naar de Grote Kerk en de historische binnenstad. Op zaterdag rijdt er vanaf Weeskinderendijk tussen 10.00 en 17.30 uur een pendelbus naar de binnenstad met haltes bij het Stadskantoor en het ANWB kantoor op de Spuiboulevard. Op zondag rijdt er geen bus. Dag en nacht gratis parkeren is mogelijk op Parking Energiehuis aan de Noordendijk. Ná 24 uur is er betaald parkeren. Hiervandaan vertrekt buslijn 10 om het kwartier naar het centrum (op zondag om het half uur).

Met de fiets In het centrum zijn twee gratis fietsenstallingen. De Fietsenstalling Statenplein (ingang Kolfstraat, bij V&D) en de Fietsenstalling Achterom (ingang om de hoek van intree Dordrecht) zijn op zaterdag 14 september open 06.30 tot 00.00 uur en op zondag 15 september van 11.30 - 17.30 uur. Meer informatie: www.centrumdordrecht.nl.

79

Ja, een stad is een boek, waarin men eindeloos bladeren kan, waaraan dagelijks nieuwe pagina's worden toegevoegd en elders inkt vergeelt, het papier verstuift op de zwarte wind van de tijd. C. Buddingh’

Inclusief programma Open Monumenten dagen 14 & 15 september Monumentengids. Dordrecht

Recommend Documents