Het moet weer over licht gaan Anticiperen op de burger De wereld toegankelijker maken voor slechtzienden Licht op Design District

Het moet weer over licht gaan • Anticiperen op de burger • De wereld toegankelijker maken voor slechtzienden • Licht op Design District

Nu verkrijgbaar. Vraag Uw dealer voor de product-brochure.

Inground Spots Reno - Ocala - Austin Series

Laat u verrassen door de diversiteit en mogelijkheden van Artecta’s nieuwe LED grondspots! Elegant design, sfeervol licht en legio aan toepassingsmogelijkheden. Het complete Artecta buitengamma biedt creativiteit en vrijheid om een verbluffend lichtbeeld te creëren. Reno - Series

Ocala - Series

Austin - Series

[email protected] of bel 045-5667734.

In- en Exterieurverlichting van eigen bodem

05

Van de redactie Actueel

14

Luchthaven Teuge

Licht op Design District

22

18

Wereld toegankelijker maken voor slechtzienden Licht op maat: van kantoor naar luxe hotel

31 38

35

NSVV: Workshop Minder Licht?!

Het belang van goed lichtonderwijs

40

26

IGOV: OVLNL.nl

NSVV: ‘Het moet weer over licht gaan’

39

Een lichtleven lang plezier van goede kennis

Slimme verlichting verandert lichtmarkt radicaal

46

06

42

Onderhoud met ledverlichting: dat is toch niet meer nodig?

‘Je wilt niet weten hoe een witte bank eruitziet onder blauw ledlicht’

51

Led Event

Column Lichtprikkel: Anticiperen op de burger

53

48 52

Productnieuws

Coverfoto: Vliegveld Teuge (zie p. 14)

Colofon [inst]ALLICHT is een uitgave van Covordia Publishing Postbus 907, NL-7400 AX Deventer T +31 570 820214 Hoofd- en eindredactie Stéphanie Schoordijk [email protected] Uitgever Gerrit A.H. van Coeverden [email protected] M +31 6456-15588 Sales Glenn van Coeverden [email protected] M +31-6294 79315 Sales Italia, Österreich, Schweiz Casiraghi Pubblicità Internazionale Mr. Oliver D. Casiraghi Via Cardano 81, IT-22100 Como Phone: +39-031 261 407 [email protected] Aan dit nummer werkten mee: Monique van Empel, Saskia Hendriks, Trea ten Kate, Rien Kort, Nico de Kruijter, Rob van der Linden, Lucas de Vries, Jenno Westra en Harm Wijsman. Abonnementen Jaarabonnement à ( 92,50 excl. 6% btw) voor 10 nummers. Opgave nieuwe abonnees, wijzigingen en/of klachten bezorging: [email protected]

Leesdoelgroepen

Architecten & ingenieurs, (licht)ontwerp- en adviesbureaus, projectadviseurs en -inrichters, interieurbouw, Rijksgebouwendienst, installatie, calculatie, inkoop, management, onderhoud, werkvoorbereiding, groothandels, facilitairdiensten/ -managers, gemeenten, golfbanen, hotels, horeca, industrie, jachthavens, musea, onderwijs, bungalow-, pret- en recreatieparken, schouwburgen, theaters, wellnesscentra, woningbouw, zorginstellingen, agenturen, fabrikanten, importeurs, grootwinkelbedrijven, interieurspecialisten, lichtspeciaalzaken, woonindustrie, tuincentra, dhz-branche, gemeenten, beheer en infratechniek, provincies, Rijkswaterstaat

[inst]ALLICHT wordt uitsluitend verspreid onder

betalende abonnees en via controlled circulation.

Vormgeving Inkvisible, André Weigand, Warnsveld [email protected] Druk Veldhuis Media, Raalte www.veldhuis.nl Oplage deze maand 13.250 exemplaren

Auteursrecht en aansprakelijkheid

Het auteursrecht voor de redactionele inhoud van [inst] ALLICHT wordt voorbehouden. Vermenigvuldiging en/of verspreiding van het geheel of delen van de inhoud is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. © Copyright 2015 Covordia Publishing. Uitgever en redactie betrachten de grootst mogelijke zorgvuldigheid bij de samenstelling van [inst]ALLICHT. Zij aanvaarden geen aansprakelijkheid voor verstrekte technische gegevens en prijzen.

Covordia Publishing werkt journalistiek samen met:

• FHI - Ledcluster – brancheorganisatie (mediapartner) • IGOV - InterGemeentelijk-overleg Openbare Verlichting (mediapartner + rubriek) • NSVV – Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (mediapartner + rubriek + marketingcommissie) • Stichting KIEN - Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (mediapartner)

Covordia Publishing treft u op diverse beurzen:

• FHI – Led Evenement (mediapartner) • Fiera Milano – Euroluce (mediapartner) • Good! – LedExpo (mediapartner) • Kortrijk – Interieur Biënnale • Messe Frankfurt – Light+Building • Jaarbeurs Utrecht –Elektrotechniek (mediapartner)

Verschijningsfrequentie [inst]ALLICHT verschijnt 10 maal per jaar Voor meer informatie www.installicht.nl

03

MAISON &OBJET P A R I S

September 4-8 Maison&Objet Projets Hall 8 Stand C91 - D92 ©a r c h i media

F L AT SPOT NAUTIC

®

Nautic Products by Tekna Manufacturer • Stokkelaar 13 • B-9160 Lokeren • T + 32 9 348 08 02 • www.tekna.be • [email protected]

VAN DE REDACTIE

Agenda 14 -16 september 2015

Woonindustrie vakdagen Nieuwegein dewoonindustrie.nl

14 - 15 september

Najaarsbeurs ETC Expo Culemborg www.etcexpo.nl

29 sep - 2 okt 2015

Beurs Elektrotechniek 2015 Jaarbeurs Utrecht www.elektrotechniek-online.nl

7 - 8 oktober 2015

Dag van de openbare ruimte Expo Houten www.openbareruimte.nl

9 - 18 oktober 2015

Festival of Lights, Berlijn www.festival-of-lights.de

17 - 25 oktober 2015

Dutch Design Week, Eindhoven www.ddw.nl

24 oktober 2015

Nacht van de Nacht www.nachtvandenacht.nl

28 - 31 oktober 2015

Illuminating York light2015.org.uk/events/illuminating-york/

Opleidingen CLS ledworkshop: www.cls-led.com Edu-Lux: www.edu-lux.nl iLo: www.lichtontwerpen.nl Infra Engineering www.infra-engineering.nl/opleidingen Hogere verlichtingskunde ROC Midden NL: [email protected]

Doelgericht

Na een heerlijke zomer staan er weer allerlei evenementen en beurzen voor de deur – tijd om daaruit doelgericht een keuze te maken. Het is eigenlijk geen doen meer om ze allemaal te bezoeken. Reden voor IGOV om de stichting OVLNL. nl op te richten, met als doel het stroomlijnen van activiteiten op OVL-gebied. Doelgericht verlichten komt op een bijzondere manier aan bod: om dagelijks langer toegankelijk te zijn, wilde luchthaven Teuge graag landingsbaanverlichting met led, maar kreeg daarvoor geen vergunning. Dat loste men op door gedegen onderzoek naar lichthinder en met veel lagere grenswaarden dan de NSVV aanbeveelt. Uit het artikel over Visio blijkt hoe doelgericht zij bezig zijn met verlichting voor ouderen en slechtzienden. Dat houdt veel meer in dan alleen maar fellere lampen inzetten. Een ander heikel punt wordt in het artikel over onderhoud met ledverlichting aan de kaak gesteld: ook bij ledverlichting is preventief onderhoud belangrijk, om verschillende redenen. Verder neemt Ans van den Broek, een OVL-professional, na bijna 47 jaar afscheid en ze spreekt daarbij haar zorgen uit over hoe het tegenwoordig bijna alleen nog maar gaat over besparen – dat gaat nogal eens ten koste van het doel van verlichting. Bij doelgericht werken in verlichtingsland is gedegen kennis een vereiste. Daarom staan er ook twee items over lichtonderwijs in dit nummer. Verder komen er nog twee artikelen aan bod over projecten waarbij er in korte tijd veel moest gebeuren. Ook wij gaan nu nog doelgerichter te werk: Glenn van Coeverden, de zoon van Gerrit, komt ons team versterken. Dat hij daaraan maar evenveel plezier mag beleven als zijn vader, of zelfs nog meer. Hoe wordt het nog leuker? We wensen u weer veel leesplezier. Stéphanie Schoordijk Hoofdredacteur [inst]ALLICHT Nog even nazomeren...

Instituut voor audio- en belichtingstechniek: www.iabopleidingen.nl Lichtconsult: www.lichtconsult.nl Lighting Design Academy: www.lightingdesignacademy.org Meutzner LichtOpleidingen: www.meutznerlichtopleidingen.nl Romar workshops: www.romarled.com De Theaterschool: www.theaterschool.nl

05

ACTUEEL

Oranjerie

Het energieverbruik van winkelcentrum Oranjerie in Apeldoorn is sinds april gehalveerd, dankzij de intelligente verlichting die alleen aangaat waar en wanneer het nodig is. Door deze verlichting van Nedap bespaart het winkelcentrum met het slimme lichtsysteem 50% op het energieverbruik en is ook de CO2-uitstoot drastisch gereduceerd. De puzzel voor optimale verlichting en aansturing is opgelost met de nieuwe Nedap Luxon Retail-armatuur in combinatie met het uitgebreide lichtmanagementsysteem. Dit blijkt succesvol; er wordt onder andere gebruikgemaakt van bewegings- en daglichtsensoren en iedere armatuur kan separaat worden aangestuurd. Verder is het zo ingesteld dat het maximaal gebruikmaakt van het daglicht dat door de koepels in het dak van het winkelcentrum naar binnen komt. De Nedap Luxon Retail-armaturen zijn uitgerust met keramische MasterColour lampen van Philips, die het winkelcentrum voorzien van een heldere verlichting. Het lichtmanagementsysteem is niet alleen intelligent qua verlichting, maar geeft ook vooraf aan als er onderhoud moet worden gepleegd. Hierdoor kunnen onderhoudskosten onder controle worden gehouden.

www.nedap-luxon.com

Spot Almere wint Light Challenge Het team Spot van Almere is door de jury als beste beoordeeld voor de innovatiewedstrijd voor openbare verlichting en het team wint daarmee de Light Challenge 2015. Elf teams namen de uitdaging aan om een nieuw lichtconcept voor een stadscentrum te ontwerpen. In de competitie tussen negen steden kwam het ontwerp van het team Almere als beste uit de strijd. De gemeente Almere onderzoekt of het ontwerp daadwerkelijk gaat worden gerealiseerd. Ook andere steden hebben belangstelling voor het ontwerp. De jury roemde het ontwerp van de tweedejaars studenten industriële productontwikkeling aan Windesheim Flevoland als een complete lichtoplossing voor het marktplein in Almere.

06

De TAUW Young Potential Award was voor Nick Cornelissen, student aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij wint daarmee een traineeship/halfjaarcontract bij ingenieursbureau Tauw. De volgende editie van de Light Challenge zal plaatsvinden in 2017 en zal een internationaal karakter krijgen.

www.lightchallenge.eu

Scholen en nationale lichtmeting In het najaar van 2015 wordt in het kader van het Internationale Jaar van het Licht 2015 (IYL2015) een Nationale Lichtmeting uitgevoerd door scholieren in heel Nederland. Het bijbehorende lesmateriaal is reeds beschikbaar en docenten kunnen zich inschrijven. In week 44 en 45 (26 oktober t/m 6 november) zullen brugklassers en andere scholieren met behulp van zelfgebouwde spectroscoopjes samen bepalen hoe duurzaam wij onze huiskamers verlichten. Aan de hand van het spectrum van de lichtbron kunnen ze bepalen of ze het licht van ledlampen, spaarlampen of gloeilampen hebben gemeten. De metingen resulteren aan het eind van deze weken in een online Lichtkaart van Nederland. Deelname aan de Nationale Lichtmeting gebeurt via de docent, die een inlogcode aanvraagt, waarmee de scholieren (anoniem) kunnen inloggen en een postcodegebied reserveren waarin ze de meting willen gaan doen. Op een uitgeprint kaartje van dit gebied vullen ze in hoeveel huishoudens gloei-, spaar-, ledlampen of een combinatie daarvan gebruiken. Daarna voeren ze de cijfers in het GIS (Geografisch Informatie Systeem) in. Op die manier ontstaat in de loop van de meetweken de Nationale Lichtkaart. Hoe meer scholieren aan het experiment deelnemen, des te nauwkeuriger wordt deze kaart. Voor het scholenexperiment is (online) lesmateriaal ontwikkeld dat te vinden is op:

www.iyl2015.nl/educatie/scholenexperiment/.

Als voorbereiding zullen scholieren zelf een spectroscoop bouwen. Dit kan met behulp van alledaagse middelen (een lege cd-recordable, een lege keukenrol en wat duct-tape) en wat knutselwerk. Docenten kunnen ook besluiten om een set van 40 bouwplaten te bestellen, die gratis wordt geleverd. Het GIS blijft ook na de meetperiode toegankelijk; er kunnen nog steeds nieuwe metingen worden toegevoegd en de data blijven beschikbaar (bijvoorbeeld voor scholieren die een profielwerkstuk over duurzame verlichting willen schrijven). Docenten kunnen een inlogcode voor het GIS-portaal aanvragen. Mail naar [email protected] voor updates over het scholenexperiment.

Road lighting

De herziene uitgave van dit boek van Wout van Bommel is een must read voor iedereen die iets met OVL en wegdekverlichting te maken heeft, en zeker ook voor stedebouwkundigen, stedelijke verkeerscirculatiedeskundigen, milieudeskundigen. Ook voor ontwerpers en fabrikanten van lampen en armaturen is het interessant. Het gaat over de principes waarop moderne straatverlichting is gebaseerd, en de praktijktoepassing ervan. Het boek komt met een nieuwe kijk op het onderwerp. Het eerste deel van het boek gaat over openbare verlichting, het tweede over lichtvervuiling en de effecten ervan op bewoners, op gemotoriseerd en ander verkeer en op flora en fauna. Het definieert criteria voor verlichting die de lichtontwerper kan toepassen om ervoor te zorgen dat lichtinstallaties binnen acceptabele grenzen blijven. In deel drie komt tunnelverlichting uitgebreid aan bod.

NIEUW IN NEDERLAND ! WWW.PALOSS.NL 085-3030744

.

Modulair. Architectonic. Different. 07

ACTUEEL

Lumenet 2016

Op 7 en 8 April 2016 gaat binnen het Laboratorium voor Lichttechnologie van KU Leuven Technologiecampus Gent het internationale doctoraatssymposium Lumenet 2016 door. Daarbij zullen 25 jonge doctoraatsstudenten uit Europa hun onderzoek voorstellen aan een aantal senior academische experts uit universiteiten (Sheffield, Berlijn, Leuven, ...) en uit het bedrijfsleven (Philips, Velux, Etap). De drie hoofdthema’s zijn perceptie van licht, binnenverlichting en daglicht. De voertaal is Engels.

iiw.kuleuven.be/onderzoek/lichttechnologie www.lichttechnologie.be/nl/laboratorium/lumenet-2016

Vulkaan op Texel

Vulkan, een merk van de Nordeongroep, gaat het eiland Texel verlichten met OVL-led V3630. Meer dan 2500 van deze Duitse armaturen zullen vanaf de herfst een bijdrage leveren aan de klimaatneutrale doelstellingen van het Waddeneiland, die men in 2020 will hebben bereikt. Samen met de firma Imtech verzorgt Vulkan de verlichting, waarvoor het bedrijf een nieuwe, speciale lensoptiek heeft ontwikkeld. De V3630 heeft een lichtmanagementsysteem gebaseerd op een open-source-structuur, en dat biedt de gemeente Texel de mogelijkheid om voor een bestaand of een nieuw beheersysteem te kiezen, maar ook de vrijheid om in een later stadium te kunnen aansluiten op nieuwe technologie, zoals sensortechniek voor CO2, ozon, ijzel of verkeersmetingen. Met de Vulkan V3630 is Texel dus klaar voor de toekomst.

www.vulkan.eu

08

ACTUEEL

Elektrotechniek op zijn kop The Internet of Things, 3D printen, individualisering, vergrijzing en duurzame energie. De wereld verandert in een nooit eerder vertoond tempo. Wie vandaag denkt dat het wel meevalt, zal morgen ontdekken dat de wereld er totaal anders uitziet. Ook die van elektrotechniek. Daarom is Elektrotechniek 2015 - van 29 september tot en met 2 oktober in de Jaarbeurs in Utrecht - anders van opzet. In de vier toepassingsgebieden Woning, Industrie, Utiliteit en Infra & Energie zetten exposanten de eerste voorzichtige stappen om de samenhang tussen technologische innovaties te tonen. Slimmer en efficiënter omgaan met grondstoffen en energie is geen geitenwollensokkenhobby, maar keiharde business. En een noodzaak. “Alleen al om onze IT-honger te stillen, verbruiken we tegen 2020-2025 zo’n 20% meer elektriciteit dan nu”, zegt Theo Ockhuijsen, innovator voor de technische branche en mede-oprichter van BIMpuls. “Dat kunnen we alleen aanpakken door slimmer met energie om te gaan. In plaats van met 450 W aansluitvermogen per werkplek zullen we de komende jaren met 45 W per werkplek gaan rekenen”, voorspelt hij. “Er is geen wandcontactdoos meer nodig, dus geen bekabeling, geen kabelgoten meer, de scheidingsschotten vervallen, de verdeelkasten worden kleiner. Tussen de 8 en 10% van de aanneemsom vervalt door de energiezuinige werkplek.”

Rechts ingehaald Nog zo’n megatrend is the Internet of Things, driver achter bijvoorbeeld smart industry. Alles wordt verbonden met het internet. Apparatuur in huis of de woning bedienen we via de smartphone. In fabrieken geven machines zelf een seintje aan de onderhoudsdienst of rechtstreeks aan de fabrikant wanneer het tijd wordt voor onderhoud of als een kritische component stuk dreigt te gaan. Hogere uptime van machines, grotere voorspelbaarheid, lagere kosten. Er zullen nieuwe businessmodellen ontstaan: bedrijven die op een slimme manier uit de databrij voorspellen wanneer een machine onderhoud nodig heeft. Wie verdient morgen het geld? “Dat zijn de nieuwe bedrijven met jonge, gedreven medewerkers die het als een uitdaging zien om een zo efficiënt mogelijk productieproces te organiseren, waarbij de klant mede-ontwerper is. Als je niet oppast, halen die jonge gasten die wel als een speer gaan met nieuwe technologie, je in één keer rechts in.” 3D printen zorgt voor individualisering. Ockhuijsen toont een zonnebril, zelf online ontworpen, 3D geprint en thuisbezorgd: “Individualisering is een trend en een driver. 3D printen biedt de ultieme mogelijkheid om te personaliseren, maar schakelt eveneens partijen in de

huidige keten uit, omdat de consument zelf gaat ontwerpen en direct bij de (3D print)fabriek bestelt. “Denk na over wat jij vandaag doet om de klant te bedienen en wat deze trend hiervoor kan betekenen.” Zoals 3D printen zijn er meer technieken die in de laatste ontwikkelingsfase zitten, de service robot bijvoorbeeld. “Ze zitten in een versnelling en gaan ons leven op de kop zetten.” Daarom is de beurs Elektrotechniek dit jaar anders van opzet. In de vier toepassingsgebieden zetten exposanten de eerste voorzichtige stappen om de samenhang tussen technologische innovaties te tonen. Aan de hand van enkele voorbeelden laten ze zien welke veranderingen er op de sector afkomen. Ockhuijsen vindt het essentieel dat iedereen in deze branche zich bewust wordt van de veranderingen en vooral de samenhang hiervan. Er heerst nog veel te veel een afwachtende houding. “Dat remt innovatie af.” Hoewel hij van nature een optimist is voor wie het glas altijd halfvol is, baart deze afwachtende houding hem zorgen. De veranderingen zullen ingrijpendere gevolgen hebben dan de twee recessies die de sector achter de rug heeft. Natuurlijk zal de markt aantrekken, en is er zo’n grote voorraad woningen, kantoorpanden en fabriekshallen dat er nog genoeg tijd zal zijn om de bestaande elektrotechnische infrastructuur overeind te houden, maar bedrijven die ervoor blijven kiezen om pas laat op de innovatiecurve actief te worden, dus als een vernieuwing al breed is geaccepteerd, zullen in een nog grotere vechtmarkt terechtkomen. “Als je achteraan in de curve loopt, zit je in een vechtmarkt, waarin het gaat om de goedkoopste aanbieder.”

Krenten uit de pap Installateurs die bereid zijn mee te gaan in de innovatie, die multidisciplinair gaan werken, die de hele keten bijeen brengen en met IT-oplossingen aan de slag gaan, halen straks de krenten uit de pap. Al deze trends bieden namelijk een kans aan de technische installatiebranche. Internet of Things kan niet zonder installatietechniek; duurzame energie evenmin. Smart homes waarin mensen met hulp van domotica en robotica lang comfortabel en zelfstandig wonen, leveren voor de installateur werk op. Ockhuijsen: “Ik hoop dat die boodschap blijft hangen als men de toepassingsgebieden op Elektrotechniek bezoekt. Je kunt niet meer installeren zoals je dat gewend bent; je moet samenwerken met andere disciplines, met andere partijen in de keten.” De tijd waarin je risicomijdend een businessplan voor de komende zeven jaar kon maken, is voorbij.” Installateurs zullen nu de samenwerking met de anderen in de keten moeten opzoeken, want alleen gezamenlijk kunnen vakdisciplines de vernieuwing vormgeven.

www.elektrotechniek-online.nl

09

ACTUEEL

theServa bekroond tot innovator

Voor Theben een relatief nieuw product, maar zeker bijzonder binnen het reeds bestaande KNX-assortiment. Theben heeft evoor gekozen om producten op te nemen, waarmee de KNX-functionaliteiten binnen het productportfolio enorm worden uitgebreid. theServa is een visualisatie-server, en bij de ontwikkeling ervan stond één belangrijk aspect bovenaan het wensenlijstje, namelijk ‘easy to use’. Dit is niet alleen bedoeld voor de eindgebruiker, maar zeker ook voor de installateur of system integrator. Met de configuratie-software is de programmeur in de gelegenheid om in een handomdraai een basic visualisatie-omgeving op te zetten en juist te adresseren, nadat hij de communicatiegegevens uit de KNX-programmeersoftware heeft overgeheveld. Uiteraard kan deze basis worden verfraaid en functioneel worden uitgebreid door toepassing van de vele mogelijkheden die de theServa biedt. De jury van de ETOP innovation Awards heeft ervoor gekozen om dit product te bekronen met de titel ‘Innovator in de categorie Woning en Utiliteit’ vanwege haar innovatieve karakter. Vanzelfsprekend kan theServa in een werkende opstelling worden bekeken op de beurs Elektrotechniek 2015.

www.theben.de/nl

Bedrijfsovername Lagotronics Lagotronics, importeur en leverancier van verlichting, staat aan de vooravond van een nieuwe, grote stap richting de toekomst. Het gerenommeerde Duitse bedrijf SLV heeft de Venlose onderneming overgenomen. “Deze overname betekent optimale bediening van onze clientèle, met absolute waarborging van de continuïteit en kwaliteit voor de klant en een vlekkeloze integratie van de huidige bedrijfsprocessen in nieuwe uitdagingen,” aldus algemeen directeur Martijn Hendrikx. “Het zijn mooie, commerciële woorden, maar eigenlijk wil ik alleen maar duidelijk maken dat wij ontzettend veel zin hebben in deze fraaie uitdaging. Het biedt namelijk enorme kansen voor onze klanten en dus ook voor onszelf. Met SLV halen we een stuk kennis, dienstverlening en consultancy in huis die verrijkingen zijn voor ons bedrijf en onze afnemers en waarbij we onze marktpositie in de verlichtingsindustrie nog meer zullen versterken. SLV

10

staat al jaren bekend om haar brede portfolio van hoogwaardige binnen- en buitenverlichting. De ‘Big White’ catalogus is een begrip in de branche. Het bedrijf richt zich in 95 landen op wereldwijde distributie van verlichtingsproducten. Lagotronics geniet vooral bekendheid als pionier op het gebied van ledverlichting en als importeur en groothandel van verlichting.” Beide bedrijven geven vanaf heden bekendheid aan ‘Lagotronics by SLV’. Lagotronics is voortaan eigendom van SLV en blijft actief vanuit haar kantoor in Venlo, met dezelfde mensen en directie. Lagotronics blijft ook ledproducten op de markt brengen onder het merk DecaLED. Eind september is Lagotronics ook in haar nieuwe hoedanigheid aanwezig op de beurs Elektrotechniek in Utrecht, op stand B.055 in hal 12.

www.lagotronics.nl

ACTUEEL

Inzamelen werkt

Het aantal deelnemers van LightRec groeide het afgelopen jaar flink. Sinds juli 2014 hebben 30 nieuwe verlichtingsproducenten en -importeurs zich aangemeld bij het inzamelsysteem, zo blijkt uit het jaarverslag. Deze groei is mede het gevolg van de Algemeen Verbindend Verklaring (AVV), waardoor alle producenten en importeurs van verlichting verplicht zijn om zich aan te sluiten bij Stichting LightRec, opdrachtgever voor de inzameling en recycling van lampen in Nederland. In totaal zijn nu 468 deelnemers aangesloten bij de stichting. Voor het eerst hebben Nederlanders meer ledlampen dan spaarlampen gekocht, zo blijkt verder uit het jaarverslag. De verkoop van ledlampen groeide het afgelopen jaar met maar liefst 55% naar 11,2 miljoen exemplaren. Ook verkoop van tl-verlichting en armaturen steeg licht. Volgens LightRec voltrekt de overgang naar ledverlichting zich vooral op de professionele markt in een razend tempo. Consumenten doen er iets langer over om de omschakeling te maken. LightRec grijpt deze transitie aan om extra aandacht te vragen voor het feit dat de oude gasontladingslampen (tl-buizen en spaarlampen) die worden vervangen, moeten worden ingezameld voor recycling, want deze lampen bevatten stoffen die apart

moeten worden verwerkt en goed kunnen worden gerecycled. Daarnaast benadrukt de stichting dat ook ledverlichting aan het einde van de levensduur apart moet worden ingeleverd voor recycling. In 2014 zijn, na twee jaar van daling, weer meer lampen ingezameld. Het aantrekken van de economie laat ruimte voor wat extra vervanging en vernieuwing. Armaturen komen bij sloop en renovatie gemakkelijk bij het metaalafval terecht, maar consistente communicatie en gerichte inzamelacties op groothandel en installateurs zorgen ervoor dat zij steeds vaker gescheiden worden ingeleverd. In 2014 is een nieuw hoogtepunt bereikt van bijna twee miljoen kilo, ruim anderhalf keer zoveel als vijf jaar eerder. Daarmee komt het totaal ingezamelde volume op 3,67 miljoen kilo. De nieuwe WEEE-richtlijn stelt de doelstelling voor de ingezamelde hoeveelheid elektrische en verlichtingsapparatuur niet meer in kilo’s, maar als percentage van de nieuw verkochte apparatuur. Inmiddels ligt het ingezamelde volume aan afgedankte overige lampen op een kwart van de verkochte hoeveelheid nieuwe exemplaren. Dat percentage zal dit jaar naar verwachting verder stijgen dankzij een forse toename van het aantal inleverbakken in winkels. De inzameling van armaturen komt op een derde van het nieuw verkochte volume.

www.wecycle.nl

Nieuw concept in nieuw pand

In Mol heeft distributeur van led-verlichting RGB-LED Lighting Technologies intrek genomen in een nieuw bedrijfsgebouw. Professionele klanten vinden er in de showroom inspiratie voor ledverlichting met innovatieve producten. Het gebouw biedt ook de mogelijkheid om workshops en infosessies te organiseren, waarmee Rgb-Led Lighting Technologies de rol van traditionele distributeur overstijgt. Naast de professionele lichtberekeningen, leasingvoorstellen en maatwerk ontwikkelingen, start het team van Rgb-Led Lighting Technologies met groepstrainingen voor installateurs, architecten en interieurbouwers. Zo zijn klanten altijd perfect op de hoogte van de innovatieve ledproducten en kunnen zij op hun beurt altijd de juiste informatie doorgeven aan de eindklant. De markt van ledverlichting is een jonge markt, waar Rgb-Led Lighting Technologies een voortrekkersrol in wil spelen. “Er zijn meer spelers op de markt gekomen, helaas veelal onervaren of soms gewoon uit op ‘easymoney-webshop-sales’ met alle gevolgen van dien.

www.rgbled-lt.be

11

ACTUEEL

Trainingssessie wet- en regelgeving maar ook voor niet-lidbedrijven. ILT voert in de Op vrijdag 25 september van 10.30 – 15.00 uur organiseert de brancheorganisatie Nederlandse Licht Associatie (NLA) deze trainingssessie in het Auditorium kantoorgebouw Philips in Eindhoven, met medewerking van VWA, Inspectie Leefomgeving en Transfort (ILT), en Dekra. De NLA constateert met name in de afgelopen periode een steeds toenemende behoefte aan informatie over weten regelgeving vanuit de Nederlandse fabrikanten en leveranciers van professionele lichtarmaturen, lichtbronnen en voorschakelapparatuur. Reden dat zij het initiatief heeft genomen tot de organisatie van een trainingssessie voor haar leden,

komende periode een groot aantal controles uit bij verlichtingsbedrijven. Tijdens de trainingssessie zal het één en ander over de resultaten hiervan worden gepresenteerd, evenals over de ILT-aanpak bij toezicht en handhaving in het algemeen. De voertaal is Nederlands, maar gezien de Europese dimensie zal de stof deels in het Engels zijn. Deze sessie staat open voor alle geïnteresseerden. Voor aanmelding, de routebeschrijving en het programma: zie de website. Deelname is gratis voor NLA-leden en hun medewerkers. Niet-leden betalen € 250 per persoon (inclusief lunch en documentatiemateriaal). Dit bedrag wordt in mindering gebracht op de contributie, wanneer het bedrijf in kwestie voor 1 januari 2016 lid wordt van de NLA.

www.lichtassociatie.nl

Koploper

Sinds 2013 is de gemeente Venlo bezig met het vervangen van verouderde straatverlichting. Dit gebeurt door 70% van de OVL te vervangen door dimbare ledverlichting. Inmiddels is 60% vervangen, en in 2016 moeten er zo’n 16.000 armaturen zijn vervangen. De energiebesparing loopt op tot 65% per armatuur, zo geeft de gemeente aan. Zowel in Nederland als in Europa geeft Venlo al sinds 2012 het goede voorbeeld door te investeren in duurzame, energiebesparende OVL. Een bijdrage vanuit het European Energy Efficiency Fund (geïnitieerd vanuit de Europese Commissie) bevestigt deze koplopersrol. Inmiddels is er ook vanuit meer Europese gemeenten en regio’s met veel interesse geïnformeerd naar de Venlose aanpak. Wethouder Henk Brauer licht toe: “Met de keuze voor ledverlichting zet de gemeente Venlo in op duurzaamheid, kostenbesparingen op het gebied van energie en een reductie van CO2-uitstoot. De gemeente voldoet hiermee ruim aan de doelstellingen zoals die zijn opgenomen in het onlangs vernieuwde energieakkoord.” Momenteel is 36,4% van de straatverlichting zuinig. Daarnaast is 37,8% van de straatverlichting ‘slim’, dus zuinig en dimbaar. Door deze vernieuwingen is er in 2014 een besparing van 13,3% op het totale energieverbruik gerealiseerd. Gemeente Venlo is hiermee een koploper en een voorbeeld voor veel andere gemeenten in Nederland en Europa. Een overzicht van de planning, meer informatie en een informatieve video zijn te vinden op www.venlo.nl/verlichting.

ETOP-genomineerden 2015 bekend Met als slogan ‘Elektrotechniek maakt het mogelijk’ vindt van 29 september tot en met 2 oktober aanstaande in de Jaarbeurs in Utrecht het tweejaarlijkse event Elektrotechniek plaats. Ook tijdens deze editie is er weer uitgebreid aandacht voor de ETOP Innovation Awards. Dit jaar zijn deze te vinden in de toepassingsgebieden woning, industrie, utiliteit, en infra en energie. Elk toepassingsgebied wordt voor de beleving werkelijk nagebouwd. Een deskundige jury koos uit ruim 30 inzendingen voor de eerste drie toepassingsgebieden een tiental genomineerden. Voor het toepas-

12

singsgebied infra en energie was het aantal inzendingen volgens de jury te zeer aan de lage kant om daadwerkelijk te kunnen nomineren. Voor deze toepassing kan het publiek zelfstandig kiezen uit de deelnemers aan het toepassingsgebied. Naast de genomineerden ontving een groot aantal inzendingen de status ‘innovator’. Op de beursvloer zullen de bezoekers – dit jaar voor het eerst – de winnaars kiezen. Per toepassingsgebied zal Titia Siertsema, voorzitter van UNETO-VNI, op Elektrotechniek op woensdag 30 september de prijzen uitreiken. Meer informatie over de ETOP Awards is te vinden via www.elektrotechniek-online.nl. Voor het laatste productnieuws, aanbiedingen en marktinformatie kan de professional ook terecht op www.elektrotechniek365.nl.

ACTUEEL

Ledkwaliteit in binnenverlichting Stichting KIEN en de NSVV hebben in 2012 de handen ineengeslagen en besloten te gaan samenwerken om de installateur van permanente kennis over licht en (led)verlichting te voorzien. Tijdens deze innovatiereis, die moet worden gezien als een langjarig samenwerkingsverband, zullen de medereizigers regelmatig worden geïnformeerd over nieuwe ontwikkelingen. Voor de volgende etappe van deze reis wordt u dan ook van harte uitgenodigd voor de middagbijeenkomst ‘Op weg naar ledkwaliteit in binnenverlichting’ op donderdag 17 september bij het NBC in Nieuwegein. Tijdens deze bijeenkomst staat het uitwisselen van kennis en ervaringen tussen installateurs, adviseurs en architecten centraal, met als doel deze specialisaties (nog) beter te laten samenwerken. Onder leiding van de dagvoorzitter

is er voldoende ruimte voor discussie en kennisuitwisseling tussen sprekers en de deelnemers. Deze bijeenkomst is een vervolg op de gezamenlijke innovatiereis van NSVV en KIEN, waarbij vanaf nu ook UNETO-VNI aanhaakt, immers op basis van deze kennisuitwisseling zullen knelpunten worden geïnventariseerd die de input vormen voor toekomstige sessies met als doel te komen tot kwaliteitsverbetering van toekomstige (led)verlichtingsinstallaties. Installateurs vertellen op basis van hun ervaringen hoe innovaties hun weg in de praktijk vinden, hoe dit beter kan en wellicht moet. Externe deskundigen op het gebied van verlichting en duurzaamheid geven advies. De onderwerpen zijn optimalisatie van daglicht, Smart Leds: toepassingen en stand der techniek, daglicht, gebouwen en mensen; Ledgilde filosofie en tools, inzage in een

puntensysteem van een andere sector, UNETO-VNI en de rol van haar Commissie Verlichting in samenwerking met KIEN/NSVV, en een opdrachtgever op zoek naar kwaliteit. De bijeenkomst is bedoeld voor medewerkers van E-installatiebedrijven, architecten, adviseurs, gebouweigenaren, facilitair managers, fabrikanten en andere belangstellenden. Deelname is gratis, en u kunt u opgeven via de site. Bent u na aanmelding alsnog verhinderd? Meld u dan bijtijds af of laat u vervangen door een collega. Bent u zonder afmelding niet aanwezig, dan vragen wij een bijdrage van € 50,-. Dit bedrag schenken we dan aan het goede doel: Stichting Kinderen Kankervrij (KiKa).

www.stichtingkien.nl/informatie/ registratie-led-event  

www.QisDesign.com [email protected]

13

Luchthaven Teuge Een vergunning voor landingsbaanverlichting stuitte

• door Nico de Kruijter

O

op bezwaren vanwege mogelijke lichthinder. Oplossing: een onderzoek.

Na baanverlenging in 2007 kunnen ook kleine straalvliegtuigen gebruikmaken van luchthaven Teuge, zij het alleen overdag. Om de locatie aantrekkelijker te maken voor zakelijk vliegverkeer en de vergunningen te verkrijgen voor landingsbaanverlichting, heeft de luchthaven in 2013 aan De Kruijter Public Lighting gevraagd om onderzoek te doen naar de lichthinder die daarbij zou kunnen optreden voor de omgeving. De geplande landingsbaanverlichting moest led worden, bestaand uit geleide verlichting langs de baan en zogenoemde runway threshold lights aan het begin en eind van de baan. De threshold lights bestaan uit groengekleurde lichtbronnen die van de baan af zijn gericht en roodgekleurde, op de baan gerichte verlichting, die evenwijdig aan elkaar zijn gepositioneerd. Zo kan de

14

piloot bij het aanvliegen een groene lijn zien aan het begin van de baan en een rode lijn aan het einde van de baan. Deze verlichting moet voldoen aan de ICAOrichtlijn.

Gloednieuw De beoogde verlichting was zo nieuw, dat de ontwikkelaar van deze baanverlichting tijdens het onderzoek nog volop bezig was om de vereiste ledvariant te ontwikkelen. Om de lichthinder voor de omgeving te kunnen berekenen, is het noodzakelijk om een bestand te verkrijgen met meetgegevens van de karakteristieke uitstralingscurve of lichtverdeling door de ruimte. Landingsbaanverlichting wordt op dezelfde wijze gemeten als koplampen van

auto’s of actieve markeringsunits voor in het wegdek. Het product van deze meting is een vlakke uitstralingsgrafiek geprojecteerd op een wand of meetvlak. Doordat de ledvariant nog moest worden ontwikkeld, was het verkrijgen van een proefexemplaar van de baanverlichtingsunit niet mogelijk. Daarom heeft De Kruijter de vlakke uitstralingsgrafiek vertaald naar een driedimensionaal uitstralingsmodel. Dit model is vervolgens omgebouwd naar een eulumdat-bestand dat kan worden gebruikt in simulatie- en berekeningssoftware. Deze kennisintensieve modelleringstechniek is nooit eerder toegepast en is dus ook gloednieuw. Daardoor ontstond er een situatie waarbij er maar één manier overbleef om te toetsen of de combinatie van de nieuwe ledlichtbronnen en de nieuwe modelleringstechniek klopt: een meting in de prakMooi staaltje tijk, achteraf. investeringsdurf Een mooi staaltje investeringsdurf en vertrouwen van Luchthaven Teuge.

Uitgaan van TNO-grenswaarden De landingsbaanverlichting van Luchthaven Teuge en de omliggende bebouwing is aan de hand van de laatste tekeningen nagebouwd in een simulatie-pakket. Ook de karakteristieke lichtverdelingen van de baanverlichting zijn aan het model toegevoegd. Vervolgens is met het model het strooilicht op de gevels van de woningen berekend en de lichtstroomwaarde (i-waarde) naar het oog. De uitkomsten zijn ten opzichte van de laatste richtlijn voor lichthinder van de NSVV zo astronomisch laag, dat lichthinder volgens deze richtlijn niet aan de orde is. Deze richtlijn is echter gebaseerd op sportveldverlichting met een heldere omgeving in de nabijheid van de lichtbron. Omdat geleide verlichtingsinstallaties niet in de nieuwe richtlijn zijn opgenomen, zocht De Kruijter verder naar grenswaarden voor verblinding van geleide verlichtingsinstallaties. Het bleek dat TNO een onderzoek naar dit soort installaties heeft uitgevoerd, waaruit naar voren kwam dat 20 cd aan lichtstroom beoordeeld op een

Voor het eenvoudig inbouwen van spots, luidsprekers en andere componenten in beton. Ontdek de ruimte in onze IBTronic behuizingen!

IBTronic XL Drillbox 150 · Geschikt voor diverse maten spots en andere componenten · Ook geschikt voor Cool Beam lichtbronnen (max. 50W) · Voor montage tijdens het bouwproces

ELEKTROTECHNIEK2015 STAND 09E030

www.spelsberg.nl

15

! e t a d e h t e v sa

VAKBEURS MA 14, DI 15, WO 16

september OP ZONDAG 20 SEPTEMBER EXTRA

VAKDAG LICHTGROEP HOLLAND

De Woonindustrie is hèt B-to-B interieurcentrum van Nederland. Zo’n 150 exposanten uit het midden- en hogere segment tonen tijdens de VAKbeurs hun laatste collecties en noviteiten. De ruime afdeling verlichting (op de 2e etage) toont u een mooie selectie verlichtingsfabrikanten, waaronder de Lichtgroep Holland.

GRAAG TOT DAN!

De Woonindustrie Symfonielaan 1, Nieuwegein T +31(0)30 303 27 00 www.dewoonindustrie.nl

Praktijkmeting Na het uitbrengen van het onderzoeksrapport en de daadwerkelijke plaatsing van de verlichting heeft een praktijkmeting plaatsgevonden. De eerste meting is op de landingsbaan zelf uitgevoerd om het lichtgevend oppervlak van de baanverlichting te bepalen en de hoeveelheid uitgestraald licht uit de armatuur. Na deze meting zijn de woonlocaties in een straal van 500 m om de baan bezocht. Daar zijn de luxwaarden op de gevel en de i-waarden naar het oog gemeten. De waarden kwamen nagenoeg overeen met het theoretische model en zaten ver onder de

TAIL

-M OR A FOR COBS

DE

afstand van 100 m als hinderlijk wordt ervaren. Dit is een veel lagere waarde dan 1000 cd uit de NSVVaanbeveling. In het onderzoek is De Kruijter daarom uitgegaan van de TNO-grenswaarde en niet van de aanbevolen waarde conform de NSVV-richtlijn.

Op maat gesneden voor COB LEDS VOORDELIGE RCOB LED-DRIVERS – VOOR DE WERKING VAN LEDS MET EEN ZEER GROOT PRESTATIEVERMOGEN EENVOUDIGE INSTALLATIE - EENZIJDIGE AANSLUITING - PRAKTISCHE VIERKANTIGE VORM

OP MAAT GESNEDEN VOOR UW LED - DIMBAAR OF OUTPUT MET CONSTANTE STROOM - VOORINGESTELDE STROOMSTERKTES VAN 350 MA TOT 1050 MA IN STAPPEN VAN 50-MA - UITGANGSSPANNINGSBEREIK VAN 6 V TOT 44 V GELIJKSTROOM

MET COMPLETE BESCHERMING -D I M M 0.1 – 100%

IN G

DEEP

-OLP, SCP, OCP, OTP

TNO-grenswaarde. Mede door de onderzoeken is de vergunning in 2015 verleend en er mag tot elf uur ’s avonds worden geland op Luchthaven Teuge. Het is aan te raden om in de NSVV-aanbeveling voor lichthinder een extra categorie op te nemen voor geleide verlichting, zo geeft De Kruijter aan. www.dekruijter.nl

www.recom-lighting.com

17

Licht op Design District Wat was het een goede editie dit jaar. De exposanten waren van een heel hoog niveau, ze brachten volop noviteiten en hadden duidelijk werk gemaakt van hun stand. Met een heerlijk zonnetje erbij kregen ook de exposanten in de tuin volop aandacht. De vakbeurs trok circa 5500 bezoekers, die ook hun licht lieten schijnen over een twintigtal aanbieders van verlichting. De tien highlights.

door: Monique van Empel

Let’s rock Lampenkappen van natuursteen: de intrigerende Rock Collection is nieuw van Wever & Ducré. Gemaakt van flinterdun steenfineer zijn alle kappen anders en zo heeft elke Rock-lamp een eigen lichteffect. Naast de bestaande hang- en vloerlampen zijn er nu ook tafel- en wandlampen aan de collectie toegevoegd.

Lichtval Eén van de meest opvallende lichtsculpturen op Design District: de Lightfalls van Menno van Zijderveld. De bakken boven en onder zijn van hout en daartussen hangt een stoffen ‘armatuur’. Hierin bevindt zich de (gekleurde) ledverlichting. De Lightfalls kunnen worden toegepast als verlichting, ruimte-afscheiding of presentatiescherm. Er kunnen speakers worden geïntegreerd en op de stof kunnen foto’s of logo’s worden geprint of uitgelicht. De (gordijn)stof is brand- en geluidswerend en op 60° wasbaar. Maatwerk qua vorm en kleur van de bakken en de hoogte van de stof.

Winkelwaar MoltoLuce introduceerde op Design District de ShopStar. Een ledspot (voor winkelinterieurs) die dit jaar een red dot award won. De aluminium kap is er in wit, zwart en matzilver. De behuizing kan 90° worden gekanteld en de spot is 350° draaibaar. De ShopStar H heeft een horizontale behuizing, de ShopStar V een verticale behuizing en de ShopStar AC heeft geen behuizing (optioneel met plafond-afdekplaat). Voorzien van COB-leds met een kleurweergave van CRI >80 en passieve koeling.

Goed geflest Gezien bij agentuur Eye for Design van Marc Ponsioen: deze Bottelights. Hiermee wordt elke lege (wijn)fles een originele lamp. De langwerpige aluminium staaflampjes zijn waterdicht en kunnen dus ook buiten worden gebruikt, of in een emmer met ijsblokjes. Er zijn twee versies: één met gewoon wit ledlicht (wit of warmwit) en één met een Vivi-led, die automatisch van kleur verandert en waarvan de kleur en lichtsterkte instelbaar zijn door aan het uiteinde van de staaf te draaien. Werkt ruim 100 branduren op drie 1,5 AA-batterijen.

18

Sierlijke zwaan

Bezige bij Marc de Groot is een bezig bijtje en verrast elk jaar weer met bijzondere en intrigerende lichtobjecten. Tijdens Design District toonde hij zijn Beehive, qua vormgeving geïnspireerd op de gelaagde structuur en vorm van een honingraat. In wit, aluminium en brons. Drie formaten: 25, 40 en 50 cm doorsnee.

Het Finse Tunto toonde verschillende modellen uit de Swan-collectie, ontworpen door Tunto-eigenaar en beeldend kunstenaar Mikko Kärkkäinen. Het hout dat hij gebruikt, komt rechtstreeks uit de Finse bossen. De sierlijke hanglamp is 162 cm breed. Het ledlicht (2800 K) kan door middel van een ingebouwde Bluetooth-schakelaar via een speciale app traploos worden gedimd. Gewoon via de telefoon of iPad dus. Handgemaakt van massief eiken, essen of walnoten, of zwart of wit gebeitst.

Lichtgordijn Curtain is een innovatief systeem van een lichtarmatuur en een systeem- of scheidingswand. Zowel aan als uit blijft dit ontwerp even functioneel en decoratief. Met de panelen kunnen vrijstaande ‘hanglampen’ worden gemaakt, maar ook installaties van vloer tot plafond. Er is keuze uit drie varianten: een versie met een bovenrail ledfitting, een versie met een onderrail ledfitting en een versie met een boven- en onderrailsysteem. In verschillende lengte- en breedtematen. Een ontwerp van Arik Levy voor Vibia.

Takken en blaadjes Het Zwitsere Baltensweiler toonde de innovatieve Lys-vloerlamp. Met een beetje fantasie zie je een stam, takken en blaadjes. Deze losse, afneembare blaadjes zijn niet alleen draaibaar en daarmee richtbaar, maar ook nog eens op elke gewenste hoogte op de stam te plaatsen. De blaadjes kunnen los van elkaar worden gedimd en aan- of uitgezet; een flexibel systeem voor directe en indirecte verlichting. Alle lichttechniek en kabels zijn onzichtbaar weggewerkt in de stam en takken. Lys is er als plafond-, hang-, wand- en vloerlamp.

19

Technologie die ertoe doet Luxon is een complete, intelligente verlichtingsoplossing voor high bay applicaties, inclusief de laatste generatie draadloze aansturingen. Met bewegings- en daglichtsensoren bespaart u maximaal op uw energiekosten.

Merk & verlichtingstechnologie onafhankelijk Luxon biedt een merk en technologie onafhankelijke verlichtingsoplossing die voldoet aan iedere behoefte van de klant. Alle aanbevolen armaturen kunnen worden geïntegreerd in het Luxon lichtmanagement systeem.

Lichtstudies & service overeenkomsten Onze services bestaan uit lichtstudies en uitgebreide Service Level Agreements (SLA’s). Hiermee bent u verzekerd van een continue hoge lichtkwaliteit en een gegarandeerd rendement op uw investering.

Licht alleen waar en wanneer het nodig is, zonder onnodige verspilling.

Nedap N.V. | Parallelweg 2 | 7141 DC Groenlo | T +31 (0)544 471 111 | [email protected] | www.nedap-luxon.com

Bergingsverlichting Alina 42 Volt 50 Hz Met beweginsmelder Inclusief 15 Watt spaarlamp

LED ‘Gloeilamp’ 42 Volt 680 Lumen 7 Watt Slagvast

Werklamp Emily 3200 Lumen - 30 Watt

Cardol

3533 Lumen - 30 Watt

WWW.MAXIBEL.NL - 023-3021740

Duo-dimmen Nieuw van Deltalight is de Soft Dim-technologie, hier toegepast in de Reo led-inbouwspots. Daarmee komt een eind aan het veel voorkomende bezwaar dat bij het dimmen van leds de kleurtemperatuur constant blijft. Met Soft Dim vermindert niet alleen de lichtintensiteit, maar daalt ook de kleurtemperatuur. De gebruiker ervaart een zachte en vlotte overgang van 2700 naar 1800 K.

Lekker leer Robuust gewalst staal omkleed met stoer leer: met Framed up-down maakt Jacco Maris weer een origineel statement op het gebied van lichtdesign. Zoals de naam al aangeeft, kan dit lichtobject zowel het plafond erboven als het oppervlak onder de lamp aanlichten. Door het gebruik van een touch-dimmer kan met de Framed up-down altijd het perfecte werk- en sfeerlicht worden gecreëerd boven een (werk)tafel. Lichtbron: 2700 K. Afmetingen 7 cm hoog en 120, 160 of 200 cm lang.

NIEUW

LED Modules COB

Ø 50mm 2700K of 3000K Constant current

Tronix, hét kwaliteitsmerk in LED en uw partner in professionele lichtoplossingen.

Downlight Module COB 3,3W Universele Module COB 6,5W

Ook beschikbaar in een 3,3W versie

Downlight Set 6,5W COB Incl. driver, ook beschikbaar met wit plaatwerk.

Meer informatie? Bezoek onze stand op van 29 sept. – 2 okt. op de Jaarbeurs in Utrecht, stand 11.B057. Of kijk op onze website www.tronixlighting.com voor ons volledige assortiment spots, plaatwerk en drivers. Hier kunt u ook de uitgebreide productfolder van het Tronix Architectural LED Modular Systeem downloaden.

Wij adviseren u graag | E [email protected] | T +31 (0)413 33 03 80

21

Wereld toegankelijker maken voor slechtzienden Professionals van de adviesdienst Visio Zicht op Toegankelijkheid adviseren over bouwontwerpen, inrichtings-, verlichtings- en landschapsplannen, en

• door Trea ten Kate

W

buitenruimten. Doel: optimale toegankelijkheid, ook voor mensen met een visuele beperking.

“Wist je dat 1 tot 2% van de inwoners van Nederland blind is of slechtziend?”, vraagt Janneke Leenman, manager Visio Zicht op Toegankelijkheid. In een stad als Amsterdam met bijna 780.000 inwoners betekent het percentage van 2% dat daar ruim 15.000 mensen wonen met een visuele beperking. De Rijksuniversiteit Groningen heeft circa 30.000 studenten. Een simpel rekensommetje laat zien dat zo’n 600 studenten met een visuele beperking gebruikmaken van het universiteitsgebouw. “In bepaalde doelgroepen is het percentage aanzienlijk hoger, denk aan ouderen, diabetespatiënten en mensen met een verstandelijke beperking”, vult Leenman aan. Wat ze graag wil, is dat Visio Zicht op Toegankelijkheid wordt gezien als een vanzelfsprekende adviseur, zodat openbare

22

ruimten toegankelijker worden voor mensen met een visuele beperking.

Optimale oplossing voor alle partijen “Er wordt – met name in de zorg – steeds vaker flexibel gebouwd”, zegt Leenman. “In zo’n gebouw moet rekening worden gehouden met veel groepen. Het is jammer als je op een later moment merkt dat je doelgroep zich niet veilig en zelfstandig kan bewegen in het gebouw.” Aanpassingen achteraf zijn duur. Ze pleit er dan ook voor om de specialisten van Visio al in een vroeg stadium in te schakelen. Zij adviseren wat de optimale basisverlichting is om goed en veilig de gewenste activiteiten uit te voeren, passend bij de doelgroep. Als meer doelgroepen een

kosten veel energie, ook voor mensen zonder visuele beperking. Dat zijn allemaal zaken waarover Visio Zicht op Toegankelijkheid kan adviseren en informeren.”

Ontwerpers uitdagen

ruimte gebruiken, streeft Visio naar een optimale oplossing voor alle partijen. “Zodra er een adviesvraag wordt gesteld, zoeken wij er de specifieke deskundige bij, bij voorkeur in de regio van de opdrachtgever. Dat kan bijvoorbeeld een ergotherapeut zijn, gespecialiseerd in verlichting, oriëntatie en mobiliteit. Of een natuurkundige die is gespecialiseerd in het visuele systeem.”

Meer ouderen Naar schatting 85% van de mensen met een visuele beperking in Nederland is 50 jaar of ouder en dat is juist de groep waarvan wordt verwacht dat zij langer zelfstandig blijven wonen. Ook daarover Visio en ‘Het juiste lichtniveau adviseert dat is niet onberealiseren, zonder dat je langrijk, omdat de geldende normen in fabrieksverlichting op het gebied van belandt’ licht niet zijn geschreven voor deze steeds groter wordende groep ouderen. “De NEN-norm is vastgesteld op basis van het oog van een gezonde twintiger”, legt Leenman uit. “Bij het ouder worden neemt het aantal visuele beperkingen toe en de lichtbehoefte van een oudere is veel groter. Ouderen worden geacht langer zelfstandig te wonen, en goed kunnen zien is nauw gerelateerd aan veiligheid en zelfstandigheid. Alleen een fellere lamp is niet altijd de oplossing. Er zijn veel variaties van slechtziendheid. De één is gebaat bij meer licht, de ander bij diffuus licht. De vraag is: hoe realiseer je in een woning het juiste lichtniveau, maar voorkom je dat je in een fabrieksverlichting terechtkomt? En hoe zorg je ervoor dat er in een openbare ruimte voor iedereen voldoende licht is, zonder hinder te veroorzaken? Daarvoor zijn mogelijkheden, zoals samenhang in kleur en contrast, materiaalgebruik, reflecties, inrichting en routing. Als je bijvoorbeeld bij een ruimte met grote ramen en veel daglicht verder het gebouw in komt, wordt het donkerder. We kennen allemaal het gevoel wanneer je ogen zich aanpassen aan ander licht. Bij ouderen en slechtzienden duurt dat langer. Zulke overgangen van lichtsterkte

Nederland ondertekende al in 2007 een VN-verdrag over de rechten van mensen met een handicap. “Het is een heel breed verdrag. Het gaat erom dat alle mensen, ongeacht bijvoorbeeld een fysieke, visuele of verstandelijke beperking, toegang hebben tot gebouwen en openbare ruimten, maar ook bijvoorbeeld tot de arbeidsmarkt.” Leenman wil vooral duidelijk maken dat Visio Zicht op Toegankelijkheid niet de zoveelste partij is die met allerlei ingewikkelde eisen komt, waaraan je als bouwer of ontwerper moet voldoen. “Er zijn NEN-normen en wij adviseren al snel om aan de bovenkant van die normen te gaan zitten, maar wij willen vooral de ontwerper uitdagen toegankelijkheid voor mensen met een visuele beperking mee te nemen in het ontwerp, waarbij we niet komen met het ‘wijzende vingertje’. Alles wat goed is voor slechtzienden, is vrijwel altijd ook goed voor zienden. We kunnen slechtzienden niet beter laten zien, maar wel de wereld zichtbaarder en toegankelijker maken. Daarom willen we graag mee-

denken. Zie ons als een creatieve en professionele adviespartij.”

23

WANNEER INTELLIGENTIE AAN HET LICHT KOMT www.trilux.com/livelink

Zelf ervaren in lichtlab “De kennis die wij in huis hebben, maakt geen deel uit van een standaard opleidingsprogramma. Mensen in de bouw en de verlichting worden opgeleid met weinig aandacht voor mensen met een beperking. In enkele opleidingen worden studenten een dag in een rolstoel rondgereden, maar daarmee is het nog geen bekende materie. Wat wij belangrijk vinden, is dat architecten, lichtontwerpers en bouwers weten dat de kennis er is en dat wij die graag delen. Wij kunnen de architect ondersteunen door bijvoorbeeld belevingservaring op te doen in ons lichtlaboratorium. We vertellen over verschillende vormen van slechtziendheid. Ze krijgen de mogelijkheid om met een speciale bril op te ervaren hoe het is om als blinde of slechtziende persoon door een ruimte te lopen en de weg te vinden.” Bij Visio-locaties door het hele land zijn lichtbelevingsruimten inge-

richt waar verschillende typen verlichting worden gedemonstreerd en de bezoeker deze kan ervaren. Visio geeft concreet, oplossingsgericht en onafhankelijk verlichtingsadvies. “Het uitgangspunt is altijd: welke doelgroep maakt gebruik van deze ruimte en welke taken of activiteiten worden daar uitgevoerd?” Als het om visuele beperkingen gaat, dan is de grootste misvatting dat er gewoon meer licht moet zijn, aldus Leenman. “Het gaat niet alleen om méér licht, maar om hoe je het juiste licht inzet en wat dit van de omgeving vraagt. Daar stuurt onze adviesdienst ook op aan en daar zit onze expertise.” Visio Zicht op Toegankelijkheid is op 7 en 8 oktober aanwezig tijdens de Dag van de Openbare Ruimte. Naast de informatiestand (hal 1, nummer 1.420) verzorgt Visio een lezing op donderdag 8 oktober van 11.00 tot 11.45 uur (Lindenzaal, Expo Houten): www.openbareruimte.nl.

Uw adviseur én leverancier voor verlichtingsprojecten. Wij werken merk onafhankelijk en vertegenwoordigen diverse fabrikanten.

www.visiozichtoptoegankelijkheid.org www.visio.org

Vijf tips • Zorg voor voldoende licht: licht stelt mensen in staat zaken waar te nemen. • Zorg voor een egale verlichting: overgangen in verlichtingsniveau zijn vermoeiend en kosten inspanning voor mensen met een visuele beperking. • Gebruik een dimmer: een gebruiker kan de hoeveelheid licht aanpassen naar eigen behoefte en de activiteit van dat moment. • Maak onderscheid in basisverlichting en taakverlichting en voorkom directe en indirecte verblinding. • Licht is een onderdeel in de samenhang tussen verlichting, kleur en contrast, inrichting en materiaalgebruik.

25

Licht op maat: van kantoor naar luxe hotel Begin april heette de familie Lie de eerste gasten welkom in het OZO hotel. In slechts zes maanden onderging het gebouw een volledige metamorfose:

• door Trea ten Kate

D

van een leegstaand kantoorpand tot een luxe viersterren hotel.

De familie Lie wilde een groot hotel en dat is het geworden: 165 kamers in Amsterdam Zuidoost, in een voormalig kantoorpand van vijf verdiepingen. “Het pand biedt voldoende ruimte en is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Gasten zijn snel in het centrum van Amsterdam, dat is een groot voordeel”, zegt de heer Y. Lie, die samen met zijn broer eigenaar is van de Amsterdam Fine Hotelsketen, waarvan het OZO Hotel deel uitmaakt. Ook de ligging op loopafstand van de Amsterdam Arena, de Heineken Music Hall, het Ziggo Dome en het Rai Congres Centrum maakt het een geschikte locatie.

Hoog tempo Lodewijk Bedaux van Custom Property Solutions is

26

gespecialiseerd in concept- en projectontwikkeling binnen bestaande bebouwde structuren. Hij heeft vaker met dit bijltje gehakt. “Het stramien van een kantoor is goed bruikbaar voor een hotel”, zegt hij. Lie vult aan: “Om de 1m80 zit een raam. Met twee ramen per kamer kom je op 3m60 en dat is de meest gebruikte maat voor een tweepersoons hotelkamer.” De uitdaging voor Bedaux zat in de korte projectperiode: “Het hotel moest open voor het hoogseizoen. We hadden zes maanden uitvoeringstijd zonder uitgebreide voorbereiding.” Hoteleigenaar Lie is zich bewust van de meerwaarde van het juiste licht in de hotelbranche: “Licht is belangrijk, dat bepaalt de sfeer van je accommodatie, maar wij zijn niet echt goed in het kiezen van de juiste verlichting, daarvoor hebben we ons laten

Normen versus sfeer

adviseren door Lodewijk Bedaux.” Die schakelde op zijn beurt Simple Light in. Dit Haagse bedrijf van Robert van Praag is gespecialiseerd in energiezuinige verlichting, consultancy en projectmanagement. Ook Van Praag benoemt het hoge tempo waarin dit project is gerealiseerd. “Normaal gesproken worden armaturen in het lichtplan gepositioneerd en met het programma Dialux doorgerekend en gevisualiseerd”, vertelt hij. “Zo is voor de klant zichtbaar wat het eindresultaat is en of het voldoet aan de gestelde eisen. Door het hoge tempo waarin dit project moest worden gerealiseerd, hebben we Dialux niet veel ingezet, maar eigenlijk heel ‘ouderwets’ met en voor‘Soms de plannen even tekeningen beelden gewerkt.” Er opzij zetten en op loca- werd een demokamer ingericht, waarin vertie de juiste oplossin- schillende lichtvariagen zoeken en ties werden aangebracht. Mede op basis toepassen’ van de demokamer konden de juiste keuzes worden gemaakt.

In de gangen is gekozen voor een combinatie van sfeervolle verlichting en noodverlichting. Van Praag: “Sec gerekend vanuit de norm voor binnenverlichting met de gekozen armaturen, hadden we meer armaturen moeten gebruiken om de minimale luxwaarden te bereiken. Dat ging ten koste van de sfeer en daarom hebben we uiteindelijk gekozen voor een armatuur met een hogere lichtstroom en bredere straalhoek. Hiermee hebben we het gewenste lichtbeeld gecreëerd, de norm gehaald en we zijn binnen het budget gebleven. Een aantal armaturen heeft een accupack en blijft in noodsituaties branden. Zo hebben we noodarmaturen en conventionele verlichting in één.”

Tegendeel bewijzen “De wensen van de heren Lie heb ik samen met Lodewijk Bedaux vertaald naar oplossingen”, zegt Van Praag. “Ik kreeg de opdracht om te kijken hoe ledverlichting het beste kon worden toegepast in de verschillende ruimten en om het juiste type kwalitatief hoogwaardige verlichting uit te zoeken. We hebben zowel standaardoplossingen als maatwerkoplossingen gevonden.” De broers Lie spraken direct al hun voorkeur uit voor led, Van Praag hoefde hen niet te overtuigen van de meerwaarde van goede ledverlichting. Dat maakt hij ook wel eens anders mee: “De klant wil vaak led omdat het zuinig is, maar heeft toch een vooringenomen beeld dat het erg kil is. De truc is dan om de juiste materialen en producten te laten zien die het tegendeel bewijzen.” Bedaux vult aan: “Het leuke hier is dat er regelmatig mensen binnenkomen, naar de lampen kijken en dan verbaasd vragen: ‘Is dat led?’”

Van demokamer naar 165 luxe hotelkamers Voor de kamers werden spots gebruikt met een lage verblindingswaarde en een goede stralingshoek. “We hebben alle aspecten meegewogen om een zo comfortabel en natuurlijk mogelijk lichtbeeld

27

27 & 28 JANUARI 2016 BRABANTHALLEN DEN BOSCH

Ook

exp Vraa oseren? g de b roch nu ure aan

!

[email protected] - www.ledexpo.nl - 072 572 97 94

Het licht in het OZO hotel In het OZO hotel zijn diverse keuzes gemaakt, waaronder: Kamers • Basisverlichting: ledmodule-driver combinatie en ledlampen, voorzien van Camitaantiverblindings optiek, dimbaar, 2700 K • Sfeerverlichting: stalampen met een E27lichtbron in warmwit

te creëren”, zegt Van Praag. “Door eerst in de demokamer te werken, konden we het gewenste beeld laten zien. Daarna was het een kwestie van 165 keer kopiëren voor alle kamers.” Voor de verschillende ruimten op de begane grond, zoals het restaurant, de ontbijtruimte en het grand café, zochten Van Praag en Bedaux ook steeds naar de juiste oplossingen en sfeerbepalers. Bedaux: “De totale ruimte en beleving worden in belangrijke mate door licht bepaald, vooral ’s avonds.” Lie vult aan: “De sfeer die je met het licht creëert, bepaalt wel de sfeer van je zaak. Dat vinden we het belangrijkst. Daarnaast is het ook van belang dat het energiezuinig is en lang meegaat.”

Maatwerk en losse eindjes Het voormalige kantoor is in zo’n hoog tempo veranderd in een luxe hotel, dat er hier en daar nog wat onafgemaakte zaken liggen, alhoewel die zorgvuldig aan het oog van de gasten zijn onttrokken. Zij mogen niks merken van de laatste ‘losse eindjes.’ Zo willen de broers Lie graag nog wat extra stopcontacten in de vergaderruimten, ontbreekt er hier en daar nog een lamp en mist er boven de bar een plafondplint. Lie: “Maar Lodewijk Bedaux werkte in dit project grotendeels zonder interieurarchitect en heeft zelf bijna alle suggesties gedaan voor het interieur. Dat heeft hij heel goed gedaan.” En er is maatwerk geleverd voor het beste resultaat, maar dat heeft ook een nadelige kant. Lie: “Er zijn veel armaturen en verschillende lampen gebruikt. Je moet goed bijhouden welke lamp waar hoort en bij sommige armaturen is het verwisselen niet zo eenvoudig.” Van Praag vult aan: “Alles is op maat geleverd voor de verschillende ruimten en het is een groot hotel. De logistieke organisatie was dan ook een uitdaging die we in de beperkte tijdsduur goed hebben opgepakt.” Bedaux wijst daarbij op de prettige samenwerking tussen de verschillende partijen. Zodra er iets moest worden geregeld of er was iets onduidelijk, dan werd direct de telefoon gepakt, ook al was dat in het weekend of ’s avonds laat. Ook Van Praag kijkt met plezier terug op de samenwerking: “Vaak wordt er vanuit de normering ontworpen. Lodewijk Bedaux kon ad hoc aanpassingen en combinaties maken, die meer pasten bij het gewenste sfeerbeeld. We hebben soms de plannen even opzijgezet en op locatie de juiste oplossingen gezocht en toegepast in het korte tijdsbestek. Het was een mooi samenspel.“

Wandelgangen en noodtrappenhuis • Led downlight-armaturen, lichtkleur 3000 K, een aantal met noodaccu • In combinatie met de vluchtwegaanduiding wordt de vereiste lichtopbrengst bij stroomuitval van minimaal 1 lux op vloerhoogte gehaald • Led-armaturen in noodtrappenhuis met decentrale noodvoorziening, vermogen 5 W en autonome brandduur van drie uur bij stroomuitval Lobby, vergaderzaal, dinerzaal, ontbijtruimten, bar • Zwevende plafonds met accentverlichting van ledstrips, 2700 K • COB downlight ledspots voorzien van diamant geslepen optiek langs de kaders van het plafond Vergaderruimte • Kaparmaturen met drie dimbare lichtbronnen, 480 lm per lamp met een blender voor goede lichtverspreiding bij werkzaamheden aan tafel Dinerzaal en bar • Kaparmaturen met koper/bronskleurige binnenvoering, koperen pendelarmaturen voor een intieme sfeer Ontbijtruimten • Kaparmaturen in gebroken wit voor een frisse sfeer Bibliotheek • Grote, op maat gemaakte, rechthoekige armatuur, passend bij de ruimte en in dezelfde kleur stof als de stoelen • Scheidingswand met boeken, magazines en accessoires voorzien van led meubelspots die naar wens zijn af te stellen

www.simplelight.nl www.custompropertysolutions.nl

29

~

~

~

~

~

~

~

~

~

~

~

~

~

Puk LED

»Light is a beautiful way to sense the world.«

Design by

Exklusive Handelsagentur: Letex Verlichting – Uden fon (+ 31)  413 . 24 94 41 [email protected] Top Light e.K. [email protected]

Fotografie: Gert Jan van Rooij Ontwerp: Giny Vos

lighting and electronics the way you want it

uit voorraad leverbaar vandaag besteld, morgen huis scherp geprijsd

snel, flexibel en betrouwbaar RENA is producent van LED-modules en besturingselektronica voor tientallen Europese fabrikanten van verlichting en industriële apparatuur. Bekend zijn we van de realisatie van speciale lichtprojekten, ontworpen door gerenommeerde designers. RENA is een internationaal MKB-bedrijf met meer dan 30 jaar ervaring, onafhankelijk opererend vanuit een familieachtergrond en bouwend op sterke partners in de markt.

nood transparant verlichting universeel armatuur LED uitvoering EXPI (inbouw) EXPO (opbouw)

www.schotmanelektro.nl RENA Electronica B.V. - De Ambachten 12, 4881 XZ Zundert, Nederland +31-(0)76-5995995 [email protected] - www.rena-electronica.com

30

S.E.P. Weverstraat 4 . 9403 VJ Assen . Tel:088 5460735

OVLNL.nl: voor iedereen, door iedereen Het nog sterker profileren en structureren van openbare verlichting, dat wordt de voornaamste taak van de nog op te richten stichting OVLNL.nl. Dit overkoepelend orgaan wordt verantwoordelijk voor het stroomlijnen van de talrijke activiteiten op het gebied van openbare verlichting.

• door Rien Kort Volgens IGOV-voorzitter Arthur Klink is het plan om de organisatie van alles omtrent OVL naar een hoger plan te tillen. “Meer structuur en minder versnippering met losstaande activiteiten. Dat is in een notendop wat we willen bereiken met de oprichting van deze stichting.” De verlichtingswereld is de afgelopen jaren behoorlijk uitgedijd, net als het aantal activiteiten op dit gebied. “Meer partijen houden jaarlijks beurzen, evenementen of symposia. Het is onmogelijk geworden ze allemaal te bezoeken of om er als marktpartij te staan. Het ontbreekt aan structuur en overzicht.” Daar is een rol weggelegd voor OVLNL.nl: “Een organisatie die de gehele branche nader bijeen brengt. Het belangrijkste doel is het zorgen voor ordening in en een upgrade van het activiteitenaanbod. Denk bijvoorbeeld aan minder evenementen, maar wel met een hogere kwaliteit.”

Deelorganisaties

organiseren van informatiestromen. “Het verhogen van de kennistoegankelijkheid is hierin ook een taak. Het Handboek OVL zal een grote rol gaan spelen.” Overwogen wordt om in een latere fase ook OVL-opleidingen aan te bieden om de kwaliteit van het vakgebied te waarborgen voor de toekomst. Bij omgeving staat het creatief verlichten van de openbare ruimte centraal. “Naast een lichtmast bestaan er talrijke mogelijkheden, zoals lichtgevende fietspaden. Lichtarchitectuur en de beleving van de openbare ruimte zijn hierin leidend. Daarom zitten we te denken aan het organiseren van lichtarchitecten onder deze tak.” Bij maatschappij moet worden gedacht aan alles wat zijdelings aan openbare verlichting is gerelateerd. Bijvoorbeeld maatschappelijk verantwoord ondernemen met de nadruk op social return en duurzaamheid of het ondersteunen van een ontwerpwedstrijd, zoals de Light Challenge en de Technasium Top Award.

De activiteiten van OVLNL worden onderverdeeld in diverse deelorganisaties die elk op individuele wijze een verbinding met openbare verlichting onderhouden. Naast het IGOV en het IGOV Innovatieplatform zijn dat: kennis, evenementen, media en communicatie, omgeving en maatschappij. “Al deze zaken hebben uiteraard al onze aandacht. Binnen het kader van OVLNL.nl gaan we de organisatie van deze deelterreinen verdiepen.” Het op touw zetten van een aantrekkelijke en overzichtelijke activiteitenagenda is de voornaamste prioriteit van evenementen, terwijl media en communicatie het algemene aanspreekpunt voor en contact met de buitenwacht wordt. De tak kennis richt zich op de het genereren van informatie en het

Binnen OVL is er veel behoefte aan onderzoek en studie, die in de vorm van rapporten en publicaties hun weg naar buiten vinden. “Een groot deel gebeurde op vrijwillige basis, privé of in de baas zijn tijd. Daarvoor is steeds minder ruimte en geld, en dat maakt het moeilijk om al die kennis te delen en door te geven.” OVLNL.nl wil hiervoor ruimte maken door een speciaal fonds op te richten, het fonds Openbare Verlichting. Projectvoorstellen en subsidieverzoeken kunnen worden ingediend. “Het fonds wordt gevoed met bijdragen uit de bestekken van gemeenten en andere overheden en kan door iedereen, ook derden, wor-

Fonds voor onderzoek en studie

31

Authorised GE distributor

als het licht zijn weg eg vindt... leverancier van armaturen en lichtbronnen voor de openbare ruimte www.orangelighting.nl

IGOV Kort • Vrijdag 2 oktober is de Openbare Verlichting dag op de beurs Elektrotechniek in Utrecht. Het IGOV Innovatie Platform heeft in hal 7 van de beurs een Openbare Verlichtingsvloer waar zowel marktpartijen als gemeenten en overheden zich presenteren met de nieuwste producten en innovatieve projecten. Adviesbureaus bieden bezoekers een speedconsult aan waar u antwoord krijgt op al

32

uw vragen op het gebied van openbare verlichting. Er vinden diverse lezingen en presentaties plaats. Tevens vindt de kick-off plaats van de Technasium Top Award 2016. Hierbij bent u ook van harte welkom. Meer informatie is te vinden op de website www.igov.nl.

den benaderd. Fte worden ingevuld met medewerkers in loondienst of op projectmatige basis. Met name voor kennisinstituten zoals de NSVV liggen hier kansen.” Het komende jaar wordt er hard gesleuteld aan het uitbouwen van OVLNL.nl. “Statuten, het creëren van draagvlak, praten met organisaties: het moet allemaal gebeuren. Ik heb echter goede verwachtingen, want overal waar ik dit plan in de markt presenteer, krijg ik goede respons.” OVLNL moet medio 2016 volledig operationeel zijn.

Specifieke opdrachten en harde resultaten Alfred Groote van de gemeente Helmond juicht de oprichting van OVLNL.nl toe: “Het helpt om ons vakgebied beter op de kaart te zetten. OVL wordt nog te vaak beschouwd als een sluitpost. Met een dergelijke professionaliserings- en efficiencyslag staan wij straks sterker tegenover de gemeentebesturen en kunnen we ons nader profileren als een belangrijk onderdeel van de openbare ruimte.” Het IGOV is momenteel leidend in het ontplooien van activiteiten en het vergaren en verspreiden van vakkennis. Volgens Groote is het verstandig deze werkzaamheden te verdelen over meer afdelingslagen: “De spreiding van taken en informatie brengt volgens mij meer ideeënstromen op gang binnen de OVL-wereld. Dat leidt weer tot nieuwe inzichten over ons vakgebied.” Hij verwacht een grotere mate aan effectiviteit en efficiency met het lanceren van OVLNL.nl. “De wereld van OVL beperkte zich tot nu toe vooral tot het oplaten van proefballonnetjes. Straks kunnen er specifieke opdrachten worden gegeven en harde resultaten worden verwacht. OVLNL. nl schept de broodnodige ruimte om grootschalige projecten op te pikken.” Bovenal ziet Groote voor OVLNL.nl in de toekomst een rol weggelegd als kennisinfrastructuur, waarin alle relevante vakinformatie wordt vastgelegd en toegankelijk gemaakt. “Als overheden moeten we van elkaar kunnen leren. Het borgen van kennis is daarbij een pre.” Het maken van een verdiepingsslag ziet hij als een taak van het nieuwe platform.

Joint effort

agenda met beurzen, symposia en andere contactmomenten vraagt om meer structuur. Het terugschroeven van het aantal contactmomenten leidt tot een evenwichtige opkomst bij toekomstige activiteiten. Volgens mij vergroot dat ook de kwaliteit van de output van dergelijke bijeenkomsten.” Naar Klijnstra’s idee worden de teugels in deze nog te veel overgelaten aan de marktpartijen. OVLNL.nl kan worden ingezet als een tool om vraag en aanbod sterker op elkaar af te stellen. “Met meer efficiency tot gevolg.” De oprichting van de stichting zou volgens hem een joint effort moeten zijn van alle partijen die actief zijn binnen openbare verlichting. “Marktpartijen, adviesbureaus, netbeheerders en het IGOV bepalen samen de nadere inhoud. Het meeste rendement wordt gehaald als er rekening wordt gehouden met de wensen van het gehele spectrum. Vul het bestuur daarom in met vertegenwoordigers uit de verschillende segmenten die met openbare verlichting van doen hebben. Met die basis creëer je het breedste draagvlak voor de oprichting van deze stichting.”

Stip op de horizon Ruud Bastian van de gemeente Amsterdam juicht het spreiden van kerntaken over meer coördinatievlakken van harte toe. Wel moeten er een aantal belangrijke aandachtspunten in acht worden genomen. “Zoals heldere afspraken tussen de deelorganisaties over de taakverdeling. Zorg voor duidelijke afbakening van de werkzaamheden en monitor de onderlinge verhoudingen. Welke taken zijn er en hoe verdelen we die? Vervolgens kan er een stip op de horizon worden geplaatst: waar willen we naartoe?” Extra punt van aandacht is volgens hem het voldoende onderhouden van de onderlinge verbindingen. “Ervaringen uit het verleden leren dat dergelijke initiatieven soms na enige tijd weer uit elkaar vallen. Er moet voortdurend energie worden gestoken on de onderlinge communicatie, maar voorkom dat er te veel overleg plaatsvindt waar te weinig uitkomt.” Over de gehele linie is Bastian zeer te spreken over het idee van een stichting: “Stroomlijnen van de taken binnen de BV Nederland is tegenwoordig een absolute must. De openbare ruimte dient zo efficiënt mogelijk te worden ingericht. Zie het onlangs gesloten Energieakkoord: alles tegen een zo laag mogelijke kostprijs en met een minimum aan energieverbruik.” Bovendien spelen er uiteenlopende belangen van een verscheidenheid aan partijen mee. “Burgers, ondernemers, overheden, fabrikanten, netbeheerders: allemaal hebben ze hun eigen wensen en ideeën over de inrichting van openbare verlichting. Het is zoeken naar de synergie. In al deze zaken wacht een verbindende en wakende taak voor OVLNL.nl.” Reageren of ideeën omtrent OVLNL.nl? Geef het door via [email protected].

www.igov.nl

Sander Klijnstra van de gemeente Den Haag verwacht dat OVLNL.nl het activiteitenaanbod kwalitatief zal aanscherpen. “De

33

ElektroTechniek ’15 VOOR

WONING, INDUSTRIE, UTILITEIT, INFRA & ENERGIE

Ik maak wonen slimmer!

JAARBEURS | UTRECHT 29 SEPT. T/M 2 OKT. 2015 Vraag nu uw gratis toegangsbadge aan

via elektrotechniek-online.nl

ElektroTechniek 365

‘Het moet weer over licht gaan’ Als 16-jarig meisje zag ze een baan als secretaresse niet zitten, maar ‘iets met tekenen’ leek haar wel wat. Na bijna 47 jaar neemt Ans van den Broek deze zomer afscheid van Philips en als professional op het gebied van openbare verlichting.

door Trea ten Kate “Ik ben stomtoevallig het vak ingerold”, vertelt Ans van den Broek, terugblikkend op haar carrière. “Ik kwam van de mulo en kwam als verlegen 16-jarig meisje bij Philips binnen. Er werd mij gevraagd wat ik graag zou willen doen. Secretaresse worden leek me niks, maar iets met tekenen leek me wel wat. Ik had nog nooit van de lichttechnische afdeling gehoord, maar ik mocht er aan het werk als calqueuse.” Ze zette verlichtingsplannen op papier en ontwikkelde zich steeds verder in het technisch tekenen en in het lichtvak. Calqueuse is inmiddels een vergeten beroep, dit wordt tegenwoordig uitgevoerd door CAD-tekenaars (Computer Aided Design).

Van planten naar wegen

Van den Broek hield zich onder andere bezig met binnenverlichting, zoals in winkels, kantoren, scholen en industrie. In de jaren zeventig en tachtig liep Philips voorop op het gebied van belichting van gewassen en ze raakte gefascineerd door deze tak van de verlichtingswereld. “Alles wat ik tot dan toe gedaan had, was gerelateerd aan het menselijk oog. In de plantenbestraling gaat het om de groei van planten. Het leuke vond ik dat je kennis moest hebben van verlichting, maar ook van planten. Ik praat-

te met installateurs en met kwekers van chrysanten en rozen en ik reed veel op en neer naar het Westland.” Na haar zwangerschapsverlof moest zij om organisatorische redenen stoppen met plantenbestraling en kreeg ze de openbare verlichting als vakgebied toegewezen. “Dat leek me verschrikkelijk saai, al die wegen”, zegt ze. “Ik dacht dat ik in het ambtenarenwereldje allemaal grijze muizen zou tegenkomen, maar ik werd lichttechnisch adviseur voor die applicatie, dus ik moest me erin verdiepen.” Door zich erin te storten, kwam ze er – ruim 25 jaar geleden – achter dat openbare verlichting allesbehalve saai is. Ze weet inmiddels alles van normering, was lid van de NSVV en de CIE en gaf les op ROC Nieuwegein, Hogere Verlichtingskunde, onderdeel openbare verlichting.

Zorgen

Goede openbare verlichting moet volgens Van den Broek simpelweg ten dienste staan van de menselijke ‘oogtaak’. Anders gezegd: gebruikers van de openbare ruimte moeten kunnen zien wat ze doen en dat veilig kunnen doen. Ze constateert dat de aandacht momenteel vooral uitgaat naar energiebesparing. “Het moet niet alleen maar daarover gaan. Ik hoor vooral wat er minder moet in de openbare verlichting en dan ga je voorbij aan waar het in essentie over gaat. Nieuwe installaties moeten steeds zuiniger en masten moeten steeds verder uit elkaar staan, waardoor er vooral kans op meer verblinding ontstaat. Ik maak

35

Universeel toepasbare LUNA downlighter “De Luna LED downlighter is vanwege zijn grote flexibiliteit in te zetten in vrijwel elk project.”

me zorgen, ik ben bang dat het misgaat en dan denk ik vooral aan ouderen en mensen die om wat voor reden dan ook minder goed zien. Ik hoop dat ouderen in de toekomst meer worden betrokken bij de onderzoeken.” Eén van de laatste activiteiten waar ze in de CIE bij is betrokken, is dan ook het samenstellen van een groep ouderen voor onderzoeken en testen. “Binnen de CIE maken we ons er hard voor dat er serieus wordt gekeken naar het uitvoeren van een oogtaak door ouderen. Bedenk wel dat we steeds langer moeten werken, in Nederland al tot 67 jaar.”

Oogtaak

De lichtwereld was – en is nog steeds – een mannenwereld en daarin wist Van den Broek zich staande te houden, maar niet zonder vallen en opstaan. “In het begin was ik heel bescheiden, durfde nauwelijks mijn mond open te doen”, vertelt ze. “Ik heb me echt wel moeten bewijzen, zowel intern bij Philips als naar buiten toe. Dan werd er aan een volle vergadertafel alleen aan mij gevraagd: ‘En? Wat voor opleiding heb jij gedaan?’ Of dan werd er gezegd: ‘Wat goed zeg … voor een vrouw…’ Dat maakte me fel.” Ze heeft inmiddels wel geleerd haar mond open te doen. “Er waren vroeger mannen waar ik heel erg tegenop keek en waar alleen mijn baas mee sprak. Diezelfde mannen spreken mij nu aan op mijn vakkennis, en daar ben ik best trots op.”

In 2011 stopte Van den Broek – na ruim 20 jaar – met haar werkzaamheden voor de commissie openbare verlichting van de NSVV. “Ik heb enorm veel geleerd door mee te werken in een commissie van de NSVV en in de TC’s van de CIE, en ik heb er ‘lichtvrienden’ gemaakt, jong en oud.” Terugblikkend is ze van mening dat de NSVV nog meer zou kunnen doen aan het uitdragen van kennis. “Besparen, besparen, daar lijkt het om te gaan in de openbare verlichting en overheden hebben het gevoel dat normeringen dat in de weg staan. Dan kom ik weer op het doel van licht, namelijk de oogtaak. Ik hoor toch steeds vaker mensen zeggen dat ze ’s avonds niet meer over straat durven, dat ze zich niet meer veilig voelen. En als er dan wat misgaat, dan komen de kosten daarvan niet bij de OVL terecht, maar bij de ziektekostenverzekering of verzekeringen bij inbraak of schade. Op een andere plek staan grote verlichte reclameborden – vaak met te veel licht – maar dat levert via precariorechten inkomsten op. Aanbestedingen worden niet meer beoordeeld op de juiste kwaliteit die wordt aangeboden, maar op wat er onder de streep staat. Ik geloof dat kwalitatief goede verlichting op termijn niet duurder hoeft te zijn. De NSVV heeft zoveel kennis en zou nog meer moeten doen om dat uit te dragen. Het lijkt steeds meer over politiek te gaan en het moet vooral weer over licht gaan.”

Led richten

Lichtagenda

Vrouw in mannenwereld

Van den Broek heeft in haar carrière met verschillende lichtbronnen gewerkt en ziet led als ‘gewoon een nieuwe lichtbron’. “Mensen denken nog steeds dat led koud en kil licht is. Hetzelfde maakten we mee met de eerste tl- en spaarlampen. Soms denk ik: jongens, ik vertel dit al 40 jaar, waarom krijgen we het nou niet voor elkaar om duidelijk te maken dat het niet koud en kil hoeft te zijn?” Ze geeft zelf direct antwoord op die vraag: “Er komt goedkope rommel op de markt. Led is gemakkelijk te produceren, maar niet iedereen kan led van kwaliteit maken. Door de eindeloze mogelijkheden die led biedt, is het nog belangrijker dat er professionals zijn die de juiste keuzes maken. Een voorbeeld uit de openbare verlichting is dat je vroeger altijd strooilicht in de omgeving had; een beetje licht op de stoep, een beetje licht op de huizen. Dat gaf een goed en veilig gevoel. Met led kunnen we het licht exact richten en op het randje afkappen. En als er dan ook nog een goedkope, nare kleur wordt gebruikt, dan hoor je mensen verzuchten dat ze die oude lampen helemaal zo slecht niet vonden. Omdat je met led alles zo nauwkeurig kunt richten, wordt het steeds moeilijker om het op de juiste manier te richten. Juist daarom hebben we professionals nodig.”

Er wordt in Nederland veel georganiseerd op het gebied van verlichting. Soms vinden er meer bijeenkomsten plaats in dezelfde week of op dezelfde dag. Om dit te voorkomen, kunt u zelf uw evenement vermelden in de lichtagenda.

www.nsvv.nl/agenda

Datum

Activiteit

Plaats

17 september

NSVV/KIEN Led Event NBC Nieuwegein

15 oktober

Nieuwe normen in binnenverlichting

Merliton Theater Utrecht

21 januari 2016

NSVV Nationale Lichtcongres 2016

Euretco Hoevelaken

37

Interactieve update in NSVVworkshop ‘Minder Licht?!’ Op 22 juni kwamen bijna 100 OVL-professionals bijeen in het kader van de tweede NSVV-workshop ‘Minder Licht?! Een onderzoek naar de invloed van lichtreductie op sociale veiligheid’. Projectleiders gaven een stand van zaken en kregen een wereld aan suggesties en ideeën mee voor de laatste fase van hun onderzoek.

ting op  ‘veilig bewegen’,  dus op objectherkenning. Dat is door de jaren heen een belangrijke parameter gebleven waarnaar heel veel onderzoek is gedaan. Hoewel in de vorige eeuw de normen die betrekking hebben op het ‘veilige bewegen’ (horizontale verlichtingssterkte en gelijkmatigheid) verschillende malen zijn bijgesteld, zijn deze normen de afgelopen twee decennia vrijwel constant gebleven; kanttekening daarbij is dat de meest recente normgeving (ROVL 2011) nu ook ruimte biedt voor het dimmen van OVL, mits de omstandigheden dat toelaten.

Veel te ontdekken

door Trea ten Kate Namens gastheer gemeente Amersfoort deed wethouder Tigelaar de aftrap met een beknopte toelichting op het duurzame en innovatieve verlichtingsprogramma waar de gemeente sinds enkele jaren aan werkt. Tigelaar trekt drie conclusies uit de projecten en pilots die tot nu toe zijn gerealiseerd: “Allereerst moet je licht in de buitenruimte breder aanvliegen dan sec vanuit het domein van de openbare verlichting. Werk daarbij samen met alle belanghebbenden in je stad of regio, zoals collega-ambtenaren en -bestuurders, burgers en ondernemers. Deel je vakinhoudelijke kennis, betrek ze bij het vinden en uitvoeren van de oplossing en creëer draagvlak. En zorg ervoor als gemeente dat je het proces faciliteert en opstuwt, waar nodig.”

Andere parameters

In de eerste workshopronde presenteerde projectleider Roger van Ratingen (Raticos) in een mix van stellingen en resultaten zijn analyse van de ontwikkeling van lichtnormen in het verleden. “De huidige richtlijn OVL (ROVL 2011) is richtinggevend, maar niet bepalend voor het plaatsen en beoordelen van OVL. Het blijkt dat er in het ontstaan van normen voor OVL in verblijfsgebieden vooral onderzoek is gedaan naar de invloed van verlich-

38

Naarmate de OVL-kennis en -ervaring zich door de jaren heen hebben ontwikkeld, zijn ook gezichtsherkenning, oriëntatie (herkenning van de omgeving, gebouwen en borden) en sociale veiligheid (veilig voelen) meegenomen als criteria voor de normgeving van OVL in verblijfsgebieden. “De verlichtingsnormen die hierop betrekking hebben, zijn echter nog volop in ontwikkeling en beweging. Het mooie is dat er in het vakgebied van verlichting nog heel veel te ontdekken valt. We kunnen steeds beter het verband leggen tussen de werking van het oog van de gebruiker en het ondersteunen van deze gebruiker in het uitvoeren van zijn/haar taken in de openbare ruimte. De ontwikkelingen worden in rap tempo voortgestuwd door kennis, innovatieve technieken en ervaringen, bijvoorbeeld in de vorm van pilots. Vooropgesteld dat de huidige normgeving goed bruikbaar is, verwacht ik dat de toekomstige normgeving en onze openbare verlichting op straat mee zullen ontwikkelen.”

Veiligheidsbeleving

Het overzicht aan belevingsfactoren dat Joren van Dijk (OmgevingsPsycholoog.nl) zijn publiek voorschotelde, gaf direct de complexiteit van zijn deelonderwerp aan: factoren als media, individualisering en sociale verhoudingen, terrorisme, criminaliteit, persoonskenmerken, kwetsbaarheid, zelfredzaamheid, uitgaansgedrag, slachtofferervaringen, risicoperceptie, bekendheid met de omgeving en risicomijdend gedrag, vertrouwen in de buurt, vertrouwen in de politie en vertrouwen in de overheid, de inrichting van de buurt, leefbaarheid, sociale cohesie, sociale samenstelling van de buurt, verloedering en criminaliteit, overlast, beveiliging van huizen, toezicht door autoriteiten, toezicht via technische hulpmiddelen, en toezicht door buurtbewoners. Van Dijk: “Wat is de relatie tussen veiligheidsbeleving en verlichting? Voorlopige resultaten laten zien dat er relatief weinig onderzoek is gedaan naar dit verband. Daarom is het moeilijk om hierover nu harde uitspraken te doen. Bovendien merken we dat er onbekendheid bestaat over wat veiligheidsbeleving is en welke factoren hierop van invloed kunnen zijn.”

Co-creatie en vernieuwing

Tijdens de plenaire afsluiting presenteerde Gooitske Zijlstra haar visie op samenwerking en co-creatie in het publieke domein met de titel ‘Wie doet eigenlijk het licht aan in de stad?!’. Het project Sassentraat in de Zwolse binnenstad

diende als kapstok. Het doel van het project is om de winkelstraat beter en meer onderscheidend te vermarkten, meer traffic te genereren, stopkracht te creëren, te verbinden en partijen te mobiliseren, en aan duurzame relaties te werken, alsmede een ontmoetingsplaats voor winkelen, wonen en werken, en particuliere en private samenwerking tot stand te brengen. Een geslaagd project, zo laat Zijlstra zien in beeld, getal en woord: “Er heeft een substantiële toename in publiek en een afname van de winkelleegstand plaatsgevonden. De harde doelen zijn gerealiseerd. Zeker zo belangrijk was het proces van co-creatie, publiek-private samenwerking en de ervaring van organische stadsontwikkeling. In essentie gaat mijn verhaal over het contact maken met elkaar, naar elkaar luisteren en eens buiten je eigen kaders kijken. Alleen dan kom je op vernieuwing en inspireer je andere mensen om mee te doen, dus om draagvlak te krijgen. Je genereert waarde door samen te werken aan een strategie met een gezamenlijk doel - in mijn geval mensen te verleiden door stopkracht te creëren met een verrassend element als lampenkappen.”

Vervolg

Op 7 oktober wordt de derde en laatste workshop in het kader van ‘Minder Licht?!’ georganiseerd. Voor meer informatie over het project, de sheets van de tweede workshop of de mogelijkheid om uw eigen ervaring of visie in te brengen kunt u een e-mail sturen naar [email protected].

Het belang van goed lichtonderwijs

• door Jenno Westra

De ontwikkelingen in de lichtbranche gaan misschien wel sneller dan het licht zelf: op het gebied van ledtechnologie, op het gebied van duurzaamheid, de crossovers tussen licht en gezondheid en ga zo maar door. Om al die ontwikkelingen te kunnen volgen en verder uit te bouwen, is een solide basis nodig. Wat is licht, hoe bereken je licht, hoe ontwerp ik met licht? Zonder deze basale kennis blijven lichttechnische ontwikkelingen lichtjaren ver. Wat kun je doen om al die ontwikkelingen voor te blijven of in ieder geval te kunnen volgen? Daar is maar één afdoend antwoord op mogelijk: scho-

ling. Zorg ervoor dat de kennisontwikkeling aan de basis van je bedrijf wordt aangevuld. Alleen dan ben je in staat om te komen tot nieuwe ontwikkelingen en technologieën. Te vaak en te veel wordt er bezuinigd op scholing. Onbegrijpelijk. Niet voor niets is het aloude adagium: kennis is macht. Binnen de lichtbranche kun je dat gemakkelijk vervangen door: kennis maakt licht en geeft inzicht. Niet scholen is jezelf uit de markt prijzen en je concurrent in de kaart spelen. Daarom is goed lichtonderwijs van belang. ROC Midden Nederland is wellicht het enige opleidingsinstituut in Nederland dat lichtonderwijs aanbiedt in de volle breedte, met de

opleiding Middelbare Verlichtingstechniek, die gedurende één avond in de week, een volledig cursusjaar alle basisfacetten van licht behandelt op post-MBO-niveau. En de opleiding Hogere Verlichtingstechniek, die dezelfde onderdelen behandelt, maar dan veel dieper op de materie ingaat. De Hogere Verlichtingskunde is een opleiding op post-HBO-niveau, eveneens één avond per week, gedurende een volledig cursusjaar. Opleidingen die ertoe doen, die de deur openen naar nieuwe lichtvensters, ontwikkelingen en technologieën. Voor meer informatie over genoemde opleidingen: [email protected]

39

Een lichtleven lang

plezier van goede kennis In een korte enquête van de NSVV kwam over de opleiding MVT/ HVK (Middelbare Verlichtingstechniek en Hogere Verlichtingskunde) van ROC Midden-Nederland het volgende naar voren: mensen volgen de opleiding voor bijscholing en om de veranderingen in de lichtwereld te kunnen volgen. Aat Klompenhouwer feliciteert de gediplomeerden namens de NSVV.

door Stéphanie Schoordijk Meestal is dit werkgerelateerd en een enkeling geeft aan door de opleiding te willen omscholen om zich volledig op verlichting te gaan richten. Ze geven aan dat hun verwachtingen vooraf na het volgen van de opleiding zijn waargemaakt en prijzen de lessen en de docenten. Eén iemand merkt op dat het interactief maken van de lessen (bijvoorbeeld door praktijkopdrachten) de lessen nog interessanter zou kunnen maken.

Up-to-date

De opgedane kennis wordt toegepast bij het geven van adviezen aan klanten. Alle geënquêteerden geven aan dat ze de opleiding zouden aanbevelen bij kennissen of collega’s, omdat het een bredere kijk op licht geeft, het actualiseert de kennis en het schept nieuwe mogelijkheden. Nog een reactie (HVK): “Door deze opleiding te volgen ben je up-to-date van alles op het gebied van verlichting(stechniek), doordat de docenten in hun vakgebied tot de top behoren en op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen, onderzoeken en praktijkvoorbeelden. Docenten praten vol passie over hun vakgebied en staan open voor vragen en suggesties. Daar komt bij dat in mijn geval we

40

ook een supergezellige, aardige en enthousiaste klas hadden (van tien personen).” Een ander vindt de MVT een heel goede basis om kennis op te doen van leraren die hun sporen hebben verdiend/verdienen in de lichtbranche. Een aparte en uitgebreide reactie kreeg de NSVV van Bart Spaapen, die 25 jaar geleden de MVT-opleiding heeft gevolgd en daarover nog steeds enthousiast is. Destijds ging hij de opleiding volgen, omdat hij vond dat er nog een hoop vakinhoudelijke kennis ontbrak. MVT was de juiste oplossing om deze kennis aan te vullen, want: “de inhoudelijke kennis die je tijdens zo’n cursus opdoet, die heeft me de rest van mijn carrière geholpen. Aan de verkoopzijde om onderbouwd een offerte uit te brengen voor kwalitatief licht, aan de inkoopzijde om inzicht te hebben in de werkelijke kosten die zijn gerelateerd aan kwaliteit. Het belangrijkste is echter dat ik me een flink aantal jaar later gesterkt voelde om als Norton de grote stap naar led te zetten en me ook met de R&D te bezig te houden die daarvoor nodig was. Dat je tijdens de opleiding met je concurrenten om de tafel zat, deed er niet toe, het ging om het vak. Het was leuk om met gelijkgestemden te werken aan een echt vak en de essentie van het product dat je verkoopt onder de knie te krijgen.” Hij vindt het vanzelfsprekend dat er heel veel is veranderd in het verlichtingsonderwijs in de tussentijd: “De vragen rondom licht en verlichting zijn alleen maar toegenomen. Kijk naar de invloed van kleur, de noodzaak energie te besparen, de integratie van licht in het gehele interieur of in het architectonisch concept, gebouwbeheersystemen en licht als

een service. De huidige lichtadviseur moet meer in z’n mars hebben en beter beslagen ten ijs komen dan 20 tot 25 jaar geleden. Natuurlijk is het op punten complexer geworden, maar veelal is het vooral ook boeiender geworden. Het is voor ons dagelijks functioneren zo’n belangrijk fenomeen, en licht is met de nieuwe technologieën zoveel beter in te zetten. Gezondheid, beleving, effectiviteit en productiviteit, talloze puzzelstukjes waarmee je kunt werken als je de kennis en kunde in huis hebt.” Op de vraag of hij als werkgever zijn personeel deze opleiding(en) zou laten volgen, antwoordt hij: “Vanuit mijn eigen ervaring weet ik hoe belangrijk het is om in de markt te opereren met een gedegen stuk basiskennis dat je gedurende je loopbaan verder uitbouwt. Voor ons de reden om onze medewerkers die met het licht en de klanten omgaan, in de gelegenheid te stellen de cursus te volgen. Je doet kennis, kunde en vaardigheden op waarvan je een lichtleven lang plezier hebt.” Genoemde opleidingen van ROC Midden-Nederland zijn NSVV gecertificeerd. De eerstvolgende opleiding start in november 2015.

bedrijfsopleidingen.rocmn.nl/techniek

PERFECT DAY LIGHT

Het professionele en biologisch effectieve verlichtingssysteem voor de individuele werkplaats. Bedienbaar met een smartphone of tablet. www.luctra-nl.com

41

Slimme verlichting verandert lichtmarkt radicaal De wereld van het licht staat een grote omslag te

• door Saskia Hendriks

D

wachten. Licht is binnenkort geen sluitpost meer, maar de plek waar het geld wordt verdiend.

Daarvan is Jan Kemeling van Gooee overtuigd. Hij voorspelt hoe de nabije toekomst eruit kan zien voor ondernemers. Neem een luxe winkel waar een vrouw aandachtig de collectie schoenen bekijkt. Ze loopt wat rond en keert dan terug naar het model waar ze haar zoektocht begon. Dan ‘plingt’ haar smartphone. Een aanbieding voor juist die schoenen waarop haar blik het langst was gericht. Toeval? Nee, intelligente armaturen. De ingebouwde sensor heeft haar bewegingen door de winkel waargenomen en de informatie via de communicatiechip verstuurd. Slimme software analyseert die data, controleert of de klant in kwestie de winkelapp heeft gedownload en stuurt een aanbieding op maat. Dit is één van de vele mogelijkheden van slimme verlichting in de toekomst.

42

Alles in één “Slimme armaturen kunnen meer dan alleen licht geven”, vertelt Kemeling. Sterker nog, licht geven is straks slechts een nevenfunctie van de armatuur, of luminaire zoals Kemeling ze liever noemt. Nu is licht nog de reden waarom mensen armaturen aanschaffen en soms zit daarbij een extra functie als een speaker of WiFi-punt. Volgens Kemeling komt er een omslag: “De armatuur is straks alles in één”, legt hij uit. “Het is niet meer nodig om verschillende apparaten aan het plafond te bevestigen. Nieuwe armaturen bevatten een rookmelder, garantiecontrolesysteem, CO2-detectie, bewegingsmelder, WiFi of wat voor functie dan ook maar is gewenst. Alles wat op een chip kan, kan in de armatuur van de toekomst.” Hij

vergelijkt het met de ontwikkelingen op telefoongebied: “Bellen is op dit moment de zevende functie die mensen gebruiken op hun smartphone”, verklaart hij. “Mensen gebruiken hun telefoon nu vaker voor e-mails, als camera, voor internet of Whatsapp. De telefoon van nu is multifunctioneel en dat worden armaturen ook. Door al die extra functies is de consument nu ook bereid om meer te betalen voor een telefoon.” Dat brengt grote veranderingen met zich mee. Niet alleen voor de consument, maar ook voor de producent. “De traditionele lichtwereld zoals we die nu kennen, verandert radicaal in een software-wereld. Je komt in een andere business terecht, want het ontwerpen en aanleggen van deze systemen vraagt niet alleen om een installateur, maar ook om een programmeur, een operationeel uitvoerder en communicatiedeskundigen. Als je daarin niet meegaat, ga je het als producent niet overleven”, voorspelt hij.

Vijftig miljard apparaten Kemeling noemt in het kort de ontwikkelingen van automatisering: “Je hebt de eerste generatie, waarin mensen computers als hulpmiddel kregen. Daarna konden computers met elkaar communiceren en waren de mensen via computers met elkaar verbonden. Nu zijn computers en ook andere apparaten met elkaar verbonden, zonder dat daaraan mensen te pas hoeven komen. Er zijn zeven miljard mensen op de wereld en in 2020 zijn er 50 miljard apparaten, die smart zijn en die zelf communiceren. Dat kunnen allerlei digitale apparaten zijn: onderdelen van machines, auto’s of airco’s. Eigenlijk alles waar je een chip in stopt om het slim te maken en te laten communiceren.” Dit levert veel data op, waaruit je weer veel informatie kunt halen, die je dan weer kunt gebruiken om bijvoorbeeld energie te besparen.” Hij noemt een paar voorbeelden: “In veel gebouwen brandt vaak verlichting, ook buiten kantoortijden. Sensoren nemen waar hoeveel mensen er daadwerkelijk aanwezig zijn. De verkregen data geven inzicht. Wellicht zijn het steeds dezelfde mensen die overwerken en bespaart het veel energie door deze mensen samen te voegen op één verdieping. Ook zijn er sensoren die de temperatuur meten. Daarmee kun je regelen dat de airco automatisch aan- en uitgaat. Zo zijn er ontelbaar veel mogelijkheden om efficiënter te werken of energie te besparen.”

chauffeur moe wordt, is er een verandering in de iris en dan verschijnt er een kopje koffie in beeld. In een ander type neemt de monteur alleen je sleutel aan. Die leest hij uit en dan weet hij precies wat er aan de hand is. De bestuurder hoeft niets meer uit te leggen. De geavanceerde sensoren hebben alles waargenomen en geregistreerd. Stel je voor, jouw apparaat, of armatuur, stuurt je een melding dat er over een week een onderdeel stuk gaat en ook nog welk onderdeel dat is. Het kan ook direct en automatisch voor je worden besteld.” Hoe dit kan? “Je hebt een lens van een lamp, daar zit een sensor in die een aantal dingen meet, zowel in de lamp zelf als in de omgeving. Bijvoorbeeld hoeveel lux, wat de kleurtemperatuur is, de CRIwaarde, maar ook de temperatuur van de lamp in graden. Uit dat laatste kun je

Geavanceerde sensoren In de lichtmarkt is nog niet zover. “Er zijn tal van industrieën waarin sensoren veel geavanceerder zijn dan in de lichtindustrie en die hebben ons geïnspireerd”, verklaart Kemeling. “Een jaar lang hebben we alle ontwikkelingen van sensortechnologie gevolgd, vooral in de auto-industrie. In sommige typen auto’s zitten sensoren die de iris van de bestuurder waarnemen. Als de

bijvoorbeeld opmaken dat een lamp oververhit is en daarom kapot gaat.” Gooee heeft een soort sensorplatform ontwikkeld. “Elke sensor die wij ontwik-

43

Interlight launching partner in Nederland

Voor meer info zie www.koopman.nu 2015-08 GOEEE adv 176x58mm.indd 1

kelen, is verdeeld in vier kwadranten, die ieder hun eigen functie hebben. We kunnen vier functies toekennen per sensor. De sensorplatformen kunnen overal worden ingebouwd - in verlichting, maar ook in andere objecten. Wij richten ons op armaturen, want licht is overal en altijd nodig.“

Data is geld De sensoren leveren veel informatie, die heel waardevol is. “Deze data zijn geld waard”, voorspelt Keme-

13-08-15 13 aug. 14:03

ling. “Gooee nodigt iedere softwareontwikkelaar uit om applicaties te ontwikkelen die interessant zijn voor de eindgebruikers. Die applicaties leveren de data, waarnaar fabrikanten op zoek zijn en waarvoor ze willen betalen.” Zo kunnen armaturen die data genereren, geld opleveren. Informatie die kan worden gebruikt om winkels beter in te richten, energie te besparen, meer interactie met klanten te hebben, inzicht te krijgen in gedrag van medewerkers, of klan-

CRI Verlichtingssterkte meter

ten te analyseren. Te veel om op te noemen. “Waar verlichting tot nu toe vaak een sluitpost is, komen er in de toekomst bedrijven die gratis de verlichting komen installeren. Dit in ruil voor de data die sensoren genereren”, besluit Kemeling. “Hiermee verandert slimme verlichting de lichtmarkt compleet.” www.gooee.com

CL-70F

Een rendabele en draagbare CRI verlichtingssterkte meter met spectrale sensor en een gebruiksvriendelijk kleuren aanraakscherm. Kleuren aanraakscherm met alle parameters. Lichtgewicht en voortreffelijk bedieningsgemak. Eenvoudige nul kalibratie. Groot meetbereik en de beste in deze nauwkeurigheidsklasse

www.konicaminolta.eu/measuring-instruments 45

Onderhoud met ledverlichting: dat is toch niet meer nodig?

N M U L CO

V

Vaak krijgen we van onze Signmakers de vraag omtrent onderhoud, omdat wij op onze IP Lichtreclame en IP Ledproducten een garantie geven van vijf jaar op de ledmodules, waarvan twee jaar all-inclusive. Dit houdt in dat IP instaat voor onvolkomenheden die ontstaan binnen de eerste twee jaar na installatie en dit op locatie kosteloos verhelpen. Wat wij verlenen is een service en dit betekent niet dat wij de klant een tweejarig onderhoudscontract aanbieden. Onderhoud zal altijd moeten blijven gebeuren. Hierbij willen wij de Signmaker dus ondersteunen om zo direct bij het offertetraject het belangrijke deel onderhoud ook onder de aandacht te brengen bij de klant. Vakkundig onderhoud van technische installaties is een verplichting volgens de wettelijke regelgevingen en normeringen en houdt tevens uw installatie in topconditie. Na het afsluiten van een servicecontract controleert het onderhoudsteam jaarlijks preventief uw complete lichtreclameinstallatie. Dit gebeurt aan de hand van een zorgvuldig vooraf opgestelde checklist. Uw installatie wordt indien nodig meteen gereinigd en gerepareerd als het om kleine defecten gaat.

46

• door Rob van der Linden

Reeds 38 jaar zijn wij als lichtreclamefabrikant betrokken bij de productie van zeer uiteenlopende projecten voor de Signbranche. Steeds weer met een link naar de installatie en garantie op geleverde projecten, maar wat vaak vergeten wordt, is preventief onderhoud. De opmerking “onderhoud kost veel geld” is een vaak gehoord geluid, maar toch pleiten wij hiervoor: sluit onderhoudscontracten af voor zaken waarvan je geen verstand van hebt. Vraag desnoods meer offertes aan, maar doe preventief onderhoud aan de technische installatie. Dit voorkomt onnodig veel kosten bij eventuele calamiteiten waar ad-hoc moet worden gereageerd om een eventuele storing te verhelpen. Daarentegen zijn er ook een heleboel visuele controles die zelf kunnen worden gedaan. We kunnen u adviseren over interne taken die door het eigen personeel kunnen worden opgepakt. Het is raadzaam om enkele gebruikers een stukje zelfkennis mee te geven om bepaalde handelingen te verrichten, bijvoorbeeld het registreren van brandduur en noteren in logboeken, het nalopen van de installatie van buitenaf gezien, het maken van (situatie)foto’s in verlichte alsmede onverlichte toestand en deze doorsturen naar de onderhoudspartner.

Wij beperken ons niet alleen tot het bouwkundige, maar komen ook in aanraking met advies en uitvoering van de montage van de installaties. Veel onderdelen van de technische installaties verdwijnen vaak achter muren, in kokers en dakopbouwen, maar ook die onderdelen behoeven aandacht. Hoe lossen we de problemen op die opeens ontstaan? Ergernis is één van de eerste zaken waarmee je te maken krijgt bij storingen. Snelle acties zijn gewenst, vooral vuilophoping en sluitingen in een reclame moeten snel worden verholpen. Het op de plek krijgen van de juiste partij bij een bepaalde storing is cruciaal. Communiceren met huurders/klanten is ook erg belangrijk, men kan tenslotte niet altijd terecht. Het technisch beheren van de installaties is een job waarvoor je ervaring en kennis moet hebben. Regelmatig onderhoud is daarom essentieel om technische installaties met ledverlichting veilig en betrouwbaar te houden. Onvoldoende of gebrekkig onderhoud kan leiden tot gevaarlijke situaties met zelfs brand tot gevolg, wat dan niet gedekt is door de verzekering. Volgens de Europese norm EN13306 betreft onderhoud ‘de combinatie van alle technische, administratieve en bestuurlijke activiteiten tijdens de levenscyclus van een object, die zijn gericht op het behouden van of herstellen naar een toestand waarin het de vereiste functie kan uitvoeren’. Zorg ervoor dat er gekwalificeerd personeel aanwezig is om met de technische installaties aan de slag te gaan. Veel voorkomende onderhoudswerkzaamheden zijn: inspecteren, testen, doormeten, vervangen, repareren, fouten opsporen, het (preventief) vervangen van onderdelen, servicebeurten geven en reinigen. Vocht vormt een potentieel groot risico voor de technische led-installaties, regulier onderhoud zorgt dat de afvoerkanalen worden vrijgehouden, het (regen)water op een natuurlijke manier wordt afgevoerd en er geen mos en vuilophopingen ontstaan. De meest voorkomende storing op achterstallig onderhoud is het dichtslibben van de watergaten, er komt een laag water in de installatie bij hevige regenval en er ontstaat sluiting op het 12 V of zelfs 220 V circuit. Blootliggende kabels zijn ook een potentieel gevaar voor kortsluiting uiteraard en indien kabels in de zon liggen en er niet de

juiste UV-bestendige materialen zijn gebruikt, kan dit binnen twee jaar plaatsvinden. 95% van de storingen komt door achterstallig onderhoud of niet naleven van van de voorschriften. Kortom: Waarom een onderhoudscontract? • u verlengt de levensduur van uw installatie; • u verkleint de kans op een storing en/of onveilige situatie; • u voldoet aan wettelijke regelgevingen en normeringen; • u heeft prioriteit bij het verhelpen van storingen of schades; • u voorkomt langdurige hiaten in uw installatie; • u heeft geen of een minimale verstoring van de zichtbaarheid van uw bedrijf; • u bespaart op onnodig hoge kosten bij calamiteiten; • u behoudt wettelijke garantie op de producten. Wilt u dus maximaal rendement uit een investering halen, dan is het heel verstandig om dat optimaal te benutten met een onderhoudscontract.

47

‘Je wilt niet weten hoe een witte bank eruitziet onder blauw ledlicht’ Meubels zo uitlichten dat kleuren en materialen goed uitkomen en maar twee maanden de tijd hebben om

• door Saskia Hendriks

I

1100 leds plaatsen in tweeënhalve kilometer lichtlijn. Een hele uitdaging.

In november 2014 vernietigde een brand de meubelzaak van De Bommel in Strijen volledig. De oorzaak is nooit achterhaald, maar wordt door de brandweer ingeschat op een technische fout in de schakelapparatuur van de verlichting. Reden voor eigenaar Winkelman om bij de herbouw extra goed te selecteren op de veiligheid van de nieuwe verlichting. Daarnaast moest deze energiezuinig zijn en het assortiment goed uitlichten, zodat de kleuren en materialen goed naar voren komen. Dat is belangrijk, want op een witte houten kast reflecteert licht anders dan op een zwarte stoffen bank. Een grondig onderzoek volgde en via Slagboom installatietechniek belandde Winkelman bij George Kroonen van World Light Design, de distributeur van Tronix. Een spoedklus voor Kroonen,

48

want de opening van de nieuwe winkel was twee maanden later al gepland.

Kwaliteit en controle Het nieuwe winkelpand heeft een vloeroppervlak van ruim 6000 m2. Dat vraagt om veel verlichting. Gelukkig had eigenaar Winkelman al precies uitgezocht welk type licht hij wilde en kon alles snel in gang worden gezet. “Het grootste probleem was het grote aantal leds dat op korte termijn nodig was”, meent Kroonen. “Zoveel voorraad was niet direct beschikbaar. Gewoon bestellen zou op zich wel lukken, maar conform ons protocol voeren wij tijdens de productie nog diverse kwaliteitscontroles uit.” Hoe deze controles precies verlopen, daarover laat

vestigingsmanager John Korendijk aan. “Je wilt niet weten hoe een witte bank eruitziet onder blauwig ledlicht.”

Schudden en rammelen hij zich liever niet tot in detail uit. Wel bevestigt hij dat de controles altijd plaatsvinden, hoe hoog de tijdsdruk ook is. “Daarvan wijken we niet af, dat is onze kracht. We controleren regelmatig tijdens het productieproces bij onze fabrikant in China. We weten ook precies bij welke fabrikant alle losse onderdelen worden besteld en dat ze de juiste specificaties hebben. Zo hebben we de garantie dat al onze producten herproduceerbaar zijn.” In dit strak geplande project kostten de controles extra tijd, waardoor de productie iets vertraging opliep. “Soms konden producten pas drie dagen later worden verscheept en dat is best lang op een planning van twee maanden waar elke dag telt.”

Spanningsrail De nieuwe verlichting mocht geen beperking vormen voor het inrichten van de sfeerkamers in de winkel. Die zijn elke keer anders. Flexibiliteit is dus belangrijk. “Om alle leds te kunnen plaatsen, hebben we een spanningsrail gemaakt die door de hele winkel heen loopt, in totaal 2,5 km”, vertelt Kroonen. “Deze rail is met staalkabels aan het bevestigd en dient als ‘Zelfs onze plafond stroomvoorziening voor het hele stagiaire kan het’ verkoopgedeelte.” In de hele winkel is het mogelijk om stopcontacten of verlichting aan de rail koppelen. Naast de projectverlichting, die de meubels en accessoires uitlicht, hangt ook de sfeerverlichting die De Bommel verkoopt, aan de rail.” Door het railsysteem is er de mogelijkheid om snel spots toe te voegen, weg te halen of te vervangen door een ander type. “Soms is het wenselijk om bepaalde objecten extra op te laten vallen en aan te lichten met meer spots. We hebben gewerkt met twee typen leds, 20 en 30 W met een lichtkleur van 3000 K. De spots zien er optisch hetzelfde uit en hebben ieder een eigen driver, alleen is de koeling bij de 30-W-led iets groter. De leds zijn wel dimbaar, maar die mogelijkheid wordt hier niet gebruikt.” Kroonen vervolgt: “We hebben samen met het personeel een aantal sfeerkamers aangelicht. Nu weten zij zelf hoe ze de verlichting goed kunnen instellen, zodat ze de producten naar voren laten komen. Sommige accessoires worden bijvoorbeeld extra aangelicht om meer op te vallen. Dat doen we door er spots met meer wattage voor te gebruiken. Het ledlicht heeft ook een CRI-waarde boven de 90 om alle gebruikte materialen en kleuren goed uit te laten komen.” “Gelukkig zit er ook geen blauw in deze leds’, vult

Korendijk is tevreden met de nieuwe verlichting. “Het is dankzij de montage van leds op de rail vrij simpel om de verlichting aan te passen op de collectie die op dat moment in de winkel staat”, vervolgt hij. ”Zelfs onze stagiaire kan het.” Ook de energiebesparing was een belangrijke eis in dit project. De Bommel gebruikt nu 40% minder stroom dan in de oude situatie en daarnaast wordt bespaard op onderhoud. Verder is het systeem dankzij 2500 m staalkabel ook zeer degelijk. “De sfeerverlichting die wij verkopen is soms erg zwaar, wel 25 kg, en die hangt nu ook aan de rail”, verklaart Korendijk. “Ook lopen hier regelmatig mensen met ladders door de winkel.” “We hebben de stevigheid vooraf goed getest, door flink aan de rails te schudden en te rammelen”, lacht Kroonen. “Soms was het ook nodig om een dwarsbalk te plaatsen om zware objecten aan te hangen. Het is belangrijk dat het systeem over vijf jaar ook nog functioneel is, daarom hebben we ook gekozen voor een neutrale spot die een tijd meekan.” In november 2014 is de nieuwe winkel geopend, precies een jaar na de brand. Dit tot volle tevredenheid van De Bommel en haar klanten. Ook Kroonen is content met het eindresultaat. www.worldlightdesign.nl www.debommelmeubelen.nl

49

www.osram-benelux.com

Bezoek OSRAM op de beurs Elektrotechniek! Hal 12, stand E.010

LED licht is veelzijdig Een klasse apart: het nieuwe OSRAM LED lampen assortiment Because for us only better will do

Light is OSRAM

Led Event in Nederland en voor de eerste keer in België Voor de zesde keer komen engineers, ontwikkelaars en ontwerpers bijeen om kennis op te doen en uit te wisselen over de nieuwste technologieën om led-applicaties te bouwen. Het verbeteren van de kwaliteit, verlagen van de kosten en het zien van nieuwe mogelijkheden zijn de belangrijkste redenen om naar het Led Event te komen. De verwachting is dat er op 3 december ruim 500 bezoekers naar Den Bosch komen. Er is aandacht voor uitdagingen op het gebied van thermische huishouding, kleur, lichtsterkte en bijvoorbeeld aansturen. Ook nieuwe mogelijkheden door technologieën als bijvoorbeeld Oleds en UV-leds komen uitgebreid aan bod. Het programma bestaat uit 30 lezingen en twee plenaire lezingen. De plenaire lezingen worden verzorgd door Willem Zandvliet (Rijkswaterstaat) en Rogier van der Heide. Op de kennismarkt tonen zeker 40 bedrijven de laatste mogelijkheden op hun stand. In 2015 vindt er ook voor de eerste keer een Belgische editie plaats. In 2014 waren er zo’n 50 Belgische bezoekers. Niet veel, gezien de grootte van de Belgische verlichtingsmarkt. In ElewijtZemst komt op 2 december de Belgische markt bij elkaar. De verwachting is dat er ongeveer 300 bezoekers op dit event afkomen. Veel presentaties worden in het Engels gegeven, waardoor het event ook voor de Franstaligen interessant is. IMEC en KU Leuven zijn nauw betrokken bij de organisatie en verzorgen ook ieder een plenaire lezing. Daarnaast zijn er 21 parallelle lezingen en presenteren 28 bedrijven zich op de kennismarkt. Bezoek aan beide beurzen is gratis.

Led Event 2 december – Elewijt Center, Elewijt-Zemst (B) 3 december – Congrescentrum 1931, Den Bosch (NL)

www.ledevent.eu

NIEUWE VERBATIM ‘ANTIGLARE’ AR111 LED SPOTS

“Het enige verschil is de 86% besparing” ► Past in alle AR111 armaturen ► Lager verbruik i.c.m. actieve koeling ► Lange levensduur van 40.000 uur ► Dimbaar

www.verbatim.com [email protected] +31 (0) 70 3367 600

51 LED_advert_85x249mm_NL_NLJune2015.indd 1

17.06.2015 09:17:10

N M U L CO

Anticiperen op de burger

Op dit moment wordt in ‘gemeenteland’ en het ‘land van de openbare verlichting’ veel gesproken over burgerparticipatie. Hierbij wil men meer aan de burger overlaten, omdat deze zijn buurt goed kent, misschien wel beter dan de betrokken ambtenaar. Het is waar dat een burger zijn buurt goed kent. Zij of hij komt hier dagelijks, gebruikt deze buitenruimte intensief, en is nauw betrokken bij het reilen en zeilen in de buurt. De burger beleeft de buurt.

• door Lucas de Vries Het onderhoud van de buitenruimte, reconstructies en herinrichtingen hebben direct invloed op de burgers en hun welbehagen. Ook worden dergelijke invloeden bekostigd met geld van de burgers: belastingcenten. Om deze redenen is de burger heel belangrijk in processen die de gemeente doorloopt. Burgerparticipatie is hiervoor als een oplossing gekozen door veel gemeenten. In mijn ogen schuilt hierin een probleem. Wat een burger verstaat onder de participatie kan enorm verschillen van wat de gemeente verstaat onder de participatie. Participatie is een containerbegrip. Door beide partijen moet hierover goed worden nagedacht. Ook moet aan het begin van het participatieproces worden vastgesteld wat men eronder verstaat, zodat beide partijen eenzelfde doel voor ogen hebben. Zolang er geen zelfde doel is, kan dit ook niet worden bereikt.

Beleid

Daarover moet wel worden nagedacht, en zeker nu. Afhankelijk van het beleid kunnen bovenstaande vragen worden beantwoord. Geeft de gemeente de burger participatie door middel van een gestuurde keuze die past in het beleid of geeft de gemeente alle vrijheid aan de burger om zijn ideeën te spuien?

Spuien In mijn ogen is het woord burgeranticipatie een beter woord dan burgerparticipatie. De burgers uit een buurt hebben ideeën. Laat hen deze ideeën spuien, zonder te worden geremd door enige kennis van zaken. Hieruit kunnen de mooiste oplossingen komen. Misschien ook oplossingen waaraan de gemeente nog niet heeft gedacht, maar die de beste oplossing kunnen zijn. De gemeente moet hierop anticiperen op basis van wetten, normen, waarden, beleid en haalbaarheid. Deze resulteren in de kaders waarbinnen de oplossing kan worden gerealiseerd.

Grenzen Burgeranticipatie bestaat uit vier stappen. Eén: de burgers laten weten dat iets gaat veranderen of worden aangepast. Stap twee: de burgers hun ideeën te laten spuien. De derde stap is dat de gemeente aangeeft op welke eisen de ideeën worden getoetst voor goedkeuring. Dan volgt de vierde stap, die van de anticipatie, waarbij de gemeente het idee gaat uitwerken, mogelijk in samenwerking met de burgers. Bij anticipatie is de gemeente voorbereid op mogelijke gebeurtenissen. De gemeente schat vooraf in wat de te verwachten gebeurtenissen zijn. Door het op deze manier in te richten, is het voor de gemeente mogelijk de grenzen beter aan te geven dan bij burgerparticipatie, en om zelf besluiten te nemen. Dit in tegenstelling tot participatie, waarbij de burger deelneemt aan besluitvormingsprocessen.

De volgende vragen zijn ook belangrijk. Hoever mag een burger gaan in die participatie? Hoeveel ruimte geeft de gemeente aan de burger? De gemeente vormt beleid. Participatie is niet altijd in beleidsplannen opgenomen.

het online warenhuis voor professionals

LED-TL | LED-panelen | LED-spots | LED-lampen | Armaturen

52

tel. 31(0)485 31 86 75 [email protected] www.ledlampenkopen.nu

PRODUCTNIEUWS

Yoga aan de muur

QisDesign komt met een nieuwe aanvulling op de Hatha-serie: Hatha Wall. De serie is geïnspireerd op hatha yoga en is net zo buigzaam en flexibel. Dit ontwerp past zich gemakkelijk aan allerlei omgevingen aan en is een fraaie blikvanger voor alle interieurs, van hotels tot zakelijke omgevingen, thuis en in stijlvolle projecten. Praktisch en stijlvol – de Hatha Wall is een waardevolle toevoeging aan de serie. Uitgerust met high powerleds en een vernuftige lensoptiek zorgt de armatuur voor een gelijkmatige lichtspreiding met 1200 lux en verbruikt daarvoor slechts 6 W. De Nederlandse distributie wordt verzorgd door BenQ Europe.

www.qisdesign.com

Dimmen maar

Hemmink presenteert de Dimmax 420. Deze dimmer van de Belgische fabrikant Trump is de perfecte dimmer voor ledlampen, zo geeft men aan: knipperende of zoemende ledlampen zijn verleden tijd. Jarenlang heeft fabrikant Trump uitgebreid analyses uitgevoerd op de verschillende soorten ledlampen die op de markt verkrijgbaar zijn. Met deze kennis hebben ze een drietal geavanceerde modi ontwikkeld die het ‘brein’ achter het succes van Dimmax zijn. Deze processorgestuurde dimmer is hierdoor in staat om optimaal te dimmen. De multifunctionele driedraads dimmer voor led-, halogeenverlichting en gloeilampen, led-drivers en elektronische of gewikkelde transformatoren heeft een hoge compatibiliteit met verschillende fabricaten ledlampen. Hij kan dimmen vanaf 0 W: de ledlamp kan zonder knipperen tot een klein lichtpuntje worden gedimd. Verder is hij universeel: hij werkt met elk merk schakelmateriaal (vierdraads dimmer) en is eenvoudig te installeren met minimale instellingen. Hij wordt niet warm, zoemt niet, en heeft een klein formaat. Hemmink stelt ter kennismaking maximaal 100 gratis dimmers ter beschikking aan relaties die het product willen proberen. Voor meer informatie kunnen zij terecht op www.deleddimmer.nl/aanvraag-actie/.

www.deleddimmer.nl www.hemmink.nl

53

PRODUCTNIEUWS

Grondspots

Artecta introduceert de uitbreiding van haar grondspots, de Reno, Ocala en Austinserie. Deze armaturen karakteriseren en onderscheiden zich door het gebruik van de Bridgelux COB-led. Dit draagt bij aan een mooi lichtbeeld, een hogere efficiëntie en een langere levensduur. De armaturen zijn verkrijgbaar als vierkant model en als vaste en kantelbare reflector. Door de geïntegreerde led-driver zijn deze armaturen klaar om te installeren. De roestvrijstalen afwerking zorgt ervoor dat deze armaturen goed bestand zijn tegen alle weersomstandigheden, en tegelijkertijd creëert het een exclusieve look and feel.

www.artecta.com

Tijdloos schakelen en bellen

Meljac is een bedrijf dat luxe elektronische onderdelen ontwerpt, produceert en verkoopt, zoals schakelaars, stopcontacten, thermostaten, deurbellen, enzovoort. Bij de diverse producten van dit merk is een verscheidenheid aan afmetingen en afwerkingen mogelijk, en er wordt gewerkt met materialen van hoge kwaliteit, zoals koper (al dan niet gegraveerd), glas, Limoges porcelein, halfedelstenen, enzovoort. Met deze combinatie van vormgeving en techniek verleidt Meljac architecten, decorateurs, elektriciens, en een keur aan andere klanten. Oplossingen op maat zijn ook mogelijk.

www.meljac.com

54

PRODUCTNIEUWS

Veranderen van kleur

Deze 10 W-module past in GU10 of MR16-fittingen en verandert bij dimmen langzaam van kleurtemperatuur van 3000 K tot 1950 K. Deze spot wordt geleverd met een externe driver en is dimbaar als hij wordt aangesloten op een Triac dimmer. Hij is verkrijgbaar met een stralingshoek van 45° of 70°. Verder heeft de module een lumen output van 650 en een CRI van 96 (R1-R15). R9 haalt zelfs de 98. Met vijf jaar garantie. De module is verkrijgbaar bij Next Generation Led uit België. Zij zoeken nog een Nederlandse agent.

www.nextgenerationled.be

Manga en Fat Boss

Integratech introduceert een nieuw ledpaneel en een ledschijnwerper. Manga, het ledpaneel met 480 Edison SMD2835 chips van 117 lm/W, heeft dankzij de Enecgekeurde driver geen inrush current (opstartstroom). Bovendien is het Manga-paneel kleurvast en geeft een comfortabel lichtniveau zonder verblinding. Deze ledpanelen zijn geschikt voor algemene verlichting in kantoren, scholen, ziekenhuizen, winkels en showrooms. Dankzij de unieke voeding, die overigens dimbaar is van 1 tot 100%, geeft dit led-paneel een helder, sprankelend lichtbeeld zonder verblindend te zijn. De lichtopbrengst is afhankelijk van de driver-keuze en varieert van 3400 lm bij 30 W tot 5500 lm bij een 50 W driver, beschikbaar in zowel 1-10 V dimbaar als DALI dimbare versie. Manga-panelen worden gemonteerd in systeemplafonds 60 x 60 of 30 x 120. Optioneel kunnen accessoires worden geleverd voor pendelmontage en in- of opbouwmontage. Ook zijn er noodunits van één of drie uur beschikbaar. De totale garantie van het Manga-paneel is vijf jaar. De Fat Boss is een high powerled schijnwerper uit de Evolve-reeks van Integratech. Met zijn 120 W is deze schijnwerper de topper uit de energiezuinige en high quality schijnwerperreeks. De Fat Boss produceert maar liefst 11.400 lm, is uitgerust met de efficiënte Edison 2835 led-chips van 100 lm/W. In combinatie met een waterdichte meanwell HLG-driver is dit een combinatie om langdurig te profiteren van de energiebesparing. De strakke zwarte behuizing is van spuitgiet aluminium en is afgewerkt met gefacetteerd veiligheidsglas dat resulteert in een IK-waarde van IK08. Met IP66 is de armatuur tevens stofdicht en waterbestendig. Deze schijnwerper (CRI 80) is verkrijgbaar in kleurtemperaturen 3000, 4000 en 6000 K. Fat Boss wordt geleverd met een rubberen kabel HO5RN-F 3G1 van 1,8 m en is eveneens geschikt voor montage op een optionele muurstang, beschikbaar in zwart of aluminium en op een grondpin.

www.integratech.nl

55

STAND 1.810

Made in Holland

Ontdek onze bewezen innovatieve totaaloplossingen: “Op weg naar kwaliteit met led verlichting”. milieu besparend energie besparend dynamische besturing noodstroom voorzieningen bewezen levensduur direct kopen bij fabrikant

Ledlighting BV & International www.ledlightingbv.nl

U bent van harte welkom in onze showroom in Barendrecht.

PRODUCTNIEUWS

Noodverlichting CEAG LP-STAR

Eaton introduceert een compact CEAG-systeem voor centrale voeding en monitoring van noodverlichting. LP-Star is een innovatieve oplossing voor centrale noodverlichting in afzonderlijke brandcompartimenten van een gebouw. Ontwerpers en installateurs besparen tijd en geld met de flexibele configuratiemogelijkheden en de eenvoudige installatie. De onderhoudskosten zijn erg laag, in vergelijking tot een decentraal systeem. Door de automatische testfuncties en de centrale uitleesmogelijkheden behoren de tijdrovende maandelijkse inspectierondes tot het verleden. Het logboek wordt automatisch bijgehouden, zodat eenvoudig aan alle vereisten kan worden voldaan voor het in bedrijf hebben van een functionele noodverlichtingsinstallatie. LP-Star kan een vermogen van maximaal 540 W leveren en is volledig conform NEN-EN 50171. Er is slechts één kabel nodig voor zowel de voeding van de armaturen, als voor de communicatie tussen de armaturen en het systeem. Ieder van de aangesloten armaturen kan automatisch individueel worden geschakeld, getest en bewaakt, geheel volgens de geldende normen, en zonder dat daarvoor extra bekabeling hoeft te worden aangelegd. De techniek maakt het bovendien mogelijk om de schakelmodus van alle armaturen aangesloten op dezelfde voedingslijn eenvoudig individueel in te stellen en indien gewenst op afstand aan te passen. Als de voeding van de normale verlichting wegvalt, blijft het systeem werken op zijn interne accu en schakelt de noodverlichting direct in. Deze aanpak biedt enkele grote voordelen. In een conventioneel systeem is er slechts één schakelmodus (permanent, niet-permanent of geschakeld) per uitgangscircuit mogelijk. Omdat noodverlichting via twee groepen behoort te worden gevoed, zijn er voor alle schakelmodi in totaal zes circuits nodig, met bijbehorende complexiteit en hoge installatiekosten. Met de Star-techniek zijn slechts twee circuits nodig, waarbij alle schakelmodi kunnen worden gecombineerd. Hierdoor kan de noodverlichting sneller worden geïnstalleerd met gebruik van minder materiaal. De LP-Star is geschikt voor zowel kleinere gebouwen als grote projecten. Ook als de functie of het gebruik van een gebouw verandert, kunnen benodigde aanpassingen eenvoudig op een centrale plaats worden ingesteld. Dit in tegenstelling tot een conventioneel systeem, waarbij de bedrading en mogelijk de armaturen moeten worden aangepast. De installateur kan alle instellingen snel en gemakkelijk invoeren dankzij de navigatietoetsen en het duidelijke display. Het systeem bewaakt alle functies van de aangesloten armaturen, en de status van alle armaturen en van het systeem zijn gemakkelijk op te vragen. Met de optionele webmodule kan de toestand van het systeem met een webbrowser op afstand worden geraadpleegd. Om het beheer van de installatie nog eenvoudiger te maken, kan deze webmodule automatisch e-mails verzenden als er een fout wordt geconstateerd. Daarnaast is het systeem te koppelen met de krachtige CGVision software, waarmee de besturingsen testfuncties van LP-Star en van alle andere aangesloten systemen (zoals ZB-S, AT-S+, CGLine+, enzovoort) met één programma kunnen worden beheerd. LP-Star is vanaf nu leverbaar in vier vermogensvarianten (133, 303, 468 of 540 W), met of zonder webmodule.

www.eaton.com

NIEUWS

NIEUWE LED Producten Columba-LED met Intel-Dim systeem Daglicht-sensor / dimming / nalooptijd (stand alone) IK10 (vandaalproof), IP65. Ideaal voor o.a. VvE’s

SKY LED, industrie en sport Voor meer informatie neemt u contact met ons op. Alleen verkijgbar via groothandel of projectverlichter. Dealer worden? [email protected]

57

SPILLO

www.performanceinlighting.com

PRODUCTNIEUWS

Halogeen-alternatief in retail en horeca

Verbatim introduceert een reeks niet-verblindende AR111-ledlampen als hoogwaardige insteekbare vervanging voor halogeenlampen. Concurrerende ledproducten kennen vaak een onaangenaam verblindingseffect, maar Verbatims achteraf plaatsbare 10,5 W AR111s hebben een uniek ontwerp dat het verlichtingseffect van een traditionele halogeenlamp imiteert en minder verblindt. De AR111 heeft een geoptimaliseerde thermische regeling zonder een groot warmte-afvoerelement, weegt slechts 100 g en is smal, waardoor hij fysisch compatibel is met allerlei AR111-fittingen. Concurrerende producten lukt dat alleen door compromissen te sluiten op het gebied van betrouwbaarheid en energieverbruik. Bovendien zorgt de spiegel met veel facetten op de reflector voor een hoge lichtkwaliteit wanneer de ledlamp in gebruik is; tegelijkertijd ziet de lamp er uitgeschakeld zo uit, dat de elegantie van de fitting zelfs wordt versterkt. De nieuwe reeks AR111s is verkrijgbaar in de kleurtemperaturen 2700, 3000 en 4000 K met een lichtopbrengst van respectievelijk 680, 700 en 740 lm, ideaal voor algemene verlichting en voor spotverlichting in openbare ruimten, zoals lobby’s, gangen, trappenhuizen en winkels waar licht lange tijd aanstaat. De producten leveren een rendement van 71 lm/W bij een levensduur van 40.000 uur. Het energieverbruik van 10,5 W en de lichtstroom van 750 lm van de lamp komen overeen met een halogeenlamp van 75 W. Verbatim’s AR111-ledlampen (productnummers 52326, 52327 en 52328) zijn te koop via bedrijfsverkoopkanalen in Europa, het Midden-Oosten en Afrika.

www.verbatim.com

LSA

De LSA Hoge Plafond Luminaire verspreidt een intense en uniforme lichtbundel van 7200 lm, die voldoet aan bijna alle logistieke toepassingen en toepassingen voor productiehallen. Werknemers genieten daardoor van een helder werkoppervlak binnen de hele ruimte. In vergelijking met conventionele systemen (100 W ~ 140 W) biedt de LSA (56 W) ook een reductie in energieverbruik tot 70%. De ledmodule is verwerkt in een aluminium extrusieprofiel en is robuust. Door zijn unieke constructie is deze luminaire bestand tegen schokken en trillingen van buitenaf. Hierdoor maakt de LSA zichzelf tot een betrouwbaar alternatief voor conventionele lichtbronnen. Verder is deze duurzame armatuur gemakkelijk te installeren; het toegepaste clip montagesysteem zorgt namelijk voor een snelle en veilige assemblage. De clips worden als eerste bevestigd, waarna de volledige armatuur met niet meer dan een klik al gereed is voor gebruik. Hierdoor kunnen installateurs en monteurs zorgvuldiger te werk gaan en wordt de kans op gevaarlijke situaties op grote hoogten verminderd. Ook zijn de reflectoren van de LSA compleet afgedekt, zodat de reflectoren tijdens de hele levensduur in optimale conditie blijven zonder onderhouds- en schoonmaakbeurten. Downtime van productieprocessen kan met behulp van de LSA dus sterk worden verlaagd.

www.baiyiled.nl

59

ElektroTechniek ’15 VOOR

WONING, INDUSTRIE, UTILITEIT, INFRA & ENERGIE

Ik maak wonen slimmer!

LAMILUX - LEIDEND IN INNOVATIE EN DESIGN

LAMILUX DAGLICHTSYSTEMEN BESPAAR ENERGIE door veel invallend daglicht en een natuurlijke ventilatie via ingebouwde kleppensystemen HOUD ENERGIE VAST met thermisch gescheiden constructies en innovatieve beglazingssystemen BEHEER ENERGIE met intelligente besturingen en automatisering van de ventilatie, zonwering en RWA PRODUCEER ENERGIE met zeer efficiënte zonnepanelen

JAARBEURS | UTRECHT 29 SEPT. T/M 2 OKT. 2015 Vraag nu uw gratis toegangsbadge aan

via elektrotechniek-online.nl

LICHTKOEPELS | RAMEN VOOR PLATTE DAKEN | LICHTSTRATEN GLASDAKCONSTRUCTIES | RWA | GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

UW CONTACTPERSOON: JAN WURTH Tel.: +49 9283 595 1263 | Jan. [email protected]

ElektroTechniek 365

LAMILUX HEINRICH STRUNZ GMBH Zehstraße 2 | 95111 Rehau Tel.: 0 92 83/5 95-0 | [email protected] www.LAMILUX.de

JAE15-1012 Woning en Utiliteit 1/1 FC pag 85x249_v1.indd 1

26-05-15 16:04

PRODUCTNIEUWS

Lichtkoepels helder als glas

De nieuwe generatie lichtkoepels SCC van JET BIK laten daglicht optimaal binnenvallen en houden de zonnewarmte buiten. SCC staat voor Sun Control Clear. Deze zonwerende lichtkoepels zijn gemaakt van duurzaam en slagvast polycarbonaat en bij deze nieuwe, heldere variant neemt de lichtdoorlatendheid toe tot maar liefst 80%. Het heldere, zonwerende polycarbonaat benadert het aanzien van glas. Hierdoor sluit het materiaal esthetisch beter aan bij de rest van de woning. Met andere woorden: deze lichtkoepels staan de woning mooier, zo geeft men aan. Lichtkoepels SCC zijn leverbaar in verschillende vormen en in een groot aantal maten, en ook als inbraakwerende variant of voor de dakterrasentree.

www.jet-bik.nl

Warmer

Ter vervanging van de gloeilampvormen komt Megaman met de Led Filamentlampserie. De 2700 K-variant heeft transparent glas en de 2200 K-variant heeft gekleurd glas voor een extra warme uitstraling en een meer dramatische sfeer. Met 98 lm/W geeft de ovale 2700 K-lamp helderder en iets koeler licht. Beide opties hebben de mogelijkheid tot 100% - 10% liniair dimmen. Met een lagere warmte-afgifte en een gemiddelde levensduur van 15.000 uur zijn deze lampen duurzaam en gemakkelijk te installeren. Tot de verdere mogelijkheden behoren externe behuizingen in goud, zilver en koper. Deze nostalgische lampen zijn geschikt voor hospitality en woonomgevingen met vintage ontwerp.

www.megamanlighting.com

Kantoorverlichting 4.0 voor de (thuis)werktijger

De geschiedenis van de kantoorverlichting is samen te vatten met kandelaar, gloeilamp/tl en led. Lamp en Licht introduceert (thuis)kantoorverlichting 4.0. Met USB-aansluiting en vier te dimmen kleurtemperaturen. De smart tafellamp Office LED USB heeft een ingebouwde USB-aansluiting voor tablet of smartphone. De tweede slimmigheid: een dimmer met vier kleurtemperaturen. De (thuis)kantoortijger verandert in een fractie van een seconde de sfeer en ambiance van werkplek of kantoor. De tafellamp met USB is het logische antwoord op een modern dilemma: de smartphone is leeg en welke USB-poort wordt opgeofferd om toch mobiel te blijven? Een uurtje zonder toetsenbord, muis of printer werkt ook niet lekker door. De Tafellamp Office Led USB zwart is een moderne, zwarte armatuur zonder frutsels. Een zware voet zorgt voor een gewicht van 2 kg. Een scharnierfunctie maakt de hoogte instelbaar van 30 tot 60 cm. De dimmer kent vier kleurtemperaturen, en de bijbehorende lichtwaarden zijn ingesteld op veel voorkomende situaties. Iedere stand is daarna met een touch afzonderlijk op sterkte in te stellen. Een helderwitte lichtinstelling - één van de opties – is ontwikkeld voor work and read en de gevraagde optimale concentratie.

www.lampenlicht.nl

61

PRODUCTNIEUWS

Masterspot 2 Track

Invisua Lighting lanceert de Invisua Masterspot 2 Track. Met dit innovatieve, dynamische verlichtingssysteem voor binnenverlichting voor retail en horeca wordt het creëren van een behaaglijk warme gloed in een herfstachtige etalage eenvoudig, of een koele glans over een wintersportcollectie, of opvallende nuances die een promotie-eiland extra charisma geven. Het systeem past met de strakke, industriële look in elk eigentijds winkelinterieur. Dankzij de lichtsterkte van 35.000 cd en de CRI 95 en R9 > 90 is deze spot één van de krachtigste in zijn soort en een musthave voor elke retailer. Hij is op elke willekeurige kleur in te stellen, of het nu wit licht betreft of verzadigde kleuren. Daarnaast is hij is aanstuurbaar met een gebruiksvriendelijke web-app, waarmee in een handomdraai aantrekkelijke lichtscènes kunnen worden gemaakt, die zorgen voor een optimale presentatie van producten. De Masterspot 2 Track kan eenvoudig op elke gewenste plaats in een Euro track-systeem worden bevestigd. De instelbare bundelhoek zorgt voor een nog betere focus op een specifiek element.

www.invisua.nl

Binnenverlichting

Design&Light biedt lichtoplossingen op maat aan, met een brede keuze uit soorten en stijlen. Dit onderdeel van RXLight is gespecialiseerd in binnenverlichting, waarbij exclusiviteit voorop staat. De partners bij Design&Light zijn: De Majo, Italamp, Chelsom, DGA en Karboxx. De Majo heeft een grote collectie aan armaturen die variëren van klassiek tot modern, en al het glaswerk wordt met de hand vervaardigd uit Murano glas. Dan is er ook Italamp, met armaturen in allerlei verschillende stijlen en een zeer breed pakket aan armaturen, bijvoorbeeld ook met Swarovskikristallen. Chelsom heeft armaturen die voornamelijk toepasbaar zijn in de horeca: stijlvol, goed afgewerkt en praktisch. DGA heeft een grote collectie aan moderne armaturen, praktisch en allemaal uitgerust met led. DGA hanteert de hoogste kwaliteitsnormen en maakt alleen gebruik van de beste materialen; design en kwaliteit staan bovenaan. Tot slot Karboxx: een combinatie van verlichting en technologie, één van de voornaamste aspecten van deze armaturen zijn de materialen die worden gebruikt, bijvoorbeeld carbon fiber. Verder hebben de armaturen een elegant en minimalistisch ontwerp, wat zorgt voor een moderne uitstraling.

www.designandlight.nl

62

PRODUCTNIEUWS

DRIVERS Waterdichte led-armaturen

De waterdichte armaturen WDPR IP66 zijn uitgebreid met de serie FUTURA. Deze armaturen zijn speciaal ontwikkeld voor de standaard lengten van de lineaire SAGA ledmodules. De armaturen zijn iets korter dan de gewone standaard waterdichte armaturen, waardoor donkere plekken aan de kopse zijden worden vermeden en mooie doorlopende lichtlijnen kunnen worden gemaakt. Met de Futura led-armaturen kan een energiebesparing ten opzichte van T5 worden bereikt tot circa 40%. De ledmodules zijn in twee aaneengesloten rijen geplaatst op de reflectorplaat. Door de toepassing van de hoog lichtdoorlatende translucent lichtkap met prisma’s ontstaat een gelijkmatig lichtbeeld. De grijze behuizing is vervaardigd uit slagvast polycarbonaat, en de translucent lichtkap is van slagvast, UV gestabiliseerd polycarbonaat. Bij toepassing in verhoogde omgevingstemperaturen (ta max. 45 ºC) wordt de grijze behuizing van de Futura geleverd met geïntegreerde aluminium koelribben (AL). De toegepaste ledmodules leveren een maximale systeem-efficiency tot 128 lm/W, met een CRI > 80, een CCT = 4000 K en een levensduur van 50.000 uur (L70). Het polyurethaan schuim tussen de behuizing en de lichtkap zorgt voor de afdichting van IP66. De kap wordt gesloten met kunststof clips (polyamide met 15% glasfiber) of met rvs clips en polyamide. Voor de kabelinvoer is een wartel PG 13,5 opgenomen. Op de achterzijde van de reflectorplaat bevindt zich de driver (standaard, dim of DALI) met een driepolig aansluitblok (basic uitvoering) met insteekcontacten. Er zijn veel uitvoeringen mogelijk, zoals ABS-behuizing, dimmen, geïntegreerde noodunit, doorvoerbedrading (tot maximaal tien draden per behuizing), met DALI: voor bijvoorbeeld constante lichtstroom gedurende de levensduur (CLO).

www.luxorlicht.nl

www.telerex-europe.com

63

Telerex Nederland B.V. BREDA +31 76 578 20 00 || Telerex N.V. ANTWERPEN +32 3 326 40 00 || [email protected]

LED

PRODUCTNIEUWS

Siso, Luck en Infiore

Het Britse Harrison Varma heeft gekozen voor de armaturen van Estiluz om dit project te verfijnen en te voorzien van aangename verlichting. Het gaat om drie pendelarmaturen en een bureaulamp uit de Siso-collectie in de eet- en woonkamer. Siso heeft een gesatineerde witglazen lampenkap, voorzien van drie aluminium ringen die er sierlijk omheen vallen. In de keuken is ook een werkgedeelte dat wordt verlicht met Luck, een verstelbare, ronde lamp uit glas. De badkamer is uitgerust met Infiore, een decoratief ontwerp dat op een bloem lijkt en een eigentijdse, elegante touch geeft aan elke ruimte. Estiluz staat voor modern en elegant, en kwaliteit en functionaliteit, en dat komt in deze ontwerpen ook weer terug.

www.estiluz.com

Twili

De nieuwe Twili-serie van Estiluz is een mengeling van functionaliteit en Mediterrane sfeer. Designer Estudi Ribaudí heeft twee varianten ontworpen voor dit geometrische en organische design: een staande lamp en een pendelarmatuur. De kap is vervaardigd uit een brandveilige polyester vezel, geweven zoals in vroeger tijden. Zo gaan traditioneel en modern hand in hand. De lampenkap is 52,5 cm in diameter, en de driepoot van de staande lamp is van rvs met een speciale coating voor gebruik als outdoor armatuur. Twili is verkrijbaar in wit, zwart, groen en stone, en is toepasbaar in zowel hedendaagse als klassieke omgevingen, binnen en buiten.

www.designlines.nl

64

Snoeien in het budget

ERCO heeft kantoorverlichting opnieuw uitgevonden. De Skim downlight oval flood met LED vervangt twee conventionele armaturen. Het lenzensysteem oval flood maakt met zijn langwerpige lichtverdeling een betere verlichting met een gering stroomverbruik mogelijk, van verkeerszones en werkplekken op kantoor. Perfect licht energiezuinig berekend. www.erco.com/skim

E

PRODUCTNIEUWS

Cripto

Attiva introduceert nu een complete range aan Led schijnwerpers: Disano Cripto - het bewijs dat licht en architectuur kunnen samenkomen in één armatuur. Cripto combineert vorm en kracht voor het aanlichten van monumenten, gebouwen en bruggen, zonder afbreuk te doen aan kleur of materiaal. Cripto is energiezuinig, heeft een levensduur van 50.000 uur en is IP66. De serie bestaat uit drie maten, die samen lumenstromen afdekken variërend van 3000 tot 26.200 lm. Dankzij de modulair opgebouwde optieken is voor elke situatie een Cripto-schijnwerper te vinden, of het nu nieuwbouw is of renovatie.

www.attiva.nl/producten

66

Als U toch uw T8 verlichting gaat vervangen doe het dan gewoon goed • Natuurlijk wilt U energie besparen • Natuurlijk wilt U gebruik maken van de energie-investeringsaftrek (EIA) • Natuurlijk verwacht U van nieuwe verlichting ook een betere prestaties • Natuurlijk wilt U uw investering beperken • Natuurlijk denkt U niet direct aan nieuwe TL armaturen... Denk nogmaals...

Neem nu onze ELEGANT familie hoog efficiënte T5 Armaturen De ELEGANT heeft een hogere lichtopbrengst per watt dan de meeste vergelijkbare LED armaturen. De EIA eis (Energielijst 2015 [ 210501]) van 75% LOR wordt zonder probleem gehaald.

Geoptimaliseerde MIRO optieken zorgen voor een ideale lichtverdeling over uw werkoppervlakte die met een diffuser (waar de meeste LED armaturen gebruik van maken) niet benaderd kan worden.

Inzetten van ELEGANT armaturen vergt een investering vergelijkbaar met revisie van uw bestaande armaturen. Ten opzichte van evenwaardige LED armaturen bespaard U de helft tot een derde.

Vraag uw UNETO-VNI installateur naar de mogelijkheden. Door zeer aantrekkelijke Megalite introductiekortingen wordt vervanging van uw conventionele T8 armaturen nu nog aantrekkelijker. Buitengewoon goede armaturen gemaakt in Nederland

Bezoek ons op www.megalite.nl/welkom

[email protected]

+31 77 475 7480