H e m a t o l o g i c k é a i m u n o l o g i c k é p a r a m e t r y u o n k o l o g i c k ý c h p a c i e n t ůu ží v a j í c í c h p r e p a r á t O v o s a n 1 2 H o r á k V . , P o k o r n á E . 1
Ú s t a v ži v o či šn é f y z i o l o g i e a g e n e t i k y A V ČR , v . v . i . , 2 7 7 2 1 L i b ěc h o v A r e k o , s p o l . s r . o . , 1 4 8 0 0 P r a h a 4
2
Ú v o d C h e m o t e r a p i e a r a d i o t e r a p i e j s o u s p o l e čn ěs c h i r u r g i c k ý m o d s t r a n ěn í m n á d o r ůs t a n d a r d n í m i z p ůs o b y l é čb y p a c i e n t ůp o s t i že n ý c h r ůz n ý m i t y p y s o l i d n í c h z h o u b n ý c h n á d o r ů. Ú či n e k c y t o s t a t i c k ý c h l á t e k p o u ží v a n ý c h p ři c h e m o t e r a p i i n e v y k a z u j e s e l e k t i v n í e f e k t p o u z e n a n á d o r o v é b u ňk y , a l e p ůs o b í r o v n ěž n a n o r m á l n í p r o l i f e r u j í c í b u ňk y . P ři s y s t é m o v é a p l i k a c i c y t o s t a t i k , k t e r á j e n e j b ěžn ěj ší m z p ůs o b e m c h e m o t e r a p i e , j s o u t a k p o s t i že n y e p i t e l i á l n í b u ňk y z a ží v a c í h o t r a k t u , b u ňk y k o s t n í d ře n ě a v l a s o v ý c h f o l i k u l ů. T o v e d e k v ý r a z n ý m n e žá d o u c í m v e d l e j ší m ú či n k ům ( m y e l o s u p r e s e , m u k o s i t i d a , a l o p e c i e ) . M y e l o s u p r e s e ( i m u n o s u p r e s e ) p o t l a ču j e n o r m á l n í f u n k c i k o s t n í d ře n ě, c o žs e p r o j e v u j e z m ěn o u k r e v n í h o o b r a z u –p o k l e s e m p o čt u če r v e n ý c h k r v i n e k ( a n e m i e ) , b í l ý c h k r v i n e k ( n e u t r o f i l ů–n e u t r o p e n i e ) n e b o k r e v n í c h d e s t i če k ( t r o m b o c y t o p e n i e ) . V s o u v i s l o s t i s t í m d o c h á z í k e z v ý še n é ú n a v ěp a c i e n t ůa k e s n í že n í o d o l n o s t i v ůči r ůz n ý m i n f e k c í m . P o d r o b n ěj ší s t u d i e p e r i f e r n í k r v e p r o k á z a l a , že z a t í m c o p o k l e s p o čt u n e u t r o f i l ů, m o n o c y t ůa t r o m b o c y t ůp o j e d n o t l i v ý c h c y k l e c h c h e m o t e r a p i e s e v i n t e r v a l e c h m e z i n i m i v r a c í n a v í c e n e ž5 0 % p ův o d n í h o d n o t y , s u b p o p u l a c e l y m f o c y t ůk l e s a j í p o p r v n í m c y k l u n a v e l m i n í z k é h o d n o t y , n a k t e r ý c h z ůs t á v a j í b ěh e m c e l é l é čb y ( M a c k a l l e t a l . –B l o o d 8 4 : 2 2 2 1 , 1 9 9 4 ) . O v o s a n j e p o t r a v i n o v ý d o p l n ěk v y r á b ěn ý f i r m o u A r e k o , s . r . o . P r a h a ( w w w . a r e k o p r a h a . c z ) . J e d n á s e o s m ěs b i o l o g i c k y a k t i v n í c h f o s f o l i p i d ů ( B A F ) n a p ří r o d n í b á z i , k t e r é v y k a z u j í s e l e k t i v n í p r o t i n á d o r o v ý e f e k t . T e n j e p ři čí t á n j e d n a k j e j i c h i n h i b i čn í m u p ůs o b e n í n a e n z y m a t i c k o u
V Ý Z K U M ,V Ý V O J A V Ý R O B A B I O L O G I C K Y A K T I V N Í C H F O S F O L I P I D Ů
w w w . a r e k o . e u
a k t i v i t u p r o t e i n k i n a s y C a j e d n a k k u m u l a c i f o s f o l i p i d ův m e m b r á n á c h n á d o r o v ý c h b u n ěk ( p r o n e p ří t o m n o s t n e b o n í z k o u a k t i v i t u e n z y m u a l k y l g l y c e r o l m o n o o x y g e n a s y , k t e r ý j e št ěp í ) , c o žz p ůs o b u j e j e j i c h d e s t r u k c i . O v o s a n j e d o p o r u čo v a n ý p r o c e l k o v é z l e p še n í z d r a v o t n í h o s t a v u , p r o u r y c h l e n í r e g e n e r a c e o r g a n i s m u , p r o p o d p o r u f u n k c e i m u n i t n í h o s y s t é m u a p r o p o t l a če n í n e žá d o u c í c h v e d l e j ší c h ú či n k ů c h e m o t e r a p i e n e b o r a d i o t e r a p i e . C í l e m t é t o s t u d i e b y l o p o s o u d i t , d o j a k é m í r y s e m ůže u o n k o l o g i c k ý c h p a c i e n t ůl é če n ý c h s t a n d a r d n í m i p o s t u p y p ří z n i v ěp r o j e v i t v l i v p e r o r á l n ěu ží v a n é h o p r e p a r á t u O v o s a n n a z á k l a d n í h e m a t o l o g i c k é a i m u n o l o g i c k é p a r a m e t r y . M a t e r i á l a m e t o d i k y O d d u b n a 2 0 0 9 b y l a u s k u p i n y p a c i e n t ůp o s t i že n ý c h n á d o r o v ý m o n e m o c n ěn í m z a h á j e n a t a t o s t u d i e , k t e r á b u d e u k o n če n a v r o c e 2 0 1 3 . P o s t u p n ěd o n í b y l o z a řa z e n o 6 5 p a c i e n t ůs r ůz n ý m t y p e m n á d o r o v é h o o n e m o c n ěn í ( p ře d e v ší m k a r c i n o m p a n k r e a t u 2 4 x , k a r c i n o m m l é čn é žl á z y 1 3 x , k o l o r e k t á l n í k a r c i n o m 7 x , k a r c i n o m p r o s t a t y 4 x , k a r c i n o m o v a r i a 4 x ; n á d o r y m o z k u 7 x ; o s t a t n í n á d o r y b y l y z a s t o u p e n y j e n 1 2 p ří p a d y ) . J e d n á s e o že n y a m u že v e v ěk u z h r u b a 3 0 8 0 l e t , v r ůz n é m s t á d i u n á d o r o v é h o o n e m o c n ěn í , s r ůz n ý m z p ůs o b e m s t a n d a r d n í l é čb y a s r ůz n o u d e n n í d á v k o u O v o s a n u a p l i k o v a n o u p o r ůz n ěd l o u h o u d o b u . N a z á k l a d ěi n f o r m o v a n é h o s o u h l a s u b y l y u p a c i e n t ůp r o v á d ěn y o p a k o v a n é o d b ěr y p e r i f e r n í v e n ó z n í k r v e . K r e v o b j e m u 1 2 m l b y l a o d e b í r á n a d o P E z k u m a v e k p o t a že n ý c h K 3 E D T A ( V a c u e t t e , G r e i n e r B i o O n e , T h a j s k o ) . P r v n í o d b ěr b y l p r o v e d e n p ře d z a h á j e n í m p o d á v á n í O v o s a n u . N á s l e d n ěp a k b y l y o d b ěr y u s k u t e čn ěn é z h r u b a j e d e n k r á t z a 2 3 m ěs í c e v z á v i s l o s t i n a a k t u á l n í m z d r a v o t n í m s t a v u p a c i e n t a a n a p r o b í h a j í c í s t a n d a r d n í l é čb ě. H e m a t o l o g i c k ý m a n a l y z á t o r e m M y t h i c 1 8 ( O r p h é e S . A . , Šv ý c a r s k o ) b y l y s t a n o v o v á n y z á k l a d n í h e m a t o l o g i c k é p a r a m e t r y p o če t l e u k o c y t ů( W B C , 1 0 9 / l ) , p o če t l y m f o c y t ů( L Y M , 1 0 9 / l ) a p r o c e n t u á l n í z a s t o u p e n í , p o če t m o n o c y t ů( M O N , 1 0 9 / l ) a p r o c e n t u á l n í z a s t o u p e n í , p o če t g r a n u l o c y t ů( G A R , 1 0 9 / l ) a p r o c e n t u á l n í z a s t o u p e n í , p o če t e r y t r o c y t ů( R B C , 1 0 1 2 / l ) , k o n c e n t r a c e h e m o g l o b i n u ( H G B , g / l ) , h e m a t o k r i t ( H C T , % ) a p o če t t r o m b o c y t ů( P L T , 1 0 9 / l ) . P a r a l e l n ěb y l o s l e d o v á n o v e s t e j n ý c h v z o r c í c h k r v e p o m o c í p r ůt o k o v é c y t o m e t r i e n a z á k l a d ěe x p r e s e d v o u C D z n a k ůp r o c e n t u á l n í z a s t o u p e n í r ůz n ý c h s u b p o p u l a c í l y m f o c y t ů. S m ěs i d v o u n a ře d ěn ý c h , o d l i šn ěf l u o r e s c e n čn ěz n a če n ý c h m y ší c h m o n o k l o n á l n í c h p r o t i l á t e k ( E x b i o , P r a h a ) ( a n t i C D 3 / F I T C + a n t i C D 4 / P E ; a n t i C D 3 / F I T C + a n t i -
V Ý Z K U M ,V Ý V O J A V Ý R O B A B I O L O G I C K Y A K T I V N Í C H F O S F O L I P I D Ů
w w w . a r e k o . e u
C D 8 / P E ; a n t i C D 3 / F I T C + a n t i C D 5 6 / P E ; a n t i C D 3 / F I T C + a n t i C D 1 9 / P E ) b y l y i n k u b o v a n é s 1 0 μl n e s r á žl i v é k r v e ( 3 0 m i n . v l e d n i c i ) . P a k b y l a p r o v e d e n a l ý z a e r y t r o c y t ůp ři d á n í m 2 0 0 μl n a ře d ěn é h o r o z t o k u ( 1 : 1 9 s d e s t i l o v a n o u v o d o u ) E a s y L y s e ( D a k o , D á n s k o ; 1 0 m i n . p ři p o k o j o v é t e p l o t ěv e t m ě) a n á s l e d n ěb y l o p ři d á n o 1 0 μl r o z t o k u p r o p i d i u m j o d i d u ( P I ; 1 μg / m l ) . O b a r v e n á b u n ěčn á s u s p e n z e b y l a o k a m ži t ěa n a l y z o v á n a p ří s t r o j e m F A C S C a l i b u r ( B e c t o n D i c k i n s o n , C A , U S A ) . Z í s k a n é ú d a j e b y l y v y h o d n o c e n é p r o g r a m e m F l o w J o ( T r e e S t a r , O R , U S A ) . Z a p o m o c n é T l y m f o c y t y ( T h ) b y l y p o v a žo v á n y b u ňk y s f e n o t y p e m C D 3 + C D 4 + , z a c y t o t o x i c k é l y m f o c y t y ( C T L ) b u ňk y C D 3 + C D 8 + , z a N K ( n a t u r a l k i l l e r ) b u ňk y C D 3 C D 5 6 + , z a N K T b u ňk y C D 3 + C D 5 6 + , z a B l y m f o c y t y b u ňk y C D 3 C D 1 9 + a z a T l y m f o c y t y b u ňk y C D 3 + C D 1 9 . P r o s l e d o v á n í T r e g u l a čn í c h b u n ěk ( T r e g ) b y l a p o u ži t a k o m b i n a c e p r o t i l á t e k a n t i C D 4 / F I T C + a n t i F o x p 3 / P E ( e B i o s c i e n c e , C A , U S A ) a r o z t o k y p r o f i x a c i a p e r m e a b i l i z a c i b u n ěk ( e B i o s c i e n c e ) p o d l e d o p o r u če n í v ý r o b c e . V ý s l e d k y a d i s k u s e S k u p i n a p a c i e n t ůz a řa z e n á d o t é t o s t u d i e b y l a v ý r a z n ě h e t e r o g e n n í p ře d e v ší m z h l e d i s k a p r ůb ěh u n á d o r o v é h o o n e m o c n ěn í a z p ůs o b u j e h o l é čb y . T o p a t r n ěm o h l o o v l i v n i t h o d n o t y s l e d o v a n ý c h p a r a m e t r ů, k t e r é t a k v y k a z o v a l y z n a čn o u i n d i v i d u á l n í v a r i a b i l i t u a t o i v p ří p a d ě, že s e j e d n a l o o p a c i e n t y s t o u t é žd i a g n ó z o u . P r o t o j s m e n e p r o v e d l i s u m a r i z a c i a s t a t i s t i c k é z p r a c o v á n í z í s k a n ý c h d a t , a l e p o s u z o v a l i j s m e j e s a m o s t a t n ěv r á m c i j e d n o t l i v ý c h p a c i e n t ů. P r o c e n t u á l n í z a s t o u p e n í s u b p o p u l a c í l y m f o c y t ůa h o d n o t y h e m a t o l o g i c k ý c h p a r a m e t r ůs e p o h y b o v a l y v r o z m e z í n o r m á l n í c h h o d n o t ( n ěk d y s p í še p ři j e j i c h d o l n í h r a n i c i ) . V e s l e d o v a n ý c h p a r a m e t r e c h j s m e u p a c i e n t ůz a z n a m e n a l i o b v y k l e p o u z e m e n ší a k r á t k o d o b é v ý k y v y , k t e r é o d r á že l y n e z b y t n é c h i r u r g i c k é z á k r o k y a l é čb u n á d o r o v é h o o n e m o c n ěn í c h e m o t e r a p i í n e b o r a d i o t e r a p i í . N e p o z o r o v a l i j s m e v ša k žá d n é v ý r a z n é d l o u h o d o b é p o k l e s y v z a s t o u p e n í T h , C T L a B l y m f o c y t ů, k t e r é b y l y p o p s a n é u p a c i e n t ů l é če n ý c h c h e m o t e r a p i í ( M a c k a l l e t a l . –B l o o d 8 4 : 2 2 2 1 , 1 9 9 4 ) . U d l o u h o d o b ěj i s l e d o v a n ý c h p a c i e n t ůj s m e n a o p a k z j i s t i l i z n a čn o u s t a b i l i z a c i h o d n o t h e m a t o l o g i c k ý c h p a r a m e t r ůi p o d í l u s u b p o p u l a c í l y m f o c y t ů, p ře s t o že b y l a o p a k o v a n ěa p l i k o v á n a c h e m o t e r a p i e ( o b r . 1 ) . T a t o s k u t e čn o s t b y m o h l a b ý t p ři čí t á n a p o d p ůr n é m u p ůs o b e n í O v o s a n u n a k r v e t v o r b u a b u ňk y i m u n i t n í h o s y s t é m u . D o s t u d i e v ša k n e b y l a
V Ý Z K U M ,V Ý V O J A V Ý R O B A B I O L O G I C K Y A K T I V N Í C H F O S F O L I P I D Ů
w w w . a r e k o . e u
z a řa z e n a k o n t r o l n í s k u p i n a p a c i e n t ůl é če n ý c h c h e m o t e r a p i í , a l e b e z a p l i k a c e O v o s a n u , k t e r á b y t e n t o p ře d p o k l a d m o h l a j a s n ěp o t v r d i t . N e n í r o v n ěž j a s n é , z d a b y s e m o h l a d e k l a r o v a n á p o d p o r a f u n k c e i m u n i t n í h o s y s t é m u n a v o z e n á p o d á v á n í m O v o s a n u p r o j e v i t n a p ř. z v ý še n í m h o d n o t s l e d o v a n ý c h p a r a m e t r ů, p r o t o že žá d n á t a k o v á s t u d i e n e b y l a d o s u d p r o v e d e n a . D á v k o v á n í O v o s a n u b y l o u p a c i e n t ůz v o l e n o t a k , a b y s e d o s á h l o c o n e j r y c h l e j i j e h o v y s o k é k o n c e n t r a c e v o r g a n i s m u a t a t o a b y b y l a d l o u h o d o b ěz a c h o v á n a . O b v y k l e s e j e d n a l o o 3 x 5 k a p s l í O v o s a n u d e n n ě. T o p ři h m o t n o s t i k a p s l e 5 0 0 m g a 3 0 % o b s a h u B A F p ře d s t a v u j e d e n n í p e r o r á l n í d á v k u B A F 2 2 5 0 m g / p a c i e n t a . P ři p o k u s e c h n a m y ší c h s i n o k u l o v a n ý m i b u ňk a m i k a r c i n o m u r e k t a b y l p o z o r o v á n s u p r e s i v n í ú či n e k n a r ůs t n á d o r ůp ři d á v c e 4 , 5 m g B A F ( P N A E ) s . c . / m y š/ d e n ( P o u čk o v á e t a l . – Ča s . L é k . Če s k ý c h 1 2 6 : 1 5 6 9 , 1 9 8 7 ) . K d y žb y c h o m c h t ěl i u v a žo v a t o d o s a že n í p o d o b n é h o e f e k t u u p a c i e n t ů, p a k b y c h o m p ři p r o s t é m p ře p o čt u d á v k o v á n í p ře s h m o t n o s t i o b o u d r u h ů( m y šc c a 3 0 g , čl o v ěk c c a 6 0 k g ) ( p o k u d b y c h o m p o m i n u l i n a p ř. o d l i šn é r y c h l o s t i m e t a b o l i s m u ) d o šl i k h o d n o t ě9 0 0 0 m g B A F / d e n , c o žp ře d s t a v u j e 6 0 k a p s l í O v o s a n u . N a v í c s l e d o v á n í u k l á d á n í P N A E v e t k á n í c h m y ší n e s o u c í c h s a r k o m p r o k á z a l o , že d o s a m o t n é h o n á d o r u s e d o s t á v á j e n m a l á čá s t , z a t í m c o v ět ši n a b y l a l o k a l i z o v á n a v j á t r e c h a v e s l e z i n ě( K á r a e t a l . –J . C a n c e r R e s . C l i n . O n c o l . 1 2 0 : 6 6 2 , 1 9 9 4 ) . O t á z k o u t a k z ůs t á v á , z d a e m p i r i c k y z v o l e n é d á v k o v á n í O v o s a n u j e o p t i m á l n í p r o d o s a že n í o če k á v a n é h o e f e k t u . JIR
Procentuální zastoupení subpopulací lymfocytů
90 80 70
Th
60
CTL T- reg
50
B
40
T 30
NK NKT
20 10 0 0
Ch
10
20
Ch
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
užívání Ovosanu (týdny)
V Ý Z K U M ,V Ý V O J A V Ý R O B A B I O L O G I C K Y A K T I V N Í C H F O S F O L I P I D Ů
w w w . a r e k o . e u
JIR Procentuální zastoupení Základnísubpopulací hematologické lymfocytů parametry 100
1000
90
900
80
800
70
700
60
600
50
500
LYM%
40
400
MON%
30
300
HGB
20
200
PLT
10
100
WBC RBC HCT% LYM MON GRA
GRA%
0 0
Ch
10
20
30
Ch
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
0 140
užívání Ovosanu (týdny)
O b r . 1 : H o d n o t y s l e d o v a n ý c h p a r a m e t r ůu p a c i e n t a s k a r c i n o m e m p a n k r e a t u , u k t e r é h o j e z d r a v o t n í s t a v d l o u h o d o b ěs t a b i l i z o v a n ý . H o d n o t y n a p r a v é o s e y u g r a f u h e m a t o l o g i c k ý c h p a r a m e t r ůs e t ý k a j í H G B a P L T . C h = p o čá t e k c h e m o t e r a p i e .
P o d ěk o v á n í T a t o s t u d i e v z n i k l a z a f i n a n čn í p o d p o r y f i r m y A r e k o , s . r . o . P r a h a a Ú s t a v u ži v o či šn é f y z i o l o g i e a g e n e t i k y A V ČR , v . v . i . , L i b ěc h o v ( R V O 6 7 9 8 5 9 0 4 ) . A u t o ři d ěk u j í p a n í J i t c e K l u či n o v é a p a n í J a r o s l a v ě Še s t á k o v é z a v ý b o r n o u t e c h n i c k o u a s i s t e n c i p ři p r o v á d ěn í a n a l ý z a g r a f i c k é m z p r a c o v á n í v ý s l e d k ů.
V Ý Z K U M ,V Ý V O J A V Ý R O B A B I O L O G I C K Y A K T I V N Í C H F O S F O L I P I D Ů
w w w . a r e k o . e u