Help plastic afval de zeeën uit
8
Februari 2012 nr 1
Plastic afval in zee is een toenemend probleem dat honderden diersoorten aantast. Ook zijn er grote onzekerheden over de indirecte effecten. Voldoende reden voor onmiddellijke actie dus, te meer daar de vervuiling jaarlijks naar schatting 50-100 miljard euro aan economische schade veroorzaakt.
Foto (ook op voorpagina): J.A. van Franeker, IMARES
Februari 2012 nr 1
9
Arthur ten Wolde (arthur.ten.wolde@ imsa.nl) is coördinator Plastic Marine Litter Programme en Senior Consultant IMSA Amsterdam, een onafhankelijke denktank, advies- en onderzoeksbureau voor duurzaamheid en innovatie.
geraakt over het wateroppervlak, maar ook op de zeebodem en in sedimenten. Ook richt het afval aanzienlijke economische schade aan. Kustgemeenschappen moeten hun stranden opruimen of derven inkomsten uit het toerisme als gevolg plastic zwerfvuil dat is aangespoeld of weggegooid
Hans van Weenen en Jan Andries van
door badgasten. De jaarlijkse schoonmaak-
Franeker schreven eerder in dit blad al het
kosten rond de Noordzee bedragen enkele
nodige over het probleem van plastic afval
tientallen miljoenen euro, de wereldwijde
in zee (zie Milieu 2011, nr. 2 en 6). Er is sprake
jaarlijkse schade kan oplopen tot miljarden.
van verdunde ‘plastic soep’, wat veel erger is
De visserij meldt eveneens aanzienlijke
dan een plastic eiland.
verliezen als gevolg van bijvoorbeeld verminderde of beschadigde vangsten en
Het afval is niet alleen aanwezig in de
beschadigde uitrusting. Scheepspropellers
maalstromen, maar in alle oceanen, zeeën,
raken bijvoorbeeld geblokkeerd. De totale
delta’s en rivieren. Ook in onze eigen
wereldwijde schade van plastic afval in zee
Noordzee. Zeedieren eten plastic afval op
heeft een ordegrootte van 100 miljard euro
en raken erin verstrikt. Het verpulvert tot
per jaar. Investeren in oplossingen voor
steeds kleinere plastic deeltjes, zogenaamde
plastic afval in zee kan daarom aanzienlijke
microplastics. Deze komen ook rechtstreeks
kostenbesparingen opleveren.
in het milieu vanuit bijvoorbeeld gezichtscrèmes en andere verzorgingsproducten;
Grote onzekerheden
zelfs in bepaalde merken tandpasta,
Plastic afval in zee kan ook indirecte
lippenstift en lenzenvloeistof is plastic
effecten hebben. Niet uitgesloten kan
aangetroffen. Microplastics lekken ook
worden dat (micro)plastics een zodanig
uit kleding in de wasmachine. De kleinste
effect hebben op de voedselketen dat het
plastic deeltjes in deze producten kunnen
eten van vis een risico wordt. Zo is er ook
door de waterzuiveringen heen in zee
een hypothetische mogelijkheid dat de
terechtkomen.
inname van plastic door lantaarnvissen, een van de meest voorkomende vissoorten,
Plastics kunnen verder giftige toevoegingen
negatieve gevolgen heeft op de totale
bevatten, die eveneens hun weg naar het
visstand of op de ‘biologische pomp’. Deze
zeewater vinden. Tegelijkertijd trekken
laatste regelt de opname van CO2 door
kunststofdeeltjes chemische stoffen die al
oceanen, hetgeen invloed heeft op klimaat-
in zeewater aanwezig zijn aan en kunnen ze
verandering. Gezien de grote effecten als de
op die manier giftige stoffen concentreren.
risico’s reëel blijken, is meer onderzoek hard nodig.
Nieuw rapport Het in november 2011 verschenen rapport ‘Plastics do not belong in the ocean’ analyseert op basis van de meest recente
Drijvende kracht achter het onderzoek
wetenschappelijke inzichten het probleem
‘Plastics do not belong in the ocean’ is
van plastic afval in zee, zowel wereldwijd als gericht op de Noordzee (inclusief de Waddenzee). Uit het rapport blijkt dat, terwijl kunststofproducten zeer waardevol zijn voor onze samenleving, plastic afval in zee inderdaad schade toebrengt aan honderden soorten. Het is bovendien niet alleen verspreid
10
Februari 2012 nr 1
IMSA Amsterdam. Het werk tot nu toe is gesponsord door Desso, twee private goede-doelenorganisaties en IMSA. Voor meer informatie en downloaden van rapport en samenvatting:
www.plasticmarinelitter.eu
Microplastics zitten ook in bepaalde merken verzorgingsproducten, tandpasta, lippenstift en lenzenvloeistof
Onmiddellijke actie
belandt via een complex samenspel van
nationale beleidsvoorstellen. Er worden
De productie en afname van plastic zullen
oorzaken in zee. Het niet-duurzame gebruik
onderzoeks- en proefprojecten opgestart,
tussen nu en 2050 naar verwachting
van kunststof als materiaal ligt aan de
goede voorbeelden ontwikkeld en uitge-
verdrievoudigen. Zonder bijkomende
wortel van plastic zwerfafval. Een overgang
breid, campagnes gelanceerd ten behoeve
maatregelen om het afval dat dit oplevert
naar een kringloopeconomie zonder afval
van gedragsverandering en politieke
te verminderen zal de schade alleen maar
is het enige haalbare alternatief en vraagt
interventies voorbereid. Waar mogelijk
toenemen. Dit rechtvaardigt onmiddel-
om oplossingen voor de productie, het
worden andere partijen uitgenodigd om
lijke actie om plastic afval in zee terug te
gebruik, afdanken en recyclen van kunst-
aan te haken. De Noordzee fungeert hierbij
dringen en te voorkomen.
stof producten.
als proeftuin voor een integrale regionale aanpak. Als deze succesvol blijkt, kan een
Tot nu toe is dit echter lastig gebleken. Het afval komt voort uit vele bronnen en
Noordzeeprogramma
mondiale aanpak volgen.
Samenwerking tussen wetenschap-
Foto: Chris Jordan
pers, bedrijfsleven, milieuorganisaties
De betrokken partijen hopen dat het
en overheden is nodig om oplossingen
Noordzeeprogramma in maart 2012 van
te vinden voor alle fasen van de plastic
start gaat. Er wordt momenteel hard
levenscyclus. Daarom wil een collectief met
gewerkt aan financieringsaanvragen. De
vertegenwoordigers van deze vier partijen
eerste hiervan is inmiddels gehonoreerd.
het probleem via een speciaal vierjarig Noordzeeprogramma aanpakken. Het programma wil plastic afval in de Noordzee de wereld uit helpen via sociale en technische innovaties, onderzoek en (inter)
Februari 2012 nr 1
11
