Entree naar Werk
Handleiding voor begeleiders ENTREE AAN HET WERK : Werknemersvaardigheden Praktische tools voor op de werkvloer
1. Achtergrond Inleiding In voorjaar 2014 lanceerde Entree naar Werk een digitale lesmethode Solliciteren (www.entreenaarwerk.nl) voor laagopgeleide jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. In 2015 komt er een vervolg op deze lessenserie : een digitale lesmethode werknemersvaardigheden. Een baan vinden is tegenwoordig één ding, een baan behouden is weer een heel ander ding. Omgangsvormen, sociale vaardigheden en functioneren op de werkplek zijn vaak weer heel anders dan op school en in de privé-‐situatie. Het eigen maken van de juiste werknemersvaardigheden is van groot belang voor een duurzame arbeidsrelatie. De methode Werknemersvaardigheden bevat een serie oefeningen en opdrachten, die speciaal gericht zijn op laagopgeleide jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en met een beperkte kennis van en ervaring met die arbeidsmarkt en het functioneren op een werkvloer. Zij vinden het lastig om zichzelf een juiste houding te geven in tal van situaties die zich op de werkvloer kunnen voordoen. Zij missen de kennis van gepaste (in)formele omgang en communicatie met collega’s en/of leidinggevenden. Van huis uit is er vaak weinig op dit gebied meegegeven. Voor niet-‐ Nederlanders speelt onvoldoende kennis van de Nederlandse taal ook een rol. Kortom zij zijn onvoldoende voorbereid hoe ze zich in bepaalde situaties op het werk horen te gedragen. Uit contacten met werkgevers komt duidelijk naar voren dat zij ervaren dat jongeren in het algemeen en laagopgeleide jongeren in het bijzonder op de werkvloer lang niet altijd passend gedrag vertonen en vaak communicatieve en sociale vaardigheden ontberen. Werkgevers geven aan dat zowel de omgangsvormen als sociale en formele communicatie regelmatig te wensen overlaat. Voor werkgevers zijn dit redenen om een arbeidscontract met een jongere niet te verlengen. Vanuit onze praktijkervaring met het coachen van jongeren van MBO niveau 1 naar een baan of leerwerkplek en het bieden van nazorg aan de jongeren op de werkvloer, komt een duidelijke behoefte aan meer werknemersvaardigheden op basis niveau naar voren. We zien vooral jongeren die moeite hebben met het nakomen van werkafspraken, onvoldoende weten hoe iemand aan te spreken, niet voor zichzelf durven opkomen en vragen stellen aan leidinggevende over werk en/of arbeidscontract. Uit observatie van en gesprekken met de doelgroep valt op dat de jongeren een voorkeur hebben voor visueel versus tekst en voor leren door te doen. De tool is zo ingericht dat deze aansluit bij de leerstijlen van de doelgroep. Er wordt veelvuldig gebruik gemaakt van beeldmateriaal, film, animatie en interactieve oefeningen en samenwerkingsopdrachten. Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
1
Binnen het onderwijssysteem van het ROC ID College, FlexID genaamd, wordt uitgegaan van vooraf aanbieden van de gehele taakopdracht waarna vervolgens deeltaken aangeleerd worden in oplopende complexere taakklassen. Het geheel geschiedt zoveel mogelijk door het scheppen van authentieke leersituaties, die een zo realistisch mogelijk beeld van de werkelijkheid weergeven. Zo heeft de student een beeld van wat uiteindelijk beheerst moet worden en kan hij/zij de deeltaken en authentieke leersituaties hierin plaatsen waardoor de relevantie van de deeltaken en leersituaties zichtbaar en duidelijk wordt voor de student. De student weet op deze wijze wat en waarom hij/zij van bepaalde taken leert. De gehele taakopdracht voor ‘Entree aan het Werk’ is gelegen in het aanleren van de totaliteit van het functioneren op de werkvloer. Daarbinnen worden 4 taakklassen onderscheiden: omgangvormen op de werkplek, functioneren op de werkplek, sociale en communicatieve vaardigheden op het werk, inzicht in diversiteit van werksituaties . Binnen de genoemde taakklassen zijn wederom verschillende authentieke leeractiviteiten te onderscheiden. Bij elke authentieke leeractiviteiten zijn passende opdrachten en oefeningen ondergebracht om de studenten voor te bereiden op het functioneren op de werkplek. Het specifieke onderdeel wordt individueel of in samenwerking met anderen geoefend en uitgevoerd. In de online lessenserie wordt uitgegaan van werknemersvaardigheden op het werk. De aangeboden tools kunnen echter ook ondersteuning bieden bij het voorbereiden op en funtioneren tijdens stages (BOL), of leerwerkbanen (BBL) , een bijbaan of vakantiebaan. Globaal raamwerk en werkwijze Werknemersvaardigheden kent veel facetten. Het is niet alleen de communicatie met collega’s en leidinggevenden. Er zit veel meer om heen. Bijvoorbeeld ook het houden aan afspraken, het kennen van de bedrijfscultuur en daarbij behorende omgangsvormen. In de inleidende les wordt de gehele taakopdracht van omgangsvormen, functioneren, sociale en communicatieve vaardigheden en inzicht in diverse werksituaties in beeld gebracht. Vervolgens worden onderdelen van dit geheel (de taakklassen) apart uitgelicht, waarbij de plaats in het grote geheel niet uit het oog wordt verloren. De lessen, oefeningen en opdrachten zijn geplaatst binnen een raamwerk waarin de 4 taakklassen als uitgangspunt worden gehanteerd: 1. 2. 3. 4.
Omgangsvormen op de werkplek Functioneren op de werkplek Sociale vaardigheden op het werk Inzicht in diversiteit van werksituaties
De lessen zijn web-‐based en kunnen daardoor op elk moment en op elk device online bekeken en gevolgd worden, zo kunnen alle lessen en tips ook op de smartphone bekeken worden. De online methode kan individueel, klassikaal of in kleine groepjes ingezet worden. Docenten en coaches kunnen de methode of delen eruit gebruiken voor het begeleiden van jongeren, die gaan werken, stagelopen, een bijbaan of vakantiebaan hebben. De online methode kan continu aangepast , ge-‐update en aangevuld worden. Docenten en coaches worden van harte uitgenodigd om oefeningen en opdrachten waarmee men goede ervaringen heeft en die passen bij de inhoud van de taakopdrachten en authentieke leersituaties, door te geven. Neem hiervoor contact op met dhr. Peter van der Horst, educatieve uitgeverij Linkt Media,
[email protected], 010-‐7370883. Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
2
2. Doelgroep en afbakening doelen Doelgroep Jongeren MBO niveau 1, met een werkplek voor stage (BOL), leerwerkbaan (BBL), of betaald werk, in de leeftijd van ca. 16 tot 25 jaar. Deze jongeren hebben geen vmbo diploma, een deel komt uit het praktijkonderwijs en een deel komt vanuit een ISK traject. Het taalniveau varieert van onder 1F tot op weg naar 2F. Een groot aantal heeft te maken met leerstoornissen (dyslexie, dyscalculie e.a.) en/of gedrags-‐ en/of werkhoudings-‐ problematiek (o.a. ADHD, ADD). Binnen de doelgroep zijn verschillende culturen en geloofsovertuigingen te vinden. (We richten ons in de online lesmethode op bovengenoemde doelgroep, natuurlijk is de lessenserie ook voor andere groepen bruikbaar)
Algemeen hoofddoel Doel van de digitale lesmethode werknemersvaardigheden is, laag opgeleide jongeren met een relatief grote afstand tot de arbeidsmarkt, werknemer vaardiger te maken: zij hebben voldoende werknemersvaardigheden zich op zodanige wijze eigen gemaakt dat zij hun kansen vergroten om het werk te behouden of door te stromen in een nieuwe baan. Subdoelen De subdoelen binnen het raamwerk zijn gedefinieerd langs de 4 taakklassen: 1. Omgangsvormen op de werkplek: Jongeren zijn zich bewust van het effect van goede omgangsvormen, verbaal en non-‐verbaal, op de werkplek. Denk aan op tijd komen, afspraken nakomen, ziek melden, de juiste beleefdheidsvormen, formeel/informeel, gezagsverhoudingen, vragen stellen 2. Functioneren op de werkplek Jongeren zijn zich bewust van en hebben kennis van de wijzen waarop men op het werk omgaat met: de begeleiding van een werknemer op het werk, functioneringsgesprekken, arbeidsvoorwaarden en carrièremogelijkheden. En weten hoe hierbij zelf initiatief te tonen en vragen te stellen. Tevens kennen de jongeren het belang van fitheid om goed te kunnen functioneren op het werk. 3. Sociale vaardigheden op het werk: Jongeren zijn zich bewust van en hebben kennis van een goede communicatie, een collegiale houding, omgaan met kritiek, alsmede mediawijsheid op het werk. Zij kennen het belang van netwerkversterking voor hun eigen arbeidstoekomst. 4. Werksituaties in beeld: Jongeren zijn zich bewust van de (cultuur)verschillen in werksituaties, afhankelijk van het soort werk, de branche en de wijze waarop dit ingevuld wordt door het bedrijf. Jongeren kunnen zich aanpassen aan de bedrijfscultuur. Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
3
3. Authentieke leeractiviteiten bij digitale lesmethode Werkwijze De jongere beheerst de ins en outs rond de gehele set aan werknemersvaardigheden, wanneer de competenties bij de verschillende authentieke leersituaties, hierna omschreven, worden getoond. De lessen, oefeningen, opdrachten zijn rond de authentieke leeractiviteiten samengesteld. Bij de leeractiviteiten wordt verwezen naar bijbehorende oefeningen en opdrachten. Bij elke oefening of opdracht wordt aangegeven aan welke authentieke leeractiviteit er gewerkt wordt. Er kan een keuze voor het oefenen van de oefeningen rond een specifieke taakklasse gemaakt worden. Er kan ook gekozen worden om aan een bepaalde authentieke leeractiviteit te werken. De genoemde tijdsduur van de lessen per module is een grove indicatie. De tijdsduur en het aantal lessen zijn afhankelijk van de beginsituatie, het gemiddelde leerniveau, de leervaardigheden enz. van de groep studenten.
Inleidende les: de gehele taakopdracht In de inleidende les wordt de gehele taakopdracht van omgangsvormen, functioneren en sociale vaardigheden op de werkplek en binnen diverse werksituaties in beeld gebracht. Doel is een overzicht te geven van wat er aan het einde van de rit beheerst moet worden. Site indeling homepage -‐ Animatie: voorstellen site, taakklassen en doel -‐ Inleiding en eerste kennismaking met bedrijf Cool Stuff -‐ Aankondiging taakklassen: omgangsvormen, functioneren op de werkvloer, sociale vaardigheden op de werkvloer, werksituaties -‐ Aankondiging van TIPS, doorklikken geeft alle TIPS op een rijtje en informatie over minimumloon, en een verklarende woordenlijst Tijdsindicatie lessen: 1 maal 45 minuten
Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
4
Authentieke leeractiviteiten bij taakklasse 1 Omgangsvormen op de werkplek Omgangsvormen op de werkplek: Jongeren zijn zich bewust van het effect van goede omgangsvormen, verbaal en non-‐verbaal, op de werkplek en kunnen deze toepassen in diverse situaties. Denk aan op tijd komen, afspraken nakomen, ziek melden, de juiste beleefdheidsvormen, formeel/informeel, gezagsverhoudingen 1.1.De jongere kent algemene (Nederlandse) normen en waarden in de omgang met derden. 1.2.De jongere kent algemene codes voor een juiste formele omgangstaal (u zeggen, om de beurt spreken, met 2 woorden spreken, vragen stellen, bedanken, verontschuldigen) en kan dit op het werk toepassen. 1.4.De jongere is zich bewust van de gezagsverhoudingen op de werkvloer en kan zich hieraan conformeren. 1.5.De jongere weet dat op tijd komen belangrijk is en kan zich hieraan houden. 1.6.De jongere kent de regels rond ziek melden en kan deze toepassen en zich hieraan houden. 1.7.De jongere kent de afspraken op het werk en kan zich hieraan houden. Site indeling omgangsvormen op de werkplek -‐ Omgangsvormen: inleiding en animatie over omgangsvormen -‐ Op tijd komen -‐ Eerste groet -‐ Gesprek: Aanspreken met u: wanneer … -‐ Vragen stellen: hoe doe je dat? -‐ Jij en je baas: goed omgaan met je baas -‐ Ziek melden en verzuim -‐ Kledingvoorschriften -‐ Mobiele telefoon regels en afspraken -‐ Wat echt niet kan, schelden, geweld e.d. met filmpje -‐ Test jezelf stellingen: wat is waar? Tijdsindicatie lessen: 3 maal 45 minuten
Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
5
Authentieke leeractiviteiten bij taakklasse 2 Functioneren op de werkplek Functioneren op de werkplek: Jongeren zijn zich bewust van en hebben kennis van de wijzen waarop men op het werk omgaat met: de begeleiding van een werknemer op het werk, functioneringsgesprekken, arbeidsvoorwaarden en carrièremogelijkheden. Ze weten hoe hierbij zelf initiatief te tonen. Tevens kennen de jongeren het belang van fitheid om goed te kunnen functioneren op het werk.
2.1.De jongere realiseert zich dat werken meestal teamwerk is en dat daar regels en afspraken aan verbonden moeten zijn. 2.2.De jongere durft fouten of ongelukjes te bekennen en leert van zijn/haar fouten. 2.4.De jongere kan omgaan met feedback en weet hoe dit te ontvangen. 2.5.De jongere weet wat een functioneringsgesprek inhoudt en kan een functioneringsgesprek voorbereiden en voeren. 2.6.De jongere is op de hoogte van de arbeidsvoorwaarden en kan vragen stellen indien er onduidelijkheden of afwijkende voorwaarden zijn. 2.7.De jongere kent de mogelijkheden voor carrière en scholing en is zich bewust van het belang na te denken over zijn/haar arbeidstoekomst. 2.8.De jongere weet hoe te reageren en wie te benaderen als er sprake van een conflict is. 2.9.De jongere weet hoe hij/zij fit voor het werk kan blijven (voldoende slaap, goede voeding en voldoende beweging) Site indeling functioneren op de werkplek -‐ Functioneren op de werkplek: Animatie over functioneren -‐ Doe mee -‐ Leer van je fouten -‐ Eerlijk duurt t langst (fimpje van ongelukje op het werk) -‐ Teamwerk -‐ Tandarts? -‐ Jij en je baas: verschillende bazen -‐ arbeidsvoorwaarden -‐ gesprek met jou: interactieve film over functioneringsgesprek bij kinderdagverblijf De Vlietkinderen -‐ doorgroeien (film Vorkheftruck cursus) -‐ fit en gezond -‐ Test jezelf stellingen: wat is waar? Tijdsindicatie lessen: 3 maal 45 minuten
Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
6
Authentieke leeractiviteiten bij taakklasse 3 Sociale vaardigheden op het werk Sociale vaardigheden op de werkplek: Jongeren zijn zich bewust van en hebben kennis van een goede communicatie, een collegiale houding , alsmede mediawijsheid op het werk. Zij kennen het belang van netwerkversterking voor hun eigen arbeidstoekomst. 3.1.De jongere onderkent het belang van een goede en duidelijke communicatie over het werk dat gedaan moet worden. Hij/zij kan vragen stellen als dingen onduidelijk zijn. 3.2.De jongere onderkent het belang van collegialiteit en weet hoe hij/zij zich collegiaal kan opstellen. 3.3.De jongere weet hoe hij/zij respectvol met collega’s om kan gaan. 3.4.De jongere kan omgaan met kritiek en weet hoe te reageren op terechte of onterechte kritiek. 3.5.De jongere kan omgaan met e-‐mail en social media en weet hoe dit op het werk te gebruiken. 3.6.De jongeren is zich bewust van het belang van netwerkversterking en kent enkele tools om zijn/haar netwerk uit te breiden. Site indeling sociale vaardigheden op het werk -‐ Sociale vaardigheden op het werk: Animatie: sociale vaardigheden -‐ Steeds belangrijker -‐ Respect met filmpjes over feedback geven -‐ Communiceren met interactieve film over ruzie op een bouwplaats van Schouten BV -‐ Opbouwende kritiek met filmpjes over leren van je fouten -‐ Onterechte kritiek met filmpje -‐ Vragen! STEL ZE met 2 filmpjes en een opdracht -‐ Collegiaal: collega’s helpen elkaar -‐ Netwerkversterking: wie zit er in je netwerk en hoe kun je dat versterking (project -‐ Op het internet: regels voor internetgebruik -‐ mediawijsheid -‐ Test jezelf stellingen: wat is waar? Tijdsindicatie lessen: 3 maal 45 minuten Extra achtergrond info voor de begeleider: Hoe werkt LinkedIn: https://vimeo.com/channels/maandag/66057029 Netwerkversterking van Friese Poort College, Joke de Jong,
[email protected], 06-‐ 14531898
Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
7
Authentieke leeractiviteiten bij taakklasse 4 Werksituaties in beeld Werksituaties in beeld: Jongeren zijn zich bewust van cultuurverschillen in werksituaties, afhankelijk van het soort werk, de branche en de wijze waarop dit ingevuld wordt door het bedrijf. Jongeren kunnen zich aanpassen aan de bedrijfscultuur. 4.1.De jongere herkent de verschillen tussen een formele en een informele organisatie. 4.1.De jongere kan zich inleven in en kent de verschillen tussen werksituaties behorende bij de verschillende branches zoals zorg, horeca, productie, detailhandel, logistiek en beveiliging. 4.2.De jongere is zich ervan bewust dat omgangsvormen, kleding en afspraken hierover in de diverse branches duidelijk verschillend kunnen zijn. 4.4.De jongere kan omgaan met en zich aanpassen aan de bedrijfscultuur van het bedrijf waar hij/zij werkt. Site indeling Werksituaties in beeld -‐ Werksituaties in beeld: animatie -‐ Informeel -‐ Formeel -‐ Eerste contact zegt al veel over werksfeer -‐ Verschillende beroepen -‐ Zorg: Filmpjes werken als zorghulp -‐ Horeca: Filmpjes werken in de horeca -‐ Productie: Filmpjes productiebedrijf -‐ Detailhandel : Filmpjes werken in een winkel -‐ Logistiek Filmpjes werken in de logistiek -‐ Beveiliging: filmpjes werken als beveiliger -‐ En vele anderen -‐ Kans -‐ Test jezelf stellingen: wat is waar? Tijdsindicatie lessen: 4 maal 45 minuten
Entree naar Werk, ID College, Cindy van Kleeff en Jacqueline Veth, juni 2015
8
