Handhaving van de Leerplichtwet

 

Handhaving  van  de   Leerplichtwet   Tijd  voor  een  nieuwe  koers?   Ilona  Bierkens,  ANR  605526  

 

Masterscriptie  Research  Master  in  Law  &  Rechtsgeleerdheid    

                                                                                                                     

 

  2  

DANKWOORD       Nu  het  inleveren  van  deze  scriptie  tevens  de  afronding  van  mijn  universitaire  opleiding  betekent,  lijkt  dit  mij   een   goed   moment   om   te   reflecteren   op   een   mooie   tijd   aan   Tilburg   University   en   om   daarnaast   een   aantal   mensen  in  het  bijzonder  te  bedanken.       Allereerst   wil   een   woord   van   dank   richten   aan   Paul   Zoontjens,   die   mij   niet   alleen   begeleid   heeft   bij   het   schrijven  van  deze  scriptie,  maar  mij  vooral  ook  door  zijn  aanstekelijk  enthousiasme  gestimuleerd  heeft  om   me   verder  te  ontwikkelen  in  het  Onderwijsrecht.  Voor  de  kansen  en  uitdagingen  die  hij  mij  geboden  heeft,  ben  ik   hem  zeer  dankbaar.     Daarnaast  bedank  ik  graag  Lex  Michiels.  Niet  alleen  heeft  hij  me  geholpen  met  het  schrijven  van  deze   scriptie,  hij  heeft  me  ook  een  goed  beeld  van  de  juridische  wereld  kunnen  geven  door  me  in  allerlei  projecten   te  betrekken.  Voor  zijn  vasthoudendheid  en  interesse  bedank  ik  hem  graag.       Voor   hun   bijdragen   aan   deze   scriptie   bedank   ik   graag   Daniëlle   Bogaert,   Janne   Kerkhofs,   René   Rijpert,   Marcel   Stoel,   Peter   Straub,   Pauline   van   Swaal   en   Jack   de   Wilde.   Dankzij   hen   is   de   leerplichtpraktijk   gaan   leven   en   is   mijn  kijk  op  de  Leerplichtwet  genuanceerd.  Zonder  jullie  bijdragen  had  deze  scriptie  er  anders  uitgezien.         Verschillende   mensen   hebben   eraan   bijgedragen   dat   deze   periode   op   de   universiteit   niet   alleen   leerzaam   was,   maar   bovendien   een   periode   was   waarin   veel   gelachen   en   gehuild   is   en   vriendschappen   zijn   ontstaan   of   uitgediept.  In  het  bijzonder  wil  ik  mijn  vrienden  en  vriendinnen  bedanken,  op  wie  ik  niet  alleen  trots  ben,  maar   die  mij  ook  hebben  gesteund  op  uiteenlopende  momenten  en  die  voor  mij  de  deur  altijd  hebben  openstaan.     Lieve  Roos,  Sajitha,  Inge,  Sandra,  Milou,  Ilse,  Melissa,  Sabrina,  Paulien,  Eline,  Ian,  Lennaert  en  Ralf  bedankt  voor   jullie  geweldige  steun  en  vriendschap.     Met   veel   liefde   bedank   ik   mijn   ouders,   opa   en   oma   voor   hun   onvermoeibare   vertrouwen   en   tomeloze   energie.  Dankzij  jullie  heb  ik  geleerd  hoe  het  voelt  om  omringd  te  zijn  door  mensen  die  trots  op  je  zijn  ongeacht   je  prestaties,  maar  simpelweg  om  wie  je  bent.  Door  deze  les  heb  ik  me  altijd  vrij  gevoeld  om  mijn  eigen  keuzes   te   maken   (al   dan   niet   zonder   twijfelen).   Jullie   zijn   degenen   die   mij   het   best   kennen   in   stressmomenten   en   momenten   van   geluk   –   en   degene   die   mij   hier   het   best   doorheen   (hebben)   kunnen   slaan   –   maar   nooit   geïrriteerd  zijn  weggelopen,  zelfs  niet  als  dat  heel  begrijpelijk  was.     Tot  slot  bedank  ik  graag  de  laatste  nieuwe  toevoeging  aan  de  familie;  Roderick,  Toos  en  Leo.  Hoewel   jullie  rol  zeer  verschillend  is  geweest,  kan  ik  niet  anders  dan  jullie  bedanken  voor  jullie  stimulans.  Roderick  wil   ik  het  in  bijzonder  bedanken  voor  het  oppeppen.  Je  weet  als  geen  ander  wanneer  ik  een  knuffel  nodig  heb.                                                  

 

  3  

                                                                                                                 

 

  4  

INHOUDSOPGAVE     Lijst  van  gebruikte  afkortingen                   1  Inleiding                       2  Het  recht  op  onderwijs                     2.1.  Het  belang  van  schoolonderwijs               2.1.1  Absoluut  verzuim                 2.1.2  Thuiszitters                   2.1.3  Relatief  verzuim                 2.1.4  Voortijdige  schoolverlaters               2.1.5  Overzicht                 2.2  Internationaal  recht  en  de  leerplicht             2.3  Tussenconclusie                 3  De  Leerplichtwet                     3.1  Oorsprong                   3.2  Verplichtingen  en  vrijstellingen               3.3  Inschrijvingsvrijstellingen                 3.3.1  Ongeschiktheid  van  het  kind               3.3.2  Richtingsbezwaren                   3.3.2.1  Eisen  gesteld  aan  de  vrijstelling             3.3.3  Bezoek  van  een  school  in  het  buitenland           3.3.4  Trekkend  bestaan                 3.3.5  Gevolg  van  een  geslaagd  beroep  op  inschrijvingsvrijstelling     3.4  Vrijstelling  van  geregeld  schoolbezoek               3.4.1  Gewichtige  omstandigheden               3.4.2  Specifieke  aard  van  het  beroep             3.4.3  Religieuze  of  levensbeschouwelijke  verplichtingen  en  ziekte       3.4.4  Gevolgen  van  een  vrijstellingsverzoek  ex.  art.  11  Lpw       3.5  Tussenconclusie                 4  Handhaving  van  de  Leerplichtwet                 4.1  Toezicht                   4.2  Sancties                     4.2.1  Strafrechtelijke  sancties               4.2.2  Bestuursrechtelijke  sancties           4.2.2.1  Aard  bestuursrechtelijke  herstelsancties         4.2.3  Vergelijking  strafrechtelijke  en  bestuursrechtelijk  sancties       4.2.4  Sancties  door  de  kinderrechter           4.3  Tussenconclusie                                      

 

 

 

p.  7  

 

 

p.  9  

 

 

p.  15  

               

               

p.  15   p.  16   p.  16   p.  17   p.  17   p.  17   p.  19   p.  20  

 

 

p.  21  

                             

                             

p.  21   p.  22   p.  23   p.  24   p.  24   p.  25   p.  26   p.  27   p.  27   p.  28   p.  28   p.  29   p.  30   p.  30   p.  31  

 

 

p.  33  

               

               

p.  33   p.  34   p.  34   p.  35   p.  36   p.  37   p.  38   p.  40  

  5  

5  De  handhavingspraktijk             5.1  Interviews           5.2  Jurisprudentie           5.2.1  Strafrecht  en  bestuursrecht       5.2.2  Privaatrecht       5.3  Praktijk             5.3.1  Voortraject           5.3.2  Sanctionering         5.3.3  Rechtspraak       5.4  Vergelijking  met  andere  gemeenten     5.5  Tussenconclusie         6  Beleid  op  hoofdlijnen             6.1  Samenspel  van  sanctiemogelijkheden     6.2  Beleid           6.3  Tussenconclusie         7.  Conclusie               Literatuurlijst             Jurisprudentieoverzicht           Bijlage  A                                                                                      

 

 

 

 

 

 

 

p.  41  

                   

                   

                   

                   

                   

                   

p.  41   p.  44   p.  44   p.  45   p.  46   p.  46   p.  48   p.  48   p.  49   p.  51  

 

 

 

 

 

 

p.  53  

     

     

     

     

     

     

p.  53   p.  53   p.  59  

 

 

 

 

 

 

p.  61  

 

 

 

 

 

 

p.  63  

 

 

 

 

 

 

p.  69  

   

   

   

   

 

 

p.  73

  6  

LIJST  VAN  GEBRUIKTE  AFKORTINGEN     ABRvS   Afdeling  Bestuursrechtspraak  Raad  van  State   AMK   Advies  &  Meldpunt  Kinderbescherming   Awb   Algemene  wet  bestuursrecht   BBL   Beroepsbegeleidende  Leerweg   BOA   Buitengewoon  opsporingsambtenaar   BOL   Beroep  opleidende  Leerweg   BSA   Bindend  Studie  Advies   B&W   College  van  burgemeester  &  wethouders   BW   Burgerlijk  Wetboek   CDA   Christen  Democratisch  Appèl   CJG   Centrum  voor  Jeugd  en  Gezin   DUO   Dienst  Uitvoering  Onderwijs   EVRM   Europees  Verdrag  voor  de  Rechten  van  de  Mens  en  de  fundamentele  vrijheden   GGZ   Geestelijke  Gezondheidszorg     HALT   Het  Alternatief   HR   Hoge  Raad   IVBP   Internationaal  Verdrag  inzake  Burgerlijke  en  Politieke  rechten     IVESC   Internationaal  Verdrag  inzake  Economische,  Sociale  en  Culturele  rechten   K.B.S.   Katholieke  Basisschool   KOV   Kennisgeving  ongeoorloofd  verzuim   LCO   Leerplichtcasusoverleg   Lpw   Leerplichtwet  1969   MBO   Middelbaar  Beroepsonderwijs   MST   Multi  System  Therapy   NIFP   Nederlands  Instituut  voor  Forensische  Psychiatrie   NJI   Nederlands  Jeugdinstituut   OCW   Ministerie  van  Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap   OM   Openbaar  Ministerie   ON   Ongeoorloofd  verzuim   OTS   Ondertoezichtstelling   OVAR   Ontslag  van  alle  rechtsvervolging     OvJ   Officier  van  Justitie   PO   Primair  Onderwijs   PV   Proces-­‐verbaal   PvdA   Partij  van  de  Arbeid   Rb   Rechtbank   RBL   Regionaal  Bureau  Leerplicht   RMC   Regionaal  Meldpunt  Coördinatiepunt     RvK   Raad  voor  de  Kinderbescherming   TOM   Taakstraf  Openbaar  Ministerie   TUL   Ten  Uitvoerlegging     UVRM   Universele  Verklaring  van  de  Rechten  van  de  Mens   VN   Verenigde  Naties   VMBO   Voortgezet  Middelbaar  Beroepsonderwijs   VO   Voortgezet  Onderwijs   VRK   Verdrag  inzake  de  Rechten  van  het  Kind   VSV   Voortijdige  schoolverlater   ZAT   Zorgadvies  Team              

 

  7  

                                                                                                   

 

  8  

1  INLEIDING       Dat  de  Leerplichtwet  leeft  in  Nederland,  mag  duidelijk  zijn  aan  de  hand  van  een  aantal  spraakmakende  zaken   die  zich  de  afgelopen  jaren  hebben  voorgedaan.  Wie  herinnert  zich  niet  de  zaken  van  de  zeilende  broers,  het   1 zeilmeisje   Laura   en   de   documentaire   Rauw?  Deze   zaken   hebben   met   elkaar   gemeen   dat   in   geen   van   deze   gevallen  schoolonderwijs  –  naar  de  mening  van  ouders  en  de  kinderen  –  geschikt  was  voor  het  kind.  Dat  ieder   van   deze   zaken   een   eigen   dynamiek   heeft,     is   inherent   aan   het   persoonlijke   en   unieke   karakter   van   leerplichtzaken.  Wat  duidelijk  is  geworden  naar  aanleiding  van  de  reactie  van  de  overheid  op  deze  drie  zaken  is   dat   in   Nederland   onderwijs   in   de   vorm   van   verplicht   schoolbezoek   de   voorkeur   heeft.   Daar   waar   zeilmeisje   Laura  meer  heil  zag  in  het  volgen  van  onderwijs  aan  de  hand  van  stof  van  de  Wereldschool,  terwijl  zij  al  varend   meer  van  de  wereld  zag,  de  zeilbroers  geen  passend  onderwijs  aangeboden  kregen  en  als  reactie  hierop  gingen   kustzeilen,   zichzelf   onderwijzend   aan   de   hand   van   wederom   de   Wereldschool   en   tot   slot   Tom   in   Rauw   thuis   bleef   omdat   school   niet   voorzag   in   zijn   rauw   voedsel   dieet,   was   de   reactie   van   de   overheid   initieel   resoluut;   er   zou   schoolonderwijs   moeten   worden   gevolgd.   Dat   de   uitkomst   verschilt   in   deze   drie   zaken   is   het   gevolg   van   de   unieke  eigenschappen  van  iedere  zaak.     Uit   deze   voorbeelden   blijkt   eens   te   meer   dat   het   belang   dat   in   Nederland   gehecht   wordt   aan   schoolonderwijs   de   laatste   jaren   steeds   uitdrukkelijker   naar   voren   is   gekomen.   Naast   deze   spraakmakende   zaken  zijn  er  ook  een  aantal  veranderingen  te  bespeuren  geweest  in  onderwijsrechtelijk  Nederland.  Niet  alleen   is   een   kwalificatieplicht   in   het   leven   geroepen   voor   jongeren   van   18   tot   23   jaar,   er   zijn   recentelijk   geluiden   2 geweest  om  de  leerplichtige  leeftijd  te  verhogen  naar  21  jaar.  Daarnaast  spelen  er  andere  wetten  al  dan  niet   direct  een  belangrijke  rol  in  de  verwezenlijking  van  het  tegengaan  van  schoolverzuim.  Zo  is  recentelijk  de  wet   3 Passend   Onderwijs  in   werking   getreden,   welke   tot   gevolg   heeft   om   zoveel   mogelijk   leerlingen   toegang   te   verlenen   tot   het   regulier   onderwijs   en   met   het   nieuwe   art.   27   Lpw   die   tot   doel   heeft   het   verbeteren   van   de   toezichtmethoden  op  scholen  en  die  de  Onderwijsinspectie  de  ruimte  geeft  om  met  een  bestuurlijke  boete  op   4 te  treden  tegen  scholen  die  verzuim  niet  melden.       5 Voor  dit  thema  is  een  interessante  brief  afkomstig  van  de  staatssecretaris  van  OCW.  Uit  deze  discussie  blijkt   eens   te   meer   dat   de   overheid   een   voorstander   is   van   verplicht   schoolbezoek,   terwijl   ook   argumenten   aan   te   dragen  zijn  die  een  minder  stringente  toepassing  bepleiten.     6 In   reactie   op   het   rapport   van   de   Kinderombudsman   ‘Van   leerplicht   naar   leerrecht’ ,   waarin   gepleit   wordt  voor  maatwerk,  een  minder  stringente  toepassing  van  wet-­‐  en  regelgeving  en  de  nadruk  op  het  leerrecht   in   plaats   van   de   leerplicht,   geeft   de   staatssecretaris   te   kennen   dat   juist   toepassing   van   de   Leerplichtwet   en   daarmee   de   leerplicht   van   belang   is.   De   staatssecretaris   bepleit   dat   maatwerk   geboden   kan   worden   in   het   huidig  systeem  en  dat  thuisonderwijs  aan  het  belang  van  het  kind  zeker  niet  zal  bijdragen.     7 Wat   vooral   opmerkelijk   is,   is   dat   de   staatssecretaris   de   nadruk   legt   op   de   leerplicht.  Daar   waar   de   Kinderombudsman   ruimte   ziet   om   kinderen   thuisonderwijs   te   laten   genieten   indien   dit   beter   aansluit   bij   de   specifieke  behoeften  van  een  kind,  ziet  de  staatssecretaris  dit  niet.  De  staatssecretaris  legt  de  nadruk  expliciet   op   het   naar   school   gaan   van   kinderen   en   gaat   dus   niet   mee   in   de   visie   van   de   Kinderombudsman   dat   de  

                                                                                                                1

 http://vorige.nrc.nl/article2537858.ece;  http://vorige.nrc.nl/article2565960.ece;  http://www.bol.com/nl/p/zeilmeisje-­‐laura-­‐dekker-­‐mijn-­‐ verhaal/1001004010468043/;  http://www.hartvannederland.nl/nederland/utrecht/2012/zeilbroers-­‐onder-­‐toezicht-­‐gesteld/;   http://www.nu.nl/binnenland/2989442/zeilbroers-­‐toezicht-­‐gesteld.html;  http://nos.nl/artikel/517067-­‐zeilbroers-­‐niet-­‐meer-­‐onder-­‐ toezicht.html;  http://www.proud2bme.nl/TV_uitzendingen/Documentaire:_Rauwer;   http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3365220/2012/12/18/Jeugdzorg-­‐jongen-­‐die-­‐rauw-­‐eet-­‐moet-­‐met-­‐spoed-­‐ uit-­‐huis.dhtml;  http://www.nrc.nl/nieuws/2012/12/19/15-­‐jarige-­‐jongen-­‐die-­‐alleen-­‐rauwe-­‐groenten-­‐eet-­‐is-­‐ondergedoken/;  Hof  Amsterdam   11  juni  2013,  ECLI:NL:GHAMS:2013:CA2759;  Rb.  Haarlem  23  augustus  2012,  ECLI:NL:RBHAA:2012:BX8524;  Rb.  Middelburg  27  juli  2010,   ECLI:NL:RBMID:2010:BN2481     2  http://nos.nl/artikel/639522-­‐pvda-­‐cda-­‐leerplicht-­‐tot-­‐21-­‐jaar.html;  http://www.elsevier.nl/Politiek/nieuws/2014/4/PvdA-­‐en-­‐CDA-­‐willen-­‐ leerplicht-­‐opschroeven-­‐tot-­‐21-­‐jaar-­‐1508655W/;  http://www.telegraaf.nl/binnenland/22545092/___Leerplicht_naar_21_jaar___.html;   3  Wetsvoorstel  Passend  Onderwijs,  Kamerstukken  II  2011-­‐2012,  nr.  33.106   4  Memorie  van  Toelichting  wetsvoorstel  32  356,  nr.  3;  http://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/nieuwsberichten/Bestuurlijke+boete.html     5  Kamerbrief  05  juni  2013,  referentienummer  516437   6  Kinderombudsman,  2013.     7  Kamerbrief  05  juni  2013,  referentienummer  516437;  Kamervragen  05  juni  2013,  referentienummer  516880.    

 

  9  

leerplicht  te  eng  geformuleerd  is  en  dat  de  nadruk  moet  komen  te  liggen  op  het  leerrecht.  Het  is  dus  zeer  de   vraag   of   het   leerrecht   met   dit   beleid   in   Nederland   niet   slechts   een   plicht   gaat   behelzen.   Dit   eens   te   meer,   omdat  het  beleid  zoals  dat  de  staatssecretaris  voor  ogen  staat,  inhoudt  dat  iedere  leerling  naar  school  moet  en   dat   thuiszitten   –   om   welke   reden   dan   ook   –   ongewenst   is.     Deze   verschuiving   van   accenten   in   het   onderwijsbeleid  is  de  laatste  jaren  al  zichtbaar  geweest  met  beleid  dat  zich  steeds  meer  richt  op  de  aanval  op   schoolverzuim.       De   ontwikkelingen   ter   zake   zijn   dan   ook   gevolgd   tijdens   het   schrijven   van   deze   scriptie.   Tijdens   het   schrijven   van   deze   scriptie   heeft   er   geen   wijziging   plaatsgevonden   die   heeft   geleid   tot   veranderingen   ten   aanzien  van  de  handhaving  van  de  Leerplichtwet.       Uit  het  bovenstaande  blijkt  dat  schoolonderwijs  in  Nederland  van  belang  is.  De  vraagt  rest  dan  op  welke  wijze   dit  schoolbezoek  in  Nederland  is  vormgegeven.     In  Nederland  geeft  onder  meer  de  Leerplichtwet  1969  (Lpw)  invulling  aan  het  internationale  recht  op   onderwijs.  Onder  dit  recht  wordt  niet  alleen  begrepen  het  verzorgen  van  onderwijs  aan  kinderen,  en  aldus  een   zorgtaak  voor  de  overheid,  het  behelst  ook  de  verplichting  voor  ouders  en  kinderen  om  een  kind  in  te  schrijven   bij  een  school  en  ervoor  zorg  te  dragen  dat  een  kind  deze  school  geregeld  bezoekt  (art.  2  Lpw).  Uitzonderingen   op  deze  verplichting  tot  het  inschrijven  en  geregeld  bezoeken  van  een  school  zijn  limitatief  verwoord  in  art.  5,   5a  en  11  Lpw.  De  uitzonderingen  van  art.  5  en  5a  Lpw  zien  op  een  vrijstelling  van  de  ouderlijke  zorgplicht  tot   inschrijving  van  een  kind  op  een  school,  terwijl  art.  11  Lpw  juist  ziet  op  de  vrijstelling  van  de  plicht  van  het  kind   om  de  school  van  inschrijving  regelmatig  te  bezoeken.  De  nadruk  ligt  in  het  Nederlands  onderwijsbestel  dus  op   het   regelmatig   schoolbezoek   van   de   school   van   inschrijving.   Uitzonderingen   zijn,   gelet   op   de   vrijstellingsopties,   mogelijk   maar   worden   slechts   zelden   toegepast.   Vooral   een   verzoek   tot   vrijstelling   op   basis   van   art.   5   en   5a   Lpw    wordt  zelden  toegekend.     In  het  huidige  systeem  geldt  dat  wanneer  een  ouder  of  kind  niet  is  vrijgesteld  van  de  verplichting  om   ofwel  ingeschreven  te  zijn  op  een  school,  dan  wel  de  school  van  inschrijving  geregeld  te  bezoeken  en  het  kind   geen  onderwijs  ontvangt,  handhavend  zal  worden  opgetreden.    Handhaving  van  de  Lpw  kent  sinds  het  begin   twee   belangrijke   paden;   het   bestuursrechtelijke   pad   door   middel   van   handhaving   door   B&W   en   het   strafrechtelijke   pad   waarbij   de   strafrechter   zorg   draagt   voor   de   handhaving.   Opmerkelijk   is   dat   ook   het   privaatrecht  en  met  name  de  OTS  een  belangrijke  rol  is  gaan  spelen  in  bepaalde  gevallen  van  overtreding.  Deze   maatregel   wordt   opgelegd   door   de   rechter   met   het   oog   op   het   belang   van   het   kind.   De   kinderrechter   heeft   op   deze  wijze  een  prominentere  plaats  gekregen  in  de  handhaving.       Uit  de  geraadpleegde  jurisprudentie  van  de  afgelopen  acht  jaar  valt  op  dat  de  nadruk  bij  de  handhaving  van  de   Leerplichtwet   ligt   op   strafrechtelijke   handhaving.   Dit   is   mede   het   gevolg   van   het   feit   dat   sommige   leerplichtambtenaren  vrezen  voor  het  ontbreken  van  onderwijs  wanneer  een  vrijstellingsverzoek  ex  art.  5  Lpw   8 wordt   gehonoreerd   en   dus   als   het   ware   preventief   strafrechtelijk   vervolgen.  Leerplichtambtenaren   controleren   dus   als   het   ware   vooraf,   omdat   ze   na   toekenning   van   een   vrijstellingsverzoek,   net   als   de   Onderwijsinspectie,   die   bevoegdheid   niet   meer   hebben.   Dit   is   alleen   het   geval   bij   absoluut   verzuim.   Ook   in   andere  gevallen,  echter,  is  er  een  sterke  voorkeur  voor  het  gebruik  van  het  strafrecht.  Ook  in  geval  van  relatief   verzuim  blijkt  de  nadruk  op  het  strafrechtelijk  traject  te  liggen.     De  strafrechtelijke  vervolging   mondt  in  de  meeste  zaken  uit  in  OVAR,  vrijspraak  en  slechts  in  enkele   gevallen   in   een   veroordeling   tot   een   boete   (waarbij   de   hoogte   van   de   boete   soms   zo   laag   is   dat   er   feitelijk   niet   gesproken   kan   worden   van   een   boete).   Hierdoor   kan   men   zich   afvragen   of   deze   strafrechtelijke   aanpak   wel   aansluit   bij   de   praktijk   van   het   onderwijsrecht.   Het   doel   van   de   Leerplichtwet   is   om   ieder   kind   op   school   te   9 krijgen.  De  Leerplichtwet  houdt  zich  niet  bezig  met  wat  er  gebeurt  nadat  een  kind  in  de  schoolbanken  zit.  De   oplegging  van  een  boete,  of  de  uitspraken  vrijspraak  of  OVAR  dragen  hier  niet  bij  aan  het  op  school  krijgen  van   een  kind.    

                                                                                                                8 9

 J.  Sperling  2008,  p.  11.        Storimans  &  Sperling  2010,  p.  102;  Al  worden  er  wel  eisen  gesteld  aan  scholen  op  basis  van  art.  1a1  Lpw.  

 

  10  

Wat   vooral   opmerkelijk   is,   is   dat   deze   verschillende   handhavingsinstrumenten   in   sommige   gevallen   aan  de  kant  gezet  worden  vanwege  het  belang  van  het  kind  of  het  belang  van  de  ouder.  Er  spelen  dan  andere   belangen  die  in  het  specifieke  geval  prevaleren.  Voor  een  strikte  handhaving  van  de  Leerplichtwet  is  dan  geen   plaats.  Naast  de  verplichtingen  die  voortvloeien  uit  de  Leerplichtwet  rust  op  ouders  ook  een  verplichting  jegens   10 hun   kind   op   basis   van   het   Burgerlijk   Wetboek.     Soms   zijn   er   rechters   die   deze   omstandigheden   laten   11 meewegen  in  het  voordeel  van  de  ouders.       Enkele   voorbeelden:   Hof   Leeuwarden   6   september   2012,   ECLI:NL:GHLEE:2012:BT   2044:   OVAR   omdat   wegens   complexe  lichamelijke  en  geestelijke  beperkingen  van  het  kind  schoolbezoek  niet  in  het  belang  van  het  kind  was;   Hof   Den   Bosch   27   maart   2009,   ECLI:NL:GHSHE:2009:BH9847:   wanneer   ouders   en   het   kind   er   alles   aan   gedaan   hebben   om   het   kind   op   school   te   krijgen,   maar   de   school   tegenwerkt   en   er   geen   andere   scholen   zijn   dan   is   het   in   het  belang  van  het  kind  dat  de  strike  toepassing  van  de  Lpw  achterwege  blijft.  Er  kan  hen  immers  geen  verwijt   worden  gemaakt;  Rb.  Alkmaar  11  oktober  2011,  ECLI:NL:RBALK:2011:BT8894:een  moeder  die  het  doel  heeft  om   haar   kind   met   het   syndroom   van   Down   passend   onderwijs   aan   te   bieden   is   niet   strafbaar   gesteld,   toen   zij   haar   kind  thuis  hield.  Zij  heeft  haar  kind  thuisgehouden  nu  haar  kind  niet  op  het  regulier  middelbaar  onderwijs  werd   toegelaten   en   het   speciaal   middelbaar   onderwijs     de   voortzetting   van   het   speciale   programma,   wat   heeft   bijgedragen   aan   de   ontwikkeling   van   het   kind,   niet   kon   waarborgen.   Rb.   Haarlem,   sector   kanton,   26   november   2010,   ECLI:NL:RBHAA:2010:BP2682:   verdachte   was   geconfronteerd   met   een   belangenafweging.   Enerzijds   het   belang   van   naleving   van   de   verplichting   uit   de   Lpw,   anderzijds   het   belang   van   haar   zoon   tot   het   verkrijgen   van   passend  onderwijs.  Haar  keuze  om  het  belang  van  haar  zoon  te  laten  prevaleren  is  gehonoreerd,  nu  aannemelijk  is   gemaakt  dat  passend  onderwijs  niet  geboden  kon  worden  door  de  school  van  inschrijving  en  dat  de  situatie  van   de   jongen   verslechterde.   Rb.   Zutphen   7   december   2009,   parketnummer:   06-­‐865094-­‐09:   het   thuishouden   van   een   hoogbegaafd   kind   omdat   er   geen   passend   onderwijs   was,   is   gehonoreerd   als   schulduitsluitingsgrond.   Zo   ook   in:   Rb.  Zwolle  20  november  2009,  parketnummer:  07/530634-­‐09.    Rb.  Den  Bosch,  sector  kanton,  30    november  2009,   parketnummer:   01/741461-­‐09:   het   ten   onrechte   thuishouden   van   een   kind   wegens   richtingsbezwaren   is   niet   bestraft   nu   ouders   voor   voldoende   onderwijs   hebben   gezorgd   en   het   kind   voldoende   sociale   contacten   had   na   schooltijd.  Zo  ook:  Rb.  Utrecht  9  april  2009,  parketnummer:  16/402182-­‐08.  

  12 Zelfs   in   sommige   extreme   zaken,   zoals   de   zaak   Rauw ,   wordt   uiteindelijk   de   handhaving   niet   doorgezet.   In   deze  casus  heeft  men  ervoor  gekozen  om  de  nadruk  te  leggen  op  het  belang  van  het  kind  en  heeft  men  meer   specifiek  gekozen  voor  de  oplegging  van  een  OTS,  wel  met  de  voorwaarde  dat  onderwijs  gevolgd  moet  worden.     Gelet   op   het   brede   scala   aan   handhavingsinstrumenten   is   het   zeer   de   vraag   of   met   de   huidige   handhavingsinstrumenten  inderdaad  bewerkstelligd  wordt  dat  kinderen  naar  school  gaan,  terwijl  veel  belang   gehecht  wordt  aan  het  schoolbezoek  van  kinderen.  In  dit  kader  is  van  belang  om  na  te  gaan  of  dit  samenspel   van  verschillende  strafrechtelijke  handhavingsinstrumenten,  bestuursrechtelijke  handhavingsmogelijkheden  en   kinderbeschermingsmaatregelen  problemen  met  zich  mee  brengt.  Hoe  wordt  het  huidige  systeem  ervaren  in   de  praktijk?  Lopen  bijvoorbeeld  leerplichtambtenaren  tegen  problemen  aan  in  het  huidig  systeem?  Of  merkt   het   OM   dat   ze   bij   de   strafrechtelijke   handhaving   geen   bijdrage   kunnen   leveren   aan   het   doel   van   de   Leerplichtwet?   Of   zijn   er   in   de   praktijk   andere   vormen   van   handhaving   of   beleid   ontstaan   die   er   toch   zorg   voor   dragen   dat   kinderen   op   school   zitten?   Het   is   dus   kortom   van   belang   om   duidelijk   in   kaart   te   brengen   of   adequate   handhaving   in   de   praktijk   geboden   kan   worden.   Hoewel   deze   praktische   kant   zeker   nog   belicht   zal   moeten   worden   en   ook   belicht   gaat   worden   heb   ik   op   basis   van   het   bovenstaande   een   hypothese   geformuleerd.                

                                                                                                                10

 Storimans  &  Sperling  2010,  p.  102;  deze  verplichting  vloeit  voort  uit  art.  1:247  BW  en  houdt  in  de  verplichting  van  ouders  om  hun  kind  op   te  voeden  en  te  verzorgen,  waaronder  mede  het  bevorderen  van  de  ontwikkeling  en  persoonlijkheid  wordt  verstaan.   11  Storimans  &  Sperling  2010,  p.  102.     12  Kantonrechter   Rb.   Amsterdam   13   december   2011,   ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8406;   Hof   Amsterdam   15   november   2011,   ECLI:NL:GHAMS:2011:BU4435;  Kinderrechter  Rb.  Amsterdam  8  juni  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:  BQ8082  

 

  11  

Gelet  op  de  hierboven  geschetste  situatie  luidt  mijn  hypothese  als  volgt:     De  handhavingsinstrumenten  van  de  Leerplichtwet  dragen  niet  bij  aan  het  doel  van  deze  wet.     In   mijn   scriptie   zal   ik   deze   hypothese   verder   uitbouwen   en   toetsen.   Van   belang   is   hierbij   om   allereerst   in   te   gaan   op   het   maatschappelijke   debat,   de   Leerplichtwet   en   de   nadruk   op   de   leerplicht   en   de   grote   rol   van   de   overheid.  Vervolgens  is  van  belang  om  in  kaart  te  brengen  welke  rechten  en  plichten  onderworpen  worden  aan   handhaving   en   door   wie,   wanneer   we   spreken   over   de   handhaving   van   de   Leerplichtwet.   Tot   slot   is   van   belang   in  kaart  te  brengen  hoe  de  huidige  handhavingsinstrumenten  bijdragen  aan  het  doel  van  de  Leerplichtwet  en  of   en  welke  problemen  er  spelen.  Hierbij  is  het  belangrijk  dat  er  gekeken  wordt  hoe  de  huidige  betrokkenen  in  het   handhavingsstelsel  aankijken  tegen  de  handhavingsmethode  en  of  zij  vinden  dat  deze  doeltreffend  is.       In  mijn  scriptie  zal  ik  de  wenselijkheid  van  het  doel  van  de  Leerplichtwet  –  het  verplicht  schoolbezoek  –  niet     toetsen.   Ik   ga   uit   van   de   veronderstelling   dat   het   na   te   streven   doel   en   de   Leerplichtwet   zelf   wenselijk   zijn.   Vanuit  deze  veronderstelling  zal  ik  de  handhavingsmogelijkheden  toetsen.     Om  mijn  hypothese  te  toetsen  heb  ik  de  volgende  subvragen  geformuleerd:     1. Welke  maatschappelijke  ontwikkelingen  doen  zich  voor  op  het  gebied  van  de  leerplicht?   2. Welke  verplichtingen  kent  de  Leerplichtwet?   3. Wat  is  de  huidige  vorm  van  handhaving  van  de  Leerplichtwet?     a. Door  wie?     b. Onder  welke  omstandigheden?   c. Waarom?   4. Wie  heeft  de  bevoegdheid  tot  het  handhavend  optreden  bij  overtreding  van  een  de  verplichtingen  van   de  Leerplichtwet?     a. Strafrecht     b. Bestuursrecht     c. Privaatrecht     5. Zijn  er  in  de  praktijk  problemen  met  de  handhaving  van  de  Leerplichtwet?   6. Dragen  de  handhavingsinstrumenten  bij  aan  het  bereiken  van  het  doel  van  de  Leerplichtwet?     Om  deze  vragen  te  beantwoorden  is  het  onderzoek  in  mijn  scriptie  tweeledig  geweest.  Allereerst  heeft  er  een   literatuuronderzoek   plaatsgevonden   waarbij   de   focus   ligt   op   het   maatschappelijke   belang   dat   gehecht   wordt   aan  de  leerplicht,  zowel  internationaal  als  nationaal.  Vervolgens  is  ingegaan   op  de   Leerplichtwet   in   Nederland.   Hierbij   is   ingegaan   op   de   interpretatie   van   deze   wet   en   het   doel   dat   nagestreefd   wordt   met   deze   wet.   Vervolgens   is   de   handhavingspraktijk   geschetst   aan   de   hand   van   de   literatuur   en   zijn   problemen   met   de   handhaving  hier  benoemd.       Naast   dit   literatuuronderzoek   is   ook   empirisch   onderzoek   verricht   naar   de   handhavingspraktijk   van   de   Leerplichtwet.   Juist   het   empirisch   onderdeel   van   deze   scriptie   levert   een   bijdrage   aan   de   toetsing   van   de   hypothese.   In   het   empirisch   onderdeel   van   deze   scriptie   zijn   in   totaal   zes   interviews   gehouden   met   leerplichtambtenaren,   het   OM,   schoolbesturen   en   rechters.   Deze   betrokkenen   spelen   allemaal   een   rol   bij   de   handhaving   van   de   Leerplichtwet   en   zien   in   deze   rol   dus   ook   de   effecten   van   de   huidige   handhavingsinstrumenten.   De   nadruk   heeft   in   de   interviews   gelegen   op   de   vraag   of   de   huidige   handhavingsinstrumenten  bijdragen  aan  het  bereiken  van  het  doel  van  de  Leerplichtwet.  Naar  aanleiding  van   de  opmerkingen  uit  deze  interviews  is  er  tot  slot  nog  mailverkeer  geweest  met  de  rechtbank  Oost-­‐Brabant  en   zijn  mijn  suggesties  voorgelegd  aan  de  teammanager  handhaving  van  de  gemeente  Tilburg.    

 

  12  

Gelet  op  de  omvang  van  de  masterscriptie  is  de  groep  geïnterviewden  beperkt  tot  de  regio  Breda.  Binnen  deze   regio   zijn   de   daar   actief   zijnde   personen   van   de   instellingen   geïnterviewd.   De   keuze   voor   de   regio   Breda   wordt   uitvoerig   besproken   in   hoofdstuk   5.   Belangrijk   om   vooraf   te   melden   is   dat   door   deze   beperking   van   de   onderzochte   regio   geen   voor   het   land   algemene   conclusies   en   aanbevelingen   gedaan   kunnen   worden,   maar   wel  indicaties  kunnen  worden  verkregen  die  nader  onderzoek  rechtvaardigen.     Er   is   zowel   in   het   primair   als   in   het   voortgezet   onderwijs   onderzoek   verricht.   De   reden   om   beide   leerplichtige  onderwijsvormen  te  onderzoeken  is  dat,  naar  verwachting,  in  het  primair  onderwijs  ouders  vooral   initiator  zullen  zijn  wanneer  hun  kind  niet  naar  school  gaat,  terwijl  in  het  voortgezet  onderwijs  het  kind  veelal   deze  keuze  gemaakt  zal  hebben.  Wat  interessant  is,  is  om  te  bekijken  wat  de  motieven  van  deze  verschillende   groepen   zijn   om   de   Leerplichtwet   niet   na   te   leven,   en   welke   handhavingsinstrumenten   bij   zouden   kunnen   dragen  aan  naleving  van  deze  wet.                                                                                

 

  13  

                                                                                                   

 

  14  

2  HET  RECHT  OP  ONDERWIJS     Het  recht  op  onderwijs  wordt  in  deze  scriptie  bezien  vanuit  de  Leerplichtwet  1969.  Oftewel  er  wordt  gekeken   naar   de   wet   zelf   en   de   verplichtingen   die   hieruit   voortvloeien.   Daarnaast   wordt,   alvorens   bij   deze   specifieke   wet   zelf   stil   te   staan,   gekeken   naar   de   maatschappelijke   ontwikkelingen   die   zich   afspelen   op   het   gebied   van   schoolgaande   kinderen.   Wat   is   het   streven   van   de   overheid   bij   het   handhaven   van   de   Leerplichtwet?   En   op   welke   manier   krijgt   dit   vorm?   Dit   hoofdstuk   zal   dus   vooral   zien   op   het   beschrijven   van   maatschappelijke   ontwikkelingen  in  Nederland.  Daarnaast  zal  kort  worden  stilgestaan  bij  internationale  verplichtingen  in  relatie   tot  de  leerplicht.       2.1  Het  belang  van  schoolonderwijs     In  Nederland  wordt  veel  gewicht  toegekend  aan  het  volgen  van  onderwijs  en  het  bezoeken  van  een  school.  Dat   het   volgen   van   onderwijs   in   Nederland   belangrijk   wordt   gevonden,   blijkt   onder   meer   uit   ‘de   aanval   op   13 schooluitval’   die   de   rijksoverheid   in   samenwerking   met   andere   betrokkenen   heeft   ingezet.  Voor   dit   doel   wordt   jaarlijks   €110   miljoen   beschikbaar   gesteld.   Om   dit   doel   te   bereiken   werken   betrokkenen   als   gemeenten,   scholen,  werkgevers,  hulpverleners  en  justitie  binnen  een  regio  samen.  De  rijksoverheid  heeft  daarnaast  met   gemeenten  en  scholen  afspraken  gemaakt  om  het  voortijdig  schoolverlaten  tegen  te  gaan.     14 Om  deze  trend  extra  kracht  bij  te  zetten  geldt  er  na  de  leerplichtige  periode  een  kwalificatieplicht.   Dit  houdt  in  dat  leerlingen  tussen  de  16  en  18  onderwijs  moeten  volgen  totdat  zij  een  startkwalificatie  hebben.   Onder   een   startkwalificatie   wordt   havo,   vwo,   MBO2   of   hoger   begrepen.   De   leerplichtambtenaar   begeleidt   jongeren   tot   18   jaar   die   spijbelen,   dreigen   uit   te   vallen   of   al   uitgevallen   zijn.   Niet   alleen   voeren   leerplichtambtenaren   gesprekken   met   de   ouders   en   leerling.   Zij   zullen   ook   wanneer   er   geen   verbetering   optreedt   en   het   kind   blijft   verzuimen   een   proces-­‐verbaal   opstellen.   Vanaf   18   jaar   gelden   de   RMC   (Regionaal   Meld   en   Coördinatiepunt)   coördinatoren   als   aanspreekpunt.   Zij   begeleiden   jongeren   tot   23   jaar   die   verzuimen,   dreigen   uit   te   vallen   of   al   uitgevallen   zijn.   Deze   coördinatoren   voeren   gesprekken   met   jongeren   om   ze   te   stimuleren   een   startkwalificatie   te   behalen.   Hiervoor   worden   verschillende   gesprekken   ingepland   met   de   jongere.   Tijdens   deze   gesprekken   wordt   gekeken   naar   de   verschillende   opties   die   de   jongere   heeft   en   welke   opties   het   best   aansluiten   bij   de   jongere.   Zo   wordt   er   gekeken   naar   voltijdopleidingen   (BOL),   maar   ook   naar   15 trajecten  waarbij  jongeren  werk  met  onderwijs  kunnen  combineren  (BBL).     16 Verbetering  is  ook  op  dit  gebied  mogelijk,  aldus  de  Onderwijsraad.  Nu  er  steeds  hogere  eisen  gesteld   worden  aan  opleidingen  en  opleidingsniveau  van  jongeren,  is  er  ook  een  groeiend  aantal  MBO-­‐opleidingen  met   een  bindend  studie  advies  (BSA).  Hierdoor  vallen  sommigen  uit,  terwijl  hiervoor  niet  altijd  een  vangnet  is.  In  dit   soort  gevallen  zou  een  meer  directe  doorstroom  naar  de  arbeidsmarkt  wellicht  een  uitkomst  kunnen  bieden.   Ten  tweede  zijn  er  jongeren  die  het  BSA  weliswaar  halen,  maar  meer  tijd  nodig  hebben  voor  hun  opleiding.  In   deze  gevallen  zou  meer  flexibiliteit  op  zijn  plaats  zijn.       Het  tegengaan  van  schoolverzuim  is  dus  een  belangrijk  doel.  Om  inzicht  te  krijgen  in  het  aantal  jongeren  dat   geen   onderwijs   geniet,   zijn   verschillende   bronnen   geraadpleegd.   Er   zijn   veel   verschillende   cijfers   in   omloop   waar   het   gaat   om   kinderen   die   geen   schoolonderwijs   genieten.   Het   is   belangrijk   om   onderscheid   te   maken   tussen  absoluut  verzuim,  relatief  verzuim,  thuiszitters  en  voortijdige  schoolverlaters.          

                                                                                                                13

 Andere  betrokkenen  zijn  de  gemeente,  scholen,  werkgevers  en  zorg.  www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-­‐op-­‐schooluitval.      De   Onderwijsraad   heeft   al   in   2005   geadviseerd   tot   invoering   van   een   partiële   leerplicht   voor   jongeren   zonder   startkwalificatie   in   de   leeftijd  tot  23  jaar;  Onderwijsraad  2005,  samenvatting.  De  Onderwijsraad  richtte  zich  in  zijn  advies  echter  op  specifieke  groepen  jongeren   voor  wie  de  kwalificatieplicht  zou  komen  te  gelden,  waarbij  B&W  steeds  een  individuele  afweging  zouden  moeten  maken.  Deze  partiële   leerplicht  is  nu  vervangen  door  de  startkwalificatie,  zie:  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.  50.     15  Gebaseerd  op  gesprekken  tussen  RMC-­‐coördinator  en  jongeren  die  hebben  plaatsgevonden  in  de  regio  Breda.     16  Onderwijsraad  2013,  samenvatting.     14

 

  15  

2.1.1  Absoluut  verzuim       Van   absoluut   verzuim   is   sprake   als   een   leerplichtig   kind   niet   staat   ingeschreven   op   een   school   en   geen   vrijstelling  heeft  op  basis  van  de  Lpw.  Toezicht  hierop  wordt  uitgeoefend  door  het  gemeentebestuur.  Feitelijk  is   dit   de   leerplichtambtenaar   art.   19   jo   art.   22   Lpw.   Uit   deze   artikelen   vloeit   voort   dat   op   B&W   de   verplichting   rust  een  administratie  bij  te  houden  van  jongeren  die  ingeschreven  staan  in  de  gemeentelijke  basisregistratie   en   of   zij   nog   leerplichtig   dan   wel   kwalificatieplichtig   zijn.   In   de   praktijk   wordt   deze   controle   uitgevoerd   door   de   leerplichtambtenaren.     Uit  de  gegevens  van  Ingrado  blijkt  dat  er  in  het  schooljaar  2010/2011    8.098  meldingen  van  absoluut   verzuim   zijn   geweest.   Uit   cijfers   van   het   Nederlands   Jeugd   Instituut   (NJI)   blijkt   dat   dit   in   het   schooljaar   17 2011/2012   gedaald   is   tot   6.430.  Van   deze   6.430   gevallen   van   absoluut   verzuim   zijn   er   3.516   kinderen   weer   18 terug  naar  school  geleid.  In  het  schooljaar  2012/2013  is  er  een  flinke  stijging  geweest  in  het  aantal  gevallen   19 van  absoluut  verzuim.  In  dit  schooljaar  waren  er  namelijk  8.974  gevallen  van  absoluut  verzuim.  Het  NJI  wijt   deze   stijging   aan   de   grote   kwaliteitsverschillen   in   GBA   registraties   tussen   gemeenten.   De   stijging   is   namelijk   20 vooral  veroorzaakt  door  cijfers  van  zes  gemeenten.  Deze  gemeenten  zouden  hun  registratie  niet  altijd  goed   op  orde  hebben  gehad,  waardoor  kinderen  lange  tijd  niet  in  beeld  waren.  Met  het  verbeteren  van  de  controle   en  registratie  zijn  deze  kinderen  in  beeld  gekomen,  waardoor  het  aantal  kinderen  dat  niet  staat  ingeschreven   op  een  school  in  deze  gemeenten  fors  is  toegenomen.       2.1.2  Thuiszitters     Thuiszitters   zijn   leerplichtige   jongeren   tussen   de   5   en   16   jaar   of   jongeren   van   16   of   17   jaar   die     onder   de   kwalificatieplicht  vallen  en  die  ingeschreven  staan  op  een  school  of  onderwijsinstelling  en  die  zonder  geldige   reden   meer   dan   vier   weken   verzuimen   of   hebben   verzuimd   (het   zogeheten   ongeoorloofd   verzuim),   zonder   dat   hij/zij   ontheffing   heeft   van   de   leerplicht   respectievelijk   van   de   vrijstelling   van   geregeld   schoolbezoek   wegens   21 het  volgen  van  ander  onderwijs.  Thuiszitten  kan  het  gevolg  zijn  van  een  schorsing  of  een  ontzegging  van  de   22 toegang   tot   de   school,   maar   veelal   betreft   het   kinderen   met   een   zorgbehoefte.  Deze   behoeften   lopen   zeer   uiteen   en   zijn   vaak   heel   persoonlijk.   Volgens   staatssecretaris   Dekker   waren   er   in   het   schooljaar   2011/2012   23 4.143   thuiszitters,   waarvan   er   2.443   zijn   teruggeleid   naar   school.  Van   deze   kinderen   zitten   661   kinderen   al   24 langer   dan   zes   maanden   thuis,   zonder   oplossing.  In   het   schooljaar   2012/2013   waren   er   3.789   thuiszitters,   25 waarvan   er   2.695   zijn   teruggeleid   naar   school.  Bij   de   cijfers   voor   thuiszitters   zijn   de   gevallen   van   relatief   26 verzuim  nog  niet  mee  gerekend.     27 Het   Kohnstamminstituut   heeft   in   2011   advies   uitgebracht   over   schoolverzuim   en   thuiszitters.  Het   onderzoek   heeft   zich   vooral   gericht   op   het   voorkomen   van   thuiszitters   en  heeft   als   belangrijkste   doelgroep   het   primair   onderwijs   aangemerkt.   Daarnaast   is   ook   gekeken   naar   leerlingen   die   de   overgang   maken   van   het   primair   onderwijs   naar   het   voortgezet   onderwijs.   Uit   de   bevindingen   van   het   Kohnstamminstituut   blijkt   dat   veel  thuiszitters  in  het  primair  en  voortgezet  onderwijs  te  kampen  hebben  met  problematiek  in  de  privésfeer.   Dit  kan  betrekking  hebben  op  het  gezin,  maar  ook  op  het  kind  zelf.  Verder  gaat  aan  langdurig  thuiszitten  niet   altijd   ongeoorloofd   schoolverzuim   vooraf.   Belangrijke   punten   om   thuiszitten   te   voorkomen   zijn   een   goede   registratie  en  hulp  die  is  afgestemd  op  het  individu.  Een  vroege  melding  bij  leerplichtambtenaren  kan  hierbij  

                                                                                                                17

 http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim      Kamerbrief  staatssecretaris  Dekker  21  maart  2013,  referentie  497029,  voortgang  aanpak  schoolverzuim.   19  http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim     20  http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim     21  www.ingrado.nl/actueel/news/wat_is_een_thuiszitter_en_hoeveel_zijn_er.     22  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.  85;  De  term  zorgleerling  wordt  vaak  gebezigd.  Echter  de  betekenis  van  het  begrip  zorgleerling  is  nog   niet  eenduidig,  zie  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.  145.     23  Kamerbrief  staatssecretaris  Dekkers  21  maart  2013,  referentie  497029,  voortgang  aanpak  schoolverzuim   24  Kinderombudsman  2013,  p.  11.     25  http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim     26  Kinderombudsman  2013,  p.  11.   27  Kohnstamminstituut  2011,  p.  3.     18

 

  16  

een   grote   rol   spelen.   Ook   de   bespreking   van   een   leerling   in   een   multidisciplinair   ZAT   kan   hieraan   bijdragen.   Samenwerking  tussen  verschillende  betrokkenen  is  essentieel.       2.1.3  Relatief  verzuim       Onder   relatief   verzuim   wordt   verstaan   het   missen   van   lestijd   of   praktijktijd   terwijl   een   kind   wel   staat   ingeschreven  op  een  school.  Er  is  sprake  van  ongeoorloofd  verzuim  wanneer  er  16  uur  of  meer  verzuimd  wordt   in  een  periode  van  vier  weken.  Deze  vier  weken  kunnen  op  ieder  moment  beginnen  te  lopen  en  lopen  dus  niet   gelijk   met   de   maanden.   Relatief   verzuim   valt   uiteen   in   twee   categorieën;   luxeverzuim   en   signaalverzuim.   Luxeverzuim  is  verzuim  dat  het  gevolg  is  van  vakanties  buiten  de  schoolvakantie.  Signaalverzuim  is  verzuim  dat   geen  betrekking  heeft  op  vakanties,  maar  vaak  spijbelen  inhoudt.  In  het  schooljaar  2011/2012  waren  er  84.750   28 meldingen   van   relatief   verzuim,   waarvan   7.180   gevallen   van   luxeverzuim.  In   het   schooljaar   2012/2013   waren   29 er   88.655   meldingen   van   relatief   verzuim,   waarvan   8.200   gevallen   van   luxeverzuim.     Het   is   onduidelijk   hoe   30 deze  cijfers  zich  verhouden  tot  de  cijfers  voor  thuiszitters.     2.1.4  Voortijdige  schoolverlaters       Door   de   eerder   genoemde   inspanningen   van   de   rijksoverheid   zijn   er   in   het   afgelopen   schooljaar   2012/2013   31 27.950  voortijdige  schoolverlaters  geweest,  8.300  minder  dan  het  jaar  ervoor.  Met  voortijdige  schoolverlaters   worden   jongeren   van   18   tot   23   jaar   bedoeld   die   zonder   startkwalificatie   een   school   verlaten.   Het   aantal   voortijdige   schoolverlaters   in   het   schooljaar   2012/2013   komt   in   de   buurt   van   het   gestelde   doel   voor   het   schooljaar   2014/2015,   waarin   de   overheid   er   naar   streeft   om   het   aantal   voortijdige   schoolverlaters   tot   maximaal   25.000   te   beperken   door   het   opstellen   van   een   convenant   tussen   de   minister   van   OCW   en   de   32 verschillende  RMC  regio’s.       2.1.5  Overzicht       Er   zijn   veel   verschillende   cijfers   beschikbaar   over   de   aantallen   leerlingen   die   geen   onderwijs   genieten.   Het   is   belangrijk  om  voor  ogen  te  houden  dat  er  gedurende  het  schooljaar  kinderen  wel  weer  teruggeleid  zijn  naar   school.  Hierdoor  wordt  het  aantal  kinderen  dat  het  gehele  schooljaar  geen  school  heeft  bezocht  lager.  Cijfers   hiervan   zijn   niet   altijd   bekend   gemaakt.   Ter   verduidelijking   zijn   de   beschikbare   gegevens   van   het   schooljaar   2012/2013,  zoals  hierboven  vermeld,  in  een  tabel  geplaatst  (Tabel  1).       Type  verzuim  

Aantal  leerlingen    

Absoluut  verzuim   Relatief  verzuim  

8.974     88.655            waarvan  luxeverzuim   8.200   Thuiszitters     3.789                                      waarvan  teruggeleid   2.695     Voortijdige  schoolverlaters   27.950                       Tabel  1:  verzuim  2012/2013     De  afspraken  die  de  overheid  heeft  gemaakt,  hebben  tot  doel  het  terugbrengen  van    schooluitval.  Aangezien   verzuim   een   voorbode   is   voor   uitval   komt   de   nadruk   ook   te   liggen   op   schoolverzuim.   Hiervoor   zijn   extra  

                                                                                                                28

 Kinderombudsman  2013,  p.  11;  http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim      http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim     30  Kinderombudsman  2013,  p.  11   31  Kamerbrief  minister  OCW  Bussemaker  15  januari  2014,  referentie  586602,  nieuwe  cijfers  over  terugdringen  voortijdig  schoolverlaten.     32  www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-­‐op-­‐schooluitval/feiten-­‐en-­‐cijfers-­‐schooluitval.  Convenant  VSV  2012-­‐2015.     29

 

  17  

financiële   middelen   vrij   gemaakt   en   afspraken   gemaakt   met   andere  betrokkenen.   Het   effect   hiervan   zal   pas   na   33 afloop  van  deze  ‘impulsperiode’  kunnen  worden  gezien.   Op   24   april   2014   hebben   verschillende   media   bericht   dat   er   een   wetsvoorstel   in   de   maak   is   met   als   doel  het  verhogen  van  de  leerplichtige  leeftijd  naar  21  jaar.  Ondanks  de  positieve  resultaten  die  geboekt  zijn   met  de  invoering  van  de  kwalificatieplicht,  menen  het  CDA  en  de  PvdA  dat  een  verhoging  van  de  leerplichtige   34 leeftijd   noodzakelijk   is   om   meer   jongeren   met   een   diploma   school   te   laten   verlaten.  Naast   het   belang   van   onderwijs  en  het  verkrijgen  van  een  diploma  wordt  voor  de  verhoging  van  de  leerplicht  als  reden  aangevoerd   35 dat  jongeren  tussen  de  18  en  21  jaar  zonder  diploma  een  groter  risico  lopen  om  in  criminaliteit  te  vervallen.       Daarnaast   zijn   er   andere   geluiden.   Zo   pleit   de   Kinderombudsman   in   zijn   rapport   voor   een   minder   stringente   36 toepassing   van   de   leerplicht   en   zou  hij   graag   een   verschuiving   zien   naar   een   leerrecht.  De   Kinderombudsman   deelt  de  zorgen  van  de  regering  om  kinderen  die  thuiszitten.  Het  betreft  veelal  kinderen  die  graag  naar  school   zouden   willen,   maar   die   door   persoonlijke   omstandigheden   niet   passen   op   de   aangeboden   scholen.   Vanuit   het   onderwijsveld   klinkt   er   de   roep   om   maatwerk.   Maatwerk   dat   het   huidige   systeem   niet   kan   bieden.   Dit   is   onder   meer  het  gevolg  van  de  nadruk  die  gelegd  wordt  op  de  leerplicht  en  het  verplichte  schoolbezoek.  Ook  andere   factoren  spelen  hierbij  een  rol,  zoals  het  ontbreken  van  voldoende  flexibiliteit  bij  schoolbesturen  om  maatwerk   te  leveren,  de  focus  van  leerplichtambtenaren  op  de  handhaving,  het  ontbreken  van  kennis  bij  ouders,  scholen   en  leerplichtambtenaren  en  het  ontbreken  van  middelen  om  maatwerk  daadwerkelijk  aan  te  bieden.  Om  tot   een   oplossing   te   komen   pleit   de   Kinderombudsman   voor   een   thuiszittersakkoord   waarin   in   alle   partijen   uit   het   onderwijsveld  betrokken  worden.  Uit  het  rapport  van  de  Kinderombudsman  blijkt  niet  op  welke  wijze  partijen   dit  thuiszittersakkoord  onderling  kunnen  inroepen.  Het  lijkt  een  akkoord  te  zijn  dat  partijen  sluiten,  uitgaande   van  de  veronderstelling  dat  een  ieder  zich  hieraan  houdt.  Als  suggestie  draagt  de  Kinderombudsman  aan  een   leerrechtregisseur   per   regio   aan   te   stellen   die   doorzettingsmacht   heeft   en   aan   wie   casussen   kunnen   worden   opgeschaald.   Op   die   manier   zou   voorkomen   moeten   worden   dat   kinderen   tussen   de   wal   en   het   schip   raken.   Hoe   de   rol   van   de   leerrechtregisseur   er   precies   uit   zou   moeten   zien,   welke   bevoegdheden   hij   heeft   en   wie   een   beroep  hierop  zou  kunnen  doen,  is  (nog)  niet  duidelijk.     Staatssecretaris   Dekker   geeft   in   reactie   op   het   rapport   van   de   Kinderombudsman   te   kennen   dat   er   naar  zijn  mening  in  de  wet  voldoende  flexibiliteit  is  om  op  ieder  individueel  geval  in  te  spelen.  Hij  pleit  voor  een   strikte   toepassing   van   wet-­‐   en   regelgeving.   Hiermee   gaat   hij   tegen   het   advies   van   de   Kinderombudsman   in,   die   37 juist  pleit  voor  een  minder  strikte  toepassing  van  wet-­‐  en  regelgeving.       De   overheid   ziet   de   wet   Passend   Onderwijs   als   middel   om   kinderen   die   door   specifieke   onderwijsbehoeften   buiten   de   boot   vallen   terug   op   school   te   krijgen.   De   Kinderombudsman   is   op   dit   punt   onder  meer  kritisch  op  de  nadruk  die  gelegd  wordt  op  het  verplichte  schoolbezoek,  waardoor  maatwerk  niet   38 geboden  kan  worden.  De  wet  voorziet  namelijk  niet  in  alternatieve  vormen  van  onderwijs  (eventueel  buiten   de   school   gelegen)   die   maatwerk   bieden   voor   leerlingen,   omdat   de   nadruk   nog   steeds   ligt   op   het   verplicht   schoolbezoek     Afhankelijk  van  de  eventuele  effecten  van  deze  ontwikkelingen,  heeft  dit  ook  gevolgen  voor  de  Leerplichtwet.   Immers,  wanneer  de  nadruk  niet  langer  ligt  op  een  schoolplicht,  maar  op  een  leerrecht  dan  wijzigt  dit  de  aard   van  de  Leerplichtwet,  hetgeen  ook  gevolgen  heeft  voor  de  handhaving  van  deze  wet.          

                                                                                                                33

 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-­‐op-­‐schooluitval/aanpak-­‐voortijdig-­‐schoolverlaten      http://nos.nl/artikel/639522-­‐pvda-­‐cda-­‐leerplicht-­‐tot-­‐21-­‐jaar.html;  http://www.elsevier.nl/Politiek/nieuws/2014/4/PvdA-­‐en-­‐CDA-­‐willen-­‐ leerplicht-­‐opschroeven-­‐tot-­‐21-­‐jaar-­‐1508655W/;  http://www.telegraaf.nl/binnenland/22545092/___Leerplicht_naar_21_jaar___.html;     35  http://nos.nl/artikel/639522-­‐pvda-­‐cda-­‐leerplicht-­‐tot-­‐21-­‐jaar.html;  http://www.elsevier.nl/Politiek/nieuws/2014/4/PvdA-­‐en-­‐CDA-­‐willen-­‐ leerplicht-­‐opschroeven-­‐tot-­‐21-­‐jaar-­‐1508655W/;   36  Kinderombudsman  2013,  aanbeveling.   37  Kinderombudsman  2013.     38  Kinderombudsman  2013,  aanbeveling.   34

 

  18  

2.2  Internationaal  recht  en  de  leerplicht       Naast   het   nationale   recht   dat   in   het   volgende   hoofdstuk   uitgebreid   besproken   zal   worden,   spelen   internationale  verdragen  ook  een  rol.  Hieronder  zal  kort  ingegaan  worden  op  de  leerplicht  zoals  dit  verwoord  is   in  internationale  verdragen.     Dat   er   niet   alleen   op   nationaal   niveau   belang   gehecht   wordt   aan   goed   onderwijs   mag   duidelijk   zijn   wanneer  men  kijkt  naar  de  verschillende  internationale  verdragen  die  zien  op  het  recht  op  onderwijs.  Zo  wordt   het  recht  op  onderwijs  beschermd  door  het  Eerste  Protocol  EVRM,  de  Universele  Verklaring  van  de  rechten  van   de   mens   (UVRM),   het   Internationaal   Verdrag   inzake   Economische,   Sociale   en   Culturele   rechten   (IVESC),   het   Internationaal   Verdrag   inzake   burgerlijke   en   politieke   rechten   (IVBP),   Internationaal   verdrag   tegen   discriminatie   in   onderwijs   en   het   Verdrag   inzake   de   Rechten   van   het   Kind   (VRK).   Afgeleid   uit   deze   verdragen   houdt   het   recht   op   onderwijs   kort   gezegd   in   ‘het   recht   van   elk   individu   om   zo   onbelemmerd   mogelijk   het   39 onderwijs  te  genieten  dat  bij  hem  of  haar  past’.  Oftewel  iedereen  komt  dus  het  recht  toe  om  nieuwe  kennis,   vaardigheden  en  attitudes  eigen  te  maken  met  behulp  van  onderwijs.     Veel  van  de  zojuist  genoemde  internationale  verdragen  zijn  VN  verdragen.  Dat  ook  de  VN  veel  waarde   hecht   aan   goed   onderwijs   blijkt   wel   uit   de   Eight   Millennium   Development   Goals   die   de   VN   heeft   opgesteld.   Onderwijs  is  als  tweede  doel  als  volgt  geformuleerd  ‘Achieve  Universal  Primary  Education’.  Het  doel  is  dus  om   40 alle   kinderen   van   primair   en   dus   funderend   onderwijs   te   voorzien.   Uit   het   Fact   Sheet   van   2013  blijkt   onder   meer   dat   het   aantal   leerlingen   dat   vroegtijdig   school   verlaat   is   gedaald.   Verder   zien   de   cijfers   vooral   op   de   ontwikkelingen   die   ontwikkelingslanden   op   het   gebied   van   onderwijs   doormaken.   Uit   het   meest   recente   41 jaarverslag  blijk  het  belang  dat  gehecht  wordt  aan  goed  onderwijs.       De  leerplicht  in  het  internationaal  recht  is  als  volgt  vorm  gegeven.  Er  wordt  bepaald  dat  het  primair  onderwijs   voor  allen  verplicht  en  kosteloos  beschikbaar  moet  zijn,  aldus  art.  26  UVRM,  art.  13  IVESC  en  art.  28  VRK.  Onder   primair   onderwijs   wordt   verstaan   de   periode   die   nodig   is   om   kinderen   de   ‘essential   learning   tools’   en   de   ‘basic   42 learning   content’   te   verschaffen,   waarmee   zij   op   eigen   kracht   binnen   of   buiten   het   onderwijs   verder   kunnen.   In   Nederland   is   deze   periode   aangeduid   als   de   periode   van   funderend/leerplichtig   onderwijs   en   behelst   de   43 basisschoolperiode  en  de  eerste  drie  jaar  van  het  voortgezet  onderwijs.   De   leerplicht   verplicht   de   ouders   om   hun   kind   voor   onderwijs   op   een   school   in   te   schrijven   en   te   44 zorgen   dat   het   regelmatig   de   school   bezoekt.  De   reden   dat   uit   het   recht   op   onderwijs   een   individuele   leerplicht  wordt  afgeleid  is  dat  noch  de  overheid  noch  ouders  het  recht  hebben  om  kinderen  de  toegang  tot   45 onderwijs  te  ontzeggen.  Dit  houdt  niet  alleen  in  dat  de  overheid  zich  moet  onthouden  van  beslissingen  over   de  toegang  tot  onderwijs  in  het  individuele  geval,  de  overheid  heeft  daarnaast  ook  de  plicht  om  voorwaarden   te   scheppen   voor   ouders   die   hen   in   staat   stellen   om   aan   de   verplichtingen   van   de   leerplicht   te   voldoen.   Dit   betekent   in   ieder   geval   het   aanbieden   van   kosteloos   onderwijs   gedurende   de   leerplichtige   periode.   Op   mondiaal  niveau  speelt  de  leerplicht  een  rol  om  kinderarbeid  en  kinderprostitutie  tegen  te  gaan.       De  hierboven  genoemde  verdragen  die  de  leerplicht  in  het  leven  roepen,  geven  geen  voorschriften  omtrent  de   46 wijze  waarop  de  leerplicht  moet  worden  ingevuld  door  staten.  Staten  zijn  dus  vrij  om  de  leerplichtige  periode   te   bepalen,   weliswaar   met   inachtneming   van   de   verkrijging   van   de   ‘essential   learning   tools’   en   de   ‘basic   learning   content’.   Daarnaast   mogen   de   staten   bij   hun   invulling   van   de   leerplicht   geen   discriminerende   maatregelen  in  het  leven  roepen.   In  Nederland  geeft  de  Leerplichtwet  hier  invulling  aan,  waarbij  de  nadruk  ligt   op  het  geregeld  schoolbezoek.    

                                                                                                                39

 Zoontjens,  2003    http://www.un.org/millenniumgoals/pdf/Goal_2_fs.pdf     41  www.un.org./milleniumgoals/index/shtml     42  Zoontjens  2013,    hfst.  1.2.   43  Zoontjens  2013,    hfst.  1.2.   44  Zoontjens  2003.     45  Zoontjens  2013,    hfst.  1.2.   46  Storimans  2006,  p.  3-­‐56.   40

 

  19  

2.3  Tussenconclusie     Zowel   op   mondiaal   als   op   nationaal   niveau   komt   onderwijs   een   prominente   plaats   toe.   De   verschillende   internationale  verdragen  geven  een  streven  weer  om  tot  universeel  hoogwaardig  onderwijs  te  komen  waarbij   ieder   kind   in   staat   wordt   gesteld   om   onderwijs   te   volgen   en   zich   zo   te   ontwikkelen.   Hoewel   de   verschillen   tussen   de   verschillende   verdragspartijen   groot   zijn,   streeft   de   VN   –   veruit   de   meeste   verdragen   zijn   VN-­‐ verdragen   –   in   zijn   Millennium   Development   Goals   naar   wereldwijde   verbetering   van   het   onderwijs   en   het   aantal  kinderen  dat  onderwijs  geniet.       Ook   in   Nederland,   waar   de   basis   voor   het   onderwijs   een   langdurige   historie   heeft   en   goed   is   ingeburgerd,   is   nog  altijd  ruimte  voor  verbetering.  Het  streven  van  de  Nederlandse  regering  is  om  het  schoolverzuim  en  het   voortijdig  schoolverlaten  tot  een  minimum  te  beperken.  De  overheid  heeft  hiervoor  diverse  maatregelen  in  het   leven   geroepen,   die   zijn   vruchten   lijken   af   te   werpen   wanneer   men   naar   de   cijfers   voor   school   verzuim   en   voortijdig   schoolverlaten   kijkt.   Dit   is   naar   de   mening   van   sommige   politieke   partijen   echter   nog   niet   genoeg   en   daarom  pleiten  sommigen  voor  een  verlenging  van  de  leerplichtige  periode.  Anders  is  het  pleidooi  van  (onder   meer)  de  Kinderombudsman  die  in  zijn  rapport  pleit  voor  meer  maatwerk  en  een  minder  stringente  toepassing   van  de  leerplicht.  Hij  pleit  om  de  nadruk  te  leggen  op  het  leerrecht  en  minder  op  de  leerplicht.       Dat   in   Nederland   de   nadruk   sterk   ligt   op   het   geregeld   schoolbezoek   moge   duidelijk   zijn.   De   basis   hiervoor  –   de   Leerplichtwet  en  haar  verplichtingen  –  zal  in  het  volgende  hoofdstuk  besproken  worden.                                                                

 

  20  

3  DE  LEERPLICHTWET       In   hoofdstuk   2   is   het   maatschappelijke   debat   rondom   de   leerplicht   en   het   leerrecht   weergegeven.   Cijfers   omtrent   verzuim   zijn   in   hoofdstuk   2   op   een   rijtje   gezet   om   in   kaart   te   brengen   over   welke   aantallen   het   daadwerkelijk  gaat.     Dit  hoofdstuk  gaat  in  op  de  Leerplichtwet  in  Nederland.  De  Leerplichtwet  regelt  in  beginsel  een  plicht   voor  kinderen  om  de  school  van  inschrijving  regelmatig  te  bezoeken.  Dit  vloeit  voort  uit  de  gedachte  dat  ieder   kind   recht   heeft   op   onderwijs.   Aan   de   andere   kant   speelt   de   vrijheid   van   ouders   om   hun   kind   in   overeenstemming   met   hun   godsdienstige   of   levensbeschouwelijke   overtuigingen   op   te   voeden   en   te   onderwijzen  een  rol  bij  de  Leerplichtwet.  De  Leerplichtwet  regelt  daarom  een  aantal  vrijstellingsmogelijkheden   op   de   plicht   tot   het   geregeld   bezoeken   van   de   school   van   inschrijving.   Wanneer   ouders   echter   zonder   een   gehonoreerd   vrijstellingsverzoek   hun   kind   niet   inschrijven   op   een   school   of   hun   kind   de   school   van   inschrijving   niet  geregeld  laat  bezoeken,  dan  zal  handhavend  moeten  worden  opgetreden.  Het  recht  op  onderwijs  van  het   kind  staat  immers  hoog  in  het  vaandel.     In  dit  hoofdstuk  zal  worden  ingaan  op  de  oorsprong  van  de  Leerplichtwet,  de  verplichtingen  zoals  deze   verwoord  zijn  in  de  Leerplichtwet  en  de  uitzonderingen  die  hierop  mogelijk  zijn.  Dit  overzicht  draagt  bij  aan  een   beter   begrip   van   het   systeem   van   de   Leerplichtwet.   De   handhavingsinstrumenten   zullen   in   het   volgende   hoofdstuk  besproken  worden.  In  hoofdstuk  5  komt  de  handhavingspraktijk  aan  de  orde  komen.       3.1  Oorsprong     e De   huidige   leerplicht   vloeit   voort   uit   maatregelen   die   in   het   begin   van   de   tweede   helft   van   de   19   eeuw   zijn   47 genomen  om  kinderarbeid  te  bestrijden.  Het  recht  op  onderwijs  (ook  wel  leerrecht  genoemd)  is  opgekomen   kort   na   de   Tweede   Wereldoorlog   toen   fundamentele   rechten   en   vrijheden   van   de   mens   een   prominentere   plaats  toebedeeld  kregen.  Na  de  Tweede  Wereldoorlog  is  de  overheid  een  prominentere  rol  gaan  spelen;  juist   48 bij  de  wederopbouw  werd  veel  vertrouwen  gesteld  in  de  overheid.  In  Nederland  heeft  men  gekozen  voor  een   uitbreiding  van  de  leerplicht,  waardoor  de  nadruk  minder  expliciet  ligt  op  het  vrijere  begrip  leerrecht.     De  leerplicht  bestond  dus  eerder  dan  het  recht  op  onderwijs.  Het  recht  op  onderwijs  is  echter  breder   dan  de  leerplicht.  Deze  begrippen  complementeren  elkaar.  Wanneer  ouders  niet  voldoen  aan  de  verplichtingen   voortvloeiend  uit  de  Leerplichtwet  kan  men  zich  afvragen  of  het  recht  op  onderwijs  van  hun  kinderen  in  het   geding  is.  Anders  gezegd:  als  ouders  niet  voldoen  aan  de  verplichtingen  van  de  Lpw,  is  daarmee  het  recht  op   onderwijs   van   hun   kinderen   in   het   geding   of   kunnen   ouders   een   gerechtvaardigd   beroep   doen   op   vrijstellingsgronden?     49 Met  de  wijziging  van  de  Leerplichtwet  1900  tot  de  Leerplichtwet  1969  veranderde  het  karakter  van  de  wet.  In   de  Leerplichtwet  1900  lag  de  nadruk  op  het  garanderen  dat  kinderen  deugdelijk  onderwijs  kregen.  Hierbij  was   de   wijze   waarop     het   onderwijs   verkregen   wordt   van   ondergeschikt   belang.   In   de  Leerplichtwet   1969   is   juist   de   nadruk   komen   te   liggen   op   de   wijze   van   onderwijsverschaffing.   Schoolbezoek   is   een   verplichting   geworden,   waarop   slechts   summierlijk   uitzonderingen   mogelijk   zijn.   De   veronderstelling   heerst   dus   dat   het   verplicht   schoolbezoek   in   deugdelijk   onderwijs   resulteert.   Met   de   Leerplichtwet   1969   moest   schoolverzuim   tegen   worden   gegaan,   onder   andere   door   strafrechtelijke   handhaving.   Verder   is   de   leerplichtige   periode   verruimd,   waardoor  het  voortgezet  onderwijs  hier  ook  onder  valt.       50 Deze   maatregelen   passen   bij   de   veranderende   rol   van   de   overheid.  Als   gevolg   van   de   ontzuiling   begon   de   overheid  steeds  meer  taken  naar  zich  toe  te  trekken.  Onderwijs  werd  steeds  meer  gezien  als  een  middel  om  

                                                                                                                47

 Storimans,  2006,  p.  3-­‐56;  Zoontjens  2013,  hfst.  1.1.    De  Graaf  2000,  hoofdstuk  3.      Sperling  2010,  hoofdstuk  5.5.     50  Sperling  2010,  hoofdstuk  5.5.   48 49

 

  21  

maatschappelijke  doelstellingen  te  bereiken.  Zo  is  onderwijs  onder  meer  een  middel  om  kinderen  het  gezin  te   laten  ontstijgen  en  in  aanraking  te  laten  komen  met  andere  denkbeelden  en  omstandigheden.     Een  belangrijke  wijziging  van  de  Leerplichtwet  1969  vond  plaats  in  1994.  De  voornaamste  reden  voor   de   wijziging   van   de   Leerplichtwet   1969   in   1994   was   het   tegengaan   van   het   voortijdig   schoolverlaten   en   het   51 ongeoorloofd   schoolverzuim,   wat   een   groot   probleem   was.  De   nadruk   van   de   Leerplichtwet   1969   is   nog   sterker   komen   te   liggen   op   de   verplichting   de   school   van   inschrijving   geregeld   te   bezoeken.   Nu   de   nadruk     daarop   is   komen   te   liggen   is   ook   de   handhaving   belangrijker   geworden.   Er   zal   immers   toezicht   gehouden   moeten   worden   op   de   naleving   van   deze   verplichting   en,   waar   nodig,   zullen   maatregelen   genomen   moeten   worden.   Door   dit   versterkt   toezicht   is   meer   verantwoordelijkheid   voor   naleving   van   de   Leerplichtwet   bij   de   52 schoolbesturen,   gemeenten   en   leerplichtigen   zelf   komen   te   liggen.  Daarnaast   zijn   er   regels   gekomen   met   betrekking   tot   veel   voorkomende   vormen   van   schoolverzuim,   zoals   gezinsvakantie   en   verzuimbehoeften   van   allochtonen.   Tot   slot   is   er   een   nieuwe   wettelijke   basis   voor   de   vervangende   leerplicht   ontstaan   en   is   de   informatievoorziening  ten  aanzien  van  de  leerplicht  verbeterd.       3.2  Verplichtingen  en  vrijstellingen     Het  belangrijkste  doel  van  de  Leerplichtwet  is  kinderen  tot  schoolbezoek  te  verplichten  en  tot  het  tegengaan   53 van   ongeoorloofd   schoolverzuim.  De   gedachte   is   dat   schoolbezoek   bijdraagt   aan   de   intellectuele   en   sociale   ontwikkeling  van  kinderen.  Daarom  bevat  de  Leerplichtwet  de  bepaling  van  art.  2  lid  1  Lpw  die  ouders  verplicht   54 hun  kind  in  te  schrijven  op  een  school  en  deze  school  regelmatig  te  laten  bezoeken.       Er  vloeien  dus  twee  verplichtingen  voort  uit  art.  2  Lpw,  namelijk  de  verplichting  tot  inschrijving  op  een   school  en  de  verplichting  tot  geregeld  bezoek  van  deze  school  van  inschrijving.  De  verplichting  tot  inschrijving   55 rust   bij   de   ouders   (en   slechts   bij   meerderjarigheid   van   de   jongere,   bij   de   jongere   zelf ).   Wanneer   ouders   of   meerderjarige   jongere   niet   voldoen   aan   de   inschrijvingsverplichting,   maken   zij   zich   schuldig   aan   absoluut   verzuim.  De  verplichting  tot  geregeld  schoolbezoek  berust  tot  het  twaalfde  levensjaar  van  het  kind  bij  de  ouder   en   vanaf   zijn   twaalfde   bij   het   kind.   De   verplichting   tot   geregeld   schoolbezoek   vangt   aan   met   de   eerste   inschrijving  op  een  school.   Een   kind   is   leerplichtig   vanaf   de   eerste   schooldag   van   de   maand   volgend   op   die   waarin   het   kind   de   leeftijd   van   vijf   jaar   heeft   bereikt   (art.   3   Lpw).   Er   kan   slechts   aan   de   leerplicht   worden   voldaan   wanneer   een   kind  onderwijs  volgt  aan  een  erkende  school  (art.  1b  Lpw).  Dit  is  de  ‘gewone’  leerplicht.  Schending  van  art.  2   56 Lpw   is   een   voortdurend   delict.  De   ‘gewone’   leerplicht   eindigt   aan   het   einde   van   het   schooljaar   na   afloop   waarvan  de  jongere  tenminste  twaalf  volledige  schooljaren  een  of  meer  scholen  heeft  bezocht  dan  wel  aan  het   57 einde  van  het  schooljaar  waarin  de  jongere  zestien  jaar  is  geworden.     Naast   deze   gewone   leerplicht   bestaat   er   de   vervangende   leerplicht   die   ziet   op   leerlingen   van   58 tenminste  14  jaar  waarvan  is  vastgesteld  dat  ze  niet  geschikt  zijn  voor  het  volgen  van  dagonderwijs.  Wanneer   ouders  hiertoe  een  verzoek  doen  kan  het  college  van  B&W  in  overeenstemming  met  het  bevoegd  gezag  van  de   school  besluiten  dat  de  jongere  onderwijs  volgt  in  combinatie  met  een  werkplek  (art.  3a  Lpw).  Deze  inschrijving   kan  op  verzoek  van  de  ouders  ook  omgezet  worden  in  een  inschrijving  voor  beroepsonderwijs  (art.  3b  Lpw).     Daarnaast  kent  de  Leerplichtwet  de  kwalificatieplicht  in  art.  4a  tot  4c  Lpw.  Dit  houdt  in  dat  verplichting   tot   inschrijving   bij   een   school   en   deze   school   geregeld   te   bezoeken   wordt   verlengd   als   een   leerling   op   het   moment  dat  de  leerplicht  eindigt  nog  geen  startkwalificatie  heeft.  Met  een  startkwalificatie  wordt  bedoeld  een   59 diploma  van  een  opleiding  middelbaar  beroepsonderwijs  niveau  2  of  hoger  of  een  diploma  havo  of  vwo.  Als  

                                                                                                                51

 De  Graaf  2000,  hoofdstuk  6.    Zoontjens  2013,  hfst.  1.1.   53  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.     54  Deze  verplichting  is  voor  de  startkwalificatie  verwoord  in  art.  4a  lid  1  Lpw.     55  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.53;  dit  ziet  niet  op  de  leerplichtige  periode,  maar  op  de  startkwalificatie.     56  HR  4  juli  2006,  ECLI:NL:HR:2006:AX8639.   57  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.53.     58  Zoontjens  2013,  hfst.  2.3.   59  Zoontjens  2013,  hfst.  2.4.   52

 

  22  

gevolg  van  de  invoering  van  de  startkwalificatie  is  de  partiële  leerplicht  komen  te  vervallen.  De  startkwalificatie   volgt  op  de  leerplicht  en  stopt  op  het  moment  dat  de  kwalificatie  is  behaald.     De   verplichtingen   van   de   Leerplichtwet   strekken   niet   verder   dan   het   schoolbezoek   van   de   leerling.   De   60 Leerplichtwet   regelt   niets   over   het   feitelijke   leren   van   het   kind.  Het   ziet   slechts   op   de   inschrijving   op   een   school   en   de   aanwezigheid   op   de   school   van   inschrijving.   Verder   dan   het   toezien   op   de   inschrijving   en   het   61 schoolbezoek  kunnen  toezichthouders  van  de  Leerplichtwet  dus  ook  niet  gaan.     De   enkele   aanwezigheid   van   een   leerling   op   een   school   draagt   nog   niet   bij   aan   zijn   ontwikkeling   en   62 vergaring   van   kennis.  Dit   is   wel   wat   onder   het   recht   op   onderwijs   verstaan   wordt;   de   persoonlijke   ontwikkeling  en  zelfontplooiing  van  het  kind  waarbij  onderwijs  een  belangrijke  rol  speelt.  De  leerplicht  zou  dus   63 ook  moeten  zien  op  het  leren  en  niet  op  aanwezigheid.  Er  is  dus  discussie  of  de  enkele  aanwezigheidsplicht   de   ontwikkeling   van   het   kind   voldoende   waarborgt.   Deze   zeer   relevante   en   interessante   discussie   zal   niet   verder   uitgediept   worden.  Er   is  gekozen  om   het  huidige  systeem  onder  de  loep  te   nemen   en   aan   te   nemen   dat   het  doel  van  de  huidige  Leerplichtwet,  namelijk  kinderen  op  school  krijgen,  een  respectabel  doel  is.     De  verplichting  van  art.  2    en  3a/3b  Lpw  kent  een  aantal  vrijstellingsmogelijkheden.  Het  is  hierbij  van  belang   onderscheid   te   maken   tussen   een   vrijstelling   die   ziet   op   het   inschrijven   van   een   kind   en   een   vrijstelling   die   gericht   is   op   het   geregeld   schoolbezoek.   Een   vrijstellingsverzoek   dat   zich   richt   op   de   inschrijvingsverplichting   is   meeromvattend.   Een   kind   is   dan   vrijgesteld   van   de   plicht   om   ingeschreven   te   staan   op   een   school   en   tegelijkertijd  ook  van  de  plicht  tot  regelmatig  schoolbezoek.  Een  kind  zou  dan  thuisonderwijs  kunnen  volgen.   De  vrijstelling  die  zich  richt  op  het  geregeld  schoolbezoek  is  veel  minder  omvattend.  Een  kind  hoeft  dan  op  enig   moment   voor   een   bepaalde   periode   de   school   van   inschrijving   niet   te   bezoeken.   Een   kind   moet   dus   wel   ingeschreven  staan  op  een  school.       3.3  Inschrijvingsvrijstellingen       Vrijstellingen  gericht  tegen  de  inschrijving  op  een  school  zijn  omschreven  in  art.  5  en  5a  Lpw.       Artikel  5.  Gronden  voor  vrijstelling  van  inschrijving   De  in  artikel  2,  eerste  lid,  bedoelde  personen  zijn  vrijgesteld  van  de  verplichting  om  te  zorgen,  dat  een  jongere   als  leerling  van  een  school  onderscheidenlijk  een  instelling  staat  ingeschreven,  zolang      

a.    de   jongere   op   lichamelijke   of   psychische   gronden   niet   geschikt   is   om   tot   een   school   onderscheidenlijk  een  instelling  te  worden  toegelaten;       b.    zij  tegen  de  richting  van  het  onderwijs  op  alle  binnen  redelijke  afstand  van  de  woning  -­‐  of,  indien   zij   geen   vaste   verblijfplaats   hebben,   op   alle   binnen   Nederland   -­‐   gelegen   scholen   onderscheidenlijk   instellingen  waarop  de  jongere  geplaatst  zou  kunnen  worden,  overwegende  bedenkingen  hebben;     c.    de  jongere  als  leerling  van  een  inrichting  van  onderwijs  buiten  Nederland  staat      ingeschreven  en   deze  inrichting  geregeld  bezoekt.                

                                                                                                                60

 Al  worden  er  wel  eisen  gesteld  aan  scholen  op  basis  van  art.  1a1  Lpw.    Storimans  2006,  p.  99-­‐115.    Storimans  2006,  p.  99-­‐115   63  Storimans  2006,  p.  99-­‐115.   61 62

 

  23  

  Artikel  5a.  Trekkend  bestaan   De  in  artikel  2,  eerste  lid,  bedoelde  personen  zijn  vrijgesteld  van  de  verplichting  om  te  zorgen,  dat  een  jongere   als   leerling   van   een   school   staat   ingeschreven,   zolang   zij   een   bij   algemene   maatregel   van   bestuur   te   omschrijven  trekkend  bestaan  leiden  waarbij  de  jongere  hen  vergezelt.  De  algemene  maatregel  van  bestuur   kan  bijzondere  regelen  bevatten  betreffende  de  vrijstelling  in  verband  met:      

a.    de   leeftijd   van   de   jongere   waarop   de   verplichting   ingaat   om   te   zorgen   dat   een   jongere   als   leerling   van  een  school  staat  ingeschreven;     b.    de   omstandigheden   waarin   de   personen   bedoeld   in   de   eerste   volzin,   verkeren   die   van   invloed   zijn   op  de  bereikbaarheid  van  een  passende  school  voor  de  jongere.     Iedere   vrijstelling   vereist   een   voorafgaande   kennisgeving   aan   B&W   (art.   6   Lpw).   Deze   kennisgeving   moet   tenminste  een  maand  voordat  het  kind  leerplichtig  wordt,  worden  ingediend.  Een  vrijstelling  heeft  slechts  een   beperkte   geldigheidsduur;   ieder   jaar   zal   de   ouder   voor   1   juli   moeten   aangeven   waarom   de   vrijstelling   nog   steeds   van   toepassing   is.   Wanneer   de   kennisgeving   te   laat   wordt   ingediend,   dan   kan   niet   aan   de   wettelijke   64 vereisten  voor  vrijstelling  worden  voldaan.     3.3.1  Ongeschiktheid  van  het  kind       Ouders   komt   een  beroep  op  vrijstelling   van   de   inschrijvingsplicht   toe   wanneer   hun   kind   niet   geschikt   is   tot   het   volgen   van   onderwijs   op   een   school   of   instelling,   art.   5   jo   7   Lpw.   Dit   is   opmerkelijk   in   het   licht   van   het   65 internationaal   gewaarborgde   recht   op   onderwijs.  De   verdragen   hebben   immers   tot   doel   te   waarborgen   dat   het  kind  de  kans  krijgt  zich  volledig  te  ontplooien.  Dit  recht  op  ontwikkeling  zou  een  kind  onder  geen  enkele   omstandigheid  mogen  worden  ontnomen.  Als  buffer  geldt  hier  art.  1:247  BW,  dat  het  recht  op  opvoeding  en   onderwijs  van  kinderen  omschrijft.  Art.  1:247  BW  is  echter  ruim  omschreven  en  het  ontbreekt  aan  criteria  om   de   werkelijke   ontwikkeling   van   het   kind   te   kunnen   waarborgen.   Ouders   kunnen   wel   aanspraak   maken   op   66 onderwijs  voor  hun  kind  zolang  ze  geen  beroep  hebben  gedaan  op  deze  vrijstelling.   Wanneer  ouders  wel  een  beroep  doen  op  deze  vrijstellingsgrond  dan  zullen  zij  bij  de  kennisgeving  van   het  verzoek  een  verklaring  van  een  door  B&W  aangewezen,  niet  behandelende,  arts,  pedagoog  of  psycholoog   moeten  overleggen  waaruit  blijkt  dat  het  kind  niet  geschikt  is  voor  het  volgen  van  onderwijs  op  een  school  of   instelling.       3.3.2  Richtingsbezwaren     Uit   art.   5   sub   b   Lpw   blijkt   dat   de   richting   van   het   onderwijs   reden   kan   zijn   voor   een   vrijstelling.   Onder   het   begrip   richting   wordt   het   volgende   begrepen   ‘een   fundamentele   oriëntatie   ontleend   aan   een   welbepaalde   67 godsdienstige   overtuiging   of   levensbeschouwing.’  Deze   vrijstelling   is   een   uitwerking   van   het   ouderrecht;   ouders  kunnen  niet  gedwongen  worden  hun  kind  naar  een  school  te  sturen  waar  onderwijs  wordt  gegeven  dat   68 niet   overeenstemt   met   hun   godsdienstige   of   levensbeschouwelijke   overtuigingen.  Ouders   zullen   voordat   ze   hun   kind   op   een   school   inschrijven   eerst   moeten   bekijken   wat   de   godsdienstige   en   levensbeschouwelijke   richtingen  van  alle  scholen  in  hun  omgeving  zijn.  Mochten  er  slechts  scholen  in  de  leefomgeving  zijn  die  niet   aansluiten   bij   de   godsdienstige   of   levensbeschouwelijke   opvattingen   van   de   ouders   dan   kunnen   ze   zich   beroepen  op  vrijstelling.  Het  moet  gaan  om  overwegende  bedenkingen.    

                                                                                                                64

 Hof  Den  Bosch  2  april  2009,  ECLI:NL:GHSHE:2009:BI0901.    Storimans  2006,  p.  3-­‐56.   66  Zoontjens,  2014,  hfst.  3.2.1.   67  HR  6  juli  2010,  NJ  2010,  422.   68  Storimans  2006,  p.  3-­‐56.   65

 

  24  

Volgens  de  Hoge  Raad  kan  onder  bezwaar  tegen  het  onderwijs  op  de  aanwezige  scholen  niet  begrepen   worden  het  bezwaar  tegen  de  soort  van  het  onderwijs,  de  onderwijsmethode,  tegen  de  leerplicht  als  zodanig,   69 of   tegen   de   wettelijke   inrichting   van   het   onderwijs.     Daarnaast   kunnen   het   gedrag   van   medeleerlingen   en   leraren,  de  wijze  van  besluitvorming  op  een  school  of  de  massaliteit  van  het  onderwijs  geen  rol  spelen  bij  het   70 richtingsbezwaar.  Bij  het  begrip  richting  dat  hier  geldt,  hoeft  het  niet  te  gaan  om  een  erkende  richting,  zoals   vereist   bij   bekostigingsvraagstukken.   Het   gaat   om   godsdienstige   of   levensbeschouwelijke   overtuigingen   van   ouders,  welke  zij  in  het  onderwijs  terug  wensen  te  zien.  Bezwaren  moeten  wel  strikt  zien  op  godsdienstige  of   levensbeschouwelijke   overtuigingen.   Een   beroep   op   pedagogische-­‐methodische   opvattingen   valt   buiten   het   71 Nederlands   richtingsbegrip.     Bezwaren   kunnen   desalniettemin   ook   zien   op   het   ontbreken   van   enige   72 levensbeschouwelijke  of  godsdienstige  richting  van  het  openbaar  onderwijs.  Richtingsbezwaren  zijn  dus  niet   73 beperkt   tot   bijzondere   scholen.  Het   Nederlands   richtingsbegrip   gaat   niet   zo   ver   dat   ouders   een   verzoek   kunnen   doen   aan   de   overheid   om   te     voorzien   in   een   school   die   wel   aan   de   richtingseisen   van   de   ouders   voldoet.  Ouders  zullen  zelf,  wanneer  zij  een  school  willen  stichten,  aan  de  stichtingsvereisten  moeten  voldoen.   Het   richtingsbegrip   sluit   echter   niet   langer   aan   bij   de   moderne   samenleving.   Ouders   hebben   zelden   bezwaren  die  zich  richten  tot  religie  of  levensbeschouwelijke  overwegingen.  Veelal  geven  ouders  te  kennen  het   niet  eens  te  zijn  met  de  pedagogische  opvattingen  van  een  school  of  de  onderwijsmethoden.  Deze  bezwaren   vallen   niet   onder   het   richtingsbegrip,   zoals   hierboven   vermeld.   Voor   ouders   is   er   dan   geen   gerechtvaardigde   grond   om   hun   kind   niet   in   te   schrijven   op   een   school   en   zij   zullen   de   keuze   moeten   maken   ofwel   hun   kind   inschrijven   op   een   bestaande   school   waarvan   zij   de   pedagogische   opvattingen   niet   onderschrijven,   danwel   zelf   een   school   stichten   –   waarvan   zij   de   pedagogische   opvattingen   uiteraard   wel   zullen   onderschrijven   –   met   inachtneming  van  alle  stichtingsvereisten.  Het  richtingsbegrip  is  mede  door  deze  veranderende  opvattingen  in   74 beweging.         3.3.2.1  Eisen  gesteld  aan  de  vrijstelling       75 Art.  5  sub  b  Lpw  gebruikt  de  woorden  ‘zijn  vrijgesteld’.  Dit  duidt  erop  dat  de  vrijstelling  van  rechtswege  geldt.   76 Een  vrijstelling  ontstaat  dus  niet  na  een  besluit  van  het  gemeentebestuur.  Een  beroep  op  art.  5  sub  b  Lpw  is   77 ook   geen   verzoek,   omdat   de   leerplichtambtenaar   geen   toestemming   geeft.  De   leerplichtambtenaar   toetst   slechts  of  aan  alle  eisen  van  art.  5  sub  b,  6  en  8  Lpw  is  voldaan.  De  conclusie  van  de  leerplichtambtenaar  dat  er   geen   sprake   is   van   een   vrijstelling   is   dus   een   feitelijke   vaststelling   en   geen   voor   bezwaar   en   beroep   vatbaar   besluit  in  de  zin  van  de  Awb.  Wanneer  B&W  aangeven  dat  het  beroep  op  vrijstelling  niet  voldoet  aan  art.  8  Lpw   78 is  dit  een  mededeling  van  informatieve  aard  en  dus  ook  geen  besluit  in  de  zin  van  de  Awb.   Op  grond  van  art.  6  Lpw  kunnen  ouders  slechts  een  beroep  doen  op  een  vrijstellingsgrond  wanneer  zij   kennis   hebben   gegeven   voor   welk   kind   en   op   welke   grond   zij   menen   een   aanspraak   te   mogen   maken   op   de   vrijstelling.   Voor   een   vrijstellingsverzoek   op   grond   van   art.   5   sub   b   Lpw   wordt   ook   de   eis   gesteld   dat   de  

                                                                                                                69

 Sperling,  ‘2008,  p.  11-­‐15;  HR  6  juli  2010,  NJ  2010,  422;  Rb.  Rotterdam  17  november  2011,  ECLI:NL:RBROT:2011:BU5000;  Rb.  Zutphen  20   juni  2011,  ECLI:NL:RBZUT:2011:BQ9135;  Rb.  Arnhem  24  september  2010,  ECLI:NL:RBARN:2010:BQ1936;  Rb.  Utrecht  sector  kanton  24  juni   2010,   ECLI:NL:RBUTR:2010:BM9225.   Voorbeelden   van   een   geslaagd   beroep   zijn   Hof   Amsterdam   5   april   2012,   ECLI:NL:GHAMS:2012:BW8252/BW8249,   Hof   Den   Haag   15   oktober   2007,   parketnummer   09-­‐626023-­‐05;   Rb.   Utrecht   26   april   2012,   ECLI:NL:RBUTR:2012:BW5849;   Rb.   Utrecht   sector   kanton   17   mei   2011,   ECLI:NL:RBUTR:2011:BQ5146/BQ5091,   Rb.   Groningen   21   november   2007,   parketnummer   18/503269-­‐07;   Rb.   Rotterdam   17   november   2011,   ECLI:NL:RBROT:2011:BU5000;   Rb.   Arnhem   24   september   2010,   ECLI:NL:RBARN:2010:BQ1936   70  Hof  Den  Bosch  17  juli  2008,  ECLI:NL:GHSHE:2008:BD8733;  Hof  Arnhem  3  juni  2008,  ECLI:NL:GHARN:2008:BD3002.   71  Keijser  2013,  p.  5-­‐11.     72  HR  17  april  2012,  ECLI:NL:HR:2012:BV9201.   73  Bijzondere   scholen   zijn   scholen   die   onderwijs   geven   vanuit   een   godsdienstige,   levensbeschouwelijke   of   onderwijskundige   opvatting.   Openbare  scholen  kennen  een  dergelijke  grondslag  niet.  Zie:   http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vrijheid-­‐van-­‐onderwijs/openbaar-­‐ en-­‐bijzonder-­‐onderwijs     74  Voor  meer  informatie  over  het  richtingsbegrip,  zie:  Sperling  2011,  p.  95-­‐113;  Groen  2012,  p.  219-­‐231;  Storimans  2006,  p.  3-­‐56;  Huisman   e.a.  2011.     75  Sperling  2008,  p.  11-­‐15;  ABRvS  26  juli  2006,  ECLI:NL:  AY5094.   76  Storimans  2006,  p.  3-­‐56.   77  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.   78  ABRvS  18  maart  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BH6321,  ABRvS  15  februari  2006,  ECLI:NL:RVS:2006:AV1825.  

 

  25  

kennisgeving  op  basis  van  art.  6  Lpw  de  verklaring  bevat  dat  tegen  de  richting  van  het  onderwijs  op  alle  binnen   redelijke  afstand  van  de  woning  of,  bij  het  ontbreken  van  een  vaste  verblijfsplaats,  op  alle  binnen  Nederland   gelegen  scholen  onderscheidenlijk  instellingen  waarop  de  jongere  geplaatst  zou  kunnen  worden,  overwegende   bedenkingen  bestaan.  Dit  houdt  in  dat  het  moet  gaan  om  bedenkingen  die  zwaarder  wegen  dan  het  nadeel  dat   79 het   kind   geen   schoolonderwijs   krijgt.     Ouders   zullen   aannemelijk   moeten   maken   dat   zij   zoveel   mogelijk   instellingen   onderzocht   hebben   en   al   het   mogelijke   gedaan   hebben   om   een   school   te   vinden   die   aansluit   bij   80 hun   overtuigingen.  De   leerplichtambtenaar   of   de   rechter   mogen   geen   oordeel   geven   over   de   81 overwegendheid  van  de  bedenkingen.  Bezwaren  moeten  verder  zien  op  alle  op  redelijke  afstand  bevindende   82 scholen.   De   afstand   is   afhankelijk   van   de   leeftijd   van   het   kind;   hoe   jonger   het   kind,   hoe   korter   de   afstand.   Daarnaast  moeten  de  bezwaren  concreet  zijn  zodat  duidelijk  is  wat  de  overwegende  redenen  voor  de  ouders   83 84 zijn.  Voor  een  geldig  beroep  op  vrijstelling  zal  de  kennisgeving  op  tijd  moeten  worden  ingediend.  Een  tijdige   kennisgeving   van   de   richtingsbezwaren   van   de   ouders   is   dus   verplicht.   Ouders   komt   alleen   een   beroep   op   vrijstelling  toe  als  het  kind  nog  niet  op  een  school  stond  ingeschreven.  Mocht  een  kind  al  in  het  voorafgaande   jaar   ingeschreven   hebben   gestaan   op   een   school,   dan   komen   ouders   niet   meer   in   aanmerking   voor   een   85 vrijstelling.     De   leerplichtambtenaar   zal   dus   zelf   moeten   nagaan   of   er   voldaan   is   aan   alle   voorwaarden   voor   vrijstelling.   Wanneer   dit   niet   het   geval   is,   dan   zal   hij   op   basis   van   art.   22   Lpw   ouders   oproepen   voor   een   86 gesprek  om  een  proces-­‐verbaal  op  te  stellen.     Op   ouders   rust   de   verplichting   om   aan   te   geven   wat   hun   bezwaar   is,   zodat   kan   worden   beoordeeld   of   het  beroep  inderdaad  op  de  richting  van  de  school  betrekking  heeft.  Het  uitgangspunt  in  de  beoordeling  door   de  leerplichtambtenaar  is  dus  ook  het  bezwaar  van  de  ouders.  Het  gaat  erom  hoe  de  ouders  aan  kijken  tegen   87 de  richting  van  het  onderwijs  op  de  aanwezige  scholen.  De  overwegendheid  van  deze  bezwaren  mag,  zoals   eerder   vermeld,   niet   gewogen   worden.   Als   het   beroep   van   ouders   inderdaad   betrekking   heeft   op   een   richtingsbezwaar   en   het   verzoek   is   tijdig   ingediend,   dan   zijn   ouders   van   rechtswege   vrijgesteld   van   de   verplichting  hun  kind  in  te  schrijven  op  een  school.     3.3.3  Bezoek  van  een  school  in  het  buitenland     De   Leerplichtwet   heeft   alleen   betrekking   op   scholen   en   instellingen   in   Nederland.   Buiten   Nederland   heeft   Nederland  geen  regelingsbevoegdheid.  Vandaar  dat  deze  vrijstellingsgrond  is  opgenomen  in  de  Leerplichtwet.   Wanneer   ouders   een   beroep   doen   op   deze   vrijstellingsgrond   moeten   ze   een   verklaring   overleggen   van   de   directeur   van   de   buitenlandse   school   waaruit   blijkt   dat   het   kind   ingeschreven   staat   op   een   school   en   deze   school  geregeld  bezoekt.  Het  volgen  van  (vanuit  het  buitenland  aangeboden)  internetonderwijs  valt  hier  niet   88 onder,  omdat  er  dan  geen  sprake  is  van  het  geregeld  bezoeken  van  de  school  van  inschrijving.  Het  gaat  dus   om  fysieke  aanwezigheid.     Daarnaast   is   feitelijk   verblijf   op   Nederlands   grondgebied   bepalend   voor   de   toepassing   van   de   Leerplichtwet.   De   Leerplichtwet   heeft   territoriale   werking   en   heeft   dus   geen   betrekking   op   jongere   die   permanent  buiten  het  Nederlands  grondgebied  verblijven.      

                                                                                                                79

 Sperling  2008,  p.  11-­‐15.    Hof  Arnhem  18  april  2006,  NJFS  2006,  223   81  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.     82  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.   83  Rb.  Amsterdam  13  december  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8412;  Rb.  Amsterdam  29  november  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8404.   84  Hof  Den  Bosch  2  april  2009,  ECLI:NL:GHSHE:2009:BI0901.   85  HR   17   april   2012,   ECLI:NL:HR:2012:BV9201;   Hof   Arnhem   27   januari   2011,   ECLI:NL:GHARN:2011:BP2472;   Hof   Amsterdam   21   juni   2010,   ECLI:NL:GHAMS:2010:BN1441/BN1448;  Hof  Arnhem  10  september  2007,  parketnummer  21-­‐005029-­‐06.  Anders:  Rb.  Haarlem  sector  kanton   22   januari   2010,   ECLI:NL:   BL5479   en   Rb.   Zwolle   sector   kanton   15   december   2006,   ECLI:NL:RBZWO:2006:AZ4581:   wanneer   men   na   inschrijving  op  een  school  zijn  levensovertuiging  wijzigt  kan  zich  beroepen  op  een  vrijstellingsgrond.  Wanneer  dit  niet  zo  zou  zijn,  zou  er   strijd  zijn  met  art.  9  lid  2  EVRM;  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.  74.     86  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.   87  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.   88  Hof  Den  Bosch  26  april  2012,  ECLI:NL:  BW4064.   80

 

  26  

89

3.3.4  Trekkend  bestaan     Deze   vrijstellingsgrond,   art.   5a   Lpw,   geldt   materieel   gezien   slechts   voor   kermisexploitanten   en   circusmedewerkers,   waarbij   de   kinderen   niet   ouder   mogen   zijn   dan   14   jaar.   Daarnaast   bestaat   deze   ontheffing   slechts   tijdens   het   kermis-­‐   en   circusseizoen   en   als   er   in   die   periode   een   standplaats   is   gekozen   waar   geen   rijdende  school  voor  kermisexploitanten  en  circusmedewerkers  aanwezig  is,  waar  het  kind  zou  kunnen  worden   90 toegelaten.     3.3.5  Gevolg  van  een  geslaagd  beroep  op  inschrijvingsvrijstelling     Het  gevolg  van  een  geslaagd  vrijstellingsberoep  is  dat  het  kind  niet  ingeschreven  hoeft  te  staan  op  een  school   en  dus  feitelijk  niet  naar  school  gaat.  Dit  betekent  niet  dat  het  kind  geen  onderwijs  krijgt.  Op  grond  van  art.  2   Eerste   Protocol   EVRM   en   art.   1:247   BW   moeten   ouders   ervoor   zorgen   dat   het   kind   onderwijs   krijgt.   De   leerplichtambtenaar   noch   de   inspectie   hebben   echter   bevoegdheden   om   te   controleren   of   ouders   deze   91 wettelijke   verplichting   ook   daadwerkelijk   nakomen.  Bovendien   stellen   deze   artikelen   geen   criteria   aan   de   92 hand  waarvan  kan  worden  vastgesteld  of  het  onderwijs  kwalitatief  voldoende  is.     Wat  de  Leerplichtwet  niet  regelt,  is  de  mogelijkheid  tot  thuisonderwijs.  Op  grond  van  de  Leerplichtwet   is   er   in   beginsel   maar   één   mogelijkheid   om   te   voldoen   aan   de   leerplicht,   namelijk   het   volgen   van   93 schoolonderwijs.  Dit  is  een  belangrijke  beperking  van  het  ouderlijk  keuzerecht  zoals  onder  meer  omschreven   is   in   art.   2   Eerste   Protocol   EVRM.   Slechts   wanneer   een   beroep   op   vrijstelling   van   de   inschrijvingsverplichting   wordt   geaccepteerd   kan   men   in   Nederland   legaal   thuisonderwijs   geven.   Het   thuisonderwijs   geeft   dan   uitvoering  aan  de  verplichting  van  ouders  om  hun  kind  van  onderwijs  te  voorzien,  ex  art.  1:247  BW  en  art.  2   Eerste   Protocol   EVRM.   Immers   in   de   uitoefening   van   de   verplichting   van   de   ouders   om   hun   kind   van   onderwijs   te  voorzien,  bij  een  inschrijvingsvrijstelling,  zijn  de  ouders  in  de  vormgeving  vrij.                                            

                                                                                                                89

 Zie:  Besluit  van  2  augustus  1985,  houdende  vrijstelling  van  leerplicht  ten  aanzien  van  kinderen  van  wie  de  ouders  een  trekkend  bestaan   leiden;  http://wetten.overheid.nl/BWBR0003830/geldigheidsdatum_26-­‐02-­‐2014     90  Storimans  2006,  p.  3-­‐56.   91  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.   92  Sperling  2008,  p.  11-­‐15.   93  Storimans  2006,  p.  3-­‐56.  

 

  27  

3.4  Vrijstelling  van  geregeld  schoolbezoek     Vrijstellingen  van  geregeld  schoolbezoek  zijn  omschreven  in  art.  11  Lpw.       Artikel  11.  Gronden  voor  vrijstelling  van  geregeld  schoolbezoek   De  in  artikel  2,  eerste  lid,  bedoelde  personen  zijn  vrijgesteld  van  de  verplichting  te  zorgen  dat  de  jongere  de   school  waarop  hij  staat  ingeschreven,  geregeld  bezoekt,  en  de  leerplichtige  jongere  die  de  leeftijd  van  12  jaren   heeft  bereikt  alsmede  de  jongere  die  kwalificatieplichtig  is,  zijn  vrijgesteld  van  de  verplichting  de  school  of  de   instelling  geregeld  te  bezoeken,  indien          

a.    de  school  onderscheidenlijk  de  instelling  is  gesloten  of  het  onderwijs  is  geschorst;   b.    bij   of   op   grond   van   algemeen   verbindende   voorschriften   het   bezoeken   van   de   school   onderscheidenlijk  de  instelling  is  verboden;       c.    de   jongere   bij   wijze   van   tuchtmaatregel   tijdelijk   de   toegang   tot   de   school   onderscheidenlijk   de   instelling  is  ontzegd;       d.    de  jongere  wegens  ziekte  verhinderd  is  de  school  onderscheidenlijk  de  instelling  te  bezoeken;       e.    de   jongere   wegens   vervulling   van   plichten   voortvloeiend   uit   godsdienst   of   levensovertuiging   verhinderd  is  de  school  onderscheidenlijk  de  instelling  te  bezoeken;       f.    de   jongere   vanwege   de   specifieke   aard   van   het   beroep   van   één   van   de   in   artikel   2,   eerste   lid,   bedoelde  personen  slechts  buiten  de  schoolvakanties  met  hen  op  vakantie  kan  gaan;     g.    de  jongere  door  andere  gewichtige  omstandigheden  verhinderd  is  de  school  onderscheidenlijk  de   instelling  te  bezoeken.     Op   grond   van   art.   11   Lpw   kan   een   ouder   of   leerling   vrijgesteld   worden   van   de   verplichting   de   school   van   inschrijving  geregeld  te  (doen)  bezoeken.  Het  is  een  tijdelijke  vrijstelling  en  een  vrijstelling  kan  niet  tot  gevolg   94 hebben   dat   het   kind   de   school   van   inschrijving   helemaal   niet   meer   hoeft   te   bezoeken.  Anders   zou   het   een   verkapte  art.  5  Lpw  vrijstelling  zijn.  Per  jaar  kan  het  schoolhoofd  slechts  een  keer  een  vrijstellingsverzoek  van   95 tien   dagen   buiten   de   schoolvakanties   toekennen,   art   13   lid   2   Lpw.  Aan   de   hand   van   recente   jurisprudentie   zullen  enkele  vrijstellingsgronden  besproken  worden.       3.4.1  Gewichtige  omstandigheden       Het   beroep   op   gewichtige   omstandigheden   komt   in   recente   jurisprudentie   vaak   voor.   Deze   beroepsgrond   wordt  echter  zelden  gehonoreerd.  De  beleidsregel  die  door  de  minister  van  OCW  is  geformuleerd,  bevat  een   opsomming  van  gevallen  waarin  er  geen  sprake  is  van  gewichtige  omstandigheden,  maar  ook  een  opsomming   96 van  voorbeelden  waarbij  wel  vrijstelling  verleend  zou  kunnen  worden.  Het  verlenen  van  vrijstelling  blijft  een   bevoegdheid  van  het  schoolhoofd  en  dus  is  in  deze  gevallen  zijn  oordeel  leidend.     Een   aantal   voorbeelden   waarbij   een   beroep   werd   gedaan   op   gewichtige   omstandigheden,   maar   dit   niet   werd   gehonoreerd.   Dit   beroep   werd   niet   gehonoreerd   toen   beide   ouders   verklaarden   -­‐   nu   zij   werkzaam   97 zijn   bij   hetzelfde   bedrijf   –   tegelijkertijd   afwezig   te   zijn   in   verband   met   een   jaarlijks   evenement.  De   ouders   zijn   immers   van   de   jaarlijks   terugkerende   evenementen   op   de   hoogte   en   zij   hadden   dus   maatregelen   kunnen   nemen.     Ook   wordt   een   beroep   op   gewichtige   omstandigheden   niet   gehonoreerd   in   het   kader   van   een   oriënterende  reis  om  migratiemogelijkheden  te  bekijken,  omdat  er  dan  geen  sprake  is  van  omstandigheden  die  

                                                                                                                94

 ABRvS  23  december  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BK7471    ABRvS  10  november  2010,  ECLI:NL:RVS:2010:BO3505;  ABRvS  23  mei  2007,  ECLI:NL:RVS:2007:BA5503.   96  Voor  een  overzicht  van  omstandigheden  waaronder  geen  vrijstelling  wordt  verleend  zie:  Beleidsregel  van  de  minister  van  OCW  21  juni   2012,  nr.  IvhO/418788,  betreffende  de  uitleg  van  de  termen  ‘specifieke  aard  van  het  beroep’  en  ‘andere  gewichtige  omstandigheden.     97  ABRvS  17  oktober  2012,  ECLI:NL:RVS:2012:BY0360   95

 

  28  

98

buiten   de   wil   van   de   ouders   bestaan.  Verder   is   het   vrijstellingsverzoek   in   het   kader   van   een   educatieve   wereldreis   afgewezen,   omdat   er   geen   sprake   is   van   gewichtige   omstandigheden   die   buiten   de   wil   van   de   99 ouders   bestaan.  Daarnaast   vallen   carrièrekansen   in   het   buitenland   niet   onder   het   begrip   gewichtige   100 redenen.   Het  schoolhoofd  of  -­‐  bij  afwezigheid  van  meer  dan  tien  dagen  -­‐  de  leerplichtambtenaar  beoordeelt  het   101 beroep   op   gewichtige   omstandigheden.  Wanneer   het   verzoek   tot   vrijstelling   wordt   afgewezen,   staat   het   bestuursrechtelijke   traject   open   voor   de   ouder.   Er   is   geen   ruimte   om   in   een   eventuele   strafrechtelijk   traject   opnieuw  in  de  beoordeling  van  het  vrijstellingsverzoek  te  treden.  De  Hoge  Raad  formuleert  het  als  volgt:     ‘De   in   art.   11.1.g   voorziene   vrijstelling   wegens   andere   gewichtige   omstandigheden   van   de   verplichting   om   te   zorgen   dat   een  jongere  de  school  waarop  hij  is  ingeschreven  geregeld  bezoekt,  is  afhankelijk  van  de  beslissing  van  het  hoofd  van  de   betrokken   school,   dan   wel   van   de   leerplichtambtenaar   op   een   verzoek   tot   verlof,   tegen   welke   beslissing   een   met   voldoende   waarborgen   omklede   bestuursrechtelijke   rechtsgang   open   staat.   Of   sprake   is   van   ‘andere   gewichtige   omstandigheden’   staat   mitsdien   niet   ter   zelfstandige   beoordeling   van   de   strafrechter.   Hij   behoeft   in   een   geval   als   i.c.   102 slechts  te  onderzoeken  of  door  de  leerplichtambtenaar  verlof  is  verleend.’      

  3.4.2  Specifieke  aard  van  het  beroep       Naast  het  beroep  op  gewichtige  omstandigheden  wordt  ook  regelmatig  een  beroep  gedaan  op  een  vrijstelling   vanwege  de  specifieke  aard  van  het  beroep  van  een  van  de  ouders.  Dit  beroep  slaagt  slechts  bij  een  beperkt   103 aantal   typen   beroepsuitoefening.  Hieronder   vallen   voornamelijk   seizoensgebonden   werkzaamheden   of   104 bedrijfstakken  met  piekperioden,  zoals  horeca  en  de  agrarische  sector.    De  beleidsregel  van  OCW  formuleert   het  als  volgt;       ‘Bij   het   begrip   ‘specifieke   aard   van   het   beroep’   bedoeld   in   artikel   11,   onderdeel   f,   van   de   Leerplichtwet   dient   voornamelijk  te  worden  gedacht  aan  seizoensgebonden  werkzaamheden,  resp.  werkzaamheden  in  bedrijfstakken  die   een   piekdrukte   kennen,   waardoor   het   voor   het   gezin   feitelijk   onmogelijk   is   om   in   die   periode   een   vakantie   op   te   nemen.  Het  moet  redelijkerwijs  te  voorzien  zijn  (en/of  worden  aangetoond)  dat  een  vakantie  in  de  schoolvakanties  tot   onoverkomelijke   bedrijfseconomische   problemen   zal   leiden.   Slechts   het   gegeven   dat   gedurende   de   schoolvakanties   105 een  belangrijk  deel  van  de  omzet  wordt  behaald  is  onvoldoende.    

  Deze   vrijstellingsgrond   wordt   ook   streng   beoordeeld.   Zo   werd   het   beroep   van   een   zelfstandig   gevestigd   106 accountant  die  de  boekhouding,  jaarstukken  en  belastingadministratie  doet  niet  gehonoreerd.  Ondanks  het   feit  dat  zijn  cliënten  aan  bepaalde  fiscale  termijnen  zijn  gehouden,  maakt  dit  nog  niet  duidelijk  waarom  hij  geen   gebruik  zou  kunnen  maken  van  de  reguliere  vakantieperioden.     Een   mede-­‐eigenaar   van   een   zonweringsbedrijf   die   specifieke   taken   uitoefent,   kon   zich   niet   op   deze   vrijstelling   beroepen,   omdat   de   specifieke   aard   van   het   beroep   niet   met   zich   brengt   dat   hij   niet   veertien   dagen   onafgebroken   op   vakantie   zou   kunnen   gaan   nu   niet   aannemelijk   is   dat   een   dergelijke   vakantie   tot   107 onoverkomelijke  bedrijfseconomische  problemen  zal  leiden.  Het  exploiteren  van  een  hotel  is  ook  geen  reden   108 voor  vrijstelling  ex  art.  11  sub  f  Lpw.    

                                                                                                                98

 ABRvS   29   augustus   2012,   ECLI:NL:RVS:2012:BX5962:   hier   wilde   de   ouders   een   reis   naar   Nieuw-­‐Zeeland   maken.   Rb.   Den   Bosch   29     november  2006,  ECLI:NL:RBSHE:2006:AZ4471.   99  ABRvS  november  2006,  ECLI:NL:RVS:2006:AZ1746.   100  Rb.  Maastricht  30  november  2006,  ECLI:NL:RBMAA:2006:AZ5901.   101  HR  22  februari  2011,  ECLI:NL:HR:2011:BO5254;  Hof  Den  Bosch  29  mei  2012,  ECLI:NL:GHSHE:2012:BW7254   102  HR  22  februari  2011,  ECLI:NL:HR:2011:BO5254;Hof  Den  Bosch  29  mei  2012,  ECLI:NL:GHSHE:2012:BW7254   103  ABRvS  30  september  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BJ8909;  Vz  Rb.  Leeuwarden  18  december  2008,  ECLI:NL:RBLEE:2008:BG7895.   104  ABRvS  22  december  2010,  ECLI:NL:RVS:2010:BO8268.   105  Beleidsregel  van  de  minister  van  OCW  21  juni  2012,  nr.  IvhO/418788,  betreffende  de  uitleg  van  de  termen  ‘specifieke  aard  van  het   beroep’  en  ‘andere  gewichtige  omstandigheden/   106  ABRvS  22  december  2010,  ECLI:NL:RVS:2010:BO8268.   107  ABRvS  30  september  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BJ8909.   108  Rb.  Maastricht  26  februari  2010,  ECLI:NL:RBMAA:2010:BL6751.  

 

  29  

Het   beroep   van   piloot   brengt   niet   met   zich   dat   het   onmogelijk   is   om   in   de   schoolvakanties   verlof   op   te   109 nemen.  In  deze  zaak  is  het  niet  het  beroep  zelf  dat  verlof  in  de  schoolvakanties  verhindert,   maar  zijn  het  de   arbeidsvoorwaarden.   Daarnaast   is   niet   aannemelijk   gemaakt   dat   men   slechts   buiten   de   schoolvakanties   met   het  gezin  op  vakantie  kan.     3.4.3  Religieuze  of  levensbeschouwelijke  verplichtingen  en  ziekte     Op   grond   van   art.   11   sub   e   Lpw   kan   een   beroep   op   vrijstelling   worden   gedaan   wegens   religieuze   of   levensbeschouwelijke   verplichtingen.   Een   geslaagd   beroep   hierop   kan   echter   niet   tot   gevolg   hebben   dat   een   110 kind  de  school  van  inschrijving  helemaal  niet  meer  bezoekt;  het  moet  gaan  om  enkele  dagen  of  schooltijden.   Daarnaast   is   niet   elke   gewenste   deelname   aan   bijeenkomsten   of   activiteiten   op   godsdienstige   of   111 levensbeschouwelijke  grondslag  vanzelfsprekend  aan  te  merken  als  een  plicht.  Zo  valt  de  bedevaartsreis  niet   onder  art.  11  Lpw  ongeacht  hoe  betrokkenen  het  zelf  ervaren.   112 Voor   een   geslaagd   beroep   op   vrijstelling   wegens   ziekte   is   een   medische   verklaring   nodig.  De   verklaring  van  de  verdachte  zelf  is  niet  voldoende  voor  een  vrijstellingsberoep.   113 Voor   beide   vrijstellingsgronden   geldt   dat   een   kennisgeving   aan   de   directeur   voldoende   is.  De   vrijstellingen  ontstaan  van  rechtswege  en  de  directeur  heeft  geen  beslissingsbevoegdheid  hieromtrent.       3.4.4  Gevolgen  van  vrijstellingsverzoek  ex.  art.  11  Lpw.       Wanneer,  zonder  een  ingewilligd  vrijstellingsverzoek,  een  kind  de  school  van  inschrijving  niet  geregeld  bezoekt,   zullen   de   ouders   worden   vervolgd   wanneer   een   deel   van   de   oorzaak   van   het   verzuim   aan   hen   is   toe   te   114 rekenen.  Er  moet  de  ouders  dus  een  verwijt  kunnen  worden  gemaakt.  Een  voorbeeld  waarbij  ouders  geen   verwijt  kon  worden  gemaakt  is  het  geval  waarin  de  geestelijke  en  lichamelijke  klachten  zo  complex  waren  dat   115 niemand   wist   wat   ze   hiermee   aan   moesten   en   dus   geen   passend   onderwijs   geboden   kon   worden.     In   het   geval  dat  ouders  er  alles  aan  gedaan  hebben  om  een  kind  op  de  school  van  inschrijving  te  laten  bezoeken,  de   school   hieraan   niet   meewerkt   en   er   geen   andere   scholen   beschikbaar   zijn,   dan   is   er   geen   sprake   van   een   116 117 overtreding.  Wel   verwijtbaar   is   het   kind   thuishouden,   omdat   dit   gepest   werd.  De   school   zou   immers   kunnen   optreden   tegen   het   pesten.   Ook   het   thuishouden   van   een   kind   door   langdurige   ziekte   die   niet   in   118 verhouding   staat   tot   de   duur   van   de   afwezigheid   is   verwijtbaar.  Verwijtbaar   is   ook   het   onvoldoende   119 optreden  tegen  het  spijbelgedrag  van  het  kind.   Wanneer   ouders   een   verwijt   kan   worden   gemaakt,   is   de   schending   van   de   verplichting   tot   geregeld   120 schoolbezoek   van   de   school   van   inschrijving   een   voortdurend   delict.  De   tweede   verplichting   die   omschreven   wordt  in  art.  2  Lpw  en  daarmee  art.  2  Lpw  zelf  wordt  immers  geschonden.              

                                                                                                                109

 Rb.  Oost  Brabant  8  maart  2013,  ECLI:NL:RBOBR:2013:BZ3713.    ABRvS  23  december  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BK7471   111  Rb.  Alkmaar  9  april  2009,  ECLI:NL:RBALK:2009:BI3644.   112  Rb.  Amsterdam  4  juli  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BR6546.   113  Zoontjens  2013,  hfst.  3.2.2   114  HR  25  oktober  2011,  ECLI:NL:HR:2011:BR3033.   115  Hof  Leeuwarden  6  september  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BT2044.   116  Hof  Den  Bosch  27  maart  2009,  ECLI:NL:GHSHE:BH9847.   117  Hof  Leeuwarden  14  oktober  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BT8764.   118  Hof  Arnhem  3  november  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BU3709   119  Hof  Leeuwarden  26  april  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BQ3225   120  HR  4  juli  2006,  ECLI:NL:HR:2006:AX8639.   110

 

  30  

3.5  Tussenconclusie       De   twee   belangrijkste   verplichtingen   die   voortvloeien   uit   de   Leerplichtwet   zijn   beide   geformuleerd   in   art.   2   Lpw.  Allereerst  is  dit  de  verplichting  een  kind  in  te  schrijven  op  een  school  en  ten  tweede  de  verplichting  het   kind   de   school   van   inschrijving   geregeld   te   laten   bezoeken.   Op   deze   twee   verplichtingen   zijn   uitzonderingen   mogelijk,  maar  deze  uitzonderingen  worden  restrictief  toegepast.     Art.  5  Lpw  voorziet  in  een  uitzondering  op  de  verplichting  om  een  kind  in  te  schrijven  op  een  school.   Dit  is  de  meest  vergaande  uitzondering,  omdat  een  vrijstelling  van  deze  verplichting  betekent  dat  een  kind  niet   naar   school   hoeft.   Het   kind   moet   dan   nog   wel   onderwijs   genieten,   maar   dit   behoort   dan   tot   de   ouderlijke   zorgtaak.     Art.   11   Lpw   geeft   een   overzicht   van   uitzonderingsgronden   op   de   verplichting   om   de   school   van   inschrijving  geregeld  te  bezoeken.  Dit  betekent  dus  niet  dat  een  kind  de  school  van  inschrijving  helemaal  niet   meer   bezoekt.   Het   moet   een   tijdelijke   vrijstelling   zijn.   Deze   uitzonderingsgronden   zijn   limitatief   verwoord   in   art.  11  Lpw  en  zijn  divers  van  aard.         Beide   vrijstellingsgronden   worden   streng   beoordeeld,   wat   past   in   de   aanval   die   de   overheid   heeft   ingezet   tegen  schoolverzuim.  Nu  duidelijk  is  geworden  welke  verplichtingen  er  zijn  op  basis  van  de  Leerplichtwet  –  en   welke  uitzonderingen  hier  eventueel  op  mogelijk  zijn  –  zal  in  het  volgende  hoofdstuk  worden  ingegaan  op  de   handhavingsmogelijkheden  die  er  zijn  op  basis  van  de  Leerplichtwet.                                                                  

 

  31  

                                                                                                   

 

  32  

4  HANDHAVING  VAN  DE  LEERPLICHTWET       In   het   vorige   hoofdstuk   is   uitgebreid   ingegaan   op   verplichtingen   en   uitzonderingen   die   voortvloeien   uit   de   Leerplichtwet.  In  dit  hoofdstuk  zal  ingegaan  worden  op  de  handhavingswijzen  die  de  Leerplichtwet  kent  om  de   zojuist  beschreven  verplichtingen  en  uitzonderingen  te  handhaven  en  in  goede  banen  te  leiden.  Dit  zal  aan  de   hand  van  twee  thema’s  behandeld  worden,  namelijk  toezicht  en  sancties.       4.1  Toezicht       Uit   art.   16   lid   1   Lpw   blijkt   dat   B&W   belast   zijn   met   het   toezicht   op   de   naleving   van   de   Leerplichtwet.   B&W   wijzen   hiertoe   een   of   meer   leerplichtambtenaren   aan.   De   leerplichtambtenaar   werkt   dus   op   instructie   van   B&W.   B&W   geven   aan   op   welke   wijze   de   leerplichtambtenaren   invulling   moeten   geven   aan   hun   taken.   Het   121 beleid  kan  dus  per  gemeente  verschillen  meebrengen  afhankelijk  van  de  politieke  kleur  van  de  gemeente.  De   gemeente   is   echter   gebonden   aan   hogere   regelgeving.   Deze   leerplichtambtenaren   hebben   verschillende   122 taken.  Allereerst   beslist   de   leerplichtambtenaar   op   vrijstellingsverzoeken   die   zien   op   gewichtige   redenen,   art.  11  sub  g  Lpw.     Leerplichtambtenaren   houden   ten   tweede   op   grond   van   art.   22   Lpw   toezicht   op   de   naleving   van   de   inschrijvingsverplichting.   Dit   houdt   in   dat   wanneer   de   leerplichtambtenaar   constateert   dat   het   leerplichtige   kind  niet  staat  ingeschreven  op  een  school  of  de  school  van  inschrijving  niet  geregeld  bezoekt,  hij  de  ouders   123 124 uitnodigt   voor   een   gesprek.  Een   goede   verzuimregistratie   is   hiervoor   van   groot   belang.  Dit   gebeurt   uiteraard   niet   wanneer   de   ouders   zijn   vrijgesteld   op   basis   van   art.   5   of   5a   Lpw.   Het   doel   van   het   gesprek   is   ouders   te   bewegen   hun   kind   in   te   schrijven   op   een   school.   Als   de   ouders   dit   weigeren,   dan   zal   de   leerplichtambtenaar   een   proces-­‐verbaal   opstellen   en   naar   de   officier   van   justitie   sturen.   De   officier   van   justitie   kan   de   ouders   vervolgen   wegens   schending   van   art.   2   lid   1   Lpw.   Naast   deze   strafrechtelijke   mogelijkheid   hebben   B&W   ook   de   bevoegdheid   tot   het   opleggen   van   een   last   onder   bestuursdwang   c.q.   last   onder   125 126 dwangsom  bij  schending  van  art.  22  Lpw.  Deze  bestuursrechtelijke  weg  wordt  echter  zelden  gevolgd.     Tot   slot   houdt   de   leerplichtambtenaar,   evenals   de   schooldirecteur,   toezicht   op   de   eventuele   arbeid   van   de   jongere.   Wanneer   de   jongere   in   strijd   met   de   geldende   voorschriften   arbeid   verricht,   dan   brengt   de   leerplichtambtenaar  de  Arbeidsinspectie  hiervan  op  de  hoogte,  art.  23  Lpw.     De  leerplichtambtenaar  vervult  een  dubbelrol:  aan  de  ene  kant  heeft  hij  een  maatschappelijke  zorgtaak,  terwijl   hij  tevens  optreedt  als  handhaver.  Wat  de  eerste  taak  betreft,  adviseert  de  leerplichtambtenaar  en  begeleidt   hij  leerlingen  en  ouders  naar  naleving  van  de  Leerplichtwet,  terwijl  hij  aan  de  andere  kant  zal  moeten  optreden   tegen  overtredingen  van  de  Leerplichtwet.  Uit  interviews  met  leerplichtambtenaren  is  echter  gebleken  dat  zij   deze  samenkomst  van  taken  helemaal  niet  ervaren  als  een  dubbelrol.  De  taken  vloeien  natuurlijk  in  elkaar  over   en  staan  dus  niet  tegenover  elkaar.       Om  zijn  taken  goed  te  kunnen  uitoefenen,  heeft  de  leerplichtambtenaar  een  aantal  bevoegdheden  die  aan  een   127 goede  taakuitvoering  moeten  bijdragen.  Zo  heeft  de  leerplichtambtenaar  steeds  toegang  tot  een  school  of   instelling,  is  hij  bevoegd  personen  te  horen,  en  heeft  hij  het  recht  alle  inlichtingen  die  hij  verlangt  te  vragen  aan  

                                                                                                                121

 Zo   betekent   een   tweede   gesprek   tussen   ouders/leerling   en   de   leerplichtambtenaar   in   Rotterdam   dat   er   altijd   een   proces-­‐verbaal   wordt   opgemaakt,  terwijl  in  de  regio  Breda  een  tweede  gesprek  verschillende  resultaten  kan  hebben.   122  Zoontjens  2013,  hfst.  5.2.   123  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.   124  Hof   Arnhem   3   november   2011,   ECLI:NL:GHARN:2011:BU3772;   Hof   Leeuwarden   23   maart   2012,   ECLI:NL:GHLEE:2012:BV9940.   In   de   eerste  zaak  is  een  ouder  vrijgesproken  van  schending  van  art.  2  Lpw  omdat  het  verzuimregistratie  onvoldoende  duidelijk  was.  In  de  tweede   zaak  was  de  verzuimregistratie  wel  voldoende  duidelijk.   125  Op  grond  van  art.  16  lid  1  Lpw  jo  art.  125  Gemeentewet  jo  art.  5:21  Awb  jo  5:23  Awb  komt  B&W  de  bevoegdheid  tot  oplegging  van  een   last  onder  dwangsom  en  een  last  onder  bestuursdwang  toe.   126  Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009,  p.  78.     127  Zoontjens  2013,  hfst.  5.3.  

 

  33  

128

de   directeur   (art.   16   Lpw).  Opvallend   is   dat   leerplichtambtenaren   ook   vaak   onderdeel   uitmaken   van   zorg   advies   teams   (ZATs)   op   scholen,   waardoor   zij   consequent   aanwezig   zijn   op   vergaderingen   van   deze   zorg   advies   teams   en   dus   nauw   betrokken   zijn   bij   een   school.  Het   betreft   dan   de   zogeheten   externe   zorg   advies   teams.   De   interne  zorg  advies  teams  zijn  voorbehouden  aan  het  bestuur  van  een  school.       4.2  Sancties       Wat  duidelijk  naar  voren  komt  uit  de  voorgaande  stukken  is  het  belang  dat  gehecht  wordt  aan  de  leerplicht.   Niet   alleen   is   de   leerplichtige   periode   verlengd   van   6   jaar   naar   12   jaar   met   een   kwalificatieplicht,   maar   de   129 overheid  is  zich  uitdrukkelijker  gaan  bemoeien  met  onderwijs.  Deze  ontwikkelingen  onderstrepen  het  belang   dat   gehecht   wordt   aan   de   leerplicht   alleen   maar.   Daarnaast   geeft   dit   ook   het   belang   aan   van   de   handhaving   van  de  leerplicht.       Handhaving  van  de  Leerplichtwet  is  al  vaker  onderwerp  van  zorg  geweest.  Zo  heeft  de  commissie  Michiels  al  in   1998  een  rapport  uitgebracht  waaruit  bleek  dat  er  een  omvangrijk  handhavingstekort  was  op  het  terrein  van   130 de   Leerplichtwet.  Oplossingen   zijn   toen   niet   gevonden   in   het   uitbreiden   van   het   handhavingsinstrumentarium,   maar   juist   in   het   versterken   van   registratie,   de   positie   van   de   131 leerplichtambtenaar  en  het  versneld  toepassen  van  strafrechtelijke  sancties  (lik-­‐op-­‐stuk  beleid).     In   reactie   op   het   rapport   van   de   commissie   Michiels   is   in   de   periode   2000-­‐2002     in   Breda   een   Handhaven   op   Niveau   leerplichttraject   getest,   dat   later   is   uitgebreid   naar   andere   gemeenten   (Rotterdam,   132 Almelo,   Tilburg,   Gooi-­‐Vechtstreek).  Dit   stuurprogramma   is   in   2006   door   de   Universiteit  Twente   geëvalueerd.   Uit  deze  evaluatie  blijkt  dat  naar  aanleiding  van  het  stuurprogramma  van  de  overheid  inderdaad  verbeteringen   zijn   opgetreden   in   de   handhaving   van   de   Leerplichtwet.   Niet   alleen   is   er   meer   oog   voor   handhaving,   133 134 betrokkenen  werken  steeds  beter  samen.  Dat  laat  onverlet  dat  er  nog  steeds  ruimte  is  voor  verbetering.   Er  wordt  in  deze  evaluatie  niet  verder  ingegaan  op  de  toegepaste  sancties  en  de  verzuimregistratie.  Volstaan   wordt   met   de   opmerking   dat   er   meer   aandacht   is   voor   verzuimproblematiek   en   dat   de   verschillende   betrokkenen  beter  op  elkaar  zijn  afgestemd.  Er  is  geen  juridische  toetsing  geweest  bij  deze  evaluatie.       Op   basis   van   de   Leerplichtwet   zijn   er   verschillende   handhandhavingsmogelijkheden.   Allereerst   is   er   de   strafrechtelijk  weg,  waarbij  de  leerplichtambtenaar  in  samenspel  met  het  OM  zorg  draagt  voor  de  handhaving   van   leerplichtovertredingen.   Ten   tweede   is   er   de   bestuursrechtelijke   weg,   waarbij   het   gemeentebestuur   bestuursrechtelijke  herstelsancties  kan  opleggen  aan  ouders  dan  wel  jongeren.  Tot  slot  biedt  het  privaatrecht   in  ernstigere  gevallen  een  uitkomst.       4.2.1  Strafrechtelijke  sancties     Het   strafrechtelijke   traject   vangt   aan   met   het   gesprek   tussen   ouders   en   de   leerplichtambtenaar.   De   leerplichtambtenaar  vraagt  een  dergelijk  gesprek  aan  wanneer  ouders  niet  voldoen  aan  de  verplichting  van  art.   2   lid   1   Lpw,   en   zij   niet   van   deze   verplichting   zijn   vrijgesteld.   Gedurende   het   gesprek   zal   de   leerplichtambtenaar   proberen  ouders  te  bewegen  tot  het  inschrijven  of  geregeld  bezoeken  van  de  school  van  inschrijving  van  hun   kind.   Als   ouders   aangeven   hier   geen   gevolg   aan   te   zullen   geven,   dan   zal   de   leerplichtambtenaar   een   proces-­‐ verbaal   opmaken   en   naar   de   officier   van   justitie   sturen.   In   dat   geval   kan   de   officier   van   justitie   de   ouders   vervolgen  wegens  een  schending  van  art.  2  lid  1  Lpw.  Bij  veroordeling  kunnen  de  ouders  worden  gestraft  met  

                                                                                                                128

 Zoontjens  2013,  hfst.  5.3    Zoontjens  2013,  hfst.  1.4.   130  Zoontjens  2013,  hfst.  1.5.   131  Commissie  Michiels  1998,  p  457-­‐461.   132  Bureau  Boekhoorn  Sociaal-­‐wetenschappelijk  Onderzoek  2003,  samenvatting;  naast  dit  stuurprogramma  is  Handhaven  op  Niveau  een   verzamelnaam  geworden  voor  een  groot  aantal  projecten  die  hetzelfde  doel  nastreven,  namelijk  de  handhaving  bevorderen.     133  Bressers  e.a.  2006,  hfst.  4.5.   134  De  Moor-­‐Van  Vugt  2004,  p69-­‐81.     129

 

  34  

135

hechtenis   of   een   geldboete,   art.   26   Lpw.  Aan   leerlingen   vanaf   12   jaar   kan   een   werkstraf   of   een   geldboete   worden  opgelegd.   Doordat  de  nadruk  is  komen  te  liggen  op  het  bewegen  van  ouders  en  leerlingen  tot  het  voldoen  aan   136 de   Leerplichtwet   is   de   positie   van   het   strafrecht   teruggedrongen.  Het   aanbieden   van   een   hulptraject   aan   gezinnen   die   dat   behoeven   hoort   ook   bij   het   voortraject.   De   nadruk   ligt   dus   echt   op   het   motiveren   van   ouders   en/of   leerlingen   al   dan   niet   met   hulp.   Strafrechtelijk   zal   immers   pas   worden   opgetreden   als   ouders   geen   gehoor   geven   aan   het   gesprek   dat   de   leerplichtambtenaar   met   hen   is   aangegaan   om   hen   tot   naleving   te   bewegen.   De   straffen   die   kunnen   worden   opgelegd   aan   de   ouders   zijn   een   hechtenis   van   ten   hoogste   een   maand  dan  wel  een  geldboete  van  de  tweede  categorie.  De  leerplichtige  leerling  kan  ook  rekenen  op  een  straf;   dit  kan  een  taakstraf  dan  wel  een  geldboete  van  de  tweede  categorie  zijn.  In  gevallen  waarin  zorg  geboden  is   naast   strafrechtelijke   handhaving   wordt   dit   ook   vaak   gevorderd   bij   de   rechter.   Dit   is   meestal   in   de   vorm   van   begeleiding  door  Bureau  Jeugdzorg.       4.2.2  Bestuursrechtelijke  sancties     Naast   of   in   plaats   van   de   strafrechtelijke   sanctiemogelijkheden   heeft   B&W   de   keuze   uit   bestuursrechtelijke     herstelsancties.  Cumulatie  van  bestraffende  en  herstelsancties  is  mogelijk,  waardoor  zelfs  een  strafrechtelijke   137 boete   en   een   bestuurlijke   herstelsanctie   tegelijk   kunnen   worden   opgelegd.  Dit   neemt   niet   weg   dat   zij   ook   afzonderlijk   kunnen   worden   opgelegd.   De   bevoegdheid   tot   het   gebruik   van   bestuursrechtelijke   middelen   is   138 gebaseerd  op  het  samenspel  van  art.  16  lid  1  Lpw,  art.  125  Gemeentewet  en  de  Awb.  Art.  16  lid  1  Lpw  stelt   dat   het   college   van   B&W   belast   is   met   toezicht   op   de   naleving   van   de   Leerplichtwet.   Art.   125   Gemeentewet   kent   aan   B&W   de   bevoegdheid   tot   toepassing   van   bestuursdwang   toe.   In   titel.   5.3.   Awb   worden   de   bestuursrechtelijke   herstelsancties   nader   uitgewerkt.   Uit   het   stelsel   van   de   Awb   volgt   dat   B&W  in   plaats   van   een   last   onder   bestuursdwang   ook   een   last   onder   dwangsom   kunnen   opleggen   (art.   5:32   Awb).   Deze   bevoegdheid  geldt  zowel  voor  absoluut  verzuim  als  voor  relatief  verzuim.       De  bevoegdheid  van  B&W  tot  toepassing  van  de  last  onder  dwangsom  is  uitdrukkelijk  bevestigd  in  een  vonnis   139 van  de  rechtbank  Amsterdam  van  3  januari  2000.  In  deze  zaak  had  het  college  van  B&W  op  een  overtreding   van   art.   2   lid   1   Lpw   gereageerd   met   een   last   onder   dwangsom.   B&W   deelde   de   ouders   mee   dat   de   ouders   een   dwangsom  van  250  gulden  per  dag  zouden  verbeuren  wanneer  zij  hun  dochter  niet  zouden  inschrijven  op  een   school.   Het   opleggen   van   een   dwangsom   werd   door   de   rechtbank   geaccepteerd   op   grond   van   art.   16   lid   1   Lpw   jo   art.   125   Gemeentewet   jo   art.   5:21   Awb   jo   art.   5:32   Awb.   Oftewel   B&W   hebben   de   bevoegdheid   een   last   onder   bestuursdwang   op   te   leggen   en   op   grond   van   art.   5:32   Awb   hebben   ze   ook   de   alternatieve   bevoegdheid   om   hiervoor   in   de   plaats   een   last   onder   dwangsom   op   te   leggen.   Deze   bevoegdheid   bestaat   naast   de   mogelijkheid  van  strafrechtelijke  vervolging,  aldus  de  rechtbank.       In   deze   zaak   strandde   het   besluit   tot   oplegging   van   de   last   onder   dwangsom   echter   omdat   B&W   zich   uitgelaten   hadden   over   de   inhoud   van   het   richtingsbezwaar.   Het   beoordelen   en   het   zich   uitlaten   over   de   inhoud   van   richtingsbezwaren   is   geen   bevoegdheid   van   B&W.   Dit   is   bevestigd   door   de   Afdeling.   ABRvS   stelt   zich   op   het   standpunt  dat  de  wettelijke  toezichtstaak  van  het  gemeentebestuur  zich  niet  uitstrekt  tot  richtingsbedenkingen   140 en   dat   bestuursrechtelijke   handhaving   dus   niet   aan   de   orde   kan   zijn   bij   richtingsbezwaren.  Het   bestuursorgaan   kan   slechts   objectief   vaststellen   of   er   sprake   is   van   richtingsbezwaren   en   niet   treden   in   de   overwegendheid  van  deze  bezwaren.    

     

                                                                                                                135

 Sperling  2006,  p.  57-­‐64.    Zoontjens  2013,  hfst.  6.    Van  Buuren  e.a.  2011,  hfst.  2.3.4.   138  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.   139  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.  President  Rb.  Amsterdam  3  januari  2000,  nr.  AWB  99/12507  BESLU,  JB  2000,  34.   140  Zoontjens  2013,  hfst.  5.6.   136 137

 

  35  

4.2.2.1.  Aard  bestuursrechtelijke  herstelsancties     De   last   onder   bestuursdwang   is   een   last   tot   geheel   of   gedeeltelijk   herstel   van   de   overtreding   en   de   bevoegdheid   van   het   bestuursorgaan   om   de   last   door   feitelijk   handelen   ten   uitvoer   te   leggen,   indien   de   last   niet  of  niet  tijdig  wordt  uitgevoerd  (art  5:21  Awb).  Het  gaat  dus  om  door  eventueel  feitelijk  handelen  van  het   bestuursorgaan   herstellen   van   de   situatie.   De   last   kan   worden   opgelegd   aan   een   ieder   die   het   in   zijn   macht   141 142 heeft   de   overtreding   te   beëindigen.  Dit   is   dus   niet   beperkt   tot   de   overtreder.  De   kosten   van   bestuursdwang  kunnen  slechts  op  de  overtreder  verhaald  worden.  Deze  bevoegdheid  wordt  uitgeoefend  door   B&W.  De  nadruk  ligt  echter  bij  de  last  onder  bestuursdwang  sterk  op  de  situatie  en  de  mogelijkheid  van  B&W   om  zelf  de  benodigde  maatregelen  te  treffen.     Op   grond   van   art.   5:32   Awb   mag   ook   een   last   onder   dwangsom   worden   opgelegd   in   plaats   van   het   gebruikmaken  van  de  verleende  bevoegdheid  tot  het  opleggen  van  de  last  onder  bestuursdwang.  De  last  onder   dwangsom  is  een  last  tot  geheel  of  gedeeltelijk  herstel  van  de  overtreding,  en  de  verplichting  tot  betaling  van   een   geldsom   indien   de   last   niet   of   niet   tijdig   wordt   uitgevoerd   (art.   5:31d   Awb).   Dit   houdt   in   dat   bij   een   overtreding   de   overtreder   een   dwangsom   verbeurt.   Het   verbeuren   van   de   dwangsom   kan   per   overtreding,   per   tijdseenheid  of  ineens  geschieden.  Na  het  verbeuren  van  de  dwangsom  kan  het  bestuursorgaan  overgaan  tot   het   invorderen   van   de   verbeurde   dwangsommen.   De   last   onder   dwangsom   moet   opgelegd   worden   aan   de   overtreder  zelf.  Anders  dan  bij  de  last  onder  bestuursdwang  kan  deze  niet  aan  anderen  worden  opgelegd  die   143 het  in  hun  macht  hebben  de  overtreding  te  beëindigen.         De  overtreder  is  in  geval  van  het  opleggen  van  bestuursrechtelijke  herstelsancties  de  ouder  dan  wel  de  jongere   zelf  wanneer  de  jongere  zelf  aan  de  verplichtingen  van  art.  2  Lpw  moet  voldoen.  Bij  de  jongere  is  dit  vanaf  12   jaar   in   geval   van   relatief   verzuim,   en   18   jaar   in   geval   van   absoluut   verzuim   wanneer   de   jongere   nog   steeds   een   kwalificatieplicht   heeft.   Dit   laat   onverlet   dat   de   gemeente   in   het   geval   van   een   last   onder   dwangsom   nog   gehouden  is   na  de  overtreding  over  te  gaan  tot  invordering  en  dat  verbeuren  dus  niet  automatisch  invordering   tot  gevolg  heeft.  In  geval  gebruik  wordt  gemaakt  van  de  mogelijkheid  om  een  last  onder  bestuursdwang  op  te   leggen,   kan   naast   de   overtreder   ook   de   last   worden   opgelegd   aan   degene   die   het   in   zijn   macht   heeft   de   overtreding   te   beëindigen.   Wanneer   de   jongere   de   wettelijke   overtreder   is,   dan   zou   in   die   gevallen   ook   de   ouder  aangesproken  kunnen  worden.  Nu  de  last  onder  bestuursdwang  feitelijk  handelen  tot  gevolg  heeft,  zal   hier  gedacht  moeten  worden  aan  het  naar  school  brengen  van  jongeren.       Zowel   bij   de   last   onder   bestuursdwang   als   bij   de   last   onder   dwangsom   zal   aan   de   betrokkene   een   begunstigingstermijn  moeten  worden  gegund  waarbinnen  deze  de  overtreding  ‘kosteloos’  dus  zonder  last  kan   herstellen.  Dit  is  slechts  anders  in  geval  van  spoedeisende  situaties  en  wanneer  de  last  geheel  preventief  wordt   opgelegd.  Daarnaast  moet  de  termijn  redelijk  zijn  voor  het  herstel  van  een  specifieke  situatie.     Bestuursdwang  is  het  meest  gericht  op  herstel;  wanneer  een  verplichting  niet  wordt  nagekomen,  dan   144 kan  het  bestuursorgaan  zorgen  dat  dit  alsnog  gebeurt.  De  last  onder  dwangsom  is  juist  een  belangrijk  middel   om   herhaling   te   voorkomen   en   een   einde   te   maken   aan   een   voortdurende   overtreding.   Een   last   onder   dwangsom   kan   zo   preventieve   werking   hebben;   door   de   dreiging   van   het   verbeuren   van   een   geldboete   kan   145 toekomstig  gedrag  gestuurd  worden.  Daarnaast  wordt  het  bestuursorgaan  bij  de  last  onder  dwangsom  niet   verplicht  tot  direct  feitelijk  handelen  (namelijk  het  opstellen  van  een  invorderingsbeschikking),  terwijl  dat  wel   het  geval  is  bij  de  last  onder  bestuursdwang  (namelijk  het  kind  naar  school  brengen).     Bij   leerplichtzaken   sluit   het   karakter   van   de   last   onder   dwangsom   beter   aan   bij   de   aard   van   de   overtredingen  dan  dat  van  de  last  onder  bestuursdwang.  De  last  onder  bestuursdwang  houdt,  zoals  al  eerder  

                                                                                                                141

 ‘in  zijn  macht  hebben’  is  geen  voorwaarde  voor  oplegging  van  een  last  onder  bestuursdwang    Jurgens  2005,  p.  138-­‐139.   143  Jurgens  2005,  p.  138-­‐139.     144  Van  Buuren  e.a.  2011,  hfst.  2.2.     145  Verweij  1997,  p.  113   142

 

  36  

vermeld,   in   dat   –   na   het   verstrijken   van   de   begunstigingstermijn   –   de   gemeente   ervoor   zorgt   dat   het   kind   feitelijk   op   school   komt.   Dit   is   niet   alleen   een   tijdrovende   en   praktisch   omslachtigere   oplossing,   maar   het   ontbeert   ook   preventieve   werking.   De   overtreding   heeft   al   plaatsgevonden   en   als   reactie   daarop   gaat   de   gemeente   over   tot   het   feitelijk   handelen.   Daarnaast   heeft   de   gemeente   al   via   de   politie   de   mogelijkheid   om   een   kind   naar   school   te   brengen   wanneer   deze   zich   tijdens   lestijden   op   openbare   plaatsen   bevindt,   art.     24   146 Lpw.   Hoewel   deze   actie   wezenlijk   verschilt   met   de   last   onder   bestuursdwang ,   leiden   beide   sancties   tot   hetzelfde   resultaat,   namelijk   het   kind   naar   school   brengen.   Een   belangrijk   verschil   is   wel   dat   de   last   onder   bestuursdwang   zich   ook   uitstrekt   tot   niet-­‐openbare   plaatsen,   terwijl   de   bevoegdheid   van   art.   24   Lpw   niet   verder   reikt   dan   openbare   plaatsen.   Met   toepassing   van   de   last   onder   bestuursdwang   kunnen   dus   ook   jongeren  bereikt  worden  die  ongeoorloofd  thuis  zitten.     De   last   onder   dwangsom   daarentegen   kan   wel   preventief   worden   opgelegd   en   sluit   op   deze   manier   beter   aan   bij   de   Leerplichtwet.   Doordat   ouders   of   jongeren   geconfronteerd   worden   met   een   last   voor   een   toekomstige   overtreding   is   dit   een   directe   prikkel   om   een   overtreding   na   te   laten.   Niet   alleen   kunnen   dan   overtredingen   voorkomen   worden,   er   wordt   tevens   adequaat   gereageerd   op   overtredingen   omdat   de   last   slechts   effect   krijgt   wanneer   de   overtreding   plaatsvindt.   Verder   wordt   de   dwangsom   van   rechtswege   verbeurd   en  vereist  dit  geen  nadere  direct  feitelijke  acties  van  het  gemeentebestuur.  Het  gemeentebestuur  dient  slechts   na  verbeuren  over  te  gaan  tot  het  nemen  van  een  invorderingsbeschikking.  Dit  is  anders  dan  het  overgaan  tot   het   direct   feitelijk   handelen   (een   kind   naar   school   brengen),   hetgeen   bij   effectuering   van   de   last   onder   bestuursdwang  zou  gebeuren.       4.2.3  Vergelijking  strafrechtelijke  en  bestuursrechtelijke  sancties       Het   gebruik   van   bestuursrechtelijke   herstelsancties   zoals   de   last   onder   bestuursdwang   en   de   last   onder   dwangsom  hebben  een  aantal  voordelen  ten  opzichte  van  strafrechtelijke  handhaving  bij  overtreding  van  art.   147 22  Lpw.     Zo   zijn   bestuursrechtelijke   middelen   meer   in   overeenstemming   met   het   karakter   van   de   148 Leerplichtwet.  Het   doel   van   de   Leerplichtwet   is   immers   kinderen   op   school   te   krijgen.   Dit   kan   met   bestuursrechtelijke   middelen   goed   bereikt   worden.   Enerzijds   bereikt   de   last   onder   dwangsom   (zeker   bij   een   dwangsom   per   tijdseenheid)   dat   de   hoogte   van   de   verbeurde   dwangsom   rigoureus   kan   oplopen   wanneer   ouders   kinderen   meerdere   dagen   ongeoorloofd   van   school   houden.   Anderzijds   zou   met   de   last   onder   bestuursdwang   feitelijk   bewerkstelligd   kunnen   worden   dat   kinderen   op   school   zitten.   Zoals   zojuist   is   verwoord   is  er  een  voorkeur  voor  de  last  onder  dwangsom.  In  beide  gevallen  licht  de  nadruk  op  de  maatschappelijke  zorg   (het  zijn  immers  herstelsancties)  en  minder  op  het  justitieel  optreden.     Daarnaast  is  de  last  onder  dwangsom  effectiever  bij  absoluut  verzuim  dan  strafrechtelijke  handhaving,   149 omdat   absoluut   verzuim   vaak   langdurig   verzuim   is.  Anders   dan   een   strafrechtelijke   sanctie   blijft   de   dwangsom  oplopen  zolang  de  overtreding  voortduurt.  Zoals  al  opgemerkt  kan  men  een  last  onder  dwangsom   per  dag  of  andere  tijdseenheid  verbeuren.  Met  het  verbeuren  per  tijdseenheid  zullen  ouders  eerder  geneigd   zijn  hun  kind  in  te  schrijven  en  de  school  van  inschrijving  te  laten  bezoeken.  De  last  onder  dwangsom  vervalt   namelijk  niet  eerder  dan  wanneer  aan  de  last  is  voldaan.  Het  doel  is  het  herstellen  van  de  situatie  en  dat  is  niet   eerder   het   geval   dan   wanneer   aan   de   last   voldaan   is.   Dit   is   anders   bij   de   boete.   De   boete   is   een   bedrag   ineens,   dat   later   niet   hoger   kan   worden   als   de   overtreding   toch   wordt   voortgezet.   De   boete   wordt   opgelegd   na   overtreding  in  een  bepaalde  periode.  De  boete  is  immers  bestraffend  van  aard.  Wanneer  de  overtreding  toch   wordt   voortgezet   dan   zal   opnieuw   het   traject   van   art.   22   Lpw   moeten   worden   ingezet.   In   dat   opzicht   is   de   strafrechtelijke  route  dus  minder  effectief.  Het  gebruik  van  de  last  onder  bestuursdwang  stuit  in  het  geval  van  

                                                                                                                146

 Er  is  geen  begunstigingstermijn  wanneer  de  politie  een  jongere  naar  school  brengt  en  de  last  onder  bestuursdwang  kan  zich  ook   uitstrekken  tot  niet  openbare  plaatsen.     147  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.   148  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.   149  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.  

 

  37  

absoluut  verzuim  op  meer  principiële  bezwaren,  namelijk  dat  B&W  dan  over  zouden  gaan  tot  inschrijving  van   een  kind  en  hiermee  invulling  geven  aan  het  ouderlijk  keuzerecht.     150 Een   ander   voordeel   van   bestuursrechtelijke   handhaving   is   dat   hiermee   minder   tijd   gemoeid   zal   zijn.   Voordat  een  boete  kan  worden  opgelegd,  zal  eerst  een  heel  traject  moeten  worden  doorlopen,  waarbij  zowel   de  officier  van  justitie  als  de  strafrechter  een  rol  spelen.  Er  zullen  soms  meerdere  overtredingen  zijn  die  apart   vervolgd   moeten   worden.   Een   bestuurlijke   herstelsanctie   kan   meteen   na   constatering   van   het   verzuim   worden   opgelegd  door  B&W.  Bij  deze  herstelsancties  blijft  het  geschil  dus  tussen  de  B&W  en  de  ouders,  terwijl  bij  het   strafrechtelijke  traject  het  OM  en  de  strafrechter  erbij  betrokken  worden.     Ouders   hebben   ook   bij   bestuursrechtelijke   handhaving   rechtsbescherming,   omdat   de   beslissing   dat   151 aan   hen   een   last   onder   dwangsom   zal   worden   opgelegd   een   besluit   in   de   zin   van   de   Awb   is.  Tegen   besluiten   staat  bezwaar  en  beroep  open  (art.  7:1  jo  8:1  Awb).  Hierdoor  wordt  indirect  een  oordeel  gegeven  over  het  al   dan   niet   bestaan   van   een   vrijstelling   voor   ouders.   Daarnaast   zullen   ouders   gehoord   moeten   worden   voordat   een  herstelsanctie  wordt  opgelegd  (art.  4:8  Awb).  Bij  het  strafrechtelijke  traject  is  geen  ruimte  voor  bezwaar  en   beroep   tegen   de   beslissing   van   de   leerplichtambtenaar.   In   het   strafrechtelijke   traject   vindt   dus   geen   herevaluatie  plaats  van  het  oordeel  van  de  leerplichtambtenaar  of  er  sprake  is  van  een  vrijstelling  voor  ouders,   totdat   de   zaak   de   rechter   bereikt.   De   rechter   kan   evenwel   niet   treden   in   de   beoordeling   van   het   richtingsbegrip,  hetgeen  vaak  bij  absoluut  verzuim  een  rol  speelt.     De   strafrechter   toetst   normaliter   echter   wel   in   volle   omvang,   terwijl   de   bestuursrechter   slechts   152 gehouden  is  tot  een  marginale  toetsing  wanneer  het  bestuursorgaan  beslissingsbevoegdheid  heeft.       Ondanks   deze   ogenschijnlijke   voordelen   van   het   gebruik   van   bestuursrechtelijke   handhavingsinstrumenten   153 wordt   in   de   praktijk   vrijwel   nooit   gekozen   voor   bestuursrechtelijke   afdoening.  In   de   praktijk   hebben   verschillende   gemeenten   beleid   gemaakt   ten   aanzien   van   de   handhaving   van   de   Lpw.   In   de   regio   Breda,   die   onderzocht   is   voor   deze   scriptie,   is   bewust   niet   gekozen   voor   de   optie   van   bestuursrechtelijke   handhaving.   Leerplichtambtenaren,   rechter   en   het   OM   verklaren   dit   doordat   het   veelal   gezinnen   zijn   met   financiële   problemen   die   relatief   verzuimen.   Daarnaast   zijn   het   vaak   ouders   die   hun   kind   wel   naar   school   willen   brengen,   maar   dit   niet   voor   elkaar   krijgen.   Het   opleggen   van   bijvoorbeeld   een   last   onder   dwangsom   aan   ouders   die   hun   kind  wel  naar  school  willen  brengen,  maar  het  niet  voor  elkaar  krijgen,  legt  alleen  maar  extra  financiële  druk  op   aan   gezinnen   die   vaak   al   met   financiële   moeilijkheden   te   kampen   hebben.   Dit   vergroot   slechts   de   al   bestaande   problemen   en   draagt   dus   niet   bij   aan   naleving   van   de   Lpw.   Ten   aanzien   van   het   luxeverzuim   staan   deze   betrokkenen  wel  positief  tegen  toepassing  van  een  last  onder  dwangsom.  In  deze  gevallen  gaat  het  vaak  om   ouders   die   hun   kinderen   vanwege   vakanties   thuishouden.   Een   financiële   prikkel   kan   in   deze   gevallen   wel   bijdragen  aan  naleving.  In  het  geval  van  absoluut  verzuim  is  de  wenselijkheid  afhankelijk  van  de  motieven  van   ouders  om  hun  kind  niet  in  te  schrijven  op  een  school.  Een  last  onder  dwangsom  kan  in  deze  gevallen  wel  een   prikkel  zijn  om  hun  kind  in  te  schrijven  op  een  school.       4.2.4  Sancties  door  de  kinderrechter     Naast   de   zojuist   genoemde   strafrechtelijke   en   bestuursrechtelijke   handhavingsmogelijkheden   speelt   ook   de   kinderrechter   een   rol   bij   de   naleving   van   de   Leerplichtwet.   Bij   de   rechtbank   Zeeland   –   West-­‐Brabant   wordt   gebruik   gemaakt   van   jeugdteams   en   combizittingen   waardoor   strafrechtvervolging   gecombineerd   wordt   met   jeugdmaatregelen.   Dit   verschilt   echter   per   rechtbank.   Bij   de   rechtbank   Den   Bosch   bijvoorbeeld   is   er   geen   team   jeugd   waardoor   ouders   en   kinderen   geconfronteerd   worden   met   twee   verschillende   procedures.   154 Leerplichtzaken  worden  in  principe  behandeld  door  het  team  familie  en  jeugd ,  maar  wanneer  er  naast  een  

                                                                                                                150

 Sperling  2006,  p.  57-­‐64.    Sperling  2006,  p.  57-­‐64.    Storimans  2006,  p.  99-­‐115.   153  Sperling  2006,  p.  57-­‐64.   154  Slechts  ad  hoc  in  het  geval  van  meervoudige  kamer  sluit  een  enkele  keer  een  rechter  van  het  team  straf  aan.  Dit  gebeurt  wanneer  dit   het  voor  een  goede  feitenbehandeling  en  beoordeling  meerwaarde  heeft.     151 152

 

  38  

overtreding  van  de  Leerplichtwet  ook  een  verzoek  tot  een  kinderbeschermingsmaatregel  is  gedaan  dan  zullen   er  twee  aparte  zaken  aanhangig  gemaakt  moeten  worden.  Als  reden  voor  de  splitsing  tussen  leerplichtzaken  en   kinderbeschermingszaken   is   genoemd   dat   hieraan   organisatorische   motieven   ten   grondslag   hebben   gelegen.   Een  inhoudelijke  reden  is  niet  gegeven.       Op   grond   van   art.   1:247   BW   hebben   ouders   de   plicht   en   het   recht   hun   kind   op   te   voeden   en   te   verzorgen.   Hieronder  wordt  verstaan  de  zorg  voor  het  geestelijk  en  lichamelijk  welzijn  en  de  persoonlijke  ontwikkeling  van   het   kind.   Zoals   eerder   vermeld,   valt   het   recht   op   onderwijs   dat   past   bij   de   levensbeschouwelijke   of   filosofische   overtuiging  hier  ook  onder.  In  de  fase  na  de  leerplicht  speelt  deze  bepaling  een  rol  voor  het  waarborgen  van  de   ontwikkeling   van   het   kind.   Dat   neemt   niet   weg   dat   deze   bepaling   ook   van   belang   kan   zijn   in   de   leerplichtige   155 periode  wanneer  ouders  zich  onverantwoord  gedragen.  De  burgerlijke  rechter  kan  bij  de  aanvraag  van  een   ondertoezichtstelling   (OTS)   het   al   dan   niet   naar   school   gaan   van   het   kind   meenemen   in   zijn   beoordeling.   Op   grond  van  art.  1:254  BW  kan  de  rechter  immers  een  kind  onder  toezicht  stellen  als  een  minderjarige  zodanig   opgroeit,   dat   zijn   geestelijke   of   zedelijke   belangen   of   zijn   gezondheid   ernstig   worden   bedreigd,   en   andere   middelen   ter   afwending   van   deze   bedreiging   hebben   gefaald   of,   naar   is   te   voorzien,   zullen   falen.   Het   zonder   156 reden  van  school  houden  van  een  kind  is  al  voldoende  voor  een  OTS.  Het  geven  van  thuisonderwijs  zonder   vrijstelling  kan  ook  reden  zijn  voor  een  OTS.  Een  OTS  kan  worden  voorkomen  doordat  afspraken  gemaakt  zijn   157 tussen  ouders  en  de  gemeente  en  de  kwaliteit  van  het  thuisonderwijs  voldoende  wordt  gecontroleerd.  Een   OTS   kan   ook   niet   worden   opgelegd   wanneer   de   wijze   van   onderwijs   niet   in   overeenstemming   is   met   de   158 Leerplichtwet,   maar   wel   goed   en   effectief   is.  De   onmiddellijke   dreiging   van   de   onvoldoende   cognitieve   ontwikkeling  moet  voldoende  afgewend  zijn.   159 Het   gevolg   van   een   OTS   is   dat   de   ouders   in   hun   gezag   over   het   kind   worden   beperkt.  Bureau   160 Jeugdzorg  kan   ouders   schriftelijke   aanwijzingen   geven   over   de   opvoeding   en   verzorging   van   het   kind.   De   ouders  moeten  deze  aanwijzingen  opvolgen,  art.  1:256  BW.  Een  aanwijzing  kan  er  ook  toe  leiden  dat  ouders   verplicht  worden  een  kind  in  te  schrijven  op  een  school  en  er  zorg  voor  te  dragen  dat  het  kind  de  school  van   inschrijving  geregeld  bezoekt.   Een   voorbeeld   hiervan   is   de   casus   Rauw   waarbij   een   jongen   gedurende   drie   jaar   niet   naar   school   is   geweest.  De  jongen  werd  thuis  gehouden  en  thuis  onderwezen  door  zijn  moeder  omdat  het  onderwijs  en  de   levensstijl  op  school  niet  past  bij  haar  overtuiging.  Zij  is  aanhanger  van  een  raw  food  dieet  wat  inhoudt  dat  zij   en  haar  zoon  slechts  rauw  voedsel  eten.  Daarnaast  hangt  ze  een  holistische  levensstijl  aan.  Op  scholen  zou  hier   onvoldoende  rekening  mee  worden  gehouden.  Om  deze  redenen  heeft  ze  een  vrijstellingsverzoek  gedaan  ex   art  5  sub  b  Lpw.  Dit  beroep  wordt  niet  gehonoreerd,  omdat  deze  levensstijl  naar  de  mening  van  de  rechter  te   161 combineren  is  met  neutrale  schoolgang.  Desalniettemin  wordt  de  jongen  thuis  gehouden.  Uiteindelijk  is  de   jongen  onder  toezicht  gesteld  en  speelde  het  langdurig  niet  naar  school  gaan  hierbij  een  belangrijke  rol,  naast   162 gezondheidsoverwegingen.  De   jongen   wordt   naar   het   oordeel   van   de   rechter   zowel   fysiek   als   cognitief   benadeeld  door  de  levensopvatting  van  zijn  moeder.  Van  expliciete  handhaving  van  de  Leerplichtwet  is  in  deze   casus   verder   afgezien.   De   nadruk   is   juist   komen   te   liggen   op   het   belang   van   het   kind   met   als   gevolg   het   opleggen   van   een   OTS,   en   minder   op   de   naleving   van   de   Leerplichtwet.   Wel   is   als   voorwaarde   van   de   OTS   opgenomen  dat  het  kind  naar  school  gaat.    

                                                                                                                155

 Zoontjens  2013,  hfst.  7.    Rb.  Amsterdam  8  juni  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BQ8082;  Hof  Amsterdam  15  november  2011,  ECLI:NL:GHAMS:2011:BU4435.   157  Zoontjens  2013,  hfst.  7.   158  Het  ging  hierbij  om  zeilmeisje  Laura  Dekker  die  onderwijs  wilde  volgen  aan  de  Wereldschool.  De  Wereldschool  is  geen  school  in  de  zin   van   de   Leerplichtwet   en   als   dusdanig   niet   erkend.   Desalniettemin   was   er   geen   sprake   van   een   onmiddellijke   dreiging   van   de   cognitieve   ontwikkeling.  Rb.  Middelburg  27  juli  2010,  ECLI:NL:RBMID:2010:BN2481.     159  Zoontjens  2013,  hfst.  7.   160  Er  is  een  wetsvoorstel  aanhangig  om  de  bevoegdheden  van  Bureau  Jeugdzorg  onder  te  brengen  bij  een  gemeentelijke  centrum.     161  Kantonrechter  Rb.  Amsterdam  13  december  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8406   162  Hof   Amsterdam   15   november   2011,   ECLI:NL:GHAMS:2011:BU4435;   Kinderrechter   Rb.   Amsterdam   8   juni   2011,   ECLI:NL:RBAMS:2011:BQ8082   156

 

  39  

163

Een  ander  voorbeeld  is  de  casus  van  de  zeilende  broers.  Hierbij  onttrekken  twee  hoogbegaafde  en   dyslectische   broers   zich   aan   het   volgen   van   onderwijs,   omdat   het   onderwijs   niet   in   hun   behoeften   kan   voorzien.   Anders   gezegd   er   is   geen   passend   onderwijs   voor   hen   beschikbaar.   Hierop   besluiten   zij   al   zeilend   onderwijs   te   volgen   van   de   Wereldschool   onder   begeleiding   van   hun   vader.   Daarnaast   hopen   zij   met   dit   zogenaamde   kustzeilen   aandacht   te   vragen   voor   het   probleem   van   passend   onderwijs.   Ook   in   deze   zaak   resulteert  het  conflict  in  verzoeken  tot  OTS.  Echter  de  OTS  wordt  niet  opgelegd,  omdat  de  ouders  constant  op   zoek  zijn  geweest  en  zijn  naar  passend  onderwijs  voor  hun  kinderen,  de  kinderen  het  goed  maken  en  een  OTS   extra  spanning  zou  leggen  op  het  gezin.  In  dit  geval  is  dus  ook  van  handhaving  van  de  Leerplichtwet  afgezien  en   is  de  nadruk  komen  te  liggen  op  het  belang  van  het  kind.       4.3  Tussenconclusie       Handhaving   van   de   Leerplichtwet   valt   uiteen   in   toezicht   en   sanctionering.   Toezicht   wordt   uitgeoefend   door   scholen  en  leerplichtambtenaren.  Door  een  vroege  opsporing  en  registratie  van  verzuim  kan  snel  en  adequaat   worden   opgetreden.   Sanctionering   van   de   Leerplichtwet   is   onder   te   verdelen   in   drie   categorieën,   namelijk   strafrechtelijke  sancties,  bestuursrechtelijke  herstelsancties  en  kinderbeschermingsmaatregelen.     Allereerst   kennen   we   in   Nederland   het   strafrechtelijk   systeem   waarbij   de   leerplichtambtenaar   in   combinatie  met  het  OM  de  initiator  is  tot  vervolging.  Binnen  dit  systeem  zal  allereerst  bekeken  moeten  worden   of   er   het   ten   laste   gelegde   bewezen   kan   worden.   Om   tot   een   goede   bewijsvoering   te   komen   is   vooral   de   verzuimregistratie   van  de   school   van  wezenlijk  belang.  Wanneer  het  ten  laste  gelegde  bewezen  kan  worden,   zal  de  zaak  aan  de  rechter  worden  voorgelegd.  Die  kan  vervolgens  een  straf  opleggen.     Ten   tweede   biedt   de   Leerplichtwet   de   mogelijkheid   tot   bestuursrechtelijke   handhaving.   Bestuursrechtelijke   herstelsancties   kunnen   bijdragen   aan   het   verwezenlijken   van   het   doel   van   de   Leerplichtwet,   namelijk   het   kind   naar   school   brengen.   De   last   vervalt   niet   totdat   aan   het   schoolbezoek   dan   wel   de   inschrijving   is   voldaan.   Hierdoor   kunnen   bestuursrechtelijke   sancties   efficiënter   zijn.   Daarnaast   kan   met   het   bestuursrecht   sneller   resultaat   worden   bereikt   dan   met   het   strafrecht,   omdat   sancties   door   het   gemeentebestuur   opgelegd   kunnen   worden   zonder   tussenkomst   van   het   OM   of   rechter.   Tegen   bestuursrechtelijke  sancties  staat  rechtsbescherming  open.     Ten   derde   –   als   indirecte   vorm   van   handhaving   van   de   Leerplichtwet   –   geldt   het   opleggen   van   kinderbeschermingsmaatregelen     met   als   voorwaarde   het   volgen   van   onderwijs   door   de   jeugdrechter.   In   sommige  gevallen  speelt  er  meer  dan  een  enkele  overtreding  van  de  Lpw  en  spelen  er  ook  allerlei  problemen  in   de   privesfeer     die   het   opleggen   van   kinderbeschermingsmaatregelen   rechtvaardigen.   Dit   zijn   wel   uitzonderingssituaties.  Wanneer  dit  het  geval  is  en  er  sprake  is  van  overtreding  van  de  Lpw,  dan  kan  de  rechter   een  kinderbeschermingsmaatregel  opleggen  met  als  voorwaarde  het  volgen  van  onderwijs.       Ondanks   de   ogenschijnlijke   voordelen   van   bestuursrechtelijke   handhaving   wordt   er   slechts   zelden   gebruik   gemaakt  van  bestuursrechtelijke  sancties.  In  de  regio  Breda  is  zelfs  bewust  gekozen  om  hier  geen  gebruik  van   te  maken,  hoewel  betrokkenen  wel  positief  staan  tegenover  bestuursrechtelijke  sancties  in  geval  van  absoluut   verzuim  en  luxeverzuim.  Betrokkenen  stellen  dat  vooral  bij  relatief  verzuim  gelet  op  de  gezinnen  en  de  situaties   waaronder   verzuim   plaatsvindt,   bestuursrechtelijke   sancties   slechts   een   extra   last   zijn   voor   hen   die   toch   al   onder  moeilijke  omstandigheden  leven.  In  hoeverre  de  last  onder  dwangsom  een  rol  zou  kunnen  spelen  bij  de   handhaving  van  de  Leerplichtwet  komt  in  de  volgende  hoofdstukken  aan  bod.                  

                                                                                                                163

 

 Hof  Amsterdam  11  juni  2013,  ECLI:NL:GHAMS:2013:CA2759;  Rb.  Haarlem  23  augustus  2012,  ECLI:NL:RBHAA:2012:BX8524  

  40  

5  DE  HANDHAVINGSPRAKTIJK       Het   doel   van   deze   scriptie   is   te   toetsen   of   het   doel   van   de   Leerplichtwet   gediend   wordt   met   de   handhavingsinstrumenten  die  nu  voorhanden  zijn  en  die  gebruikt  worden.  Zoals   eerder  beschreven  is  het  doel   van   de   Leerplichtwet   kinderen   schoolonderwijs   te   bieden.   Dit   wordt   nagestreefd   met   een   inschrijvings-­‐   en   bezoekplicht   van   de   school   van   inschrijving.   Om   te   testen   of   de   handhavingsinstrumenten   bijdragen   aan   de   naleving  van  de  inschrijvings-­‐  en  bezoekplicht  van  de  school  van  inschrijving  zal  bekeken  moeten  worden  wat   het  effect  is  van  de  verschillende  handhavingsinstrumenten.     Daartoe  is  er  naast  een  jurisprudentieonderzoek,  een  kwalitatief  onderzoek  uitgevoerd.  Verschillende   betrokkenen  in  het  handhavingstraject  van  de  Leerplichtwet  zijn  in  dit  kader  geïnterviewd.  De  betrokkenen  die   een   significante   rol   spelen   in   het   handhavingstraject   zijn   het   openbaar   ministerie,   leerplichtambtenaren,   schoolbesturen,  rechters,  ouders  en  leerlingen.        5.1  Interviews     Het   doel   van   de   interviews   is   het   in   kaart   brengen   van   de   huidige   situatie   in   relatie   tot   het   doel   van   de   Leerplichtwet.   In   hoeverre   dragen   de   handhavingsinstrumenten   bij   aan   het   schoolonderwijs   van   kinderen?   Welke  handhavingsinstrumenten  worden  het  meest  gebruikt  en  waarom?  Is  het  handhavingsinstrumentarium   toereikend?   Zijn   er   alternatieve   handhavingsinstrumenten   in   de   praktijk   ontwikkeld?   Er   zal   niet   ingegaan   worden  op  de  wenselijkheid  van  de  schoolplicht  voor  leerlingen.  Zoals  al  vermeld  is  dat  niet  het  doel  van  deze   scriptie.  In  deze  scriptie  wordt  ervan  uitgegaan  dat  het  overheidsstreven  naar  verplicht  schoolbezoek  passend   is.  Wel  is  er  gekeken  naar  de  huidige  problemen  die  spelen  rondom  de  vrijstellingsgronden  en  is  nagegaan  in   hoeverre  de  handhavingsinstrumenten  hierbij  aansluiten.       Voor   het   bereik   van   deze   scriptie   is   een   afbakening   gemaakt   van   de   groep   te   interviewen   betrokkenen.   Er   is   gekozen   om   de   regio   te   beperken   tot   de   gemeente   Breda.   De   keuze   voor   Breda   is   niet   gebaseerd   op   verontrustende   gegevens   over   de   naleving   van   de   Leerplichtwet   in   dit   gebied,   maar   is   gebaseerd   op   verschillende  overwegingen.  Allereerst  kenmerkt  de  gemeente  Breda  zich  als  een  relatief  dunbevolkt  gebied,   waarbij   Breda   de   grootste   stad   is.   De   regio  Breda   strekt   zich   ten   aanzien   van   het   OM,   de   rechtbank   en   de   RBL-­‐ regio   uit   van   Zeeland   tot   West-­‐Brabant.   Dit   is   vooral   relevant   bij   de   rechtbank,   het   OM   en   de   leerplichtambtenaren.  Deze  betrokkenen  hebben  dus  inzicht  in  de  werking  van  de  Leerplichtwet  in  een  wijds   gebied.     Bovendien   is   de   gemeente   Breda   goed   vergelijkingsmateriaal   voor   de   rest   van   Nederland,   nu   de   gemeente  Breda  geen  a-­‐typische  regio  is  en  niet  wezenlijk  verschilt  met  de  rest  van  Nederland.  Zo  blijkt  uit  de   gegevens   van   de   gemeente   Breda   en   het   Centraal   Bureau   voor   Statistiek   dat   de   gemeente   Breda   een   divers   164 gebied  is  met  grote  verschillen  tussen  stad  en  platteland.  Breda  is  met  178.140  inwoners  –  op  1  januari  2013   –  een  van  de  tien  grootste  steden  van  Nederland.  Van  dit  totaal  aantal  inwoners  is  78,1%  autochtoon  en  21,9%   allochtoon.   Dit   komt   heel   dicht   bij   het   landelijk   gemiddelde   van   78,9%   autochtoon   en   21,1%   allochtoon.   De   bevolkingsdichtheid   ligt   in   de   gemeente   Breda   onder   het   landelijk   gemiddelde,   maar   dit   is   voornamelijk   het   165 gevolg  van  de  vele  dorpen  en  landelijke  gebieden  die  Breda  rijk  is.  De  bevolkingsdichtheid  in  de  stad  zelf  past   namelijk   bij   het   karakter   van   grotere   steden   in   Nederland.   Daarnaast   kenmerkt   Breda   zich   door   een   relatief   grote  categorie  inwoners  van  15  tot  24  jaar  en  is  de  bevolkingsgroei  de  afgelopen  jaren  iets  hoger  geweest  dan   het   landelijk   gemiddelde.   De   werkloosheid   in   de   gemeente   Breda   is   lager   dan   gemiddeld   in   de   rest   van  

                                                                                                                164

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=70748NED&D1=0,2,4,16,18,20,22,24&D2=a&D3=0&D4=a&D5=l&HD= 090707-­‐1905&HDR=T&STB=G4,G2,G1,G3;  http://breda.incijfers.nl   http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03753&D1=a&D2=0,5,8-­‐10&D3=0&D4=a&D5=0,10,20-­‐22&VW=T   165  Gemiddeld  wonen  er  14  personen  per  hectare;  in  het  stadscentrum  wonen  70  mensen  per  hectare,  terwijl  dit  op  het  platteland  en  in  de   dorpen  gemiddeld  6  personen  per  hectare  is  

 

  41  

166

Nederland.  De   gezinssamenstelling   in   Breda   kenmerkt   zich   door   minder   alleenstaanden   dan   het   landelijk   167 gemiddelde  en  meer  samenwonende  met  en  zonder  kinderen.   Ten   aanzien   van   het   aantal   leerlingen   per   school   geeft   Breda   het   volgende   beeld.   In   de   gemeente   Breda  zijn  45  basisscholen  en  18  middelbare  scholen  beschikbaar  voor  in  totaal  28.364  leerlingen.  Dit  leidt  tot   168 gemiddeld   347   leerlingen   per   basisschool   en   810   leerlingen   per   middelbare   school.  Dit   zijn   iets   meer   169 leerlingen  per  school  dan  het  landelijk  gemiddelde.     Daarnaast   is   de   regio   Breda   één   van   de   regio’s   geweest   waar   het   project   Handhaven   op   Niveau   is   gestart.   Affiniteit   met   handhaving   van   de   Leerplichtwet   moge   hieruit   spreken.   Tot   slot   is   de   regio   Breda   gekozen   wegens   praktische   redenen.   In   dit   gebied   waren   de   contacten   het   gemakkelijkst   gelegd   en   de   afstanden  goed  te  bereizen.       Binnen   de   gemeente   Breda   worden   zowel   het   primair   als   het   voortgezet   onderwijs   behandeld.   De   motieven   voor  schoolverzuim  verschillen  in  het  primair  en  voortgezet  onderwijs.  In  het  primair  onderwijs  zijn  het  veelal   de  ouders  die  de  keuze  maken  om  hun  kind  niet  in  te  schrijven  dan  wel  de  school  van  inschrijving  niet  geregeld   te  laten  bezoeken,  terwijl  in  het  voortgezet  onderwijs  deze  keuze  veelal  niet  meer  door  ouders  gemaakt  wordt,   maar   juist   door   spijbelende   leerlingen.   Uitzonderingen   uiteraard   daargelaten.   Desalniettemin   zouden   de   handhavingsinstrumenten   van   de   Leerplichtwet   zowel   in   het   primair   als   in   het   voortgezet   onderwijs   effect   moeten  hebben.  De  achterliggende  motieven  zouden  hierop  niet  van  invloed  moeten  zijn.  Om  tot  een  eerlijk   oordeel   te   komen   over   de   effecten   van   de   handhavingsinstrumenten   zullen   dus   beide   groepen   betrokken   moeten  worden.   De   keuze   voor   de   verschillende   betrokkenen   kan   als   volgt   verdedigd   worden.   In   het   strafrechtelijk   handhavingstraject  is  handhaving  het  gevolg  van  een  samenwerking  tussen  de  leerplichtambtenaar  en  het  OM.   De   leerplichtambtenaar   zal   in   geval   van   schoolverzuim   hiervan   melding   doen   bij   het   OM.   Het   OM   zal   op   zijn   beurt  overgaan  tot  handhaving.  Beide  spelen  dus  een  belangrijke  rol  bij  de  strafrechtelijke  handhaving.  In  het   bestuursrechtelijke   handhavingstraject   komt   juist   het   gemeentebestuur   en   meer   specifiek   de   leerplichtambtenaar   de   rol   van   handhaver   toe.   In   gevallen   van   schoolverzuim   kunnen   B&W   uiteindelijk   overgaan   tot   het   opleggen   van   een   last   onder   bestuursdwang   of   last   onder   dwangsom.   Voor   het   bestuursrechtelijk   handhavingstraject   is   het   dus   van   belang   om   deze   actor   te   interviewen.   In   het   kader   van   privaatrechtelijke   handhaving   speelt   de   rechter   een   belangrijke   rol;   de   rechter   zal   op   ondertoezichtstellingverzoeken   (OTS)   moeten   beslissen.   De   rechter   speelt   ook   bij   het   strafrecht   en   het   bestuursrecht   een   belangrijke   rol   als   eindbeoordelaar   van   het   handelen   van   het   bestuur   in   Leerplichtwetkwesties.     Dit   rechtvaardigt   dus   de   keuzen   aan   de   zijde   van   de   handhavende   instanties   en   de   rechterlijke   macht.   Aan  de  andere  zijde  zijn  er  degenen  tegen  wie  de  handhaving  gericht  is,  namelijk  de  ouders  en  de  leerlingen.   Als   overtreders   hebben   zij   bepaalde   belangen   die   voor   hen   zwaarder   wegen   dan   de   naleving   van   de   Leerplichtwet.  Het  is  dus  interessant  om  te  achterhalen  wat  deze  overwegende  belangen  zijn  en  waarom  het   huidig  handhavingsinstrumentarium  hen  niet  anders  heeft  doen  besluiten.     De   schoolbesturen   balanceren   tussen   deze   twee.   Enerzijds   houden   zij   als   eerste   toezicht   op   de   naleving   van   de   Leerplichtwet   en   dienen   zij   als   zodanig   een   verzuimregistratiesysteem   bij   te   houden.   Anderzijds   worden   zij   geconfronteerd   met   de   belangen   en   overwegingen   van   ouders   en   leerlingen   om   schoolverzuim   te   rechtvaardigen.   Tevens   is   het   schoolbestuur   het   bevoegd   gezag   om   te   beslissen   op   vrijstellingsgronden   van   art.   11   Lpw.   Als   scharnier   tussen   handhavende   instanties   en   overtreders   zijn   schoolbesturen  dus  een  interessante  actor  en  relevant  voor  deze  scriptie.  Het  is  mijns  inziens  interessant  om  te   vragen  hoe  zij  aankijken  tegen  de  huidige  handhavingsinstrumenten  en  of  die  aansluiten  bij  de  praktijk.     Ondanks   dat   deze   keuzen   zorgvuldig   zijn   gemaakt,   moet   men   niet   uit   het   oog   verliezen   dat   dit   onderzoek  verre  van  compleet  is.  Niet  alleen  is  kwalitatief  onderzoek  als  zodanig  vatbaar  voor  kritiek,  ook  is  het  

                                                                                                                166

 http://breda.incijfers.nl    http://breda.incijfers.nl    http://breda.incijfers.nl     169  http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03753&D1=a&D2=0,5,8-­‐10&D3=0&D4=a&D5=0,10,20-­‐22&VW=T     167 168

 

  42  

gebied   dat   bekeken   wordt   niet   alleen   klein,   maar   ook   niet   volledig   onderzocht.   Binnen   het   bereik   van   deze   scriptie   past   het   niet   om   iedere   leerplichtambtenaar,   iedere   OM   medewerker   met   ervaring   met   leerplichthandhaving,   iedere   overtreder,   iedere   rechter   die   een   leerplichtzaak   heeft   gehad   en   ieder   schoolbestuur  in  Breda  te  benaderen  en  te  ondervragen.  Wat  dit  onderzoek  wel  kan  brengen  zijn  signalen  en   handvatten   voor   verder   onderzoek.   Zo   kunnen   gedachtegangen   en   ervaringen   van   de   verschillende   betrokkenen     aanleiding   geven   om   op   grotere   schaal   onderzoek   te   doen   naar   de   handhaving   van   de   Leerplichtwet.  Generalisering  naar  regionaal,  provinciaal  of  zelfs  nationaal  niveau  is  verre  van  realistisch  en  zou   tekort  doen  aan  de  unieke  eigenschappen  van  een  gebied.       Kwalitatief   onderzoek   heeft   een   sterk   subjectief   karakter,   dat   vaak   als   voornaamste   punt   van   kritiek   wordt   aangevoerd.   Het   onderzoek   kenmerkt   zich   vaak   door   interpretaties   van   de   onderzoeker   en   is   dus   niet   zo   objectief  als  kwantitatief  onderzoek.  Voor  het  doen  van  betrouwbaar  en  valide  kwalitatief  onderzoek  zijn  een   170 aantal  eigenschappen  van  het  onderzoek  van  belang.  Allereerst  is  een  kenmerk  van  betrouwbaar  en  valide   kwalitatief  onderzoek  externa  betrouwbaarheid.  Dit  houdt  in  de  mate  waarin  het  onderzoek  overgedaan  kan   worden  op  een  ander  moment.  Ideaaltypisch  houdt  dit  in  dat  de  omstandigheden  niet  veranderd  zijn  en  dat  de   situatie  als  het  ware  bevroren  is.  Dat  dit  nooit  zal  voorkomen,  mag  duidelijk  zijn.  Wat  dan  van  belang  is,  is  dat   een  ander  hetzelfde  onderzoek  op  dezelfde  wijze  zou  kunnen  overdoen.  In  het  kader  van  dit  onderzoek  zou  in   een  later  project  een  ander  op  dezelfde  wijze  interviews  kunnen  afnemen,  een  gebied  kunnen  afbakenen  en   kunnen  proberen  op  dezelfde  vraag  een  antwoord  te  vinden.     Een   andere   belangrijke   eigenschap   van   betrouwbaar   en   valide   kwalitatief   onderzoek   is   interne   171 betrouwbaarheid.  Wanneer   er   meerdere   onderzoekers   zijn,   is   het   van   belang   dat   zij   als   team   een   visie   hebben   en   dezelfde   criteria   hanteren.   Nu   er   in   dit   onderzoek   slechts   een   onderzoeker   is,   is   aan   deze   eis   voldaan.   Verder   is   de   interne   validiteit   van   belang.   Dit   ziet   op   de   match   tussen   de   observaties   van   de   onderzoeker  en  de  theorieën  die  hij  ontwikkelt.  Er  moet  een  goede  match  zijn  tussen  observaties  en  opgedane   kennis.  De  onderzoeker  moet  zich  kunnen  verplaatsen  in  degene  die  geïnterviewd  wordt.  In  het  kader  van  dit   onderzoek   is   het   empirisch   kwalitatief   onderzoek   vooraf   gegaan   door   een   uitgebreid   literatuuronderzoek   waardoor   er   een   goede   match   is.   Tot   slot   is   externe   validiteit   van   belang.   Dit   ziet   op   generalisatie   van   de   bevindingen.   Gelet   op   de   omvang   van   het   onderzoek   en   het   beperkte   gebied   waarin   getoetst   wordt,   zal   van   generalisatie   geen   sprake   kunnen   zijn.   Wel   kunnen   terugkerende   bevindingen   in   andere   gebieden   getoetst   worden   en   aanleiding   geven   voor   nader   onderzoek.   Het   één   op   één   gelijkstellen   van   gebieden   is   echter   niet   realistisch  en  naar  mijn  mening  onnauwkeurig.       Voor   dit   kwalitatief   onderzoek   is   gekozen   voor   doelmatige   selectie   van   geïnterviewden   (purposive   172 sampling ),  in  plaats  van  willekeurige  respondenten  of  bij  toeval.  Het  doel  van  deze  selectie  is  om  antwoord   te  geven  op  de  onderzoeksvragen.  Door  deze  selectie  zijn  de  vragen  gerichter  en  dragen  ze  beter  bij  aan  het   beantwoorden  van  de  onderzoeksvragen.     173 De   interviews   zijn   semigestructureerd.  Dit   houdt   in   dat   er   vragenlijsten   gebruikt   zijn   als   leidraad   voor  de  interviews,  maar  dat  er  tijdens  de  interviews  ruimte  is  gelaten  om  de  geïnterviewden  hun  ideeën  en   gedachten   te   laten   uiten.   De   vragenlijsten   bevatten   allemaal   dezelfde   thema’s   en   overlappen   elkaar   in   dat   aspect.   Dit   document   kan   gezien   worden   als   een   interviewgids,   aan   de   hand   waarvan   het   interview   is   afgenomen.   De   behandeling   van   dezelfde   thema’s   en   dus   in   sommige   gevallen   op   elkaar   lijkende   vragen   is   van   wezenlijk  belang  om  een  eerlijk  beeld  te  krijgen  van  de  handhavingspraktijk  in  al  zijn  onderdelen.  Naast  deze   vragenlijsten   met   thema’s   zijn   de   betrokkenen   vrij   gelaten   om   hun   ideeën   te   ventileren.   Dit   aspect   is   juist   interessant   omdat   dit   een   insiderbeeld   geeft   van   de   handhavingspraktijk.   Daarnaast   heeft   deze   methode   ervoor   gezorgd   dat   op   betrokkenen   ingespeeld   kon   worden   en   dat   bij   bepaalde   thema’s   uitvoeriger   kon   worden   stilgestaan.   Deze   flexibiliteit   heeft   bijgedragen   aan   gedetailleerdere   antwoorden.   De   interviews   zijn   opgenomen,  uitgewerkt  en  geaccordeerd  en  te  vinden  in  Bijlage  A  van  deze  scriptie.    

                                                                                                                170

 Bryman  2012,  hfst.  17.    Bryman  2012,  hfst.  17.    Bryman  2012,  hfst.  18.     173  Bryman  2012,  hfst.  20.   171 172

 

  43  

5.2  Jurisprudentie     Voor   het   jurisprudentieonderzoek   is   een   scheiding   aangebracht   tussen   strafrechtelijke   en   bestuursrechtelijke   handhaving   enerzijds   en   privaatrechtelijke   handhaving   (kinderrechter)   anderzijds.   De   reden   voor   dit   onderscheid   is   dat   de   Leerplichtwet   zelf   strafrechtelijke   en   bestuursrechtelijke   handhavingsmogelijkheden   creëert  en  geen  privaatrechtelijke.  Privaatrechtelijke  handhaving  geschiedt  op  een  andere  grondslag,  namelijk   art.  1:254  BW,  en  is  dus  onderworpen  aan  andere  criteria  en    belangenafwegingen.     5.2.1  Strafrecht  en  bestuursrecht   Om  een  beeld  te  krijgen  van  de  huidige  handhavingspraktijk  is  een  jurisprudentie  onderzoek  verricht  over  de   periode   2006   tot   en   met   maart   2014.   In   deze   periode   zijn   er   83   handhavingszaken   met   betrekking   tot   de   Leerplichtwet   gepubliceerd   op   www.rechtspraak.nl   en   www.legalintellingence.com.   Belangrijk   om   hierbij   in   aanmerking  te  nemen  is  dat  hoewel  geprobeerd  is  zoveel  mogelijk  zaken  uit  deze  periode  in  het  onderzoek  te   betrekken,  dit  geen  garantie  is  dat  alle  relevante  zaken  in  dit  overzicht  zijn  opgenomen.  Wel  geeft  dit  aantal   zaken  naar  mijn  mening  een  goed  beeld  van  de  rechtspraak.  Al  deze  zaken  zijn  bestudeerd  en  hebben  tot  het   volgende  overzicht  van  strafrecht  en  bestuursrecht  geleid  (tabel  2).       Maatregelen  

Aantal     174

Beroep  ongegrond  (alleen  bij  art.  11  Lpw)

 

 

 

 

19    

Boete    

33  

Vrijspraak    

10  

Ontslag  van  alle  rechtsvervolging  (OVAR)  

6  

Werkstraf  

7  

Hechtenis  

1  

Geen  straf  

7  

 

 

 

 

Tabel  2:  opgelegde  sancties  2006-­‐maart  2014  

In   dit   overzicht   is   gezocht   naar   bestuursrechtelijke   en   strafrechtelijke   handhaving.   In   het   jurisprudentieoverzicht   aan   het   einde   van   deze   scriptie   zijn   deze   zaken   vermeld.   Toepassing   van   de   OTS   in   zaken   waarin   ook   de   Leerplichtwet   niet   is   nageleefd,   zijn   niet   in   dit   overzicht   van   genomen   maatregelen   betrokken.  Deze  zaken  zullen  later  besproken  worden.     Opvallend  is  dat  in  deze  periode  van  ruim  8  jaar  slechts  83  zaken  op  deze  sites  gepubliceerd  zijn  die   specifiek   zien   op   de   handhaving   van   de   Lpw.   Dit   sluit   aan   bij   het   beeld   dat   gegeven   is   door   de   leerplichtambtenaar  en  de  rechter  die  te  kennen  geven  dat  veel  zaken  de  rechtbank  niet  bereiken.  Veel  zaken   worden  in  het  voortraject  behandeld  en  afgesloten.  Daarnaast  worden  veel  uitspraken  mondeling  gedaan  en   worden   deze   niet   allemaal   op   schrift   gesteld.   Behalve   mondelinge   uitspraken   worden   ook   lang   niet   alle  

                                                                                                                174

 

 ‘Beroep  ongegrond’  is  strikt  genomen  geen  maatregel,  maar  een  toepassing.    

  44  

schriftelijke   uitspraken   online   beschikbaar   gesteld.   Hierdoor   worden   bij   lange   niet   alle   zaken   bereikt   via   publicatiesites  als  www.rechtspraak.nl  en  www.legalintellingence.com.     De   handhaving   van   de   Leerplichtwet   richt   zich   op   de   naleving   van   de   verplichtingen   van   art.   2   Lpw.   Zoals   in   hoofdstuk   2   is   beschreven,   vloeien   er   twee   verplichtingen   voort   uit   art.   2   Lpw.   Allereerst   is   dit   het   inschrijven  van  een  kind  op  een  school  en  ten  tweede  het  zorg  dragen  voor  het  regelmatig  schoolbezoek  van   de   school   van   inschrijving   door   het   kind.   Beide   verplichtingen   kennen   een   vrijstellingsmogelijkheid.   Voor   de   verplichting   tot   inschrijving   van   een   kind   op   een   school   gelden   art.   5/5a   Lpw.   Voor   de   verplichting   tot   geregeld   schoolbezoek  van  de  school  van  inschrijving  geldt  art.  11  Lpw.     In   het   overzicht   van   gebruikte   handhavingsinstrumenten   is   geen   onderscheid   gemaakt   tussen   deze   twee   vrijstellingsgronden.   Het   dictum   ‘beroep   ongegrond’   is   slechts   gebezigd   bij   vrijstellingsverzoeken   op   basis   van  art.  11  Lpw.       Uit   het   onderzoek   waarbij   83   zaken   zijn   betrokken,   blijken   de   maatregelen   zoals   te   vinden   in   tabel   2   te   zijn   opgelegd.  Opvallend  is  dat  er  in  geen  enkel  geval  is  gekozen  voor  bestuursrechtelijke  sancties.  Hierbij  is  in  de   interviews  uitgebreid  stilgestaan.     In   19   gevallen   is   bij   een   verzoek   tot   vrijstelling   van   geregeld   bezoek   het   beroep   tegen   de   afwijzing   ongegrond   verklaard.   Hieruit   blijkt   des   te   meer   hoe   restrictief   deze   vrijstellingsgrond   wordt   uitgelegd,   aangezien  in  geen  enkel  geval  in  beroep  de  vrijstelling  op  grond  van  art.  11  Lpw  is  verleend.     De   boete   is   veruit   de   meest   geliefde   maatregel.   Van   de   83   zaken   zijn   er   in   maar   liefst   33   gevallen   boetes  opgelegd.  Bij  iedere  opgelegde  boete  werd  subsidiair  een  vervangende  hechtenis  opgelegd.  De  hoogte   van  de  boete  varieerde  tussen  de  €125  en  €1500,-­‐  onvoorwaardelijk.    Veel  boetes  werden    al  dan  niet  geheel   voorwaardelijk  opgelegd,  waarbij  de  proeftijd  veelal  2  jaar  was.  De  meest  voorkomende  geldboete  is  de  boete   van  €250.   Vrijspraak   volgde   in   10   van   de   83   zaken.   Ontslag   van   alle   rechtsvervolging   was   het   eindoordeel   in   6   zaken,  terwijl  in  7  zaken  geen  straf  werd  opgelegd.  Motieven  voor  het  niet  opleggen  van  een  straf  zijn  onder   meer  dat  een  kind  op  andere  wijze  onderwijs  heeft  gekregen  en  het  kind  dus  geen  ontwikkelingsachterstand   heeft  opgelopen.     175 Er   is   1   keer   een   onvoorwaardelijke   hechtenis   opgelegd   van   2   weken.  Werkstraffen   zijn   in   7   gevallen   opgelegd.   De   duur   van   de   werkstraffen   varieerde   tussen   de   20   en   de   60   uur.   Werkstraffen   zijn   ook   voorwaardelijk   opgelegd.   In   sommige   gevallen   is   subsidiair   aan   de   werkstraf   jeugddetentie   opgelegd.   Werkstraffen  richtten  zich  in  deze  gevallen  tot  minderjarige  overtreders  van  de  Leerplichtwet.       5.2.2  Privaatrecht     Ook  voor  dit  jurisprudentieonderzoek  is  de  periode  2006  tot  en  met  maart  2014  aangehouden.  De  toepassing   van   de   OTS   in   gevallen   waarbij   ook   aan   de   verplichtingen   van   de   Leerplichtwet   niet   is   voldaan,   levert   het   volgende  overzicht  op.  Deze  zaken  zijn  ook  opgenomen  in  het  jurisprudentieoverzicht.  Er  zijn  drie  in  het  oog   176 springende   zaken,   die   ook   in   de   media   veel   aandacht   hebben   gekregen.   Dit   zijn   ‘Zeilmeisje   Laura’ ,   ‘de   177 178 zeilende  broers’  en  ‘Rauw’.  In  twee  van  de  drie  zaken  is  op  enige  moment  een  OTS  opgelegd.  In  het  geval   179 van   de   zeilende   broers   echter   is   geen   OTS   opgelegd  en   bij   het   Zeilmeisje   Laura   is   de   OTS   op   een   gegeven  

                                                                                                                175

 Hof  Arnhem  21  maart  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BP8817    http://vorige.nrc.nl/article2537858.ece;  http://vorige.nrc.nl/article2565960.ece;  http://www.bol.com/nl/p/zeilmeisje-­‐laura-­‐dekker-­‐ mijn-­‐verhaal/1001004010468043/     177  http://www.hartvannederland.nl/nederland/utrecht/2012/zeilbroers-­‐onder-­‐toezicht-­‐gesteld/;   http://www.nu.nl/binnenland/2989442/zeilbroers-­‐toezicht-­‐gesteld.html;  http://nos.nl/artikel/517067-­‐zeilbroers-­‐niet-­‐meer-­‐onder-­‐ toezicht.html     178  http://www.proud2bme.nl/TV_uitzendingen/Documentaire:_Rauwer;   http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3365220/2012/12/18/Jeugdzorg-­‐jongen-­‐die-­‐rauw-­‐eet-­‐moet-­‐met-­‐spoed-­‐ uit-­‐huis.dhtml;  http://www.nrc.nl/nieuws/2012/12/19/15-­‐jarige-­‐jongen-­‐die-­‐alleen-­‐rauwe-­‐groenten-­‐eet-­‐is-­‐ondergedoken/     179  Hof  Amsterdam  11  juni  2013,  ECLI:NL:GHAMS:2013:CA2759;  Rb.  Haarlem  23  augustus  2012,  ECLI:NL:RBHAA:2012:BX8524   176

 

  45  

180

moment   niet   meer   verlengd   en   opgeheven.  Daarnaast   zijn   er   drie   andere   zaken   in   deze   periode   181 182 gepubliceerd.  Van  deze  drie  zaken  was  er  in  twee  zaken  geen  grond  voor  oplegging  van  een  OTS.     Voor  het  opleggen  van  een  OTS  toetst  de  rechter  niet  aan  de  Leerplichtwet,  maar  aan  art.  1:254  BW.   Er  wordt  gekeken  of  er  sprake  is  van  een  ernstige  bedreiging  van  de  ontwikkeling  van  het  kind.  Het  niet  naleven   van   de   Leerplichtwet   kan   een   factor   zijn   die   bijdraagt   aan   deze   bedreiging.   Het   opleggen   van   een   OTS   is   echter   geen  handhaving  van  de  Leerplichtwet  als  zodanig.  Het  doel  van  art.  1:254  BW  is  een  heel  andere  dan  dat  het   doel  van  de  Leerplichtwet.  Daar  waar  het  Burgerlijk  Wetboek  expliciet  de  nadruk  legt  op  de  ontwikkeling  van   het   kind,   legt   de   Leerplichtwet   juist   de   nadruk   op   het   verplicht   schoolbezoek.   Hoewel   er   als   gevolg   van   de   OTS   invloed   uitgeoefend   kan   worden   op   het   al   dan   niet   naar   school   gaan,   is   de   oplegging   van   een   OTS   naar   mijn   mening  geen  handhaving  van  de  Leerplichtwet.  Het  is  wel  een  factor  die  aan  naleving  bij  kan  dragen  en  onder   omstandigheden  dus  wel  handhaving  van  de  leerplicht  in  kan  houden.       5.3  Praktijk       Zoals  al  vermeld  is,  is  dit  onderdeel   ‘Praktijk’   beperkt  tot   de   regio   Breda.  Met  de  interviews  die  zijn   afgenomen   in   het   kader   van   dit   onderdeel   is   geprobeerd   een   beeld   te   geven   van   de   staande   handhavingspraktijk   in   de   regio  Breda.  Hierbij  ligt  de  focus  niet  alleen  op  ervaringen  van  de  verschillende  betrokkenen,  maar  ook  op  de   onderlinge  verhouding  tussen  deze  betrokkenen  en  wat  zij  als  belangrijkste  onderdelen  van  handhaving  van  de   Leerplichtwet   beschouwen.   Dit   onderdeel   beoogt   dus   vooral   een   kijkje   in   de   keuken   te   bieden   en   inzicht   te   geven   in   de   staande   praktijk   en   wat   voor   implicaties   dit   kan   hebben   voor   mijn   onderzoek.   Deze   inzichten   worden  aan  de  hand  van  drie  thema’s  besproken,  namelijk  voortraject,  sanctionering  en  rechtspraak.     Voor   deze   scriptie   zijn   interviews   afgenomen   met   diverse   betrokkenen.   Het   volledig   transcript   van   deze  interviews  kan  gevonden  worden  in  Bijlage  A.  Hieronder  zal  volstaan  worden  met  een  korte  weergave  van   de  belangrijkste  of  opmerkelijkste  punten  van  de  interviews.       5.3.1  Voortraject     Onder  voortraject  wordt  hier  begrepen  de  fase  voorafgaand  aan  sanctionering.  Hieronder  wordt  onder  meer   begrepen   het   toezicht   houden   op   naleving   van   de   Leerplichtwet   en   de   motiverende   gesprekken   die   gevoerd   worden  door  scholen  dan  wel  leerplichtambtenaren.  Wanneer  er  sprake  is  van  een  zorgbehoefte,  dan  valt  het   zorgtraject  hier  ook  onder.       Uit  alle  gesprekken  die  gevoerd  zijn,  komt  heel  sterk  het  verlangen  naar  voren  dat  de  nadruk  zou  moeten  liggen   op   het   voortraject.   Hiermee   wordt   bedoeld   dat   betrokkenen   vooral   belang   zien   in   het   voorkomen   van   handhaving  en  het  begeleiden  en  eventueel  terugleiden  van  jongeren  naar  school.  Wanneer  door  signalering   van  problemen  verzuim  voorkomen  kan  worden  dan  heeft  dit  de  voorkeur.       Om   dit   te   bewerkstelligen   is   een   goede   verzuimregistratie   van   groot   belang.   Immers,   om   eventuele   problemen   in   kaart   te   kunnen   brengen   is   het   van   belang   dat   allereerst   de   frequentie   van   verzuim   in   kaart   wordt   gebracht.   Uit   gesprekken   op   scholen   is   gebleken   dat   er   gebruik   gemaakt   wordt   van   digitale   verzuimregistratiesystemen  die  goed  toegankelijk  zijn  voor  docenten.  De  registratiesystemen  worden  dagelijks,   dan   wel   per   lesuur   ingevuld   door   docenten.   Deze   gegevens   worden   verwerkt   door   de   administratie,   waarop   eventueel  actie  wordt  ondernomen.  Van  ouders  wordt  gevergd  dat  zij  actief  bijdragen  aan  het  systeem  door   tijdig   meldingen   te   doen.   Hieruit   blijkt   dat   het   systeem   zo   sterk   is   als   zijn   zwakste   schakel;   wanneer   één   element  ontbreekt  dan  is  het  systeem  niet  meer  volledig  betrouwbaar.      

                                                                                                                180

 Rb.  Middelburg  27  juli  2010,  ECLI:NL:RBMID:2010:BN2481    Hof   Leeuwarden   18   augustus   2009,   ECLI:NL:GHLEE:2009:BJ5684;   Rb.   Utrecht   17   december   2007,   ECLI:NL:RBUTR:2007:BD7428;   Hof   Den   Bosch  23  februari  2006,  ECLI:NL:GHSHE:2006:AV9127.   182  Hof  Leeuwarden  18  augustus  2009,  ECLI:NL:GHLEE:2009:BJ5684;  Rb.  Utrecht  17  december  2007,  ECLI:NL:RBUTR:2007:BD7428   181

 

  46  

Redenen  voor  verzuim  variëren  tussen  het  basis-­‐  en  het  voortgezet  onderwijs.  In  het  basisonderwijs  zijn  het  de   ouders   die   hun   kind   laten   verzuim   vaak   vanwege   een   familiebezoek   in   het   buitenland,   een   goedkope   reisperiode   of   een   lang   weekend   weg,   terwijl   in   het   voortgezet   onderwijs   de   leerlingen   zelf   meestal   verzuimen   omdat  ze  ‘geen  zin’  hebben,  al  dan  niet  het  gevolg  van  omstandigheden  in  de  privésfeer.     Vooral  in  het  geval  van  relatief  verzuim,  waarbij  er  vaak  sprake  is  van  problemen  in  de  privésfeer,  is   het   van   belang   om   jongeren   en   ouders   te   begeleiden   en   te   toetsen   of   er   sprake   is   van   een   hulpbehoefte   alvorens  over  te  gaan  tot  sanctionering.  Het  is  in  eerste  instantie  de  taak  van  school  om  (eventuele)  problemen   tijdig   te   signaleren.   Scholen   zullen   vaak   ook   zelf   kunnen   voorzien   in   zorgbehoeften   van   hun   leerlingen   door   middel  van  gesprekken  waarbij  de  leerling  centraal  staat  en  gekeken  wordt  naar  mogelijkheden  die  de  school   kan  bieden  om  een  leerling  hulp  te  bieden.  Hierbij  moet  de  kanttekening  geplaatst  worden  dat  de  middelen  die   de   school   ten   dienste   staan   vaak   beperkt   zijn   tot   het   bieden   van   deze   gesprekken   op   school.   Het   benaderen   van  andere  zorgverleners  valt  niet  onder  de  taak  van  de  school.  Wanneer  er  behoefte  bestaat  aan  intensievere   zorg   en   het   verzuim   daarnaast   voortduurt   is   het   van   belang   dat   er   op   tijd   melding   gedaan   wordt   aan   de   leerplichtambtenaar.  Deze  kan  dan,  mits  de  melding  tijdig  is  geweest  en  daar  behoefte  aan  is,  contact  leggen   met   andere   zorgverleners,   zoals   bijvoorbeeld   Bureau   Jeugdzorg.   Voordat   contact   gelegd   wordt   met   een   zorgverlener   voert   de   leerplichtambtenaar   een   gesprek   (of   meerdere   gesprekken)   met   de   jongere   en   zijn   ouders   om   te   achterhalen   wat   er   nu   precies   speelt     en   wat   de   reden   is   voor   het   verzuim.   In   het   geval   de   leerplichtambtenaar  de  indruk  heeft,  al  dan  niet  door  een  indicatie  van  school,  dat  onderliggende  problematiek   in   de   privésfeer   aanleiding   is   voor   het   verzuim   en   hulp   geboden   zou   moeten   worden,   dan   zal   de   leerplichtambtenaar   hierin   bemiddelen.   De   leerplichtambtenaar   is   zelf   geen   zorgverlener   en   eigent   zich   deze   rol  ook  niet  toe.     In  veel  gevallen  van  relatief  verzuim  is  inderdaad  behoefte  aan  hulp.  Hoewel  er  gevallen  zijn  waarbij   een  jongere  te  kennen  geeft  ‘geen  zin  te  hebben’,  speelt  er  in  veel  gevallen  meer.  De  problemen  variëren  sterk;   veel   gehoorde   problemen   zijn   financiële   problemen   thuis,   een   moeilijke   gezinssituatie,   een   verkeerde   schoolkeuze  en  pesten.  Door  de  diversiteit  aan  problematiek  verschilt  ook  de  hulp  die  eventueel  geboden  kan   worden   sterk.   Ouders   zien   zich   in   de   meerderheid   van   de   gevallen   geconfronteerd   met   opvoedingsonmacht;   ouders  weten  zich  geen  raad  meer  met  hun  kind  en  krijgen  het  kind  om  die  reden  niet  naar  school.  Dit  was  ook   het  argument  dat  aangedragen  werd  door  ouders  tijdens  huisbezoeken.  Slechts  in  enkele  gevallen  zien  ouders   het  belang  van  schoolonderwijs  niet  in  en  werken  zij  niet  met  school  en  leerplichtambtenaren  mee.       Anders  is  het  wanneer  er  sprake  is  van  luxeverzuim.  In  dat  geval  dragen  ouders  vaak  redenen  aan  als   onverenigbaarheid   van   de   reguliere   vakantie   met   de   eigen   zaak   of   dat   vakanties   anders   te   duur   zijn.   Dit   zijn   uiteraard  een  hele  andere  type  argumenten  die  betrekking  hebben  op  totaal  verschillende  gevallen.  Anders  zijn   ook   de   argumenten   die   aangedragen   worden   om   absoluut   verzuim   te   rechtvaardigen.   Dit   kunnen   richtingsbezwaren   zijn,   maar   ook   pedagogische   argumenten   worden   in   dit   kader   aangedragen.   Het   voornaamste  verschil  met  relatief  verzuim  is  dat  in  deze  gevallen  de  zorgbehoefte  niet  of  nauwelijks  aanwezig   is.  Het  verzuim  is  door  andere  motieven  ingegeven.       Het  gros  van  de  verzuimzaken  wordt  in  het  voortraject  ondervangen.  Dit  is  mede  het  gevolg  van  het  feit  dat   schoolbesturen  en  leerplichtambtenaren  goed  op  elkaar  zijn  ingespeeld.  Deze  betrokkenen  weten  wanneer  ze   in   actie   moeten   komen   en   er   zijn   korte   lijnen   tussen   de   verschillende   instanties.   Ook   scholen   die   in   beginsel   terughoudend   zijn   geweest   met   het   inschakelen   van   de   leerplichtambtenaar   erkennen   nu   de   voordelen   van   tijdige  communicatie.  Alleen  in  de  verhouding  tussen  MBO-­‐scholen  en  leerplichtambtenaren  is  er  nog  ruimte   voor  verbetering.  Ook  in  het  verdere  traject,  waarop  hieronder  wordt  ingegaan,  is  de  rolverdeling  duidelijk  en   zijn  schoolbesturen,  leerplichtambtenaren  en  OM  goed  op  elkaar  ingespeeld.                

 

  47  

5.3.2  Sanctionering     Sanctionering   ziet   op   het   opleggen   van   een   bestuurlijke   dan   wel   strafrechtelijke   sanctie   of   het   opleggen   van   een  maatregel  van  kinderbescherming.         In  de  regio  Breda  is  door  de  gemeente  bewust  de  keuze  gemaakt  om  zich  toe  te  spitsen  op  het  strafrechtelijk   traject   en   niet   op   het   bestuursrechtelijk   traject.   De   mogelijkheid   van   toepassing   van   de   last   onder   bestuursdwang   en   last   onder   dwangsom   wordt   in   deze   regio   niet   toegepast.   In   de   interviews   is   de   nadruk   komen   te   liggen   op   de   last   onder   dwangsom.  Als   argument   tegen   de   last   onder   dwangsom   wordt   aangedragen   dat  jongeren  veelal  al  te  kampen  hebben  met  financiële  problemen  en  dat  deze  last  een  verzwaring  van  de  al   gespannen   situatie   tot   gevolg   zal   hebben.   Dit   is   ook   het   antwoord   dat   leerplichtambtenaren   geven   wanneer   ze   gevraagd  worden  waarom  zij  menen  dat  de  last  onder  dwangsom  in  de  regio  Breda  niet  wordt  toegepast.  De   leerplichtambtenaren  geven  wel  te  kennen  dat  de  gemeente  Breda  zich  op  dit  punt  oriënteert.    In  het  geval  van   luxeverzuim   of   absoluut   verzuim   kan   de   last   onder   dwangsom   wel   een   aanvulling   zijn   op   het   strafrechtelijk   183 traject  met  inachtneming  van  de  zorgbehoefte  van  de  jongere  zo  menen  bijna  alle  betrokkenen ,  hoewel  dit   door  het  gemeentebestuur  (nog)  niet  wordt  gebruikt.     Leerplichtambtenaren   onderhouden   nauwe   contacten   met   het   OM.   Wanneer   beslist   wordt   door   de   leerplichtambtenaar   dat   strafrechtelijke   handhaving   op   zijn   plaats   is,   zal   de   casus   besproken   worden   in   het   leerplichtcasusoverleg  (LCO)  en  wordt  de  haalbaarheid  en  wenselijkheid  van  het  proces-­‐verbaal  besproken  met   het  OM.  Door  deze  interactie  tussen  de  leerplichtambtenaren  en  het  OM  worden  zaken  zelden  geseponeerd.   Dat  neemt  niet  weg  dat  het  in  het  gros  van  de  gevallen  niet  tot  een  proces-­‐verbaal  komt.       Om  tot  een  strafeis  te  komen  is  het  OM  in  beginsel  ‘gebonden’  aan  haar  richtlijn.  Op  basis  van  deze  richtlijn   stelt  het  OM  strafeisen.  Er  wordt  echter  wel  in  ieder  individueel  geval  gekeken  welke  strafeis  het  best  past  bij   de  situatie,  waardoor  afgeweken  kan  worden  van  de  richtlijn.  Hierdoor  kan  het  ook  zijn  dat  het  OM  naast  een   straf   ook   verzoekt   om   een   maatregel   tot   samenwerking   of   begeleiding   van   Bureau   Jeugdzorg.   Ook   in   zijn   strafmaat  houdt  het  OM  dus  rekening  met  een  eventuele  zorgbehoefte.  Dit  betekent  echter  niet  dat  de  strafeis   gematigd  wordt,  het  betekent  slechts  dat  het  OM  in  die  specifieke  gevallen  een  verzoek  tot  de  rechter  doet  om   de  jongere  een  straf  onder  de  voorwaarden  van  samenwerking  met  Bureau  Jeugdzorg  op  te  leggen.       5.3.3  Rechtspraak     Een   belangrijke   opmerking   vooraf   is   dat   de   rechtbank   Zeeland–West-­‐Brabant   nog   relatief   jong   is.   De   rechtbanken  Middelburg  en  Breda  zijn  recentelijk  gefuseerd.  Voor  de  Leerplichtwetzaken  is  dit  in  zoverre  van   belang   dat   in   Middelburg   nog   niet   gewerkt   wordt   met   de   zogeheten   jeugdteams   waarin   de   verschillende   trajecten   waarin   minderjarigen   in   verzeild   kunnen   raken   binnen   één   team   behandeld   worden.   Deze   jeugdteams   behandelen   zoveel   mogelijk   zaken   waar   jeugdigen   bij   betrokken   zijn   gezamenlijk.   Bij   leerplichtzaken  wordt  in  sommige  gevallen  ook  een  verzoek  gedaan  tot  een  kinderbeschermingsmaatregel.  Bij   de   rechtbank   Zeeland–West-­‐Brabant   wordt   deze   leerplichtovertreding   en   het   verzoek   tot   de   kinderbeschermingsmaatregel   in   één   zaak   behandeld.   Het   grootste   voordeel   van   deze   behandeling   is   dat   jeugdigen   slechts   ėėn   keer   voor   de   rechter   hoeven   te   verschijnen.   Betrokken   zijn   bij   een   gerechtelijk   traject   heeft  al  de  nodige  impact  op  een  jongere  en  hem  hier  minder  aan  blootstellen  is  dus  te  prefereren.     In   Middelburg   bestaat   dit   team   nog   niet,   maar   een   dergelijk   team   zal   ook   hier   gecreëerd   worden.   Verder   is   een   belangrijke   kanttekening   dat   het   aantal   Leerplichtwetzaken   dat   aanhangig   gemaakt   wordt   in   Middelburg   beperkt   is.   De   rechtbank   Oost-­‐Brabant   maakt   geen   gebruik   van   jeugdteams   en   uit   de   mailconversatie   met   Hans   de   Steur,   strafjurist   niveau   A   bij   deze   rechtbank,   blijkt   dat   zaken   inderdaad   niet   gezamenlijk  behandeld  worden.  Bij  de  rechtbank  Oost-­‐Brabant  is,  in  overleg  met  het  team  strafrecht,  gekozen  

                                                                                                                183

 Betrokkenen  zijn  leerplichtambtenaren,  scholen,  OM  en  rechter.  De  leerplichtambtenaren  zijn  hier  terughoudend,  omdat  zij  nog  niet   gewerkt  hebben  met  de  last  onder  dwangsom  en  hierdoor  geen  zicht  hebben  op  de  effecten  ervan.    

 

  48  

om   leerplichtzaken   te   behandelen   door   het   team   van   familie   en   jeugd.   Hierdoor   is   een   integrale   aanpak   van   leerplichtzaken  mogelijk;  niet  alleen  is  er  oog  voor  het  strafrechtelijk  aspect,  maar  er  is  ook  oog  voor  eventuele   beschermingsmaatregelen.   Slechts   een   enkele   keer   bij   meervoudige   kamers   schuift   een   rechter   uit   het   team   strafrecht   aan   bij   leerplichtzaken.   Wanneer   er   echter   een   verzoek   gedaan   wordt   tot   een   kinderbeschermingsmaatregel,  dan  zal  dit  verzoek  in  een  aparte  zaak  behandeld  moeten  worden.  De  jongere   moet   dan   dus   twee   keer   voor   de   rechter   verschijnen.   Een   inhoudelijke   reden   voor   deze   scheiding   is   niet   gegeven,  slechts  dat  hier  organisatorisch  motieven  aan  ten  grondslag  liggen.       Opvallend   is   dat   ook   in   het   gerechtelijk   traject   de   nadruk   ligt   op  eventuele   hulpverlening.   Men   staat   open   voor   hulpverlening   en   onderzoekt   ook   actief   welke   factoren   van   invloed   zijn   geweest   op   het   schoolverzuim.   Uitzonderingen  daargelaten  waar  kinderen  spijbelen  om  het  spijbelen  omdat  dit  stoer  is,  kampt  het  gros  van  de   leerlingen  die  verzuimen  met  problemen  thuis.  De  rechter  wordt  middels  het  proces-­‐verbaal  en  aangehechte   stukken   en   het   eventuele   rapport   van   de   Raad   voor   de   Kinderbescherming   op   de   hoogte   gebracht   van   deze   thuissituatie  en  van  de  maatregelen  die  al  genomen  zijn  om  hierin  verbetering  aan  te  brengen.  Daarnaast  kan   de   rechter   zelf   op   zitting   partijen   ondervragen   naar   de   motieven   voor   het   spijbelen.   Dat   hulpverlening   een   belangrijk  onderdeel  uitmaakt  van  het  proces  leidt  niet  tot  lagere  straffen  of  een  mildere  aanpak.  Bij  de  zaken   waarbij  ik  zelf  aanwezig  ben  geweest  zijn  naast  hulpverleningsmaatregelen  ook  straffen  opgelegd  en  hebben   de  rechter  en  de  OvJ  krachtig  de  onwenselijkheid  van  het  spijbelen  verwoord.     Zowel   het   OM   als   de   rechterlijke   macht   hebben   een   een   richtlijn   c.q.   oriëntatiepunten   waarin   schematisch   is   weergegeven   hoe   omgegaan   zou   kunnen   worden   met   leerplichtzaken.   De   richtlijn   van   de   procureurs-­‐generaals   in   Den   Haag   geeft   schematisch   weer   hoeveel   uur   verzuim   leidt   tot   welke   strafeis.   Bijzondere   omstandigheden   of   omstandigheden   van   het   geval   kunnen   hierbij   een   corrigerende   factor   zijn.   Hetzelfde   geldt   voor   de   oriëntatiepunten   van   de   rechtbank.   Ook   deze   oriëntatiepunten   geven   schematisch   weer   hoeveel   uur   verzuim   tot   welke   straf   leidt.   Met   ook   hier   de   kanttekening   dat   er   per   individuele   zaak   gekeken  wordt  en  dus  omstandigheden    van  het  geval  voor  een  afwijking  van  een  letterlijke  toepassing  van  het   184 schema  kunnen  leiden.  Of  zoals,  mw.  mr.  Bogaert  het  verwoord;  ‘oriëntatiepunten  zijn  net  als  richtlijnen  om   van  af  te  wijken’.     De   rechter   is   beperkt   in   zijn   strafmogelijkheden.   Op   grond   van   de   Leerplichtwet   kan   er   slechts   een   werkstraf   of   geldboete   opgelegd   worden.   Het   echte   doorpakken   van   jongeren   die   notoir   spijbelen   door   het   opleggen   van   bijvoorbeeld   jeugddetentie   is   geen   optie.   Wel   kan   de   rechter   jeugdreclassering   bevelen   en   hieraan   bijzondere   voorwaarden   verbinden   zoals   het   gelasten   van   een   MST   (multi   system   therapy)   waarbij   intensief   de   thuissituatie   van   de   jongeren   in   kaart   wordt   gebracht   door   wekelijkse   bezoeken,   maar   ook   adviezen   aan   ouders   gegeven   kunnen   worden.   Een   OTS   kan   de   rechter   ambtshalve   opleggen,   maar   dit   gebeurt   zelden.   Veelal   is   het   de   Raad   voor   de   Kinderbescherming   die   een   verzoek   tot   oplegging   van   een   OTS   aan   de   rechter  richt.       5.4  Vergelijking  met  andere  gemeenten     Om   te   toetsen   of   de   ervaringen   en   indrukken   die   in   de   regio   Breda   zijn   opgedaan   herkenbaar   zijn   in   andere   delen   van   het   land   zijn   de   jaarverslagen   leerplicht   van   de   gemeenten   Den   Haag   en   Utrecht   betrokken   bij   dit   onderzoek.  De  belangrijkste  elementen  van  de  gesprekken  in  de  regio  Breda  zijn  dat  de  nadruk  ligt  op  het  tijdig   signaleren  van  verzuim  en  het  eventueel  bieden  van  zorg.  Wanneer  dit  geen  soelaas  mag  bieden,  dan  wordt  er   over  gegaan  tot  strafrechtelijke  handhaving.  Het  is  dus  de  vraag  of  deze  elementen  ook  een  rol  van  betekenis   spelen  in  de  gemeenten  Den  Haag  en  Utrecht.     De   vergelijking   van   de   jaarverslagen   is   slechts   een   korte   vergelijking   ten   aanzien   van   algemene   bevindingen.  Het  is  geen  gelijkwaardige  studie,  maar  het  geeft  wel  weer  of  de  indrukken  van  de  regio  Breda   ook   in   Den   Haag   en   Utrecht     zijn   terug   te   vinden.   Daarnaast   wordt   voor   de   volledigheid   het   jaarverslag   van   het   Regionaal  Bureau  Leerplicht  (RBL)  West-­‐Brabant,  waaronder  de  gemeente  Breda  valt,  bekeken.    

                                                                                                                184

 

 Zij  is  rechter  bij  de  rechtbank  Zeeland–West-­‐Brabant  

  49  

 In  Den  Haag  wordt  net  als  in  Breda  veel  waarde  gehecht  aan  het  tijdig  melden  van  schoolverzuim,  waardoor   eerder   actie   kan   worden   ondernomen.   Niet   alleen   kan   zo   eerder   gesanctioneerd   worden,   maar   worden   ook   eventuele  zorgbehoeften  eerder  in  kaart  gebracht.  De  nadruk  is  sterk  komen  te  liggen  op  het  bieden  van  hulp   en  zorg  daar  waar  nodig  en  de  nadruk  ligt  dus  niet  enkel  op  sanctionering.       Opvallend   is   dat   in   Den   Haag   in   het   primair   onderwijs   zowel   luxeverzuim   als   signaalverzuim   de   belangrijkste   redenen   voor   verzuim   zijn.   Dit   is   wezenlijk   anders   dan   in   de   regio   Breda   waar   signaalverzuim   veelal   een   uitzondering   is   op   basisscholen.   Er   is   wel   in   beide   regio’s   een   toename   van   signaalverzuim   op   het   voortgezet   onderwijs.   Ten   aanzien   van   signaalverzuim   is   de   gemeente   Den   Haag   actief   in   het   onderzoeken   van   de  oorzaken  van  dit  verzuim.  De  gemeente  komt  tot  de  conclusie  dat  dit  vaak  het  gevolg  is  van  problemen  in  de   privésfeer.  In  deze  gevallen  wordt  hulp  en  zorg  geboden  aan  gezinnen.       Ten   aanzien   van   luxe   en   absoluut   verzuim   is   de   gemeente   Den   Haag   meer   actie   gaan   ondernemen   om   dit   verzuim   tegen   te   gaan.   Zo   hebben   er   verschillende   huisbezoeken   plaatsgevonden   in   het   kader   van   controle   op  luxeverzuim.  Dit  lijkt  in  de  regio  Den  Haag  een  punt  van  grotere  zorg  te  zijn,  dan  in  de  regio  Breda.  In  de   regio  Breda  zijn  het  vooral  de  scholen  zelf  die  ouders  motiveren.  Hoewel  er  ook  in  Breda  een  stijging  is  van  het   aantal   verzoeken   tot   verlof   –   en   als   gevolg   daarvan   een   stijging   van   het   aantal   afwijzingen   –   is   de   gemeente   hier   minder   actief.     Meldingen   van   absoluut   verzuim   blijken   na   controle   lang   niet   altijd   te   zien   op   absoluut   verzuim,  omdat  een  kind  bijvoorbeeld  wel  is  ingeschreven,  maar  dit  nog  niet  verwerkt  is  in  het  systeem.       Wanneer   er   sprake   is   van   verzuim,   dan   stuurt   de   leerplichtambtenaar   allereerst   een   waarschuwingsbrief  om  de  ouders  op  de  hoogte  te  stellen  van  het  verzuim  en  hen  de  gelegenheid  te  geven  om   de   overtreding   te   stoppen.   Als   deze   brief   geen   effect   sorteert   dan   kiest   de   leerplichtambtenaar   voor   een   zwaarder  interventiemiddel.  In  alle  gevallen  van  verzuim  zal  de  nadruk  eerst  liggen  op  het  achterhalen  van  de   oorzaak   van   het   verzuim.   Indien   er   sprake   is   van   een   zorgbehoefte   dan   zal   eerst   hier   naar   gekeken   worden.   Wanneer   het   bieden   van   hulp   geen   soelaas   biedt   en   het   verzuim   doorgaat,   dan   gaat   de   leerplichtambtenaar   in   Den   Haag   over   tot   het   initiëren   van   het   strafrechtelijk   handhavingstraject.   Dit   is   dus   vergelijkbaar   met   de   regio   Breda,   waar   ook   de   nadruk   ligt   op   eerst   het   onderzoeken   van   de   zorgbehoeften   alvorens   over   te   gaan   op   strafrechtelijke  sanctionering.           In  Utrecht  is  er  een  controleteam  in  het  leven  geroepen  dat  zich  richt  op  verzuim  in  het  voortgezet  onderwijs   en   MBO-­‐instellingen.   Dit   team   controleert   de   verzuimregistratie   en   de   verzuimmeldingen   van   deze   schoolinstellingen.   Wanneer   er   een   mankement   in   de   registratie   zit,   dan   vindt   er   een   tweede   en   eventueel   derde  controle  plaats  hetgeen  uiteindelijk  tot  een  melding  aan  de  Onderwijsinspectie  kan  leiden.  De  nadruk  ligt   dus   sterk   op   het   voortraject;   het   tijdig   signaleren   van   verzuim   en   zorgdragen   voor   een   goede   registratie.   Hierdoor  wordt  verzuim  beter  in  kaart  gebracht.  Dit  heeft  er  in  de  gemeente  Utrecht  toe  bijgedragen  dat  onder   meer  het  aantal  thuiszitters  beter  in  beeld  is  gebracht.       Verder   blijkt   uit   het   jaarverslag   niet   dat   er   extra   of   bijzondere   aandacht   is   voor   een   van   de   typen   verzuim.  In  zijn   algemeenheid  draagt  de   gemeente   zorg   voor   de   naleving   van   de  Leerplichtwet,   echter   de   wijze   waarop  blijft  onduidelijk  na  het  lezen  van  het  jaarverslag.     Het  jaarverslag  van  het  RBL  West-­‐Brabant  legt,  in  navolging  op  de  bevindingen  van  de  interviews,  de  nadruk  op   het   tijdig   signaleren   van   verzuim.   Dit   gebeurt   doordat   er   nauwe   contacten   zijn   tussen   scholen   en   leerplichtambtenaren,   en   gegevens   goed   geregistreerd   worden.   Er   vinden   ook   geregeld   huisbezoeken   plaats   wanneer   leerlingen   ongeoorloofd   langere   tijd   afwezig   zijn.   Dit   is   een   bevestiging   van   het   beeld   dat   geschetst   is   tijdens   de   gesprekken   met   de   leerplichtambtenaren.   De   leerplichtambtenaar   fungeert   als   regisseur   tussen   verschillende  betrokkenen  en  probeert  dus  alvorens  over  te  gaan  op  handhaving  de  juiste  zorg  aan  te  bieden.   Dit  kan  bijvoorbeeld  een  schoolarts  zijn,  maar  ook  Bureau  Jeugdzorg.       De  Leerplichtwet  fungeert  als  rode  draad  en  basis  voor  handhavend  optreden,  maar  –  zoals  ook  al  uit   de  gesprekken  is  gebleken  –  streven  leerplichtambtenaren  er  naar  om  kinderen  terug  naar  school  te  leiden  en   zullen  er  eerst  motiverende  gesprekken  plaats  moeten  vinden,  al  dan  niet  gevolgd  door  een  zorgtraject.    

 

  50  

De   belangrijkste   elementen   uit   de   gesprekken   die   gevoerd   zijn   met   de   betrokkenen   in   de   regio   Breda   en   vermeld   zijn   in   het   jaarverslag   van   het   RBL   West-­‐Brabant   worden   bevestigd   in   de   jaarverslagen   van   de   gemeente  Den  Haag  en  Utrecht.  In  alle  drie  de  gemeenten  ligt  de  nadruk  op  het  tijdig  signaleren  van  verzuim   eventueel  gevolgd  door  het  bieden  van  hulp  en  zorg.  Uit  het  jaarverslag  van  de  gemeente  Den  Haag  blijkt  dat   net  als  in  de  gemeente  Breda  overtredingen  uiteindelijk  aangepakt  worden  door  middel  van  het  strafrecht.  Het   is  niet  duidelijk  hoe  verschillende  betrokkenen  deze  aanpak  ervaren  noch  of  er  in  de  gemeente  Den  Haag  ook   ruimte   is   voor   bestuursrechtelijke   handhaving.   Daarnaast   ligt   de   nadruk   in   de   gemeente   Den   Haag   op   absoluut   en   luxeverzuim.   Dit   is   anders   dan   in   de   gemeente   Breda,   waar   de   nadruk   niet   ligt   op   deze   twee   typen   van   verzuim.  Het  jaarverslag  van  de  gemeente  Utrecht  is  zeer  summier  en  geeft  slechts  te  kennen  dat  de  nadruk  op   het  tijdig  signaleren  van  verzuim  ligt.     Uit  deze  vergelijking  mag  dus  worden  opgemaakt  dat  het  tijdig  signaleren  van  verzuim  een  belangrijk   kenmerk  is  van  de  aanpak  tegen  schoolverzuim.  Op  deze  wijze  wordt  verzuim  en  een  eventuele  zorgbehoefte   tijdig  in  kaart  gebracht,  waardoor  hier  snel  actie  tegen  ondernomen  kan  worden.  Deze  vergelijking  biedt  helaas   weinig  inzicht  in  de  wijze  waarop  gemeenten  omgaan  met  de  handhaving  van  de  Leerplichtwet.       5.5  Tussenconclusie       In   dit   hoofdstuk   komen   de   verschillende   onderdelen   van   de   scriptie   samen,   namelijk   de   opgelegde   sancties   zoals  uit  de  jurisprudentie  blijkt  en  de  houding  van  de  verschillende  betrokkenen.       Ten   eerste   blijkt   uit   het   jurisprudentieonderzoek   dat   er   voornamelijk   strafrechtelijke   sancties   worden   opgelegd.   Er   zijn   slechts   een   aantal   zaken   bekend   waarbij   een   OTS   is   opgelegd   in   zaken   waar   ook   leerplichtproblematiek   speelde.   Toepassing   van   bestuursrechtelijke   sanctionering   is   uit   geen   enkele   zaak   gebleken.       Ten  tweede  valt  te  concluderen  uit  de  gesprekken  met  betrokkenen  in  de  regio  Breda    dat  het  voor  de   toepasbaarheid   van   bestuursrechtelijk   sancties   van   belang   is   om   de   aard   en   reden   van   de   overtreding   voor   ogen   te   houden.   In   gevallen   waarbij   hulpverlening   en   zorg   een   centrale   rol   zou   moeten   spelen,   dient   terughoudender  te  moeten  worden  omgesprongen  met  bestuursrechtelijke  sancties.  Dit  is  veelal  het  geval  bij   signaalverzuim.  In  andere  gevallen,  zoals  bij  absoluut  verzuim  en  luxe  verzuim,  waar  andere  redenen  aan  het   verzuim  ten  grondslag  liggen,  speelt  de  zorgbehoefte  minder  of  niet  en  kan  ‘direct’  gebruik  gemaakt  worden   van   bestuursrechtelijke   sancties.   In   het   volgende   hoofdstuk   zal   voorgesteld   beleid   op   hoofdlijnen   worden   beschreven  om  duidelijk  in  kaart  te  brengen  hoe  –  naar  mijn  mening  –  handhaving  eruit  zou  kunnen  zien.       Daarnaast  is  het  van  belang  dat  verzuim  tijdig  in  kaart  wordt  gebracht,  zodat  hier  adequaat  –  al  dan   niet  met  hulp  –  op  gereageerd  kan  worden.  Als  gevolg  hiervan  ligt  de  nadruk  sterk  op  het  tijdig  signaleren  van   verzuim.     Uit  de  jaarverslagen  van  de  gemeenten  Den  Haag  en  Utrecht  komt    naar  voren  dat  net  als  in  de  regio   Breda   de   nadruk   sterk   ligt   op   het   voorkomen   van   overtredingen   en   het   tijdig   in   kaart   brengen   van   overtreders.   De   nadruk   op   preventie   hebben   deze   regio’s   dus   gemeenschappelijk.   Dit   is   een   belangrijk   element   dat   meegenomen   wordt   in   het   voorgesteld   beleid   dat   in   het   volgende   hoofdstuk   besproken   wordt.   Uit   de   jaarverslagen  van  Den  Haag  en  Utrecht  kan  helaas  verder  niet  veel  opgemaakt  worden.                        

 

  51  

                                                                                                   

 

  52  

6  BELEID  OP  HOOFDLIJNEN       Na  het  literatuur-­‐  en  jurisprudentieonderzoek  en  de  beschrijving  van  de  verschillende  gesprekken  die  gevoerd   zijn,  gaat  dit  hoofdstuk  een  stapje  verder  dan  het  enkel  beschrijven  van  mogelijke  veranderingen.  Dit  hoofdstuk   is  de  toepassing  van  mogelijke  veranderingen  in  de  vorm  van  een  beleid  op  hoofdlijnen.  Het  is  te  zien  als  een     handreiking  naar  de  praktijk  en  een  concrete  uitwerking  van  mijn  gedachten  na  het  verrichten  van  zowel    het   literatuur-­‐  als  het  empirisch  onderzoek.     Allereerst  wordt  nogmaals  ingegaan  op  de  verschillende  vormen  van  verzuim.  De  nadruk  ligt  hierbij  op   het   categoriseren   van   het   verzuim,   het   in   kaart   brengen   van   de   belangrijkste   redenen   voor   verzuim   en   op   welke  wijze  het  verzuim  het  best  kan  worden  tegengegaan.  Vervolgens  wordt  er  een  beleid  geschetst  waaruit   het   samenspel   van   de   verschillende   sanctiemogelijkheden   blijkt.   Het   is   in   dit   onderdeel   dat   de   verschillende   sancties   met   elkaar   worden   vergeleken   en   per   categorie   verzuim   worden   toegepast.   Per   onderdeel   wordt   beargumenteerd  waarom,  naar  mijn  mening,  deze  sanctie  of  dit  samenspel  van  sancties  het  best  past  bij  het   type   verzuim.   Aan   de   hand   van   dit   beleid   op   hoofdlijnen   worden   ideeën   verworven   naar   aanleiding   van   het   onderzoek  praktisch  in  kaart  gebracht.  Het  is  hierbij  van  belang  op  te  merken  dat  er  ook  op  dit  onderdeel  niet   gegeneraliseerd  kan  worden,  omdat  het  onderzoek  zich  beperkt  heeft  tot  de  regio  Breda.      Dit  beleid  is  niet  alleen  gebaseerd  op  de  eerder  genoemde  bronnen,  maar  tevens  op  bestaand  beleid   van   de   deelgemeente   Amsterdam   Nieuw-­‐West   en   evaluatie   door   Peter   Straub,   Teammanager   Toezicht   en   Handhaving   van   de   gemeente   Tilburg.   Uit   het   jaarverslag   van   RBL   West-­‐Brabant   blijkt   dat   de   problematiek   rondom   de   leerplicht   in   Breda   en   Tilburg   vergelijkbaar   is.   Gelet   hierop   heeft   dit   gesprek   met   Peter   Straub   inhoudelijk  sterke  meerwaarde,  omdat  zijn  opmerkingen  ook  relevant  zijn  voor  de  regio  Breda.       6.1  Samenspel  van  sanctiemogelijkheden     Gemeenten   kunnen   op   verschillende   manieren   handhavend   optreden   tegen   overtredingen   van   de   Leerplichtwet.   Zoals   al   vermeld   is   in   hoofdstuk   4   hebben   gemeente   de   keuze   tussen   strafrechtelijke   en   bestuursrechtelijke  handhaving.  Dat  deze  twee  handhavingsmogelijkheden  elkaar  niet  uitsluiten  moge  duidelijk   zijn.  Het  punitieve  karakter  van  het  strafrecht  sluit  het  reparatoire  karakter  van  de  bestuurlijke  herstelsancties   niet   uit.   Een   combinatie   van   deze   twee   sanctiemogelijkheden   is   dus   mogelijk.   Daarnaast   hebben   scholen   en   gemeenten   de   mogelijkheid   om   de   nadruk   te   leggen   op   het   voortraject.   Juist   het   voorkomen   van   verzuim   door   middel   van   toezicht   staat   hierbij   centraal.   Hieronder   is   een   beleid   op   hoofdlijnen   geschreven   dat   aangeeft   welke   elementen   naar   mijn   mening   van   belang   zijn   bij   de   handhaving   van   de   Leerplichtwet   en   de   manier   waarop  gemeenten  hiermee  zouden  kunnen  omgaan.       6.2  Beleid     Toezicht       Alvorens   over   te   gaan   tot   het   opleggen   van   een   bestuurlijke   herstelsanctie,   dan   wel   te   treden   in   het   strafrechtelijk   handhavingstraject,   zou   de   nadruk   gelegd   moeten   worden   op   toezicht   en   het   voorkomen   van   verzuim.   Dit   is   een   taak   die   primair   bij   de   scholen   ligt.   Het   zijn   de   scholen   die   verzuimsignalen   als   eerst   op   kunnen   pikken   en   hiernaar   kunnen   handelen.   Als   eerste   link   in   het   handhavingstraject   hebben   dan   ook   de   scholen   te   gelden,   die   eventueel   met   disciplinaire   maatregelen   de   lichtere   vormen   van   verzuim   in   de   kiem   kunnen  smoren.  Dit  is  slechts  anders  in  geval  van  absoluut  verzuim  waarbij  het  gemeentebestuur  zorg  draagt   voor  een  goede  registratie  absoluut  verzuim  te  signaleren.   In   gevallen   van   luxe-­‐   en   signaalverzuim   is   de   school   degene   die   zorg   draagt   voor   de   controle   op   het   geregeld  schoolbezoek  van  kinderen.  Zij  zullen  dan  ook  in  geval  van  verzuim  als  eerste  contact  opnemen  met   ouders   en   leerlingen   als   er   sprake   is   van   verzuim.   Aan   de   hand   van   gesprekken   en   disciplinaire   maatregelen   zullen   de   scholen   allereerst   zelf   pogen   ouders   en   leerlingen   het   belang   van   schoolonderwijs   te   laten   inzien.   Wanneer   dit   niet   leidt   tot   schoolbezoek,   zal   de   leerplichtambtenaar   erbij   betrokken   worden.   De  

 

  53  

leerplichtambtenaar  zal  niet  later  dan  na  16  uur  verzuim  in  4  weken  betrokken  worden  bij  het  verzuim.  Er  is   een  sterke  voorkeur  om  de  leerplichtambtenaar  hier  eerder  bij  te  betrekken.  Niet  alleen  om  zo  tijdig  melding  te   doen   bij   de   leerplichtambtenaar,   maar   vooral   om   problemen   al   vroeg   in   beeld   te   hebben   zodat   hierop   tijdig   ingesprongen  kan  worden.       De   leerplichtambtenaren   zullen   voortbouwen   op   de   toezichttaak   van   de   scholen   door   in   gesprek   te   gaan   met   ouders   en   leerlingen   om   te   overtuigen   van   het   schoolbezoek.   Hierbij   ligt   de   nadruk   op   het   achterhalen  van  de  redenen  voor  verzuim  en  het  eventueel  aanbieden  van  hulp.  Mocht  dit  geen  effect  hebben,   dan   zal   overgegaan   worden   op   handhaving.   Hierbij   wordt   allereest   gekeken   naar   de   mogelijkheden   van   de   last   onder  dwangsom.  Slechts  in  tweede  instantie  zal  het  strafrechtelijk  traject  ingezet  worden.       Bestuursrechtelijke  sancties       Per   verzuimcategorie   wordt   hieronder   uiteengezet   op   welke   wijze   de   gemeente,   middels   leerplichtambtenaren,  bestuursrechtelijk  zou  kunnen  handelen.  Gelet  op  de  beginselplicht  tot  handhaving  zal   de  gemeente  in  beginsel  moeten  handhaven.     Zoals   in   hoofdstuk   4   is   beschreven   is   er   een   sterke   voorkeur   voor   het   gebruik   van   de   last   onder   dwangsom   in   plaats   van   de   last   onder   bestuursdwang.   Niet   alleen   past   de   last   onder   bestuursdwang   niet   goed   bij   het   karakter   van   absoluut   en   luxeverzuim,   ook   in   geval   van   signaalverzuim   zijn   er   kanttekeningen   te   plaatsen.   Om   de   eerder   genoemde   redenen   is   ervoor   gekozen   de   last   onder   bestuursdwang   niet   toe   te   passen   in  geval  van  overtredingen  van  de  Leerplichtwet.  Per  categorie  zal  volledigheidshalve  kort  worden  stilgestaan   bij  de  voorkeur  voor  de  last  onder  dwangsom  boven  de  last  onder  bestuursdwang.     Bij  het  opstellen  van  de  hoogte  van  de  dwangsom  is  rekening  gehouden  met  de  eisen  van  proportionaliteit  van   art.  5:32b  lid  3  Awb.  Op  basis  van  dit  artikel  moet  de  hoogte  van  de  dwangsom  in  redelijke  verhouding  staan   tot  de  zwaarte  van  het  geschonden  belang  en  de  beoogde  werking  van  de  dwangsom.  De  cijfers  zijn  gebaseerd   op  bestaand  beleid  van  de  deelgemeente  Amsterdam  Nieuw-­‐West  en  op  de  evaluatie  door  Peter  Straub.     Zoals   hierboven   vermeld   ligt   de   nadruk   op   het   voorkomen   van   schoolverzuim.   Dit   wordt   niet   alleen   bewerkstelligd   door   scholen,   ook   het   opleggen   van   een   preventieve   last   onder   dwangsom   kan   hier   ook   aan   bijdragen.   Hieronder   worden   suggesties   gedaan   omtrent   de   inhoud   van   de   last   onder   dwangsom   aangepast   op   het  type  verzuim.                                            

 

  54  

Absoluut  verzuim  

   

Overtreding         Overtreder         Doel  van  de  last  onder  dwangsom       Hoogte   van   de   last   onder   dwangsom     Begunstigingstermijn           Karakter           Combinatie  met  strafrecht  

Jongere  staat  niet  ingeschreven  op  een  school       De  ouders,  dan  wel  de  jongere  zelf  indien  hij  kwalificatieplichtig  is.         Het   beëindigen   van   de   overtreding;   inschrijving   van   de   jongere   op   een   school.       €100,-­‐   per   dag   dat   een   jongere   niet   staat   ingeschreven   op   een   school,   met  een  maximum  van  €2000,-­‐.     Indien  er  een  school  beschikbaar  is;  3  dagen.   Wanneer  er  nog  naar  een  school  gezocht  moet  worden;  10  dagen.         De   last   onder   dwangsom   kan   opnieuw   opgelegd   worden   wanneer   het   maximumbedrag   is   verbeurd   en   de   overtreding   voortduurt.   In   deze   gevallen   wordt   het   te   verbeuren   bedrag   van   de   nieuwe   last   onder   dwangsom  verdubbeld.       Ja,  afhankelijk  van  de  omstandigheden.           Tabel  3  last  onder  dwangsom  bij  absoluut  verzuim  

  In   het   geval   van   absoluut   verzuim   zal   de   leerplichtambtenaar   direct   actie   moeten   ondernemen.   Gelet   op   de   aard  van  de  overtreding,  en  het  belang  om  het  kind  zo  snel  mogelijk  ingeschreven  te  hebben  op  een  erkende   school,  is  een  bestuurlijke  herstelsanctie  de  meest  geschikte  sanctie.  Het  doel  is  immers  om  een  overtreding  te   herstellen.  Wanneer  een  kind  immers  niet  is  ingeschreven  op  een  school,  dan  is  er  geen  garantie  dat  een  kind   onderwijs  ontvangt.  Nu  er  in  Nederland  veel  waarde  wordt  gehecht  aan  schoolonderwijs  is  het  belangrijk  dat   een  kind  zo  snel  mogelijk  op  een  school  zit.  Het  opleggen  van  een  last  onder  dwangsom  voor  de  periode  dat  de   overtreding  voortduurt,  zal  ouders  hopelijk  stimuleren  om  hun  kind  in  te  schrijven  op  een  school.     Het   bestuursrechtelijk   instrumentarium   kent   twee   herstelsancties,   namelijk   de   last   onder   bestuursdwang  en  de  last  onder  dwangsom.  De  last  onder  bestuursdwang  zou  het  feitelijk  inschrijven  van  een   kind  zijn  op  een  school.  Naar  mijn  mening  gaat  dit  een  stap  te  ver  door  deze  keuze  als  overheid  te  maken  in   plaats  van  deze  keuze  aan  ouders  te  laten.    De  last  onder  dwangsom  zal  in  beginsel  alleen  worden  opgelegd,   slechts   in   uitzonderlijke   gevallen   –   waar   duidelijk   is   dat   ouders   zullen   weigeren   om   medewerking   te   verlenen  –   zal  gelijktijdig  het  strafrechtelijk  traject  worden  ingeslagen.  De  last  onder  dwangsom  is  een  financiële  stimulans   voor  ouders  om  de  overtreding  op  te  heffen  door  hun  kind  in  te  schrijven  op  een  school.  Nu  de  keuze  voor  de   school  en  de  inschrijving  zelf  alsnog  door  ouders  zelf  geschied,  past  deze  bestuursrechtelijke  maatregel  beter   dan  de  last  onder  bestuursdwang.     Anders   dan   de   strafrechtelijke   boete   is   de   last   onder   dwangsom   een   herstelsanctie   en   hebben   overtreders  zelf  de  mogelijkheid  om  het  verbeuren  van  de  last  te  voorkomen.  Wanneer  zij  immers  binnen  de   begunstigingstermijn   hun   kind   inschrijven   op   een   school,   dan   zal   er   geen   dwangsom   verbeuren.   De   begunstigingstermijn  is  3  dagen,  tenzij  er  nog  geen  zicht  is  op  een  potentiële  school  de  termijn  is  dan  10  dagen.   De   hoogte   van   de   dwangsom   –   met   de   mogelijkheid   van   verdubbeling   in   geval   van   herhaling   na   het   verbeuren   van  het  maximumbedrag  –  zal  een  sterkere  prikkel  zijn  om  een  kind  in  te  schrijven  dan  het  opleggen  van  een   enkele   boete.   Niet   alleen   kan   het   bedrag   hoger   worden,   ouders   hebben   zelf   invloed   op   de   hoogte   van   het   bedrag.   Afhankelijk   van   de   periode   dat   de   overtreding   voortduurt,   loopt   de   dwangsom   op   of   wordt   er   niets   verbeurd.    

 

  55  

Luxeverzuim  

 

Overtreding         Overtreder       Doel  van  de  last  onder  dwangsom       Hoogte   van   de   last   onder   dwangsom     Begunstigingstermijn           Karakter       Combinatie  met  strafrecht  

Jongeren  na  afwijzing  verlofverzoek  meenemen  op  extra  verlof.         Ouders,  dan  wel  kwalificatieplichtige  jongeren       Voorkomen   van   een   overtreding;   voorkomen   dat   jongere   zonder   toestemming  extra  verlof  neemt.       €200,-­‐  per  dag  verzuim,  met  een  maximum  van  €3.000.         De   dwangsom   ziet   op   toekomstig   verzuim,   ex   art   5:7   Awb.   Een   begunstigingstermijn   hoeft   niet   gegeven   te   worden.   De   last   is   preventief.       De   last   onder   dwangsom   is   preventief   en   ziet   op   het   nalaten   van   een   overtreding.       Ja,  in  geval  van  daadwerkelijke  overtreding.     Tabel  4:  last  onder  dwangsom  bij  luxeverzuim  

  In   geval   van   luxeverzuim   ligt   de   nadruk   op   het   voorkomen   van   verzuim.   Scholen   zien   signalen   van   mogelijk   verzuim   als   eerste   en   zullen   dus   oplettend   moeten   zijn.   Zodra  het   vermoeden   van   de   overtreding   klaarblijkelijk   blijkt,   zullen   zij   een   melding   hiervan   moeten   maken   aan   de   leerplichtambtenaar,   als   vertegenwoordiger   van   B&W.   Er   is   sprake   van   een   redelijk   vermoeden   als   ouders   te   kennen   hebben   gegeven   eerder   weg   te   willen,   maar  het  verzoek  niet  gehonoreerd  is.  Of  wanneer  ouders  ieder  jaar  proberen  vrij  te  vragen  voor  een  periode   en   ze   ook   dit   jaar   te   kennen   hebben   gegeven   eerder   of   later   weg   te   willen.   B&W   kunnen   dan   overgaan   tot   het   opleggen   van   een   preventieve   last   onder   dwangsom   (art   5:7   Awb).   De   dwangsom   ziet   op   een   toekomstige   overtreding   met   als   doel   het   voorkomen   van   deze   overtreding.   Dit   in   tegenstelling   tot   de   last   onder   bestuursdwang.   Dit   is   wenselijk   bij   luxeverzuim,   omdat   luxeverzuim   ziet   op   extra   verlof   buiten   de   reguliere   vakanties.  Wanneer  een  kind  al  is  weggeweest,  dan  valt  de  overtreding  niet  meer  te  herstellen.   De  hoogte  van  de  dwangsom  moet  hoog  genoeg  zijn  om  eventueel  voordeel  dat  behaald  kan  worden   met   het   eerder   vertrekken   of   later   terugkomen   van   een   vakantie   illusoir   te   maken.   De   hoogte   is   daarom   gesteld   op   €200,-­‐   per   dag   dat   er   verzuimd   wordt.   Het   maximum   te   verbeuren   bedrag   ligt   hoog,   namelijk   op   €3.000,-­‐.  De  dwangsom  ziet  dan  op  3  weken  schoolverzuim.  Deze  hoge  last  moet  als  prikkel  gelden  voor  ouders   om   niet   eerder   of   later   op   vakantie   te   gaan.   Met   zulke   bedragen   op   het   spel   zullen   maar   enkelen   hierdoor   niet   afgeschrikt  worden.     Anders   dan   de   gemeente   Amsterdam   meen   ik   dat   in   geval   van   ongeoorloofd   extra   verlof   de   dwangsom   per   dag   zou   moeten   worden   verbeurd.   Op   deze   wijze   wordt   gedifferentieerd   tussen   de   duur   en   ernst   van   de   overtreding.   De   deelgemeente   Amsterdam   Nieuw-­‐West   hanteert   als   beleid   dat   wanneer   een   jongere  eerder  vertrekt  of  later  terugkeert  van  vakantie  er  eenmalig  een  bedrag  van  €1000,-­‐  wordt  verbeurd.   In   geval   de   overtreding   langer   dan   10   schooldagen   duurt,   zal   er   per   dag   een   bedrag   van   €100,-­‐   verbeurd   worden   met   een   maximum   van  €10.000,-­‐.   Hier   is   geen   onderscheid   gemaakt   in   de   duur   van   het   verzuim.   Dit   is   slechts  anders  wanneer  het  verzuim  de  limiet  van  10  dagen  overschrijdt.       Wanneer  de  overtreding  al  is  begaan,  dan  is  er  geen  ruimte  meer  voor  preventie.  In  deze  gevallen  zal   het  strafrechtelijk  traject  ingezet  moeten  worden.        

 

  56  

Signaalverzuim    

 

Overtreding       Overtreder       Doel  van  de  last  onder  dwangsom     Hoogte  last  onder  dwangsom     Karakter         Combinatie  met  strafrecht    

16  uur  of  meer  verzuim  in  4  weken.       Ouders  en  jongeren  zelf  vanaf  12  jaar     Het  voorkomen  van  een  toekomstige  overtreding.       €10,-­‐  per  uur  verzuim,  met  een  maximum  van  €160,-­‐     De   last   onder   dwangsom   wordt   preventief   opgelegd   met   het   doel   toekomstig  verzuim  te  voorkomen.       Ja,   de   last   onder   dwangsom   zal   pas   opgelegd   kunnen   worden   in   geval   van  ongeoorloofd  verzuim  (meer  dan  16  uur  in  4  weken).  Wanneer  het   verzuim  de  32  uur  overstijgt,  dan  zal  strafrechtelijk  opgetreden  worden.     Tabel  5:  last  onder  dwangsom  bij  signaalverzuim  

  Vooral  bij  signaalverzuim  is  het  voortraject  van  groot  belang.  Hoe  eerder  verzuim  opgemerkt  wordt  op  scholen,   des  te  eerder  is  te  achterhalen  waarom  er  sprake  is  van  verzuim  en  wat  er  voor  nodig  is  om  een  kind  weer  op   school   te   krijgen.   In   sommige   gevallen   kan   er   sprake   zijn   van   ‘geen   zin’,   terwijl   in   andere   gevallen   juist   hulp   geboden  is.  Het  is  van  belang  om  onderscheid  te  maken  tussen  deze  twee  type  gevallen.     Wanneer  gesprekken  op  school  en  met  leerplichtambtenaren  geen  resultaat  boeken,  blijkt  dat  er  geen   hulpbehoefte   is   en   het   verzuim   oploopt   tot   16   uur   in   4   weken,   dan   zal   een   last   onder   dwangsom   worden   opgelegd   door   B&W.   De   last   is   preventief   en   heeft   slechts   betrekking   op   een   toekomstige   overtreding.   Hierdoor  kunnen  jongeren  en/of  ouders  zich  bewust  worden  van  het  belang  van  schoolbezoek.  De  last  onder   dwangsom   past   bij   signaalverzuim   wanneer   ouders   weigeren   hun   kind   naar   school   te   sturen   of   wanneer   kinderen   echt   alleen   ‘geen   zin’   hebben.   Het   betreft   dan   voornamelijk   duurovertredingen.   Deze   lenen   zich   naar   hun   aard   voor   bestuursrechtelijke   sanctionering   nu   de   last   onder   dwangsom   per   tijdseenheid   kan   worden   opgelegd.     In  andere  gevallen  waarbij  de  hulpbehoefte  centraal  staat,  past  de  last  onder  dwangsom  minder  nu  dit   een   extra   belasting   kan   zijn   op   een   gezin   dat   al   in   moeilijkheden   verkeerd   wanneer   de   dwangsom   verbeurd   wordt  en  ouders  hiervoor  op  moeten  draaien.  In  gevallen  waarbij  hulp  geboden  is,  zal  de  leerplichtambtenaar   een   hulpverleningstraject   inschakelen.   Uit   de   verschillende   gesprekken   blijkt   dat   juist   de   nadruk   bij   signaalverzuim   ligt   op   het   hulpverleningstraject.   In   deze   gevallen   zal   (wanneer   de   overtreding   voortduurt)   gekozen  worden  voor  strafrechtelijke  handhaving.   Op  deze  wijze  wordt  de  jongere  zelf  bereikt,  omdat  in  het   strafrechtelijk   traject   niet   alleen   werkstraffen   opgelegd   kunnen   worden,   maar   hier   ook   voorwaarden   aan   kunnen  worden  verbonden  zoals  begeleiding  door  Bureau  Jeugdzorg.  Op  die  manier  wordt  ook  voorzien  in  de   hulpbehoefte.       De   hoogte   van   de   last   onder   dwangsom   is   lager   dan   bij   absoluut   verzuim   en   luxe   verzuim.   Dit   heeft   niet   alleen   te   maken   met   de   overtreder,   die   in   veel   gevallen   de   jongere   zelf   zal   zijn,   maar   ook   met   de   ernst   van   de   overtreding.   Absoluut   verzuim   is   ernstiger   dan   enkele   uren   spijbelen,   hoe   onwenselijk   beide   vormen   van   verzuim   ook   zijn.   Daarnaast,   nu   vooral   jongeren   bereikt   zullen   moeten   worden   met   deze   sancties   moet   de   hoogte  van  de  dwangsom  aansluiten  bij  het  eventuele  inkomen  van  een  jongere.       In   het   geval   de   last   onder   dwangsom   geen   effect   sorteert,   zal   overgegaan   worden   tot   strafrechtelijke   handhaving.   Ook   wanneer   het   verzuim   32   uur   in   4   weken   overschrijdt,   zal   het   strafrechtelijk   traject   worden   ingeschakeld.      

 

  57  

Anders   dan   in   de   deelgemeente   Amsterdam   Nieuw-­‐West   wordt   geen   onderscheid   gemaakt   tussen   relatief   verzuim  in  de  vorm  van  signaalverzuim  (als  gevolg  van  spijbelen/te  laat  komen)  en  relatief  verzuim  wegens  een   onterechte   ziekmelding.   In   beide   gevallen   is   er   immers   sprake   van   spijbelgedrag,   al   dan   niet   met   een   onterechte  ziekmelding.       De  last  onder  bestuursdwang  zou  als  doorbraakmechanisme  gezien  kunnen  worden;  door  een  kind  naar  school   te  brengen  zou  een  patroon  doorbroken  kunnen  worden.  Naast  de  vraag  of  dit  qua  effect  meer  bewerkstelligt   dan   art.   24   Lpw,   is   het   zeer   de   vraag   of   dit   een   motivatie   is   voor   een   kind   om   op   school   te   blijven.   Als   voornaamste  voordeel  ten  opzichte  van  art.  24  Lpw  geldt  het  kind  niet  alleen  in  openbare  ruimte  naar  school   kan  worden  gebracht,  maar  ook  vanuit  huis.  Behalve  deze  praktische  argumenten  zijn  er  ook  meer  principiële   argumenten  tegen  het  gebruik  van  de  last  onder  bestuursdwang  in  geval  van  relatief  verzuim.  Zo  kan  de  vraag   gesteld   worden   of   het   niet   te   ver   voert   en   een   inbreuk   is   op   de   lichamelijke   integriteit   en   persoonlijke   levenssfeer   van   de   jongere   wanneer   hij   –   na   aanschrijving   van   de   last   onder   bestuursdwang   –   fysiek   naar   school  gebracht  wordt.  Naar  mijn  mening  gaat  het  ophalen  en  meenemen  van  jongeren  om  hen  op  school  te   185 plaatsen   te   ver   en   is   de   inbreuk   te   groot   mede   gelet   op   het   feit   dat   de   inbreuk   niet   noodzakelijk.  Er   zijn   immers  andere  sancties  die  een  minder  grote  inbreuk  maken  op  deze  rechten  van  de  jongere  –  zoals  de  last   onder   dwangsom   –   waardoor   de   keuze   voor   de   last   onder   bestuursdwang   niet   evenredig   is.   In   combinatie   met   de  argumenten  van  praktische  aard,  heeft  de  last  onder  bestuursdwang  niet  de  voorkeur.     Strafrechtelijke  sancties     Strafrechtelijke   sancties   dienen   in   de   meeste   gevallen   als   stok   achter   de   deur.   Bij   absoluut   verzuim   en   luxeverzuim   kan   het   strafrecht   soelaas   bieden   wanneer   de   last   onder   dwangsom   geen   effect   sorteert.   In   het   geval   van   absoluut   verzuim   bijvoorbeeld   kan   de   herstelsanctie   geen   effect   hebben,   terwijl   het   strafrechtelijk   traject  wel  voldoende  afschrikwekkend  kan  werken.  Een  combinatie  van  herstelsancties  en  punitieve  sancties   zal   slechts   in   uitzonderlijke   situaties   toegepast   worden.   In   dat   geval   verbeurt   de   overtreder   niet   alleen   dwangsom,  maar  kan  er  ook  strafrechtelijk  opgetreden  worden.     Het   strafrecht   komt   voornamelijk   een   prominente   rol   toe   in   het   geval   van   signaalverzuim.   Zoals   vermeld   biedt   het   bestuursrechtelijk   traject   onvoldoende   mogelijkheden   om   adequaat   op   te   treden   tegen   signaalverzuim.   Uit   de   verschillende   gesprekken   is   sterk   naar   voren   gekomen   dat   een   dergelijke   sanctie   slechts   een   extra   last   met   zich   meebrengt   voor   de   veelal   hulpbehoevende   gezinnen.   Het   strafrecht   met   de   mogelijkheid  tot  het  opleggen  van  taak-­‐  en  werkstraffen  biedt  voldoende  mogelijkheden.  Door  deze  sancties   wordt  de  jongere  zelf  bereikt  en  gestimuleerd  om  naar  school  te  gaan.  Anders  dan  bij  de  bestuursrechtelijke   sancties  –  waarbij  bij  de  last  onder  dwangsom  veelal  de  ouders  uiteindelijk  voor  de  verbeurde  dwangsom  op   zullen   draaien   en   de   last   onder   bestuursdwang   waar   de   jongere   naar   school   gebracht   wordt   –   kan   het   strafrechtelijk  traject  de  jongere  wel  stimuleren  om  naar  school  te  gaan.  Van  belang  is  hierbij  het  bieden  van   hulp   en   ondersteuning   daar   waar   dit   nodig   is.   Dit   is,   zoals   eerder   aangegeven,   van   groot   belang   in   geval   van   signaalverzuim.   De   last   onder   dwangsom   speelt   dan   slechts   een   rol   wanneer   ouders   niet   bereidwillig   zijn   of   jongere  geen  hulpbehoefte  hebben.     Het   strafrechtelijk   traject   vormt   dus   het   sluitstuk   van   de   handhaving   en   wordt   slechts   beperkt   toegepast.  Dit  beleid  legt  dus  de  nadruk  op  toezicht  en  preventie  van  overtreding,  in  plaats  van  op  bestraffing   van  reeds  begane  overtredingen.        

                                                                                                                185

 Het  EVRM  stelt  onder  meer  als  eis  voor  inbreuken  op  de  persoonlijke  levenssfeer  dat  deze  inbreuk  noodzakelijk  moet  zijn  in  een   democratische  rechtsstaat  (art.  8  EVRM).    Inbreuken  op  de  lichamelijke  integriteit  zijn  niet  toelaatbaar  volgens  het  EVRM  (art.  3  EVRM).   Ook  de  Nederlandse  grondwet  beschermt  het  recht  op  de  persoonlijke  levenssfeer  (art.  10  Gw)  en  lichamelijke  integriteit  (art.  11  Gw).  Hier   geldt  dat  een  inbreuk  op  art.  10  en  11  Gw  slechts  gehonoreerd  kan  worden  wanneer  beperkingen  bij  of  krachtens  de  wet  zijn  gesteld.  Dit  is   een  andere  toetsing  dan  de  materiele  toetsing  van  het  EVRM.  Voor  meer  informatie:   http://www.nederlandrechtsstaat.nl/grondwet/artikel.html?artikel=10&categorie=5&auteur=&trefwoord=&1=1##artikel10    

 

  58  

6.3  Tussenconclusie       Het  zojuist  beschreven  beleid  op  hoofdlijnen  is  ook  niet  meer  dan  een  beleid  op  hoofdlijnen.  Aan  de  hand  van   bestaand   beleid   van   de   gemeente   Amsterdam   Nieuw-­‐West,   geraadpleegde   literatuur-­‐   en   jurisprudentie   en   evaluatie  door  Peter  Straub  is  geprobeerd  om  gedachten  en  ideeën  ontstaan  uit  het  onderzoek  vorm  te  geven.     De   nadruk   van   dit   beleid   ligt   op   het   voorkomen   van   verzuim   door   middel   van   toezicht   alsmede   de   mogelijkheid  tot  het  opleggen  van  een  last  onder  dwangsom,  al  dan  niet  preventief.  Daarnaast  is  het  van  groot   belang   dat   er   voldoende   aandacht   is   voor   privéomstandigheden   en   eventuele   hulpbehoeften.   Differentiatie   tussen  verschillende  typen  verzuim  is  hierbij  essentieel  gebleken.  Het  strafrecht  fungeert  als  laatste  instrument   binnen  het  handhavingsbeleid.     Het   samenspel   van   deze   verschillende   reeds   bestaande   handhavingsinstrumenten   zet   het   bestuursrechtelijk   traject   niet   buitenspel,   maar   integreert   het   juist   waardoor   het   een   waardevolle   bijdrage   kan   leveren  aan  de  combinatie  van  toezicht  en  strafrecht.     De   huidige   sanctie   instrumenten  zoals   deze   voorhanden   zijn   in   de   Leerplichtwet   zijn,   zoals   blijkt   uit   dit   beleid,  voldoende,  maar  zij  dienen  anders  (of  wel)  te  worden  toegepast.                                                                          

 

  59  

                                                                                                   

 

  60  

7  CONCLUSIE       Aan   het   begin   van   mijn   scriptie   zag   ik   mezelf   geconfronteerd   met   allerlei   handhavingsinstrumenten   van   de   Leerplichtwet,   die   –   naar   mijn   mening   –   niet   zouden   bijdragen   aan   het   doel   van   de   Leerplichtwet,   namelijk   het   kind  (terug)  op  school  krijgen.  Gebaseerd  op  jurisprudentie  en  literatuur  heb  ik  aldus  een  hypothese  opgesteld,   die  ik  hier  zal  herhalen.       De  huidige  handhavingsinstrumenten  van  de  Leerplichtwet  dragen  niet  bij  aan  het  doel  van  deze  wet.     Nu,  aan  het  einde  van  mijn  scriptie,  ben  ik  me  ervan  bewust  dat  deze  hypothese  enigszins  genuanceerd  moet   worden.       Inderdaad   hechten   wij   in   Nederland   veel   belang   aan   het   schoolbezoek   van   kinderen.   Dit   blijkt   eens   te   meer   uit   recente  geluiden  over  het  verhogen  van  de  leerplichtige  leeftijd  tot  21  jaar.  Dat  een  leerplicht  of  een  verhoging   van  de  leerplicht  niet  door  iedereen  met  luid  applaus  ontvangen  is,  mag  duidelijk  zijn.  Hoewel  de  wenselijkheid   van   het   hebben   van   een   leerplicht   die   begrepen   wordt   als   schoolplicht   buiten   het   bereik   van   mijn   scriptie   valt,   moge   het   duidelijk   zijn   dat   –   gelet   op   de   cijfers   van   verzuim   (in   alle   vormen)   –   adequate     handhaving   noodzakelijk  is.       De  aanval  tegen  verzuim  is  als  gevolg  hiervan  door  de  overheid  ingezet.  Schoolverzuim  ziet  op  niet  nakoming   van  twee  centrale  verplichtingen,  beide  geformuleerd  in  art.  2  Lpw.  Allereerst  de  verplichting  tot  inschrijving   van  een  kind  op  een  school  en  ten  tweede  het  geregeld  bezoeken  van  de  school  van  inschrijving.  In  art.  5/5a  en   11  Lpw  zijn  uitzonderingen  op  deze  verplichtingen  geformuleerd,  die  veelal  restrictief  worden  uitgelegd.       Voor   naleving   van   deze   verplichtingen   heeft   de   Lpw   verschillende   handhavingsinstrumenten   in   het   leven  geroepen.  Hierbij  is  onderscheid  te  maken  tussen  toezicht  en  sanctionering.  Toezicht  ziet  vooral  op  het   traject   voorafgaand   aan   sanctionering   en   ziet   op   tijdig   signaleren   van   verzuim   en   daar   waar   mogelijk   het   voorkomen   van   (verder)   verzuim.   Ten   aanzien   van   sanctionering   zijn   er   drie   categorieën   sancties,   namelijk   strafrechtelijke  en  bestuursrechtelijke  sancties  en  kinderbeschermingsmaatregelen.     Dit   is   een   ruimer   scala   aan   handhavingsinstrumenten   dan   die   in   de   praktijk   gebruikt   worden.   Uit   de   jurisprudentie  en  de  interviews  blijkt  dat  strafrechtelijke  handhavingsmechanismen  de  voorkeur  hebben  boven   bestuursrechtelijke   handhavingsinstrumenten.   Naar   mijn   idee   komt   deze   voorkeur   vooral   voort   uit   onbekendheid   met   het   bestuursrechtelijk   sanctiearsenaal   en   meer   in   het   bijzonder,   de   bestuurlijke   herstelsancties.  Uit  verschillende  gesprekken  bleek  dat  men  de  last  onder  dwangsom  al  snel  verwart  met  een   boete.   Nu   deze   wezenlijk   verschillen,   namelijk   dat   de   boete   onvoorwaardelijk   wordt   opgelegd   en   de   last   onder   dwangsom   slechts   verbeurd   wordt   wanneer   de   illegale   situatie   niet     wordt   opgeheven,   is   naar   mijn   mening   ruimte  voor  beide  handhavingsinstrumenten.       Wat  ook  sterk  naar  voren  is  gekomen  uit  de  interviews  is  dat  verschillende  typen  verzuim  het  gevolg  zijn  van   verschillende  redenen.  Zo  kan  er  sprake  zijn  van  een  zorgbehoefte,  maar  kunnen  er  ook  echt  kinderen  zijn  die   ‘geen  zin’  hebben.  Voor  een  adequate  handhaving  is  differentiatie  naar  gelang  het  type  verzuim  en  de  aard  van   de  motieven  van  groot  belang.     Naar   mijn   mening   bieden   bestuursrechtelijke   herstelsancties   een   mooi   alternatief   naast   en   voorafgaand  aan  strafrechtelijke  sancties,  in  gevallen  van  absoluut  verzuim  (waarbij  de  gemeente  geen  oordeel   mag  geven  over  de  inhoud  van  een  eventueel  richtingsbezwaar),     luxeverzuim,  in   gevallen   waarbij   ouders   geen   medewerking  verlenen  maar  eerder  tegenwerken  en  jongeren  echt  ‘geen  zin’  hebben.  In  andere  gevallen,  waar   veelal  de  zorgtaak  centraal  staat  en  ziet  op  relatief  verzuim  dienen  bestuursrechtelijke  herstelsancties  niet  te   worden   toegepast.   In   deze   gevallen   is   het   huidig   systeem   al   sterk   in   het   voorzien   in   hulp   en   daar   zal   dan   de   nadruk  op  moeten  liggen.  Het  strafrechtelijk  traject  dient  dan  als  stok  achter  de  deur  en  als  uiterste  middel.      

 

  61  

Terugkomend  op  mijn  hypothese  moet  ik  dus  concluderen  dat  het  huidige  scala  van  handhavingsinstrumenten,   zoals   deze   in   de   wet   zijn   erkend,   voldoende   is.   De   crux   is   daarin   gelegen   dat   niet   optimaal   gebruikt   wordt   gemaakt  van  mogelijkheden  die  er  op  basis  van  de  wet  zijn.  Naar  mijn  mening  kan  de  last  onder  dwangsom  in   sommige  gevallen  een  waardevolle  toevoeging  zijn  aan  het  handhavingsinstrumentarium,  echter  hiervan  wordt   –  zeker   in   de   regio   Breda   –  onvoldoende  gebruik  van  gemaakt.  Wanneer  er  beleid  wordt  gemaakt  dat  rekening   houdt  met  de  voor-­‐  en  nadelen  van  bestuursrechtelijke  herstelsancties  en  oog  heeft  voor  andere  vormen  van   handhaving   (zoals   toezicht,  hulp  en  het  strafrechtelijk  traject),  dan  biedt  dit  naar  mijn  mening  een  sterke  basis   voor  een  adequate  handhaving  van  de  Leerplichtwet.       Het   is   dus   weliswaar   tijd   voor   een   nieuwe   koers,   maar   geen   radicale   koers.   De   nadruk   ligt   ook   met   het   voorgestelde  beleid  op  het  bieden  van  zorg  daar  waar  dit  nodig  is.  Het  nieuwe  element  is  vooral  het  optimaal   gebruik   maken   van   de   mogelijkheden   die   de  Leerplichtwet   biedt   om   zo   kinderen   (en   ouders)   te   stimuleren   om   naar   school   te   gaan.   Door   een   goede   combinatie   en   afstemming   van   de   verschillende   handhavingsinstrumenten  kan  het  doel  van  de  Leerplichtwet  bewerkstelligd  worden.                                                                            

 

  62  

LITERATUURLIJST       Boeken       Backx  1994   H.A.M.   Backx,   ‘Het   particulier   onderwijs.   Een   onderzoek   naar   de   rol   en   de   taak   van   de   wetgever   inzake   het   niet   door   de   overheid   bekostigde   onderwijs,   in   het   bijzonder   het   erkend   onderwijs’,   Tilburg:   Schoordijk   Instituut   1994.       Bressers  e.a.  2006   H.   Bressers,   T.   de   Bruijn,   D.J.   Fikkers   &   P.   Stapersma,   ‘Evaluatie   Handhaven   op   niveau’,   Enschede:   CSTM   Universiteit  Twente  maart  2006.       Bryman  2012   A.  Bryman,  ‘Social  research  methods’,  New  York:  Oxford  University  Press  2012.     Bureau  Boekhoorn  Sociaal-­‐wetenschappelijk  Onderzoek  2003   Bureau   Boekhoorn   Sociaal-­‐wetenschappelijk   Onderzoek,   ‘Handhaving   Leerplichtwet.   HON   pilot   project   Breda.   Evaluatierapport’,  Nijmegen  februari  2003       Van  Buuren  e.a.  2011   P.J.J.  van  Buuren,  G.T.J.M.  Jurgens  &  F.C.M.A.  Michiels,  ‘Bestuursdwang  en  dwangsom’,  Deventer:  Kluwer  2011.     Commissie  Michiels  1998   Commissie  Michiels,  ‘Handhaven  op  niveau’,  Deventer:  W.E.J.  Tjeenk  Willink  1998.     Gemeente  Den  Haag  2012   Gemeente  Den  Haag,  ‘Eerder  signaleren,  eerder  aanpakken.  Jaarverslag  leerplicht  2011/2012’,  Den  Haag  2012     Gemeente  Utrecht  2013   Gemeente  Utrecht,  ‘Jaarverslag  leerlingzaken  2012-­‐2013’,  Utrecht  2013     De  Graaf  2000   J.H.   de   Graaf,   ‘Leerplicht   en   recht   op   onderwijs.   Een   onderzoek   naar   de   legitimatie   van   de   leerplicht-­‐   en   aanverwante  onderwijswetgeving’,  Nijmegen:  Ars  Aequi  Libri  2000.     Huisman  e.a.  2011   P.W.A.Huisman,   M.   Laemers,   D.   Mentink   &   P.J.J.   Zoontjens,   ‘Eindrapport.   Vrijheid   van   stichting’,   Rotterdam/Amsterdam/Schoonhoven/Tilburg   2011.   www.rijksoverheid.nl/documenten-­‐en-­‐ publicaties/rapporten/2011/06/15/rapport-­‐vrijheid-­‐van-­‐stichting.html     Huisman,  Zoontjens  e.a.  2009   P.W.A.  Huisman,  P.J.J.  Zoontjens  e.a.  ‘Selectie  bij  toegang  tot  het  onderwijs.  Een  juridische  studie  over  toelating   en  verwijdering  van  onderwijsdeelnemers  per  thema  en  onderwijssector’,  Deventer:  Kluwer  2009.     Jurgens  2005   G.T.J.M.   Jurgens,   ‘   Bestuursdwang   en   dwangsom:   geen   één-­‐eiïge   tweeling’,   in:   C.   Backes   e.a.   ‘Lex   dura   sed   lex’,   Deventer:  Kluwer2005.       Kinderombudsman  2013   Kinderombudsman,   ‘Van   leerplicht   naar   leerrecht.   Adviesrapport   over   de   waarborging   van   het   recht   op   onderwijs  naar  aanleiding  van  het  onderzoek  naar  thuiszitters’,  16  mei  2013.    

 

  63  

  Kohnstamm  Instituut  2011   IJsbrand  Jepma,  m.m.v.  Babette  Swart,  Sardes,  Margaretha  Vergeer,    ‘Opstaan  tegen  het  thuiszitten’,   Amsterdam:  Kohnstamminstituut  oktober  2011.       Kohnstamm  Instituut  2008   H.   Blok   &   S.   Karsten,   ‘Vervangend   onderwijs   aan   kinderen   van   ouders   met   richtingsbezwaren’,   Amsterdam:   Kohnstamm  Instituut  2008     De  Moor-­‐Van  Vugt  2004   A.J.C.   de   Moor-­‐Van   Vugt,’Handhaven   op   niveau:   personalisering   van   de   bestuursrechtelijke   handhaving’,   in:   P.E.F.  Domevscek  e.a.,  ‘JUVAT-­‐dag  2004’,  Nijmegen:  Wolf  Legal  Publishers  2004.       Onderwijsraad  2013   Onderwijsraad,  ‘Meer  kansen  voor  kwetsbare  jongeren’,  Den  Haag:  2013.       Onderwijsraad  2012   Onderwijsraad,  ‘Artikel  23  Grondwet  in  maatschappelijk  perspectief’,  Den  Haag:  2012         Onderwijsraad  2005   Onderwijsraad,   ‘Advies.   Werk-­‐   ervaringsonderwijs   voor   jongeren   tot   23   jaar’,   nr.   20050341/849,     Den   Haag,   september  2005.     Regionaal  Bureau  Leerplicht  West-­‐Brabant  2013   Regionaal  Bureau  Leerplicht  West-­‐Brabant,  ‘Jaarverslag  2012-­‐2013,  Breda  2013’     Sperling  2010   J.  Sperling,  ‘Moet  jij  niet  naar  school?  Een  onderzoek  naar  de  juridische  aspecten  van  thuisonderwijs  vanuit   Nederlands  en  rechtsvergelijkend  perspectief’,  Rotterdam:Erasmus  Universiteit  2010.     Verweij  1997   J.H.  Verweij,  ‘De  bestuurlijke  dwangsom’,  Utrecht:  W.E.J.  Tjeenk  Willink  1997     Zoontjens  2013   P.J.J.   Zoontjens,   ‘Leerplicht   en   de   handhaving   daarvan’,   in   F.C.M.A.   Michiels   e.a.   ‘Handhaving:   Bestuurlijke   handhaving  in  Nederland’  Deventer:  Kluwer  2013.     Zoontjens  2003   P.J.J.   Zoontjens,   ‘Het   beweeglijke   recht   op   onderwijs.   Op   zoek   naar   ankerpunten   in   een   permanente   ontwikkeling’,  rede  UvT  2003.     Artikelen       Groen  2012   J.  Groen,  ‘De  betekenis  van  de  vrijheid  van  richting  in  het  onderwijs’,  NTOR  nr.  4  december  2012,  p.  219-­‐231     Jansen  2002   O.J.D.M.L.  Jansen,  ‘De  dynamiek  van  het  publiekrechtelijke  sanctierecht’,  Igitur,  Utrecht  Publishing  &  Archiving   Services:  Kluwer  2002.        

 

  64  

Keijser  2013   J.A.  Keijser,  ‘Schoolstichting  in  het  primair  onderwijs;  een  jurisprudentieoverzicht’,  School  &  Wet  nr.  1  2013,  p.   5-­‐11.       Loosjes  2006   V.P.  Loosjes,  ‘Leerplichtwet  2008.  Zo  kan  het  ook’,  NTOR  juli  2006,  p.  65-­‐73.       Michiels  &  Noorlander  2013   F.C.M.A.  Michiels  &  C.W.  Noorlander,  ‘Santionering  in  het  onderwijs’  Nederlands  Tijdschrift  voor   Onderwijsrecht  en  Onderwijsbeleid  (NTOR),  jaargang  25  nummer  2,  p.  100-­‐132     School  &  Wet  2012   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  september  2012,  nr.  4,  p.  27   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2012,  nr.  1,  p21.     School  &  Wet  2011   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  december  2011  nr.  6,  p.  24-­‐25.   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  november  2011,  nr  5  p27-­‐28.   Jurisprudentie  overzicht  School  en  Wet  februari  2011,  nr1,  p.  23.       School  &  Wet  2010   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  juni  2010,  nr.  3  p.18   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2010  nr.  1  p29-­‐30.     School  &  Wet  2009   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2009  nr.  1,  p.  31.     School  &  Wet  2008   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  december  2008,  nr.  6,  p.  19.     Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  september  2008,  nr.  4  p.  17     School  &  Wet  2007   Jurisprudentie  overzicht  School  en  wet  september  2007,  nr.  4,  p.  38-­‐39   Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2007,  nr  1  p26.     Sperling  2013   J.   Sperling,   ‘De   Kinderombudsman   en   het   recht   op   onderwijs’,   Nederlands   Juristenblad   nr.   30   jaargang   88   september  2013,  p.  2060-­‐2066.       Sperling  2011   J.   Sperling,   ‘Onderwijskeuzevrijheid:   pluriform   verkeersplein   of   eenrichtingsverkeer?’,   NTOR   nr   2   augustus   2011,  p.  95-­‐113.     Sperling  2008   J.  Sperling,  ‘Vrijstelling  van  de  schoolplicht  wegens  richtingsbezwaren:  een  rechtspraakoverzicht’,  School  &  Wet   september  2008,  p.  11-­‐15.     Sperling  2006   J.  Sperling,  ‘Bestuursrechtelijk  of  strafrechtelijke  handhaving  van  de  Leerplichtwet?’,  NTOR  juli  2006,  p.  57-­‐64.      

 

  65  

Storimans  &  Sperling  2010   Th.  Storimans  &  J.  Sperling,  ‘Meer  recht  op  onderwijs  …  of  toch  niet?’,  NTOR  jaarboek  2006-­‐2010,  p.  95  -­‐108     Storimans  2012   Th.  Storimans,  ‘  Advies  Onderwijsraad  over  artikel  23  Grondwet’,  School  &  Wet  september  2012,  p.10-­‐15.       Storimans  2006   Th.  Storimans,  ‘Knelpunten  Leerplichtwet  1969’,  NTOR  jaarboek  2005/2006,  p.  99-­‐115.   Th.  Storimans,  ’Leerrecht  in  de  schaduw  van  leerplicht’,  NTOR  juli  2006,  p.  3-­‐56.     Vlemminx  &  Vlemminx  2008   F.  Vlemminx  &  R.  Vlemminx,  ‘Het  internationale  perspectief  van  het  recht  op  onderwijs  voor  de  gehandicapte   leerling’,  NTOR  nr.  4  december  2008,  p.  241-­‐256.     Kamerstukken       • • • • • • • •

Beleidsregel  van  de  minister  van  OCW  21  juni  2012,  nr.  IvhO/418788,  betreffende  de  uitleg  van  de   termen  ‘specifieke  aard  van  het  beroep’  en  ‘andere  gewichtige  omstandigheden.     Kamerbrief  minister  OCW  Bussemaker  15  januari  2014,  referentie  586602,  betreffende  nieuwe  cijfers   over  terugdringen  voortijdig  schoolverlaten.     Kamerbrief    13  juli  2013  staatssecretaris  OCW  Dekker,  referentienummer:  426681,  betreffende  reactie   op  Onderwijsraadadvies  artikel  23  Grondwet  in  maatschappelijk  perspectief.     Kamerbrief  05  juni  2013  staatssecretaris  OCW  Dekker,  referentienummer  516437,  betreffende  reactie   staatssecretaris  op  het  rapport  ‘Van  leerplicht  naar  leerrecht’  van  de  Kinderombudsman.     Kamervragen   05   juni   2013   staatssecretaris   OCW   Dekker,   referentienummer   516880,   betreffende   kamervragen  over  het  rapport  van  de  Kinderombudsman  ‘Van  leerplicht  naar  leerrecht’.     Kamerbrief   staatssecretaris     OCW   Dekker   21   maart   2013,   referentienummer   497029,   betreffende   voortgang  aanpak  schoolverzuim.     Wetsvoorstel  Passend  Onderwijs,  Kamerstukken  II  2011-­‐2012,    nr.  33106.     Wetsvoorstel  Wijziging  van  een  aantal  wetten  in  verband  met  het  treffen  van  diverse  maatregelen  ten   behoeve  van  het  bestrijden  van  verzuim  en  voortijdig  schoolverlaten,  Kamerstukken  II  2010-­‐2011,  nr.   32356,  nr.  3  (Memorie  van  Toelichting)  

Elektronische  bronnen     • http://vorige.nrc.nl/article2537858.ece       • http://vorige.nrc.nl/article2565960.ece     • http://www.nrc.nl/nieuws/2012/12/19/15-­‐jarige-­‐jongen-­‐die-­‐alleen-­‐rauwe-­‐groenten-­‐eet-­‐is-­‐ ondergedoken/     • http://www.bol.com/nl/p/zeilmeisje-­‐laura-­‐dekker-­‐mijn-­‐verhaal/1001004010468043/   • http://www.hartvannederland.nl/nederland/utrecht/2012/zeilbroers-­‐onder-­‐toezicht-­‐gesteld/;     • http://www.nu.nl/binnenland/2989442/zeilbroers-­‐toezicht-­‐gesteld.html;   • http://nos.nl/artikel/517067-­‐zeilbroers-­‐niet-­‐meer-­‐onder-­‐toezicht.html     • http://nos.nl/artikel/639522-­‐pvda-­‐cda-­‐leerplicht-­‐tot-­‐21-­‐jaar.html;     • http://www.proud2bme.nl/TV_uitzendingen/Documentaire:_Rauwer;     • http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3365220/2012/12/18/Jeugdzorg-­‐ jongen-­‐die-­‐rauw-­‐eet-­‐moet-­‐met-­‐spoed-­‐uit-­‐huis.dhtml;     • http://www.elsevier.nl/Politiek/nieuws/2014/4/PvdA-­‐en-­‐CDA-­‐willen-­‐leerplicht-­‐opschroeven-­‐tot-­‐21-­‐ jaar-­‐1508655W/;     • http://www.telegraaf.nl/binnenland/22545092/___Leerplicht_naar_21_jaar___.html;     • http://www.un.org/millenniumgoals/pdf/Goal_2_fs.pdf     • www.un.org./milleniumgoals/index/shtml   • www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml  

 

  66  

• • • • • • • • • • •

                                                                   

 

• •

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-­‐op-­‐schooluitval/aanpak-­‐voortijdig-­‐schoolverlaten     www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-­‐op-­‐schooluitval/feiten-­‐en-­‐cijfers-­‐schooluitval.     www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/leerplicht     www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-­‐op-­‐schooluitval   http://www.nji.nl/Cijfers-­‐schoolverzuim     http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/historie/Amsterdam%20-­‐%20Nieuw-­‐ West/303454/303454_1.html     www.ingrado.nl/actueel/news/wat_is_een_thuiszitter_en_hoeveel_zijn_er.     http://www.kohnstamminstituut.uva.nl/pdf_documenten/thuisonderwijs%20heeft%20ook%20in%20 nederland%20recht%20van%20bestaan.pdf     http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=70748NED&D1=0,2,4,16,18,20,22, 24&D2=a&D3=0&D4=a&D5=l&HD=090707-­‐1905&HDR=T&STB=G4,G2,G1,G3  \   http://breda.incijfers.nl     http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03753&D1=a&D2=0,5,8-­‐ 10&D3=0&D4=a&D5=0,10,20-­‐22&VW=T   http://www.nederlandrechtsstaat.nl/     http://wetten.overheid.nl/BWBR0003830/geldigheidsdatum_26-­‐02-­‐2014  

  67  

                                                                                                   

 

  68  

JURISPRUDENTIEOVERZICHT     Afdeling  Bestuursrechtspraak  Raad  van  State:       • ABRvS  17  oktober  2012,  ECLI:NL:RVS:2012:BY0360   • ABRvS  29  augustus  2012,  ECLI:NL:RVS:2012:BX5962   • ABRvS  22  december  2010,  ECLI:NL:RVS:2010:BO8268   • ABRvS  10  november  2010,  ECLI:NL:RVS:BO3505   • ABRvS  23  december  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BK7471     • ABRvS  30  september  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BJ8909   • ABRvS  18  maart  2009,  ECLI:NL:RVS:2009:BH6321   186 • ABRvS  23  mei  2007,  ECLI:NL:RVS:2007:BA5503   • ABRvS  8  november  2006,  ECLI:NL:RVS:2006:AZ1746     • ABRvS  26  juli  2006,    ECLI:NL:RVS:2006:AY5094   • ABRvS  15  februari  2006,  ECLI:NL:RVS:2006:AV1825     Hoge  Raad:     • HR  21  mei  2013,  ECLI:NL:HR:2013:CA0339     • HR  17  april  2012,  ECLI:NL:HR:2012:BV9201   • HR  25  oktober  2011,  ECLI:NL:HR:2011:BR3033     • HR  22  februari  2011,  NJB  2011,  592/ECLI:NL:HR:2011:BO5254   • HR  15  februari  2011,  NJB  2011,  539/ECLI:NL:HR:2011:BM6898   • HR  6  juli  2010,  NJ  2010,  422     • HR  4  juli  2006,  ECLI:NL:HR:2006:AX8639:     • HR  22  januari  1988,  AB  1998,  96,  NJ  1988,  981.     Gerechtshoven:     • Hof  Arnhem  -­‐  Leeuwarden  19  februari  2014,  ECLI:NL:GHARL:2014:1238       • Hof  Den  Haag  17  september  2013,  ECLI:NL:GHDHA:2013:5108     • Hof  Amsterdam  11  juni  2013,  ECLI:NL:GHAMS:2013:CA2759   • Hof  Leeuwarden  6  september  2012,  ECLI:NL:GHLEE:2012:BT  2044   • Hof  Den  Bosch  29  mei  2012,  ECLI:NL:GHSHE:2012:BW7254     • Hof  Den  Bosch  26  april  2012,  NJFS  2012,  168/  ECLI:NL:GHSHE:2012:BW4064   • Hof  Amsterdam  5  april  2012,  ECLI:NL:GHAMS:2012:BW8252/BW8249     • Hof  Leeuwarden  23  maart  2012,  ECLI:NL:GHLEE:2012:BV9940   • Hof  Amsterdam  15  november  2011,  ECLI:NL:GHAMS:2011:BU4435   187 • Hof  Arnhem  3  november  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BU3772   • Hof  Arnhem  3  november  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BU3709   • Hof  Leeuwarden  14  oktober  2011,  ECLI:NL:GHLEE:BT8764   • Hof  Leeuwarden  6  september  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BT2044   • Hof  Leeuwarden  11  augustus  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BR4893/BR4895   • Hof  Leeuwarden  3  augustus  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BR4247     • Hof  Arnhem  28  juli  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BR3434   • Hof  Arnhem  10  juni  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BQ7901  

                                                                                                                186 187

 

 Jurisprudentie  overzicht  School  en  wet  september  2007,  nr.  4,  p.  38.      Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2012,  nr.  1,  p21.    

  69  

188

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Hof  Leeuwarden  26  april  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BQ3254   Hof  Leeuwarden  26  april  2011,  ECLI:NL:GHLEE:2011:BQ3225   Hof  Arnhem  21  maart  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BP8817   Hof  Leeuwarden  1  februari  2011,  ECLI:NL:GHLEE:BP2856   Hof  Arnhem  27  januari  2011,  ECLI:NL:GHARN:2011:BP2472   Hof  Arnhem  23  december  2010,  ECLI:NL:GHARN:2010:BO9117     Hof  Den  Haag  7  september  2010,  ECLI:NL:GHSGR:2010:BO0993   Hof  Amsterdam  21  juni  2010,  ECLI:NL:GHAMS:2010:BN1441/BN1448   Hof  Amsterdam  4  mei  2010,  ECLI:NL:GHAMS:2010:BM2916   Hof  Leeuwarden  22  april  2010,  ECLI:NL:GHLEE:2010BM2673   Hof  Leeuwarden  18  augustus  2009,  ECLI:NL:GHLEE:2009:BJ5684   Hof  Den  Bosch  2  april  2009,  ECLI:NL:GHSHE:2009:BI0901   Hof  Den  Bosch  27  maart  2009,  ECLI:NL:GHSHE:2009:BH9847   Hof  Den  Bosch  6  november  2008,  ECLI:NL:GHSHE:2008:BG4280     189 Hof  Arnhem  8  september  2008,  ECLI:NL:GHARN:2008:BF0496     Hof  Den  Bosch  17  juli  2008,  ECLI:NL:GHSHE:2008:BD8733     190 Hof  Arnhem  3  juni  2008,  ECLI:NL:  GHARN:2008:BD3002   Hof  Den  Haag  15  oktober  2007,  parketnummer  09-­‐626023-­‐05   Hof  Arnhem  10  september  2007,  parketnummer:  21-­‐005029-­‐06     Hof  Arnhem  18  april  2006,  NJFS  2006,  223    

•

Hof  Den  Bosch  23  februari  2006,  ECLI:NL:GHSHE:20006:AV9127    

Rechtbanken:     • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Rb.  Noord-­‐Holland  13  februari  2014,  ECLI:NL:RBNHO:2014:1470   Rb.  Rotterdam  30  januari  2014,  ECLI:NL:RBROT:2014:520   Rb.  Amsterdam  23  januari  2014,  ECLI:NL:RBAMS:2014:502   Rb.  Midden  Nederland  12  december  2013,  ECLI:NL:RBMNE:2013:7563   Rb.  Midden  Nederland  2  december  2013,  ECLI:NL:RBMNE:2013:7665   Rb.  Noord  Holland  15  november  2013,  ECLI:NL:RBNHO:2013:11949     Rb.  Midden  Nederland  28  maart  2013,  ECLI:NL:RBMNE:2013:BZ5844     Rb.  Oost  Brabant  8  maart  2013,  ECLI:NL:RBOBR:2013:BZ3713     Rb.  Haarlem  23  augustus  2012,  ECLI:NL:RBHAA:2012:BX8524   191 Rb.  Utrecht  26  april  2012,  ECLI:NL:RBUTR:  2012:BW5849   192 Rb.  Amsterdam  13  december  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8412   Kantonrechter  Rb.  Amsterdam  13  december  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8406     Rb.  Amsterdam  29  november  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BU8404   Rb.  Rotterdam  17  november  2011,  ECLI:NL:RBROT:2011:BU5000   Rb.  Alkmaar  11  oktober  2011,  ECLI:NL:RBALK:2011:BT8894     193 Rb.  Utrecht  21  september  2011,  ECLI:NL:RBUTR:2011:BT2893     Rb.  s  Hertogenbosch  21  juli  2011,  ECLI:NL:RBSHE:2011:BR2620   Rb.  Amsterdam  4  juli  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BR6546     Rb.  Utrecht  24  juni  2010,  ECLI:NL:RBUTR:2010:BM9225    

                                                                                                                188

 Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  november  2011,  nr  5  p27-­‐28.    Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  december  2008,  nr.  6,  p.  19.      Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  september  2008,  nr.  4  p.  17   191  Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  september  2012,  nr.  4,  p.  27   192  Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2012,  nr.  1,  p21.     193  Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  december  2011  nr.  6,  p.  24-­‐25.   189 190

 

  70  

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Rb.  Zutphen  20  juni  2011,  ECLI:NL:RBZUT:2011:BQ9135   Kinderrechter  Rb.  Amsterdam  8  juni  2011,  ECLI:NL:RBAMS:2011:BQ8082   Rb.  Breda  7  juni  2011,  ECLI:NL:RBBRE:2011:BR0408     Rb.  Utrecht  sector  kanton  17  mei  2011,  ECLI:NL:RBUTR:2011:BQ5146/BQ5091     Rb.  ‘s  Hertogenbosch  24  januari  2011,  ECLI:NL:RBSHE:2011:BP2276   194 Rb.  Alkmaar,  sector  kanton,  27  december  2010,  ECLI:NL:RBALK:2010:BP0089   Rb.  Haarlem,  sector  kanton,  26  november  2010,  ECLI:NL:RBHAA:2010:BP2682   Rb.  Arnhem  24  september  2010,  ECLI:NL:RBARN:2010:BQ1936   Rb.  Middelburg  27  juli  2010,  ECLI:NL:RBMID:2010:BN2481     Rb.  Utrecht,  sector  kanton  24  juni  2010,  ECLI:NL:RBUTR:2010:BM9225   195 Rb.  Breda  sector  kanton  12  maart  2010,  ECLI:NL:RBBRE:2010:BL7280   Rb.  Maastricht  26  februari  2010,  ECLI:NL:RBMAA:2010:BL6751   Rb.  Haarlem  sector  kanton  22  januari  2010,  ECLI:NL:RBHAA:2010:BL5479   196 Rb.  Leeuwarden  14  januari  2010,  ECLI:NL:RBLEE:2010:BL0247   197 Rb.  Zutphen  7  december  2009,  parketnummer:  06-­‐865094-­‐09  (mondeling)     198 Rb.  Den  Bosch,  sector  kanton,  30  november  2009,  parketnummer:  01/741461-­‐09   199 Rb.  Zwolle  20  november  2009,  parketnummer:  07/530634-­‐09  (mondeling)   Rb.  Utrecht  30  oktober  2009,  ECLI:NL:RBUTR:2009:BK1598     Rb.  Utrecht  8  september  2009,  ECLI:NL:RBUTR:2009:BJ7911   Rb.  Utrecht  28  augustus  2009,  ECLI:NL:RBUTR:BJ6275   Rb.  Amsterdam  20  april  2009,  ECLI:NL:RBAMS:2009:BJ4236   200 Rb.  Utrecht  09  april  2009,  parketnummer:  16/402182-­‐08  (mondeling)     Rb.  Alkmaar  9  april  2009,  ECLI:NL:RBALK:2009:BI3644   201 Voorzieningenrechter  Rechtbank  Leeuwarden  18  december  2008,  ECLI:NL:RBLEE:2008:BG7895   Rb.  Utrecht  17  december  2007,  ECLI:NL:RBUTR:2007:BD7428     Rb.  Groningen  21  november  2007,  parketnummer:  18/503269-­‐07   202 Rb.  Utrecht  29  mei  2007,  ECLI:NL:RBUTR:2007:BA5889/BA5905     Rb.  Zwolle  sector  kanton  15  december  2006,  NJFS  2007,77/ECLI:NL:RBZWO:2006:AZ4581     Rb.  Maastricht  30  november  2006,  ECLI:NL:RBMAA:2006:AZ5901   203 Rb.  Den  Bosch  29  november  2006,  ECLI:NL:RBSHE:2006:AZ4471     Rb.  Den  Haag  27  maart  2006,  ECLI:NL:RBSGR:2006:AX8404     President  Rb.  Amsterdam  3  januari  2000,  nr.  AWB  99/12507  BESLU,  JB  2000,  34  

               

                                                                                                                194

 Jurisprudentie  overzicht  School  en  Wet  februari  2011,  nr1,  p.  23.      Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  juni  2010,  nr.  3  p.18   196  Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2010  nr.  1  p29-­‐30.     197  Th.  Storimans  &  J.  Sperling,  ‘Meer  recht  op  onderwijs  …  of  toch  niet?’,  NTOR  jaarboek  2006-­‐2010,  p.  95  -­‐108:   198  Th.  Storimans  &  J.  Sperling,  ‘Meer  recht  op  onderwijs  …  of  toch  niet?’,  NTOR  jaarboek  2006-­‐2010,  p.  95  -­‐108.  Jurisprudentie  overzicht,   School  en  wet  juni  2010,  nr.  3.  P.  17.     199  Th.  Storimans  &  J.  Sperling,  ‘Meer  recht  op  onderwijs  …  of  toch  niet?’,  NTOR  jaarboek  2006-­‐2010,  p.  95  -­‐108:   200  Th.  Storimans  &  J.  Sperling,  ‘Meer  recht  op  onderwijs  …  of  toch  niet?’,  NTOR  jaarboek  2006-­‐2010,  p.  95  -­‐108:   201  Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2009  nr.  1,  p.  31.     202  Jurisprudentie  overzicht  School  en  wet  september  2007,  nr.  4,  p.  38-­‐39   203  Jurisprudentie  overzicht,  School  en  wet  februari  2007,  nr  1  p26.     195

 

  71  

                                                                                                   

 

  72  

BIJLAGA  A:  TRANSCRIPTEN  INTERVIEWS     Leerplichtambtenaren     Interview  11  februari  2014     Marcel  Stoel     Regionaal  Bureau  Leerplicht  West-­‐Brabant     De   Leerplichtwet   bevat   twee   centrale   verplichtingen,   namelijk   de   verplichting   tot   inschrijving   op   een   school   en   het  geregeld  bezoeken  van  de  school  van  inschrijving.  Als  leerplichtambtenaar  speelt  u  een  centrale  rol  in  de   naleving   van   deze   verplichtingen.   Niet   alleen   bent   u   degene   die   uiteindelijk   tot   handhaving   beslist,   u   treedt   allereerst  op  als  contactpersoon  van  ouders.  Doordat  u  voorafgaand  aan  eventuele  strafrechtelijke  handhaving   diverse  motiverende  gesprekken  heeft  met  ouders  waarbij  u  naleving  stimuleert,  zou  ik  dit  beschrijven  als  een   dubbelrol.       -­‐ Ziet  u  dit  ook  als  een  dubbelrol?  Nee,  je  probeert  altijd  in  goede  harmonie  een  zaak  op  te  lossen.  Je   wilt  weten  waarom  een  kind  op  dat  moment  niet  op  een  school  zit.  Dit  vraagt  om  een  onderzoek.  Je   kunt   niet   zomaar   zeggen   we   gaan   strafrechtelijk   starten.   In   het   laatste   geval   moet   je   het   al   hebben   over  verwijtbaarheid.  Al  tijdens  je  onderzoek,  ga  je  proberen  door  een  soort  van  intermediairachtige   manier  van  werken  kijken  wat  er  nodig  is  om  het  kind  op  een  school  aan  te  laten  komen.  Als  ouders   meewerken   in   dit   traject   dan   gaat   het   gewoon   goed.   Alleen   als   ouders   zich   opstellen   van   mijn   kind   hoeft  niet  naar  school  of  ik  vind  het  niet  nodig,  die  echt  laten  blijken  dat  ze  niet  mee  willen  werken,   dan  kun  je  niet  anders  dan  zeggen  dan:  dit  is  de  wet.  Je  gaat  dan  meer  mededelen  van  je  kind  moet   naar  school  en  als  je  dit  niet  wilt  regelen  en  je  maakt  geen  gebruik  van  onze  diensten  of  een  eventueel   hulpaanbod   dan   moet   je   daar   zelf   de   verantwoordelijkheid   voor   dragen   en   mag   je   het   indien   nodig   uitleggen  bij  de  rechter.     -­‐ Dus  als  je  echt  weerstand  ondervindt  van  ouders  dan  onderneem  je  wel  echt  stappen  richting  een  OM?   Of  wacht  je  daar  dan  nog  even  mee?   In  principe  waarschuw  je  altijd  eerst.  Je  geeft  aan  dat  ouders  de   wet  overtreden  en  geeft  ze  de  kans  dit  te  herstellen.  De  volgende  stap  kan  zijn  dat  een  proces-­‐verbaal   opgemaakt   gaat   worden.   Maar   in   principe   proberen   we   alles   in   een   gemoedelijke   toestand   op   te   lossen.   Er   is   vaak   toch   een   reden   waarom   het   niet   lukt   een   kind   op   school   te   laten   aankomen.   Je   kunt   dan  beter  een  goed  onderzoek  doen  in  een  redelijke  situatie  dan  in  een  situatie  waarin  je  alles  meteen   op  scherp  zet  met  strafrechtelijke  handhaving,  ouders  met  de  hakken  in  het  zand  gaan  waardoor  je  als   leerplichtambtenaar  ook  met  je  hakken  in  het  zand  moet.   -­‐ Je  merkt  het  dus  niet  als  spanning  in  de  werkzaamheden?  Er  wordt  wel  gewerkt  in  een  spanningsveld,   maar  ik  zie  geen  spanning  in  de  werkzaamheden.  De  stappen  die  gezet  moeten  worden  zijn  duidelijk.   -­‐ De  twee  taken  gaan  dus  geleidelijk  in  elkaar  over?  Ja,  ouders  en  jongeren  willen  vaak  gehoord  worden   met   hun   argumenten.   Zolang   wordt   meegewerkt   gaan   zaken   gemoedelijk   maar   als   ik   als   leerplichtambtenaar  merk  dat  het  een  gebed  zonder  eind  wordt,  of  als  ik  vastloop  en  niet  anders  meer   kan  dan  constateren  dat  er  sprake  is  van  een  verwijtbare  overtreding  dan  maak  je  het  proces-­‐verbaal   op  en  dan  nog  ligt  de  beslissing  bij  de  OvJ  wat  hij  daarmee  gaat  doen.     -­‐ Krijg   je   wel   eens   een   terugkoppeling   van   de   OvJ?   Wat   ze   uiteindelijk   doen   als   er   een   pv   wordt   opgesteld?  Dat  is  wisselend.  In  principe  vragen  wij  in  Breda  om  toestemming  voor  het  opmaken  van   een  proces-­‐verbaal.  Dan  wordt  er  al  gekeken  en  krijg  je  al  indirect  de  opdracht  van  maak  maar  op.  Met   andere   woorden   dan   heb   je   al   draagvlak.   Vervolgens   kijkt   de   OvJ   naar   de   zaak   en   beslist   over   de   afdoening.  Hij  kan  de  zaak  terzijde  leggen,  hij  kan  de  zaak  zelf  houden  en  zelf  een  straf  opleggen  of  hij   zend  de  zaak  door  naar  de  rechtbank.  In  de  praktijk  maak  ik  mee  dat  als  de  OvJ  zelf  een  straf  oplegt  er   niet   altijd   wordt   terug   gekoppeld.   Bij   een   rechtszaak   worden   wij   als   leerplichtambtenaar   als   getuige   opgeroepen  en  zit  je  erbij  en  dan  hoor  je  vaak  ook  het  vonnis.    Ook  hier  moet  je  weer  een  onderscheid  

 

  73  

-­‐

maken.  Op  de  rechtbank  heb  je  puur  de  leerplichtzaken,  daar  zit  je  1  op  1  bij  ,  maar  een  leerplichtzaak   kan   ook   gevoegd   zijn   bij   meervoudige   zaken.   Dan   zitten   de   jongeren   er   bijvoorbeeld   ook   voor   een   geweldsdelict  of  diefstal.   De   uitspraak   bij   deze   complexere   zaken   volgt   dan   later   en   ook   dan   merk   ik   dat   ik   als   leerplichtambtenaar  niet  altijd  op  de  hoogte  wordt  gesteld.     Maar   puur   met   enkelvoudige   leerplichtzaken   dan   ben   je   erbij   als   leerplichtambtenaar   en   volgt   er   vrijwel  altijd  een  afloopbericht..     Hoe   ervaart   u   uw   plaats   in   de   handhavingscyclus   naast   andere   betrokkenen   zoals   schoolbesturen,   het   gemeentebestuur,   het   OM   en   rechters?   Ik   wil   hier   het   onderscheid   maken   tussen   het   primair   onderwijs   (PO)   en   het   voortgezet   onderwijs   (VO)   wat   al   jarenlang   met   de   Leerplichtwet   werkt.   De   betrokkenen  daar  zijn  goed  van  elkaar  op  de  hoogte  en  al  redelijk  op  elkaar  ingespeeld.  Ik  zelf  ben  met   name  actief  op  het  MBO  en  daar  merk  ik  dat  diverse  betrokkenen  nog  weinig  van  elkaar  weten.  Een   leerplichtambtenaar   werkt   hoofdzakelijk   vanuit   het   perspectief   van   Leerplicht,   naar   school   moeten   gaan,   optreden   tegen   verzuim.   Het   MBO   werkt   hoofzakelijk   vanuit   het   perspectief   van   lesgeven   in   plaats  van  verzuim  registreren.  Daarbij  is  de  inhoud  van  opleidingen  heel  verschillend  met  heel  eigen   culturen.  Vroeger  waren  MBO  scholen  echt  bedoeld  voor  mensen  die  daar  met  hart  en  ziel  kozen  voor   het  vak.  Nu  zijn  er  veel  leerlingen  die  daar  zitten  omdat  ze  iets  moesten  kiezen.  Bij  het  po/vo  is  het   onderwijs  meer  algemeen  vormend.     Ik  bemerk  zelf  dat  we  vooral  op  het  MBO  nog  teveel  in  onze  eigen  keukens  kijken.   Als  je  met  inzicht  naar  elkaar  kijkt  dan  weet  je  van  elkaar  hoe  je  werkt  en  dan  ga  je  zaken  zien  als  dat   door   bezuinigingen   MBO   scholen   enorm   groot   zijn,   grote   klassen   hebben,   docenten   vaak   3-­‐4   nevenfuncties  hebben  naast  hun  primaire  taak  lesgeven.  Daar  komt  de  leerplicht  dan  bij.  Leerplicht  is   vaak  een  detail  voor  en  docent  en  voor  ons  Leerplichtambtenaren  is  het  een  hoofdzaak.     In   dat   spanningsveld   moeten   we   elkaar   zien   te   vinden   en   elkaar   gaan   versterken.   Ik   heb   wel   de   overtuiging   dat   dat   lukt.   Het   is   een   langdurige   langzame   verandering.   Bijvoorbeeld:   in   2009   hadden   sommige  MBO  scholen  een  papieren  verzuimregistratie  waar  de  een  de  A  gebruikte  voor  Aanwezig  en   de   ander   de   A   gebruikte   voor   Afwezig.   Daarbij   opgeteld   de   soms   onduidelijke   handschriften   en   je   had   een   onbetrouwbare   verzuimregistratie.   Ik   merkt   nu   dat   veel   MBO   scholen   omgaan   naar   digitale   meldsystemen.   Ook   in   die   digitale   systemen   zitten   nog   kinderziektes   die   er   nog   eerst   uit   moeten   gaan   komen.   Maar   kristalliseert   wel   steeds   verder   in   elkaar   uit   in   een   positieve   zin.   Maar   ik   merk   dat   het   in   de   praktijk   nog   vaak   stoeien   is   in   de   zin   van:   vinden   wij   elkaar,   hebben   wij   dezelfde   belangen.   Zoals   ik   van  mijn  collega’s  hoor  is  dit  binnen  het  po  en  vo  veel  en  veel  minder  en  wordt  er  goed  met  elkaar   samen   gewerkt.   Binnen   het   po   en   vo   is   het   vaak   vandaag   melden   en   morgen   oppakken.   Dat   gaat   heel   soepel.    

Toezicht     Schoolbesturen   dragen   de   zorg   voor   een   goed   functionerende   verzuimregistratie.   Dit   is   een   belangrijk   onderdeel  van  handhaving  van  de  Leerplichtwet.       -­‐ Wat  is  uw  ervaring  met  de  kwaliteit  van  verzuimregistratie?  Is  deze  compleet,  juist,  en  up-­‐to-­‐date?  Het   is  al  beter  geworden  zoals  eerder  vermeld.  Ook  hier  merk  ik  op  dat  ik  met  name  in  het  MBO  veld  werk.   Po/vo   werkten   altijd   al   met   kovs   (kennisgeving   ongeoorloofd   verzuim).   Een   kov   heeft   een   bepaald   format  om  verzuim  te  melden  en  dat  werd  zoals  ik  van  collega’s  begreep  vrijwel  altijd  goed  gebruikt.   De   scholen   wisten   welke   gegevens   nodig   waren   en   die   werden   niet   met   dubbele   verzoeken   geconfronteerd.   Op   de   MBO   scholen   komen   de   kinderziektes   eruit.   Eerst   had   je   papieren   verzuimregistraties   waar   onduidelijkheden   waren.   En   nu   veel   MBO   scholen   zijn   omgeschakeld   naar   digitale   verzuimregistratie   komen   daar   weer   kinderziektes   naar   boven.   Bijvoorbeeld,   in   een   klas   zitten   25   jongeren   waarvan   er   24   op   hetzelfde   moment   staan   in   te   klokken   maar   1   met   2   pasjes.   Een   docent   heeft   daar   niet   altijd   goed   zicht   op   door   bijvoorbeeld   tumult   van   binnenkomende   leerlingen,  

 

  74  

-­‐

-­‐

 

leerlingen  die  gelijk  vragen  gaan  stellen  aan  de  docent,  waarna  hij  veelal  gelijk  de  regie  moet  pakken   en  moet  starten  met  het  lesgeven.     Op  die  manier  kan  er  een  beetje  gefraudeerd  worden.  Aan  de  andere  kant  kan  het  systeem  het  laten   afweten.  Leerlingen  mogen  zich  met  terugwerkende  kracht  ziekmelden,  bijvoorbeeld  een  kind  is  niet   in  staat  te  bellen  en  moeder  komt  pas  s’  avonds  thuis.  Ik  bemerk  dat  daar  digitaal  nog  niet  altijd  de   oplossingen  voor  zijn.     Daarbij  moeten  dergelijke  systemen  draagvlak  hebben  op  de  werkvloer.  Je  kunt  een  prachtig  systeem   bedenken,  maar  de  docenten  die  ermee  moeten  werken  zien  het  vaak  als  een  extra  activiteit  naast  de   al  zoveel  extra  activiteiten.   Het  is  niet  alleen  registreren,  op  verzuim  moet  eigenlijk  een  reactie  volgen,  de  jongere  en  of  ouders   moeten  erop  aan  worden  gesproken.  Er  moet  een  DUO  melding  volgen.  Zo’n  docent  loopt  een  beetje   vast  als  je  kijkt  hoeveel  taken  hij  heeft.     Hoe   gaat   dat   dan   in   de   praktijk?   Is   er   niet,   bv   bij   mij   op   de   middelbare   school   hadden   we   een   conciërge   en   dan   moest   je   je   daarbij   ziekmelden   en   ik   had   het   idee   dat   hij   overkoepelend   verzuim   regelde.   Is   dat   ook   echt   zo?   Of   ligt   dat   meer   bij   de   docenten?   Ik   moet   je   ook   hier   weer   zeggen   dat   po/vo   een   andere   structuur   kennen   dan   het   MBO   waarin   ik   voornamelijk   werk.   Met   name   de   structuur  is  bepalend  denk  ik  wie  overkoepelend  het  verzuim  kan  regelen.  In  het  po/  vo  heb  je  veelal   vaste  klassen,  vaste  docenten  en  de  indeling  van  de  lesstof  is  duidelijk;  je  krijgt  stof  en  je  hebt  toetsen.   je  moet  dus  mee  in  het  duidelijke  ritme.     Op   het   MBO   is   dat   anders;   lessen   vallen   voor   jou   uit   maar   gaan   voor   anderen   door.   Je   hebt   bv   ook   competentiegericht   leren.   Je   krijgt   een   map   die   aan   het   einde   van   je   opleiding   klaar   moet   zijn.   Dat   betekent  dat  als  lessen  uitvallen  sommige  leerlingen  in  het  openleercentrum  daaraan  gaan  werken  en   weer  andere  zeggen  ik  ga  naar  huis.  Hier  begint  dan  ook  vaak  het  eerste  verzuimen.  Daarbij  opgeteld   de  grote  hoeveelheid  wisselende  docenten  en  het  is  dan  niet  altijd  duidelijk  waar  een  jongere  zit.  Hij   wordt   dus   minder   gezien.   Een   conciërge   bij   een   school   waar   overzicht   en   structuur   is   heeft   daar   mogelijk  goed  zicht  op.  De  MBO  scholen  waar  ik  kom  zijn  zo  groot  dat  daar  geen  sprake  kan  zijn  van   centraal   overzicht.   Tenzij   de   digitale   verzuimregistratie   100%   betrouwbaar   is.   Dan   heb   je   een   systeem   wat  alles  kan  regelen.     Wanneer   wordt   u   door   een   schoolbestuur   betrokken   bij   langdurig   of   veelvuldig   verzuim   van   een   leerling?  Binnen  welk  tijdsbestek  vanaf  verzuim  wordt  door  schoolbesturen  contact  met  u  opgenomen?   We   hebben   de   term   wettelijk   ongeoorloofd   verzuim.   Als   je   16   uur   ongeoorloofd   verzuimd   in   een   e periode  van  4  op  elkaar  volgende  weken.  Die  4  weken  kun  je  schuiven  hoe  je  wilt  dus  niet  de  1  t/m   e 28 .  Je  gaat  gewoon  16  uur  pakken  in  4  op  elkaar  volgende  weken.  Op  het  moment  dat  dat  naar  voren   komt   dan   ben   je   als   school   verplicht   om   dit   te   melden.   Daar   zit   natuurlijk   wel   weer   een   schil   omheen,   want  om  alles  wat  gemeld  wordt  op  te  pakken  als  leerplichtambtenaar  dat  is  ondoenlijk  dus  het  OM   heeft   een   handleiding   geschreven.   Daar   staat   heel   duidelijk   in   dat   de   school   eerst   zelf   het   gesprek   moet   aan   gaan.   Zij   moeten   een   gesprek   hebben   met   de   leerling   en   ouders   en   waarschuwen.   Dit   betekent   voor   mij   in   de   praktijk   dat   ik   met   mijn   MBO   scholen   afspreek   dat   als   er   sprake   is   van   beginnend  verzuim  van  16  uur  in  4  weken,  ze  dit  moeten  melden  maar  het  niet  noodzakelijk  is  dat  ik   als  leerplichtambtenaar  direct  in  actie  moet  komen.  Zij  moeten  namelijk  als  eerste  in  gesprek  met  de   leerling.   Ik   registreer   de   melding   wel   in   mijn   systeem   en   kan   indien   nodig   aan   de   bel   trekken.   Natuurlijk  kan  ik  ook  in  actie  komen  bij  een  eerste  melding.  Bijvoorbeeld  als  er  veel  aan  de  hand  is  of   als  de  leerling  bij  ons  vanuit  Leerplicht  al  bekend  is  met  veel  verzuim  op  andere  scholen.   De   term   wettelijk   ongeoorloofd   verzuim   betekent   in   ieder   geval   dat   communicatie   over   en   weer   plaatsvindt   van   he   er   is   iets   aan   de   hand.   Dan   kun   je   onderling   afstemmen   wat   er   precies   gaat   gebeuren.    Klopt,  dat  zou  in  de  praktijk  prettig  moeten  werken.  Po/vo  is  op  dit  gebied  al  verder    en  dat   zit   al   heel   lang   in   het   stramien.   Het   MBO   is   op   een   goede   manier   bezig   om   het   onder   controle   te   krijgen.  Het  is  de  ene  ontwikkeling  die  de  andere  opvolgt.  Scholen  moeten  op  zoveel  zaken  anticiperen   e waarvan  dit  er  1  is.  Op  het  MBO  heb  je  natuurlijk  tot  je  18  een  kwalificatieplicht,  maar  dat  geldt  dus   e niet  voor  alle  leerlingen  op  het  MBO  omdat  leerlingen  langer  dan  tot  hun  18  op  het  MBO  zitten.  Aan  

  75  

een  bepaalde  groep  moet  dus  extra  aandacht  besteed  wordt  en  aan  een  andere  groep  niet.    Klopt  al   heb  je  bij  die  andere  groep  wel  de  controle  op  de  studiefinanciering.  Zijn  ze  er  te  lang  niet  dan  moet   deze  worden  beëindigd  en  in  het  kader  van  het  vsv  heb  je  natuurlijk  een  convenant  dat  je  als  school   en  gemeente  verplicht  om  samen  te  werken  dat  je  die  jongere  wel  behoud  voor  het  onderwijs.       Wanneer   u   betrokken   bent   bij   verzuim   van   een   leerling,   dan   heb   ik   begrepen   dat   u   eerst   met   ouders   en/of   leerlingen  in  gesprek  treedt  om  hen  te  bewegen  tot  naleving  van  de  Leerplichtwet.       -­‐ Wat  is  uw  handelwijze?  Hoe  benadert  u  ouders  en/of  leerlingen?  Nou  heel  vaak  krijg  ik  via  Duo  een   melding,  daar  staat  de  reden  in  bv  omstandigheden  thuis  of  reden  onbekend  of  financiële  problemen   en   dat   kleurt   natuurlijk   al   een   klein   beetje   de   zaak.   Bij   een   zwart-­‐wit   zaak   zonder   achtergrond   informatie,   stuur   ik   de   leerling   een   brief   die   ik   ook   richt   aan   de   ouders   want   zij   zijn   wettelijk   verantwoordelijk  en  dan  nodig  ik  ze  uit  voor  een  gesprek  op  de  school.  Wij  proberen  zoveel  mogelijk   op  de  scholen  te  werken.  Ik  nogmaals  ik  praat  vanuit  het  MBO  kader.     In   onze   brieven   staat   heel   duidelijk   aangegeven   dat   er   sprake   is   van   ongeoorloofd   verzuim.   Om   de   reden   daarvan   toe   te   lichten   worden   ze   uitgenodigd   voor   een   gesprek   met   de   leerplichtambtenaar.   Tijdens  dat  gesprek  probeer  ik,  en  de  meeste  van  mijn  collega’s  ook,  heel  laagdrempelig  te  zijn  om  een   jongeren  het  gevoel  te  geven  hier  kan  ik  praten.  Om  vervolgens  daarover  een  beeld  op  te  bouwen  wie   is   die   leerling   en   wat   is   de   achtergrond   dat   hij   tot   het   verzuim   komt   en   om   achter   het   probleem   te   komen.  Dan  kunnen  we  gaan  onderzoeken  en  kijken  of  het  kan  worden  opgelost.     Bij  de  ene  leerling  komt  uit  het  gesprek  een  vermanend    en  adviserend  antwoord  van  niet  meer  doen.   Vaak   werkt   dit   omdat   ze   toch   zijn   geschrokken   dat   er   opeens   iemand   zit   die   ze   ter   verantwoording   roept.  Sommige  leerlingen  zeggen  gewoon  van  ga  maar  de  boom  in,  ik  doe  wat  ik  wil.  Dan  wordt  het   vaak  een  ander  verhaal.  Zo  ook  bij  ouders  die  zeggen  dat  ze  zelf  groot  geworden  zijn  zonder  diploma   en   aangeven   dat   hun   kind   ook   niet   naar   school   hoeft.   Dan   heb   je   dus   meer   de   zwart-­‐wit   situaties   waarbij  je  bij  herhaling  al  snel  doorpakt  met  een  proces-­‐verbaal.     Ja  en  dan  heb  je  de  categorie,  en  dat  is  de  grootste  categorie,  jongeren  en  ouders  met  een  probleem   op  de  achtergrond,  financiële  schulden,  huiselijk  geweld,  ouders  die  gescheiden  zijn  of  een  ouder  die   wegvalt,    leerlingen  die  een  verkeerde  studiekeuze  hebben  gemaakt,  depressief  zijn  of  het  hebben  van   een  gedragsstoornis.  Dan  ga  je  praten  en  onderzoeken  welk  traject  nodig  is  om  de  jongere  toch  naar   school  te  kunnen  laten  gaan.     Dat   traject   geef   je   eerst   een   kans.   Je   gaat   daarom   afspraken   maken.   Bijv.   je   gaat   naar   een   schoolmaatschappelijk  werker,  of  naar  de  huisarts,  de  GGZ.     In  principe  hebben  wij  dus  wel  een  doorverwijzende  functie.  In  principe  monitoren  wij  dat  ook.  Gaat   de  jongere  daar  naartoe  en  zoekt  hij  die  hulpverlening?  We  kunnen  dat  gelukkig  vrij  snel  loslaten,  je   koppelt  met  school  terug  hoe  die  afspraken  zijn  gemaakt  en  het  eerste  volgende  verzuim  komt  weer   bij  de  school  terecht.  Dus  op  het  moment  dat  het  verzuim  aanhoudt  komt  dat  weer  bij  ons  terug.  En   ook   daarover   schrijft   het   OM   in   zijn   handleiding   dat   als   je   een   hulpverleningstraject   inzet   je   de   hulpverlening   ook   de   tijd   moet   geven.   Bv   twee   maanden   de   tijd.   Op   het   moment   dat   een   leerling   zegt   ik  kap  met  die  hulpverlening  en  ik  ga  niet  meer  naar  de  huisarts  en  niet  meer  naar  de  GGZ  dan  is  hij   weer  volledig  aan  te  spreken  op  zijn  verantwoordelijkheid  en  dan  pakken  we  strafrechtelijk  door  als  er   weer   verzuimt   wordt.   Die   hulpverlening   kan   niet   oneindig   doorgaan.   Als   we   merken   dat   na   twee   maanden   hulpverlening   het   verzuim   niet   afneemt   ja   dan   heb   je   kans   dat   we   toch   alsnog   proces-­‐ verbaal  opmaken.  Een  proces-­‐verbaal  hoeft  namelijk  niet  altijd  te  resulteren  in  een  straf.  Een  rechter   of  een  OvJ  laat  zich  altijd  adviseren  door  de  Raad  voor  de  Kinderbescherming  (RvK).  Dus  ons  pv  gaat  in   kopie   naar   de   RvK   en   die   gaat   zijn   onderzoek   doen   en   die   gaat   advies   uitbrengen.   Bijv.   het   is   een   zwart-­‐wit  zaak  dus  de  betreffende  jongeren  verdient  een  taakstraf  of  in  een  gekleurde  zaak  kan  het  zo   zijn   dat   de   jongere   bijvoorbeeld   verplicht   in   therapie   gaat.   Is   dat   alleen   de   RvK   in   zaken   waarin   persoonlijke   omstandigheden   spelen   of   is   dat   eigenlijk   bij   alles?   Iedere   zaak   die   tot   een   pv   leidt,  

 

  76  

-­‐

-­‐

 

waarbij  de  jongere  verdachte  is,  gaat  altijd  via  de  RvK.  Op  het  moment  dat  een  ouder  voor  de  eerste   keer  bij  ons  in  beeld  komt  dan  gaan  die  zaken  rechtstreeks  naar  de  OvJ  of  de  rechtbank  en  dan  komt   de   RvK   niet   in   beeld.   Dat   is   alleen   als   de   ouder   verantwoordelijk   is?   Ja.   Komt   zo’n   ouder   voor   een   tweede  keer  in  beeld  bij  een  pv  dan  wordt  de  RvK  wel  ingeschakeld.  Maar  bij  de  eerste  keer  met  enkel   en  alleen  ouders  dan  wordt  die  RvK  dus  niet  ingeschakeld.  Dat  is  opvallend  dat  de  RvK  bij  iedere  pv  bij   de  zaak  betrokken  wordt.  Nu  komen  er  niet  veel  zaken  bij  een  rechter  en  zal  een  minnelijke  schikking   met  bv  hulpverlening  de  voorkeur  hebben?  In  de  praktijk  kun  je  je  werk  als  leerplichtambtenaar  heel   uitgebreid  maken  dat  je  haast  hulpverlener  bent.  Maar  dan  ben  je  verkeerd  bezig  want  dat  is  niet  je   werk.   Je   hebt   ook   type   leerplichtambtenaren   die   zijn   heel   sterk   in   overtuigen   en   overreden   en   die   krijgen  vaak  meer  voor  elkaar  dan  de  leerplichtambtenaren  die  heel  zakelijk  zijn.   In  mijn  optiek  is  degene  die  heel  goed  kan  overreden  die  weet  hoe  de  jongeren  in  elkaar  zit  en  weet   hoe   hij   de   gevoelige   snaar   weet   te   raken   en   eventueel   het   netwerk   erom   heen   goed   weet   te   mobiliseren  effectiever  en  efficiënter  dan  iemand  die  heel  zakelijk  werkt.  Ik  merk  wel  dat  daar  op  dit   moment  een  soort  uniformeringsslag  in  wordt  gemaakt.  Bijvoorbeeld  in  de  nieuwe  opleiding  voor  de   Buitengewoon  Opsporingsambtenaar  wordt  leerplichtambtenaren  verteld  wat  van  ze  verwacht  wordt   en   wat   niet.   Je   mag   dus   niet   gaan   hulpverlenen   maar   moet   wel   doorverwijzen.   Ben   je   bijvoorbeeld   tijdens   je   examen   voor   Buitengewoon   Opsporingsambtenaar   teveel   op   de   hulpverlenende   toer   dan   kan  je  daarvoor  zakken.  Er  gaat  dan  natuurlijk  ook  heel  veel  tijd  zitten  in  het  hulpverlenen  terwijl  dat   er  ook  andere  partijen  zijn  die  dat  ook  kunnen  oplossen.  Precies,  je  moet  op  tijd  kijken  naar  wie  je  het   beste   kunt   inschakelen.   Als   een   ouder   een   kind   niet   op   een   andere   school   krijgt   dan   kun   je   terug   verwijzen   naar   de   oude   school.   Je   kunt   ze   uitleggen   hoe   ze   in   bezwaar   kunnen   gaan   tegen   een   afwijzing.   Er   zijn   ook   leerplichtambtenaren   die   zeggen   ik   ga   voor   jou   bellen,   jouw   kind   moet   toch   geplaatst  worden.  En  voor  je  het  weet  ben  je  de  hele  dag  aan  het  bellen.  Hier  moet  je  dus  gaan  wikken   en  wegen;  hoort  het  tot  jouw  taak  of  niet?  De  ouder  is  verantwoordelijk  voor  de  plaatsing  en  op  het   einde   kan   een   ouder   het   zelfs   zo   draaien   dat   jij   leerplichtambtenaar   hebt   gebeld   en   dat   jij   leerplichtambtenaar   hun   kind   niet   geplaatst   krijgt.   Ook   in   dat   spanningsveld   moet   je   een   beetje   opereren.  Dat  is  lastig  want  je  wilt  ouders  niet  zomaar  wegsturen.     Maar  vaak  volstaat  het  in  actie  komen  als  aanjager  van  een  proces.   Wat   zijn   veel   gehoorde   argumenten   van   ouders   en/of   leerlingen   die   het   verzuim   zouden   rechtvaardigen?   Veel   ouders   geven   bij   luxeverzuim   aan   dat   ze   anders   het   geld   niet   hebben,   of   de   eigen  zaak  is  niet  sluitbaar  tijdens  de  reguliere  vakanties.  Bij  relatief  verzuim  door  de  jongere  geven   ouders  vaak  aan  dat  ze  handelingsverlegen  zijn  (opvoedingsonmachtig  zijn).  Vaak  hoor  je  dan:  hij  moet   naar  school  maar  hij  luistert  niet.  Hij  doet  zijn  eigen  ding,  we  hebben  ons  kind  niet  onder  controle.     Bij  de  jongeren  zelf  hoor  ik  vaak  als  argument  voor  relatief  verzuim    dat  ze  niet  goed  kunnen  slapen,   dat   ze   veel   aan   hun   hoofd   hebben.   Met   name   dat   veel   aan   het   hoofd   hebben   moet   je   vaak   verder   onderzoeken.   Daar   kan   van   alles   achter   zitten;   een   scheiding,   traumatische   ervaringen   vanuit   het   verleden,  een  ouder  die  recent  is  overleden,  het  hebben  van  financiële  schulden  (bijv.:  een  telefoontje   met  3000  euro  schuld,  waarbij  de  eerste  brieven  van  de  deurwaarders  binnen  zijn  gekomen).  Zo  zijn  er   dus  heel  veel  zaken  die  aanleiding  kunnen  zijn  voor  verzuim.  Het  ander  veelgehoord  argument  is  dat   de  jongere  een  verkeerde  studiekeuze  heeft  gemaakt.     Verschillen  deze  argumenten  tussen  het  primair  en  voortgezet  onderwijs?  Ik  kan  me  voorstellen  dat   bij  het  po  het  eerder  de  ouders  zijn  die  het  verzuim  initiëren,  terwijl  dit  op  het  vo  wel  de  jongeren  zijn.   Klopt  dit?  Ja  dat  klopt,  maar  het  kind  neemt  nog  geen  volwassen  rol  in  bij  het  vo  en  de  ouder  heeft   nog  steeds  invloed  op  dat  kind  en  dan  mag  je  echt  een  bepaalde  balans  in  verwachten.  We  maken  wel   excessen   mee.   Toen   ik   hier   de   eerste   keer   binnenkwam   zat   ik   met   een   kind   van   13   jaar   te   praten.   Het   bleek   dat   dat   kind   al   een   week   niet   thuis   was   geweest   en   hij   reed   zwart   met   de   trein.   Verbleef   dan   weer  bij  zijn  tante  in  Rotterdam  en  dan  weer  in  Dordrecht.  Ik  vroeg  me  toen  echt  af  hoe  is  dit  mogelijk   dat  een  kind  van  13  jaar  al  zo  een  eigen  leven  leidt.  Dan  kom  je  in  probleemsituaties  terecht  die  niet   meer  te  vergelijken  zijn  met  de  gemiddelde  situatie.  In  een  gemiddelde  situatie  vind  ik  zeker  op  het  po   dat  de  ouders    verantwoordelijk  zijn,  het  kind  is  niet  eens  strafbaar.  In  het  Vo  vind  ik  dat  je  de  balans  

  77  

-­‐

moet   vinden.   Het   kind   moet   luisteren   naar   zijn   ouders   en   zo   niet   dan   moeten   ouders   hulp   zoeken   zodat  dit  hersteld  wordt.  Bij  met  name  16/17  jarigen  en  ouder  merk  ik  dat  ze  echt  los  aan  het  komen   zijn  van  ouders/  verzorgers  waarbij  ze  echt  hun  eigen  gang  willen  gaan.  Je  kunt  ouders  dan  niet  meer   als  een  vanzelfsprekendheid  verantwoordelijk  houden  voor  het  gedrag  van  het  kind.     Wat   is   uw   ervaring   met   deze   gesprekken?   Wat   is   het   effect   hiervan?   We   hebben   het   natuurlijk   al   eerder  gehad  over  de  verschillende  typen  leerplichtambtenaren.  Over  het  geheel  genomen  wat  is  het   effect   van   deze   gesprekken;   zijn   ze   motiverend   genoeg   of   wordt   er   ook   nog   na   deze   gesprekken   verzuimd?   Ik   denk   dat   een   groot   gedeelte   van   de   leerlingen   wel   wordt   bereikt.   Vandaar   ook   dat   wij   inzetten   op   preventief   werken   bv   naar   informatieavonden   gaan   op   scholen   waar   je   meteen   200   ouders  toespreekt,  soms  ook  40  ouders  maar  dat  je  ze  wel  mobiliseert.  Je  bent  duidelijk  een  spreekt   uit  wat  er  van  ouders  wordt  verwacht.   Het  effect  van  de  gesprekken  bij  kinderen;  ik  heb  het  idee  dat  het  wel  effect  heeft,  maar  je  moet  ook   rekening  houden  met  de  ontwikkeling  van  de  hersenen.  Kinderen  denken  tijdens  een  gesprek  met  de   leerplichtambtenaar  van  ik  zit  in  een  situatie  waar  ik  niet  in  wil  zitten.  Dus  de  meesten  zeggen  ik  ga   niet   meer   verzuimen.   Ze   willen   het   liefst   zo   snel   mogelijk   weg   uit   het   gesprek.   Aan   de   andere   kant   twee   dagen   later   zitten   ze   weer   met   hun   hoofd   in   hun   belevingswereld;   bijvoorbeeld:   zaterdag   stappen,   vanavond   naar   die   vrienden   toe   en   zondag   sporten.   De   leerplicht     is   dan   al   snel   niet   meer   belangrijk.   Het  effect  is  kort.  Ouders  moeten  het  dan  weer  overnemen.     Maar  hier  zit  ook  een  stuk  kracht  van  de  leerplichtambtenaar  denk  ik.  Als  je  heel  monotoon  je  verhaal   opdreunt  dan  denk  ik  dat  de  leerling  het  voor  kennisgeving  aanneemt.  Ik  denk  dat  het  belangrijk  is  dat   een  goede  leerplichtambtenaar  goed  met  jonge  mensen  kan  omgaan.  Hij  moet  heel  invoelend  kunnen   zijn,   hij   moet   het   probleem   kunnen   zien   en   kunnen   schakelen.   De   ene   leerling   is   super   gevoelig   en   slaat   op   slot   als   je   daar   streng   tegen   praat.   Een   andere   leerling   heeft   het   nodig   dat   je   hem   aanpakt   en   een  keer  zegt  van  nee  nu  houdt  jij  je  mond  en  ga  jij  luisteren,  klaar.     Ik   heb   wel   eens   meegemaakt   dat   een   kind   zijn   moeder   wegstuurde   bij   een   gesprek.   Ik   zei   toen   met   een  zeer  duidelijke  stem  dat  hij  zijn  moeder  niet  kan  wegsturen  omdat  zij  wettelijk  verantwoordelijk  is   voor  hem  en  dat  ik  anders  met  zijn  moeder  weer  terug  haal  bij  het  gesprek.  Op  zo  een  moment  pak  je   de  regie.   Ik  zag  toen  ook  ineens  dat  de  moeder  zich  gesteund  voelde  en  dan  merk  je  dat  dit  regie  pakken  op  een   nette  manier  bij  zo’n  jongen  binnenkomt.     Als  je  de  zaak  verder  uitzoekt  kom  je  erachter  dat  zijn  vader  is  overleden  en  dat  hij  al  een  paar  jaar   voor  zijn  moeder  zorgt.    Je  ziet  dan  dat  het  rollenpatroon  in  huis  is  omgedraaid  en  dat  deze  jongen  een   veel  te  grote  verantwoording  is  gaan  dragen.  Maar  dit  soort  regie  momenten  pak  je  wel  met  het  doel   dat   je   met   elkaar   in   gesprek   wilt   blijven.   En   dat   je   de   jongere   zo   ver   krijgt,   dat   hij   weer   naar   school   gaat.  Als  je  dat  bereikt  dan  denk  ik  dat  je  in  het  voorwerk  heel  veel  winst  kunt  halen.    

Handhaving     -­‐ Wanneer   u   na   gesprekken   met   ouders   en/of   leerlingen   besluit   het   OM   in   te   lichten   wordt   u   op   de   hoogte  gehouden  van  het  vervolg?  En  heeft  u  van  te  voren  nog  zicht  op  het  gevolg  van  inlichten  van   het   OM?   Dit   is   kort   behandeld   in   het   begin.   Betrokkenheid   is   afhankelijk   van   het   traject   wat   wordt   ingezet;  of  een  ouder  alleen  verantwoordelijk  is  of  dat  het  via  de  RvK  gaat  en  met  andere  zaken.  Dat  is   dus  behandeld.     -­‐ Hoe  frequent  wordt  het  OM  ingelicht  van  verzuim?  Ik  heb  hier  geen  managementachtige  informatie   van.  We  hebben  wel  een  overzicht  van  aantallen  proces-­‐verbalen  en  HALT  verwijzingen.  We  moeten   dat   namelijk   ook   terugkoppelen   naar   de   domeinhouder   van   de   Boa’s,   die   toezicht   houdt   op   alle   leerplichtambtenaren.   Daar   wordt   namelijk   ook   onze   noodzakelijkheid   mede   op   beoordeeld.     Van   al   die  zaken  is  het  OM  dus  ook  geïnformeerd.  Alle  waarschuwingsgesprekken  en  -­‐  brieven  zijn  niet  bij  het   OM  bekend.  

 

  78  

-­‐ Zijn  er  in  de  praktijk  alternatieven  op  het  inlichten  van  het  OM?     Er   zijn   ook   alternatieve   handhavingsinstrumenten,   zoals   de   last   onder   dwangsom   die   door   het   gemeentebestuur  kan  worden  opgelegd  en  het  onder  toezicht  stellen  van  een  kind  wanneer  schoolverzuim  een   dermate  ernstige  factor  is  die  leidt  tot  het  in  gevaar  brengen  van  de  ontwikkeling  van  het  kind.       -­‐ Bent   u   bekend   met   gevallen   waarin   een   last   onder   dwangsom   dan   wel   ondertoezichtstelling   is   opgelegd?   Zo   ja,   kunt   aangeven   onder   welke   omstandigheden   hiervan   gebruik   is   gemaakt?   Bij   de   gemeente  Breda  ken  ik  geen  voorbeelden  van  de  last  onder  dwangsom  tot  op  heden.  Ik  weet  wel  dat   daar  behoorlijke  ontwikkelingen  op  zijn  op  dit  moment,  we  oriënteren  ons  dus  wel.  We  weten  hoe  het   moet.   Ik   heb   het   in   de   praktijk   nooit   uitgevoerd   en   ik   weet   ook   niet   van   collega’s   die   dit   hebben   uitgevoerd.  Ik  weet  wel  dat  Rotterdam  het  al  wel  heeft  gedaan.  Die  zijn  zo  machteloos  geworden  dat   ze  een  last  onder  dwangsom  hebben  opgelegd  naast  een  strafrechtelijk  traject.  Ik  kan  je  hier  dus  geen   antwoord   op   geven   omdat   ik   er   geen   ervaring   mee   heb.   Ik   vroeg   me   voornamelijk   af   of   het   hier   voorkomt,  want  ik  kan  met  voorstellen  zeker  bij  luxeverzuim  dat  het  een  redelijk  alternatief  is.  Het  is   bijvoorbeeld   sneller   en   het   bedrag   kan   hoger   zijn.   Er   ligt   al   een   transactiemodel   bij   de   OvJ   bij   luxeverzuim  en  daar  wordt  gekeken  zoveel  dagen  weg  kost  zoveel  per  kind  of  per  twee  kinderen.  Dat   zijn  staffeltjes.  Er  wordt  per  verzuim  bekeken  hoeveel  dat  moet  zijn.  Voor  het  luxeverzuim  ligt  het  er.   Bij  de  last  onder  dwangsom  is  het  toch  meer  het  relatieve  verzuim  en  wat  je  ook  nog  hebt  is  de  Sociale   Verzekeringsbank  die  je  in  kunt  schakelen.  Je  kunt  daar  aangeven  dat  het  kind  niet  naar  school  gaat  en   dus   geen   recht   heeft   op   kinderbijslag.   Op   zo   een   moment   zit   je   als   uitvoerder   weer   vaak   aan   het   inkomen   van   de   ouder.   Daarbij   opgeteld   dat   er   vaak   al   een   probleemsituatie   aan   ten   grondslag   ligt   (vaak  ook  financiële  problemen)  dan  is  het  maar  de  vraag  of  dit  de  juiste  oplossing  is.     De  geldelijke  sancties  hebben  dus  niet  de  voorkeur  bij  welwillende  ouders?  Precies.     De  OTS  heb  ik  1  keer  meegemaakt.  Een  leerling  zat  in  een  dusdanige  benaderde  situatie  thuis  dat  de   RvK   heeft   aangegeven   dat   het   goed   zou   zijn   voor   het   betreffende   kind   dat   daar   iemand   komt   die   daar   toezicht  op  houdt  en  gesprekken  voert.  Dus  niet  alleen  jeugdreclassering  die  begeleidt  maar  echt  een   OTS  en  die  werd  uitgesproken  tijdens  de  rechtszaak  omdat  ouder  en  kind  ermee  instemde.       -­‐ Wat  vindt  u  van  de  verhouding  tussen  deze  maatregelen  en  het  strafrechtelijk  traject?       Wat  ik  opmaak  als  nu  ik  jullie  beiden  gehoord  heb,  ligt  volgens  mij  de  nadruk  op  preventie.  Dat  je  vooral  de   nadruk   legt   op   het   gesprek   om   het   kind   te   motiveren   om   weer   naar   school   te   gaan.   En   niet   om   een   handhavingstraject  in  te  gaan  en  zo  alsnog  af  te  dwingen  dat  een  kind  naar  school  gaat.  Klopt  dat?   Pauline:  In   Breda  wel.  Marcel:  Dat  is  een  van  de  redenen  waarom  ik  wel  in  dit  rbl  wil  werken,  maar  niet  in  Rotterdam  als  ik   jou,   Pauline,   zo   hoor.   Als   dat   daar   zo   zwart-­‐wit   is,   altijd   een   pv   bij   een   tweede   gesprek   dat   zou   voor   mij   te   zwart-­‐wit  zijn.  Dan  heb  je  eigenlijk  een  machine,  een  koekjesfabriek  van  pv’s.  Input  is  verzuim  en  output  bij  het   eerste  gesprek  is  een  waarschuwing.  Input  is  tweede  verzuim  en  output  is  een  pv.  Ik  vind  het  hier  binnen  ons   RBL   ook   mooi   als   je   een   collega   hoort   roepen   “yes”   hij   is   terug   naar   school   of   “yes”   een   vsv’er   terug   naar   school.  Dat  vind  ik  een  mooie  mix.  Als  wij  een  pv  opstellen  dan  hebben  het  eigenlijk  al  opgegeven,  dan  hebben   we   het   maximale   gedaan.   Dan   weten   we   het   echt   niet   meer.   Dan   zoek   het   maar   uit,   dat   is   een   beetje   extreem   gezegd.   Het   is   machteloosheid,   je   hebt   alles   geprobeerd,   op   school   alles   geprobeerd.   Pak   eerst   die   lichte   maatregelen  en  soms  heeft  een  leerling  een  tweede  gesprek  nodig  om  door  te  dringen  dat  ze  hun  verhaal  kwijt   kunnen   bij   de  leerplichtambtenaar   en  dat  ze  hulp  kunnen  krijgen.  Je  moet  ook  geen  5/6/7  gesprekken  hebben.   Dan  komt  het  niet  meer  sterk  over.  Met  signaal  ziekteverzuim  waarbij  er  veel  wordt  ziek  gemeld  heb  ik  soms   4/5   gesprekken.   Bijvoorbeeld   omdat   ziekmeldingen   iedere   keer   worden   afgedekt   of   omdat   er   zaken   langs   elkaar  heen  lopen.  In  dat  soort  gevallen  ga  ik  ook  vaak  op  huisbezoek  om  te  kijken  of  een  leerling  ook  echt  ziek   is.  Op  huisbezoek?  Ik  ben  wel  eens  onaangekondigd  langs  geweest.  Op  het  moment  dat  ik  bij  zijn  woning  sta,  is   hij  niet  thuis.  Ongeoorloofd  verzuimd.  Die  conclusie  is  te  snel.  Omdat  ik  weet  dat  moeder  erg  aan  haar  ouders   hangt  die  heel  dichtbij  wonen  ben  ik  daar  heen  gegaan.  Daar  aangekomen  zit  moeder  binnen  met  het  andere  

 

  79  

kind,  maar  niet  de  jongere  die  ik  zoek.  Als  ik  aanbel  zie  ik  de  jongere  die  ik  zoek  net  binnen  stappen.   Dan  is  het   dus  ongeoorloofd.    Nee  die  conclusie  is  weer  te  snel.  Ik  vraag  eerst  aan  die  moeder  waar  is  uw  kind  geweest.   Die   zegt   dat   haar   kind   net   van   de   huisarts   afkomt.   Ik   zeg   oké.   Dan   vraag   ik   separaat   van   de   moeder   aan   de   jongere  waar  hij  vandaan  komt.  Die  geeft  aan  van  de  huisarts  en  laat  een  recept  zien  van  de  huisarts.  Op  een   gegeven   moment   komt   opa   binnen.   Separaat   van   de   jongere   heb   ik   gevraagd   waar   ze   vandaan   komen.   Opa   zegt  ik  ben  net  met  haar  kind  naar  de  huisarts  geweest.  Dan  komt  er  nog  een  moment,  volgende  week  weer   controleren.  Ja  maar  op  dat  moment  zit  jij  wel  met  een  onaangekondigd  huisbezoek  om  vast    te  stellen  dat  hij   ongeoorloofd   verzuimd   maar   de   feiten   wijzen   er   wel   op   dat   een   ieder   zijn   verantwoording   pakt   om   met   zijn   ziekteverzuim  aan  de  slag  te  gaan.  Het  kan  natuurlijk  geoorloofd  zijn  he.  Precies,    maar  dat  betekent  dat  je  op   dat   moment   met   die   jongere   in   een   hakkeltraject   zit.   Je   moet   dan   ook   heel   eerlijk   en   oprecht   zijn   dat   je   dit   accepteert.   Dit   is   ontlastend   en   je   pakt   hem   niet.   Daarom   blijven   sommige   zaken   touwtrekkerij   en   sommige   leerlingen  weten  daar  heel  goed  mee  te  spelen.  En  hij  speelt  dus  dit  keer  niet.       Het  gaat  hierbij  ook  om  een  kosten-­‐batenanalyse:  wat  kost  een  pv,  OM  en  eventuele  rechtszaak  tegenover  een   huisbezoek.  Het  echte  mobiliseren  van  leerplichtambtenaren  om  in  gesprek  te  gaan  en  dus  door  te  pakken  is   ook  in  dat  opzicht  gunstiger.  De  rechter  heeft  de  jongen  ook  niet  de  andere  dag  op  school.                                                                        

 

  80  

Interview  11  februari  2014   Pauline  van  Swaal   Regionaal  Bureau  Leerplicht  West-­‐Brabant       De   Leerplichtwet   bevat   twee   centrale   verplichtingen,   namelijk   de   verplichting   tot   inschrijving   op   een   school   en   het  geregeld  bezoeken  van  de  school  van  inschrijving.  Als  leerplichtambtenaar  speelt  u  een  centrale  rol  in  de   naleving   van   deze   verplichtingen.   Niet   alleen   bent   u   degene   die   uiteindelijk   tot   handhaving   beslist,   u   treedt   allereerst  op  als  contactpersoon  van  ouders.  Doordat  u  voorafgaand  aan  eventuele  strafrechtelijke  handhaving   diverse  motiverende  gesprekken  heeft  met  ouders  waarbij  u  naleving  stimuleert,  zou  ik  dit  beschrijven  als  een   dubbelrol.       -­‐ Ziet   u   dit   ook   als   een   dubbelrol?   Nou   ja,   ik   zie   het   niet   aan   de   ene   kant   en   aan   de   andere   kant.   In   eerste   instantie   motivering   en   zorgen   dat   de   leerling   weer   naar   school   gaat.   Pas   als   al   het   andere   niet   werkt  dan  pas  ga  je  over  naar  de  andere  rol.  Het  is  niet  zozeer  als  twee  petten,  maar  het  is  meer  een   proces.  Hoe  ik  het  aanpak?  De  eerste  keer  is  dat  je  aangeeft  dat  je  ze  het  voordeel  van  de  twijfel  geeft   en   je   geeft   aan   van   er   is   sprake   van   14   of   15   uur   verzuim   en   dat   het   in   ieder   geval   moet   ophouden   en   dan  ga  je  onderzoeken  wat  de  jongere  en  ouders  ervoor  nodig  hebben  om  te  voorkomen  dat  je  weer   terug  moet  komen.  Een  tweede  en  derde  gesprek  kun  je  niet  ingaan  zonder  een  pv  in  te  zetten.  Dan   moet   er   al   iets   gebeuren   of   het   nu   halt   is   of   een   pv   als   het   echt   niet   anders   kan.   Ik   zie   het   niet   als   dubbel  maar  als  opeenvolgend.  Marcel:  ik  maak  in  de  praktijk  wel  mee  dat  een  jongere  soms  twee  of   drie   gesprekken   heeft   voordat   er   pv   wordt   opgemaakt.   Soms   spreek   ik   een   jongere   preventief   toe   tijdens   een   inloopspreekuur   terwijl   er   nog   geen   wettelijk   verzuim   is,   Bij   wettelijk   verzuim   spreek   ik   echt   waarschuwend   van   aard.   Ik   geef   dan   een   formele   waarschuwing.   Deze   handelswijze   is   in   ieder   geval   eerlijk   omdat   niet   iedereen   preventief   wordt   gemeld   maar   dit   wel   het   geval   hoort   te   zijn   bij   wettelijk  verzuim.  Als  iemand  bij  3  uur  verzuim  preventief  gemeld  wordt  of  langskomt,  dan  moet  dit   daarna   niet   automatisch   resulteren   in   een   proces-­‐verbaal   terwijl   anderen   pas   vanaf   16   uur   verzuim   voor  het  eerst  gemeld  worden.     Een  pv  is  je  laatste  kruit  dat  je  verschiet,  daarna  kun  je  als  leerplichtambtenaar  niets  meer  doen.  Dan   heb   je   alles   ingezet   wat   er   in   te   zetten   valt.   In   Rotterdam   zijn   ze   daar   duidelijk   in:   een   tweede   gesprek   is  altijd,  al  is  een  jaar  later  of  twee  jaar  later,  een  tweede  gesprek  is  altijd  een  pv.  Maar  goed  daarna   kun  je  dus  niets  meer.  Dan  wordt  het  al  bij  het  OM  weggelegd.  Tot  de  uitspraak  is  er  nog  een  reden   om  je  te  gedragen,  maar  goed  sommige  jongeren  denken  ik  heb  nu  toch  al  een  pv  en  ik  krijg  nu  toch  al   straf   of   het   nu   22   of   25   uur   werkstraf   is,   lekker   belangrijk   ik   ga   sowieso   niet   naar   school   want   dat   was   toch   al   het   fijnste   wat   ik   deed.   Marcel:   dat   zou   ik   nog   willen   aanvullen,   ik   zie   nog   geen   rechter   die   dat   kind  de  andere  dag  wel  op  school  heeft.  Snap  je?  Pauline:  en  er  zit  ook  heel  veel  tijd  tussen.  Er  zit  in   Breda   minstens   drie   maanden   tussen   het   pv   en   de   rechtbank.   Marcel:   je   moet   ook   kijken   wat   ga   je   bereiken   met   je   pv?   Is   het   alleen   die   straf   of   gaat   hij   straks   terug   naar   school?   Dat   is   natuurlijk   het   uiteindelijke   streven,   dat   een   kind   weer   naar   school   gaat.   De   straf   zelf   is   niet   het   hoofddoel,   het   is   meer   een   middel   om   het   kind   op   school   te   krijgen.   Straf   is   inderdaad   nooit   het   hoofddoel   en   het   is   inderdaad  een  middel  om  een  kind  op  school  te  krijgen.  Voor  ons  wel.     -­‐ En  zo  ja,  hoe  ervaart  u  deze  dubbelrol?   -­‐ Hoe   ervaart   u   uw   plaats   in   de   handhavingscyclus   naast   andere   betrokkenen   zoals   schoolbesturen,   het   gemeentebestuur,  het  OM  en  rechters?  Ja  het  is  goed  op  elkaar  afgestemd.  De  leerplichtambtenaar  zit   ook   vaak   op   de   scholen.   Het   is   een   vaste   contactpersoon,   zo   is   dat   in   ieder   geval   in   Breda.   Die   weg   tussen   school.   Het   schoolbestuur   zie   ik   in   de   praktijk   niet   echt   als   een   actieve   contactpersoon.   Het   komt   omdat   leerplichtambtenaren   vaak   al   in   de   school   zitten   zeker   op   het   vo   en   MBO   iedere   twee   weken  en  sowieso  een  schooladviesteam  of  social  team  of  hoe  je  dat  ook  wilt  noemen.  Dus  die  lijntjes   zijn  heel  kort.  Verzuim  gaat  intern  naar  de  zorg  coördinator,  de  zorg  coördinator  zit  in  het  zorgteam  

 

  81  

waar   de   leerplichtambtenaar   ook   in   zit   en   mogelijk   heb   je   eerste   een   preventief   gesprek   en   ga   je   kijken  of  daar  al  iets  te  winnen  valt  door  het  stoppen  van  verzuim.  Als  dat  niet  zo  is  dan  komt  er  een   officiële   melding   via   DUO   (verzuimloket)   en   ga   je   op   een   formele   manier   uitnodigen   met   de   ouders   erbij.  Dus  in  die  zin,  en  de  opvolging  naar  het  OM.  Ik  zit  even  te  denken  hoe  ik  dat  concreet  kan  maken,   maar  gevoelsmatig  gaat  het  heel  soepel  in  elkaar  over.  Al  moet  ik  wel  zeggen  dat  van  het  moment  van   het  opstellen  van  het  pv  tot  het  moment  van  voorkomen  van  de  zaak  dat  vind  ik  wel  heel  lang  tussen   zitten.  Hoe  lang  zit  daar  gemiddeld  tussen?  Marcel:  na  het  opmaken  van  het  proces-­‐verbaal  staat  het   meestal   binnen   3   maanden   op   de   rol.   En   dat   betekent   dat   als   je   kijkt   naar   een   psychologisch   opvoedingsprincipe  dat  er  geen  sprake  is  van  een  lik  op  stuk  beleid.  Je  gaat  een  kind  een  figuurlijke   klap  geven,  drie  maanden  nadat  het  fout  is  geweest.  Pauline:  en  dat  is  wel  jammer.  En  ikzelf  zie  het   ook.  Nadat  het  pv  is  opgemaakt  heb  je  als  leerplichtambtenaar  even  geen  rol  meer.  Het  is  wachten  tot.   Marcel:  als  leerplichtambtenaar  kun  je  zeggen  van  luister  dat  proces-­‐verbaal  is  opgemaakt  maar  bij  de   rechtszaak  zit  ik  erbij  en  de  rechter  zal  willen  weten  hoe  je  je  nu  gedraagt.  Het  is  geen  verloren  zaak   dus   zorg   dat   je   je   gedraagt   en   dat   je   naar   school   gaat   en   dat   ik   een   goed   verhaal   kan   houden.   Pauline:   het   is   wel   een   nieuw   ijkpunt.   Zo   leggen   we   het   leerlingen   wel   uit.   Maar   het   is   wel   een   heel   lange   periode  van  drie  maanden.  En  je  niet  weer  iedere  dag  aan  de  deur  gaat  staan  en  gaat  zeggen  van  je   moet  naar  school.   Pauline:  het  gemeentebestuur  die  rol  die  zie  ik  niet.  Dit  komt  ook  omdat  er  geen  last  onder  dwangsom   wordt  opgelegd  in  Breda.  Dit  Rbl  werkt  voor  18  gemeenten  dus  18  wethouders  zitten  in  een  bestuur.   Het  is  politiek  hier  nog  niet  binnengekomen  dat  ze  dat  willen  doen.  Maar  de  mogelijkheid  is  er  ten  alle   tijd,  want    dat  ligt  vast  in  de  Awb  en  de  Lpw  enzo.       Toezicht     Schoolbesturen   dragen   de   zorg   voor   een   goed   functionerende   verzuimregistratie.   Dit   is   een   belangrijk   onderdeel  van  handhaving  van  de  Leerplichtwet.       -­‐ Wat   is   uw   ervaring   met   de   kwaliteit   van   verzuimregistratie?   Is   deze   compleet,   juist,   en   up-­‐to-­‐date?   Van  alle  scholen  in  Breda,  ik  werk  hier  nu  een  jaar,  heb  ik  de  ervaring  dat  ze  volledig,  compleet,  up-­‐to-­‐ date  en  betrouwbaar  is.  Van  mijn  scholen,  maar  wat  ik  hoor  ook  wel  van  veel  collega’s.  Heb  je  het  over   vo   of   MBO?   Allebei   zowel   vo   als   MBO.   Ik   ken   mensen   in   het   MBO   die   het   verzuim   niet   durven   te   melden  omdat  er  soms  20%  ruis  zit  in  het  digitale  registratiesysteem.  Bij  het  prinsentuin  gaat  het  wel   heel   goed   en   bij   het   vo   gaat   het   sowieso   heel   nauwkeurig.   Want   bij   het   po   doen   ze   het   nog   eens   handmatig.  Maar  het  zijn  over  het  algemeen  systemen  waar  een  docent  bij  het  opstarten  van  zijn  les   niet  omheen  kan  en  je  moet  toch  invullen.  Je  kunt  een  keer  een  vinger  mistellen  maar  er  wordt  heel   veel   aandacht   aan   besteed.   Op   sommige   scholen   misschien   beter   dan   bij   anderen.   Ik   moet   zeggen   mijn   MBO   scholen   hebben   op   dit   moment   een   pilot   om   jongeren   die   verzuimen   thuis   te   laten   bezoeken   door   een   bedrijfje.   Met   de   achterliggende   gedachte   dat   dan   ook   het   verzuim   naar   boven   komt   en   dan   overeenkomstig   moet   worden   gehandeld.   Het   zijn   verbetertrajecten   waarbij   de   knelpunten  in  beeld  worden  gebracht.  Het  kan  zijn  dat  mijn  scholen  een  vertekend  beeld  geven   t.o.v.   andere   scholen.   Maar   mijn   scholen   kampen   echt   met   veel   problemen   om   de   verzuimregistratie   zuiver   te  krijgen.  Het  positieve  is  wel  dat  ik  het  weet  en  dat  eraan  gewerkt  wordt.   -­‐ Wanneer   wordt   u   door   een   schoolbestuur   betrokken   bij   langdurig   of   veelvuldig   verzuim   van   een   leerling?  Binnen  welk  tijdsbestek  vanaf  verzuim  wordt  door  schoolbesturen  contact  met  u  opgenomen?   In  ieder  geval  die  16  uur  per  4  weken  omdat  via  het  verzuimloket  daar  ook  op  wordt  benadrukt  dat   dat   de   absolute   grens   is   om   te   melden.   En   bij   vermoeden   van   ongeoorloofd   verzuim.   Als   ze   weten   dat   iemand   in   een   coma   ligt   op   een   ziekenhuis   of   langdurig   afwezig   is   dan   niet.   Ja   die   16   uur   per   4   weken   is   wel   richtlijn.   En   daar   wordt   ook   goed   aan   gehouden?   Ja   dat   niet   altijd.   Dat   is   wel   een   beetje   wisselend.   Mijn   ervaring   is   wel   dat   op   een   vo   school   al   jaren   met   elkaar   wordt   samen   gewerkt.   Die  

 

  82  

samenwerking   is   een   vanzelfsprekend   en   je   kunt   dus   heel   snel   met   elkaar   schakelen.   Op   mijn   MBO   scholen   heb   ik   nog   heel   veel   credits   nodig   om   goed   samen   te   kunnen   werken.   Het   is   aan   elkaar   wennen  dus  ook?  Ja  scholen  met  heel  veel  autonomie  zeggen  letterlijk  dat  je  welkom  bent  omdat  je   van   hun   binnen   mag   komen.   Je   kunt   dan   als   leerplichtambtenaar   natuurlijk   gaan   zeggen   dat   je   als   toezichthouder  altijd  kan  binnenstappen  als  dat  nodig  is,  maar  daar  schiet  je  niet  veel  mee  op.  Er  moet   worden   samengewerkt   en   dat   doe   je   door   flexibel   te   zijn,   maar   ook   door   duidelijk   te   zijn   en   steeds   weer  aan  te  geven  hoe  het  moet.  Tot  voor  kort  of  wat  is  het  tot  6  jaar  geleden  hadden  we  natuurlijk   alleen   nog   maar   de   Lpw,   dat   was   eigenlijk   nog   maar   10%   van   de   leerling   populatie   viel   onder   ons.   Maar  nu  valt  90-­‐95%  van  hun  populatie  onder  ons.  Dat  is  iets  wat  een  beetje  moet  groeien.  Het  is  ook   pas   2-­‐3   jaar   ook   landelijk   dat   we   op   de   scholen   zelf   structureel   met   spreekuren   en   zorgadviesteams   aanwezig  zijn.  Het  is  echt  nieuw.  Het  zit  nog  niet  goed  tussen  de  oren.  In  Tilburg  heb  ik  gewerkt.  Dat   was   8   jaar   geleden   en   dat   was   echt   van   je   reinste   onzin   om   mensen   van   beroepsonderwijs   te   stimuleren  om  op  school  te  blijven.  Dat  was  zo’n  contrictus  termus;  daar  kies  je  voor  en  als  je  niet  wilt   dan  hoef  je  niet  te  komen.  Die  omslag  daar  zijn  we  nu  7  jaar  mee  bezig.  Die  termijn  van  16  uur  dat   weten   ze   wel   maar   dat   wordt   regelmatig   overschreden.  Wat   je   in   de   praktijk   ziet   is   dat   een   docent   bij   het  po/vo  gekozen  heeft  om  met  leerlingen  te  werken.  Die  docent  wil  met  leerlingen  werken.  Terwijl   sommige  docenten  op  een  MBO  school  alleen  hun  vak  willen  overbrengen.  Een  leerling  die  niet  oplet   kan   dan   ook   echt   te   horen   krijgen   dat   die   beter   kan   vertrekken.   Een   leerling   kan   zich   dan   als   ongewenst  beschouwen  en  weg  gaan  blijven.  De  maatschappelijke  rol  wordt  wat  minder  gezien.  Die   cultuuromslag    op  het  MBO  is  nog  gaande  en  het  gaat  de  goede  kant  op.     Is  dit  naar  uw  mening  op  tijd?  

-­‐   Wanneer   u   betrokken   bent   bij   verzuim   van   een   leerling,   dan   heb   ik   begrepen   dat   u   eerst   met   ouders   en/of   leerlingen  in  gesprek  treedt  om  hen  te  bewegen  tot  naleving  van  de  Leerplichtwet.       -­‐ Wat  is  uw  handelwijze?  Hoe  benadert  u  ouders  en/of  leerlingen?  Hoe  ga  ik  dat  aanpakken.  In  eerste   instantie   leg   ik   uit   waarom   ik   hen   uitnodig   voor   een   gesprek   en   dat   ik   leerplichtambtenaar   ben   van   hun  gemeente.  Over  het  algemeen  vraag  ik  aan  de  leerling  of  ze  weten  wat  een  leerplichtambtenaar  is   en  dan  licht  je  dat  toe.  Dat  je  bent  aangesteld  om  er  tot  de  dag  dat  ze  18  jaar  worden  erop  toe  te  zien   dat  ze  naar  school  zullen  moeten.  Dan  leg  ik  uit  dat  in  het  uiterste  geval  mochten  wij  er  samen  niet  uit   kunnen   komen   en   dat   het   verzuim   aanhoud   ik   een   pv   tot   mijn   mogelijkheden   heb.   Maar   ja   een   eerste   gesprek   dan   licht   ik   daarna   toe   dit   is   een   kennismaking,   een   onderzoek   om   te   kijken   wat   er   aan   de   hand  is.  De  norm  is  je  moet  naar  school  van  dat  punt  ga  je  vragen  vooral  aan  het  kind  en  of  de  ouders   op  de  hoogte  zijn,  wat  er  onderliggend  is.  Waar  was  je  op  dat  tijdstip,  je  bent  er  deze  week  nog  niet   geweest,   weten   je   ouders   ervan?   Dus   dan   ga   je   het   onderzoek   doen   en   aan   het   einde   van   het   gesprek   maak  je  strakke  afspraken  met  een  controlemoment  vaak  over  4  weken.  Of  er  in  de  tussentijd  verzuim   heeft   plaatsgevonden.   Afspraak   is   in   ieder   geval   dat   het   verzuim   stopt   en   als   de   leerling   iets   nodig   heeft   ja   dan   wil   ik   daar   met   school   nog   kijken   of   zij   er   een   rol   in   kunnen   hebben   bv   schoolpsychologisch  of  maatschappelijk  werker  of  wat  dan  ook.  Maar  de  bedoeling  is  dat  het  stopt.     -­‐ Wat   zijn   veel   gehoorde   argumenten   van   ouders   en/of   leerlingen   die   het   verzuim   zouden   rechtvaardigen?   Veel   gehoorde   argumenten:   geen   zin.   Mn   wekker   heb   ik   niet   gehoord.   Veel   gehoord,   we  horen  van  alles  van  ik  moest  wachten  totdat  de  supermarkt  open  was  want  er  was  geen  brood  in   huis  en  anders  kan  ik  toch  niet  naar  school  maar  dat  zijn  de  uitzonderingen.  Ik  zit  te  denken  op  veel   gehoord.   Ja   het   meest   gehoord   is   geen   zin.   Waarom   heb   je   dan   geen   zin?   Weet   ik   niet.   Je   zult   toch   moeten.   We   hebben   allemaal   wel   eens   geen   zin   om   te   werken   of   naar   school   te   gaan   of   om   iets   te   doen   maar   het   hoort   er   wel   bij.   Dus   ja   dat   is   wel   de   meest   gehoorde.   Soms   pestgedrag   van   andere   leerlingen.  Soms  thuissituatie,  dan  vind  ik  thuisblijven  ook  weer  een  tegenstelling.  Daar  moet  je  wel   wat  mee.  Als  dat  een  reden  is  om  niet  fijn  te  functioneren  op  school.  Als  zoiets  wordt  genoemd  in  een   gesprek  dan  ga  je  wel  een  afspraak  maken  met  een  maatschappelijk  werker  of  de  zorg  coördinator  van   school   te   laten   proberen   om   de   leerling   te   benaderen   of   een   vertrouwenspersoon   maar   ja   dat   zijn  

 

  83  

-­‐ -­‐

geen  argumenten  om  thuis  te  blijven.  En  pesten  vind  ik  soms  zelf  wel  een  lastige  want  dat  kan,  pesten   ervaren   dat   kan   heel   snel   zijn   dat   is   moeilijk   waar   aan   te   pakken,   maar   de   leerling   zelf   vindt   het   zo   erg   dat  hij  niet  naar  school  wil.  Dat  vind  ik  wel  een  moeilijke.  Je  hebt  vecht  en  vluchtgedrag  en  als  je  dat   vluchten  niet  accepteert  dan  zal  je  moeten  accepteren  dat  het  kind  gaat  vechten  bij  wijze  van  spreken   (als  je  het  zwart-­‐wit  ziet).  Je  zou  een  grens  kunnen  stellen  tussen  fysiek  en  mentaal  pesten.  Ik  heb  nu   ook  een  meisje  inderdaad  die  met  coaches,  psychologen  en  de  privésituatie  toch  niet  naar  school  durft   of  wil  heel  sterk  omdat  er  gepest  is.  Dat  gaat  om  handtekeningen  die  gezet  worden  waardoor  ze  dan   niet   aan   mee   mag   doen.   Er   mogen   dan   5   mensen   niet   aan   mee   doen.   Dit   gaat   een   beetje   te   diep   uitgegraven.   Het   soms   in   hele   kleine   dingen   dat   pesten   en   dat   is   soms   moeilijk   te   beoordelen.   Iemand   heeft   dan   veel   andere   dingen   al   meegemaakt   en   zegt   dit   is   de   druppel,   maar   het   is   eigenlijk   maar   een   druppeltje.  Dan  zou  je  wel  willen  zeggen  je  moet  naar  school.   Wat  ik  ook  wel  terug  hoor  is  dat  iedere   casus   zijn   eigen   unieke   elementen   heeft.   Zo   heb   ik   een   zaak   met   een   jongen   met   een   moeder   met   zwaar  borderline,  ze  hebben  een  kind  in  huis  dat  zwaar  doof  is  en  naar  een  speciale  school  gaat  wat   veel   zorg   heeft.   Waarbij   de   jongen   de   ex   vriendjes   van   moeder   moet   afpoeieren   en   tot   diep   in   de   nacht  zit  te  gamen  en  naar  school  moet.  Ze  weigeren  alle  hulp.  Dan  ga  je  een  AMK  melding  doen  en   van  het  AMK  hoor  je  dan  weer  dat  ook  zij  er  niks  aan  kunnen  doen.  In  zo  een  geval  kun  je  met  zorg   niks  bereiken  en  dan  moet  je  een  pv  maken.  Dan  komt  er  alsnog  de  zorg  in  beeld.  Dat  was  duidelijk  he?   Dat   ieder   pv   ook   bij   de   RvK   komt.   En   dat   de   raad   een   strafadvies   doet   aan   het   OM   dus   ja   als   het   zo   is,   is  het  jammer  en  het  vertraagt.     Verschillen  deze  argumenten  tussen  het  primair  en  voortgezet  onderwijs?   Wat  is  uw  ervaring  met  deze  gesprekken?  Wat  is  het  effect  hiervan?  Op  korte  termijn  redelijk  tot  goed.   Alleen  ja  er  moet  wel  een  goede  overdracht  zijn  naar  school.  Dat  er  vanaf  dat  moment  op  school  weer   achteraan  gegaan  wordt.  De  eerste  paar  dagen  of  de  eerste  week  of  twee  weken  zit  het  nog  wel  vers   in   het   geheugen   maar   als   school   niet   merkt   als   er   1   uurtje   verzuim   is   tweeënhalve   week   na   het   gesprek  dan  zullen  ze  misschien  ook  niet  merken  als  ze  nog  een  uurtje  verzuimen  of  nog  een  uurtje   dan  voor  je  het  weet  is  het  weer    gewoonte.  Want  ze  kwamen  al  bij  ons  omdat  er  een  gewoonte  was   van  spijbelen.  Want  16  uur  is  al  best    veel,  je  hebt  geen  40  uur  les  in  een  week.  Dus  het  er  misschien   30   dan   heb   je   al   4   uurtjes   per   week   en   dat   is   best   veel.   En   dat   is   dan   niet   alleen   van   die   maand   waarschijnlijk  maar  daarvoor  was  het  al  3  uurtjes  per  week  en  daarvoor  2  uurtjes  per  week.  Dus  het  is   ook  vooral  afhankelijk  van  de  school  of  ze  het  in  de  gaten  houden?  Ja  en  terugkoppeling  is  ook  heel   belangrijk.  Dat  er  vanaf  dat  moment  weer  alert  vanuit  school  gereageerd  wordt  en  dat  ze  ook  blijven   bellen   met   ouders.   Ondanks   het   gesprek   van   gisteren   was   hij   er   niet,   ondanks   het   nablijven   was   hij   vandaag  weer  te  laat.  Maar  als  je  dat  combineert  dan  is  het  effect  wel  groot  vind  ik.    

  Handhaving     -­‐ Wanneer   u   na   gesprekken   met   ouders   en/of   leerlingen   besluit   het   OM   in   te   lichten   wordt   u   op   de   hoogte  gehouden  van  het  vervolg?  En  heeft  u  van  te  voren  nog  zicht  op  het  gevolg  van  inlichten  van   het  OM?  We  krijgen  een  uitnodiging  voor  de  zitting  en  dan  horen  wat  het  advies  is  van  de  RvK  als  zij   tussentijds   onderzoek   hebben   gedaan   over   relatief   verzuim   dan   voor   een   12plusser.   Bij   een   iemand   jonger  dan  12  dan  komt  er  geen  onderzoek  van  de  RvK  dan  komt  er  gewoon    een  uitspraak  naar  de   ouders  toe.  Wordt  u  wel  als  getuige  gevraagd?  Als  getuige  worden  we  inderdaad  opgeroepen  om  bij   de  zitting  aanwezig  te  zijn.     -­‐ Hoe  frequent  wordt  het  OM  ingelicht  van  verzuim?   -­‐ Zijn  er  in  de  praktijk  alternatieven  op  het  inlichten  van  het  OM?       Er   zijn   ook   alternatieve   handhavingsinstrumenten,   zoals   de   last   onder   dwangsom   die   door   het   gemeentebestuur  kan  worden  opgelegd  en  het  onder  toezicht  stellen  van  een  kind  wanneer  schoolverzuim  een   dermate  ernstige  factor  is  die  leidt  tot  het  in  gevaar  brengen  van  de  ontwikkeling  van  het  kind.    

 

  84  

  -­‐

-­‐

Bent   u   bekend   met   gevallen   waarin   een   last   onder   dwangsom   dan   wel   ondertoezichtstelling   is   opgelegd?  Zo  ja,  kunt  aangeven  onder  welke  omstandigheden  hiervan  gebruik  is  gemaakt?  Er  wordt   geen  last  onder  dwangsom  opgelegd  in  Breda.  Naar  aanleiding  van  onderzoek  door  de  RvK  wordt  er   vaak   wel   of   naar   aanleiding   van   een   melding   bij   bureau   jeugdzorg   wordt   wel   verzocht   om   een   OTS   maar  ik  denk  niet  puur  en  alleen  vanwege  verzuim.  Het  is  meer  een  omstandigheid  die  eraan  bijdraagt   dat  er  voor  OTS  wordt  gekozen.  Ik  weet  ook  niet  of  je  bij  een  kantonrechter  een  OTS  kunt  opleggen.   En   9/10   zaken   die   zullen   bij   het   kanton   voorkomen   dan   is   er   niet   rechtstreeks   uitspraak   gedaan   worden  over  een  OTS.     Wat  vindt  u  van  de  verhouding  tussen  deze  maatregelen  en  het  strafrechtelijk  traject?  

  Wat  ik  opmaak  als  nu  ik  jullie  beiden  gehoord  heb,  ligt  volgens  mij  de  nadruk  op  preventie.  Dat  je  vooral  de   nadruk   legt   op   het   gesprek   om   het   kind   te   motiveren   om   weer   naar   school   te   gaan.   En   niet   om   een   handhavingstraject  in  te  gaan  en  zo  alsnog  af  te  dwingen  dat  een  kind  naar  school  gaat.  Klopt  dat?  Dit  stuk  is   een  herhaling  van  de  uitwerking  van  het  interview  met  Marcel  Stoel.  Pauline:  In  Breda  wel.  Marcel:  Dat  is  een   van  de  redenen  waarom  ik  wel  in  dit  rbl  wil  werken,  maar  niet  in  Rotterdam  als  ik  jou,  Pauline,  zo  hoor.  Als  dat   daar  zo  zwart-­‐wit  is,  altijd  een  pv  bij  een  tweede  gesprek  dat  zou  voor  mij  te  zwart-­‐wit  zijn.  Dan  heb  je  eigenlijk   een   machine,   een   koekjesfabriek   van   pv’s.   Input   is   verzuim   en   output   bij   het   eerste   gesprek   is   een   waarschuwing.  Input  is  tweede  verzuim  en  output  is  een  pv.  Ik  vind  het  hier  binnen  ons  RBL  ook  mooi  als  je  een   collega   hoort   roepen   “yes”   hij   is   terug   naar   school   of   “yes”   een   vsv’er   terug   naar   school.   Dat   vind   ik   een   mooie   mix.  Als  wij  een  pv  opstellen  dan  hebben  het  eigenlijk  al  opgegeven,  dan  hebben  we  het  maximale  gedaan.  Dan   weten  we  het  echt  niet  meer.  Dan  zoek  het  maar  uit,  dat  is  een  beetje  extreem  gezegd.  Het  is  machteloosheid,   je   hebt   alles   geprobeerd,   op   school   alles   geprobeerd.   Pak   eerst   die   lichte   maatregelen   en   soms   heeft   een   leerling   een   tweede   gesprek   nodig   om   door   te   dringen   dat   ze   hun   verhaal   kwijt   kunnen   bij   de   leerplichtambtenaar  en  dat  ze  hulp  kunnen  krijgen.  Je  moet  ook  geen  5/6/7  gesprekken  hebben.  Dan  komt  het   niet  meer  sterk  over.  Met  signaal  ziekteverzuim  waarbij  er  veel  wordt  ziek  gemeld  heb  ik  soms  4/5  gesprekken.   Bijvoorbeeld   omdat   ziekmeldingen   iedere   keer   worden   afgedekt   of   omdat   er   zaken   langs   elkaar   heen   lopen.   In   dat  soort  gevallen  ga  ik  ook  vaak  op  huisbezoek  om  te  kijken  of  een  leerling  ook  echt  ziek  is.  Op  huisbezoek?   Ik   ben   wel   eens   onaangekondigd   langs   geweest.   Op   het   moment   dat   ik   bij   zijn   woning   sta,   is   hij   niet   thuis.   Ongeoorloofd  verzuimd.  Die  conclusie  is  te  snel.  Omdat  ik  weet  dat  moeder  erg  aan  haar  ouders  hangt  die  heel   dichtbij  wonen  ben  ik  daar  heen  gegaan.  Daar  aangekomen  zit  moeder  binnen  met  het  andere  kind,  maar  niet   de   jongere   die   ik   zoek.   Als   ik   aanbel   zie   ik   de   jongere   die   ik   zoek   net   binnen   stappen.   Dan   is   het   dus   ongeoorloofd.    Nee  die  conclusie  is  weer  te  snel.  Ik  vraag  eerst  aan  die  moeder  waar  is  uw  kind  geweest.  Die   zegt   dat   haar   kind   net   van   de   huisarts   afkomt.   Ik   zeg   oké.   Dan   vraag   ik   separaat   van   de   moeder   aan   de   jongere   waar  hij  vandaan  komt.  Die  geeft  aan  van  de  huisarts  en  laat  een  recept  zien  van  de  huisarts.  Op  een  gegeven   moment  komt  opa  binnen.  Separaat  van  de  jongere  heb  ik  gevraagd  waar  ze  vandaan  komen.  Opa  zegt  ik  ben   net  met  haar  kind  naar  de  huisarts  geweest.  Dan  komt  er  nog  een  moment,  volgende  week  weer  controleren.   Ja  maar  op  dat  moment  zit  jij  wel  met  een  onaangekondigd  huisbezoek  om  vast    te  stellen  dat  hij  ongeoorloofd   verzuimd  maar  de  feiten  wijzen  er  wel  op  dat  een  ieder  zijn  verantwoording  pakt  om  met  zijn  ziekteverzuim   aan  de  slag  te  gaan.  Het  kan  natuurlijk  geoorloofd  zijn  he.  Precies,    maar  dat  betekent  dat  je  op  dat  moment   met  die  jongere  in  een  hakkeltraject  zit.  Je  moet  dan  ook  heel  eerlijk  en  oprecht  zijn  dat  je  dit  accepteert.  Dit  is   ontlastend   en   je   pakt   hem   niet.   Daarom   blijven   sommige   zaken   touwtrekkerij   en   sommige   leerlingen   weten   daar  heel  goed  mee  te  spelen.  En  hij  speelt  dus  dit  keer  niet.       Het  gaat  hierbij  ook  om  een  kosten-­‐batenanalyse:  wat  kost  een  pv,  OM  en  eventuele  rechtszaak  tegenover  een   huisbezoek.  Het  echte  mobiliseren  van  leerplichtambtenaren  om  in  gesprek  te  gaan  en  dus  door  te  pakken  is   ook  in  dat  opzicht  gunstiger.  De  rechter  heeft  de  jongen  ook  niet  de  andere  dag  op  school.          

 

  85  

                                                                                                   

 

  86  

Rechtbank  Zeeland  -­‐  West-­‐Brabant         Interview  11  maart   Mw.  mr.  Danielle  Bogaert   Rb.  Zeeland  –  West-­‐Brabant       Als   rechter   wordt   u   geconfronteerd   met     zaken   die   bij   u   aanhangig   zijn   gemaakt.   Voor   u   staan   het   OM   en   ouders  en/of  leerlingen  die  ieder  hun  zaak  bepleiten.  Het  OM  brengt  de  zaak  aan.  De  OvJ  is  aanwezig  op  de   zitting.  De  kantonrechter,  dat  ben  ik,  behandelt  Leerplichtwetzaken.  De  leerling  zo  noem  jij  dat  braaf,  maar  ik   zou   het   gewoon   de   verdachte   noemen,   die   is   ook   aanwezig.   En   ouders   zijn   sinds   twee   jaar   verplicht   om   te   komen.   Dat   is   juist   bij   dit   soort   zaken   heel   fijn;   om   te   horen   hoe   het   thuis   nu   gaat.   Heeft   u   thuis   5   wekkers   om   zijn   hoofd   staan?   Wat   doet   u   eraan   om   uw   kind   naar   school   te   krijgen?   Het   kan   ook   zijn   dat   de   ouders   als   verdachte   worden   gedagvaard   om   voor   de   kantonrechter   te   verschijnen.   Dus   dat   is   de   plaats   zoals   iedereen   staat.  Dus  die  zijn  er.  En  omdat  het  een  jeugdige  betreft,    is  er  soms  ook  een  advocaat.  Ik  had  ook  begrepen  van   de   leerplichtambtenaren   dat   er   zaken   waarin   een   leerling   verdachte   is   dat   ook   altijd   de   Raad   voor   de   Kinderbescherming  wordt  ingeschakeld.  Ja  dat  klopt.  Zit  die  er  dan  ook  bij  om  als  getuige  verhoord  te  worden?   Officieel   is   het   wel   een   getuige   en   zijn   ze   ter   zitting   aanwezig.   Daarnaast   schrijven   ze   ook   altijd   een   raadsrapport.   Dus   dat   rapport   wordt   ingediend   en   zij   zijn   dan   aanwezig   om   vragen   te   beantwoorden   die   ontstaan  zijn  naar  aanleiding  van  het  rapport?  Ja  precies.  Het  kan  soms  zijn  dat  ze,  naar  aanleiding  van  wat  een   leerplichtambtenaar  opmerkt  of  de  ouders  of  de  jongen  of  het  meisje  zelf  naar  voren  brengt,  dat  ze  hun  advies   aanpassen.   Een   officier   kan   ook   vragen   stellen   aan   de   RvK.   Bij   spijbelzaken   zit   er   inderdaad   ook   altijd   een   vertegenwoordiger  van  de  RvK.  Het  is  een  vaste  vertegenwoordiger  dus  die  heeft  ook  kennis  van  zaken.  Dus   dat  zijn  de  personen  die  in  de  zittingszaal  zitten.  Soms  zit  er  ook  iemand  van  de  jeugdreclassering  of  de  William   Schrikker  groep  voor  kinderen  met  een  lager  IQ.  Er  zijn  vrij  veel  personen  op  de  zitting.  De  leerplichtambtenaar   komt   ook   getuigen   en   deze   moet   ik   bij   elke   zaak   opnieuw   beëdigen.   En   dan   gaan   we   aan   de   praat.   Er   is   dus   eigenlijk   altijd   een   leerplichtambtenaar   aanwezig?   Ja   hij   is   verplicht   om   te   komen.   Is   dat   ook   degene   die   het   dossier  heeft  opgemaakt?  Meestal  wel,  als  ze  kunnen.       Toezicht     -­‐ Denkt  u  dat  veel  zaken  u  niet  bereiken  door  toezichthoudende  taken  van  andere  betrokkenen  zoals  de   leerplichtambtenaren  en  schoolbesturen?  Zo  ja,  hoe  beoordeelt  u  dat?   Daar  hoop  ik  op,  laat  ik  het  zo   zeggen.  Ik  denk  wel  dat  dat  zo  is.  Dat  zij  in  de  voorfase  veel  afbakenen.  Maar  het  heeft  ook  te  maken   met   het   aantal   uren   van   verzuim.   Boven   een   aantal   uren   zijn   ze   verplicht   om   proces-­‐verbaal   op   te   maken  en  dan  gaan  ze  eerst  bij  een  gering  aantal  uren  naar  Halt  en  als  het  meer  wordt  dan  komt  het   bij  de  officier.  Dan  kan  via  een  TOM  zitting,  dat  is  officierszitting,  een  gesprek  tussen  de  verdachte  en   de  vertegenwoordiger  van  het  OM  parket.    Dat  ligt  aan  het  aantal  uren  verzuim.  Als  er  meer  dan  40   uur   verzuim   is   dan   komt   het   richting   de   rechtbank   en   wordt   er   een   dagvaarding   uitgevaardigd.   Dus   dan   wordt   er   altijd   een   dagvaarding   uitgevaardigd,   bij   meer   dan   40   uur   verzuim?   Ja.   En   die   40   uur,   want  ik  weet  dat  ze  het  hadden  over  16  uur  verzuim  in  4  weken  dat  er  dan  sprake  is  van  ongeoorloofd   verzuim  dat  er  dan  altijd  een  DUO  melding  wordt  gedaan.  Is  het  dan  ook  dat  die  40  uur  in  4  weken   moet   zijn   gebeurd   of   kan   dat   optellen   zijn?   Dat   kan   volgens   mij   ook   op   een   langere   periode   zien.   Ik   heb  de  aanwijzing  daarvan.  Die  zal  ik  zo  even  zoeken.  Dat  is  afhankelijk  van  het  aantal  uren  waarvan   iemand  wordt  verdacht  want  het  is  nog  een  verdachte.  Er  is  nog  niet  bewezen  dat  hij  heeft  gespijbeld.   Ten  aanzien  van  de  scholen  en  dat  is  ook  een  hele  grappige  vraag.  Wat  ons  opvalt  is  dat  niet  van  alle   scholen  in  onze  omgeving  leerlingen  worden  gedagvaard  .  Ik  zit  ook  bij  het  APJ.  Dat  is  een  overleg  van   onder   andere   OM,   rechtbank,   leerplichtambtenaren   gemeente   en   raad   voor   de   kinderbescherming.   Een   aantal   partijen   dus.   Dit   jaar   is     een   speerpunt   van   het   OM   aanpak   van   schoolverzuim.   Daar   zijn   ze   op   gefocust.   Wij   bespreken   dan   nog   al   eens   dat   het   opvallend   is   dat   altijd   dezelfde   scholen   een  

 

  87  

-­‐

 

proces-­‐verbaal  insturen.  Ik  kan  me  niet  voorstellen  dat  er  daar  echt  meer  kinderen  spijbelen.  Ik  heb   nog   nooit   een   proces-­‐verbaal   van   het   Mencia,   het   OLV   of   het   Stedelijk   Gymnasium   gezien.   We   vragen   ons  dan  kritisch  af    hoe  komt  het  nu  dat  daar  geen  pv’s  van  komen,  doen  zij  het  op  hun  eigen  manier   af  of  schuiven  ze  eventueel  verzuim  onder  de  mantel.  Wat  opvalt,  is  dat  vMBO  scholen  heel  ijverig  zijn   in  het  opmaken  van  pv’s.  Daar  zal  meer  problematiek  spelen  en  daar  komen  kinderen  wellicht  eerder   in  zicht.  Ik  kan  me  niet  voorstellen  dat  spijbelen  op  andere  scholen  niet  voorkomt.  Ik  wil  daar  verder   geen  waarde  aan  hechten,  maar  het  is  wel  opvallend.     Hoe  ziet  u  uw  rol  in  verhouding  tot  andere  betrokkenen  in  de  handhavingscyclus?  Ja,  ieder  heeft  zijn   eigen   rol   en   dat   loopt   soepel   in   elkaar   over.   Als   de   leerplichtambtenaar   op   zitting   komt   dan   heb   ik   natuurlijk   altijd   wel   kritische   vragen,   vooral   naar   ouders   toe   is   het   wel   verwijtbaar   als   ze   eventueel   verdachte   zijn.   Hoe   is   die   relatie   geweest?   Nu   begrijp   ik   uit   jouw   verhaal   dat   er   al   veel   in   het   voortraject   is   gevolgd.   Soms   merk   je   ook   op   zitting   een   enorme   spanning   tussen   ouders   en   een   eerplichtambtenaar.   Ja,   met   het   OM.   Die   brengt   de   zaken   aan   en   heeft   een   andere   rol.   Maar   die   verhouding   verloopt   op   een   hele   prettige   manier   allemaal.   Ook   met   de   leerplichtambtenaar   op   zitting   verloopt  alles  soepel.  Leerplichtambtenaren  hebben  vaak  net  kort  voor  de  zitting  contact  gehad  met   de  school  om  te  vragen  of  het  spijbelen  is  gestopt  of  dat  het  spijbelen  is  doorgegaan.  Als  dat  laatste  zo   is,  dan  leveren  ze  vaak  een  aanvullend  pv  in,  partijen  zullen  er  mee  akkoord  gaan  dat  we  dat  ook  maar   meteen  meepakken,  want  anders  moet  een  verdachte  over  2/3  maanden  weer  op  zitting  komen  dus   dan   pakken   we   dit   meteen   mee.   Als   nu   blijkt   dat   het   goed   gaat   sinds   die   tijd   dan   kan   dat   wel   van   invloed   zijn   op   de   uit   te   spreken   straf.   Dat   is   ook   inderdaad   wat   ik   leerplichtambtenaren   heb   horen   zeggen.   Dat   ze   altijd   als   waarschuwing   meegeven   naast   het   opstellen   van   een   pv   van   als   je   je   toch   gedraagt  ik  zie  het  wel,  houd  daar  rekening  mee  want  we  zien  het  en  kan  het  in  je  voordeel  of  in  je   nadeel   werken.   Zo   werkt   dat   ook   echt.   We   kijken   altijd   in   het   belang   van   de   minderjarige.   Het   is   nooit   leuk   om   hier   te   komen.   Als   een   verdachte   hier   maar   1   keer   i.p.v.   2   keer   hoeft   te   komen   en  deze   maar   1   keer   een   totale   straf   krijgt,   dan   is   het   in   zijn   belang   en   dan   gaan   partijen   daar   wel   mee   akkoord.   Maar   dan   moet   wel   heel   duidelijk   het   aantal   uren,   het   aantal   dagdelen   in   het   pv   staan.   Als   er   een   onduidelijkheid  is  dan  nemen  we  het  niet  mee.  Het  kan  dan  ook  weer  ten  nadelen  van  zo’n  jongen  of   meisje   werken.   Want   die   verzuimregistratie   is   die   wel   sluitend   en   duidelijk?   Sluitend   wel,   wij   gaan   ervan  uit  dat  hij  klopt,  maar  ik  vind  het  beslist  niet  makkelijk  en  ook  niet  duidelijk.  Ik  stel  daar  dus   ook   wel  vragen  over.  Er  zit  wel  een  geleide  lijst  bij  waarin  het  aantal  dagdelen  is  opgenomen.  Ik  heb  er  nog   wel  een  voorbeeld  van.  Dit  is  een  proces-­‐verbaal.  Hier  staat  wat  de  taak  van  de  leerplichtambtenaar  is.   Het   gaat   om   deze   jongen.   Dit   zijn   de   ouders.   Er   zit   een   verklaring   van   de   school   in.   Het   voortraject   wordt   er   duidelijk   in   opgenomen.   Vaak   is   het   zo   bij   leerlingen   die   niet   zo   goed   kunnen   leren   dat   ze   de   praktijk  in  willen.  Dat  wordt  hier  dan  ook  weer  aangevoerd.  Maar  dan  gaat  hij  ook  niet  naar  stage  zie   ik.   Moeder   reageert   niet   op   de   leerplichtambtenaar.   Soms   is   moeder   hier   ook   wel   als   verdachte   aangemerkt.  Je  ziet  dat  er  in  het  contact  tussen  ouders  en  school  vaak  al  spanning  is.  Het  is  vaak  ook   onmacht   van   de   ouders   om   het   voor   elkaar   te   krijgen.   En   dan   gaat   een   leerplichtambtenaar   soms   een   zorgmelding   doen   bij   het   AMK.   Dan   maken   ze   zich   zorgen   om   de   thuissituatie   en   dan   wordt   de   RvK   erbij   betrokken.   Rechter   toont   een   dossier:   Dan   heb   je   hier   wat   er   in   het   verleden   heeft   gespeeld,   eerdere  meldingen.  Dit  loopt  al  wat  langer.  Het  aantal  dagdelen  en  op  welke  datum  staat  erop.  Sociaal   emotionele  problemen,  ik  zeg  al  dan  komt  de  RvK  er  gewoon  bij.  Dan  zijn  er  al  gesprekken  geweest  en   de  maatregelen  van  school.  Er  staat  al  heel  netjes  opgesomd  wat  er  al  in  het  voortraject  is  gebeurd.   Nou   dan   zijn   er   wat   jij   ook   zegt,   de   waarschuwingen   over   de   consequenties   van   het   schoolverzuim.   Dat  er  een  pv  wordt  opgemaakt,  dan  wordt  de  minderjarige  gehoord,  de  jongen  zelf.  Vaak  komen  ze   dan   niet,   hij   laat   ook   niets   weten.   Dan   weet   je   dat   het   niet   goed   zit.   Deze   jongen   zit   ook   op   het   speciaal  onderwijs.  Communicatie  verloopt  lastig.  Hij  zegt  bijna  niets.  Je  zult  zien  dat  als  hij  op  zitting   komt.   Hij   misschien   genoeg   te   vertellen   heeft.   Ja   misschien   maar   dat   vind   ik   ook   zo   leuk   aan   kantonrechter   zijn   dat   je   die   kinderen   aan   het   praten   krijgt   omdat   ze   dan   ook   wel   doorhebben   dat   dit   niet   zo   handig   is   voor   hem   en   hij   voor   zijn   eigen   toekomst   niet   zo   handig   bezig   is   en   zijn   eigen   toekomst  aan  het  vergooien  is.  Dat  is  mijn  taak  op  de  zitting  vind  ik;  inzicht  geven  in  hoe  je  hem  toch  

  88  

wel   weer   gemotiveerd   krijgt   en   inzicht   geven   dat   hij   zijn   eigen   toekomst   aan   het   vergooien   en   hem   een  soort  hulptraject  aan  te  bieden.  Dat  is  bij  dit  soort  zaken  ook  je  belangrijkste  taak.  Daar  ligt  echt   de  nadruk  op.  Daarom  zit  die  RvK  er  ook  op,  om  ook  daar  naar  te  kijken.  Dan  wordt  er  gekeken  in  2011;   toen   was   het   ook   al   fout   dus   dat   is   dan   het   proces-­‐verbaal.   Dan   is   hier   de   oproep   om   bij   de   gemeente   langs  te  komen  om  te  praten.  Dat  wordt  ook  bijgevoegd.  En  hier  is  dan  de  geleidelijst.  Dat  gaat  dan   over,   even   kijken   naar   de   dagvaarding.   Het   gaat   om   deze   periode.   Je   ziet   dat   het   al   eindeloos   lang   bezig  is.  Dat  is  wat  je  moet  begrijpen.  Deze  gaat  op  zich  wel.  Ik  begin  meestal  bovenaan.  Dan  zie  je,  er   is  een  langere  periode  ten  laste  gelegd  dan  dat  hier  staat.  Dat  klopt  dus  niet  en  dat  is  al  een  reden  om   daarover  te  vragen  op  zitting.  Deze  minderjarige  is  al  sinds  2009  aan  de  gang.  De  notoire  spijbelaar.  De   notoire  spijbelaar,  dan  moet  je  de  zaak  anders  aanpakken.  Er  speelt  ook  een  TUL.  Dan  is  er  al  een  straf   uitgesproken.  Deze  jongen  is  al  berecht  op  2  november  2012.  Toen  is  een  taakstraf  opgelegd  van  80   uur,   waarvan   30   voorwaardelijk.   Nu   blijkt   dat   hij   waarschijnlijk   die   30   uur   niet   heeft   gewerkt   of   dat   hij   zich  niet  heeft  gehouden  aan  de  begeleiding  van  de  jeugdreclassering  want  dat  is  hier  een  bijzondere   voorwaarde;  hier  zit  er  een  negatieve  retourmelding  van  de  jeugdreclassering  bij.  Dan  blijkt  dat  hij  niet   bereikbaar   is   geweest   en   dan   kan   hij   die   30   uur   moeten   gaan   werken.   Er   ligt   een   negatieve   retourmelding  en  de  officier  die  maakt  dan  inderdaad  de  vordering  op  om  hem  voor  de  kantonrechter   te  laten  komen  om  zich  te  verantwoorden  over  het  niet  nakomen  van  de  bijzondere  voorwaarde.  Er  is   een  TUL  bijzondere  voorwaarden  opgemaakt  en  dat  wil  dan  zeggen  dat  hij  zich  moet  verantwoorden   over  de  reden  waarom  hij  niet  naar  de  jeugdreclassering  is  gekomen.  Als  bijzondere  voorwaarde  is  dat   gesteld   en   die   voorwaarde   is   gekoppeld   aan   de   30   uur   voorwaardelijke   werkstraf.   Dat   kun   je   op   de   zitting  gaan  bespreken.  Wat  is  er  gebeurd?  Waarom  ben  je  niet  bereikbaar?  Als  hij  geen  zin  heeft  om   met  jeugdreclassering  aan  de  gang  te  gaan,  dan  moet  hij  wat  mij  betreft  gewoon  30  uur  gaan  werken.   Maar  als  ik  toch  een  mogelijkheid  bij  hem  zie,  dan  kan  ik  de  vordering  afwijzen  zoals  we  dat  noemen   en  dan  kan  ik  de  proeftijd  met  nog  een  half  of  een  jaar  verlengen  zodat  de  jeugdreclassering  er  nog   een  jaar  op  gaat  zitten.  Het  is  ook  afhankelijk  van  hoe  oud  de  minderjarige  is.  Hier  is  hij   al   19   jaar   dus   dan   heeft   de   jeugdreclassering   niet   zoveel   zin   meer.   Wat   je   dan   wel   kunt   doen   is   de   bijzondere   voorwaarde   veranderen   in   de   begeleiding   door   de   jongvolwassenen   reclassering.   Maar   dat   ligt   een   beetje   eraan   hoe   hij   sociaal-­‐   emotioneel   is.   Of   hij   beter   bij   de   jeugd-­‐,   jongvolwassen-­‐   of   volwassenreclassering   past.   Als   hij   zich   dus   niet   aan   de   voorwaarden   houdt   dan   kan   hij   dus   terug   gestuurd   worden   naar   de   rechtbank.   En   dan   gaan   we   het   er   weer   stevig   over   hebben.   Zo   gaat   het   een   beetje   en   zo   ziet   zo’n   proces-­‐verbaal   eruit.   Wat   heel   belangrijk   is,   is   om   kritisch   te   kijken   naar   de   dagdelen.  Want  hij  wordt  veroordeeld  op  die  dagdelen.  Bij  ons  is  de  straf  bij  notoire  spijbelaars,  bij  1   dagdeel  spijbelen  is  1  uur  werkstraf.  Als  ze  hier  komen,  dan  hebben  ze  al  een  x  aantal  uren  gespijbeld.   Dit   verklaart   wel   waar   de   uren   werkstraf   vandaan   komen   in   de   vonnissen.   We   hebben   hiervoor   oriëntatiepunten,  want  dat  was  hier  ook  ergens  een  vraag.  Het  OM  heeft  eisen  die  zijn  opgesteld  door   de   procureur-­‐generaals   in   Den   Haag.   En   wij   hebben   oriëntatiepunten   bij   de   rechtbank   en   die   zijn   anders  dan  de  eisen  van  het  parket.  Zij  leggen  een  eis  neer  en  wij  kijken  of  we  er  wel  in  mee  gaan  en   of   de   eisen   passend   zijn.   Het   is   dus   anders.   Zij   hebben   een   andere   basis   dan   wij.   Het   OM   heeft   dan   zo’n  richtlijn  van  de  procureur-­‐generaals  in  Den  Haag  en  daar  staat  dan  in  bv  die  heeft  30  dagdelen   gespijbeld   dan   is   dit   onze   eis.   Dat   is   heel   schematisch?   Ja   klopt   dat   is   heel   schematisch.   En   de   oriëntatiepunten  van  de  rechtbank  zijn  die  dan  ook  zo  schematisch?  Ja  die  zijn  op  zich  schematisch.  En   die  zijn  landelijk  maar  wij  zeggen  altijd  oriëntatiepunten  zijn  net  als  de  richtlijnen  om  van  af  te  wijken.   Je  kijkt  heel  erg  naar  de  situatie.  Dus  als  er  bijzondere  omstandigheden  zijn,  dan  ga  je  meer  naar  een   hulpverleningstraject   kijken   of   naar   jeugdreclassering.   Als   een   jonger   er   niet   zo   veel   aan   kan   doen   maar  dat  het  thuis  slecht  gaat.  Dan  kijk  je  door  een  andere  bril  dan  als  iemand  bewust  spijbelt  om  het   spijbelen.  Die  kinderen  zie  je  dus  niet  zoveel.  Die  komen  eigenlijk  niet  bij  de  kantonrechter.  Wel  in  het   Halt  traject.  Een  beetje  stoer  doen,  naar  de  Macdonalds  gaan,  een  beetje  roken,  een  beetje  hangen.   De  kinderen  die  hier  komen,  daar  is  vaak  iets  mee  aan  de  hand  en  die  spijbelen  vele  uren  meer  dan   kinderen  die  in  aanmerking  komen  voor  een  HALT-­‐traject.  Ik  heb  ook  kinderen  die  al  3  jaar  thuis  zitten.   Jeugdreclassering   heeft   dan   ook   van   alles   gedaan   en   die   komen   thuis.   De   jongen   sluit   zich   op   in   de  

 

  89  

badkamer.   De   jeugdreclassering   staat   voor   de   badkamerdeur   om   dat   joch   naar   school   te   krijgen.   Voor   die  kinderen  moet  je  een  ander  traject  in  gaan  zetten.  Er  is  dus  wel  verschil.  Kinderen  die  hier  komen   dan  is  er  echt  een  hulpvraag  en  dat  is  echt  een  ander  verhaal  dan  bij  Halt.  Misschien  ook  leuk,  om  nog   even  bij  Halt  met  iemand  te  praten.       Handhaving     -­‐ Wat  zijn  veel  gehoorde  argumenten  van  ouders  en/of  leerlingen?  Van  ouders  hoor  ik  vaak  het  lukt  me   niet,  onmacht  daar  komt  het  vaak  op  neer.  Ik  doe  van  alles,  maar  ik  krijg  het  jong  niet  uit  bed.  Hij  heeft   een  omgekeerd  dag-­‐  en  nacht-­‐  ritme.  Hij  zit  te  gamen.  En  je  hoort  ook  van  ja  ik  moet  toch  naar  mijn   werk  op  een  gegeven  moment  dus  dan  ga  ik  toch  op  een  gegeven  moment  naar  mijn  werk  maar  dan   heb  ik  hem  al  17  keer  geroepen.  Dat  is  echt  onmacht.  Ik  geloof  dat  vaak  ook  wel.  Je  hoort  ook  vaak  dat   dat   wel   plausibele   argumenten   zijn.   Dat   merk   je   ook   aan   de   toon   op   zitting.   Ik   denk   ook   wat   zou   ik   thuis   meer   kunnen   doen   als   moeder   zijnde   om   mijn   dochter   uit   bed   te   krijgen?   Als   dat   zou   spelen.   Op   een   gegeven   moment   kun   je   niet   meer   doen.   Bij   jongeren   hoor   je   heel   vaak   dat   ze   blowen,   dat   ze   een   omgekeerd  dag-­‐  en  nachtritme  hebben  en  omdat  ze  om  2  uur  naar  bed  gaan,  kunnen  ze  niet  uit  bed   komen.  Wat  ook  heel  vaak  speelt,  is  dat  ze  het  gevoel  hebben  dat  ze  op  een  verkeerde  school  zitten.   Dat   ze   geen   stageplek   kunnen   vinden.   ja   dat   zijn   vaak   argumenten   die   zij   naar   voren   brengen.   Dat   komt  vaak  voor  op  voortgezet  onderwijs  of  MBO  waar  de  kwalificatieplicht  een  rol  speelt  denk  ik.  Wat   zijn   de   argumenten   bij   het   primair   onderwijs?   De   jongeren   komen   natuurlijk   pas   vanaf   12   jaar   bij   ons.   Als  ze  jonger  zijn  dan  12  jaar  dan  zien  we  ze  helemaal  niet.  Wie  behandelt  dan  de  zaak?  Nou  tenzij  het   zoveel  is  dan  kunnen  ze  bij  ons  komen,  maar  in  principe  blijft  het  bij  het  OM/HALT.     -­‐ Welke  strafeisen  van  het  OM  komen  veelvuldig  voor?   Over  de  richtlijnen  hebben  we  het  net  al  gehad.   Wat   ik   wel   wil   opmerken,   is   dat   wij   helaas   niet   zoveel   kunnen   met   Leerplichtwetzaken.   We   zijn   gebonden   aan   de   wet.   In   de   wet   staat   dat   je   alleen   een   werkstraf   of   een   geldboete   kunt   opleggen.   Soms  is  dat  echt  jammer,  want  vooral  bij  deze  jongen  denk  ik.  Je  kunt  geen  jeugddetentie  opleggen.   Bij  sommige  zaken  als  het  zoveel  voorkomt  dan  zou  het  fijn  zijn  als  we  konden  gaan  doorpakken.  Maar   dat   kan   dus   niet.   De   strafeisen   van   het   OM   zijn   daar   dus   ook   op   gebaseerd.   Ze   vragen   vaak   om   jeugdreclassering.  Wat  niet  zo  vaak  wordt  geëist,  maar  wat  wel  kan,  is  dat  het  OM  kan  vragen  om  een   OTS.   Deze   jongen   bv   of   die   met   de   badkamer   moet   op   een   andere   manier   aangepakt   gaan   worden.   Wat  wel  steeds  meer  komt,  omdat  wij  die  combizaken  hebben  dus,  is  een  combi  van  de  OTS  en  een   strafzaak/Leerplichtwet.  het  OM  zou  meer  doordrongen  kunnen  raken  van  die  mogelijkheid,  deze  ligt   er  en  dat  kunnen  ze  dus  eisen.  En  dat  doen  ze  steeds  meer.  Bij  de  strafoplegging  kunnen  we  niet  meer   dan   een   werkstraf   opleggen   of   jeugdreclassering   of   bijvoorbeeld   dat   ze   mee   gaan   werken   aan   MST   (multi   system   therapy).   Dat   is   eigenlijk   dat   we   de   Viersprong   gaan   inzetten   op   het   thuisfront   en   die   wekelijks   thuis   gaan   komen   om   te   kijken:   goh   u   pakt   dit   zo   aan.   U   zet   5   wekkers   langs   zijn   hoofd   maar   het  werkt  niet.  Of  ze  worden  boos  tegen  zo’n  jongen  maar  die  jongen  moet  anders  aangepakt  worden.   Dat  kan  ook  een  bijzondere  voorwaarde  zijn.  Dat  zijn  wel  de  hulpverleningstrajecten  die  steeds  meer   ingezet   gaan   worden   bij   notoire   spijbelaars.   En   die   in   onze   combizittingen   heel   mooi   opgelegd   gaan   worden.  En  dat  is  dan  iets  wat  u  als  rechter  oplegt  of  wat  de  jeugdreclassering  later  specificeert?   Nee,   ik  moet  de  opdracht  geven  aan  de  jeugdreclassering.  Bv  in  deze  zaak  80  uur  werkstraf,  waarvan  30  uur   voorwaardelijk  met  als  bijzondere  voorwaarde  jeugdreclassering  en  meewerken  aan  MST.  Als  je  daar   niet  aan  mee  gaat  werken  dan  komt  het  weer  terug  hier.  Het  is  dus  echt  een  maatregel  die  opgelegd   wordt   door   de   rechter   en   jeugdreclassering   kan   dan   later   specifieke   eisen   stellen?   ja,   het   is   een   algemene  opdracht  die  wij  geven  want  de  jeugdreclassering  ziet  dat  joch  wekelijks  of  maandelijks  en   heeft   precies   zicht   op   wat   zo’n   jongere   nodig   heeft.   Daarom   is   het   zo   ruim   omschreven.   Dus   resumerend  ben  je  als  rechter  sterk  gebonden  aan  het  wettelijk  kader  maar  hulpverlening  past  binnen   dit  wettelijk  kader  en  zo  is  er  dus  iets  meer  ruimte  gecreëerd?  Ja  en  wat  we  daarnaast  kunnen  doen  bij   een  verzoek  van  de  RvK  is  het  opleggen  van  een  OTS.  Dat  kunnen  we  ook  ambtshalve,  maar  dat  doen   we   niet   zo   vaak.   Er   wordt   in   dit   soort   zaken   een   raadsrapport   opgemaakt.   En   de   RvK   is   in   dit   soort  

 

  90  

-­‐ -­‐

 

zaken   wel   vrij   moeizaam   om   dat   te   adviseren.   En   dan   denk   ik   ook   wel   eens   wat   moeten   we   nu   nog   meer  gaan  krijgen  voordat  dit  wel  geadviseerd  wordt.  Bij  die  zaak  van  daarnet  met  die  jongen  uit  de   badkamer   heb   ik   de   RvK   echt   een   bepaalde   richting   ingeduwd   op   een   gegeven   moment.   Maar   zij   moeten  echt  gaan  onderzoeken  of  dat  wel  een  haalbare  kaart  is.  Ik  heb  deze  zaak  uiteindelijk  5  keer   op   zitting   gehad,   omdat   het   steeds   meer   in   de   richting   van   een   OTS   gekneed   werd   en   uiteindelijk   is   er   ook  een  OTS  uitgesproken.  En  nu  gaat  dat  goed  met  het  joch.  Hij  gaat  weer  naar  school  terwijl  hij  3   jaar   heeft   thuisgezeten.   Dat   komt   omdat   er   op   zoveel   fronten   hulpverlening   is   ingezet.   Het   MST   is   ingezet,   de   OTS   is   uitgesproken.   Ja   weet   je,   er   is   heel   goed   in   kader   gebracht   hoe   gaat   het   daar   nu   thuis.   Waarom   gaat   het   daar   nu   niet?   Ze   zaten   zo   dicht   op   dat   joch   dat   het   eigenlijk   alleen   maar   averechts   werkte.   Dan   is   het   heel   goed   als   je   op   zo’n   manier   die   richting   uit   gaat   duwen.   En   we   hebben   ook   nog   als   laatste   redmiddel   naast   de   OTS   dat   je   een   onderzoek   gelast   door   het   NIFP,   een   persoonlijkheidsonderzoek.  Dat  hebben  we  bij  dit  joch  ook  gedaan  en  daaruit  kwam  wel  naar  voren   dat  hij  gewoon  bepaalde  kindeigenfbetrokkenen  had  en  dan  weet  je  beter  waar  je  op  moet  inzetten.   Dit  zijn  wel  de  extreme  gevallen  en  dit  is  natuurlijk  niet  gebruikelijk.  Maar  zo  veel  materiaal  hebben   we   eigenlijk   om   een   jongen   die   echt   in   nood   zit   aan   te   pakken.   En   dan   zit   je   eigenlijk   echt   in   die   jeugdmaatregelen   en   dan   ga   je   al   een   hele   andere   kant   op   dan   het   traditionele   pad   en   dan   ligt   de   nadruk   niet   langer   op   bestraffing   maar   juist   op   het   belang   van   het   kind   en   hoe   je   hem   zo   goed   mogelijk   kunt   helpen.   Ja   precies.   Dat   is   ook   de   reden   waarom   we   hier   voor   een   jeugdteam   hebben   gekozen.  Als  het  kind  echt  klem  zit  dan  heeft  het  echt  geen  zin  om  een  kind  30  uur  te  laten  werken   dan  moet  je  gewoon  andere  maatregelen  inzetten.  Het  lost  dan  het  probleem  niet  op.  Dan  zit  je  net   als   bij   deze   jongen,   over   een   jaar   zit   hij   dan   weer   hier.   Onze   insteek   vanuit   team   jeugd   is   om   die   jongere  te  gaan  helpen.  Dat  je  hem  op  pad  krijgt.  Daarom  ben  ik  zo  enthousiast  over  ons  team  jeugd.   Het  werkt  ook  vaak,  lang  niet  altijd,  die  illusie  moet  je  ook  niet  hebben.  Het  is  wel  dat  je  vanuit  een   ander  perspectief  naar  een  zaak  kijkt  en  dat  verschilt  misschien  ook  met  een  puur  strafrechtelijke  bril?   Ja   vroeger   was   dat   ook   zo.   We   bestaan   pas   sinds   2010   en   voorheen   werd   de   spijbelzaak   bij   het   kantongerecht  ondergebracht  en  werd  er  heel  anders  mee  omgegaan.  Dus  ja  ik  zie  dit  wel.  Ik  zou  wel   nieuwsgierig   zijn   naar   de   recidivecijfers.   Wij   als   team   hebben   het   gevoel   dat   we   de   jongere   meer   helpen.   Het   gevolg   is   inderdaad   wat   jij   ook   al   zegt   dat   de   nadruk   meet   komt   te   liggen   op   het   hulpverleningstraject   dan   op   het   straftraject.   Het   OM   beweegt   daar   langzaam   ook   in   mee.   Ze   eisen   ook   anders   dan   bijvoorbeeld   5   jaar   geleden.   En   dit   is   ook   landelijk   gebeurd?   Nee   je   hebt   maar   een   aantal   jeugdteams   in   Nederland,   een   stuk   of   5   rechtbanken   doen   erin   mee,   bv   Den   Haag,   Amsterdam.   Den  Bosch  niet.  Er  zijn  er  een  paar  die  daar  het  belang  van  inzien.  Wij  gaan  daar  op  een  andere  manier   mee   om.   Dat   is   misschien   ook   de   moeite   van   het   vergelijken   waard.   Het   vergelijken   van   de   jurisprudentie  van  deze  rechtbank  met  die  van  Den  Bosch  in  de  afgelopen  periode.  Of  hier  ook  verschil   zit   in   opgelegde   straffen.   Ja   dat   zou   heel   leuk   zijn   denk   ik.   Om   te   kijken   of   het   effect   heeft.   En   dan   moet  ik  ook  nog  zeggen.  Wij  zijn  sinds  oktober  2013  gefuseerd  met  Middelburg.  Maar  zij  hebben  nog   geen  team  jeugd.  Dat  gaat  wel  komen,  verwacht  ik,  maar  het  zou  dus  kunnen  zijn  dat  je  daar  andere   uitspraken  vindt.  Maar  daar  zijn  niet  zoveel  uitspraken.  Dus  ik  zou  me  vooral  richten  op  Den  Bosch.     Vindt   u   dat   deze   strafeisen   passend   zijn   of   maakt   u   gebruik   van   uw   vrijheid   om   sancties   aan   te   passen   dan  wel  niet  op  te  leggen?     Wat   mij   is   opgevallen   in   het   doornemen   van   jurisprudentie   met   betrekking   tot   handhaving   van   de   Leerplichtwet  is  dat  de  sancties  die  opgelegd  worden  niet  in  de  buurt  komen  van  de  maximale  sancties   die   opgelegd   zouden   kunnen   worden   op   basis   van   de   Leerplichtwet.   Heeft   u   enig   idee   waar   deze   terughoudendheid  vandaan  komt?  En  is  dit  een  verandering  ten  opzichte  van  eerdere  jurisprudentie?   Gelet   op   alles   wat   ik   tot   nu   toe   gehoord   heb,   dan   denk   ik   dat   dit   te   verklaren   is   vanuit   het   hulpverleningsaspect.  Klopt  dat?  Ja,  bij  deze  jongen  heeft  hulpverlening  geen  zin  meer  en  dan  gaan  we   natuurlijk   wel   pittig   straffen.   We   hebben   oriëntatiepunten   en   Leerplichtwetzaken   kunnen   ook   behoorlijke   straffen   opleveren.   Soms   kun   je   200   uur   opleggen   en   dan   hebben   ze   alleen   gespijbeld.   Terwijl  als  iemand  een  overval  pleegt  dat  kan  dan  vaak  op  een  andere  manier  minder  zwaar  worden   bestraft,   daar   kan   dan   wel   een   wanverhouding   tussen   zitten.   Aan   kinderen   worden   zelden   boetes  

  91  

opgelegd  omdat  de  ouder  het  dan  betaalt.  Dan  bereik  je  het  kind  niet.  We  leggen  dan  of  een  werkstraf   met  jeugdreclassering  of  denken  aan  een  OTS.  Dat  is  dan  vanuit  het  civiele  traject  de  OTS.       Er   zijn   ook   alternatieve   handhavingsinstrumenten,   zoals   de   last   onder   dwangsom   die   door   het   gemeentebestuur  kan  worden  opgelegd  en  het  onder  toezicht  stellen  van  een  kind  wanneer  schoolverzuim  een   dermate  ernstige  factor  is  die  leidt  tot  het  in  gevaar  brengen  van  de  ontwikkeling  van  het  kind.       -­‐ Bent   u   bekend   met   gevallen   waarin   een   last   onder   dwangsom   dan   wel   ondertoezichtstelling   is   opgelegd?   Zo   ja,   kunt   aangeven   onder   welke   omstandigheden   hiervan   gebruik   is   gemaakt?   Ik   weet   nu   dat   de   last   onder   dwangsom   niet   wordt   toegepast.   Het   wordt   zelden   opgelegd   ook   in   andere   type   zaken  zoals  met  omgangsregelingen.  Tenzij  een  zaak  zo  pregnant  is  dat  je  alle  mogelijkheden  al  hebt   geprobeerd.   Maar,   weet   je,   mensen   zijn   vaak   al   armlastig   en   dan   heeft   het   geen   enkele   zin.   Dat   is   ook   wat   ik   me   afvraag,   want   ik   zou   me   heel   goed   kunnen   voorstellen   dat   je   het   oplegt   bij   luxeverzuim   waarbij   ouders   een   x   aantal   keer   op   vakantie   willen   en   dan   het   kind   van   school   halen   dan   kan   ik   begrijpen  dat  je  als  gemeente  zegt  leg  de  last  onder  dwangsom  op,  maar  in  andere  situaties  lost  het   een   probleem   niet   op.   Zeker   als   ouders   hun   kind   wel   naar   school   zouden   willen   laten   gaan.   Nee   daarom   en   als   het   al   gebeurt   dan   gebeurt   het   al   bij   ouders   en   zeker   niet   bij   kinderen.   In   geval   van   luxeverzuim  en  absoluut  verzuim,  nu  dit  aan  de  ouders  wordt  opgelegd,  zou  een  dwangsom  hier  wel   passen.  OTS  gebeurt  wel  maar  dan  in  het  kader  bij  team  jeugd.  We  proberen  de  zaken  ook  op  zitting   zoveel  mogelijk  te  combineren  dat  je  echt  goed  over  de  reden  waarom  iemand  spijbelt  kunt  spreken.   We  focussen  heel  erg  op  de  achterliggende  oorzaak  van  het  spijbelen.  En  als  dan  de  situatie  thuis  echt   schrijnend   is   dan   kan   het   een   maatregel   zijn.   We   zien   dat   spijbelen   een   voorbode   is   van   later   optredend   veel   zwaarder   crimineel   gedrag.   Dat   komt   omdat   ze   zich   vervelen   en   geen   dagbesteding   hebben.  Daarom  zijn  we  erg  ook  erg  keen  op  om  het  in  de  kiem  te  smoren.     -­‐ Wat  vindt  u  van  de  verhouding  tussen  deze  maatregelen  en  het  strafrechtelijk  traject?  Bij  ons  loopt  de   OTS   en   het   strafrechtelijk   traject   vrij   veel   in   elkaar   over,   maar   dat   zal   anders   zijn   in   Den   Bosch.   Het   raadsrapport   is   heel   belangrijk.   Zij   spreken   ouders   en   het   kind   vaak   voor   de   zitting   en   wij   gaan   wel   vaak  mee  met  het  advies  van  de  RvK  en  nemen  dit  over.                                                

 

  92  

Openbaar  Ministerie  parket  Zeeland  –  West-­‐Brabant       Interview  3  april  2014     Mw.  mr.  Janne  Kerkhofs   OM  Zeeland  –  West-­‐Brabant       Als   OM   wordt   u   in   de   laatste   fase   van   de   handhaving   van   de   Leerplichtwet   benaderd.   Wanneer   leerplichtambtenaren     immers   ouders   en/of   leerlingen   niet   hebben   kunnen   overtuigen   van   het   belang   van   naleving  zullen  zij  bij  u  aankloppen.     Het   is   natuurlijk   zo   dat   scholen   moeten   melden.   De   scholen   melden   dat   verzuim   bij   de   leerplichtambtenaar.   Dan   zijn   er   volgens   mij   afspraken   tussen   leerplichtambtenaren   en   scholen   wat   zij   eerst   onderling   doen;   wat   scholen  met  de  leerling  doen.  Daarnaast  wordt  ook  vaak  een  leerling  besproken  in  een  overleg  op  school.  Als   dat   niet   tot   het   opnieuw   naar   school   gaan   leidt   van   het   kind,   dan   wordt   de   zaak   besproken   in   het   leerplichtcasusoverleg   (LCO)   en   dan   wordt   er   beslist   door   ons   of   er   pv   moet   worden   opgemaakt.   Leerplichtambtenaren  hebben  dus  eerst  contact  met  jullie  om  te  kijken  of    er  überhaupt  een  pv  moet  worden   opgemaakt.   Dus   dan   toetsen   ze   eigenlijk   hun   zaak   bij   jullie?   Ja.   Eerst   heb   je   school   –   leerling,   dan   leerling   –   leerplichtambtenaar  en  als  dat  dan  niet  helpt  dan  komen  ze  bij  ons.  Of  als  er  pas  heel  laat  wordt  gemeld.  Als  er   al  heel  veel  verzuim  is  en  het  wordt  dan  gemeld  bij  de  leerplichtambtenaar  dan  moet  de  leerplichtambtenaar   dit   in   het   overleg   met   het   OM   melden.  Dan   kunnen   ze   dus   niets   anders   meer   dan   doorpakken?   Dan   moeten   ze   inderdaad  doorpakken  en  het  pv  opmaken.       Toezicht     -­‐ Wat  vindt  u  van  deze  opbouw  in  de  handhaving?  Verzuimregistratie  –  leerplichtambtenaren  –  OM.  Ik   denk   dat   dat   in   zijn   algemeenheid   een   prima   opbouw   is,   omdat   je   natuurlijk   eerst   jongeren   en   ook   de   ouders   daarop   moet   wijzen.   Er   kan   sprake   zijn   van   signaalverzuim,   maar   er   kan   natuurlijk   achterliggende  problematiek  zijn.  Op  zich  is  het  idee  om  het  op  die  manier  te  doen  een  hele  goede.  In   de  praktijk  zie  je  soms  wel  dat  er  pas  heel  laat  gemeld  wordt  en  dat  is  wel  heel  jammer.  Hoe  eerder  je   het  meldt  en  hoe  eerder  je  het  bespreekbaar  maakt,  des  te  eerder  kun  je  tot  actie  overgaan.  En  dan   met  name  met  richting  de  zorg.  Dat  is  denk  ik  toch  ook  vaker  wat  er  aan  de  orde  is.  Je  hebt  jongeren   die  een  keer  geen  zin  hebben.  Daar  heb  je  natuurlijk  in  eerste  instantie  de  afspraken  van  scholen  hoe   zij   daarmee   omgaan,   bv   inhalen   van   uren.   Als   het   wat   langduriger   verzuim   is   dan   speelt   er   iets.   Dan   is   het   van   belang   dat   er   zo   snel   mogelijk   actie   wordt   ondernomen.   Dat   is   dan   vaak   in   het   kader   van   vrijwillige   hulpverlening.   En   deze   zorg   wordt   geïnitieerd   door   de   leerplichtambtenaar?   Dat   klopt.   Zij   kunnen   dan   afspreken   dat   als   het   de   komende   periode   goed   gaat,   het   oké   is   zo   en   blijft   het   fout   gaan   dan  gaan  ze  het  melden  aan  ons.     -­‐ Is  naar  uw  mening  in  het  gros  van  de  gevallen  optimaal  gebruik  gemaakt  van  deze  opbouw?  Zo  niet   waarom  dan  niet?  Wat  kan  beter?  Welke  schakel  functioneert  minder  goed?  Had  men  eerder  bij  het   OM   aan   moeten   kloppen,   dan   wel   nog   even   af   moeten   wachten?   Ze   hebben   natuurlijk   de   plicht   bij   16   uur  binnen  4  weken  om  het  te  melden.  Dat  is  een  plicht  van  de  scholen.  Is  dat  op  tijd  of  zou  het  eerder   mogen?  Nee.  Want  ik  was  vanmorgen  op  het  Stedelijk  Gymnasium  en  zij  hadden  eerst  het  beleid  om   vooral  dingen  zelf  op  te  lossen  en  dat  het  uitte  zich  ook  in  het  indelen  in  geoorloofd  of  ongeoorloofd   verzuim.   Als   zij   menen   dat   het   verzuim   geoorloofd   is   omdat   ze   de   reden   van   het   verzuim   weten   en   dit   onderschrijven  dan  melden  ze  dit  niet,  ook  al  is  het  verzuim  wel  aanzienlijk.  Het  beleid  was  eerst;  we   weten   wat   de   reden   voor   het   verzuim   is,   daarom   is   het   niet   ongeoorloofd   en   werd   er   dus   geen   melding   gedaan.   Nu   proberen   ze   vaker   te   melden   ook   bij   geoorloofd   verzuim.   Zijn   dat   zaken,   als   er   veel  geoorloofd  verzuim  is,  dat  er  eerder  gemeld  had  moeten  worden?  Ja  wat  is  geoorloofd  verzuim?   Als  je  echt  zelf  ziek  bent,  dan  is  het  geoorloofd.  Maar  als  je  thuis  blijft  omdat  je  geen  zin  hebt  dan  is  

 

  93  

-­‐

het   ongeoorloofd.   En   je   hebt   natuurlijk   van   die   grens   gebieden.   Op   het   moment   dat   het   slecht   gaat   in   het  gezin  of  er  een  echtscheiding  speelt.  Daar  moet  je  toch  wel  redelijk  objectief  naar  kijken  en  toch   ook   vooral   benadrukken   dat   er   ongeacht   wat   er   speelt   je   wel   naar   school   moet   komen.   Als   scholen   daar  hun  eigen  regels  op  loslaten  dan  wordt  het  een  hele  lastige.  Dan  krijg  je  wel  hele  grote  verschillen   tussen   scholen.  Ziet   u   zelf   ook   de   verschillen   tussen   scholen?   Dat   zie   ik   niet.   Ik   zie   alleen   als   er   een   pv   komt  en  ik  zie  alleen  die  lijst  waarop  staat  of  iemand  geoorloofd  of  ongeoorloofd  afwezig  was.  Maar   wat  daarachter  zit,  dat  zie  ik  niet.  Hoort  u  dat  dan  op  de  zitting?  Lang  niet  altijd.  Op  de  zitting  komt  de   leerplichtambtenaar,  maar  niet  iemand  van  school.  Als  een  school  van  alles  als  geoorloofd  aanmerkt   dan  kan  op  een  gegeven  moment  bij  de  leerplichtambtenaar  het  idee  ontstaan  daar  onderzoek  naar  te   doen,  maar  anders  kom  je  daar  niet  achter.     Uit   eerdere   arresten   is   gebleken   dat   een   goede   verzuimregistratie   van   groot   belang   is   voor   de   handhaving?  Is  de  kwaliteit  van  het  toezicht/de  verzuimregistratie  goed  genoeg  om  handhavend  op  te   treden?   Zo   niet,   waarom   dan   niet?   Wat   kan   er   beter?   Wij   leggen   ten   laste   op   basis   van   het   proces-­‐ verbaal   en   met   name   op   de   bijgevoegde   lijsten   die   het   schoolverzuim   onderbouwen.   En   of   die   verzuimregistratie   goed  is,   dat  is  een  oordeel  wat  een  leerplichtambtenaar  kan  geven.  Het  is  wel,  vind   ik,   zo   dat   je   weinig   discussie   op   zitting   hebt.   Als   je   zegt   dat   een   leerling   een   dag   niet   is   geweest   of   dat   hij  te  laat  was  dan  is  er  weinig  discussie  op  zitting  dat  een  minderjarige  zegt  dat  klopt  helemaal  niet.   Te   laat   is   ook   verzuim   of   spijbelen,   al   zien   jongeren   dat   vaak   anders.   Over   het   algemeen   wordt   het   goed   aangeleverd   en   kunnen   we   daar   iets   mee.   Je   hebt   wel   eens   discussie   over   een   bepaald   kleur   briefje,  maar  dat  zijn  de  uitzonderingen.      

Handhaving     -­‐ In  welke  gevallen  wordt  overgegaan  tot  handhaving?  Hanteert  het  OM  beleid  ten  aanzien  van  typen   overtredingen?  Ons  beleid  is  de  handleiding.  Waar  we  nog  wel  eens  wat  flexibel  mee  omgaan  is  als  de   eerste  melding  wat  later  komt  en  het  aantal  dagdelen  wat  hoger  is.  Dat  we  bij  een  first  offender  een   leerling   naar   HALT   sturen   ook   al   heeft   hij   iets   te   veel   uren   verzuim.   Als   het   aantal   uren   verzuim   het   enigszins   toelaat   dan   heb   je   HALT,   daarna   heb   je   de   TOM   zitting   en   dan   kom   je   pas   bij   de   kantonrechter.  Tenzij  het  in  1  keer  zoveel  is  of  als  iemand  toch  al  bij  de  kinderrechter  moest  komen,   dan   voeg   je   het   toe   als   tweede   of   derde   feit   op   de   dagvaarding   en   dan   leg   je   het   voor   aan   de   kinderrechter.   Dat   is   de   andere   uitzondering.   Verder   houdt   men   zich   aan   de   handleiding.   De   handleiding  is  landelijk.     -­‐ Komt  strafrechtelijke  vervolging  vaak  voor?  Ik  heb  geen  overzicht  van  het  aantal  zaken  die  er  spelen.   De   leerplichtambtenaren   zijn   eigenlijk   de   enige   die   dit   zien.   Heeft   u   het   idee   dat   dit   voortraject   al   veel   zaken   oplost?   Je   ziet   in   sommige   leerplicht   processen-­‐verbaal   dat   leerlingen   al   eerder   gespijbeld   hebben.   Maar   ook   in   het   proces-­‐verbaal   van   een   first   offender   zie   je   ook   vaak   een   overzicht   van   de   schoolperiode.   Dat   kan   zijn   een   keer   een   verwijzing   naar   de   jeugdhulpverlening   of   een   keer   HALT.   Vaak   zie   je   een   overzicht   van   de   scholen   die   bezocht   zijn   en   of   er   bijzondere   omstandigheden   zijn   geweest.   Er   wordt   dus   al   veel   gedaan   in   het   voortraject   en   dat   zie   je   op   deze   manier   wel.   Soms   heb   je   ook  in  1  keer  een  pv.  Dat  is  alleen  als  er  veel  verzuim  is?  Ja  klopt.  En  wat  is  dan  veel  verzuim?  Dat  staat   in  de  richtlijn,  p  29.  Dat  is  meestal  als  het  verzuim  blijft  voortduren.  Het  is  dus  blijvend  of  langdurig   verzuim.     -­‐ Of  wordt  er  van  strafrechtelijke  vervolging  afgezien?  Wat  kunnen  redenen  hiervoor  zijn?  Dat  gebeurt   heel   weinig   door   het   LCO.   In   deze   overleggen   wordt   er   door   het   OM   aangegeven   of   er   een   pv   opgemaakt  moet  worden.  Als  je  beslist  een  pv  op  te  maken  dan  heeft  het  geen  zin  om  hier  niet  mee   door  te  gaan.  Het  zijn  uitzonderlijke  gevallen  als  er  uiteindelijk    besloten  wordt  om  niets  met  het  pv  te   doen,  dat  het  een  voorwaardelijk  sepot  wordt.  Dat  zijn  de  uitzonderingen.  Wat  je  vaak  ziet  is  dat  er   achterliggende   problemen   zijn   bij   zaken   met   langdurig   verzuim   en   dat   het   signaal   van   de   leerplichtambtenaar  tot  een  onderzoek  van  de  RvK  leidt  en  dat  uiteindelijk  de  zitting    een  combizitting  

 

  94  

-­‐

-­‐

is  waarbij  de  civiele  en  de  strafrechtelijke  kant  gecombineerd  worden  in  1  zaak.  Dan  kijk  je  vooral  naar   de  leeftijd  van  de  minderjarige  wat  kan  prevaleren.  Een  minderjarige  die  met  heel  veel  problematiek   te  kampen  heeft  en  nog  jong  is,  dan  is  civiel  aan  zet.  En  als  het  gaat  om  een  16/17  jarige  dan  kun  je   civiel  vaak  wat  minder  en  dan  is  het  strafrecht  echt  aan  zet.  In  dat  soort  gevallen  kun  je  er  dus  voor   kiezen  het  civiel  recht  te  laten  prevaleren.  Dat  kan  ook  door  een  geheel  voorwaardelijke  straf  te  eisen.     Of   zijn   er   in   de   praktijk   alternatieven   ontstaan   voor   strafrechtelijke   vervolging?   Volgens   de   wet   kunnen   we   alleen   leerstraffen   of   werkstraffen   eisen   al   dan   niet   met   voorwaarden.   Omdat   je   eerst   begint  met  preventie  en  dan  halt  en  tot  slot  OM.  Dan  is  er  niet  veel  meer  denk  ik.  Het  doel  is  om  de   jongere   weer   terug   naar   school   te   krijgen,   dan   wel   dat   hij   weer   dusdanig   gaat   functioneren   en   voldoende  hulp  krijgt  dat  hij  weer  goed  gaat  functioneren  op  school.  Het  verlenen  van  hulp  is,  heb  ik   het  idee,  wel  een  belangrijk  onderdeel  binnen  de  naleving  van  de  Lpw,  klopt  dat?  Ja  dat  is  zo.  Je  hebt   natuurlijk  een  aantal  jongeren  die  gewoon  spijbelen  omdat  ze  niet  naar  school  willen.  Dus  onwil.  Vaak   is   het   combinatie   tussen   een   klein   deel   onwil   en   een   groot   stuk   onmacht,   omdat   er   van   allerlei   problematiek   speelt,   soms   echt   kind   eigen   problematiek   of   binnen   het   gezin.   Dan   moet   je   daar   ook   vooral  aan  werken.  Met  werkstraffen  los  je  de  problemen  niet  op  en  dan  heeft  dat  geen  meerwaarde.   Wanneer  op  zitting  duidelijk  wordt  welke  problematiek  er  speelt,  kan  dit  reden  zijn  tot  matiging  van   de   strafeis?   Op   zitting   kom   je   inderdaad   vaak   achter   de   problematiek   die   speelt   door   rapportages   van   de  RvK  of  verklaringen  van  partijen  en  dit  kan  er  wel  toe  leiden  dat  de  strafmaat  gematigd  wordt.  Als   iemand   echt   dusdanig   in   de   knoop   zit   dan   kun   je   ook   afvragen   of   iemand   nog   echt   een   verwijt   kan   worden  gemaakt.  In  hele  incidentele  gevallen  kun  je  wel  zeggen  met  deze  problematiek  kun  je  iemand   niets  verwijten.  Dan  krijg  je  bv  een  schuldverklaring  zonder  oplegging  van  straf,  maar  ook  dat  zijn  echt   de  uitzonderingen.     Wat  zijn  veel  gehoorde  argumenten  die  ouders  en/of  leerlingen  aandragen  om  van  handhaving  af  te   zien?  Minderjarigen  zeggen  vaak  dat  ze  op  een  verkeerde  opleiding  zitten  en  daarom  niet  gemotiveerd   zijn  en  dus  daarom  niet  naar  school  gaan.  Dat  zie  je  vaak.  Of  dat  er  zoveel  problematiek  is  dat  ze  ’s   ochtends   niet   uit   bed   kunnen   komen.   Er   kan   ook   tegen   ouders   van   kinderen   ouder   dan   12   jaar   een   pv   opgemaakt  worden.  Dan  begin  je  vaak  met  geldboetes  of  voorwaardelijke  boetes.  Bij  hen  kun  je  wel   boetes   vragen   of   een   hechtenis.   Op   enig   moment   kun   je   jongere   van   16/17   niet   meer   in   de   auto   stoppen   en   op   school   afzetten   en   zeggen   dat   hij   moet   blijven.   Dat   kan   niet   meer.   Sommige   ouders   doen   echt   helemaal   niks   en   dan   kun   je   zeggen   van   dit   is   niet   in   het   belang   van   het   kind.   Ouders   beroepen   zich   vaak   op   onmacht:   ik   moet   werken   en   ik   krijg   hem   niet   naar   school.   Sommige   ouders   denken  daar  wel  te  makkelijk  over,  maar  dat  is  echt  een  uitzondering.  in  het  merendeel  dagvaard  je   alleen  de  minderjarige.    

  Er   zijn   ook   alternatieve   handhavingsinstrumenten,   zoals   de   last   onder   dwangsom   die   door   het   gemeentebestuur  kan  worden  opgelegd  en  het  onder  toezicht  stellen  van  een  kind  wanneer  schoolverzuim  een   dermate  ernstige  factor  is  die  leidt  tot  het  in  gevaar  brengen  van  de  ontwikkeling  van  het  kind.       -­‐ Bent   u   bekend   met   gevallen   waarin   een   last   onder   dwangsom   dan   wel   ondertoezichtstelling   is   opgelegd?   Zo   ja,   kunt   aangeven   onder   welke   omstandigheden   hiervan   gebruik   is   gemaakt?   Mij   is   er   niets   van   bekend.   Zijn   er   gevallen   waarin   u   er   wel   iets   in   zit?   Ja   ik   heb   er   nog   nooit   mee   van   doen   gehad,  dus  het  is  mijn  eerste  reactie.  Het  merendeel  van  de  zaken  die  bij  de  kantonrechter  komen,  is   veelal  problematiek.  In  die  zaken  denk    ik  dat  je  het  met  een  last  onder  dwangsom  niet  oplost.  Ouders   maken  zich  juist  ook  veel  zorgen  over  het  schoolbezoek  van  hun  kind.  De  spijbelaar  van  ‘ik  heb  geen   zin’  gaan  vaak  naar  HALT  en  die  zie  ik  niet  op  zitting.  En  bij  luxeverzuim,  zou  het  daar  een  oplossing   zijn?   Dat   zijn   al   geldboetes.   Dus   of   het   een   meerwaarde   heeft,   dat   weet   ik   niet.   Of   misschien   de   ouders  die  überhaupt  hun  kind  niet  inschrijven  op  een  school.     Ik  heb  begrepen  dat  in  Breda  vooral  gebruik  wordt  gemaakt  van  combizittingen  in  geval  van  OTS  en  de   Lpw,  wat  is  uw  ervaring  daarmee?  De  combizitting  is  geen  doel  op  zich.  Als  het  samen  kan  vallen  dan   heeft  het  een  meerwaarde;  ouders  en  jongeren  hoeven  maar  1  keer  naar  de  rechtbank  te  komen  en  

 

  95  

-­‐

de   zaken   worden   op   elkaar   afgestemd.   Het   verzuim   kan   een   signaal   zijn   waardoor   onderzoek   wordt   ingesteld  waaruit  kan  blijken  dat  er  meer  aan  de  hand  is.  Voor  een  OTS  zijn  vereisten     Wat  vindt  u  van  de  verhouding  tussen  deze  maatregelen  en  het  strafrechtelijk  traject?  Ik  vind  dat  het   elkaar  goed  kan  aanvullen.  Iemand  die  uiteindelijk  met  een  machtiging  gesloten  geplaatst  wordt  om   dan   te   zeggen   ga   maar   100   uur   werk   verrichten.   Het   moet   dan   mogelijk   zijn   en   als   iemand   echt   problematiek  heeft  dan  denk  ik  dat  voor  moet  gaan.  Het  kan  zo  zijn  dat  een  voorwaardelijke  straf  met   jeugdreclassering  als  nazorg  geldt,  als  een  jongeren  bijna  18  jaar  is.    

                                                                                     

 

  96  

Scholen       Interview  3  april  2014     Jack  de  Wilde   Stedelijk  Gymnasium  Breda     Als  schoolleiding  staat  u  vooraan  in  de  handhaving  van  de  Leerplichtwet.  Als  school  houdt  u  immers  toezicht  op   de  naleving  van  de  Leerplichtwet  en  houdt  u  een  verzuimregistratiesysteem  bij.  U  speelt  dus  een  belangrijke  rol   bij  de  vervulling  van  het  doel  van  de  Leerplichtwet,  namelijk  leerlingen  de  school  van  inschrijving  geregeld  te   laten  bezoeken.       Toezicht     -­‐ Op  welke  manieren  houdt  u  toezicht  op  de  naleving  van  de  Leerplichtwet?     Er   zijn   twee   systemen   die   met   betrekking   tot   verzuim   spelen.   We   hebben   een   absentenregistratiesysteem   waarin   een   docent   iedere   les   een   leerling   present   moet   melden.   Dat   is   iets  anders  dan  absent  melden.  Je  moet  een  leerling  present  melden,  want  op  basis  van  dat  systeem   wordt   bijgehouden   hoeveel   uur   een   leerling   gemist   heeft.   Het   systeem   heet   magister.   Het   is   een   administratiesysteem  wat  alle  onderdelen  die  onderwijs  gerelateerd  zijn  bijhoudt.  Leerlingen  hebben   hier  ook  toegang  toe.     Wanneer   een   leerling   in   zijn   rooster   kijkt,   dan   zou   door   iedere   docent   aangegeven   moeten   zijn   of   een   leerling  aanwezig  was  tijdens  de  les.  Bij  de  registratie  ben  je  dus  afhankelijk  van  docenten.  Als  zij  niks   invullen  dan  is  het  niet  altijd  duidelijk  of  een  leerling  aanwezig  is  geweest.     Daarnaast  werken  we  met  codes  om  aan  te  geven  wat  voor  type  verzuim  er  is.  Bijvoorbeeld  code  12:   dan   is   iemand   naar   de   huisarts,   dat   is   een   geoorloofde   absentie.   Deze   is   zwart.   Bij   een   ander   type   verzuim   wordt   de   code   rood.   Nadat   leerlingen   present   zijn   gemeld   in   een   klas,   dan   is   de   rest   niet   present.  Dan  krijg  je  als  code  ON.  Sommige  leerlingen  worden  ziek  gemeld,  bijvoorbeeld  code  03.  Als   je   op   de   leerling   zelf   zoekt   dan   krijg   je   een   overzicht   van   verzuim   van   die   leerling   over   het   gehele   schooljaar.     Het  systeem  werkt  alleen  als  ouders  meewerken  en  wel  op  de  manier  zoals  wij  willen.  Maar  wanneer   weten  ouders  dat  er  wat  moet  gebeuren?  Ouders  moeten  leerlingen  ziekmelden,  maar  dit  moeten  ze   wel  op  tijd  doen  anders  krijg  je  vervuiling  van  het  systeem.  We  hebben  een  formulier  gemaakt  voor  de   ouders  op  de  site  waarin  ze  aan  kunnen  geven  dat  een  kind  naar  de  tandarts  moet.  We  hebben  ook   een  mailadres  zodat  mensen  kunnen  mailen.  Zo  willen  we  dat  het  gaat,  maar  de  helft  van  de  tijd  zijn   we  aan  het  controleren  of  mensen  met  een  ON  ongeoorloofd  verlof  hebben.       Als   iemand   ziek   is   gemeld   dan   willen   we   graag   weten   hoe   lang   iemand   ziek   is   geweest.   Daarvoor   hebben  we  het  beter-­‐meld-­‐formulier.  Dan  kunnen  de  ouders  aangeven  welke  dagen  een  kind  ziek  was   en  of  hij  toetsen  heeft  gemist.     Daarom   hebben   we   de   volledige   samenwerking   van   de   ouders   nodig.   En   dat   is   lastig.   Het   is   wel   duidelijk  wanneer  het  geregistreerd  moet  worden,  voor  de  school.     -­‐ Wie  meldt  schoolverzuim?  Is  dat  eerst  een  ouder  of  neemt  u  zelf  actief  contact  op  met  ouders  en/of   leerlingen?  Wat  zijn  de  regels  hiervoor  op  school?     Er  zijn  twee  insteken  voor  het  melden  van  schoolverzuim.  1)  verzuim  in  de  zin  als  de  leerling  er  niet   kan  zijn:  dan  zijn  het  de  ouders.  2)  wie  meldt  verzuim  bij  de  leerplicht?  dat  doe  ik,  de  teamleider.  Dat   moet  via  DUO.     Wat   heel   raar   is,   vroeger   had   je   een   leerling   die   niet   op   school   was   en   dan   had   je   de   mogelijkheid   om   naar  huis  te  bellen  -­‐  dat  doe  ik  nog  steeds  -­‐  om  te  vragen  wat  er  aan  de  hand  is.  De  vraag  is  hoe  lang   laat   je   een   ON   staan?   Dat   is   afhankelijk   van   het   patroon   in   het   lesrooster.   Als   er   veel   ON   staat   dan  

 

  97  

-­‐

-­‐

-­‐

-­‐

 

nemen   we   contact   op   met   ouders.     Ieder   uur   dat   je   mist   moet   je   dubbel   inhalen.   Dat   had   allemaal   voorkomen  kunnen  worden  als  het  bezoek  aan  bijvoorbeeld  de  tandarts  op  tijd  gemeld  was.     Het  is  ook  belangrijk  dat  een  mentor  zijn  rol  pakt  en  kijkt  wat  er  met  zijn  leerlingen  speelt.     Hoe   registreert   u   het   verzuim   op   uw   school?   Is   dit   veel   werk   en   is   het   duidelijk   wanneer   verzuim   geregistreerd  moet  worden?     Het   is   onze   insteek   om   te   achterhalen   wat   de   reden   is   waarom   iemand   thuis   zit.   Diezelfde   insteek   heeft  ook  de  leerplichtambtenaar  waar  wij  hier  mee  te  maken  hebben.  Tot  voor  kort  hadden  wij  de   insteek:   leerplicht   is   alleen   maar   lastig.   Op   het   moment   dat   je   situaties   treft   waarin   je   constateert   dat   het   niet   werkt   zoals   je   wilt,   dan   merk   je   dat   er   ook   wel   positieve   kanten   aan   de   leerplicht   zitten.   Je   verschuift   het   probleem   niet.   Leerlingen   met   serieuze   problemen   hebben   wel   baat   bij   het   op   tijd   signaleren  van  problemen.  Leerplichtambtenaren   hebben  veel  contacten  met  verschillende  instanties,   en   soms   kunnen   zij   meer   dan   wij.   Dat   is   heel   positief.   Sinds   dat   ik   beter   contact   heb   met   de   leerplichtambtenaren  meld  ik  veel  sneller  en  dan  wordt  er  iets  in  gang  gezet  waardoor  we  de  vinger   aan   de   pols   houden.   Het   is   de   eerste   melding   waar   in   het   verleden   vaak   te   lang   mee   gewacht   is.   Je   weet  wat  er  aan  de  hand  is,  je  weet  waarom  een  leerling  er  niet  is  en  dan  denk  je  oké  laat  lopen.  Maar   ze  lopen  wel  verzuim  op.  Dat  is  voor  een  deel  geoorloofd.  Dat  is  ook  een  discussie  die  gevoerd  is  met   de  leerplichtambtenaren;  als  ik  nu  weet  dat  een  leerling  vaak  ziek  is,  dan  weet  ik  dat  hij  veel  verzuim   heeft.   Moet   ik   dat   dan   melden?   Het   is   in   principe   geoorloofd,   maar   het   is   wel   onwenselijk.   De   leerling   wordt   wel   braaf   ziek   gemeld.   Dat   is   iets   anders   dan   spijbelen.   We   hebben   nu   afgestemd   dat   als   iemand   een   grote   hoeveelheid   -­‐   dan   kun   je   je   afvragen   wat   een   grote   hoeveelheid   is   -­‐   uren   gemist   heeft  dan  is  er  sprake  van  verzuim,  hoewel  geoorloofd  verzuim,  dat  we  het  wel  melden.  Het  is  wel  zo   dat  een  leerling  veel  uren  mist  en  dan  voldoe  je  ook  niet  aan  de  leerplicht,  want  die  veronderstelt  wel   een  schoolgang.       In  klas  1/2  speelt  het  nog  niet  echt,  die  spijbelen  niet  echt.  Dan  zit  het  in  de  thuissituatie.  In  klas  3/4   komen  leerlingen  erachter  dat  ze  kunnen  blijven  liggen  na  het  snoozen,  ouders  zijn  dan  bijvoorbeeld  al   naar  het  werk.  Dat  moet  je  dan  al  aanpakken.  Als  je  dat  niet  doet  dan  loopt  het  de  spuigaten  uit.     Als  je  dan  eerder  meldt,  dan  bouw  je  een  dossier  op.  Als  je  uren  verzuim  hebt,  maar  het  zijn  er  nog   niet  zoveel  dan  krijg  je  een  HALT  verwijzing,  maar  als  je  te  laat  meldt  en  er  zijn  al  veel  uren  verzuimd   dan  is  het  ook  te  laat  voor  een  HALT  verwijzing.  Een  leerling  die  door  ons  te  laat  wordt  doorgegeven   dan  is  de  HALT  kant  al  dicht.  Dat  hebben  wij  nooit  zo  gevoeld.     Wat  zijn  veel  gehoorde  redenen  voor  verzuim?     Vooral  achteraf:  ik  was  er  niet  maar  ik  had  wel  een  goede  reden.  Dat  is  slechte  communicatie.  Of  heeft   mijn   moeder   niet   gebeld?   Als   teamleider   moet   je   dan   in   actie   komen   omdat   een   leerling   ziek   was.   Dat   is   niet   de   bedoeling.   We   proberen   die   verantwoordelijkheid   wel   bij   de   leerlingen   te   leggen.   En   smoesjes:   mijn   fiets   was   kapot   etc.   Het   systeem   staat   of   valt   met   hoe   goed   jouw   smoes   is.   Afhankelijk   van  je  smoes  wordt  het  als  geoorloofd  dan  wel  ongeoorloofd  gemeld.     Hoeveel  leerlingen  verzuimen  er  hoe  vaak  per  jaar?     Dat   is   precies   terug   te   vinden   in   het   systeem.   Alle   leerlingen   staan   in   het   systeem   en   dit   kan   per   leerjaar,   gehele   schooljaar,   per   type   verzuim   of   aan   de   hand   van   andere   criteria   bekeken   worden.   Maar  wat  is  het  waard?  Dat  is  afhankelijk  van  wie  het  invoert,  hoe  het  wordt  ingevoerd  en  hoe  goed  je   smoes   is.   Er   glippen   ook   kinderen   tussendoor.   Als   je   kijkt   naar   het   ongeoorloofd   verzuim   van   alle   leerlingen  tot  nu  toe  dan  is  het  in  totaal  3939  uur  verzuim.  Dit  verschilt  tussen  de  klassen  en  het  loopt   op  naarmate  je  de  bovenbouw  bereikt.  Het  verschil  is  echt  enorm.  Vooral  in  de  zesde  klas  is  er  heel   veel  verzuim.     Wanneer   wordt   verzuim   gekwalificeerd   als   dermate   ernstig   dat   er   een   leerplichtambtenaar   betrokken   wordt  in  het  contact  met  ouders  en/of  leerlingen?     Het   antwoord   op   vraag   2   en   3   strekt   zich   ook   tot   deze   vraag   uit,   volledigheidshalve   is   het   antwoord   op  vraag  2  en  3  hier  herhaald-­‐    

  98  

Het   is   onze   insteek   om   te   achterhalen   wat   de   reden   is   waarom   iemand   thuis   zit.   Diezelfde   insteek   heeft  ook  de  leerplichtambtenaar  waar  wij  hier  mee  te  maken  hebben.  Tot  voor  kort  hadden  wij  de   insteek;   leerplicht   is   alleen   maar   lastig.   Op   het   moment   dat   je   situaties   treft   waarin   je   constateert   dat   het   niet   werkt   zoals   je   wilt,   dan   merk   je   dat   er   ook   wel   positieve   kanten   aan   de   leerplicht   zitten.   Je   verschuift   het   probleem   niet.   Leerlingen   met   serieuze   problemen   hebben   wel   baat   bij   op   tijd   signaleren  van  problemen.  Leerplichtambtenaren  hebben  veel  contacten  met  verschillende  instanties,   en   soms   kunnen   zij   meer   dan   wij.   Dat   is   heel   positief.   Sinds   dat   ik   beter   contact   heb   met   de   leerplichtambtenaren  meld  ik  veel  sneller  en  dan  wordt  er  iets  in  gang  gezet  waardoor  we  de  vinger   aan   de   pols   houden.   Het   is   de   eerste   melding   waar   in   het   verleden   vaak   te   lang   mee   gewacht   is.   Je   weet  wat  er  aan  de  hand  is,  je  weet  waarom  een  leerling  er  niet  is  en  dan  denk  je  oké  laat  lopen.  Maar   ze  lopen  wel  verzuim  op.  Dat  is  voor  een  deel  geoorloofd.  Dat  is  ook  een  discussie  die  gevoerd  is  met   de  leerplichtambtenaren;  als  ik  nu  weet  dat  een  leerling  vaak  ziek  is,  dan  weet  ik  dat  hij  veel  verzuim   heeft.   Moet   ik   dat   dan   melden?   Het   is   in   principe   geoorloofd,   maar   het   is   wel   onwenselijk.   De   leerling   wordt   wel   braaf   ziek   gemeld.   Dat   is   iets   anders   dan   spijbelen.   We   hebben   nu   afgestemd   dat   als   iemand   een   grote   hoeveelheid     -­‐   dan   kun   je   je   afvragen   wat   een   grote   hoeveelheid   is  -­‐   uren   gemist   heeft  dan  is  er  sprake  van  verzuim,  hoewel  geoorloofd  verzuim,  dat  we  het  wel  melden.  Het  is  wel  zo   dat  een  leerling  veel  uren  mist  en  dan  voldoe  je  ook  niet  aan  de  leerplicht,  want  die  veronderstelt  wel   een  schoolgang.  Je  komt  dan  in  een  cirkel  die  heel  moeilijk  te  doorbreken  is,  omdat  een  leerling  niet   naar   school   gaat,   zijn   toetsen   niet   haalt,   dan   wellicht   nog   meer   in   de   knoop   raakt   en   dan   weer   niet   naar  school  gaat.     In  klas  1/2  speelt  het  nog  niet  echt,  die  spijbelen  niet  echt.  Dan  zit  het  in  de  thuissituatie.  In  klas  3/4   komen   leerlingen   erachter   dat   ze   kunnen   blijven   liggen   na   het   snoozen,   ouders   zijn   dan   bv   al   naar   het   werk.  Dat  moet  je  dan  al  aanpakken.  Als  je  dat  niet  doet  dan  loopt  het  de  spuigaten  uit.    

-­‐

 

Als  je  dan  eerder  meldt,  dan  bouw  je  een  dossier  op.  Als  je  uren  verzuim  hebt,  maar  het  zijn  er  nog   niet  zoveel  dan  krijg  je  een  HALT  verwijzing,  maar  als  je  te  laat  meldt  en  er  zijn  al  veel  uren  verzuimd   dan  is  het  ook  te  laat  voor  een  HALT  verwijzing.  Een  leerling  die  door  ons  te  laat  wordt  doorgegeven   dan  is  de  HALT  kant  al  dicht.  Dat  hebben  wij  nooit  zo  gevoeld.     Stel  een  leerling  is  heel  veel  te  laat,  maar  er  wordt  steeds  ingevuld  dat  het  geoorloofd  is  dan  komt  er   geen  ON  in  het  systeem  te  staan,  maar  het  kan  wel  een  zorg  worden.  Of  het  eerste  en  het  derde  uur   te   laat   komen,   allebei   met   reden.   Dan   zie   je   dat   er   wel   eens   dingen   tussendoor   glippen.   Maar   het   systeem  is  ook  niet  altijd  even  sterk.     Er  zijn  twee  insteken  voor  het  melden  van  schoolverzuim.  1)  verzuim  in  de  zin  als  de  leerling  er  niet   kan  zijn:  dan  zijn  het  de  ouders.  2)  wie  meldt  verzuim  bij  de  leerplicht?  dat  doe  ik,  de  teamleider.  Dat   moet  via  DUO.  Wat  heel  raar  is,  vroeger  had  je  een  leerling  die  niet  op  school  was  en  dan  had  je  de   mogelijkheid  om  naar  huis  te  bellen  -­‐  dat  doe  ik  nog  steeds  -­‐  om  te  vragen  wat  er  aan  de  hand  is.  2)  De   vraag   is   hoe   lang   laat   je   een   ON   staan?   Dat   is   afhankelijk   van   het   patroon   in   het   lesrooster.   Als   er   veel   ON  staat  dan  nemen  we  contact  op  met  ouders.  Ieder  uur  dat  je  mist  moet  je  dubbel  inhalen.  Dat  had   allemaal  voorkomen  kunnen  worden  als  het  bezoek  aan  bijvoorbeeld  de  tandarts  op  tijd  gemeld  was.     Welke   rol   heeft   u   als   schoolleiding   wanneer   een   leerplichtambtenaar   contact   opneemt   met   ouders   en/of  leerlingen?     De  leerplichtambtenaar  neemt  alleen  contact  op  met  de  school  naar  aanleiding  van  een  DUO  melding.   De   leerplichtambtenaar,   politie,   GGD,   centrum   Jeugd   en   Gezin   en   de   zorg   coördinator   zitten   bij   het   ZAT  (zorg  advies  team)  extern  overleg.  Op  afroep  zit  daar  een  van  ons,  teamleiders,  bij.  Het  ZAT  intern   is   met   alle   mensen   die   zich   intern   met   de   zorg   bezig   houden,   zoals   de   leerlingbegeleider,   zorg   coördinator   en   orthopedagoog.   Daar   zit   de   leerplichtambtenaar   niet   in.   Maar   je   hebt   wel   overleg   met   de   leerplichtambtenaar.   De   leerplichtambtenaar   heeft   hier   een   tweemaandelijks   spreekuur.   Dus   die   zie   je   wel   regelmatiger.   Op   zo’n   moment   kan   een   leerplichtambtenaar   meteen   een   gesprek   voeren   met  een  leerling.  Er  is  wel  een  probleem:  er  zijn  ook  leerlingen  uit  de  randgemeenten  die  een  andere   leerplichtambtenaar   hebben.   Die   kun   je   op   deze   manier   niet   bereiken.   Het   is   dan   aan   de  

  99  

leerplichtambtenaren   van   de   randgemeenten   om   actie   te   ondernemen,   dat   kan   de   leerplichtambtenaar  uit  Breda  niet  doen.       Handhaving       -­‐ Mocht  er  handhavend  worden  opgetreden  door  de  leerplichtambtenaar  dan  wel  het  OM  hoe  ziet  de   rol  van  het  schoolleiding  eruit  na  handhavend  optreden?  Is  er  wellicht  sprake  van  extra  toezicht?     Wij   houden   daarna   de   vinger   aan   de   pols.   Meestal   spreken   we   dan   af   om   bij   de   eerst   volgende   overtreding  een  melding  te  doen.  De  wet  zegt  16  uur  in  4  weken,  maar  soms  is  daarvoor  een  goede   reden.   Dan   kan   ik   in   het   formulier   aangeven   dat   actie   niet   gewenst   is   en   ik   kan   aangeven   wat   er   al   gebeurd  is  op  school,  welke  acties  er  al  zijn  ondernomen.     Er  is  ook  een  kolom  op  het  DUO  formulier  waar  je  aan  kunt  geven  om  wat  voor  type  verzuim  het  gaat.   Bv  een  leerling  is  vaak  te  laat  en  daarom  meld  ik  het  nu,  dat  is  signaalverzuim.  Dan  kun  je  aangeven   wat  er  al  gebeurd  is  en  dat  actie  gewenst  is.   Zodra  het  bij  de  leerplicht  ligt,  dan  is  het  niet  meer  onze  verantwoordelijkheid.     Bij  iedere  melding  komt  het  op  het  bordje  van  de  mentor  te  liggen.  Dan  is  er  zorg.  Er  is  dan  verzuim.   Het  is  dan  hun  taak  om  te  monitoren  hoe  het  met  zijn  leerlingen  gaat.     -­‐ De  Leerplichtwet  biedt  ook  de  mogelijkheid  aan  het  gemeentebestuur  om  een  last  onder  dwangsom   op  te  leggen  aan  ouders,  bent  u  bekend  met  deze  mogelijkheid?  En  zo  ja,  in  welke  gevallen  komt  dit   voor?     Ik   weet   dat   er   een   boete   gegeven   kan   worden,   maar   dat   is   gemandateerd   en   gaat   niet   via   het   gemeentebestuur.   De   last   onder   dwangsom   ken   ik   niet.   Wat   wel   gebeurt,   is   dat   er   een   gesprek   plaatsvindt  met  de  leerplichtambtenaar  en  daarna  wordt  er  meestal  een  bevestiging  naar  de  ouders   gestuurd.  Daar  sta  ik  ook  op.  Vervolgens  is  er  dan  een  HALT  verwijzing  mogelijk.  Dat  is  de  afspraak  die   we   hebben   als   iemand   blijft   volharden.   Als   de   HALT   verwijzing   niet   helpt   dan   krijg   je   als   ouder   de   boete  van  het  OM.  Ik  ben  nog  niet  verder  gekomen  dan  HALT.  Dat  was  een  leerling  waar  zoveel  zorg   omheen  zat,  die  had  al  genoeg  op  zijn  bordje.  Het  is  meestal  zorg  gerelateerd.  Er  is  bij  veel  verzuim   eigenlijk  altijd  iets  aan  de  hand  en  dat  maakt  het  soms  lastig.     We  melden  ook  vaak  te  laat,  we  denken  heel  lang  dat  we  het  zelf  kunnen  oplossen.  Bij  16  uur  moet  er   gemeld  worden  anders  krijg  ik  ellende  met  leerplicht,  dus  ik  doe  dit  snel.  We  gaan  er  nog  coulant  mee   om.  Soms  melden  we  niet  aan  de  leerplichtambtenaar,  omdat  ik  weet  wat  er  aan  de  hand  is  en  ik  weet   dat  er  zorg  is.  Soms  weet  je  zo  goed  waarom  leerlingen  er  niet  zijn  en  dan  zijn  wij  zo  flexibel  dat  we   dan   denken   weet   je   zo’n   leerling   heeft   al   genoeg   zijn   hoofd.   Je   wilt   niet   meer   ellende   toevoegen   door   ook   een   leerplichtambtenaar   op   zo’n   leerling   af   te   sturen.   Maar   we   hebben   wel   afgesproken   met   leerplicht   om   elkaar   te   informeren.   Dan   stuur   ik   een   mail   aan   de   leerplichtambtenaar   om   te   informeren,  maar  dan  maak  ik  geen  dossier  op.     -­‐ Daarnaast   wordt   in   sommige   gevallen   een   ondertoezichtstelling   opgelegd   als   het   verzuim   dermate   ernstig  is  of  in  combinatie  met  andere  fbetrokkenen  leidt  tot  een  gevaar  voor  de  ontwikkeling  van  het   kind.   Bent   u   bekend   met   deze   mogelijkheid?   En   zo   ja,   in   welke   gevallen   komt   dit   voor?   Het   is   niet   verder  gekomen  dan  een  HALT  verwijzing  op  het  stedelijk  gymnasium.                      

 

100    

Interview  7  mei  2014   Dhr.  René  Rijpert   Voormalig  directeur  K.B.S.  Jacinta  en  K.B.S.  de  Burchtgaarde     Als  schoolleiding  staat  u  vooraan  in  de  handhaving  van  de  Leerplichtwet.  Als  school  houdt  u  immers  toezicht  op   de  naleving  van  de  Leerplichtwet  en  houdt  u  een  verzuimregistratiesysteem  bij.  U  speelt  dus  een  belangrijke  rol   bij   de   vervulling   van   het   doel   van   de   Leerplichtwet,   namelijk   kinderen   de   school   van   inschrijving   geregeld   te   laten  bezoeken.  Ja  dat  klopt.  In  mijn  40  jaar  in  het  onderwijs  heb  ik  wel  een  verandering  gemerkt.  Toen  ik  net   begon   waren   er   vrijwel   geen   problemen   met   de  Leerplichtwet.   Ouders   stuurden   zelden   verzoeken   tot   verlof   of   de   verzoeken   waren   zo   duidelijk   dat   hierop   gemakkelijk   een   antwoord   geformuleerd   kon   worden.   Dit   is   langzamerhand   wel   veranderd.   Ouders   sturen   meer   verzoeken   en   proberen   zich   ook   steeds   vaker   buiten   de   wet  te  begeven.  Ouders  zijn  ook  steeds  assertiever  en  stappen  sneller  naar  school,  bijvoorbeeld  als  je  een  straf   oplegt  dan  zijn  het  de  ouders  die  verhaal  komen  halen.  Dit  kan  ook  het  gezag  van  de  school  ondermijnen.       Daarnaast  zijn  de  verzoeken  ook  veranderd.  Nu  zijn  er  bijvoorbeeld  verzoeken  van  allochtone  ouders  om  hun   kinderen   eerder   van   school   te   mogen   halen   voor   een   familiebezoek   in   Marokko,   maar   ook   verzoeken   van   autochtone  ouders  die  graag  een  goedkopere  vakantie  boeken  en  daarom  hun  kind  eerder  van  school  willen   halen.   Door   deze   veranderingen   ontstond   er   een   grotere   verscheidenheid   in   beleid   tussen   de   verschillende   basisscholen.   Daarom   hebben   we   in   Breda   een   overleg   gehad   tussen   de   verschillende   basisscholen   om   een   plan  van  aanpak  op  te  stellen.  Zelf  heb  ik  altijd  een  duidelijk  beleid  gehad,  waarvan  de  secretaresses  ook  goed   op  de  hoogte  waren.  Dat  hield  in  dat  er  in  principe  geen  extra  vrij  werd  gegeven,  maar  een  enkele  uitzondering   was   mogelijk.   Bijvoorbeeld   als   grootouders   een   keer   een   lang   weekend   weg   wilden   met   hun   kleinkind   dan   mocht   dit   wel,   maar   dat   mocht   niet   ieder   jaar.   Dat   werd   allemaal   bijgehouden.   De   laatste   jaren   waren   er   ouders  die  als  ze  nee  kregen  op  een  verzoek  naar  de  leerplichtambtenaar  gingen  in  de  hoop  daar  hun  gelijk  te   halen.  De  leerplichtambtenaar  stuurt  het  verzoek  dan  terug  naar  mij  en  dan  kan  ik  opnieuw  een  oordeel  vellen.   Wat  ook  steeds  vaker  voorkomt  is  dat  ouders  smoesjes  bedenken  om  hun  kind  eerder  van  school  te  halen  of   langer  thuis  te  houden.  Dan  hoor  je  dezelfde  smoesjes  ieder  jaar.  Dat  is  een  van  de  redenen  waarom  we  alles   archiveren.   Als   we   dan   in   de   indruk   hebben   dat   ouders   smoesjes   bedenken   dan   kunnen   we   ons   baseren   op   eerdere  verzoeken.  Daarnaast  probeer  ik  ouders  duidelijk  te  maken  waarom  het  zo  belangrijk  is  om  een  kind   naar  school  te  sturen.  In  het  algemeen  is  het  voor  van  belang  om  excessen  in  schoolverzuim  te  vermijden.       Toezicht     -­‐ Op   welke   manieren   houdt   u   toezicht   op   de   naleving   van   de   Leerplichtwet?   We   hadden   een   computerregistratiesysteem  waarbij  de  leraren  kinderen  afwezig  melden  als  ze  niet  in  de  les  aanwezig   zijn.   Als   het   onduidelijk   is   waarom   een   kind   afwezig   is   en   we   horen   in   de   ochtend   niets,   dan   gaan   leraren  zelf  naar  huis  bellen  om  na  te  gaan  wat  er  aan  de  hand  is.  Ik  heb  gemerkt  dat  dit  heel  prettig   werkt.  Ouders  vinden  het  ook  een  prettig  idee  dat  we  actief  zijn.  Wat  wel  van  belang  is,  is  om  kinderen   die   stelselmatig   te   laat   komen   op   tijd   te   signaleren.   Dat   is   een   signaal   wat   er   langzaam   insluipt   en   wat   zo  snel  mogelijk  gestopt  moet  worden.     -­‐ Wie  meldt  schoolverzuim?  Is  dat  eerst  een  ouder  of  neemt  u  zelf  actief  contact  op  met  ouders  en/of   leerlingen?   Wat   zijn   de   regels   hiervoor   op   school?   Allereerst   zijn   dat   de   ouders   zelf.   Slechts   als   een   kind   afwezig   is   en   ouders   hebben   dit   niet   gemeld,   dan   zal   de   leraar   zelf   contact   opnemen   met   de   ouders.     -­‐ Hoe   registreert   u   het   verzuim   op   uw   school?   Is   dit   veel   werk   en   is   het   duidelijk   wanneer   verzuim   geregistreerd   moet   worden?   Dat   gaat   via   een   computerregistratiesysteem   waarin   de   redenen   voor   verzuim  worden  aangegeven.  In  dit  systeem  worden  ook  de  verzoeken  tot  verlof  gearchiveerd.     -­‐ Wat   zijn   veel   gehoorde   redenen   voor   verzuim?   Dat   zijn   vooral   de   verzoeken   tot   extra   verlof;   extra   dagen   gedurende   het   jaar   of   verlenging   van   de   grote   vakantie.   Het   initiatief   komt   van   de   ouders.  

 

101    

-­‐ -­‐

-­‐

Kinderen  zelf  spijbelen  op  deze  leeftijd  nog  niet.  In  sommige  gevallen  speelt  er  ook  thuis  meer.  Er  is   dan   een   zorgbehoefte.   Kinderen   worden   dan   soms   ziek   gemeld,   maar   soms   ook   naar   huis   gestuurd   door   ons   om   tot   rust   te   komen.   Dit   komt   ook   doordat   er   rugzakleerlingen   op   het   regulier   basisonderwijs  zitten.  Hierdoor  wordt  de  zorgtaak  van  de  school  uitgebreid.  Een  belangrijke  instantie   is  Centrum  voor  Jeugd  en  Gezin  (CJG),  die  is  als  opvolger  geldt  van  het  maatschappelijk  werk.  Ouders   en  kinderen  kunnen  zelf  naar  het  CJG  stappen  voor  hulp  en  begeleiding,  maar  als  school  kunnen  wij  dit   ook   adviseren.   Ons   advies   is   natuurlijk   niet   bindend,   maar   in   sommige   gevallen   kunnen   gezinnen   hierbij  gebaat  zijn.     Hoeveel   kinderen   verzuimen   er   hoe   vaak   per   jaar?   Dat   is   sterk   afhankelijk   van   het   aantal   goedgekeurde  verzoeken  tot  verlof  en  dit  kan  dus  per  jaar  verschillen.     Wanneer   wordt   verzuim   gekwalificeerd   als   dermate   ernstig   dat   er   een   leerplichtambtenaar   betrokken   wordt  in  het  contact  met  ouders  en/of  leerlingen?  In  mijn  tijd  op  mijn  basisscholen  heb  ik  nog  nooit   contact   gehad   met   een   leerplichtambtenaar   omdat   een   kind   teveel   schoolverzuim   had.   De   leerplichtambtenaar   wordt   soms   betrokken   door   ouders   wanneer   een   verzoek   tot   verlof   niet   wordt   gehonoreerd.     Welke   rol   heeft   u   als   schoolbestuur   wanneer   een   leerplichtambtenaar   contact   opneemt   met   ouders   en/of  leerlingen?  Idem.    

  Handhaving       -­‐ Mocht  er  handhavend  worden  opgetreden  door  de  leerplichtambtenaar  dan  wel  het  OM  hoe  ziet  de   rol   van   het   schoolbestuur   eruit   na   handhavend   optreden?   Is   er   wellicht   sprake   van   extra   toezicht?   Mocht  dat  zo  zijn  dan  valt  het  onder  de  zorgplicht  van  de  school.     -­‐ De  Leerplichtwet  biedt  ook  de  mogelijkheid  aan  het  gemeentebestuur  om  een  last  onder  dwangsom   op  te  leggen  aan  ouders,  bent  u  bekend  met  deze  mogelijkheid?  En  zo  ja,  in  welke  gevallen  komt  dit   voor?   Ik   denk   dat   dit   alleen   een   reële   mogelijkheid   zou   zijn   bij   luxeverzuim   en   eventueel   absoluut   verzuim,   maar   je   moet   ervoor   waken   dat   het   geen   olie   op   het   vuur   is.   Je   wilt   als   school   ook   vooral   samenwerken  met  ouders  en  dit  kan  een  negatieve  reactie  teweegbrengen.  Daarnaast  wil  je  niet  dat   kinderen  een  partij  zijn  bij  discussies.  Echter  in  nadrukkelijke  gevallen  kan  dit  waardevol  zijn.     -­‐ Daarnaast   wordt   in   sommige   gevallen   een   ondertoezichtstelling   opgelegd   als   het   verzuim   dermate   ernstig  is  of  in  combinatie  met  andere  fbetrokkenen  leidt  tot  een  gevaar  voor  de  ontwikkeling  van  het   kind.   Bent   u   bekend   met   deze   mogelijkheid?   En   zo   ja,   in   welke   gevallen   komt   dit   voor?   Ik   ken   een   aantal   gevallen   waarbij   dit   is   voorgekomen,   maar   dat   waren   hele   heftige   zaken   waarbij   vooral   veel   problematiek  in  de  privésfeer  speelt.                                        

 

102    

Mailverkeer  rechtbank  Oost-­‐Brabant     Beste  Ilona,       Daar  kan  ik  geen  antwoord  op  geven.  Het  is  indertijd  om  organisatorische  redenen  zo  afgesproken.       Met  vriendelijke  groet,   J.C.  (Hans)  de  Steur  Stafjurist  niveau  A    Team   1  Kamer  C  3.44  073  -­‐   6202608  www.rechtspraak.nl  Bereikbaar:   ma.,di.,do.,vr.  

 

      Van:  Ilona  Bierkens  [mailto:[email protected]]    Verzonden:  maandag  23  juni  2014  20:17         Aan:  Informatie  Straf  (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)   Onderwerp:  Re:  FW:  verzoek           Beste  Hans  de  Steur,       oke  dat  lijkt  me  duidelijk.       Resumerend  kan  ik  dan  dus  stellen  dat  in  principe  leerplichtzaken  door  het  team  familie  en  jeugd  behandeld   worden.  Slechts  ad  hoc,  bij  meervoudige  kamer,    is  er  eventueel  iemand  van  team  straf  aanwezig.  Wanneer  er   tevens  een  verzoek  gedaan  wordt  tot  een  kinderbeschermingsmaatregel,  dan  zal  de  jeugdige  naast  de   leerplichtzaak,  een  civiele  zaak  tegemoet  gaan.       Heb  ik  dit  dan  zo  goed  voor  ogen?       Dan  rest  mij  nog  een  laatste  vraag:    wat  is  in  uw  ogen  het  voordeel  van  het  apart  behandelen    van   leerplichtzaken  en  kinderbeschermingszaken?       Hartelijke  groeten,   Ilona       2014-­‐06-­‐23  8:54  GMT+02:00  Informatie  Straf  (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)  :   Beste  Ilona,       Bij  onze  rechtbank  worden  de  strafzaken  en  de  civiele  zaken  apart  behandeld.  Dus  in  het  geval  er  ook   kinderbeschermingsmaatregelen  dienen  te  worden  genomen  en  er  sprake  is  van  overtreding  van  de   Leerplichtwet,  dient  de  betreffende  jeugdige  tweemaal  te  verschijnen.       Met  vriendelijke  groet,  

 

103    

J.C.  (Hans)  de  Steur  Stafjurist  niveau  A    Team   1  Kamer  C  3.44  073  -­‐   6202608  www.rechtspraak.nl  Bereikbaar:   ma.,di.,do.,vr.  

 

      Van:  Ilona  Bierkens  [mailto:[email protected]]    Verzonden:  zaterdag  21  juni  2014  19:17    Aan:  Informatie  Straf  (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)   Onderwerp:  Re:  FW:  verzoek       Beste  Hans  de  Steur,       hartelijk  dank  voor  uw  snelle  reactie.     Het  is  me  duidelijk  hoe  er  in  uw  rechtbank  met  de  combinatie  van  leerplicht  en   kinderbeschermingsmaatregelen  wordt  omgegaan.         Mag  ik  uit  uw  antwoord  opmaken  dat  ook  bij  uw  rechtbank  gekozen  wordt  voor  een  integrale  toepassing,   waardoor  leerlingen  slechts  1  keer  voor  de  rechter  hoeven  te  verschijnen  in  geval  van  een  combinatie  van   leerplicht  en  kinderbeschermingsmaatregelen?       Met  vriendelijke  groet,   Ilona  Bierkens       2014-­‐06-­‐19  8:11  GMT+02:00  Informatie  Straf  (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)  :   Beste  Ilona,       In  overleg  met  de  teams  strafrecht  worden  leerplichtzittingen  in  Oost  Brabant  door  rechters  van  het  team   familie  en  jeugd  gehouden.  Op  deze  wijze  is  de  integrale  blik  naar  de  problematiek  van  een  jeugdige  als  het   ware  “ingebakken”.   Daarbij  kom  dat  er  op  ad  hoc  basis  strafrechters  bij  meervoudige  kamers  van  familie  en  jeugd  aansluiten,   indien  dit  voor  een  goede  feitenbehandeling  en  beoordeling  toegevoegde  waarde  heeft.           Met  vriendelijke  groet,   J.C.  (Hans)  de  Steur  Stafjurist  niveau  A    Team   1  Kamer  C  3.44  073  -­‐   6202608  www.rechtspraak.nl  Bereikbaar:   ma.,di.,do.,vr.  

 

      Van:  Publieksvragen  (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)    Verzonden:  dinsdag  17  juni  2014  14:55  Aan:  Informatie  Straf   (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)  Onderwerp:  FW:  verzoek       Beste  collega,       Bijgaande  vraag  ontvingen  we  zojuist  via  rechtspraak.nl.  Zorg  jij  voor  een  spoedige  doorgeleiding/afhandeling   in  je  team?           Met  vriendelijke  groet,  

 

104    

J.H.G.  (Anita)  Leenders  medewerker  Centrale   Informatiebalie    C.I.B.  Kamer  A-­‐1  32  073-­‐ 6202222  www.rechtspraak.nl  Bereikbaar:  Ma-­‐di-­‐do-­‐vrij  

 

      Van:  Ilona  Bierkens  [mailto:[email protected]]    Verzonden:  maandag  16  juni  2014  20:02  Aan:   Publieksvragen  (Rechtbank  Oost-­‐Brabant)  Onderwerp:  verzoek       Geachte  heer/mevrouw,       de  reden  dat  ik  u  mail  is  dat  ik  in  de  afrondende  fase  van  mijn  masterscriptie  graag  nog  een  vraag  aan  een  van   uw  rechters  zou  willen  voorleggen.       Mijn  masterscriptie  aan  de  Universiteit  van  Tilburg  ziet  op  de  handhaving  van  de  Leerplichtwet.  Naast  een   uitgebreid  literatuur-­‐  en  jurisprudentieonderzoek  heb  ik  in  de  regio  Breda  ook  diverse  interviews  afgenomen,   waarvan  een  met  uw  collega  in  Breda  mevr.mr.  Danielle  Bogaert.  Tijdens  dit  gesprek  heeft  zij  te  kennen   gegeven  dat  er  in  Breda  bij  leerplichtzaken  -­‐  daar  waar  het  aan  de  orde  is  -­‐  combizittingen  gehouden  worden.   Deze  combizittingen  combineren  leerplichtovertredingen  met  het  eventueel  opleggen  van   kinderbeschermingsmaatregelen.  Van  haar  heb  ik  de  voordelen  kunnen  vernemen  van  dit  systeem.  Echter,   naar  ik  begreep,  heeft  men  in  Den  Bosch  niet  gekozen  voor  deze  combizittingen.  Voor  de  volledigheid  van  mijn   onderzoek  zou  ik  graag  willen  vragen  wat  juist  de  voordelen  zijn  van  deze  aanpak.       Hopelijk  kunt  u  mij  aan  een  antwoord  op  deze  vraag  helpen.       Deze  week  ben  ik  helaas  niet  telefonisch  bereikbaar,  maar  volgende  week  zou  ik  eventueel  telefonisch  contact   op  kunnen  nemen.  Wanneer  u  mij  echter  via  de  mail  van  een  antwoord  zou  kunnen  voorzien,  ben  ik  daar   uiteraard  ook  zeer  gelukkig  mee.         Bij  voorbaat  dank.       Met  vriendelijke  groet,   Ilona  Bierkens          Informatie  van  de  Raad  voor  de  rechtspraak,  de  rechtbanken,  de  gerechtshoven  en  de  bijzondere  colleges   vindt  u  op  www.rechtspraak.nl.                                    

 

105    

 

 

106