GietbouwNieuws. Gietbouw zeer geschikt voor energiebesparend bouwen

GietbouwNieuws

Gietbouw zeer geschikt voor energiebesparend bouwen

1

Passiefhuisdetails zijn beschikbaar

Stil wonen op 40 meter langs de snelweg

1

Woningbouw

Nummer 3 / 2009

Inhoud

Geluidswerende eigenschappen van beton

SBR-passiefhuisdetails beschikbaar

Gietbouw zeer geschikt voor energiebesparend bouwen

worden optimaal benut

2

ENCI levert weer hoogovencement

3

Gietbouwploeg in beeld Er dreigt een tekort aan jonge gietbouwers

Betonplein op de Betonvakdagen

3

Schrijf nu in voor het lezingenprogramma

4

Extra controle verdient zich terug Jan le Duc: Vijftig jaar ervaring in de bouw

5

Kostenbesparing door wapeningoptimalisatie

Een vorm van energiezuinig bouwen is

Project Fenice is een mooi voorbeeld

6

Robots voor tunnelbekisting Reinigen en lassen verbeteren de kwaliteit

6

In 2020 zal de uitstoot van broeikas­ gassen in Nederland moeten zijn verminderd met 30 procent ten opzichte van 1990. De epc voor woningnieuwbouw moet in 2015 zijn gedaald naar 0,4 en in 2020 moeten we energieneutraal bouwen. Energiezuinig bouwen staat daardoor ineens in het middelpunt van de belangstelling. Gietbouw kan daarin een belangrijke rol vervullen. Dat blijkt ondermeer uit de plannen van Vof de Vijfde Stad om in het najaar te starten met de bouw van 103 Passiefhuizen in Almere, conform het W&R­concept van BAM Woningbouw.

Productnieuws Brandwapening in breedplaatvloeren

momenteel het passiefhuisconcept. Dit concept onderscheidt zich door een combinatie van een

zeer hoogwaardig en aangenaam binnenklimaat

en een zeer laag energieverbruik. Gietbouw biedt

goede mogelijkheden voor passief bouwen: beton heeft namelijk een grote thermische massa en is

apparaten, voor bijna alle benodigde warmte.

energie voor verwarming dan een gemiddelde

passief bouwen.

nog nodig is op een slimme manier over de lucht

de huidige nieuwbouwwoning uitgevoerd con­

kierdicht. Dat zijn belangrijke voordelen bij

Wat is passief bouwen?

Door een compact ontwerp, georiënteerd op

de zon, uitgevoerd met zeer goede schilisolatie en een effectieve kierdichting, kan warmte nauwelijks weg uit het passiefhuis. Hierdoor is er maar heel

weinig energie nodig om de woning in de winter op temperatuur te houden. Dan zorgen passieve

warmtebronnen zoals de zon en interne warmte­ bronnen, zoals bewoners en huishoudelijke

Door de kleine hoeveelheid verwarming die dan

van het gebalanceerde ventilatiesysteem aan te

voeren, is een conventioneel verwarmingssysteem

overbodig. Door de afwezigheid van koudestraling als gevolg van de zeer goede isolatie, de voor­

bestaande woning en vier à vijf keer minder dan form het Nederlandse Bouwbesluit. Een belang­ rijke maat voor passief bouwen is een totale

energievraag voor ruimteverwarming en koeling

van maximaal 15 kWh per m2 gebruiksoppervlak.

treffelijke kierdichting en koudebrugvrije detail­

Andere eisen waaraan het ontwerp van een

voortdurende toevoer van verse en schone venti­

collector voor warm tapwater, waterbesparende

lering, gebruik van passieve zonne­energie en een latielucht, ontstaat een gezonder en aangenaam binnenklimaat.

Een passiefhuis verbruikt tien keer minder

passieve woning moet voldoen zijn een zonne­

maatregelen en een warm water aansluiting voor de vaatwasmachine en de wasmachine.

▶ pag.2

Combinatie van tunnelgietbouw en prefab beton

Beton maakt stil wonen op 40 meter van snelweg mogelijk Bijna 180 woningen en appartementen liggen er achter het betonnen geluid­ scherm, dat u ziet als u op de A 58 ter hoogte van Tilburg/Goirle rijdt. Het scherm van prefab betonnen elementen, 750 meter lang en circa 14 meter hoog, ‘leunt’ onder een hoek van vijf graden tegen het casco, dat in tunnelgietbouw opgetrokken is. Vanwege de hoge eisen aan geluidwering luisterden de aan­ sluitingen van casco’s op scherm heel nauw en daarmee dus ook de maat­ voering in het tunnelproces. Het resul­ taat is een verbluffende stilte. Het geluidscherm vormt de doorgaande

achtergevel van het woningproject ‘Kijk……

Boschkens’, op de grens van het bosgebied met dezelfde naam en de snelweg A 58. Dit project

omvat 13 herenhuizen, 47 terraswoningen en 112

appartementen, die allemaal aan de betonwand

Alles over gietbouw op

gekoppeld zijn.

WWW.

van circa 30 graden op ongeveer tweederde van

Het geluidscherm vertoont twee knikken: één

.NL

zijn totale lengte, waardoor de wand iets verder van de snelweg afbuigt en iets verderop zit nog

een hele flauwe knik. Op een aantal plaatsen

staan er geen woningen achter de wand, maar

wordt die opgevangen door een staalconstructie met trekstangen.

Geen talud

Crepain Binst Architecture heeft om een aan­

tal redenen voor een wand zonder grondtalud gekozen. ‘De belangrijkste reden was ruimte­ winst’, laat architect Tinus Roothans weten.

▶ pag.2

Gietbouwploeg in beeld

Zeventien jaar een vaste ploeg ▶ pag.3

GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2009

1

▶

vervolg van pag.1

Isolerende schil

Wat zijn de bouwkundige gevolgen van

passief bouwen? Wat vooral opvalt is de zeer

goede thermische isolatie en zeer goede lucht­

kierdichting van de constructie. Het passiefhuis

volgt het principe van de Trias Energetica, waarbij de volgende opeenvolgende stappen worden genomen: •

Beperk de energievraag (goed geïsoleerd en

•

Gebruik duurzame energiebronnen (bodem-

•

rol kan vervullen bij de passieve koeling of

SBR Referentiedetails

inzet van betongranulaat een belangrijk pluspunt.

Bouwen goed mogelijk. De referentiedetails

het energieverbruik en binnencomfort. Ook een

tering in kwaliteit vergt. Een energiezuinig en

verwarming van een woning. Daarnaast is de

Passief bouwen gaat namelijk verder dan alleen

milieuverantwoord gebruik van bouwmaterialen

is een uitgangspunt van passief bouwen. Gedacht kan worden aan een betonnen binnenspouwblad met daarop een PIR­isolatie van 200 mm, een

luchtspouw en een gemetseld buitenspouwblad. Goed voor een Rc-waarde van circa 9 (m2K)/W

luchtdicht bouwen, warmteterugwinning).

(bron: Passiefhuizen in Nederland). De kozijnen

warmte, zonne­energie, wind, etcetera).

U­waarde is circa 0,8 W/m2K.

Gebruik eindige energiebronnen efficiënt (hoog rendement).

De gebruikte warmteweerstanden variëren

worden voorzien van drievoudig glas. De

Tip: maak uw woning nog duurzamer door

Praktijkvoorbeelden

uitstekende mogelijkheden voor passief bouwen.

details ontwikkeld voor passiefhuizen in gietbouw

thermische massa, waardoor deze een belangrijke

Vijfde Stad in het najaar gestart met de bouw van

Een betonnen casco heeft namelijk een grote

Voorbeeldprojecten passiefhuis? Kijk op www.gietbouwcentrum.nl. Handige adressen: • www.passiefhuis.nl

• www.passiefbouwen.nl • www.passivhaus.de

• www.igpassivhaus.at • www.w-en-r.nl

benadrukken dat Passief Bouwen een inves­

comfortabel concept wordt alleen gerealiseerd door zorgvuldig te ontwerpen en kwaliteits­ bewust te bouwen. De referentiedetails

passiefhuis zijn digitaal beschikbaar voor

abonnees op de SBR refentiedetails met het pakket comfort en houtskeletbouw. De

publicatie is schriftelijk te bestellen bij SBR,

postbus 1819, 3000 BV Rotterdam of via www. sbr.nl. Prijs € 102,­ exclusief BTW en verzend­ kosten.

betongranulaat toe te passen.

van Rc = 6,5 tot 10 (m2k)/W. Voor het dak worden

de hoogste Rc­waarden gebruikt. Gietbouw biedt

Duurzaam bouwen in beton is met Passief

Inmiddels zijn door SBR standaard referentie­

en houtskeletbouw. Daarnaast wordt door Vof de 103 tunnelgietbouw passiefhuizen volgens het

BAM W&R-concept in Almere (gemiddelde EPC

van 0,34). Tot slot verrijzen in de wijk Ypenburg bij Den Haag 250 eengezinswoningen en 77 apparte­ menten. Alle woningen worden volgens het PCS (Pre Choice System) Hybride concept van Dura

Vermeer gebouwd. Het zijn allemaal gietbouw­

woningen met een zeer lage EPC van gemiddeld 0,48. ó

• www.pcs-duravermeer.nl • www.sbr.nl ▶

vervolg van pag.1

besloten die te verhogen van 15 naar 20 mm. We

‘De snelweg ligt op het kortste punt maar 40

hebben zelf gemaatvoerd.’

meter van de gevel. Er was geen ruimte om verder

Maar ook de wisselingen qua indeling van de

naar achter te gaan zonder het bestaande bos

woningen maakte dat het een lastig project was.

bosidee door te zetten aan de snelwegzijde

scheidende wanden, hier en daar dilatatie­

aan te tasten. Dat moest in stand blijven. Om het worden er daar bomen geplant op de strook

grond. Daarbij komen er enkele bomen te staan

overhellende prefab element en de gestorte vloer

te realiseren’, gaat Roothans verder, ‘is er een

afgedicht met plastisch blijvend PUR­schuim.

horizontale belijning tot stand gebracht door

zo klein mogelijk te maken. Deze naden zijn ook

stroken baksteen in de betonelementen op te

Lastig tunnelproject

uitzicht te creëren, zijn in de elementen smalle

bouwblokken met afwisselend appartementen,

wisselen van hoogte en niet in één patroon in de

ken met herenhuizen en appartementen bevindt

nemen. Om dezelfde reden, en uiteraard om

horizontale raamstroken gespaard, die qua plaats gevel zijn verwerkt. Om dit accent ook ’s nachts zichtbaar te maken, is er onder elk raam LED­ verlichting aangebracht.’

Het scherm is opgebouwd uit betonelemen­

ten, circa drie meter hoog en 5,70 of 5,40 breed

(beukmaten). De elementen zijn samengesteld als

gang, ontwikkeling en ander zaken betreffende

gespeeld hebben. Met tunnelen kan je iets maat­

door vuilaanslag te ondervangen.’

‘Om een lengteaccent in het geluidscherm

wanden, hoogteverschillen tussen de vloeren van

‘problemen’ met de maatvoering zouden dan ook

tot bruinachtige kleur om een relatie met de

kleur van een bos te leggen en om ontsiering

de vorm van een magazine verschijnen om de

plaat zou een alternatief geweest zijn, maar

gepositioneerd. Het beton heeft een donkergrijze

Het complex zelf bestaat uit verschillende

herenhuizen en terraswoningen. Onder de blok­ zich een kelder die traditioneel is gekist en

gestort. De terraswoning staan op een traditio­

nele fundering met een ribcassettevloer. Vanaf de begane grondvloer is het casco gemaakt in tunnelgietbouw met drie tunnelkisten.

‘Het was door de maatvoering een lastig

vaster werken en kan je de maatvoering beter in de hand houden. Daarom hebben we voor tunnelen gekozen.’

In totaal zijn er 540 beuken, 132 stramienen,

getunneld. De appartementen hebben een beuk­ maat van 5,40 meter en een lengte van 12,00 meter. De eengezinswoningen daarentegen

hebben een beukmaat van 5,70 meter, terwijl de

beuklengte korter is. ‘Behalve de kopwanden, die

180 mm dik zijn, zijn alle wanden verder 250 mm dik, ’gaat van Meijl verder. ‘Gelukkig maar, want

met het veelvuldig ombouwen van de bekisting en het opnemen van sparingen hadden we al

genoeg werk. Bovendien moesten we de kop­ schotten aan de snelwegkant per verdieping

verder terugzetten door de schuine stand van de

een sandwichconstructie met een binnenblad van

tunnelproject’, begint Patrick van Meijl, project­

isolatie daartussen. Om het geluid van de snelweg

stand van de geluidgevel maakte de maatvoering

te stroomlijnen. Daar kwam nog bij dat we het

gedegen overleg gevoerd met maatvoeringbureau

betonnen elementen aan de boszijde van de

150 mm, een buitenblad van 110 mm en 90 mm te absorberen en de geluidgolven te breken

hebben de betonelementen een gestructureerd oppervlak. Dat is bereikt door een Noeplast

rubbermat in de kist te leggen. De massa van het

beton en de sandwichopbouw met isolatie bleken

voldoende om de gestelde eisen aan geluidwering ruimschoots te halen.

Koppeling gevel-casco

Het geluidscherm is vijf prefab elementen

hoog. Het onderste element staat op een fun­

dering. De andere vier staan op de respectieve­

lijke verdiepingsvloeren en zijn met stekeinden en gaines gekoppeld. Het binnenblad van het ele­

ment valt tussen de gestorte wanden van het casco; het buitenblad loopt verder door tot op het hart

van die wanden. De naden tussen de elementen zijn aan de buitenzijde gedicht met compriband en kit;

de naden tussen de binnenbladen met een speciale plastisch blijvende PUR­schuim.

De elementen zijn met nokverbindingen aan

het casco gekoppeld. Aan de onderkant van de

betonvloer is over de volle breedte een ondiepe

sparing gemaakt om de naad tussen het achter­

2

GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2009

leider van Heijmans Woningbouw. ‘De schuine

belangrijk en arbeidsintensief. We hebben vooraf Peter van Hoof over eventuele maatafwijkingen

tussen in situ beton en prefab beton. We hebben onder andere de toleranties besproken en

Heijmans laat regelmatig een nieuwsbrief in

Wel of geen sparingen, wel of geen woning­

de appar tementen en huizen. ‘Wanden­breed­

in grote boombakken die voor de gevel worden

Uitleg gietbouw aan bewoners

geluidgevel.’

‘Door al deze aspecten was de cyclus moeilijk

leidingwerk van de LED­verlichting en de prefab woningen in de cyclus hebben meegenomen.

We hebben het casco daarom zoveel mogelijk per

bewoners op de hoogte te houden van de voort­ het project Boschkens. ‘Bij zulke grote en lang­

lopende projecten ligt er een lange tijd tussen het tekenen van het koopcontract en de oplevering

van de woning’, legt Patrick van Meijl uit. ‘Het is ook een lang proces van voorbereiding en

ontwikkeling. Bovendien hebben de bewoners

inspraak en koperswensen en zijn ze mondiger geworden. Ze willen graag weten waarom iets wel of niet kan en waarom al zo vroeg in het

traject beslissingen moeten worden genomen.

Vandaar dat we in één van de nieuwsbrieven van

vorig jaar, toen we net gestart waren met tunne­

len, de bewoners in een kort beeldverhaal hebben uitgelegd, wat tunnelgietbouw inhoud en hoe het werkt. Bijzonder? Misschien wel, maar het

werkt psychologisch toch door bij de bewoners;

ze stelden het erg op prijs.’ Misschien een schone

taak voor meerdere bouwers: Informeer ongevraagd je klant over de te volgen bouwmethode; dat

kweekt begrip voor planningen en dergelijke. blok gemaakt. Soms zijn we ‘omgesprongen’ van appartementenblok naar appartementenblok, omdat de begane grondvloer van het tussen­ liggende woningblok lager ligt. Terugkijkend

kunnen we concluderen dat er al met al weinig stagnatie is geweest.’ ó

ENCI levert weer hoogovencement Door het toegenomen aanbod van gegranu­

leerde hoogovenslak kan cementleverancier ENCI

weer voldoende hoogovencement leveren. Door de economische crisis legden veel staalproducenten

begin dit jaar hoogovens plat en daarmee liep de

hoeveelheid voor de cementindustrie beschikbare hoogovenslak snel terug. Het restproduct van de staalindustrie is een belangrijke grondstof voor hoogovencement dat in Nederland veel door

Rijkswaterstaat en andere opdrachtgevers wordt voorgeschreven. Aannemers waren door de

schaarste gedwongen over te schakelen op andere cementsoorten die vaak andere verwerkings­

methoden vereisen. Portlandcement verhardt bij­ voorbeeld sneller dan hoogovencement, zodat

eerder met afwerken moet worden begonnen. Het

Gietbouwcentrum heeft in de periode van

schaarste een dossier aangemaakt waarin de

benodigde kennis uit de markt werd verzameld. Vragen konden worden beantwoord door het kennisnetwerk van betontechnologen

aangesloten bij VOBN. Uitgaande van de

aangekondigde beschikbare hoeveelheden

hoogovenslak, produceert ENCI sinds vorige week het volledige aanbod cementen, inclusief de verschillende soorten hoogovencement.

Uitvoeringsongemakken zijn volgens ENCI weer

van de baan. Ook poederkoolvliegas dat naast of

deels ter vervanging van hoogovencement wordt gebruikt is nog steeds leverbaar. Voor 2010

verwachten leveranciers aan de vraag uit de markt te kunnen voldoen. ó

Gietbouwploeg in beeld Bouwen met beton is een vak apart. Gietbouwers werken dagelijks met beton. Vaak in een strakke dagcyclus, waarbij een gebouw verbluffend snel uit de grond verrijst. Dit prachtige vak wil de redactie van het GietbouwNieuws laten zien aan haar lezers. Bent u trots op uw werk? Neem dan contact op met Remco Kerkhoven, telefoon 0318­557478 of mail naar [email protected]

Zeventien jaar een vaste ploeg Het is zeer warm op bouwplan de Karspelhof in

Amsterdam Zuidoost. BAM Woningbouw realiseert

hier volgens het W&R­concept 41 huurwoningen en 161 koopwoningen. De koopwoningen zijn verdeeld

over elf verschillende typen. ‘Het BAM Woningbouw W&R­concept is gericht op de ontwikkeling van

woningen met een optimale prijs/kwaliteitverhou­ ding’, zegt ing. Tom Jongen, adjunct­directeur productie BAM Woningbouw W&R.

‘De woningen zijn ontwikkeld vanuit de refe­

rentiewoning. De architect gebruikt deze als basis

voor zijn ontwerp. Hij heeft daarbij een vrije keuze in afmetingen. De natte ruimten, zoals badkamer, keuken en toilet liggen vast, maar verder kan de

woning vrij worden ingedeeld. We hebben in Neder­ land vier bouwstromen met ieder vier kisten. De

kracht is dat we werken met vaste gietbouwploegen, vlechters en co­makers. Iedereen is daardoor

optimaal op elkaar ingespeeld. Belangrijkste is dat je het bouwproces op orde hebt. Dat resulteert in lagere faalkosten en een scherpere prijs.’

Vaste ploeg

De opmerking van Jongen dat er met vaste

tunnelploegen wordt gewerkt wordt volmondig

beaamd door de gietbouwjongens zelf. Volgens Cor, vormt hij met zijn broer Sarris en collega’s Roel,

Hans en Paul al bijna zeventien jaar een vaste ploeg: ‘Wij kennen elkaar door en door. Daardoor kun je

snel en efficiënt werken. Ook hebben we een vaste kraanmachinist. Een goede kraanmachinist is heel belangrijk; dat kan je zomaar een half uur tot een uur op een dag schelen!’

Ook op deze warme dag loopt alles als een

trein. De truckmixers van Mebin zijn er al om 11.30 uur, zodat de stort op tijd kan beginnen. De drie

kuubs kubel wordt bij elke hijs direct naar de goede plek gedirigeerd en door Hans geleegd op de

daarvoor bestemde plek. ‘Je kunt wel merken dat er nu meer portlandcement in zit, door het tekort aan

hoogovencement. De specie is iets stugger. Maar als je daar rekening meehoudt is het geen probleem’, zegt Hans.

Op het werk wordt met drie beukmaten

gewerkt: 4,80, 5,40 en 6,00 meter. Per blok zijn er

twee verschillende beukmaten. Cor merkt op: ‘Als ik aan familie of kennissen vertel dat ik met tunnels werk, dan denken ze altijd dat ik onder

de grond bezig ben. Buitenstaanders hebben eigenlijk geen idee wat tunnelgietbouw nou

eigenlijk is. Dat is jammer, want er dreigt een tekort aan jonge gietbouwers en het is een mooi vak.’ ó

Betonplein op de Betonvakdagen Het gietbouwcentrum is weer aanwezig op

de betonvakdagen die van 29 september t/m

Gratis lezingen in de ochtend

Ook in 2009 bieden het Gietbouwcentrum en

1 oktober 2009 in Gorinchem worden gehouden.

de VSB Sectie Betonbekisting elke dag weer een

mortelleveranciers aangesloten bij VOBN en

krachtige voordrachten.

Onder de naam Betonplein presenteren de beton­ bekistingspecialisten, een aantal nieuwe innovaties en actuele thema’s zoals brandwerendheid en duurzaambouwen met beton.

Kennisquiz beton

Naast het overdragen van kennis door middel

van gesprekken met specialisten op de verschillende vakdisciplines en documentatie over Gietbouw wordt ook een groots opgezette kennisquiz

gehouden waar weer dagelijks een dagprijs wordt uitgereikt. Onder specifieke aandacht wordt de

nieuwe tool gericht op het keuzeproces van een

interessant lezingenprogramma met korte,

9.30 Opening

10.00 Arbocatalogus Bouw en Infra. In 2010 wordt deze arbocatalogus van toepassing.

10.30 Nieuw hulpmiddel voor de juiste

afweging van de keuze van de meest efficiënte bouwmethode.

11.30 Innovaties in betonmortel

12.00 Praktijkcase betonbekistingen en ondersteuningen

Beursbezoek en netwerken in de middag en avond

Van 13.00 uur tot 21.00 uur heeft u de kans

op de beurs contacten te leggen en te netwerken. De Betonvakdagen zijn intussen een ontmoe­ tingsplaats geworden voor de gehele

Betonwereld . De unieke combinatie waar alle

disciplines op het gebied van beton­ en gietbouw elkaar tegenkomen en bezoekers van gedachten wisselen.

Op het grote Betonplein heeft het

Gietbouwcentrum naast de kennisquiz ook een internetcafé. ó

Kaart bestellen of aanmelden voor de lezingen? www.gietbouwcentrum.nl

bouwmethode op de markt gebracht.

GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2009

5

3

Extra controle verdient zich terug Jan le Duc: vijftig jaar ervaring in de bouw

‘ Als je denkt dat je geld verdient door voor de laagste prijs te gaan, dan kom je bedrogen uit.’ • Projectleider/hoofduitvoerder/uitvoerder Jan le Duc: ‘‘Maak een project en een eindresultaat beheersbaar, door systematisch en methodisch te denken en te werken.’

Controleronde

Gevraagd naar voorbeelden brandt le Duc, na

eerst weer een kop koffie te hebben ingeschonken,

los. ‘Achter elke actie lassen we een controleronde in. Op dit project hebben we daarvoor bij elke stort één dag ingepland. Om problemen en

Projectleider/hoofduitvoerder/uitvoerder Jan le Duc heeft een uitgesproken mening over de aanpak van gietbouw. En niet alleen daarover. Eigenlijk over de totale uit­ voering van een bouwproject. Hij heeft ook recht van spreken, want hij werkt al bijna vijftig jaar in de bouw en heeft enorm veel projecten gerealiseerd. Volgens le Duc bewijst hij keer op keer, dat het nog steeds kan: met plezier een goed eindresultaat leveren. Een verfrissend gesprek in een bloedhete bouwkeet. Het is tropisch warm in de duinen bij het

Zeeuwse Kamperland. Daar is Bouwgroep Peters uit Middelburg druk bezig met de afbouw van Grand Hotel & Wellness ’t Veerse Duin. Een

complex met 55 luxe appartementen, 24 hotel­

runnen en bezig te zijn met voorbereidingen voor andere projecten. Een duizendpoot dus met

plezier in zijn werk, die zoals hij zelf zegt, zelden een dag van acht uur maakt.

‘Het belangrijkste is, dat je de uitvoering én

suites, een wellnesscentre met verwarmd zwem­

het eindresultaat beheersbaar maakt,’ gaat hij

rant, een bar, zonneterrassen en tuinen.

instrumentarium totaal overziet. Van groot naar

bad, massagesalon en fitnessruimte, een restau­ In de bouwkeet is het opvallend koel, maar

dat kan je niet zeggen van de ontvangst. Die is

allerhartelijkst, ontwapenend en er wordt direct

koffie ingeschonken. Jan le Duc stelt zich voor als uitvoerder, hoofduitvoerder en projectleider –

drie-in-één dus – en daarmee is meteen duidelijk gemaakt hoe hij en zijn werkgever tegen zaken

binnen de aanpak en uitvoering van een project aankijken.

Duidelijkheid scheppen

‘We halen bewust ‘die organisatielagen’

ertussen uit om minder risico te lopen op mis­

communicatie’, laat le Duc weten. ‘En het scheelt aanzienlijk in de kosten en je moet geschikt

personeel hebben. En basiskennis van bouwen tot in het detail is ook een strikte voorwaarde.’ Hij

blijkt naast het project ’t Veerse Duin ook nog de uitvoering van een project elders in Zeeland te

verder. ‘Dat je bij de aanpak van een project het

klein. Van ontwerp naar tekening naar detail naar steeds maar fijner. Stel jezelf constant de vragen:

bewoners in een later stadium. Zo’n dag is heilig, die moet je niet met voeten treden om een achterstand in te lopen.’

‘De constructie hier luisterde erg nauw, vooral

wat de wapening betreft. Er zijn veel vrije over­ spanningen en veel kritische puntbelastingen. Een extern bureau of de constructeur en de

installateur hebben gecontroleerd hoe het zat

met het ondernet, de leidingen, de sparingen en

het bovennet. Er zijn zelfs controles gedaan op de

onderstempelingen. Je kunt op die dag in alle rust zonodig dingen herstellen of verbeteren.

Niemand raakt gestrest en je weet zeker dat wat er in het beton ‘verdwijnt’ goed zit. Ook voor de

maatvoering maken we in de planning altijd tijd. Om min of meer dezelfde reden.’

Wat moet ik doen? Hoe zal ik het doen? Wat heb

Wanden en vloeren

quent de situatie, de omstandigheden, het

de wanden en breedplaatvloeren aan. ‘We hebben

ik daarvoor nodig? Je moet daarbij heel conse­

materiaal, het materieel en de mensen afwegen.’ ‘Je moet systematisch denken en werken. De

zaken opdelen in hapklare brokjes of laagjes. Dat

vergt wel continue controle, maar het resultaat is, dat de uitvoering tweemaal zo snel gaat. Een

voorwaarde is ook dat alles, of in ieder geval bijna alles, is vastgelegd op tekening en in detail. Je

moet de problematiek niet bij de productiesector op de werkvloer leggen, maar die al in het voor­

traject tackelen: op kantoor of in de bouwkeet. De tijd die je extra investeert in de ruwbouw, win je

gegarandeerd terug in de afbouw, zodat je overall gezien niet langer bezig bent.’

‘Het eindresultaat is belangrijk, niet de centjes’ • Grand Hotel & Wellness ’t Veerse Duin.

brokken te voorkomen. En ellende voor derden en

Als volgend voorbeeld haalt de ‘drie-eenheid’

bij dit project gekozen voor wanden-breedplaat. Tunnelen was geen optie, omdat de platte­gron­

den van de verdiepingen veel te onregelmatig van vorm waren en de beukmaten teveel wisselden. Bovendien bleken er nauwelijks wanden van

dragende kalkzandsteenelementen. Dat had je geen gehannes met klimkisten en grote

sparingen en geen gedoe met aanpassingen door wijzigingen op het allerlaatste moment. Het leverde ook financieel nog een besparing op

omdat we geen kist hoefden in te zetten. Om

dezelfde reden passen we bij kelderwanden en bij schoonwerk beton altijd Alvon-wanden toe. Dat werkt veel sneller en is stukken goedkoper dan zelf een bekisting inzetten.’

In Kamperland zijn ook de breedplaten

gelijke lengte te zijn en staan de wanden ook niet

geoptimaliseerd, zoals le Duc het noemt. Op de

haaks op elkaar. Door deze grote variëteit hebben

meter is een ander type tralieliggers toegepast,

allemaal in een en dezelfde richting, maar veelal we in de voorbereiding per bouwlaag een draai­ boek gemaakt. Vooraf hadden we het project al opgedeeld in vijf secties. Per sectie hebben we

vervolgens de routing van de kistinzet omschre­ ven en wat er per wandbekisting tot in detail gebeuren moest: kist inkorten, sparingen

verplaat­sen, leidingwerk en dergelijke. Vanuit het draaiboek is alles op maat gemaakt. Het resul­

taat: cyclussen met weinig tot geen stagnatie en dus winst.’

‘Uit de voorbereiding bleek ook dat het beter

was de kopgevels/eindwanden uit te voeren in

breedplaten met een overspanning van 5,50

die dichter bij elkaar zijn geplaatst. De tralie­

liggers waren duurder, maar er waren minder

onderslagen nodig en dat was weer goedkoper. Op die manier kijkt hij ook naar het beton­

mengsel. ‘Wil ik met één week op sterkte zijn of

wil ik een dichtere structuur om voordeel te halen bij de afbouw met stukadoren? Dan ga ik in

overleg met de constructeur en de betontechno­

loog. Kost het andere mengsel per kuub meer dan ga ik na welk rendement ik er in het vervolg­

traject van heb en neem ik een beslissing. Ik ga niet op voorhand voor de laagste prijs. Het

eindresultaat is belangrijk, niet de centjes.’

Uitgangspunt

Na ruim drie uur praten was de temperatuur

in de keet toch ook tot forse hoogte gestegen. Tijdens het gesprek was dat niet opgevallen, vanwege de verfrissende ideeën die le Duc

ventileerde. Vlak voor het vertrek, terwijl de auto stond te koelen van ‘bakoven’ tot bruikbaar

voertuig, resumeert hij nog één keer zijn belang­

rijkste uitgangspunten: ‘Maak een project en een eindresultaat beheersbaar, door systematisch en

methodisch te denken en te werken. Als je denkt dat je geld verdient door voor de laagste prijs te

gaan, dan kom je bedrogen uit. En hou altijd voor ogen: je bouwt niet voor jezelf maar voor een opdrachtgever. Is die tevreden dan komt hij beslist de volgende keer bij je terug.’ ó

4

GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2009

Grote kostenbesparing door wapeningoptimalisatie In opdracht van Woningcorporatie Ymere realiseert Aannemingsbedrijf Lokhorst in Amsterdam Zuid­Oost het woonproject Fénice. De bouw van twee woongebouwen en een woontoren kon alleen doorgang vinden door een forse besparing op de bouwkosten. Een belangrijke besparings­ mogelijkheid werd aangedragen door cascobouwer Van Geest Betontechniek BV. Door de dimensionering van de wapening nog eens extra door te rekenen kon er acht procent op de cascokosten worden bespaard.

door de constructeur en dat de netten ongeredu­

niet de opdracht om te optimaliseren. We zien nu een trend om de wapeningsoverschrijdingen te

voorkomen. In de besteksfase wordt een overmaat

aan wapening opgegeven om gezeur naderhand te vermijden. Maar wat gebeurt er met de eventueel minder toegepaste wapening? Deze besparing

komt immers niet meer ten goede aan het project

hoofdconstructeur diverse woontorens gereali­

seerd waarbij de wanden op de bovenste 30 tot 40 meter alleen maar zijn voorzien van randwapening. Als je met een ongewapend kalkzandsteencasco moeiteloos tot tien verdiepingen komt, dan kan dat met beton zeker!’

‘De stichtingskosten van gebouwen kunnen

omlaag’, zegt Ed Hoogstad, directeur Van Geest

Betontechniek, resoluut. ‘Wij krijgen regelmatig

opdracht voor het realiseren van casco’s, waarbij er teveel wapening is opgegeven. We schakelen dan

liever zelf ook een constructeur in die de wapening nog eens doorrekent. Dat kan tot een flinke

besparing leiden.’ Die constructeur is ingenieurs­

bureau Theo Wulffraat & Partners. Theo Wulffraat

twintig tot dertig procent op de wapeningskosten.’

teur denkt dikwijls: er zit voldoende in en ik heb

teveel wapening wordt toegepast: ‘Wij hebben als

die kiest de bouwmethodiek die hij kent.’

narekenen komen we soms op besparingen van

daarvoor te weinig kennis. En de (hoofd)construc-

teurs te weinig kennis van gietbouw, waardoor er

diek. Nu kiest de opdrachtgever een aannemer en

is berekend. Wanneer we zo’n constructie

er uit? Wulffraat: ‘De aannemer niet; die heeft

Volgens Wulffraat hebben veel hoofdconstruc­

teur moet ook sturend zijn qua uitvoeringsmetho-

realiseren van casco’s, waarbij er teveel wapening

bovennetten te lang.’ Wie haalt dit bij de controle

Flinke besparing

Wulffraat & Partners BV: ‘Een goede hoofdconstruc-

‘Wij krijgen regelmatig opdracht voor het

werden ontworpen. Verder bleken bijna alle

en blijft ergens hangen.’

• Theo Wulffraat van ingenieursbureau Theo

• Ed Hoogstad, directeur Van Geest Betontechniek:

ceerd en met meestal te veel verdeelwapening

Hoogstad merkt op dat bij sommige projecten

een besparing op de wapening van twintig tot

dertig procent mogelijk is: ‘Vooral bij tunnelgiet­ bouw is veel winst te behalen. Wanneer wij de

mogelijkheid krijgen van de opdrachtgever om zelf het casco opnieuw door te rekenen middels een nieuwe gewicht­ en stabiliteitsberekening dan

weten we precies hoeveel wapening je nodig hebt

in de vloeren en wanden. Bovendien ontwerpen en leveren we de wapeningsnetten op maat. Tijdens

het uitwerken van de nieuwe berekeningen kijken we ook naar de stabiliteit. Door de stabiliteits­

voorzieningen bijvoorbeeld terug te brengen naar

één zijde van het gebouw kan soms ook een aantal heipalen vervallen. Dat komt ook ten gunste van

systeem de vloeren door de hoofdconstructeur berekend moeten worden.’

Project Fénice

Een goed voorbeeld van de kostenbesparing

die mogelijk is door de wapening nog eens extra door te rekenen is het woningproject Fénice.

Hoogstad: ‘Om dit project haalbaar te maken in deze economische tijden moest er op de bouw­

kosten worden bespaard. Wij hebben toen aan de opdrachtgever voorgesteld om de wapening nog eens goed door te laten rekenen door een derde

partij, in dit geval Theo Wulffraat. Dat vraagt ook een goede vertrouwensrelatie met de hoofd­

constructeur. Uiteindelijk hebben we de opdracht­ gever overtuigd van het belang van een second opinion. Dat heeft zich dubbel en dwars terug­

betaald. Door twee procent van de cascokosten te besteden aan het doorrekenen van de constructie konden we uiteindelijk acht procent van de

cascokosten besparen. Het project is ontworpen op wanden/breedplaat met veel stabiliteitswanden.

Wij hebben het project tunnelbaar gemaakt door de plaats en de hoeveelheid stabiliteitswanden aan te passen door onze specifieke kennis van

tunnelgietbouw. Uiteindelijk konden we hierdoor de wapeningshoeveelheid met dertig procent

reduceren en het casco veel goedkoper aanbieden.’

de principaal.’

Nieuwe rolverdeling

opdrachtgevers en aannemers geconfronteerd met

constructeur zijn werk niet goed doet? Wulffraat

stelling van de hoofdconstructeur: ‘Die zit

die tijd kregen we veel opdrachten om te onder­

hoofdconstructeur: ‘Maar de geringe kennis van

structeur die zijn werk nog eens over gaat doen.

vertelt: ‘Zo’n anderhalf jaar geleden hadden we te

maken met hoge staalprijzen. Daardoor werden veel veel meerwerk door wapeningsoverschrijdingen. In zoeken wat daar de oorzaak van was. Hieruit bleek dat dit niet alleen te wijten was aan een te lage wapeningsopgave door de constructeur – waar­ door er in de praktijk dus meer wapening nodig bleek – maar voor een groot deel ook door het

niet­efficiënt wapenen. Bij vloeren gebeurt dit met

bouwstaalmatten die veelal getekend worden door de leverancier. Uit het onderzoek bleek dat hier

dikwijls meer werd toegepast dan werd opgegeven

Betekent deze constatering dat de hoofd­

en Hoogstad geloven in de oprechtheid van de gietbouw bij sommige hoofdconstructeurs en

enkele calamiteiten uit de afgelopen jaren leiden

veelal tot extra wapening die niet in voorschriften verlangd wordt en ook niet nodig is. De honoraria

van de hoofdconstructeurs staan nog steeds onder druk, waardoor er dikwijls geen ruimte is om te

optimaliseren. Dan zijn breedplaatvloeren aantrek­ kelijk, omdat deze worden berekend en getekend

door de leverancier, terwijl bij een tunnelgietbouw­

aan de opdrachtgevers die veel taken schrappen

om het honorarium te drukken en deze werkzaam­ heden bij de aannemer neerleggen. Anderzijds zijn

er ook constructeurs die het financieel aantrekkelijk vinden om de meeste werkzaamheden te verrich­

ten tot en met de besteksfase en de acties daarna

zoveel mogelijk bij de aannemer neer leggen. Dit is een gevaarlijke ontwikkeling omdat de hoofd­

constructeur als enige het totaalbeeld kan hebben

van de constructie, waardoor de kans op fouten toe­ neemt wanneer dit totaaloverzicht ontbreekt. Wat ons betreft wordt het complete project bij de

hoofdconstructeur neergelegd en niet alleen een

uitgekleed deel. Een goede hoofdconstructeur moet

ook sturend zijn qua uitvoeringsmethodiek. Nu kiest de opdrachtgever een aannemer en die kiest uiter­ aard zijn favoriete bouwmethodiek. Maar het zou andersom moeten zijn: de opdrachtgever kiest

samen met de hoofdconstructeur en architect de uitvoeringsmethodiek en dan wordt er een aan­ nemer gekozen die daar ervaring mee heeft.’ ó

Snel en makkelijk rekenen aan gietbouwcasco’s, inclusief ontwerpmodule

Heikel punt blijft volgens Wulffraat de op­

natuurlijk niet te wachten op een tweede con­ Dan gaan vaak de ‘hakken in het zand’. Bij het

woning project Fénice is trouwens alles in goede

harmonie met de hoofdconstructeur gegaan. Alle berekeningen en tekeningen zijn door hem

gecontroleerd en ingediend bij bouw – en woning­ toezicht.’

Conclusie van beide heren is dat de hoofd­

constructeur zijn taken als hoofdconstructeur niet

meer goed kan uitvoeren: ‘Dit is enerzijds te wijten Het Gietbouwcentrum heeft in samenwerking met Technosoft

het nieuwe programma GietbouwFrame 2.0 ontwikkeld. Hiermee

kunnen constructeurs snel en makkelijk rekenen aan gietbouwcasco’s. Binnen een paar minuten wordt een volledige schematisering van een woningcasco ingevoerd; het programma bepaalt het bijbeho­

rende constructieve schema. Daarbij hoeft er in eerste instantie geen wapening opgegeven te worden, want bij een ontwerpende bereke­

ning wordt deze door het programma zelf bepaald en overgenomen. Gebruikt de constructeur het programma voor een controle­

berekening, dan moet de wapening wél worden ingevoerd. Het programma stelt vervolgens de belasting vast en berekent de

constructie automatisch. Desgewenst met een niet­lineaire reken­ methode.

Minder tijd, méér kwaliteit

GietbouwFrame 2.0 werkt snel, is makkelijk te begrijpen en kost

beduidend minder dan veel andere rekensoftware. Al in een vroeg stadium van het bouwproces kunt eenvoudig verschillende alter­

natieven doorrekenen; dat draagt bij aan de kwaliteit van uw advies. Meer weten of direct een demo downloaden? Kijk op www.gietbouwframe.nl

GietbouwFrame 2.0 wordt uitgegeven door Æneas, Uitgeverij van Vakinformatie bv.

GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2009

55

Robots voor reiniging en las- en slijpwerk tunnels Konosch Nederland heeft op 3 juli een nieuwe bedrijfshal met twee robots geopend. Eén robot voor het reinigen van de bekisting en één robot voor het lassen en slijpen. Een noviteit in Nederland. Ongeveer 150 genodigden konden de robots in actie zien. De gloednieuwe productiehal is voor een

droog geblazen. ‘Waar normaal een werknemer

bestaat ook nog eens dertig jaar. Dus is er live

muziek en zijn er optredens van ondermeer een menselijke robot. Ook kan er onder begeleiding een bezoek worden gebracht aan de fabrieks­

hallen en krijgen de aanwezigen uiteraard een demonstratie van beide robots te zien.

‘We hadden de wens om het schoonmaken

robot programma’s automatische gegenereerd

(World Wide Automation) uit Best en Masévon

uit Hardenberg, een tweetal robots ontwikkeld. Deze gaan een groot deel van het productie­

proces automatiseren. WWA was verantwoor­ delijk voor de levering en installatie van de

cleanrobot en de las­ en slijprobot. Masévon

zorgde voor de ombouw van de complete robot­ installatie.

De cleanrobot maakt met behulp van water

met 2.500 bar druk tunnel­ en wandbekistingen en elementen schoon. Genoeg om uw auto vol­

ledig van zijn lak te ontdoen. Nadat de elemen­ ten met water zijn schoongespoten worden ze

Gietbouw

R. Kerkhoven, Gietbouwcentrum

• Na de schoonmaakbeurt worden de gaten in de bekisting dichtgelast en vlakgeslepen met de tweede robotinstallatie.

vanuit CadCam. Hierdoor is snel en effectief robot

springvorm – concept en design

reinigingsapparatuur en het effectief schoon­

Fotografie

maken wordt ook nog het waterverbruik met

pag. 3: Vincent van den Hoven, Voorschoten

meer dan driekwart gereduceerd.

pag. 4: Leon van IJzendoorn Druk Schotanus & Jens Utrecht bv

Na de schoonmaakbeurt worden de gaten tot Abonnementen

robotinstallatie. Daartoe worden de bekistingen

Abonnementen op GietbouwNieuws zijn gratis. De uitgave wordt zoveel mogelijk op persoonsnaam

om de X, Y en Z positie van de gaten te bepalen. WWA heeft hier speciale software voor ontwik­

keld om de lascoördinaten (scangegevens) naar

toegestuurd. Aanmeldingen voor abonnementen of

• De cleanrobot maakt met behulp van water met 2.500 bar druk tunnel- en wandbekistingen en elementen schoon.

vlakslijpen. De scan die is gemaakt laat ook de

Uitgever

deze gaten dichtlassen en de ontstane lasrupsen deuken en bulten zien, die ook vlakgemaakt

GietbouwNieuws is een uitgave van het Gietbouwcentrum,

worden. Bijkomstig voordeel is dat Konosch de

een initiatief van de betonmortelfabrikanten die zijn

gegevens van de bekistingen en elementen kan

aangesloten bij de brancheorganisatie VOBN.

omgegaan. In totaal worden er circa 200 verschil­

GIETBOUWCENTRUM

opslaan en zien hoe er met hun materialen wordt lende modellen gelast en ook wordt de FPC soft­

Postbus 383

ware ingezet (vanuit CadCam) om eenvoudig,

3900 AJ Veenendaal

effectief en snel deze delen te kunnen program­

t 0318 55 74 74

meren. Door het automatiseren, wordt

f 0318 55 74 70

uiteindelijk de kwaliteit van het product qua vlakheid sterk verbeterd. ó

• Handmatig schoonslijpen en dichtlassen van de bekistingen is door

Groen Beton prijsvraag 2009 Energiezuiniger werken, minder afval produceren en meer hergebruik mogelijk maken. Hoe grijs de kleur van beton ook is, het product wordt steeds groener. Om die boodschap duidelijk naar de markt over te brengen heeft het Cement&BetonCentrum dit jaar als thema ‘Groen Beton’ gekozen. Onderdeel daarvan is de Groen Beton prijsvraag 2009 die deel uitmaakt van de jaarlijkse ideeënprijsvraag ‘In de kiem gescoord’. De prijsvraag is bedoeld voor

professionals en studenten die het

leuk vinden om met beton te werken

en/of in het materiaal geïnteresseerd duurzamere betontoepassingen. Het

andere de hoogte van het gebouw en de gebruiks­

beste idee wordt beloond met onder­

functie. De brandwerendheid wordt bepaald op

zoeksmogelijkheden of advies voor

basis van de NEN 6071. Een bijzondere voor­

Het wapeningspercentage boven de steun­

eindvelden van doorgaande vloeren, waarvan het

voldoen niet aan een rek van 5 procent.

het gebruik en de sloop of het hergebruik. De winst hoeft niet cijfers

Dycore B.V. heeft netten laten produceren die

maximale belasting van het betonstaal als

gecodeerd: F(ire) 503, F785 en F1131. Hierdoor mag

afwijking van het aldaar gestelde ten minste 5 procent’

Dycore Systeemvloeren, (0162) 477 477, www.dycore.nl

66

GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2009

Milieuwinst laten zien

beton milieuwinst laten zien. Dat kan zijn bij de winning van de

bovennetten die gefabriceerd zijn met HKN­staal

GIETBOUW 0800 022 52 11 INFOLIJN ÿ Vraag gratis aan:

Gietbouwpocket 2009 Geh herz eel i uitg ene ave

ÿ Ga naar www.gietbouwcentrum.nl of bel 0800 022 52 11

Bezoek de nieuwe website www.betonbewust.nl

te worden uitgedrukt. Een indicatie is genoeg.

Innovatieve ideeën in woord en beeld voor groene betontoepas­

singen kunnen ingestuurd worden via www.indekiemgescoord.nl.

de eis van een minimaal wapeningspercentage

19 november 2009, tijdens de jaarlijkse Betondag.

Een jury bepaalt wie wint. De bekendmaking van de winnaars is op

van het project zal dit een besparing geven van

Meer informatie

vloeroppervlak. ó

contact op met het Cement&BetonCentrum: (073) 640 12 31 of

1 à 2 kg/m2 bovenwapening over het totale

www.gietbouwcentrum.nl.

grondstoffen, maar bijvoorbeeld ook bij de productie, het transport,

minimale breukrek van 5 procent zijn als volgt

van 0,5 procent achterwege blijven. Afhankelijk

bij de gratis Gietbouw Infolijn, 0800 022 52 11 of op

Elke inzending moet bij minstens één van de ‘levensfasen’ van

eindsteunpunt vrij is opgelegd. De standaard

wel aan deze eis voldoen. Deze netten met een

bedoeld in 6.2.4 van de NEN 6720 bedraagt in

met een award: De Betonnen Kiem.

ting van het betonstaal en heeft betrekking op de

punten bedraagt ten minste 0,5 procent;

De karakteristieke waarde van de rek bij

verdere ontwikkeling. En natuurlijk

waarde (zie kader) is de rek bij maximale belasbovenwapening boven het tussensteunpunt bij

Voor meer informatie over gietbouw kunt u terecht

zijn. Gevraagd wordt naar ideeën voor

Deze eisen zijn mede afhankelijk van onder

van beide volgende voorwaarden is voldaan:

w www.gietbouwcentrum.nl Gietbouw Infolijn

gesteld aan de brandwerendheid van vloeren.

puntsmomenten zijn gerekend, tenzij aan één

e [email protected]

de nieuwe robotinstallaties straks niet meer nodig.

In het BouwBesluit worden bepaalde eisen

einden vrij zijn opgelegd, mag niet op steun­

Infolijn: 0800 022 52 11, of per e­mail naar:

[email protected].

Door het gebruik van bovennetten met een minimale breukrek van 5 procent wordt volgens Dycore B.V. voldaan aan de eisen met betrekking tot de brand­ werendheid van breedplaatvloeren én wordt een besparing bewerkstelligd van 1 à 2 kg per m2.

‘Bij in één richting dragende platen in

adreswijzigingen kunt u doorgegeven via de Gietbouw

de robot te sturen. Na het inmeten, gaat de robot

Brandwapening in breedplaatvloeren

gewapend beton, met twee velden die aan de

tips voor interessante onderwerpen, mail naar Ontwerp en opmaak

fieke robotkennis voor nodig is. Door de speciale

ProductNieuws

Citaat NEN 6071

Voor opmerkingen en vragen over de inhoud, of r. [email protected].

programmeren mogelijk zonder dat hier speci­

en elementen door de robotarm eerst 3D gescand

zijn door Konosch, in samenwerking met WWA

H. Speelman, Konosch Nederland

van de speciaal ontwikkelde FPC (Flexible

vinden van gekwalificeerd personeel en arbotech­

Voor de verbetering van het productieproces

P.C.G. Rijnbeek, BAM Materieel

In totaal worden er circa 250 verschillende

16 mm in de bekisting dichtgelast met de tweede

Cleanrobot

ing. J.H. Köhne, Cement&BetonCentrum

meer zijn te vinden’, aldus Speelman.

wordt. De voornaamste redenen om te gaan

nische redenen’, vertelt directeur Henk Speelman.

E. Hoogstad, Van Geest Betontechniek

geestdodend karwei waarvoor bijna geen mensen

Lasrobot

automatiseren was kostenbesparing, het moeilijk

woningbouw. GietbouwNieuws verschijnt 4 x per jaar.

J. Heuveling, Gietbouwcentrum

slijpschijf de bekistingen schoon te maken. Een

en het lassen van de gaten te gaan automati­

seren, wat nu nog volledig handmatig gedaan

innovaties en interessante projecten in gietbouw in de

J.B. Helms, Inbo adviseurs

hoeft een werknemer niet meer uren met een

Production Center) software van WWA worden de

Het is dubbel feest, nieuwe robots en Konosch

GietbouwNieuws is een uitgave over ontwikkelingen,

ing. F. de Groot, Bureau BouwCommunicatie

levert dus een tijdsbesparing op, maar bovenal

dat ze zich in een industrieel gebouw bevinden.

zaal die qua ambiance de gasten doet vergeten

ISSN 1571-943X

ing. J.J. van den Engel, Adviesburo Nieman

te maken, gaat dat nu in circa drie kwartier. Dat

bekistingmodellen schoongemaakt. Door middel

GietbouwNieuws 3/2009, september 2009

Redactie

circa drie uur bezig is om een tunnelkist schoon

deel omgetoverd tot een inmiddels warme feest­

Colofon

Meer weten? Kijk op www.indekiemgescoord.nl of neem

[email protected]. ó

GietbouwNieuws 4/2009 verwachte verschijningsdatum:

DECEMBER 2009