Gezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie Prof Dr Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam
Gezondheid van uitkeringsgerechtigden
Schuring et al. Int Arch Occup Environ Health 2009;82:1023-30.
Wat zijn determinanten van gezondheidsbeleving van weklozen ?
Bron: Schuring et al. Gezondheidsbeleving onder werklozen, 2011
Determinanten van gezondheidsbeleving van werklozen Wetenschappelijke literatuur: Structurele / distale variabelen: -
Demografische kenmerken: opleiding (10), samenwonend (9), geslacht (8), leeftijd (8), etniciteit (6), werkloosheidsduur (6)
-
Financiële situatie: inkomen (6), financiële zorgen (6)
Directe / proximale variabelen: -
Coping & cognities: sociale steun (8), zelfwaardering (5), controle (3)
-
attitude & functies van werk: sociale contacten (4), belang van werk (2)
-
Leefstijl: bewegen (2)
-
Omgeving: hoge werkloosheid (4), eenzaamheid (3)
Determinanten van gezondheidsbeleving van werklozen Structurele variabelen: -
Demografische kenmerken: opleiding (10):
lage opleiding
samenwonend (9):
alleenstaand
geslacht (8):
-
samenhang negatieve gezondheid
???
leeftijd (8):
oudere leeftijd
etniciteit (6):
etnische groepen
werkloosheidsduur (6):
langere duur
Financiële situatie: inkomen (6):
lager inkomen
financiële zorgen (6):
meer problemen
Determinanten van gezondheidsbeleving van werklozen Directe variabelen: -
Coping & cognities: sociale steun (8): zelfwaardering (5): controle (3):
-
-
gebrek aan sociale steun ??? gebrek aan grip eigen leven
attitude & functies van werk: sociale contacten (4):
sociale omgeving ±
belang van werk (2):
lage attitude ±
Leefstijl: bewegen (2):
-
samenhang negatieve gezondheid
???
Omgeving: hoge werkloosheid (4)
±
eenzaamheid (3)
???
Hoe beïnvloeden gezondheid en werk elkaar ?
Gezondheid en arbeidsparticipatie: Gezondheid
selectie
causatie
Betaald werk
Hoe beïnvloeden gezondheid en werk elkaar ?
Gezondheid en arbeidsparticipatie:
Selectiemechanisme: * Gezondheid beïnvloedt kans op toetreden tot betaalde arbeid * Gezondheid beïnvloedt het behoud van betaalde arbeid
Is slechte gezondheid een barrière om werk te vinden? Betaalde baan in volgend jaar OR Slechte gezondheid
0,6
Opleiding
- hoog
1,7
- middelbaar
1,6
(gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, inkomen, familie status) Bron: Schuring et al. J Epidemiol Community Health 2007;61:597-604
Slechte gezondheid als barrière op werkzoekgedrag
attitude - 20%
Slechte gezondheid
normen
werkzoekgedrag
- 37%
zelf-redzaamheid - 20%
- 20%
Gezondheid en werk
Van den Berg et al. Occup Environ Med 2010;67:845-52
Gezondheid, werk en ongezond gedrag als risicofactoren voor uitstoot uit het arbeidsproces SHARE-studie, 11 Europese landen, personen 50 - 65 jaar Theoretische winst in verwachte arbeidsparticipatie door volledige eliminatie van de risicofactoren: Mannen
Vrouwen
≈ 0,4 jr
≈ 0,5 jr
Hoge fysieke belasting
≈ 0,3 jr
≈ 0,4 jr
Matig, slechte gezondheid
≈ 0,4 jr
≈ 0,5 jr
Gebrek regelmogelijkheden & ‘effort-reward’ on-balans
Hoe beïnvloeden gezondheid en werk elkaar ?
Gezondheid en arbeidsparticipatie:
Causatie - mechanisme: * het verrichten van betaalde arbeid beïnvloedt de gezondheid * het verliezen van betaalde arbeid beïnvloedt de gezondheid * het starten met betaalde arbeid beïnvloedt de gezondheid
Leidt werkloos worden tot een slechte gezondheid ? Incidentie van ziekte met functionele beperkingen nadat men werkloos is geworden
Werkloos worden
mannen
vrouwen
OR
OR
2,4
2,1
(gecorrigeerd voor leeftijd, inkomen, familie status, opleiding) Bron: Bartley et al. J Epidemiol Community Health 2004;58:501-6
Leidt gaan werken tot een betere gezondheid ? Studie onder werklozen in Rotterdam
Meting 1 (maand 1) N = 1829
RIB werk
Meting 2 (maand 7) N = 965
Doelgroep: Uitkeringsgerechtigden direct verwezen naar reïntegratiebedrijf
Leidt gaan werken tot een betere gezondheid ? Deelname Start (n=1829, 66%): 70% schriftelijke vragenlijst en 30% interviews Follow-up (n=965, 53%): 79% schriftelijke vragenlijst en 21% interviews Kenmerken
Leeftijd
39 jaar (sd 9.6)
Man
49%
Lage opleiding
57%
Niet-Nederlandse afkomst
75%
> 5 jaar bijstandsuitkering
43%
Gestart met reïntegratie activiteit
30%
Gestart in betaalde baan
5%
Starten met betaalde arbeid
gezondheid Effect van werk
Effect grootte
op score (sd)
Cohen’s d
General health
+ 7,0 (2,7)*
+ 0,18
Physical functioning
+ 9,2 (3,4)*
+ 0,11
Bodily pain
+ 11,3 (3,6)*
+ 0,20
Mental health
+ 11,0 (2,7)*
+ 0,66
Social functioning
+ 14,2 (3,8)*
+ 0,32
Vitality
+ 7,8 (2,5)*
+ 0,26
Role-functioning, emotional problem
+ 22,7 (6,8)*
+ 0,46
Role-functioning, physical problem
+ 20,0 (6,0)*
+ 0,33
Æ Het starten met betaalde arbeid verbetert alle dimensies van ervaren gezondheid binnen zes maanden
Invloed van werk op gezondheid Significante vebetering
Cohen's d
- mentale gezondheid
0,89
- fysieke gezondheid
0,38
McKee-Ryan et al. J Appl Psychol 2005;90:53-76
Bevorderen van bewegen -
beweegprogramma's
0,28
Cochrane Library, Foster et al 2005.
Leidt gaan werken tot een betere gezondheid ?
Waarom heeft betaald werk zo’n positieve invloed ?
-
regelmaat en structuur
-
verhoogde sociale status
-
fysieke en geestelijke stimulatie
Marie Jahoda. Employment and unemployment. Cambridge, 1982. ⇒ Betaalde arbeid als medicijn !
Afhaalboodschappen 1 Wat weten we nu: * * * *
leidt slechtere gezondheid tot werkloos worden ? is slechte gezondheid een barrière om werk te vinden? leidt werkloos worden tot slechtere gezondheid ? leidt werkhervatting tot een betere gezondheid ?
JA JA JA JA
⇒ Gezondheid en arbeidsparticipatie zijn onderling sterk verbonden ⇒ Wisselwerking gezondheid en arbeidsparticipatie hangt sterk af van opleidingsniveau
Wat te doen ?
Interventies
Veel studies hebben last van selectie bias: vooral werkwilligen Financiële prikkels vaak te laag en te kort om enig effect te kunnen hebben Individueel case management lijkt sommige personen te helpen
Interventies
Een aanpak voor iedereen ?
Interventie op gezondheid
Waarom is deze interventie niet succesvol ?
De interventie is niet succesvol: -
psycho-educatie (o.a. zelf-redzaamheid) sluit niet aan bij de specifieke doelgroep
-
fysieke activiteiten onvoldoende gericht op verankering van meer bewegen in eigen leven
-
interventie staat volledig los van andere reïntegratie-activiteiten
-
duur programma te kort tov noodzakelijke gezondheidsverbetering
Wat dan wel ? Individual placement and support /supported employment: -
werklozen met psychische problemen
-
werk sluit nauw aan bij individuele wensen en capaciteiten
-
begeleiding gericht op adequate zorg en wegnemen barrieres in werk
-
na 18 maanden: 55% vs 28% enige vorm van betaalde arbeid
-
verbetering ervaren gezondheid en vermindering van zorggebruik
Wat dan wel ? JOBS programma: -
actief leren van vaardigheden om werk te zoeken
-
leren omgaan met tegenslagen
-
motivatie en eigen controle
Resultaten: -
na 12 maanden 48% vs 17% in betaalde arbeid (Reynolds 2010)
-
vermindering depressieve klachten (Vinokur 2000)
Wat dan wel ? Werkzame elementen: -
IPS : meer "Place and train" dan "Train and place“
-
JOBS: meer “Train and place" dan “Place and train“
-
multidisciplinaire aanpak van zorg, arbeidsmarkt en sociale problematiek
-
geïntegreerde begeleiding (ontschotten !)
-
werk aansluiten bij individuele wensen en capaciteiten (perspectief bieden !)
-
gezondheidsverbetering als onderdeel van maatschappelijke perspectief (betaalde arbeid)
Interventies Interventies op gezondheidsbeleving (wetenschappelijke literatuur): bewijs voor effectiviteit multidisciplinaire aanpak
matig (JOBS +)
re-integratietrajecten
conflicterend
werk als therapie
sterk (IPS variant)
gezondheidsprogramma
conflicterend
algemene empowerment
matig tot sterk
De uitdagingen voor (kennis) ontwikkeling 1.
Inzicht nodig in effectiviteit van reïntegratie: * evidence-based interventies ontbreken veelal * werken interventies via de determinanten ? (coping, empowerment) * best practices onderzoeken ! (RVZ. Sturen op gezondheidsdoelen, 2011) * sturen op behandeldoelen en kwaliteitsindicatoren (RVZ, 2011)
2.
Specifieke doelgroepen: * inzicht nodig in effectiviteit voor specifieke doelgroepen
3.
Gezondheid en participatie * wat is invloed van gezondheidsbeleving op sociale participatie ? * wat is invloed van gezondheidsbevordering op ervaren gezondheid en kans op werkhervatting ?
De uitdagingen voor (kennis) ontwikkeling 4.
De inclusieve arbeidsmarkt:
*
(her-) betreden van de arbeidsmarkt: - personen met gezondheidsgerelateerde arbeidsuitval - ondersteunen personen met chronische ziekten
*
langer betaalde arbeid verrichten: - ‘tweede carriere’: tijdig wisselen van baan - passende arbeidsmarkt voor oudere werknemer: is die er wel ?
[email protected]
[email protected]
