Week van de ondernemer 2015
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
Gezonde slaap is van bedrijfsbelang.
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
Gezonde slaap is van bedrijfsbelang Mensen die uitgerust aan het werk gaan, presteren beter. Een goede nachtrust is cruciaal, want die biedt u en uw medewerkers het herstel dat zo noodzakelijk is voor optimale prestaties en een goede gezondheid. Slaaptekort daarentegen is een bedreiging van de gezondheid en vormt bovendien een substantiële kostenpost voor organisaties vanwege de nadelige effecten op welzijn en functioneren. Daar wilt u toch niet van wakker liggen? Van de Nederlanders die overdag werken slaapt 43 procent gemiddeld 7 uur per nacht , 24 procent 6 uur en 7 procent zelfs 5 uur of minder (Kerkhof, 2013). Vergeleken met een geschatte dagelijkse slaapbehoefte van 7,5 à 8,5 uur, slaapt driekwart van de mensen te weinig. 8,2 procent van de Nederlanders voldoet zelfs aan de diagnostische criteria voor slapeloosheid (insomnie). Een Canadese studie uit 2009 schat de economische kosten van insomnie op ongeveer 4.600 euro per persoon per jaar. Daarvan wordt driekwart veroorzaakt door werkverzuim en productiviteitsverlies (Daley e.a., 2009). Slapeloosheid kost geld, veel geld. De economische schade als gevolg van slapeloosheid onder de Nederlandse beroepsbevolking bedraagt volgens de meeste schattingen zo’n 3 tot 4,5 miljard euro per jaar.
Ondernemer en slaapproblemen Sommige ondernemers zijn zo bezeten van het idee dat hun bedrijf de wereld moet veroveren, dat zij er letterlijk dag en nacht mee bezig zijn. Dat dit ten koste gaat van een gezonde nachtrust, accepteren zij als een gegeven. Ondernemers die met weinig slaap een grootse prestatie neerzetten, oogsten vaak bewondering. Toch zijn er maar weinig mensen die aan een paar uur slaap voldoende hebben. Het roept de vraag op of het mogelijk is jezelf te trainen om met minder slaap toe te kunnen. Dat is echter jammer genoeg niet het geval. In Nederland is niet veel onderzoek verricht naar de specifieke slaapgewoonten van ondernemers. Uit een enquête van MKB-Nederland (uit 2012) onder 2.000 ondernemers blijkt dat ongeveer de helft van de ondernemers ‘soms tot vaak’ last heeft van slaapproblemen. Uit onderzoek van verzekeraar Hiscox (uit 2013) blijkt dat Nederlandse ondernemers in vergelijking met hun buitenlandse collega’s verhoudingsgewijs minder last hebben van slapeloze nachten als gevolg van de economische crisis. Een vijfde van de Nederlandse ondernemers rapporteerde slaapproblemen, tegenover 38 procent in Duitsland en
Groot-Brittannië. In Frankrijk meldde bijna de helft van de ondernemers wakker te liggen van de crisis. Hoeveel nachtrust Nederlandse ondernemers gemiddeld krijgen, is niet bekend. Bij onze zuiderburen is dat wel onderzocht. De Belgische ondernemersorganisatie NSZ stelde in 2011 vast dat ondernemers per nacht gemiddeld 6,5 uur slapen. Uit ander onderzoek komt ook het volgende naar voren: • In Nederland neemt 8 procent van de ondernemers zijn laptop, PDA of mobiele telefoon mee naar bed.1 • Slechts 1 tot 3 procent van de bevolking overleeft probleemloos op een paar uur slaap per nacht.2
Wat slaap voor u doet Onze slaap helpt ons om indrukken, zorgen en angsten te verwerken. Slapen is in heel veel opzichten gezond. Mensen die goed slapen:
Mensen die last hebben van slaaptekort:
• hebben meer energie
• zijn prikkelbaar
• presteren beter
• hebben minder weerstand
• zijn beter gehumeurd
• concentreren zich moeilijk
• zijn creatiever
• hebben meer stress
• hebben een betere gezondheid
• hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten
• leven langer • hebben een beter geheugen
• lopen een groter risico op overgewicht
Slaapproblemen bij werknemers Volgens onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- en Waak Onderzoek (NSWO) uit 2012 onder duizend werknemers die dagdiensten draaien, ligt ruim een kwart regelmatig wakker van het werk. Omgekeerd leidt dat ertoe dat 21 procent op het werk zit te doezelen terwijl 4 procent zelfs ongewild in slaap valt. Over de Nederlandse beroepsbevolking rapporteerde Monster Worldwide, de moeder-
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
organisatie van Monsterboard.nl, in 2008 dat driekwart van de werknemers soms moeite heeft om op zondag te slaap te vatten vanwege de komende werkweek. Voor een derde is dit zelfs elke week het geval. Uit ander onderzoek komt ook het volgende naar voren: • 18 procent van de Nederlandse werknemers offert slaap op voor verplichtingen in de persoonlijke of zakelijke sfeer.3 • Als een werkdag 12 uur duurt, dan neemt het risico op fouten en ongevallen met maar liefst 28 procent toe.4 • Vrouwen zijn met gemiddeld 24 procent gevoeliger voor slaapproblemen dan mannen (gemiddeld 19,4 procent).5 • Als je anderhalf uur minder slaapt dan je eigenlijk nodig hebt, vermindert dat je alertheid met 32 procent.6
Wat zegt de specialist? Prof. dr. Gerard Kerkhof is emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en als psychofysioloog verbonden aan het Slaapcentrum van MC Haaglanden. Door zijn vele onderzoek heeft hij zich ontwikkeld tot een expert op het gebied van slaapstoornissen. Kerkhof: “Organisaties betalen werknemers voor hun werk en bemoeien zich niet met hun andere bezigheden en al helemaal niet met hun slaap. Bovendien ventileren veel managers de opvatting dat slaap iets is voor watjes en een verspilling van tijd, die beter besteed kan worden aan nuttige zaken zoals het lezen van rapporten, het schrijven van een businessplan of regelmatig trans-Atlantisch reizen. Wel gaan ze ervan uit dat werknemers in hun vrije tijd voldoende uitrusten om de volgende dag weer fit aan het werk gaan. Het is aan de werknemer zélf om voldoende te slapen en te zorgen dat hun prestaties niet te lijden hebben onder slaperigheid, humeurigheid, motivatieverlies of andere gevolgen van slaaptekort.”
Impact van slaaptekort Kerkhof wijst op de vele studies binnen en buiten het onderzoekslaboratorium die duidelijk maken welke impact slaaptekort, hoe gering ook, heeft op het dagelijks functioneren. Hij spreekt van ‘een probleem van epidemische omvang’. “Een gemiddelde slaapduur van vijf uur per nacht gedurende vier opeenvolgende nachten vermindert het prestatievermogen in dezelfde mate als een alcohol-bloedconcentratie van 0,6 promille, oftewel 0,1 promille meer dan wettelijk toegestaan voor verkeersdeelnemers. Maar niet alleen oplettendheid heeft te lijden onder slaaptekort. De kwaliteit van veel gedragskenmerken
hangt nauw samen met de kwaliteit van de slaap. Dat geldt bijvoorbeeld voor het vermogen om: • creatief problemen op te lossen • flexibel te schakelen tussen taken, kansen op winst en verlies goed in te schatten • emotioneel evenwichtig te reageren op spannende gebeurtenissen • transparant te communiceren en interacteren met teamleden. Een complicerende factor vormt de subjectieve gewenning die optreedt bij een chronisch slaaptekort. De betrokkene ervaart zijn niveau van slaperigheid als normaal en realiseert zich niet de impact op zijn functioneren.” Zeker op de langere termijn heeft slaaptekort ook gevolgen voor de gezondheid, stelt Kerkhof. “Het verband tussen slaap en gezondheid is wederkerig: slaaptekort benadeelt de gezondheid en een slechte gezondheid verstoort de slaap. Reeds één slapeloze nacht verzwakt het functioneren van het immuunsysteem. Op de lange termijn blijkt slaaptekort het risico op onder andere hart- en vaatziekten, maag- darmstoornissen en stofwisselingsziekten significant te vergroten, zoals onder meer is gebleken uit vele studies bij ploegendienstwerkers. Frequente trans-Atlantische vliegreizen verstoren de 24-uurs ritmiek en daarmee ook de duur en de kwaliteit van de slaap, met vergelijkbare gezondheidseffecten.”
Pak slaapproblemen doelgericht aan Volgens prof. dr. Kerkhof is het absoluut lonend om te investeren in maatregelen om (excessief) slaaptekort te voorkomen en de negatieve gevolgen van slaaptekort te minimaliseren. Preventieve maatregelen gelden voor zowel de organisatie als de medewerkers. De laatsten worden door middel van workshops en voorlichtingsmateriaal geïnformeerd over onder andere optimale condities voor het slapen (slaaphygiëne) en het nut van dutjes (power naps), terwijl de organisatie zich richt op optimalisering van werkroosters en het minimaliseren van werkgerelateerde stress. Curatieve maatregelen bestaan onder andere uit het opsporen en behandelen van personen met gezondheidsklachten, in het bijzonder slaapklachten. Chronische slapeloosheid wordt volgens Kerkhof bij voorkeur behandeld met cognitieve gedragsbehandeling, zonder het gebruik van slaapmiddelen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zeventig tot tachtig procent van de patiënten hier baat bij heeft.
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
Gedragstherapie is ook op de lange termijn effectief, in tegenstelling tot slaapmiddelen. Bij de behandeling besteedt men aandacht aan: • Voorlichting over slaap, slapeloosheid en de biologische klok. • Het verbeteren van de duur en timing van de slaaptijd. • Het hoe en waarom van slaapadviezen. • De opheldering van misvattingen over slaap en slaapstoornissen. • Het afbouwen van het gebruik van slaapmiddelen, in overleg met de voorschrijvend arts. • Het verbeteren van slaapgedrag. • Omgaan met spanning rondom het slapen. • Het verminderen van (te) hoge lichamelijke en mentale belasting (piekeren), die kenmerkend is voor slechte slapers.
Voorkom slaapproblemen bij uw medewerkers Een van de belangrijkste oorzaken van slapeloosheid is stress: veel mensen liggen letterlijk wakker van de zorgen. Komt deze stress voort uit een (vervelende) thuissituatie, dan kunt u daar als werkgever niet zoveel aan doen. Maar is de stress ontstaan op het werk, dan kunt u wél iets voor uw werknemers betekenen.
Oplossingen voor slapeloosheid • Houd personeel dat onder hoge werkdruk staat, goed in de gaten. En ga het gesprek aan met een werknemer die stresssignalen vertoont en daardoor niet goed functioneert. Bespreek hoe hij of zij zich voelt en stel voor een bezoek te brengen aan de bedrijfsarts als het niet goed gaat. • Net als ontspanningsoefeningen, kan ook een goede matras iets betekenen in de strijd tegen slaapproblemen. Ook belangrijk: weinig televisie kijken voor het slapengaan en koffie of alcohol vermijden. • Lichaamsbeweging. Zorg dat werknemers die de hele dag achter hun computer werken tussen de middag naar buiten gaan voor een wandeling en stimuleer hen op de fiets naar het werk te komen. Hiermee helpt u uw werknemers ontspannen. • Slaapcursus. Is slapeloosheid een veelvoorkomend probleem binnen uw bedrijf, bied werknemers dan een slaapcursus aan. • Afkickkwartiertje. Om te voorkomen dat uw werknemers gestrest naar huis gaan, kunt u ze aanraden elke dag voordat ze naar huis gaan, een kwartiertje vrij te maken. In deze periode kunnen ze de dingen waarmee ze in hun hoofd zitten, op papier zetten.
• Maximale werktijd. Probeer te voorkomen dat uw werknemers regelmatig tot laat in de avond aan het werk zijn. Om goed te kunnen slapen, is het belangrijk dat ze goed ontspannen en hun lichaam tot rust komt. Merkt u dat een werknemer erg onder druk staat? Overweeg dan een deadline te verschuiven of een taak van zijn of haar lijstje te halen.7
Liever powernap dan rookpauze Mensen presteren beter als ze hun energie op een goede manier gebruiken. Door een vergadering waarbij grote belangen op het spel staan bijvoorbeeld bij voorkeur te plannen in de ochtend, als iedereen nog fris is. En dus niet in de namiddag, als onze biologische klok bepaalt dat we een dipje doormaken. Op zo’n moment kun je beter tien minuten de ogen sluiten voor een powernap. Sommige ondernemers doen daar wel eens lacherig over. Terwijl ze het wel de normaalste zaak van de wereld vinden dat mensen minder productief zijn omdat ze af en toe tien minuten rookpauze nemen. Op die manier kun je als ondernemer ook kijken naar piekmomenten in het jaar en daar rekening mee houden. Wanneer moeten het jaarverslag klaar zijn, wanneer doen we een belangrijke overname? Zo kun je drukke periodes afwisselen met momenten om wat gas terug te nemen. Net als je telefoon moeten mensen soms zelf ook een tijdje aan de oplader. Jochem Uytdehaage, vitaliteitscoach en voormalig Olympisch schaatskampioen
Crown Plaza Universiteit van Californië 3 Regus Nederland 4 National Institute for Occupational Safety and Health 5 Monster Worldwide 6 Universiteit Antwerpen 7 MKB Servicedesk 1 2
De Molen 66 Postbus 392 3990 GD Houten 030 639 66 65 (mkb-lijn)
[email protected]
www.onvz.nl www.linkedin.com/company/onvz www.facebook.com/onvz www.twitter.com/onvz
