Week van de ondernemer 2015
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
Hoe u stress in uw bedrijf aanpakt.
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
Hoe u stress in uw bedrijf aanpakt Dat ondernemers relatief veel vrijheid hebben betekent niet dat ze ongevoelig zijn voor stress, integendeel. Net als voor werknemers ligt ook voor u stress voortdurend op de loer. Jaarlijks veroorzaakt stress een kostenpost die in de miljarden euro’s loopt. Een goede reden dus om stressproblemen serieus aan te pakken. Stress heeft zich ontwikkeld tot een van de meest voorkomende beroepsziektes in Nederland. Het is de oorzaak van ongeveer een derde van al het ziekteverzuim. Voor onze overheid is dat aanleiding geweest om sinds 2014 fors in te zetten op de bestrijding van werkstress. Dat is natuurlijk belangrijk, maar als ondernemer kunt u zelf ook veel doen om stress in uw bedrijf buiten de deur te houden.
Ondernemer en stress Ondernemers noemen de grote mate van vrijheid die zij ervaren vaak als belangrijkste pluspunt van het ondernemerschap. Tegelijkertijd brengt die vrijheid echter ook valkuilen met zich mee. Werk en privé lopen soms behoorlijk door elkaar en sommige ondernemers zijn zo gedreven dat zij voor zichzelf te weinig grenzen stellen. Ze maken meestal lange dagen, lopen zichzelf op den duur voorbij en kunnen zo te maken krijgen met ernstige stressproblemen. “Genieten van het leven en van mijn vrijheid als ondernemer.” Dat was volgens meer dan zeventig procent van ruim 2.000 door het managementblad Sprout ondervraagde ondernemers de belangrijkste reden om voor het ondernemerschap te kiezen. Meer dan negentig procent van de ondernemers was het eens met de stellingen ‘mijn geluk telt meer dan de groei van mijn bedrijf’ en ‘mijn gezin is belangrijker dan de zaak’. Hoewel dit onderzoek van Sprout alweer tien jaar oud is, lijken er geen aanwijzingen te zijn dat ondernemers er vandaag de dag anders over zouden denken. De aandacht voor een goede balans tussen werk en privé en de kwaliteit van leven is alleen maar toegenomen. Hoeveel stress ervaren ondernemers in de praktijk eigenlijk? Daar is onderzoek naar verricht, bijvoorbeeld door de Belgische ondernemersorganisatie NSZ. Deze stelde in 2011 vast dat 91 procent van de ondernemers last had van langdurige stress. Als belangrijkste oorzaken werden genoemd: de aanhoudende crisis, problemen met wanbetalers, administratieve lastendruk en personeelsproblemen. Deze stress leidt volgens de onder-
vraagde ondernemers tot slapeloosheid (24 procent), spierpijn en andere lichamelijke pijn (17 procent), stemmingswisselingen (11 procent), maagklachten (10 procent) en gevoelens van depressiviteit (8 procent). Uit ander onderzoek komt ook het volgende naar voren: • Ondernemers ervaren gemiddeld genomen meer stress dan werknemers.1 • Zes van de tien mkb-ondernemers zijn van mening dat hun werkdruk problematische proporties aanneemt.2
Stressverschijnselen Stress kan zich op vele manieren uiten. De hieronder genoemde verschijnselen kunnen een uiting van stress zijn. Lichamelijk:
Emotioneel:
• problemen met de spijsvertering
• angsten
• hoofdpijn
• prikkelbaarheid
• rugpijn
• onverschilligheid
• huidaandoeningen
• vermoeidheid
• slapeloosheid
• schuldgevoelens
• misselijkheid en vermoeidheid
• paniekaanvallen • gebrek aan concentratie
In gedrag:
• negatief zelfbeeld
• ruzies met gezinsleden
• depressie
• veel roken of drinken • gebruik van kalmerende middelen
Stress bij werknemers Ook veel werknemers hebben last van stress. Miljoenen mensen melden zich wel eens ziek vanwege stressproblemen. Om welke aantallen het precies gaat, is niet altijd even duidelijk. Niet iedereen is namelijk even openhartig over de reden van arbeidsverzuim. Een deel van de mensen die zich ziek melden, verzwijgt dat het verzuim met stress te maken heeft
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
omdat ze bang zijn dat de indruk ontstaat dat ze hun werk niet aankunnen. Anderen zijn bang dat ze een minder goede beoordeling van hun leidinggevende krijgen en zwijgen daarom over stress. Een populair gespreksonderwerp is stress bepaald niet; eigenlijk bevindt het zich nog steeds in de taboesfeer. Over stress bij werknemers is behoorlijk veel onderzoek verricht. Logisch, want voor bedrijven en instellingen is stress een forse kostenpost. Volgens onderzoekers van TNO liepen de kosten van stress voor werkgevers in 2012 op tot 2,2 miljard euro. De kosten voor onder andere vervanging en productieverlies zijn daar nog buiten gelaten. Volgens schattingen van TNO en andere onderzoekers lopen de kosten van stress mede als gevolg van ongevallen, fouten op het werk en ziekenhuisopnames op tot ergens tussen de vier en vijf miljard euro per jaar. Een onderzoek uit 2014 becijferde dat een werknemer met stress de werkgever jaarlijks 3.750 euro kost . Een vuistregel die veel HR-managers gebruiken: een werknemer die uitvalt en vervangen moet worden kost de werkgever gemiddeld een jaarsalaris. Uit ander onderzoek komt ook het volgende naar voren: • Ongeveer twee op de drie werknemers ervaart in meer of mindere mate stress op het werk . • 27 procent van alle werknemers heeft door stress last van fysieke en psychische gezondheidsklachten . • Werknemers met stress lopen 20 procent meer risico op een herseninfarct . • Nederlanders ervaren in 2015 32 procent meer stress dan in 2010 het geval was . • 13 procent van de werknemers heeft last van burn-out verschijnselen . • Van de 4,6 miljoen verzuimdagen die Arboned in de eerste helft van 2014 registreerde, had 10 procent met stress te maken.
Wat zegt de specialist? Prof. dr. Theo Compernolle is een internationaal vermaarde expert op het gebied van werkstress. Hij doet sinds 1976 onderzoek naar stress en adviseerde sindsdien een groot aantal bedrijven en individuele professionals. Hij schreef het eerste Nederlandse publieksboek over stress: ‘Stress: Vriend en Vijand’. Het werd een bestseller. In zijn nieuw boek ‘Ontketen je brein’ legt Compernolle een verband tussen eisen, prestaties en stress. Hij schrijft: “De mens is een fantastische stressmachine, niet alleen fysiek maar ook intellectueel psychologisch en sociaal. Zonder deze toerusting zou de menselijke soort al honderdduizenden jaren geleden van de aardbodem zijn verdwenen.”
We hebben stress nodig om op ons best te kunnen functioneren, meent Compernolle. Stress kan tegelijkertijd positief en negatief, gezond en ongezond, stimulerend en verlammend zijn. Hij beschrijft stress als een boog. “De spanning op de boog geeft een pijl de energie om zijn doel te bereiken. Zonder spanning op de boog zou de pijl nergens aankomen. Maar wanneer de boog te vaak te sterk gespannen wordt, wanneer hij ‘overspannen’ wordt, verliest hij zijn veerkracht. Hetzelfde gebeurt wanneer de boog niet na elk schot wordt ‘ontspannen’. Ook voor mensen geldt dat we op korte maar niet op chronische stress zijn ingesteld, niet op stress zonder ontspanning, zonder tijd voor herstel. Ook wij moeten onze metaforische boog na elke (bij voorkeur korte) periode van stress ontspannen.”
Ontspanning en herstel Volgens Compernolle kunnen zowel te veel als te weinig eisen negatieve stress veroorzaken. “Je presteert maximaal efficiënt bij een optimaal niveau van eisen dat niet te lang aanhoudt. Als er te weinig van je wordt geëist, loop je het risico dat je onderpresteert en je je daardoor minder prettig voelt. Misschien presteer je dan minder dan iemand die minder capabel is maar voor wie dezelfde eisen nog steeds uitdagend zijn. Als er meer van je wordt geëist, en de eisen aan je capaciteiten beantwoorden, verbeteren je prestaties en heb je plezier in je werk. Dit positieve gevoel neemt verder toe naarmate de eisen zwaarder worden, totdat de eisen een uitdaging worden. Maar zelfs zo’n uitdaging is nog steeds heel gezond onder één cruciale voorwaarde: dat je tijd vrijmaakt voor voldoende lange en frequente periodes van ontspanning en herstel. Als er voldoende tijd is voor herstel, zullen uitdagingen je veerkracht zelfs verhogen. Als de eisen nog verder toenemen of langer gaan duren zonder tijd voor herstel, zullen je prestaties afnemen en dat blijven ze doen zolang de eisen voortduren of verder toenemen. Uiteindelijk kunnen de eisen een bedreiging vormen voor je psychische en fysieke gezondheid.”
Stress is cumulatief Compernolle noemt meerdere gebeurtenissen die stress veroorzaken. Sommige daarvan zijn zeer ernstig, zoals relatieproblemen of het overlijden van een dierbare. Maar er zijn ook relatief onbeduidende gebeurtenissen die stress veroorzaken. Dat lijkt dan misschien onschuldig, maar dat is het niet. Compernolle stelt namelijk dat stress cumulatief is; de opeenstapeling van kleine stressoren kan net zo negatief uitpakken als een heel ernstige gebeurtenis. Dit leidt tot chronische stress.
ONVZ Zorgverzekeraar. Verzekerd van vrije keuze.
Hij noemt enkele werksituaties die deze chronische stress veroorzaken: • Altijd online zijn, want dat creëert een permanente alarmtoestand voor lichaam en geest. • Groepsgewijs werken in lawaaiige open ruimten, zoals kantoortuinen. • Het ononderbroken en on-ergonomisch gebruik van computers, laptops, tablets en telefoons. • Een slechte ergonomie van de werkplek en het negeren van ergonomische instructies.
Pak stresssignalen doelgericht aan Aan de verstoring van een evenwichtige stressbalans gaan waarschuwingssignalen vooraf. Volgens prof. dr. Compernolle is het daarom verstandig om uzelf met enige regelmaat de zeven hieronder vermelde vragen te stellen. 1. Zijn de eisen die aan mij worden gesteld redelijk? Durf ik ‘nee’, ‘nee, tenzij’ of ‘ja, mits’ te zeggen als de eisen te zwaar zijn? 2. Beschik ik over voldoende hulpmiddelen om aan eisen te voldoen? 3. Geef ik voldoende aandacht aan mijn eet- en leefgewoonten? 4. Investeer ik genoeg in sociale relaties zodat ik kan terugvallen op ondersteuning in tijden van stress, zowel thuis als op het werk?
5. Heb ik het gevoel dat ik voldoende invloed heb op mijn werk en de rest van mijn leven? 6. Ruim ik genoeg tijd in voor ontspanning en herstel? 7. Hoe wordt mijn stressbalans beïnvloed door levensopvatting en grondhouding? 8. Registreer ik vroege waarschuwingssignalen? Neem ik ze serieus en geef ik ze voldoende aandacht?
Voorkom stress bij uw medewerkers U kunt zelf heel wat doen om stress bij uw medewerkers te verminderen. Ziet u aan welke taken ze een hekel hebben? En door welke taken raken ze gestrest? Als dat er erg veel zijn, dan moet u misschien met de medewerker op zoek naar andere taken of naar een andere baan. Als u denkt dat uw medewerkers niet de juiste vaardigheden voor hun taken hebben, dan kunt u aan bij- of nascholing denken. De volgende tips kunnen helpen stress bij uw medewerkers te verminderen. • Plan werkzaamheden zo goed mogelijk en stel prioriteiten. Delegeer en stel realistische deadlines. Probeer een duidelijk beeld te krijgen van eigen verwachtingen en die van anderen. • Bespreek problemen en eventuele klachten en verander als het kan de manier van werken. Neem regelmatig een korte pauze en werk niet door tijdens de lunchpauze. Ga even naar buiten. Plan vakanties en vrije dagen. • Let op lichamelijke oorzaken van stress. Denk aan slechte verlichting of ventilatie, te veel mensen in een te kleine ruimte, geluidsoverlast, warmte of rook. Stel een lijst op met mogelijke verbeteringen en kijk of u zelf veranderingen kunt aanbrengen. • Neem tijd voor maaltijden en beweging. Werk niet steeds niet tot laat in de avond door. Beperk ook de hoeveelheid werk die u mee naar huis neemt en zorg voor voldoende nachtrust. • Leer te ontspannen. Er zijn cursussen om ontspanningstechnieken te leren. • Assertiviteit kan voorkomen dat stressvolle situaties uit de hand lopen. Een assertiviteitstraining helpt als ‘nee’ zeggen tegen extra werk of in conflictsituaties moeilijk is. • Zijn de symptomen ernstig of houden ze lang aan, dan is de huisarts de beste optie. Misschien is het nodig ziekteverlof te nemen of een gesprekstherapie volgen.
Speciaal voor werkgevers: de Corporate Health Manager De Corporate Health Manager van ONVZ ondersteunt u als werkgever bij het verminderen van stress in uw bedrijf. Of u nou nog maar net start met de aanpak van stress, of al jaren een intensief stressbeleid voert. ONVZ helpt u met informatie, advies en bemiddeling.
De Molen 66 Postbus 392 3990 GD Houten 030 639 66 65 (mkb-lijn)
[email protected]
www.onvz.nl www.linkedin.com/company/onvz www.facebook.com/onvz www.twitter.com/onvz
