GEEF RUIMTE AAN JE STEM, KOM ZINGEN BIJ BM... KWALITEIT, SOLIDARITEIT & GEZELLIGHEID. BM-verenigingsgebouw Haven 7 Breda

GEEF RUIMTE AAN JE STEM, KOM ZINGEN BIJ BM...

www.bredaasmannenkoor.nl

BM-verenigingsgebouw ‘Haven 7’ Breda

VOOR

KWALITEIT, SOLIDARITEIT & GEZELLIGHEID

Het aan ommezijde afgebeelde vaandel (80x106 cm) is ter gelegenheid van 100 jaar Koninklijk vervaardigd door Riek Vermeulen-Joosten uit Sevenum. Het basismateriaal is velours. De bovenzijde is voorzien van brede ophanglussen terwijl de onderzijde met goud franje is afgezet. Al het gouden borduurwerk is minuscuul handwerk, de onderdelen zijn steeds apart vervaardigd waarna ze op de kobaltblauwe ondergrond werden vastgezet. Het rode en witte vlak in het midden van het vaandel zijn draad voor draad geborduurd waardoor een driedimensionale weergave wordt bereikt. Dit unieke banier, waaraan ca. 600 uur is gewerkt, is aan BM geschonken door wijlen Jan Tebbe (zie blz. 7).

1

Welkom

KONINKLIJKE ZANGVERENIGING

BREDA’S MANNENKOOR opgericht

5 oktober 1865

beschermheer dhr. P.A.C.M. van der Velden burgemeester van Breda ereleden drs. F.M. Feij drs. E.H.T.M. Nijpels mgr. dr. M.P.M. Muskens correspondentieadres secretariaat KZBM postbus 2073 4800 CB Breda tel: 076-541 03 79 e-mail [email protected] website www.bredaasmannenkoor.nl BM

bezoekadres BM verenigingsgebouw Haven 7, 4811 WK Breda inhoud • boeiend verleden • intermezzo • 100 jaar koninklijk • 100 jaar ‘Haven 7’ • opmerkelijke jaren • over de organisatie... • ...en andere zaken • uitdagende verschiet • BM in 2009 redactie: ‘het schrijverscollectief’ redactie(e-mail)adres: [email protected]

Namens bestuur, dirigent en leden heet ik je van harte welkom als aspirant-lid van de Koninklijke Zangvereniging Breda’s Mannenkoor. De keuze voor ons mannenkoor betekent een keuze voor kwaliteit, solidariteit en gezelligheid. Dit Welkomboekje, waarin wordt ingegaan op verleden, heden en toekomst van BM, getuigt hiervan. Verder bevat het boekwerkje veel praktische informatie om nieuwe leden zo spoedig mogelijk wegwijs te maken. In juni 2008 is een nieuwe weg ingeslagen met de benoeming van Hans de Wit als chef-dirigent Inmiddels zijn Hans en zijn muzikale kompaan Joep Moonen (vaste pianist bij uitvoeringen van BM) niet meer weg te denken uit onze gelederen. Grensverleggende aspiraties van bestuur en koordirectie hebben in relatief korte tijd geleid tot een nieuw élan tijdens repetities en uitvoeringen. Het klassieke en karakteristieke repertoire is verrijkt met zangstukken uit musical en operette. En met verve zingt het koor ook ‘spirituals’ uit de rijke Afro-Amerikaanse en de Russisch-orthodoxe cultuur. BM heeft zogezegd een variëteit aan noten op haar zang. Toch is het alweer een aantal jaren geleden dat het koor, tezamen met een kwartet vermaarde solisten en begeleid door een groot symfonieorkest, We’ll meet again zongen in de tot de nok toe gevulde grote zaal van het Chassé Theater. Feest der herkenning stond destijds boven een lovende recensie in BN/DE STEM. Terugblikkend op deze onvergetelijke avond richten we ons vizier alvast op 2015, het jaar waarin ‘de koninklijke’ gedurende anderhalve eeuw zal hebben bijgedragen aan de zangcultuur in Breda en verre omstreken. Dat zullen we vieren. Met een grootse Night of the Classics - Special ? Het uitbroeden van ideeën laat ik echter graag over aan de inmiddels reeds actieve denktank van enkele creatieve koorleden. Uitdagende perspectieven zijn er niet alleen op het artistieke vlak. Ook bestuurlijk wordt er aan de nieuwe weg getimmerd. Bijvoorbeeld met de samenstelling van een ‘sponsorteam’ dat zich inzet voor ondermeer de verwerving van gelden die grootschalige optredens weer mogelijk moeten maken. En mocht je in dit verband binnen je netwerk contacten hebben die mogelijk geïnteresseerd zijn in een ‘culturele investering’, tip ons dan. Lid zijn van een koor betekent immers meer dan zingen alleen.

5e uitgave / januari 2010

Frans Luijben, voorzitter.

2

EEN BOEIEND VERLEDEN

1865 - 1992

Hoe kan het ook anders met een vereniging die in 1865 is opgericht en daarmee een van de oudste koren van Nederland is. Een koor, van oudsher verbonden met de Bredase gemeenschap en bekend in een wijde omtrek. Het is ondoenlijk om de boeiende geschiedenis van BM in enkele pagina’s samen te vatten. Dat hoeft ook niet, want in 1991 verscheen het boek 125 jaar Koninklijke Zangvereniging Breda’s Mannenkoor. Kroniek van een koor 1865-1990.1 We volstaan daarom met een enkele greep uit deze kroniek om de verbondenheid met, de bekendheid van, en de sfeer binnen het koor te schetsen.

Saamhorigheid met de Bredase gemeenschap komt in de geschiedenis van het mannenkoor ook tot uitdrukking in de gratis toegankelijke, door dichte scharen bezochte, openluchtconcerten in bijvoorbeeld de tuinen van het Ginnekense hotel Dennenoord. Geen alle-daagsch genot aldus een lyrische verslaggever in 1899: daar onder de majestueuze linden gezeten, langs de kalm vlietende Mark, met de geestige silhouet van het kasteeltje Bouvigne in het verschiet , en dan naar heerlijke tonen van een breede schare geoefende zangers te luisteren.

Eén thema blijkt van alle tijden. En wel de zorg om het onmisbare en soms gevoelige evenwicht tussen kwaliteit en gezelligheid. Op kwaliteit kan het koor bogen, op gepaste jolijt na menig roemrijke uitvoering ook. Onze kranige zangers zaten, aldus bijvoorbeeld een persbericht uit 1897, nog lang in gezellige kring bijeen, en lieten bij een koelen dronk hunne zanglust de vrije teugel. En de keelen werden niet moe, en de vroolijke stemming duurde tot diep in den nacht. Zóó gaat Breda’s Mannenkoor uit!

Verbondenheid is geboren en getogen uit de Bredase gemeenschap. Aan de wieg staat Frans Smits, medeoprichter en eerste president van het koor. Meer dan honderd jaar zal de vereniging worden voorgezeten door telgen uit het geslacht Smits(van Waesberghe). Daarmee ontstaat een nauwe band met brouwerij ‘De Drie Hoefijzers’. Voor talrijke zangers betekent dit ook een dienstverband. ‘Meneer Frans’, president èn broodheer van veel werkende leden zoals de vocalisten in patriarchale tijden werden genoemd. In tijden van economische malaise heeft menig werkloos geworden koorlid echter wel een baan te danken gehad aan het feit dat hij kon… zingen. BM

de geestige silhouet

Dergelijke concerten pasten geheel in de 19e eeuwse vormingsidealen die ten grondslag hebben gelegen aan het ontstaan van koren en waarbij samenzang wordt beschouwd als een geschikt middel om het volk te beschaven. Een hedendaagse uiting van verbondenheid is de traditie van het aanvaarden van het erelidmaatschap door de oud-burgemeesters van Breda en de status van ‘beschermheer’ van de zittende burgervader.

1

Alle cursiveringen op p. 1 t/m 6 betreffen citaten uit dit boek. Zie ook bij ‘verantwoording’ onder bronnen (pag. 23)

3

Bekendheid

…en gezelligheid Even talrijk zijn ook de aan- en vermaningen aan het adres van de zangers om het gezelligheidsaspect niet zodanig de overhand te laten hebben dat dit ten koste gaat van de vocale kwaliteit van het koor. Het moet nog 1900 worden als de zangers gebrek aan ernst verweten wordt en met leedwezen gewezen op den gewonen oude slender der zangersfeesten.

Historisch beschouwd vormen de eerste tientallen jaren van de 20e eeuw de meest markante tijd die BM heeft beleefd. In die tijd excelleert het koor op grote zangconcoursen. Overwinningen in den hoogste eere-afdeling brengen het koor nationale en internationale roem. Nauwelijks nog voor te stellen taferelen, zoals in 1922, zijn daarvan het gevolg: Bij terugkeer in Breda is de bevolking als van ouds in groten getale ter verwelkoming aanwezig. Gezeten in open landauers en begeleid door een drietal harmonieën trekken de overwinnaars door de Willemstraat, Sophiastraat, de beide Boschstraten en de Veemarktstraat naar de Grote Markt. Het vrijwel voltallige college van B en W is op het stadhuis ter verwelkoming aanwezig. Bij het betreden van het pand worden vanuit de bovenramen bloemen geworpen. Na afloop persen de duizenden zich door de Brugstraten op weg naar de Haven. De feestavond die volgt is als gebruikelijk een groot succes.

Het zoeken naar evenwicht in kwaliteit en gezelligheid is kortom van alle tijd. De ‘voor wat hoort wat’ pleidooien eveneens: Secretaris en Penningmeester getroosten zich alle moeite om ons concert te Antwerpen te doen slagen. Ondergeteekende beijvert zich om U een ‘plaisante’ dag te bezorgen. Doch aan u om het artistiek peil van dit concert tot de hoogste volmaaktheid op te voeren. Gezellig is die dag in 1905 ongetwijfeld geweest. Zonder twijfel zal ook ‘de oude slender’ zijn invloed gehad hebben. De Antwerpse pers getuigt in ieder geval van verkeersopstoppingen wanneer het koor spontaan langs de openbare weg een koorwerk ten gehore brengt. Hoe het ook zij, vaak is uiting gegeven aan de vrees: dan is het, hoe hard het ook klinke, gedaan met het Mannenkoor. Dit citaat stamt bijvoorbeeld uit 1930. Maar reeds in 1874 wordt de staat van het koor in de verleden tijd beschreven. Onder de gezelschappen die tot sieraad strekten van Breda, behoorde ook enkele jaren Breda’s Mannenkoor. De luister dier nuttige en aangename vereeniging is veel getaand. Zij werd geboren, groeide voorspoedig en stierf.

de Boschstraat destijds

Kwaliteit…

Inmiddels schrijven wij januari 2010 en zijn, na de bevrijding van Breda en dankzij moeizame pogingen om met vereende krachten ons Mannenkoor wederom op te bouwen, de kronieken van het koor al weer met ruim zestig jaar geschiedenis aangevuld. In de periode tot 1992 (we bakenen ‘het verleden’ af met de komst van Marcel Verhoeff als chef-dirigent) heeft het koor met vele, destijds nationaal en internationaal befaamde vocale en instrumentale, solisten uit het populaire en klassieke genre opgetreden. Wie herinnert zich niet de namen van: Caroline Kaart, Vicky Brown, Marie-Cécile Moerdijk, Therèse Steinmetz, John Woodhouse, Iwan Rebroff en Herman Krebbers?

Talrijk zijn de verwijzingen in de geschiedschrijving van BM die getuigen van bewondering voor de kwaliteit van het koor. Na een gewonnen zangconcours in 1914 in den Haag spreekt de pers bijvoorbeeld van magnifieke tenoren, van heerlijke baritons, van mooie en ruige bassen. Veel lof ook in de ‘Düsseldorfer Nachrichten’ waarin de uitvoering van het Pilgerchor als een muzikaal hoogtepunt wordt aangemerkt in een tijd waarin het koor wat betreft zuiverheid, nauwkeurigheid en evenwichtigheid van omvangrijke, brede koorklank een ongekend hoog peil (1927) bereikt.

4

Cantique Bacchique

In dit illustere rijtje zouden Nelly Spoor, Pablo Casals en Josef Schmidt vanzelfsprekend niet misstaan. Maar ja, die waren ‘van voor de oorlog’.

Behalve voornoemde compositie, schrijft Otto Deden in zijn BM-jaren echter ook nog menig ander mannenkoorwerk, zoals: Ballade van de Bezemsteel, Het Lied van de Hamer, Drinklied en het speciaal voor BM geschreven Cantique Bacchique. Geen idee hoe ze klinken, maar ongetwijfeld heel gezellig. Met name de Cantique Bacchique intrigeert, omdat Otto Deden, een van de beste dirigenten die het koor ooit heeft gehad, wellicht Bach’s muzikale genialiteit heeft verenigd met Bacchus’ frivoliteit en daarmee een artistiek en noodzakelijk evenwicht heeft weten te scheppen tussen kwaliteit en gezelligheid, keerzijden van dezelfde medaille.

Eén vermaarde naam dient in dit verband nog vermeld te worden, en wel die van componist en dirigent Otto Deden Deze begaafde musicus heeft van 1965 tot 1 januari 1974 op zijn eigen en onnavolgbare wijze een stempel op het repertoire en zangers gedrukt. Met de eerste uitvoering van het door hem, in opdracht van het gemeentebestuur, geschreven Mysteria (voor mannenkoor, orkest, orgel en solisten) schrijft het Breda’s Mannenkoor wederom geschiedenis. Deze première vindt plaats op 28 oktober 1967 in zaal Concordia. Hierover staat nadien in dagblad ‘De Stem’ te lezen: Otto Deden legt hiermee een enorme getuigenis af, die waargemaakt wordt door een geconcentreerde dramatische expressie, afgewisseld door zeer lyrische en fraaie passages. Andermaal een getuigenis van hoge kwaliteit.

Bach & Bachus

KONINKLIJKE ZANGVERENIGING BREDA’S MANNENKOOR ANNO 2008 / HAVEN BREDA

5

Uitdeling van soep en vlees aan minvermogenden Het ‘verschijnsel’ mannenkoor stamt uit het begin van de 19e eeuw en wortelt in sociaalpedagogische idealen waarbij samenzang in koorverband als een geschikt middel werd beschouwd om het volk te beschaven. Vanuit deze achtergrond is het vanzelfsprekend dat BM vanaf haar oprichting, zoals alle mannenzangverenigingen, op gezette tijden openbare uitvoeringen geeft met een sociaal doel. Het eerste liefdadigheidsconcert geeft BM in 1866. Aanleiding vormt een cholera-epidemie die Breda hard treft. Veel slachtoffers zijn te betreuren, gezinsleden blijven in bittere armoede achter. Een BM-commissie roept in een advertentie op tot solidariteit: Veel is gedaan door Breda’s ingezetenen, doch de nood is groot; treedt met ons de schamele woningen binnen en overtuigt u van de armoede: kleding, ligging en voedsel, alles

ontbreekt , en gaarne willen wij zoo mogelijk in alle dringende behoeften voorzien. Vele benefietconcerten zullen volgen. Voor slachtoffers van geweld en rampen of ten bate van de ‘Maatschappij tot Opvoeding van Wezen in het Huisgezin’ en de ‘Commissie tot uitdeling van soep en vlees aan minvermogenden van alle gezindten’. In recenter jaren zingt BM voor de slachtoffers van de Kosovo-oorlog en organiseren enkele koorleden een kledinginzamelingsactie ten behoeve van koor en orkest van de Roemeense Staatsopera Cluj Napoca waarmee BM succesvolle optredens heeft mogen beleven. Het Breda’s mannenkoor staat dus niet alleen voor kwaliteit en gezelligheid, het kent ook een rijke historie van saamhorigheid met de behoeftige medemens.

Een druppel op de goede plaats In 2007 vertrekt een kompleet ‘kleinkoor’ naar Litouwen om letterlijk de handen uit de mouwen te steken. Er is hard gewerkt, er is veel gelachen en ook nog wel eens een traantje weggepinkt om de aanhankelijkheid en dankbaarheid van kinderen. De inzet van BM’ers blijkt ‘een druppel op de goede plaats’, want de publiciteit die dat oplevert in kranten, op radio en televisie blijft niet onopgemerkt bij de overheid. De autoriteiten nemen hun verantwoordelijkheid ter hand en daarmee ‘het estafettestokje’ over. Goed voorbeeld doet goed volgen immers, en “je kent het echt niet meer terug” volgens Jan van de Berg, die nog een keer ‘op persoonlijke titel’ is teruggekeerd (met een subsidie van Stichting Katholieke Wezenverzorging voor de aanleg van sanitaire voorzieningen op zak)

In juni 2005 maakt BM een concertreis naar Litouwen. Tussen de verpauperde muren van de eeuwenoude Bernadinuskerk in Vilnius zingt het koor voor een verstild publiek Laudate Dominum. Een bezoek aan het concentratiekamp Fort 9 is confronterend, dat aan ‘de kruizenberg’ indrukwekkend. Op deze historische plek, waar naar schatting zo’n 30.000 opeengepakte kruisen symbool staan voor een leven in onafhankelijkheid, draagt een squadron van de Nederlandse luchtmacht ‘de solidariteitsfakkel’ over aan BM. Het koor neemt daarmee de verantwoordelijkheid op zich om de povere leefomstandigheden van de ‘tehuiskinderen van Kursenai’ te helpen verbeteren. Een liefdadigheidsconcert onder het motto Sjouwe voor Litouwe in datzelfde jaar brengt ca. 5000 euro op.

Jan vd Berg en Odette (plaatselijke contactpersoon) | Jan van Gageldonk | BM-kruis op de kruizenberg / Litouwen 2005

6

Een dak boven je hoofd adequate huisvesting van de allerarmsten in de krottenwijken van ondermeer Mexicostad. Homeplan is een initiatief van wijlen koorlid Jan Tebbe. Op onderstaande foto zit Jan genoeglijk naast ons erelid, emeritus bisschop, Tiny Muskus die zijn sporen op gebied van solidariteit eveneens meer dan verdiend heeft. Kortom, een oud-lid en een erelid waarop wij trots kunnen zijn.

Ook in 2009 geeft BM een benefietconcert in de Antoniuskathedraal van Breda. Wederom geeft het bekende paotersduo Sjaggerijn en Terrepetijn een Bijscholingskurzus Bredaos. Lachend breken de talrijke bezoekers hun tong over enige toepassingen van ut werkwoord ‘geve’ het vervoegen het werkwoord geven, maar gegeven wordt er. De opbrengst gaat deze keer naarHomeplan. Deze stichting beijvert zich voor

links op de foto: Anke Tebbe, rechts Willem vd Hoeven/2009 | paoter Sjaggerijn | Tiny Muskens en Jan Tebbe/2005

Vijfsterrenhotel***** koor en zijn op zoek naar bedrijven en instellingen die een uitdaging zien in het combineren van zakelijk en cultureel belang. “Breda’s Mannenkoor zingt de sterren van de hemel.” Zou een leuke krantenkop zijn in het najaar van 2011 na de opening van het betreffende hotel. Voor niets gaat immers alleen de zon op.

Crisis! Hoezo crisis? “Breda krijgt vijfsterrenhotel tegen de crisis in”, stond in BN/DESTEM van 28 februari 2009 te lezen. Investeerder Jan Dane is een optimistische, anticyclisch denker. “Om de tien jaar hebben we wel een crisis, aldus de heer Dane, “het gaat erom te bouwen op het moment dat de bouwkosten gunstig zijn. Als we in het najaar van 2011 open gaan, is de crisis al voorbij”. En dus gaan de palen de grond in en wordt er gebouwd aan een vijfsterrenhotel aan de Seminarieweg in Breda. Wíj bouwen aan een vijfsterren-

Maarten Suijs is een man die daar alles van afweet. Maarten is op 2 november 2009 tijdens een extra algemene ledenvergadering unaniem, en onder enthousiast applaus, tot bestuurslid (c.q. voorzitter van het ‘sponsorteam’) benoemd. Inmiddels heeft het sponsorteam de eerste ‘piketpalen’ geslagen voor de verdere fundering van een vijfsterrenkoor*****. Een belangrijke doelstelling in dit verband is om sponsorgelden op permanente basis te verwerven waarmee de kosten van het jaarprogramma van BM betaald kunnen worden. In zijn algemeenheid wordt nagedacht over de herstructurering van alle activiteiten in de richting van sponsoren. In het bijzonder ook over het eventueel laten samengaan van de Stichting Steunfonds Breda’s Mannenkoor en het Comité Vrienden van BM in één organisatie, c.q. het beheer van alle binnenkomende sponsorgelden ‘in een hand’ (zie ook bij ...en andere zaken, blz.16).

7

INTERMEZZO Music Festival in Bern en Coventry, waarbij hij samenwerkt met de wereldberoemde Sir David Willocks.

Je ziet het niet meteen aan hem af, lid van Rotary Westland met een passie voor golfen. En, met alle respect, ook niet dat er onder zijn ietwat kalende schedel een veelzijdig musicus schuilgaat. Het Breda’s Mannenkoor mag zich niettemin gelukkig prijzen met de komst van Hans de Wit als chefdirigent. Een vakman zonder kapsones. Kwaliteit, solidariteit en gezelligheid in één persoon verenigd. En ‘de liefde’ is wederzijds. “Heren, hier staat een trotse dirigent”, aldus eens Hans na een geslaagde uitvoering, “er is muziek gemaakt.” ‘Noten zingen’ vindt hij geen kunst, en “hard zingen kan iedereen”. An de Ridder, inmiddels een beetje ‘onze solist’, doet een duit in het zakje. “Ik heb het koor nog nooit zo muzikaal horen zingen”. En zij kan het weten, want deze cum laude in solozang afgestudeerde sopraan wordt door kenners geschaard onder de hedendaagse “jonge getalenteerde zangers”. Wie is Hans de Wit die geen blad voor de mond neemt (“jongens, wat ik nu hoor is bruine bagger”) en tijdens de repetities graag een wat pikante mop mag vertellen? Een greep uit het Curriculum Vitae van Johannes Adriaan de Wit, geboren te Willemstad op 2 maart 1960: Zijn muzikale loopbaan begint met cum laude afgesloten orgellessen, gevolgd door vier jaar pianostudie. Vervolgens studeert hij af aan het Rotterdams Conservatorium in ondermeer kooren orkestdirectie, slagtechniek en compositie/ arrangeren, is prijswinnaar van diverse orgelconcoursen en enkele jaren werkzaam als muziektherapeut. Sinds 1996 is Hans dirigent van het bekende Westlands Mannenkoor’ waarmee hij vele opnames voor radio en televisie gemaakt heeft. Als veel gevraagd arrangeur staan meer dan 400 koor- en orkestwerken op zijn naam. Hij componeert eigen koorwerken en is gastdirigent bij o.m. het prestigieuze International Church

< Hans de Wit

Gelukkig prijzen mag ons mannenkoor zich ook met Joep Moonen. Joep is al meer dan 20 jaar de professionele kompaan van Hans en ‘dientengevolge’ in diens kielzog als vaste pianist/organist bij de concerten van BM benoemd. De aimabele docent zang en koordirectie aan het Brabants Conservatorium heeft zich in korte tijd populair weten te maken, en niet alleen vanwege zijn humor. Veel respect heeft hij afgedwongen met wat inmiddels de ‘Diester variant’ is gaan heten. In deze ‘opstelling’ begeleidt én dirigeert Joep (desnoods met zijn wenkbrauwen) het koor vanachter de vleugel. Plankenkoorts kent hij niet. Dit is niet verwonderlijk als je weet dat hij ‘in jongere jaren’ in de kelders aan de Utrechtse werfkaden furore maakte als cabaretier. Die dritte im Bunde is Truus Frijters. Zoals Hans zich op Joep kan verlaten, steunt Joep op Truus. Charmant en bescheiden als ze is, is ze al jaren diens bekwame ‘covergirl’. Souffleren kan ze ook, indien de ‘Diester variant’ van toepassing. Daarmee beteugelt zij, zoals tijdens het Herfstconcert in oktober jl. bijvoorbeeld, al te individuele opvattingen van ‘hâtons le pas’ uit het Soldatenkoor uit de opera Faust van Charles Gounod. Zonder op enigerlei wijze afbreuk te willen doen aan de verdiensten van anderen, moge duidelijk zijn dat met de komst van Hans, Joep en Truus een nieuwe dimensie is toegevoegd aan de kwaliteit, solidariteit en gezelligheid van het Breda’s Mannenkoor.

Joep & Truus >

8

HONDERD JAAR KONINKLIJK

1905-2005

Om nauwkeurig te zijn vanaf 1 juli 2005. Precies honderd jaar daaraan voorafgaand heeft BM een handgeschreven brief ontvangen van de particulier secretaris van de toenmalige koningin Wilhelmina, met de volgende inhoud: Ingevolge de bevelen van Hare majesteit de Koningin heb ik de eer het Bestuur van de Zangvereeniging “Breda’s Mannenkoor” te Breda te berichten, dat het Harer Majesteit behaagd heeft aan deze vereeniging het voorvoegsel “Koninklijke” toe te kennen, zoodat de Vereeniging zich voortaan noemen mag: “Koninklijke Zangvereeniging Breda’s Mannenkoor”.

feestelijke ontvangst op het oude gemeentehuis / Breda 2005

Bevrijdingsconcert in de monumentale Grote Kerk in 1994 of het Midsummernightconcert Breda op de historische binnenplaats van de Koninklijke Militaire Academie in 2002 kijken wij zonder meer met ‘professionele’ trots terug. Dat mag ook wel na de ontroerende uitvoering van de Veldmis (Polni Msè) van Bohuslav Martinu en de aanstekelijke Polowetser Dansen van Alexander Borodin in respectievelijk 1994 en 2002.

Het predikaat ‘koninklijk’ is een eretitel die op voordracht wordt verleend aan verenigingen die, naar het oordeel van het Kabinet van de Koningin, een lange staat van dienst hebben, kunnen bogen op diverse hoogtepunten en die de amateuristische cultuurbeoefening in hoge mate hebben gediend en nog steeds dienen. Amateuristisch klinkt tegenwoordig wat neerbuigend, maar op onze ‘amateuristische cultuurbeoefening’ tijdens bijvoorbeeld het Het zal binnen dit koninklijke thema niet verrassen dat bij beide uitvoeringen de

‘Koninklijke Militaire Kapel’ betrokken was. Deze subliem spelende kapel was er ook bij

9

toen ons mannenkoor in 2003 het herdenkingsconcert ‘175 jaar Koninklijke Militaire Academie’ mocht opluisteren.

en ontvangst op het stadhuis door onze beschermheer, burgemeester Peter van der Velden. In het oude gemeentehuis op de Grote Markt wordt het nieuwe vaandel officieel door onze muzikale burgervader aan toenmalig en voor zijn vele verdiensten koninklijk onderscheiden voorzitter, Hans Talboom, overhandigd. Waar het oude vaandel gebleven is weet trouwens niemand.

Wederom een zinderende stilte na de vertwijfelde, fortissimo ingezette, slotmaten van de welhaast op de slagvelden van de tweede wereldoorlog gecomponeerde ‘Veldmis’ van Martinu. “Ot-tjè naasj jensj-jsi nà neb-be siech” wordt gevolgd door een adembenemend, meer dan 20 tellen durend, decrescendo dat geleidelijk wegsterft in een uiterst pianissimo gefluisterd “A-men”. Bijzondere gast op dit feestconcert, Hare Koninklijke Hoogheid Koningin Beatrix, laat via háár secretaris weten “zeer onder de indruk” te zijn geweest. Waarvan acte. Ook ons succesvolle Jubileumconcert op 26 oktober 2005 in het Chassé Theater kan zonder meer toegevoegd worden aan de ‘vereiste’ reeks ‘diverse hoogtepunten’ Het talrijke publiek beleeft “een bijzonder sfeervolle avond”. ‘We’ll meet again’ wordt “uit volle borst” meegezongen. De recensent rept verder over “een machtig mannenkoor”. Bij het ‘Miserere’ uit Verdi’s Il Trovatore “is het genieten van een fijne koorklank met een fundament van een bassengroep die uit Rusland lijkt te komen”. Bogen kunnen we ook op ons gezellige feestprogramma ter ere van ‘100 jaar koninklijk’, met een barbecue, speciale BM-wijn

ceremoniële overdracht van het vaandel / Breda 2005

“Breda mag trots zijn dit koor in haar midden te hebben.” Burgemeester Peter van der Velden tijdens zijn toespraak ter gelegenheid van ‘100 jaar koninklijk’ / Breda 2005

10

HONDERD JAAR ‘HAVEN 7’ In zijn huidige vorm bestaat ons koorpand sinds 1876. Aan de hand van een in het stadsarchief bewaarde vestbrief is de geschiedenis van ‘perceel Haven 7’ echter te traceren tot in de 16e eeuw. Van de oorspronkelijke bebouwing rest nog de linkervleugel van het U-vormige huis aan “de straete neven off aan de kaeije”. Waar nu het havenwater tegen de kade kabbelt, klotste eeuwen her de stadsgracht tegen robuuste muren. Het steegje ‘Achter de Vesten’ even voorbij het koorgebouw richting Spanjaardsgat (uniek restant van de oorspronkelijke ommuring) herinnert hier nog aan.

1906-2006

‘Breda’s Mannenkoor’. Voor de aankoop keren de koorleden van destijds spontaan hun feestpotje om. Daarmee ligt f 300,- op tafel. Voor het verwerven van het benodigde totaalbedrag van f 6.500,- worden obligaties aan toonder, groot f.50,- en rentende 3%, uitgegeven. De actie mislukt. Een jarenlange financiële malaise is het gevolg. Om uiteindelijk aan alle perikelen een eind te maken neemt Frans Smits in 1914 alle hypotheeklasten over. Niet voor niets heeft BM in de volksmond altijd bekend gestaan als ‘het koor van de brouwerij’. Meer dan 100 jaar is de voorzittershamer immers ook gehanteerd door nazaten uit het bekende familiebedrijf. Een link met wat oorspronkelijk ‘De Drie Hoefijzers’ heette, heeft het koor allang niet meer. Het brouwen van bier heeft ook geen enkele economische betekenis meer voor Breda. Dat is eeuwenlang wel anders geweest. Nochtans rest één schakeltje. Na afloop van plaatselijke uitvoeringen wil een select groepje mannen nog wel eens, met een ‘klassiek biertje’ in de hand, nagenieten. Dus op naar café De Beyerd, tevens restaurant èn ambachtelijke brouwerij van het met recht klassieke (de merknaam stamt uit 1628) ‘Drie Hoefijzerbier’. Onze ‘keizer van de Boschstraat’, Jan van Beers, mag daarbij graag van de partij zijn. Legendarisch is zijn lijfspreuk: “In geval van twijfel, het koor gaat voor”.

Het Spanjaardsgat / foto VVV Breda

Wie in de geschiedenis van dit historische stukje Breda duikt, stuit op een keur aan bewoners en uitbaters van ‘Haven 7’ en aanpalende panden. Deze waren einde 17e eeuw alle eigendom van een gefortuneerde bierbrouwer die zelf het fraaie grachtenpand ter rechterzijde van ons toegangshek bewoonde. Daarnaast was zijn brouwerij ‘In de gecroonde hant’ gelegen. In het pand links van ons hek was een bierlokaal gevestigd. Zetbazen waren nadrukkelijk gehouden aan het contract “dat den huerder in de voorseijde huijsinge sal moeten doen de neeringe van tappen, ende de bieren bij hem te tappen en te slijten te sullen moeten haelen ten huijse ende brouwerije van den verhuerder( )”.

Café/restaurant ‘De Beyerd’ Jan van Beers Historisch nieuws: BM tapt uit een ander vaatje...

In 1906 komen de eigendomsrechten in handen van BM. Als gevolg van een faillissement wordt ‘Haven no.7’ publiekelijk geveild en voor f5.670,- opgekocht door een andere invloedrijke Bredase bierbrouwer en wel Franz Smits van Waesberghe in diens hoedanigheid van voorzitter der Koninklijke Zangvereeniging

Per 6 april 2009 wordt er, na 146 jaar en 6 maanden, uit een ander vaatje getapt. ‘Het koor van de brouwerij’ is BM allang niet meer, maar dat er na pakweg 6400 repetities vanaf de oprichting in 1885 een einde komt aan “een hele grote sloot bier” uit de ‘Drie Hoefijzers kraan’ van Frans Smits c.s. mag in dit verband als historisch feit niet onvermeld blijven (bron: Hans Slockers).

11

Bredanaars zullen ons koorgebouw herkennen als Dansschool Leo Tiggelman. Momenteel kun je er heerlijke tapas eten. Op zomerse dagen buiten, op de gezellige BM Plaza, alias Plaza El Mundo.

In 2006 wordt op bescheiden wijze aandacht besteed aan het honderdjarige bezit van Haven 7. Hoewel aan het eigendomsrecht van een erkend monumentaal pand verplichtingen en financiële risico’s kleven, vormen pachtgelden natuurlijk ook een welkome bron van inkomsten. Veel

foto links: de linkervleugel van de oorspronkelijke bebouwing uit de 16e à 17e eeuw foto midden: genoeglijk samenzijn na het Gevelconcert in 2008 op de BM-Plaza. Henk Kuijstermans serveert foto rechts: ‘Zanger van het jaar 2005’, Harry van Gennip, bekijkt zijn verrichtingen aan de monumentale voorgevel. In 2005 is ‘Haven 7’ door een aantal vrijwilligers aan binnen- en buitenkant grondig opgeknapt. De achtergevel is, na vijf bewogen jaren onderhandelen, corresponderen, telefoneren en praten met o.m. de gemeente, in 1993 geheel vernieuwd. Restauratie was dringend noodzakelijk als gevolg van brand- en stormschade aan aanpalende panden. Feitelijk is jarenlang van een onhoudbare en gevaarlijke situatie sprake geweest.

Haven ‘nu’ en haven ‘toen’ vanuit nagenoeg dezelfde positie. Links het terras van brasserie ‘t Begin waar Rob en Lydia, die tot de trouwe vriendenschare van BM behoren, de scepter zwaaien. Op beide foto’s het 17e eeuwse grachtenpand (met de twee schoorstenen) waarnaast brouwerij In de gecroonde hant heeft gestaan.

12

OPMERKELIJKE JAREN

1992 - 2008

In 1992 is ene Marcel Verhoeff uit Vianen even zonder koor en ons mannenkoor op zoek naar een nieuwe dirigent. Wat volgt is een ‘herenakkoord’ tussen Marcel en Hans Talboom. “Hans, zolang jij voorzitter bent, ben ik jullie dirigent.” Hans draagt in 2005, na 27 jaar voorzitter te zijn geweest, de hamer over. Marcel, die zowel als chef-dirigent van het befaamde DonKosakenChor Russland, als gastdirigent van gerenommeerde orkesten steeds meer internationale aandacht op zich vestigt, neemt in 2007 afscheid. Onder de inspirerende leiding van Marcel beleeft BM een reeks van muzikale hoogtepunten. Onvergetelijke indrukken worden bewaard aan de grootschalig opgezette Night of the Proms Breda of de Night of the Classics in het Chassé Theater. Concertreizen naar Praag, Wroclaw, Rome en Vilnius maken eveneens nog tongen los. Duizenden toehoorders hebben in de ‘periode Verhoeff’ kunnen genieten van een ‘donkere’ koorbalans en een karakteristieke dirigeerstijl. Bij de uitvoering van Mozart’s Krönungsmesse in de St. Pieter te Rome waren naar schatting alleen al 10.000 bezoekers aanwezig. Het is niet moeilijk om een reeks namen op te sommen van prominente getuigen van de optredens van het Breda’s Mannenkoor in die opmerkelijke jaren. Een greep: koningin Beatrix, kroonprins Willem Alexander, expresident Kwasniewski van Polen, wijlen paus Johannes Paulus II, oudbisschop Tini Muskens, landelijk bekende (ex) politici als Hans van Mierlo, Frank Houben, Ed Nijpels en Tjerk Westerterp. De namen van ‘captains of industry’ en legertop laten we maar achterwege, evenals die van een keur aan plaatselijke prominenten uit politiek en bedrijfsleven.

13

Bijzonder in deze jaren is de synergetische band tussen Marcel en Felice de Rijk die in augustus 2008, na 15 jaar repetitor te zijn geweest, is gehuldigd voor haar vele verdiensten voor het koor. Er is veel gelachen om de ontwapende kwinkslagen waarmee deze opmerkelijke vrouw het soms ietwat ‘professionele ongeduld’ van Marcel tijdens de repetities wist te pareren.

Felice de Rijk

Van unieke betekenis in deze periode is de kortstondige benoeming van Sonja Feenstra als eerste vrouwelijke dirigent in de geschiedenis van het Breda’s Mannenkoor. En hoewel er binnen onze gelederen soms nog enige spijt te beluisteren valt over het feit dat zij geen bres heeft kunnen schieten in het mannenbolwerk, wijzen alle voortekenen erop dat met het aantreden van de ervaren dirigent Hans de Wit sinds juni 2008 een nieuwe lente voor ons koor is aangebroken.

Een impressie Veel lovende kritieken in diverse dagbladen van destijds getuigen van de kwaliteit van BM in die opmerkelijke jaren onder leiding van Marcel. Een willekeurige impressie en een enkele karakteristieke foto. Bredase zangers waardige muzikale ambassadeurs. “De uitvoering van de Polni Msè maakte grote indruk. Na afloop hielden musici en publiek de adem in. Geen kuchje, geen applaus. Pas na geruime tijd volgde een ovationeel applaus.” (Praag , 1995)

Breda’s Mannenkoor maakt veel indruk. Het Bredase koor had eenmaal stormachtig gerepeteerd met de (professionele) Opera van Wroclaw en zaterdag voor het eerst met orkest erbij. De uitvoering van de Krönungsmesse klonk onbegrijpelijk goed na een zo korte voorbereiding. (Wroclaw, 2000) Breda’s Mannenkoor overtreft zichzelf. Voor de pauze de Altrapsodie van Brahms. Zangeres (Jakobijn Wallis/red.) en koor wisten dit stemmige werk tot een fraai en ontroerend slot te brengen. (Breda, 1996) Mannenkoor zong in Rome. “Tijdens de opnames van een reeks foto’s rondom de paus liet het koor zich krachtig horen met het enthousiast gezongen Hij leve lang (van J. van Poppel/red.) hetgeen bij de paus een zichtbaar verraste emotie opriep”. (Rome, 2002) Laura Feijer en Robert Nagy

aanplakbiljet in Praag

Redactie: De solo werd gezongen door niemand minder dan Bernard Kruysen, die dit stuk vele honderden keren over de hele wereld heeft opgevoerd. Ook deze vermaarde bariton bleek onder de indruk en maakte een groot compliment: “Nergens heb ik zo’n perfecte uitvoering meegemaakt”.

Ovationeel applaus “Verhoeff waagde het om na de schitterende opening (Einzug der Gäste uit Wagner’s Tanhäuser / red.) het moeilijke Pilgerchor op het programma te zetten. Tijdens het recitatief van Wolfram en Elizabeth was de muzikale spanning al voelbaar en het uiterst pianissimo gezongen mannenkoor gaf aan dat het Breda’s Mannenkoor tot een van Nederlands beste amateurkoren is uitgegroeid.” (Utrecht, 2003) Night of the Proms: feest der herkenning. “Breda’s Mannenkoor mocht zich daarna nog helemaal uitleven in de traditionele mannenkoren uit Wagners Fliegende Holländer (Matrozenkoor) en Webers Freischütz (Jagerskoor)” “Overigens was voor de dirigent Marcel Verhoeff de centrale rol van de avond weggelegd. In alle rust en op onnadrukkelijke wijze hield hij de hele zaak in de hand, wat met een groot mannenkoor en een orkest uit het andere einde van Europa (Staatsoperaorkest ClujNapoca, Roemenië/red.) een prestatie genoemd mag worden.” (Breda, 1998) Koor maakt faam waar. “Indruk maakte de uitvoering van Patria Opressa uit Verdi’s Macbeth, een aangrijpend koor dat de zaal muisstil maakte.” (Breda,’01)

Aardenburg 1997

14

Over de organisatie... Voorzitter: Frans Luijben Algemene zaken

Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 6 maart 2007 is een voorstel tot herstructurering van de vereniging gepresenteerd en vastgesteld. Kenmerkend voor deze herstructurering is de verschuiving van een ‘verticale’ naar een ‘horizontale organisatiestructuur’. Hierbij beperkt het bestuur zich zoveel mogelijk tot initiëren, coördineren, faciliteren en delegeren. Dat de praktijk in dit opzicht soms weerbarstiger blijkt moge duidelijk zijn.

Het bestuur bestrijkt in de oorspronkelijke opzet acht werkgebieden. Binnen ieder werkgebied zijn een aantal werkgroepen actief, Hans Talboom bijvoorbeeld de werkgroep‘Opvang en Begeleiding nieuwe leden’ Algemene onder- (ressorterend onder ‘interne zaken’). De werkgroepen hebben een steuning eigen voorzitter die de contacten met de bestuursgedelegeerde onderhoudt. Al met al is zo’n 50% van de leden in meerdere of mindere mate actief voor de vereniging. Vacatures zijn er altijd, van de competenties van nieuwe leden maken we dus graag gebruik. Vice voorzitter:

Secretaris: Wim van Asten

Inmiddels is ondermeer tengevolge mutaties in het bestuur het implementatieproces van de vastgestelde herstructurering aan Secretariaat en evaluatie toe. Het formeren van nieuwe werkgroepen (sponsorteam, beheerszaken projectcommissie), de clustering van werkzaamheden uit diverse werkgebieden in één hand, en gewijzigde taakopvattingen spelen eveneens een rol. Vóór maart 2010 zal de totale organisatiestructuur van de vereniging tegen het licht worden gehouden en waar nodig Penningmeester: aangepast aan de veranderde en veranderende omstandigheden. Arjan Melisse

Financiën

Lid:

John v. Dongen

Interne zaken

Lid:

Jo Bost

Projectzaken

Lid: Maarten Suijs

Het bestuur komt tenminste een keer per maand in ons eigen pand in openbare vergadering bijeen. Een maal per jaar legt het bestuur verantwoording af tijdens een algemene ledenvergadering. Desgewenst kan het bestuur een extra algemene ledenvergadering uitschrijven. Zie verder de Statuten van de vereniging (die nieuwe leden bij hun installatie ontvangen). Enkele aanvullende opmerkingen bij de ‘werkgebieden’: ‘Protocollaire zaken’ als een apart werkgebied binnen de bestuursstructuur is komen te vervallen. De taken in dit verband worden uitgevoerd door René Grimminck (zie ook blz.16). De benaming projectzaken vervangt werkgebied ‘concert- en muziekzaken’ (zie ook blz. 18) . ‘Sponsoring’ is in de plaats gekomen van ‘externe zaken’. De ‘externe taak’ Public Relations wordt verzorgd door de facilitaire werkgroep schrijverscollectief . Tezamen met Maarten Suijs is Paul Oord als cobestuurslid met volledige bevoegdheid benoemd. Tijdens afwezigheid van Maarten neemt hij diens taken over.

Sponsoring

Paul Oord

15

...en andere zaken. de partijcommissarissen2

Voor de eerste opvang en begeleiding van nieuwe leden treedt Jo Bost op als gastheer (foto op blz.15). Met vragen kun je altijd bij hem terecht. Nadat de dirigent heeft vastgesteld in welke partij je stem het beste tot zijn recht komt, kun je je ook wenden tot de betreffende partijcommissaris. Doorgaans vindt de korte stemtest (toonladders zingen) plaats bij de tweede of derde repetitie.

Henk Klijn

Wim Gielen Max Schoehuijs Jan van Noort

Jaarlijks wordt een koorlid voor ‘bijzondere verdiensten’ onderscheiden met de titel Zanger van het jaar. In 2009 betrof dit Theo Melis voor zijn onvermoeibare (maar helaas vergeefse) pogingen om een BMHavenconcert gerealiseerd te krijgen.

Twee maal per jaar vindt een officiële installatie plaats van nieuwe leden. Deze gebeurtenis is tijdens ons jaarlijkse Gevelconcert, waarmee een nieuw zangseizoen wordt geopend, of op onze Nieuwjaarsbijeenkomst. Betrokkenen ontvangen uit handen van onze voorzitter een oorkonde, de BM-speld en een exemplaar van de statuten

De contributie bedraagt € 15,00 per maand. Gelieve de contributie tijdig, per kwartaal (of liever nog een maal per jaar) te storten op rekening 102 25 450 ten name van het Breda’s Mannenkoor.

Bij openbare optredens draagt het koor uniforme kleding: zwarte smoking, wit smokinghemd met 5 plooien, witte pochet, zwarte strik, sokken en schoenen. Voor de aanschaf ervan zijn koorleden zelf verantwoordelijk. Bij bijzondere gelegenheden wordt een rood-witblauwe strik en oranje pochet gedragen. Deze attributen zijn te verkrijgen bij onze chefprotocol, René Grimminck.

Bijvoorbeeld voor de concertreis naar Barcelona is het mogelijk om via ons reisfonds te sparen. Spaargelden te storten op rek. nr. 4002683 t.n.v. Breda’s Mannenkoor reiscommissie (vermeldt spaarfonds). Voor een minimale bijgrage van € 15.00 per jaar kun je bijvoorbeeld je partner aanmelden als lid van het Comité Vrienden van BM. Secretaris van de ‘vrienden/ vriendinnenclub’, Paul Rijnen, zal je met genoegen een inschrijfformulier aanreiken.

De koorrepetities zijn op maandag van 20.00 tot 22.15u. Voorafgaand aan de repetitie wordt van 19.15 tot 19.45u. gewerkt aan koorscholing en stemvorming. Tenor- en bariton-/baspartijen wisselen elkaar daarbij om de week af (volgens een schema dat op de website van BM is terug te vinden). In de weken voorafgaande aan belangrijke uitvoeringen worden in de regel extra repetities ingelast. De wekelijkse repetitieavond kan desgewenst genoeglijk worden afgesloten aan de bar. Voor het betalen van consumpties worden speciale BM-munten aan de toog verkocht. Indien je verhinderd bent om een bepaalde repetitie bij te wonen, dan laat je dit (telefonisch of per email) weten aan de partijcommissaris. In geval van onverhoopte calamiteiten tijdens repetitieavonden kan het ‘thuisfront’ zonodig ons noodnummer 076-522 20 94 bellen.

De minimale bijdrage voor het Steunfonds Breda’s Mannenkoor bedraagt € 100. Deze zelfstandige stichting wordt vooralsnog voorgezeten door Maarten Suijs. Voor nadere inlichtingen en/of aanmeldingen kun je bij hem (of bij Paul Oord) terecht.(zie ook blz. 7) Ut Gedempt Aovekoor (Ut GAK) o.l.v. Henk van der Maaten verzorgt ad hoc optredens bij frivole aangelegenheden zoals het ‘Smartlappenfestival Breda’. Meezingen? Teken je per optreden in op het betreffende aanmeldingsformulier. 2

16

van resp. tenor 1-, tenor 2-, bariton- en baspartij

Uitdagend verschiet

2010 - 2015 concertmis in de basiliek van Oudenbosch op het rooster, en een ‘gemengde’ uitvoering met het Westlands Dameskoor (eveneens onder leiding van Hans de Wit). Ook ontbreekt de jaarlijkse gezinsfietstocht op 2e Pinksterdag niet op het programma. Het volledige overzicht , met data, is na te lezen op www.bredaasmannenkoor.nl onder ‘infoleden’ > ‘van het bestuur’.

Laten we de horizon maar meteen verschuiven naar 2015, het jaar waarin het Breda’s Mannenkoor 150 jaar zal bestaan. Een denktank van creatieve koorleden heeft reeds enkele brainstormsessies achter de rug en zal op 27 april 2010 een ambitieus plan ter goedkeuring voorleggen aan het bestuur. Natuurlijk lopen we hierop niet vooruit, maar dat gemikt wordt op het betrekken van een zo’n breed mogelijke doorsnee van de Bredase bevolking bij de festiviteiten behoeft geen geheim te zijn. Het bestuur van haar kant reserveert vanaf 2010 gelden voor het nogal unieke jubileum. Er zijn immers maar weinig koren in den lande waarvan de geschiedenis teruggaat naar 1865. Anderhalve eeuw BM dient daarom als een belangwekkend historische gebeurtenis ‘in het Bredase’ gemarkeerd te worden.

Hans de Wit heeft bij zijn aanstelling in juni 2008 de nadrukkelijke ‘opdracht’ gekregen om het repertoire te vernieuwen en te verbreden. Belangrijk oogmerk daarbij is geweest om het mannenkoor, zowel voor nieuwe (jongere) zangers, als het publiek, aantrekkelijker te maken. Uit het hoofdstukje Breda’s Mannenkoor in 2009 blijkt dat BM inmiddels een grote variëteit aan noten op haar zang heeft. Of deze verscheidenheid aan repertoire, dan wel een ledenwerfactie onder het motto ‘GEEF RUIMTE AAN JE STEM, KOM ZINGEN BIJ BM...’ doorslaggevend is geweest bij de gestage toestroom van nieuwe leden valt moeilijk vast te stellen. Feit is dat het koor ondertussen bijna 100 leden telt, en dat dit toch wel bijzonder is in een tijd waarin mannenkoren helaas hun deuren moeten sluiten in verband met ‘vergrijzing’ en ‘bloedarmoede’. Het werven van nieuwe (en het liefst ‘jongere’) leden loopt in 2010 nog even door om bij alle geplande uitvoeringen steeds over een voldoende aantal zangers te kunnen beschikken. De vernieuwing en verbreding van het repertoire is te beschouwen als een doorlopend proces.

Markeren is bij uitstek ook een uitdaging voor het schrijverscollectief. Plannen voor een mogelijk 150 jaar omvattende kroniek zijn nog pril. Hedendaagse ict-mogelijkheden bieden niettemin tal van perspectieven. In dit verband zijn we blij met het initiatief van Louk Rompa om het hele BM-archief te digitaliseren. Anderhalve eeuw mannenkoor in 2015 betekent dat 2010 eveneens een ‘robuust’ lustrumjaar is waaraan niet onopgemerkt voorbij gegaan mag worden. Dat zal ook niet gebeuren. Achter de schermen is door de reiscommissie, onder voorzitterschap van Ad Harmsen, al hard gewerkt aan het organiseren van een jubileumconcertreis naar Barcelona. Secretaris Frans van de Wulp heeft al heel wat contacten gelegd om een aantrekkelijk en betaalbaar programma in elkaar te steken. Met de voortreffelijk georganiseerde reis naar Rothenburg (2008) in het geheugen, is de reis naar Catalonië beslist iets om naar uit te kijken.

Het bestuur heeft enkele extra vergaderingen geweid aan het tussentijds evalueren van haar Beleidsplan 2008-2012 en het vertalen van beleidsvoornemens in een actieplan. De muzikale ambities van het bestuur komen tot uitdrukking in de doelstelling: Breda’s Mannenkoor streeft ernaar om met het uitvoeren van concerten in Nederland en daarbuiten een zo hoog mogelijk artistiek niveau te halen. Maar wat betekent dat: ‘zo hoog mogelijk’? Eigenlijk niet zoveel, maar ‘meten is weten’ in zo’n geval. Een mogelijkheid in dit verband is het meedoen aan de concoursen van het Koninklijk Nederlands Zangersverbond (KNZV). Wint BM, zoals in 1922 de 1e prijs in den hoogste eere-afdeling (zie blz. 4), dan heeft ‘artistiek niveau’ betekenis. Een

Frans >

Natuurlijk ontbreekt een, door het ‘BMSteunfonds’ mogelijk gemaakt, jubileumconcert niet op het jaarprogramma 2010. 2010 belooft een druk jaar te worden met bijvoorbeeld een

17

mogelijk besluit tot daadwerkelijke deelname zal, in overleg met de koordirectie, in de loop van 2010 genomen worden.

buitengevel en zijn er plannen om in een van de vertrekken een BM-museum te vestigen. Daartoe wordt een werkgroep museum geformeerd.

Ambities kosten geld. Elders in dit welkomboekje (blz. 2 en 7 ) is het sponsorteam onder de aandacht gebracht. Het team wacht een uitdagende klus in een tijd van economische tegenwind. Op de hoek waaruit de wind waait heeft niemand vat, wel op de keuze ‘hoe je je zeilen zet’. Financieel adviseur (en secretaris van het Steunfonds) Kees van Dael is daarbij alles behalve ‘een stuurman aan de wal’.

Nieuw in de bestuurlijke organisatie van BM is de samenstelling van de projectcommissie onder leiding van Jo Bost. De commissie zal alle werkzaamheden verrichten die noodzakelijk zijn om te komen tot de uitvoering van een concert. Leden van deze commissie komen uit verschillende werkgebieden van de vereniging. Betrokken zijn de muzieken de sponsorcommissie, het schrijverscollectief (przaken), de floormanager en de reiscommissie. Het is de bedoeling dat de werkzaamheden van de projectcommissie gaat starten met de concertmis in de basiliek van Oudenbosch op 13 mei 2010.

Veel geld is ook gemoeid met het functioneel maken van de bovenverdieping van ons monumentale verenigingsgebouw. Vanaf 2003 is door de werkgroep ‘onderhoud gebouw’ (onder ‘supervisie’ van Dré van Boxsel) veel werk verricht aan de renovatie van zolderverdieping. De fraaie bestuurskamer is door een gebrek aan adequate brandveiligheidsvoorzieningen (op last van de brandweer) echter nooit in gebruik genomen. In 2010 zal worden gestart met ‘fase 2’ van de (verdere) verbouwing van de 1e en 2e etage. Onder meer komt er een draaitrap aan de

Ten slotte: “Lid zijn van een koor betekent meer dan zingen alleen”. Deze slogan van onze voorzitter behelst de uitnodiging om individuele vaardigheden, deskundigheden en netwerken op enigerlei wijze ten behoeve van BM aan te wenden. Van de huidige leden is zo’n 50% actief in de een of andere werkgroep van de vereniging. Voor zover deze vrijwilligers niet elders in dit boekje zijn voorgesteld, staan ze afgebeeld in onderstaande portrettengalerij. Nieuwe gezichten zijn altijd welkom.

PORTRETTENGALLERIJ

Thieu Maas Toon vd Heuvel Paul v Driessche Ton v Pelt

Jos vd Schoot

Chris Knook

Piet Dekkers Siemon Keep Ton Hermans

Bondi Sciarone

18

Ben vd Plas

Aad Seijkens

Willem Krul

Breda’s Mannenkoor in 2009 05 Januari / Nieuwjaarsbijeenkomst Als vanouds een gezellig samenzijn, en volgens Hans de eerste keer dat alle mannen bij het frivole ‘Quatro Cavai’ het hoofd koel en het ritme strak hebben weten te houden.

13 Maart / Benefietconcert t.b.v. Stichting HomePlan ‘Volle bak’ in de Antoniuskathedraal alwaar het mannenkoor met medewerking van An de Ridder, Andé Telderman, de Paoters, Ut GAK en carnavalskapel Tagste een benefietconcert ten gehore brengt. Hans ziet erop toe dat An in “een muzikaal bedje” wordt gelegd. Ze sprankelt als ‘lustige Witwe’, de mannen staan ‘im Liebesbann...’

An de Ridder

You raise me up, Graham / arr. H. de Wit | Into my heart, Clark / arr. H. de Wit | Wolgalied, (Der Zarewitsch), Léhar / arr. H. de Wit | Quatro cavai, Uhlmann | Soldatenlied, NN / arr. Djesachar

bij de foto: installatie van zanger en ‘floormanager’ Ad Wirken

Tebe Poem, Bortnianski / arr. J. de Graaff | You raise me up, Graham / arr. H. de Wit | Ave Maria, Caccini / sopraansolo: An de Ridder | Zum Agnus Dei, (Deutsche Messe) Schubert | King all Glorious, Vail en Wesley | Jeruzalem (I Lombardi), Verdi / arr. W. Kloek | Chor der Priester (Die Zauberflöte), Mozart | Ach ich fühl’s (Die Zauberflöte), Mozart / sopraansolo: An de Ridder | La Vergine degli Angeli (La Forza dell Destino), Verdi | Gloire immortelle (Faust), Gounod | Somewhere (Westside story), Bernstein / arr. H. de Wit / solo: An de Ridder | One hand, one heart (Westside story), Bernstein / arr. H. de Wit | Wolgalied (Der Zarewitsch), Léhar / arr. H. de Wit | Viljalied (Die lustige Witwe), Léhar (sopraan + koor) | When I’am sixty-four, Lennon en McCartney / arr. H. de Wit | Soldatenlied, NN / arr. Djesachar

André Telderman foto rechts: Ut Gak

04 Mei / Dodenherdenkingsconcert in de Grote Kerk Een sfeervol en waardig optreden “dat passie en bevlogenheid uitstraalde”. Alle aanwezigen vonden het optreden “van een zeer hoog niveau.” Bron van de citaten is de dankbetuiging van de secretaris van de Stichting 4 mei Dodenherdenking Breda. Ook volgens Hans (“hier staat een zeer blije dirigent”) is er “fantastisch gezongen”. ‘De Vlucht’ (internet)foto Frans Zack

19

Tebe Poem, Bortnianski / arr. J. de Graaff | Ecce Quomodo Moritur, Händl | The Creation, Richter | Beate Mortui, Mendelssohn Bartholdy | Litanei, Schubert | Bless tis house, Brahe en Taylor | Pie Jesu Domini, N. Verhoeff | Popule Meus, Da Palestrina | Abide with me, Monk en Lyte | King all Glorious, Vail en Wesley Allemande uit de Franse suite nr.5 van J.S. Bach door Joep Moonen, piano | Largo uit pianoconcert in f mineur van J.S. Bach door Joep Moonen, piano

09 Juni / Haringhappen in de Lutherse Kerk Hans Talboom schetst de voorgeschiedenis van het benefietconcert van 13 maart vanaf 2005 en overhandigt een cheque t.w.v. € 3600.- aan Willem van der Hoeven, voorzitter van stichting Homeplan. Het koor zingt enkele liederen. De kwaliteit van de zang laat o.m. door de afstand tussen koor en orgel (door Joep bemand) te wensen over. Die van de haring is uitstekend... 04 Juli / Jubileumfeest 90 jaar Rasenberg Het moet gezegd worden dat de talrijke in het Chassé Theater bijeengekomen werknemers van de bouwondernemer niet zozeer op BM zaten te wachten, maar op Marco Borsato, die later op de feestavond zou optreden. Het ‘Rasenberglied’ (Verdi’s ‘Slavenkoor’ op een tekst van Theo Melis) ging daarom wat verloren in het feestgedruis. Dat heeft de pret niet mogen drukken omat de koorleden zich tot de gasten mochten rekenen, en zich dientengevolge tegoed konden doen aan ondermeer een heerlijk buffet...

30 Augustus / Gevelconcert Tijdens het sfeervolle en drukbezochte miniconcert waarmee een nieuw zangseizoen wordt geopend, staat Willem, die om gezondheidsredenen afscheid heeft moeten nemen van zijn koor, in het middelpunt van de belangstelling. Op hartverwarmende wijze wordt deze aimabele verhalenverteller geëerd voor zijn bijzondere verdiensten voor het koor. Het smeedijzeren toegangshek naar ons vereniginggebouw is bijvoorbeeld een van de vele voorwerpen die door hem zijn gemaakt. De première van een interactieve uivoering van ‘The drunken sailor’ valt wat in het water. Een hartelijk applaus is er ook voor alle inspanningen van de barcommissie.

When I’am sixty-four, Lennon en McCartney / arr. H. de Wit | Slavenkoor (Nabucco), Verdi / tekst: Th.Melis | Hoera, v. Poppel / arr. M.Verhoeff

When I’am sixty-four, Lennon en McCartney / arr. H. de Wit | Slavenkoor (Nabucco), Verdi / tekst: Th.Melis | Hoera, v. Poppel / arr. M.Verhoeff

Kolj slawjen, Bortnianski | Landerkennung, Grieg | One hand, one heart (Westsidestory), Bernstein / arr. H. de Wit | When I’am sixtyfour, Lennon en McCartney / arr. H. de Wit | What shall we o with the drunken sailor, arr. Melchior Browne

staande ovatie voor Willem Siemons < van links naar rechts: Guus Eltink, Hans Slockers, Pierre Bogmans en Rien van de Smissen

13 September / Vriendenreis Kortrijk De reiscommissie is er wederom in geslaagd om een gezellige vriendenreis naar België, met stadswandeling en diner, te organiseren. Na een alleszins geslaagde concertmis wordt het koor buiten de St. Maartenskerk opgewacht. “Chapeau”, complimenteert een van onze zuiderburen, “in deze kerk is nog nóóit zo mooi gezongen”.

20

Kyrië, Gloria, Sanctus, Agnus (Messe für Männerchor), Rheinberger | Tebe Poem, Bortnianski / arr. J. de Graaff | Kolj slawjen, Bortnianski | Steal Away (negro spiritual), NN | Abide With Me, Lyth / arr. H. de Wit | King all Glorious, Vail en Wesley | Landerkennung, Grieg | Cantique de Jean Racine, Fauré / arr. J. Dik | Chor der Priester (Die Zauberflöte), Mozart | Soldatenkoor (Faust), Gounod

tijdens de historische stadswandeling

tijdens de historische stadswandeling

11 Oktober / Herfstconcert 2009 Om onduidelijke redenen is het herfstconcert geafficheerd als ‘Jubileumconcert 144 jaar BM’. Dit inspireert het blaaskwintet Hi-Five in elk geval tot de uitvoering van een humoreske ‘Jubileum Cantate’. Zonder meer is sprake van een gedenkwaardig concert. “Wat pech doet met een koorconcert”, kopt de krant. Wat heet. Dirigent en klarinettist ziek. Dit noopt tot het herschrijven van de begeleidingspartituren en een ‘opstelling’ in de Diester variant (zie blz.8). Joep herhaalt zijn eerder vertoonde ‘huzarenstukje’ (Diest/2008). Het koor zingt heerlijke muziek uit La Forza del destino, aldus de recensent. Het Priesterkoor wordt stevig en zuiver gezongen, Steal Away genuanceerd en met durf. Verder schrijft hij over de virtuoze hoornist, de uitstekende zang, met veel gevoel voor theater, van Peter van Hoesel en de grote dramatische kracht van An de Ridder. Vermeld wordt ook het Viljalied: Dit wordt door het koor en An de Ridder prachtig vertolkt. Tevredenheid alom dus De enige die baalt als een stekker is Hans de Wit...

Jerusalem (Il Lombardi), Verdi | Son Giunta! (La Forza del destino), Verdi | Il santo nome di Dio Signore (La Forza del destino), Verdi (koor + bas: Peter van Hoesel) | La vergine degli Angeli (La Forza del destino), Verdi (koor + sopraan: An de Ridder) | Coro di schiavi ebrei (Nabucco), Verdi | Il Barbiere di Cacti, Rossini (blaaskwintet Hi-Five) | La ci darem da mano (Don Giovanni), Mozart (sopraan + bas) | O Isis und Osiris (Die Zauberflöte), Mozart (bas + koor) | Ach, ich fühl’s (Die Zauberflöte), Mozart (sopraansolo) | Chor der Priester (Die Zauberflöte), Mozart | Chœur des soldats (Faust), Gounod

You raise me up, Graham / arr. H. de Wit | Steal Away, NN | Kolj slawjen, Bortnianski | Tebe Poem, Bortnianski / arr. J. de Graaff | Cantique de Jean Racine, Fauré | Landerkennung. Grieg | Jubileum Cantate, Brophy (blaaskwintet High Five) | If I were a rich man, Block / Barnick (bassolo) | Viljalied (Die lustige Witwe), Lehar (sopraan + koor) | Wolgalied (Der Zarewitsch), Léhar / arr. H. de Wit | I got plenty of nothing, Gershwin (bassolo) | Summertime, Gershwin (sopraansolo) | One hand, one heart (Westside story), Bernstein / arr. H. de Wit | When I’am sixty-four, Lennon en McCartney / arr. H. de Wit | We’ll meet again, Charles/Parker

Frans feliciteert Joep met zijn huzarenstukje

21

25 November / Crematiedienst Willem Siemons Willem helaas opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. Een nagenoeg voltallig mannenkoor, onder leiding en begeleiding van Joep Moonen, brengt hem een laatste zangersgroet met een drietal door hemzelf gekozen werken. Willem is 82 jaar geworden alvorens het hoofd voor een laatste keer te moeten buigen. 10 December / ‘Christmas carols’ in MustSee Een unicum voor koor, pianist en dirigent. Zingen in een bioscoopzaal, in een ‘dempende’ ruimte met een gortdroge akoestiek. BM vertolkt voor aanvang A Christmas Carol (naar het befaamde boek van Charles Dickens) een aantal internationale kerstliederen, waaronder het ontroerende Lulajze Jezuniu. Dit lied is in Breda het eerst gehoord uit de monden van onze Poolse bevrijders tijdens de kerstnacht van 1944 in de paterskerk aan de Schorsmolenstraat. Uniek is ook het affiche van het Koningklijk Bredaas Mannenkoor...

22

Jerusalem (Il Lombardi), Verdi | Chor der Priester (Die Zauberflöte), Mozart | Soldatenkoor (Faust), Gounod

Tebe Poem, Bortnianski / arr. J. de Graaff | Maria wiegenlied, Reger/van Opstal | Joy to the world, Händel/Kocx | In natali, Braun/de Bruyn | Stille nacht, Gruber | Kerstlied (Ons ghenaket..), Diamant | Lulajze Jezuniu, NN| Transeamus, NN | We wish you a merry Christmas, Barrat

INKLIJKE ZANGVERENIGING

BREDA’S MANNENKOOR sinds 5 oktober 1865 Verantwoording

•

bronnen: ‘125 jaar Koninklijke Zangvereniging Breda’s Mannenkoor. Kroniek van een koor 1865-1990’; Breda 1991, Harrie Gerritsen en Jan Willemsen ‘Koninklijke Zangvereniging Breda’s Mannenkoor. 100 jaar Koninklijk 1905-2005’; Breda 2005, Paul van Driessche en Ton van Pelt Privé BM-archief Hans Talboom

• • • • • •

fotografie: Bert Bakx Evelien van den Bogaert Fotoarchief Breda Piet Dekkers Gerda Prins Hans Slockers

•

•

tekst en vormgeving:

Pedro Kneepkens 5e uitgave / januari 2010

23