Functionele geneeskunde, model voor de toekomst door Désirée L. Röver ©2000
”Je kunt de toekomst van de geneeskunde niet projecteren door naar het verleden te kijken. De reguliere geneeskunde functioneert vanuit vier – onhoudbare – basisstellingen. Niettemin worden deze nog altijd aan elke nieuw op te leiden arts voorgehouden als absolute waarheid.” Inleiding Aan het woord is dr. Jeffrey Bland, tijdens de inleiding tot zijn spreekbeurt in Brussel, waar hij september 2000 op uitnodiging van het Belgische bedrijf Biodynamics zijn standpunten en bevindingen voor het behouden en creëren van een goede gezondheid deelde met ruim 200 artsen en therapeuten. Bland, een gerenommeerd Amerikaans biochemisch onderzoeker en wetenschapper, was oorspronkelijk qua training en intentie gericht op traditioneel academisch medisch onderzoek. De wiegendood van zijn tweede zoon – een gebeurtenis die hij in verband brengt met immuniteit, allergieën en vaccinatie – bracht echter een grondige ommekeer in zijn bewustzijn en perspectief. Deze maakte dat hij zich specifiek wilde gaan bezighouden met preventie van ziekten. Na zijn opleiding tot arts en enkele jaren hoogleraarschap verliet hij de gebaande paden en richtte zich op het biochemisch onderzoek naar nutriënten, en hun proces en effect in het menselijk lichaam. In die capaciteit was hij enige jaren verbonden aan het instituut van Linus Pauling, grondlegger van de orthomoleculaire geneeskunde. In 1985 startte Bland Healthcom, een instituut voor biochemisch onderzoek naar de interacties tussen nutriënten, voeding en gezondheid. Hij is medespeler in het ontwikkelen van producten. Daarnaast brengt hij, via het geven van lezingen en cursussen, vele artsen en therapeuten in nauw contact met wat hij ’functionele geneeskunde’ noemt: een nieuwe, primaire medische benadering voor het creëren en in stand houden van een hoge kwaliteit gezondheid. Reguliere geneeskunde volgt verkeerd model Stelling 1: Ziekte is onvermijdelijk een gevolg van de in de genen besloten liggende boodschappen. Bland: ”Een genetisch onderzoek uitgevoerd onder 25.000 identieke volwassen tweelingen laat zien dat in maar liefst 75% van de gevallen waarin één helft van de tweeling kanker heeft, dit is te terug te voeren op factoren van dieet, omgeving en levensstijl.” Stelling 2: Ouder worden creëert een slechte gezondheid. Bland: ”De twee zijn geassocieerd, maar dat is dan ook alles. De waarheid hier is dat ouderdom een rechtstreekse afspiegeling is van hoe iemand gedurende de eerste 40 levensjaren met zijn genen is omgesprongen.” Stelling 3: Het lichaam kent een functiereserve waarboven het functioneert.
Bland zegt in zijn inleiding: ”Met het vasthouden aan onderstaande stellingen verraadt de reguliere geneeskunde de beperking van een denken binnen een deterministisch model van ziekte. De praktijk laat overduidelijk zien dat deze uitgangspunten niet realistisch zijn.”
Stelling 1: Ziekte is onvermijdelijk een gevolg van de in de genen besloten liggende boodschappen. Bland: ”Een genetisch onderzoek uitgevoerd onder 25.000 identieke volwassen tweelingen laat zien dat in maar liefst 75% van de gevallen waarin één helft van de tweeling kanker heeft, dit is te terug te voeren op factoren van dieet, omgeving en levensstijl.” Stelling 2: Ouder worden creëert een slechte gezondheid. Bland: ”De twee zijn geassocieerd, maar dat is dan ook alles. De waarheid hier is dat ouderdom een rechtstreekse afspiegeling is van hoe iemand gedurende de eerste 40 levensjaren met zijn genen is omgesprongen.” Stelling 3: Het lichaam kent een functiereserve waarboven het functioneert. Bland: ”Dit uitgangspunt zorgt ervoor dat artsen zich niet bekommeren om het behoud van functies. En zo kan het gebeuren dat iemand die vandaag nog ’gezond’ heet te zijn, morgen kanker heeft. Parkinson wordt pas als zodanig gediagnosticeerd wanneer 75% van een bepaalde hersenfunctie is uitgevallen. Is iemand, ’onderweg’ naar dat functieverlies van 75%, gezond te noemen? Nee, natuurlijk niet. Want er zijn al veel eerder allerlei signalen. Een artikel in JAMA vermeldt bevindingen naar aanleiding van MRI-scans van de hersenen van 1000 symptoomloze proefpersonen. Velen onder hen bleken een vroeg stadium te vertonen van een dysfunctie in de hersenen: de vooruitgeworpen schaduw voor een latere, onvermijdelijk volgende diagnose van een neurologische degeneratieve ziekte". Stelling 4: Voeding en nutriënten zijn ondergeschikt. Bland: ”Zolang een patiënt geen scheurbuik heeft, is men binnen het reguliere paradigma wat voeding betreft geheel voldaan. In werkelijkheid is voeding een van de factoren die de levensomgeving voor de genen bepaalt. Mensen die altijd moe zijn, concentratieproblemen, een zwak immuunsysteem, infecties en pijnlijke spieren hebben, noem ik de ’wandelende gewonden’. Zij zijn het slachtoffer van verstoringen in hun genomgeving. Voeding is informatie, het spreekt tot de genen. De ingewanden, het spijsverteringskanaal is een complex ecologisch systeem, veel meer dan alleen een gebied voor voedselvertering alleen. Overal onderweg wordt allerhande informatie uit het voedsel opgepikt. De boodschappen die vanuit het bewerkte (lees: verarmde en gemanipuleerde) voedsel van tegenwoordig tot onze genen doordringen, spreken een nieuwe taal en laten overduidelijk vernietigende sporen na. Niet onze genen zijn veranderd, maar ons dieet. Heel duidelijk wordt dat met het voorbeeld van de Pima Indianen van Arizona. Hun genen zijn al eeuwenlang ingesteld op veeleisende levensomstandigheden, ingegeven door een ruw klimaat en karig voedsel. Tegenwoordig wonen deze van oorsprong jagers/ verzamelaars Pima’s in een reservaat, waar een complete ommekeer in hun voedingspatroon hun fenotype van taaie overlevers, met het genotype van een spaarzaam metabolisme, heeft veranderd in dat van diabete zwaargewichten met een levensverwachting van slechts 44 jaar.” Wrange noot: op nog geen 500 meter afstand van hun reservaat worden hun blanke buren gemiddeld meer dan 70 jaar oud. Het woord reservaat krijgt hiermee een geheel nieuwe betekenis.
De 4 uitgangspunten van de functionele geneeskunde • Biochemische individualiteit, zoals bepaald door het nucleaire en mitochondriale genoom (de totale erfelijke aanleg); • Gezondheid als positieve vitaliteit, in een verdergaande betekenis dan slechts afwezigheid van ziekte; • Functionele gezondheid door het handhaven van de balans binnen een complex web van fysiologische, cognitief/emotionele en fysieke processen; • Homeostase, bereikt door een dynamische interactie tussen het genoom van een individu en diens omgeving.
Gezondheidsbewustzijn In plaats van uitsluitend te reageren op situaties waarin ziekte inmiddels een voldongen feit is - met andere woorden: wanneer het fenotype (de uiterlijke verschijningsvorm van het individu) laat zien wat er met de genen is gebeurd - begint werkelijke gezondheid met het optimaal houden van het fysiek en mentaal functioneren. Functionele geneeskunde richt zich daarom op het vroegtijdig onderkennen van functieveranderingen, en op het voorkomen en verbeteren van chronische ziekte: door de implementatie van wetenschappelijk bewezen therapieën, waarin het beste van de biomedische-, psychosociale- en milieuwetenschappen is geïntegreerd. Het is een veld in beweging, de wetenschap dringt steeds dieper door in de complexe processen binnen het menselijk lichaam, de kennis omtrent de rol die nutriënten in de genexpressie spelen, neemt gestaag toe. En ook de taal die de cellen onderling - en tot over grote afstanden - met elkaar spreken, wordt steeds beter onderkend en begrepen. Functionele geneeskunde denkt procesmatig, vanuit het geheel. In dat kader haalt Bland enige voorbeelden aan van risico’s op verschillende ziekten, ingeleid door (chronische) ontstekingen in de darm: hart- en vaatziekten, autisme, artritis. Met modificatie van de genetische expressie - door de factoren die stoorzender zijn tussen iemands genen, en zijn of haar levensstijl en keuze van omstandigheden aan het licht te brengen - kan het fenotype van een individu worden gewijzigd van een disfunctionele, naar een functionele staat. Deze ombuiging naar de juiste intercellulaire antwoorden op de omgeving - door een adequate verdediging, celherstel, en de balans in fysiologische functies levert een grotere reserve in de organen op en verlengt de ’health span’ van het desbetreffende individu. Genotype-fenotype-connectie Ziekte ontstaat gedeeltelijk door veranderingen in de genexpressie. Gezondheidsproblemen worden geassocieerd met een verstoring in de functie van de intercellulaire communicatie. Genome boodschappen (de totale erfelijke aanleg) zijn niet alleen vervat in de 23 paren chromosomen in de celkern, maar ook in het DNA van de mitochondriën, dat men overigens uitsluitend via de moeder erft. En al bedraagt het mitochondriale DNA minder dan 1% van de totale cellulaire nucleïnezuur inhoud, mitochondriën zijn niet alleen van fundamenteel belang
voor de functie in elk menselijk weefsel, het DNA ervan is bovendien 10 maal gevoeliger voor beschadiging dan het nucleair DNA. Virale infecties, de non-virale toxinen van alcoholen pesticidenvergiftiging hebben alle hetzelfde resultaat: beschadiging van het DNA van de mitochondriën. Het fenotype wordt bepaald door de interactie tussen de omgeving en de genen. Factoren als omgeving, dieet, blootstelling aan elektromagnetische straling, medicijngebruik en chemicaliën kunnen de genexpressie zodanig beïnvloeden dat de homeostatische balans van een individu, via een steeds verder vorderende disfunctie, ten slotte omslaat naar een zichtbare, chronische degeneratieve aandoening. Voorbeelden van de stappen binnen de functionele geneeskunde om een dergelijk proces van disbalans naar chronische ziekte positief te beïnvloeden, zijn: Verandering in het omgaan met de genen, door aanpassingen in bovengenoemde belastende factoren; inzet van het 4-R-programma (zie kader); resuscitatie (reanimatie) van de mitochondriën.
Het 4-R-programma: Remove Replace Reinoculate Repair
- allergenen, antigenen, pathogenen, parasieten; - maagzuur en enzymen; - symbiotische flora, pre- en probiotica; - nutriënten voor herstel van de darmwand.
Seminar Tijdens zijn Brusselse seminar voerde Bland zijn gehoor in ijzingwekkend tempo langs tal van voorbeelden waarin verstoring in, of vernietiging van de communicatie op cellulair- en DNA-niveau tenslotte tot chronische en degeneratieve ziekten leidt. De hoofdonderwerpen waren: ouder worden; ontstekingen in het maagdarmkanaal; behandeling van chronische pijn bij ontstekingen door reumatoïde artritis en osteoartritis; verstoringen geassocieerd met dysinsulinisme. Vroegtijdige onderkenning van de signalen van een niet (meer) optimaal functioneren van het lichaam, staat voorop bij gezond ouder worden. De endotoxinen uit (chronische) ontstekingen hebben vèrstrekkende gevolgen in alle andere delen van het lichaam. Zo worden bijvoorbeeld autisme, hart- en vaatziekten geassocieerd met verstoringen in de darm. Het is gebleken dat patiënten met het leaky gut syndrome vele malen moeizamer herstellen van een bypass-operatie. Bland: ”Verstoringen als IBS, het syndroom van irritaties in de ingewanden – irritable bowel syndrome, zich uitend in opgezette buik, afwisselend diarree en constipatie – zijn binnen de functionele geneeskunde te genezen zonder medicijnen, simpelweg door wijzigingen in het voedingspatroon van de patiënt.”
Bij het chronische vermoeidheidssyndroom CFS lijken de symptomen zichzelf jarenlang voort te zetten: CFS voedt zichzelf, opgesloten in een homeostase van ziekte. (Zie fig. 5, pag. 49, Bland). Het lijkt erop dat metabole ontgifting en mitochondriale redox ondersteuning kan helpen in het doorbreken van de ’feed-forward’-cyclus van vele CFS patiënten. Ook is er een connectie tussen de hersenen en de darmen. Gevoeligheid voor gluten kan tot een vroeg stadium van dementie leiden. De informatie vanuit de ontsteking passeert de bloedhersenbarrière en creëert daar een anti-ontstekingsrespons. De toename in type-2-diabetes en dysglycemie/dysinsulinisme, verstoringen in het glucosegehalte van het bloed, begint epidemische vormen aan te nemen. Insulineresistentie (syndroom X, metabool syndroom) wordt nog steeds niet als een ziekte gezien. Vandaar dat er vaak aan wordt voorbijgegaan, net zoals dat jarenlang met hypertensie het geval was. Een verhoogd insulineniveau is onder meer van invloed op de synthese van oestrogeen; dit kan een verklaring zijn waarom hyperinsulinemie wordt geassocieerd met het polycystisch ovarium syndroom (POS) bij vrouwen.
De supportgroep voor dysinsulinisme: Triglyceriden Pancreas op peil te Lever HDL Maag Nieren Spieren
Het niveau hiervan is sinds jaren verhoogd, in jojo-effect. Probeert door het aanmaken van meer insuline het niveau trekken. Is tenslotte volledig uitgeput. Probeert de verloren pancreasfunctie in te vullen. Zo moe, zo depressief dat Prozac aan de orde komt! Slechte bloedsuikerregulering. Ontregeld, dyspepsie, nooit rustig. De laatste vuilverwerkers, moeten het moleculaire afval filteren. De grondig verstoorde glucosehuishouding resulteert tenslotte in fibromyalgie.
Tot slot De weg die Bland na de dood van zijn zoon is ingeslagen, getuigt van zijn moed en doorzettingsvermogen. Functionele geneeskunde is binnen de reguliere wereld immers nog altijd controversieel terrein. Helder, overtuigend en uiterst zorgvuldig zette Bland in Brussel de principes, bewijsvoering en oplossingen van deze wetenschappelijke weg naar heling en gezondheid uiteen.
