Water Natuurlijk Noorderzijlvest Verkiezingsprogramma 2015
Waterbeheer voor de Toekomst Inleiding Water Natuurlijk is in 2008 opgericht door de grote landelijke natuur- en recreatieorganisaties om de groene krachten in waterschapsbesturen te bundelen. Bij de waterschapsverkiezingen in dat jaar werd Water Natuurlijk ook in waterschap Noorderzijlvest de grootste, democratisch gekozen partij. Deze overwinning werd door ons verzilverd met een zetel in het Dagelijks Bestuur van het waterschap. Ook werd een bestuursakkoord opgesteld, waarin het bereiken van de waterkwaliteitsdoelen van de Kader Richtlijn Water (KRW, zie kader) één van de hoofdpunten was. Dankzij onze deelname aan het Dagelijks Bestuur en onze positie als grootste gekozen partij in het Algemeen Bestuur konden in deze bestuursperiode flinke stappen gezet worden in de verbetering van de waterkwaliteit en in het natuurlijker maken van het watersysteem van waterschap Noorderzijlvest. In het Drentse deel van het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest is deze vooruitgang inmiddels goed te merken. De bovenlopen van het Peizerdiep hebben grotendeels weer een natuurlijk karakter gekregen en het 2500 hectare grote gebied De Onlanden is in binnen- en buitenland bekend als hét voorbeeld van een goede manier om waterberging en natuur te combineren tot een geheel met meerwaarde voor waterbeheer, waterkwaliteit en waterbeleving. Ook in het Groningse deel van het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest zijn goede stappen gezet om de waterkwaliteit te verbeteren en de vele gekanaliseerde wateren een natuurlijker aanzien te geven. Langs een aantal maren en diepen zijn natuurlijke oevers aangelegd en de meeste grote gemalen in het gebied zijn inmiddels vispasseerbaar gemaakt. Ook het schonen (= verwijderen van begroeiing) van watergangen gebeurt nu ‘slim’, dus Kader Richtlijn Water (KRW) zoveel mogelijk natuurvriendelijk en alleen dan wanneer het Veel wateren in Nederland, en ook elders in Europa, zijn in de loop van de vorige echt nodig is voor een goede waterafvoer. De effecten van de verbetering van waterkwaliteit en ecologie in de grote wateren in het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest zijn inmiddels meetbaar en merkbaar. De cijfers van de verbeteringen zijn te vinden in het overzicht van de chemische en biologische toestand van deze wateren, zoals beschreven in de KRW factsheets. Maar de verbeteringen zijn zeker ook merkbaar in het veld. De rietoevers langs de Groninger maren zitten in het voorjaar vol zangvogels, Otters zwemmen rond in De Onlanden en in de bovenlopen van de beken en veel mensen komen genieten van de vrolijk stromende beken in Noord-Drenthe en de wuivende rietkragen langs de maren. Vaak wordt gezegd dat “die natuur” alleen maar veel extra geld kost, terwijl de gewone oplossingen goedkoper zouden zijn. We hebben de afgelopen jaren kunnen zien dat deze
eeuw vervuild geraakt met mest en afvalstoffen. Ook zijn veel natuurlijke wateren gekanaliseerd en opgesloten binnen steile dijken. De waterkwaliteit en het leven in het water hebben hierdoor vaak veel schade opgelopen. In Europees verband is, via de Kader Richtlijn Water, afgesproken de waterkwaliteit en de biologie van het oppervlaktewater zoveel mogelijk te verbeteren. Om deze doelstelling te halen zijn maatregelen nodig, zoals: hermeandering van beken; het aanleggen van natuurlijke oevers langs sloten en kanalen; het terugdringen van uitspoeling van meststoffen en andere schadelijke stoffen vanuit landbouw en industrie; en het opheffen van barrières voor vismigratie. Uiterlijk in 2027 moet het oppervlaktewater in Nederland weer een goede chemische en biologische kwaliteit hebben, voor natuur en mens.
bewering niet klopt. Waterschap Noorderzijlvest heeft deze bestuursperiode juist stevig kunnen bezuinigen op de uitgaven, terwijl ondertussen geïnvesteerd werd in die ‘natuur’projecten. Een waterberging (De Onlanden) aanleggen bleek goedkoper dan overal de dijken verhogen. Slim sloten schonen bleek veel geld uit te sparen. Hermeandering van de beken wordt door veel burgers en recreatieondernemers als grote winst beschouwd. Ook recent werd weer duidelijk dat de aanleg van waterbergingsgebieden in combinatie met natte natuur financieel en maatschappelijk het meest gunstig is. Geld besparen kan het waterschap ook door duurzamer te worden. Meer gebruik maken van duurzame energiebronnen, terugwinnen van warmte en het opwekken van stroom met zelfgeproduceerd gas zijn daar voorbeelden van die nu al toegepast worden door waterschap Noorderzijlvest. We produceren al ongeveer 40 % van onze energiebehoefte zelf. Ook verstandiger onderhoud van watergangen en slimmer aansturen van gemalen en stuwen levert energiebesparing op. Duurzame ontwikkelingen als het terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater en het verbeteren van de technieken voor afvalwaterzuivering bevinden zich veelal nog in de experimentele fase, maar leveren al veelbelovende resultaten. Waterschap Noorderzijlvest heeft hier de afgelopen jaren actief aan deelgenomen. De Water Natuurlijk fractie van waterschap Noorderzijlvest is zeer positief over de vooruitgang die in deze bestuursperiode geboekt is. We zien het als een behoorlijke stap in de goede richting. Tegelijkertijd weten we dat er nog veel werk te doen is als het gaat om verbetering van de waterkwaliteit, het natuurlijker maken van het watersysteem en het duurzaam omgaan met natuur, energie en grondstoffen. Ook ligt er nog een flinke opgave voor het behoud van de waterveiligheid van burgers en infrastructuur. Recente voorbeelden van wateroverlast in Nederland door onverwacht grote hoeveelheden neerslag, vaak in zeer korte tijd, maken duidelijk dat we voorbereid moeten zijn op het onverwachte. In navolging van het buitengebied, zal er de komende jaren in het stedelijk waterbeheer een omslag moeten komen in het denken over oplossingen voor wateroverlast. Ook moet in het stedelijk gebied meer gedaan worden om de waterkwaliteit te verbeteren. Het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest heeft veel potentie voor het realiseren van een natuurlijk watersysteem en voor duurzaam waterbeheer. Daar moeten we gebruik van maken.
Visie Water Natuurlijk wil in het bestuur van waterschap Noorderzijlvest graag doorgaan met vernieuwing en verjonging van de soms eeuwenoude waarheden en zekerheden in het denken over waterbeheer, waterveiligheid en waterkwaliteit. Het veranderende klimaat en de veranderende sociale omgeving vragen om deze vernieuwing. In plaats van hoge, kale dijken zijn soms andere oplossingen beter, goedkoper en mooier. De functie van water in het landelijk gebied verandert langzaam van water voor landbouw naar water voor veiligheid, burgers en natuur. Het belang en de zeggenschap van de landbouw bij het waterbeheer wordt daardoor in de toekomst minder bepalend. Zoet water is niet meer gegarandeerd altijd en overal in voldoende hoeveelheden aanwezig. De zuivering van ons afvalwater kan in de toekomst wellicht geld opleveren in plaats van geld kosten. Maar voor nieuwe bedreigingen van de waterkwaliteit, zoals hormonen, medicijnresten en bestrijdingsmiddelen, zijn goede oplossingen dringend nodig. Water Natuurlijk wil daarom in waterschap Noorderzijlvest blijven werken aan het
Waterbeheer voor de Toekomst
Doelen De doelen van Water Natuurlijk voor de komende bestuursperiode zijn gericht op die toekomst. Voor waterschap Noorderzijlvest hebben we ons programma voor de toekomst uitgewerkt in drie thema’s en per thema de voornaamste doelen bepaald. Het landelijke Programma op hoofdlijnen, zoals dat vastgesteld is door de leden van Water Natuurlijk, was daarbij een goede leidraad. Dit landelijke programma is te vinden op de website www.waternatuurlijk.nl.
Thema: Veiliger en gezonder water De bescherming van burgers en van belangrijke infrastructuur tegen overstromingen vanuit zee of vanuit ons watersysteem staat bij Water Natuurlijk uiteraard voorop. Wij willen deze waterveiligheid vooral blijven behouden door het natuurlijker en robuuster maken van het watersysteem. Hierdoor ontstaat meer ruimte om grote hoeveelheden regenwater vast te houden en te bergen. Niet alleen in het landelijk gebied, maar ook in steden en dorpen. De almaar stijgende zeespiegel vraagt dringend om goede, duurzame oplossingen. Een brede, groene zeedijk kan effectiever, goedkoper en ook mooier zijn dan de hoge, geasfalteerde dijken die nu langs de Waddenzee liggen. Vooroevers en opvangzones achter de zeedijk zullen wellicht in de toekomst betere en meer duurzame bescherming bieden tegen overstroming vanuit zee. Veiligheid betekent voor Water Natuurlijk ook: bescherming tegen ongewenste of schadelijke stoffen in het water. Hormonen, medicijnresten en bestrijdingsmiddelen vormen in ons afvalwater een steeds grotere bedreiging voor de gezondheid van mens en natuur. De grote hoeveelheid meststoffen die in het water terecht komt is slecht voor de waterkwaliteit en kan bijvoorbeeld leiden tot blauwalg in zwemwater. Maatregelen aan de bron zijn nodig. Waar dit niet kan moet goede zuivering uitkomst bieden. Het oppervlaktewater dient uiterlijk in 2027 ecologisch gezond te zijn. Water Natuurlijk wil daarom op volle kracht doorgaan met het nemen van maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren en het watersysteem natuurlijker te maken. Uiteindelijk zal schoon water vanuit het Fochteloërveen en vanuit de Hunze via een volledig natuurlijk ingericht systeem naar de Waddenzee moeten kunnen stromen. Doelen: voor veiliger en gezonder water willen we 1 – doorgaan met de aanleg van waterbergingsgebieden en van natuurlijke oevers, vooral in de provincie Groningen 2 – meewerken aan de aanleg van groen-blauwe buffers in de stad Groningen. Dit kan goed gecombineerd worden met het tot leven brengen van de Hunze in de stad. 3 – alternatieven uitwerken voor het almaar ophogen van de zeedijken. 4 – meewerken aan onderzoek en experimenten die tot doel hebben schadelijke stoffen zo goed mogelijk buiten de afvalwaterstroom te houden of er weer uit te halen. 5 – doorgaan met de afgesproken maatregelen die de waterkwaliteit verbeteren, zodat de KRW doelen op tijd gehaald worden. 6 – werken aan een aaneengesloten, natuurlijk watersysteem, waarin de zeeforel tussen Waddenzee en Drentse beken kan migreren.
Thema: Duurzaam en vernieuwend waterbeheer De toekomst vraagt om nieuwe oplossingen voor de nieuwe problemen die ons te wachten staan. De klimaatverandering heeft grote invloed op het functioneren van ons watersysteem. De zeespiegel stijgt, buien en stormen worden heviger, maar ook perioden van droogte en warmte nemen toe. De toekomst vraagt ook om optimaal gebruik van duurzame energie en het hergebruik van grondstoffen. Water Natuurlijk wil een duurzaam en toekomstbestendig watersysteem, dat in staat is de pieken en dalen in regenval op een natuurlijke wijze op te vangen. We streven naar een regionaal zelfvoorzienend zoetwatersysteem. Overschotten aan regen worden vastgehouden en geborgen en kunnen tijdens droge perioden gebruikt worden om watertekorten aan te vullen. Wegpompen van grote hoeveelheden water in de Waddenzee en vervolgens weer aanvoeren van water uit het IJsselmeer is dan niet meer nodig. Een groot deel van het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest bestaat uit landbouwgrond. We willen graag samen met de landbouwsector nadenken over oplossingen en mogelijkheden om het nieuwe waterbeheer samen te laten gaan met groen-blauwe diensten en duurzame landbouw. Muskusratten kunnen veel schade veroorzaken aan oevers en dijken. Deze schade kan de veiligheid in gevaar brengen. Muskusratten worden daarom nu nog overal en altijd bestreden. Dit kost elk jaar weer veel geld, landelijk zo’n 30 miljoen euro. Het doden van dieren is geen duurzame oplossing. Er zijn alternatieven mogelijk, zoals minder steile dijken of het aanbrengen van speciaal gaas of textiel in de dijkwand om graafactiviteit tegen te gaan. En wellicht blijkt helemaal stoppen met bestrijden van de muskusrat en het herstellen van schade door graafactiviteit uiteindelijk veel goedkoper en duurzamer. Water Natuurlijk wil graag meewerken aan het vinden van goedkopere en meer diervriendelijke oplossingen voor de muskusrattenbestrijding. Gemalen en beweegbare stuwen moeten veel meer gaan werken op duurzame energie. De afvalwaterzuivering moet in de toekomst nog veel vernieuwender en efficiënter worden. Voor een belangrijk deel kan de zuivering haar eigen energie opwekken door vergisting en warmtekrachtkoppeling. Ook kunnen veel herbruikbare grondstoffen uit het afvalwater gewonnen worden. Water Natuurlijk stimuleert onderzoek en experimenten met vernieuwende en duurzame technieken in de afvalwaterzuivering. Het stedelijk waterbeheer moet zorgvuldig onder de loep genomen worden. Binnen de bebouwde kom moet ruimte gemaakt worden voor opvang van de grote hoeveelheden regenwater die in korte tijd kunnen vallen. Ook moet de waterkwaliteit verbeterd worden. Vooral in grootstedelijke omgeving, zoals de stad Groningen, is nog veel te doen. Wij willen meer ruimte voor groen-blauwe zones en meer doorstroming van het water in de stad. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door de oude loop van de Hunze in de stad weer te herstellen. Doelen: voor duurzaam en vernieuwend waterbeheer willen we 1 – doorgaan met maatregelen om in onze energiebehoefte zoveel mogelijk (liefst 100 %) op duurzame wijze te voorzien 2 – werken aan het aanleggen en verduurzamen van zoetwatervoorraden in ons beheergebied, zodat toevoer van water uit het IJsselmeer overbodig wordt 3 – inzetten op duurzame, watervriendelijke landbouw en het leveren van groenblauwe diensten door de landbouwsector in ons beheergebied 4 – meewerken aan nieuwe manieren om in de stedelijke omgeving wateroverlast te voorkomen en de waterkwaliteit te verbeteren 5 – hergebruik van zoveel mogelijk energie en grondstoffen uit de afvalwaterstroom 6 – meewerken aan onderzoek naar alternatieven voor de muskusrattenbestrijding
Thema: Beleefbaar en betaalbaar water Water biedt talrijke mogelijkheden tot ontspanning en beleving. Waterrijke natuur in De Onlanden trekt elke dag veel fietsers en wandelaars uit Stad en land. De grotere meren en plassen in ons beheergebied worden gebruikt door watersporters en zwemmers. De Groninger maren en diepen leveren prachtige visplekken. Indirect is dit beleefbare water ook een goede bron van inkomsten voor de recreatiesector in Drenthe en Groningen. Water Natuurlijk ziet dat water ook in de toekomst een belangrijke bron van ontspanning en beleving zal zijn voor de mens en vindt dat het waterschap hier op in moet spelen. Dit kan bijvoorbeeld door meedenken en meewerken bij het aanleggen en onderhouden van recreatieve voorzieningen zoals visplekken, aanlegsteigers of wandelpaden. Beleven en genieten van water kan ook goed samengaan met bewustwording over waterbeheer en zuivering. Burgers die weten wat het waterschap allemaal moet doen om het water ook in de toekomst veilig en schoon te houden, zullen beter snappen waarom maatregelen nodig zijn en waar hun geld voor gebruikt wordt. Vernieuwend en duurzaam waterbeheer, zoals Water Natuurlijk dat voorstaat, betekent dat het waterschap problemen soms anders oplost dan we gewend waren, maar ook dat de kosten van deze oplossingen lager liggen, waardoor het waterbeheer ook in de toekomst betaalbaar blijft. Wij vinden daarnaast dat de kosten van het waterbeheer gedragen moeten worden door degenen die daar baat bij hebben. Dit klinkt logisch, maar op dit moment is de verdeling van de waterschapslasten over de verschillende groepen gebruikers niet volgens dit principe. Dit zal in de toekomst eerlijker moeten gebeuren. Water Natuurlijk is voor afschaffing van de zeer ondemocratische, geborgde zetels in het waterschapsbestuur en is voorstander van een onderzoek naar de haalbaarheid en voordelen van een fusie met waterschap Hunze en Aa’s. Doelen: voor beleefbaar en betaalbaar water willen we 1 – openstaan voor suggesties en wensen van recreatieorganisaties voor gebruik en inrichting van de wateren in ons beheergebied. 2 – hard blijven werken aan bewustwording over waterbeheer bij burgers en overheden. 3 – kiezen voor duurzame en vernieuwende maatregelen die de kosten van het waterbeheer zo laag mogelijk houden 4 – de kosten van het waterbeheer evenredig leggen bij degenen die profijt hebben van de maatregelen en diensten.
