17-3-2014
Fietspaden: tips en tricks
Dries Keunen, verkeerskundige veiligheid Expertise Verkeer en Telematica (EVT)
Inhoudsopgave • • • • • • • •
Ontwerpuitgangspunten De fiets en de fietser Maatvoering en afscherming van fietspaden Materiaal en kleurgebruik van fietspaden Toepassingsgebied Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden Goede praktijkvoorbeelden Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen
Ontwerpuitgangspunten (1) • • • • •
Samenhangend Direct Aantrekkelijk Veilig Comfortabel
Deze eisen zijn niet steeds eenvoudig verzoenbaar
1
17-3-2014
Ontwerpuitgangspunten (2) • Samenhangend • Hoe goed verbinden de fietsvoorzieningen herkomst en bestemming van fietsers • Vindbaarheid • Bewegwijzering • Plattegrond
• Compleetheid • Hoeveel herkomst en bestemmingspunten zijn aangesloten
Ontwerpuitgangspunten (3) • Direct • Aanvaardbare reistijdverhouding t.o.v. andere vervoerswijzen (voornamelijk de auto) • Afwikkelingssnelheid (ontwerpsnelheid) • Oponthoud (wachttijden) • Omrijafstand (omrijfactor)
• Aantrekkelijk • Ruimtelijke ‘beleving’ door de fietser • Sociale veiligheid • Zichtbaarheid voorzieningen • Overzicht • Verlichting
Ontwerpuitgangspunten (4) • Veilig • Verkeersveiligheid (objectief / subjectief) • Scheiden of mengen • Oversteekvoorzieningen • Afhankelijk van: • Snelheidsverschillen • Massaverschillen • Potentiële conflictpunten
2
17-3-2014
Ontwerpuitgangspunten (5) • Comfort • Vermijden van knelpunten en gebreken in de fietsinfrastructuur die leiden tot extra fysieke inspanningen • • • •
Vlakheid Heuvelachtigheid Stopkans Weershinder
Ontwerpuitgangspunten (6)
Functioneel fietsnetwerk
Recreatief fietsnetwerk
1. Veiligheid
1. Veiligheid
2. Directheid
2. Aantrekkelijkheid
3. Samenhang
3. Samenhang
4. Comfort
4. Comfort
5. Aantrekkelijkheid
5. Directheid
De fiets en de fietser (1) • Is • Instabiel • Geen kreukelzone • Nauwelijks vering • Maar is ook • Snel • Wendbaar • Zuinig (ruimtebeslag, verbruik) • Geruisloos • Kosten-baten efficiënt
3
17-3-2014
De fiets en de fietsers (2) • Maatvoering – profiel van de vrije ruimte
De fiets en de fietser (3) • Mogelijke evolutie van de fiets naar de toekomst!
Maatvoering en afscherming van fietspaden (1) • Uitgangspunt • Voldoende ruimte om • 2 fietsers comfortabel naast elkaar te laten rijden & • Passeer- en inhaalbewegingen op een veilige wijze mogelijk te maken
• Breedte afhankelijk van ≠ kenmerken • Wegcategorie, intensiteit en snelheid gemotoriseerd verkeer, mate van scheiding (aanliggend/vrijliggend) of menging, potentiële fietsintensiteit, hellingsgraad, gebruik voor één- of tweerichtingsverkeer, …
4
17-3-2014
Maatvoering en afscherming van fietspaden (2) • Maatvoering van fietspaden
Bron: Vademecum Fietsvoorzieningen
Maatvoering en afscherming van fietspaden (3) • Afscherming van fietspaden (1) • Aanliggende fietspaden • Veiligheidsmarge van minstens 25 cm • Verhoogde boorstenen in verblijfsgebied bij voorkeur: afgeschuinde boordstenen (o.w.v. toegankelijkheid)
• Vrijliggende fietspaden • Veiligheidsmarge van minstens 70 cm • Bij voorkeur ondersteunen door verticale elementen (haagje, …) • Opgelet met het gebruik van ‘varkensruggen’ gevaar om achter te blijven hangen met de pedalen
Maatvoering en afscherming van fietspaden (4) • Afscherming van fietspaden (2) • Parkeerstrook • Bij aanwezigheid van een parkeerstrook tussen de rijbaan en het fietspad bij voorkeur een veiligheidsmarge tussen parkeerstrook en fietspad (vb. 50 cm)
5
17-3-2014
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (1) • Uitgangspunten (1) • Continuïteit van de fietsverbinding in het netwerk waarborgen: het aantal kwaliteitswissels op verbindingen van eenzelfde functieniveau is minimaal • Verwachte verkeersbelasting kunnen dragen • Vlotte afwikkeling toelaten • Toestand van het wegdek werkt niet vertragend • Effectieve breedte van de fietsverbinding wordt niet verminderd door randschade
• Inpassen van de infrastructuur in de omgeving
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (2) • Uitgangspunten (2) • Verkeersveiligheid verzekeren, de toestand van het wegdek • Vormt geen aanleiding om op de rijbaan te fietsen • Leidt de aandacht van de fietser niet af van het verkeer • Is voldoende stroef om effectief te kunnen sturen en remmen • Geeft geen aanleiding tot valpartijen • Verduidelijkt de positie van de fietser in het verkeer
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (3) • Uitgangspunten (3) • Bijdragen tot comfort van de gebruiker, de toestand van het fietspad • Veroorzaakt geen trillingshinder, heeft een lage rolweerstand en veroorzaakt geen schade aan de fiets • Vormt geen aanleiding tot snelheid verminderen of stoppen • Voorkomt het vormen van plassen
6
17-3-2014
Materiaal en kleurgebruik van fiestpaden (4) • Materialen (1) • ASFALT (monolitisch) • Voordelen • Zeer lage rolweerstand • Uitermate comfortabel • Relatief goedkoop in onderhoud
• Nadelen • Gevoelig voor blijvende vervormingen (vb. spoorvorming of ribbelvorming) • Opdrukkende wortels van bomen kunnen vervorming veroorzaken kan vermeden worden door aanplanting van diepwortelende bomen
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (5) • Materialen (2) • CEMENTBETON (monolitisch) • Voordelen • Grote stijfheid spanningen in de grond zijn klein • Mits de voegen zorgvuldig werden aangebracht, is platenbeton een uitstekend verhardingstype • Uitpuilende voegmassa’s vermijden door de voegen uit te voeren als krimpvoegen zonder voegvulling • Weinig gevoelig voor boomwortels • Minder onderhoud en duurzamer dan asfalt • Gladde en eenvoudige afwerking goede aanpassing aan ≠ omgevingen
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (6) • Materialen (3) • CEMENTBETON (monolitisch) • Nadelen • Stijfheid gevoelig voor ongelijkmatige zettingen van de ondergrond • Hogere rolweerstand dan asfalt minder comfortabel • Hogere prijs is aanleg, in het bijzonder gekleurd beton
7
17-3-2014
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (7) • Materialen (4) • BETONSTRAATSTENEN (kleinschalig) • Minder comfortabel dan monolitische verharding • Opsluitbanden aan de randen zijn zeer belangrijk om randschade de voorkomen • Voegen mogen niet de breed zijn en moeten goed gevuld zijn • Belang legpatronen • http://www.febestral.be/openbaar/downloads/publica ties/fietsvoorzieningen.pdf
Materiaal en kleurgebruik van fietspaden (8) • Kleurgebruik
Bron: Vademecum Fietsvoorzieningen
Toepassingsgebied (1) • In verkeersgebieden (70 – 90 km/u) • Vrijliggende fietspaden, aan beide zijden van de weg, afgeschermd via obstakelvrije zone • Verplicht gebruik voor fietsers en bromfietsers klasse A en B • Aanliggende fietspaden enkel toelaatbaar bij plaatselijke versmallingen (vb. insprong huis), maar dan wel verhoogd • Dubbelrichtingsfietspaden steeds vermijden, tenzij in volledig aparte bedding of aan weerszijden van de weg om oversteekgedrag bij drukke wegen te vermijden
8
17-3-2014
Toepassingsgebied (2) • In verblijfsgebieden (50 km/u) • Snelheidsverschillen te groot om volledige menging van verkeerssoorten toe te laten, wel conflictpresentatie om fietser zichtbaar te maken in het straatbeeld • In principe aanliggend verhoogde fietspaden, met obstakelvrije zone van 50 cm t.o.v. rijbaan of parkeerstrook indien deze aanwezig is • Vrijliggende fietspaden kan ook, bijvoorbeeld bij bepaalde straattypes, zoals boulevards, maar dan wel aanliggend brengen bij kruispunten voor goed conflictpresentatie
Toepassingsgebied (3) • In verblijfsgebieden (< 50 km/u) • Streven naar menging van verkeerssoorten, maximale conflictpresentatie • Maar er zijn grenzen aan menging, wanneer mengen en wanneer niet? 1. Gemengd profiel, eventueel fietsstroken of –paden 2. Komt zeer weinig voor 3. Vaak is een weg zonder fietsstroken of –paden nog wel aanvaardbaar 4. Fietsstrook of –pad is wenselijk 5. Fietspad is wenselijk, maar gemengd profiel soms nog aanvaardbaar 6. Fietspad noodzakelijk Bron: Tekenen voor de fiets - CROW
Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (1) • Materiaalkeuze bepaalt fietscomfort • Verkeersgebied: altijd monolithische verharding (vb. beton, asfalt) • Verblijfsgebied: bij voorkeur monolithische verharding, alleen uitzonderlijk kleinschalige elementen (vb. betonstraatstenen, …)
RODE ASFALT
BETONSTRAATSTENEN
9
17-3-2014
Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (2) • Continuïteit van fietsvoorzieningen met het oog op fietscomfort (1) • De continuïteit wordt bepaald door de volgende aspecten • Het al dan niet doorlopen van het fietspad op dezelfde hoogte • Het al dan niet onderbroken worden van het fietspad door stoepranden of regengoten • Het al dan niet behouden van dezelfde breedte • Het al dan niet behouden van dezelfde kleur over de zijstraten heen • Het al dan niet uitvoeren van het fietspad in hetzelfde materiaal over de zijstraten heen
Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (3) • Continuïteit van fietsvoorzieningen met het oog op fietscomfort (2) Onderbroken fietspad = comfortverlies
Integraal verhoogd aanliggend = hoger-lager effect aan privéuitritten wordt vermeden
Aandachtspunten bij de aanleg van fietspaden (4) • Dubbelrichtingsfietspaden: enkel in uitzonderlijke situaties (1) • Behoedzaam omspringen met dubbelrichtingsfietspaden langs één zijde van de weg • Bijzonder knelpunt = beveiligen van fietspaden ter hoogte van op- en afritten van snelwegen, ringwegen, … Dit probleem stelt zich nog sterker bij dubbelrichtingsfietspaden • In specifieke situaties kan een dubbelrichtingsfietspad worden aangelegd: indien er bv. aan één zijde van de weg zich minder zijwegen of opritten bevinden dan aan de andere zijde van de weg (=veiliger)
10
17-3-2014
Aandachtpunten bij de aanleg van fietspaden (5) • Dubbelrichtingsfietspaden: enkel in uitzonderlijke situaties (2)
Op- en afritten liggen aan dezelfde kant door het dubbelrichtingsfietspad aan de andere kant te voorzien, worden conflicten met het gemotoriseerd verkeer vermeden
Goede praktijkvoorbeelden (1) Fietspad loopt comfortabel door over de zijstraten
• • •
Breedte fietspad: 1,60 m Materiaal: rode asfalt Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: een zone met een haagje van 1,50 m
KOKSIJDE – N8
Goede praktijkvoorbeelden (2)
Fietspad aangelegd achter de bushalte veiliger
• • •
BRECHT – N115 – N330 Oostduinkerke
Breedte fietspad: 1,75 m Materiaal: cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: een graszone inclusief bomenrij van 2,5 meter tot 3,3 meter of meer
11
17-3-2014
Goede praktijkvoorbeelden (3) Tussen het fietspad en het schuilhuisje is een veiligheidsstrook voorzien
Het vrijliggende fietspad wordt aanliggend ter hoogte van de zijstraat, met behoud van een veiligheidszone tussen fietspad en rijbaan
Goede praktijkvoorbeelden (4)
• •
•
ZOERSEL – N12
Breedte fietspad: 1,75 m Materiaal: cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: een zone met haagje van 1,20 m
Goede praktijkvoorbeelden (5) De afscheidingszone met haagje wordt op geregelde afstanden onderbroken om fietsers toe te laten de overkant te bereiken
Aandachtspunt: de vegetatie moet op regelmatige basis verwijderd worden om te voorkomen dat de beschikbare breedte van het fietspad stelselmatig kleiner wordt
12
17-3-2014
Goede praktijkvoorbeelden (6)
• • •
• ZWIJNDRECHT - HOEFIJZERSINGEL
Dubbelrichtingsfietspad aan één zijde van de weg Breedte fietspad: 3 m Materiaal: rode cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: groenzone, incl. bomenrij
Goede praktijkvoorbeelden (7)
De brede afscheiding tussen rijbaan en fietspad maakt het dubbelrichtingsfietspad veilig in gebruik
Aandachtspunt: de oversteekplaats had comfortabeler en veiliger kunnen aansluiten op het fietspad
Goede praktijkvoorbeelden (8)
• •
•
NEERPELT – N748
Breedte fietspad: 1,75 m Materiaal: rode cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: 1,10 m tussenruimte inclusief goot
13
17-3-2014
Goede praktijkvoorbeelden (9)
Een zicht op de infrastructuur uit het verleden (bovenaan de foto) en de veiligere infrastructuur in volle aanleg (onderaan de foto)
Goede praktijkvoorbeelden (10)
• •
•
MEEUWEN-GRUITRODE – N730
Breedte fietspad: 1,50 m tot 1,75 m Materiaal: rode en grijze cementbeton, zonder voegmassa Afscheiding tussen fietspad en rijbaan: scheiding door gracht en bomenrij van 3 m en meer
Goede praktijkvoorbeelden (11)
Overgang van verhoogd aanliggend naar vrijliggend fietspad. Het vrijliggend fietspad beschermt de fietsers uiteraard beter Vrijliggende fietspaden hoeven geen extra kleuraccent te krijgen
14
17-3-2014
Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (1) • Rapport fietspaden, meetjaar 2007 & meetjaar 2009 • Staat van de fietspaden a.d.h.v. visuele inspecties door inspecteurs van de wegendistricten • Rapport fietspaden, meetjaar 2011 • Staat van de fietspaden a.d.h.v. visuele inspecties door inspecteurs van de wegendistricten • Inrichting van de fietspaden • Vergelijking van de effectieve inrichting van de fietspaden en de richtlijnen bepaald in het Vademecum Fietsvoorzieningen
Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (2) • Resultaten rapport fietspaden, meetjaar 2011 • Staat van de fietspaden
Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (3) • Resultaten rapport fietspaden, meetjaar 2011 • Staat van de fietspaden 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
West-Vlaanderen
Uitstekend
Goed
Voldoende
Slecht
Zeer slecht
15
17-3-2014
Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (4) • Resultaten rapport fietspaden, meetjaar 2011 • Inrichting van de fietspaden
Rapport fietspaden langs gewestwegen in Vlaanderen (5) • Rapport fietspaden, meetjaar 2013 • Staat van de fietspaden a.d.h.v. visuele inspecties door inspecteurs van de wegendistricten • Inrichting van de fietspaden • Inrichting van fietsvoorzieningen ter hoogte van rotondes en verkeerslichtengeregelde kruispunten • Binnen 2 jaar zullen de resultaten van de staat van de fietspaden gebaseerd zijn op de meetfiets
16
