EVALUATIE VAN 1 JAAR SALDUZ- WET Kwalitatief luik: de verdachten Studiedag « ’t Salduz beter gaan ?! Hoe de toekomstige ‘EU-richtlijnen’ implementeren in onze regelgeving? »
DSB Kris DECRAMER
27 maart 2013
Inleiding • •
In onderzoeksvoorstel voorzien om verklaring van rechten te evalueren en hoe rechten door verdachten werden ervaren Door middel van interviews: oktober-november 2012: met verdachten in voorlopige hechtenis of voorlopige plaatsing na 1 januari 2012 (op vrijwillige basis): 48 personen: – – – –
• •
Gevangenis van Bergen : 13 meerderjarige verdachten (9 mannen en 4 vrouwen) Gevangenis van Antwerpen : 11 meerderjarige verdachten (10 mannen en 1 vrouw) Federaal gesloten centrum Saint-Hubert : 14 minderjarige verdachten (mannen) Federaal gesloten centrum van Everberg : 10 minderjarige verdachten (mannen)
Uitspraken niet altijd exact en niet mogelijk juistheid uitspraken na te gaan wel voldoende nuttige info voor analyse Antwoorden anoniem en vertrouwelijk behandeld, gebruik van citaten
1
1. Verklaring van rechten • Ontvangst van de verklaring: – Meerderheid heeft verklaring ontvangen: • Meestal van politie vóór verhoor, of uitzonderlijk na verhoor van politie of zelfs van advocaat • Enkele verdachten hebben de verklaring niet bij zich kunnen houden of niet de tijd gehad om het te lezen
– Minderheid heeft verklaring niet ontvangen of kan zich dit niet meer herinneren
• Onthouden rechten: – Vooral recht op bijstand van een advocaat en zwijgrecht – Ook aangehaald: recht op medische bijstand, recht om vertrouwenspersoon in te lichten, verlenging van arrestatietermijn van 24 uur en dit door een rechter
• Leesbaarheid en begrijpbaarheid van de verklaring: – Meerderheid vindt verklaring duidelijk en begrijpbaar soms bijkomende verklaringen gegeven door politie of advocaat « Ce n’est pas vraiment difficile à comprendre…Je pense que tout le monde peut comprendre cela » [S12SH]
– Bepaalde verdachten vinden verklaring ingewikkeld taalgebruik niet altijd eenvoudig, vooral voor minderjarigen
• Beschikbaarheid in de eigen taal: – Verdachten hebben verklaring ontvangen in hun moedertaal of taal die ze beheersen geen tolk nodig om document te vertalen – Geen moeilijkheden gesignaleerd i.v.m. de vertaling
2
2. Kosteloze juridische bijstand • Weinig verdachten hebben gevraagd naar formulier met voorwaarden voor kosteloze rechtsbijstand, omdat ze: – – – –
Niet wisten dat ze recht hadden op kosteloze rechtsbijstand Systeem niet kenden Niet nuttig vonden gezien de feiten Reeds pro-deo advocaat of ambtshalve aangestelde advocaat hadden
• Slechts 1 verdachte verwijst naar ingevuld document dat hij moest ondertekenen (wellicht de « verklaring op eer»)
3. Inlichten van een vertrouwenspersoon •
Minderheid heeft aan politie gevraagd om vertrouwenspersoon in te lichten (op eigen initiatief of na voorstel van politie): – In het algemeen echtgenoot, ouders, kinderen, naasten – Soms de werkgever – Uitzonderlijk heeft politie geweigerd om in te gaan op de vraag
•
Voor meerderheid van minderjarige verdachten: – Politie heeft onmiddelijk de ouders ingelicht – Meerderheid heeft niet gevraagd om nog iemand anders te contacteren – Begrip « vertrouwenspersoon » wordt niet altijd goed begrepen
•
In meerdere gevallen heeft politie verdachte niet van dit recht ingelicht en/of heeft verdachte dit om # redenen ook niet gevraagd: – Familie van verdachte was reeds op hoogte van arrestatie – Verdachte wil niet dat men weet waar hij is – Verdachte wil wachten of er al dan niet gevolg aan de zaak wordt gegeven
3
4. Medische bijstand •
Meerderheid heeft geen medische bijstand gevraagd gezien niet nodig >< Enkele verdachten hebben op eigen initiatief medische bijstand gevraagd of na overleg met advocaat in twee gevallen heeft politie bijstand geweigerd: « Dus ze zeiden tegen mij: “als je je medicatie hier nu bij hebt kunnen we u die hier nu geven, maar als je dat niet bij hebt kunnen we u niet helpen” » [S4A]
•
In enkele gevallen, heeft politie zelf medische bijstand voorgesteld aan verdachte
•
In het algemeen hebben verdachten geen voorkeur als geneesheer maar goed zijn werk doet >< enkele verdachten verkiezen hun eigen geneesheer, omdat ze deze kennen en vertrouwen
5. Beknopte mededeling van de feiten •
Meerderheid heeft mededeling van feiten gehad vóór eerste verhoor ofwel door politie ofwel door onderzoeksrechter of jeugdrechter >< Minderheid heeft geen mededeling van feiten gekregen vóór eerste verhoor sommigen hebben deze gekregen via hun advocaat
•
Vooral nuttig bevonden omdat zaken dan duidelijk zijn vanaf het begin, verdachten weten wat hen ten laste wordt gelegd = goede voorbereiding voor verdediging met advocaat >< Bepaalde verdachten vinden mededeling niet nuttig omdat ze weten waarvoor ze zijn opgepakt, evenals politie en rechter zijn al op hoogte van de feiten
4
6. Voorafgaand vertrouwelijk overleg met advocaat •
Meerderheid heeft voorafgaand vertrouwelijk overleg met advocaat gehad vóór eerste verhoor door politie, parket of rechter: – Vooral overleg ter plaatse – Enkele Franstalige meerderjarige verdachten per telefoon – Met advocaten van Salduz-permanentie of jeugdpermanentie, of soms eigen advocaat van verdachte
•
Minderheid heeft geen overleg gehad staking advocaten, punctuele onbeschikbaarheid of afstand overleg door verdachte
•
Telefonisch afstandscontact met permanentiedienst: twee verdachten nuttig voor de ene, niet voor de andere: « Nee, eigenlijk niet want het is ook niet dat die advocaat aan mij liet horen van « het is misschien beter dat je toch een advocaat pakt » want het was gewoon zo van « Ge doet afstand ? Ok, ça va » [S4A]
•
Grote meerderheid vond overleg met advocaat nuttig om: – – – –
Verdediging voor te bereiden Juridisch advies te krijgen over hun rechten Te weten hoe de procedure verloopt Te weten hoe men zich moet gedragen tijdens verhoor en mogelijke gevolgen « Je trouve que le temps avec son avocat c’est pas mal, ça sert bien quand même […], ça sert à préparer ma défense, à avoir de bons arguments pour convaincre le juge » [S12SH]
•
Enkele verdachten vonden overleg met advocaat niet nuttig, omdat: – Advocaat zegt niets, kent dossier of persoonlijke geschiedenis van verdachte niet – Verdachte heeft geen nood aan advocaat omdat hij zal bekennen of in staat van recidive is – Verdachte heeft geen vertrouwen in raad van zijn advocaat
5
7. Bijstand van een advocaat tijdens het verhoor •
Meerderheid heeft bijstand gehad tijdens verhoor bij politie en/of bij onderzoeksrechter of jeugdrechter
•
Enkele verdachten hebben geen bijstand gehad afstand gedaan van bijstand, niet nuttig geacht op dat ogenblik of geen advocaat beschikbaar
•
Onderbreking voor bijkomend overleg met advocaat: enkele verdachten hebben dit gehad vooral op vraag van advocaat of soms verdachte « Non, c’est quand on a commencé avec le juge et c’est moi qui a demandé parce qu’ils ont dit on a droit à 15 minutes je crois […] Ben, c’était presque fini et c’est moi qui a demandé de parler d’abord avec mon avocat pour voir après » [S9M]
•
Grote meerderheid vond bijstand advocaat nuttig omdat deze kan: – Controleren of de procedure werd gerespecteerd – Alternatieven voorstellen aan de rechter – Controleren of verdachte niet werd mishandeld of onder druk gezet door politie
•
Sommige verdachten vonden bijstand advocaat niet nuttig, omdat: – Advocaat heeft niet veel of geen « goede dingen » te zeggen – Ze geen nood hebben aan advocaat
•
Enkele verdachten geven aan: – Voorafgaand vertrouwelijk overleg is meer nuttig dan bijstand advocaat tijdens politieverhoor – Aanwezigheid advocaat is belangrijker tijdens verhoor voor onderzoeksrechter of jeugdrechter neemt beslissing om al dan niet op te sluiten
6
8. Zwijgrecht •
Grote meerderheid geeft aan geen gebruik te hebben gemaakt van zwijgrecht hoewel politie en/of rechter hen het recht heeft meegedeeld of verdachten dit recht reeds kenden
•
Enkele verdachten hebben zwijgrecht wel gebruikt: – Soms enkel voor bepaalde vragen – Of in functie van de omstandigheden zoals ernst van de gepleegde feiten – In het algemeen, op initiatief van verdachte of uitzonderlijk op aanraden van advocaat >< in de meerderheid van de gevallen, hebben advocaten aangeraden om niet te zwijgen en te spreken « Nee, ze zei “als het over de zware feiten gaat, kan je beter de waarheid vertellen, dan zal je straf milder zijn” » [S6E]
9. Bijstand van een tolk • Grote meerderheid heeft geen nood gehad aan een tolk procedure was in moedertaal of taal die ze beheersen
• Enkele verdachten hebben een tolk nodig gehad: – Aanwezigheid nuttig bevonden, om goed te begrijpen wat men hen zegt en vraagt – Maar kwaliteit van vertaling is niet altijd goed
7
10. Navolgende verhoren door de politie •
Meerderheid vindt aanwezigheid van advocaat bij elk verhoor nuttig om: – Beter te worden verdedigd – Bijstand te krijgen om zich uit te drukken en om gebruikte juridische termen en/of verschillende fasen van de procedure beter te begrijpen – Gedrag van politie te controleren (ongeoorloofde druk, mishandeling)
•
Enkele verdachten vinden het niet nuttig als het voor dezelfde feiten is of als ze al met justitie in aanraking zijn gekomen
•
Sommigen verkiezen een voorafgaand vertrouwelijk overleg voor elk verhoor veeleer dan de aanwezigheid van een advocaat tijdens het verhoor
11. Divers •
Wachttermijn aankomst van advocaat soms te lang en niet nuttig
•
Slechte behandeling en mishandeling van politie wordt gesignaleerd door enkele verdachten niet in staat om juistheid uitspraken te controleren
•
Bij gebrek aan bijstand van een advocaat, kan audiovisueel verhoor nuttig zijn als controle, maar bij voorkeur menselijke controle « C: Zou het ook een camera kunnen zijn ? S: Ja om de agressie te zien. Maar het blijft een camera van de politie […]. Het is altijd beter dat het een persoon is om toe te kijken zoals jullie of een advocaat » [S3A]
•
Bijstand van een advocaat en Salduz-wet wordt als goede zaak beschouwd zetten aan tot betere samenwerking met politie
8
