Eet echt eten. Niet te veel. Vooral planten

Over het boek Eenvoudige eetregels Ook zonder te weten wat een antioxidant is, heeft de mensheid de afgelopen duizenden jaren prima gegeten. Mensen zijn er over het algemeen ook zonder de hulp van voedingsdeskundigen in geslaagd om goed gezond te blijven. Dus welke van al die honderden regels die tegenwoordig zo in zwang zijn hebben we nu echt nodig? Eet echt eten. Niet te veel. Vooral planten. Of je je nu in de supermarkt bevindt of voor een zelfbedieningsbuffet staat, Echt eten van Michael Pollan kan je ter plekke helpen bewuster om te gaan met voeding en betere keuzes te maken. Gezond eten hoeft niet ingewikkeld te zijn. De pers over Echt eten Dit kleine boek kan – meer dan de meest gezaghebbende tekst – mensen motiveren tot het maken van belangrijke, duurzame en gezondheidsbevorderende veranderingen in wat en hoe ze eten. – The New York Times Over de auteur Michael Pollan is journalist, filosoof en auteur van o.a. Een pleidooi voor echt eten. Hij geeft les aan Berkeley University en schrijft regelmatig voor The New York Times. Hij won de James Beard Award for Food Writing.

Michael Pollan

Echt eten Een handleiding Vertaald door Ronald Vlek

Leesfragment

Uitgeverij De Arbeiderspers Amsterdam • Antwerpen

Eerste druk oktober 2010 Tweede drukoktober februari2010 2013 Eerste druk Tweede druk februari 2013 Copyright W 2009 Michael Pollan CopyrightCopyright Nederlandse vertaling Ronald Vlek/ Michael Pollan W 2010 W 2009 bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam Copyright Nederlandse vertaling W 2010 Ronald Vlek/ Oorspronkelijke titel: FoodAmsterdam Rules bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Uitgave: Penguin Books, New York Oorspronkelijke titel: Food Rules Uitgave: Penguin Books, New York Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm toestemming van bv Uitgeverij De Arbeiderspers, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaandeHerengracht schriftelijke 370-372, 1016 ch NoDe part of this book may be reproduced toestemming vanAmsterdam. bv Uitgeverij Arbeiderspers, Herengracht in any form, by ch print, photoprint, microfilm any other means, without 370-372, 1016 Amsterdam. No part of or this book may be reproduced permission bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Herengracht inwritten any form, by print,from photoprint, microfilm or any other means, without 1016 ch Amsterdam. written permission 370-372, from bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Herengracht 370-372, 1016 ch Amsterdam. Omslagontwerp: Nico Richter Omslagfoto: Shutterstock Omslagontwerp: Nico Richter Omslagfoto: Shutterstock 978 90 295907397 / nur isbn isbn paperback 978 295 97397 9 / 893/940 nur 893/940 isbn 978 978 90 295 7397 9 / nur 893/940 isbn e-book 90 295 9266 6 / nur 893/940 www.arbeiderspers.nl www.arbeiderspers.nl

Pollan - Echt eten (binnw)_Opmaak 1 08-05-13 12:21 Pagina 9

Inleiding

Eten is in deze tijd ingewikkeld geworden – onnodig ingewikkeld naar mijn mening. Op dat ‘onnodig’ kom ik zo dadelijk, maar laten we eerst eens stilstaan bij de ingewikkeldheid waarmee deze meest fundamentele activiteit van alle levende wezens tegenwoordig is omgeven. De meesten van ons verlaten zich inmiddels op deskundigen uit de een of andere hoek die ons voorhouden hoe we moeten eten – artsen en dieetboeken, verhalen in de media over de nieuwste bevindingen van de voedingswetenschap, overheidscommissies en voedingspiramiden, het groeiend aantal gezondheidsclaims op verpakkingen. We nemen al die deskundige adviezen misschien niet altijd ter harte, maar iedere keer dat we iets bestellen in een restaurant of met ons boodschappenkarretje door de supermarkt lopen, horen we hun stem in ons hoofd. Daarnaast hebben we tegenwoordig ook aardig wat biochemische kennis opgedaan. Het is toch merkwaardig dat iedereen op zijn minst wel enigszins vertrouwd is met begrippen als ‘antioxidant’, ‘verzadigd vet’, omega3-vetzuren’, ‘koolhydraten’, ‘polyfenolen’, ‘foliumzuur’, ‘gluten’ en ‘probiotica’. Het is al zo 9


ver gekomen dat we geen etenswaren meer zien, maar er dwars doorheen kijken naar de voedingsstoffen (goede en slechte) die erin zitten, en uiteraard naar de calorieën – al die onzichtbare eigenschappen van ons voedsel die, mits correct begrepen, zogenaamd het geheim vormen van verantwoord eten. Maar ondanks alle wetenschappelijke en pseudowetenschappelijke voedingsbagage die we de afgelopen jaren hebben verworven, weten we nog steeds niet wat we moeten eten. Moeten we ons nu meer om de vetten of om de koolhydraten bekommeren? En hoe zit het met de ‘goede’ vetten? Of de ‘slechte’ koolhydraten, zoals glucose-fructosesiroop? Hoeveel zorgen moeten we ons maken over gluten? Hoe zit het met kunstmatige zoetstoffen? Is het echt waar dat mijn zoon door deze soort ontbijtgranen op school beter gaat opletten en dat de andere soort mij tegen een hartaanval beschermt? En wanneer is trouwens het eten van ontbijtgranen een vorm van therapie geworden? Een paar jaar geleden, toen ik het spoor net zo bijster was als iedereen, besloot ik me eens grondig te gaan bezighouden met een simpele kwestie: wat moet ik eten? Wat weten we nu echt over het verband tussen onze voeding en onze gezondheid? Ik ben geen voedingsdeskundige of wetenschapper, alleen maar een nieuwsgierige journalist, die voor zichzelf en zijn gezin een antwoord hoopt te vinden op een rechtstreekse vraag. Als ik aan zo’n onderzoek begin, wordt het meestal al snel duidelijk dat de dingen veel ingewikkelder en minder duidelijk – een paar tinten grijzer – liggen dan ik aanvankelijk had gedacht. Zo niet deze keer. Hoe dieper 10


ik in de verwarde en verwarrende materie van de voedingswetenschap dook, me in de langdurige vettenkoolhydratenoorlog, de vezeltwisten en de felle voedingssupplementendiscussies verdiepte, hoe eenvoudiger het algehele beeld geleidelijk aan werd. Ik ontdekte dat de wetenschap eigenlijk veel minder van voeding weet dan je zou verwachten, dat de voedingswetenschap eigenlijk, om het vriendelijk te zeggen, een heel jonge wetenschap is. Ze probeert er nog steeds achter te komen wat er precies in uw lichaam gebeurt als u een frisdrankje drinkt, of wat er diep in een wortelziel omgaat die hem zo goed voor u doet zijn, of waarom u in vredesnaam zoveel neuronen – hersencellen! – in nota bene uw maag heeft. Het is een fascinerend onderwerp, en ooit zal het veld misschien definitieve antwoorden verschaffen op de voedingsvragen die voor ons van belang zijn, maar – zoals de voedingswetenschappers zelf zullen beamen – zover is het nog niet. Nog lang niet. De voedingswetenschap, die per slot van rekening nog geen tweehonderd jaar geleden ontstond, is momenteel ongeveer even ver als de chirurgie was in het jaar 1650 – uiterst veelbelovend en uiterst interessant, maar wilt u zich er al door laten opereren? Ik denk dat ik nog even wacht. Ik ben juist hele boekdelen wijzer geworden over wat we allemaal nog níet over voeding weten. Ik ben ook een klein aantal hoogst belangrijke zaken wijzer geworden die we wel over voedsel en gezondheid weten. Dat is wat ik bedoelde toen ik zei dat het algehele beeld eenvoudiger werd naarmate ik er dieper in dook. In principe zijn er twee belangrijke dingen die u over 11


het verband tussen voeding en gezondheid moet weten, twee feiten die niet ter discussie staan. Alle strijdende partijen in de voedingsoorlog zijn het daarover eens. En, wat voor ons doel nog belangrijker is, die feiten zijn dusdanig sterk dat we er een verstandig voedingspatroon op kunnen baseren. Dit zijn ze: feit 1. Populaties met een zogeheten westers voedingspatroon – in het algemeen gedefinieerd als een voedingspatroon met veel voorbewerkt voedsel en vlees, veel toegevoegde vetten en suikers, veel geraffineerde granen, veel van alles behalve groenten, fruit en volkorenproducten – hebben onveranderlijk in hoge mate te kampen met de zogeheten westerse ziekten: vetzucht, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker. Vrijwel alle vetzucht en diabetes type 2, tachtig procent van de hart- en vaatziekten, en meer dan een derde van alle vormen van kanker kunnen aan dit voedingspatroon worden gekoppeld. Vier van de tien belangrijkste doodsoorzaken in Amerika zijn chronische ziekten die verband houden met dit voedingspatroon. De discussies binnen de voedingswetenschap gaan niet over dit overvloedig aangetoonde verband; nee, ze gaan allemaal over het vinden van de boosdoeners binnen dat westerse voedingspatroon die voor die chronische ziekten verantwoordelijk zouden kunnen zijn. Zijn het de verzadigde vetten of de geraffineerde koolhydraten, of het tekort aan vezels of de transvetten of de omega 6-vetzuren of de, ja wat eigenlijk? Het punt is dat wij als eters (zo niet als wetenschappers) alles wat we moeten weten om in actie te 12


komen eigenlijk al weten: dit voedingspatroon, om welke reden dan ook, is het ware probleem. feit 2. Populaties met een opvallend breed scala aan traditionele voedingspatronen kampen in het algemeen niet met deze westerse ziekten. Deze voedingspatronen doorlopen het hele gamma van rijk aan vet (de Iniut op Groenland leven grotendeels van zeehondenblubber) tot rijk aan koolhydraten (Midden-Amerikaanse indianen leven grotendeels van maïs en bonen) tot zeer rijk aan eiwitten (de Masai in Afrika leven voornamelijk van runderbloed, vlees en melk), om maar eens drie redelijk extreme voorbeelden te noemen. Maar hetzelfde geldt ook voor meer gemengde traditionele voedingspatronen. Wat dit doet vermoeden is dat het ideale menselijke voedingspatroon niet bestaat, maar dat de menselijke omnivoor voortreffelijk is aangepast aan een breed scala van verschillende voedselsoorten en een grote verscheidenheid aan verschillende voedingspatronen. Met uitzondering van één: het relatief nieuwe (in evolutionaire termen) westerse voedingspatroon dat de meesten van ons tegenwoordig volgen. Wat een uitzonderlijke prestatie van een beschaving: dat ze het enige voedingspatroon heeft weten te ontwikkelen dat haar bevolking stelselmatig ziek maakt! (Hoewel het zo is dat we in het algemeen langer leven dan vroeger, of dan mensen in sommige traditionele culturen, is het merendeel van die toegevoegde jaren te danken aan verminderde kindersterfte en verbeterde zorg, en niet aan onze eetgewoonten.) Eigenlijk is er nog een derde, buitengewoon hoopvol te noemen feit dat uit deze twee voortvloeit: mensen die 13


van het westerse voedingspatroon afstappen zien hun gezondheid enorm verbeteren. We beschikken over goede onderzoekgegevens die erop wijzen dat de effecten van de westerse eetgewoonten zijn terug te dringen, en wel betrekkelijk snel.* In één onderzoek wist een typisch Amerikaanse populatie die slechts in geringe mate van het westerse voedingspatroon (en de westerse levensstijl) afweek de kans op hart- en vaatziekten met tachtig procent, de kans op diabetes type 2 met negentig procent en de kans op darmkanker met zeventig procent te verminderen.** * Voor een uiteenzetting over het onderzoek naar het westerse voedingspatroon en zijn alternatieven zie mijn vorige boek, Een pleidooi voor echt eten (De Arbeiderspers, 2008, midprice editie 2010). Heel veel van de kennis achter de regels in dit boek is daarin te vinden. ** Het in dit onderzoek omschreven voedingspatroon wordt gekenmerkt door een lage consumptie van transvetten; een gunstige verhouding tussen meervoudig onverzadigde vetzuren en verzadigde vetten; een hoge consumptie van volle granen; twee porties vis per week; de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid foliumzuur en minstens vijf gram alcohol per dag. De veranderingen in leefstijl omvatten onder meer stoppen met roken, handhaven van een body mass index (bmi) van onder de 25, en per dag een half uur bewegen. Zoals de auteur Walter Willett schrijft: ‘De mogelijkheden om door geringe aanpassingen in eetgewoonten en leefstijl die gemakkelijk in het leven van de eenentwintigste eeuw zijn in te passen ziekte te voorkomen zijn gigantisch.’ Uit: ‘The Pursuit of Optimal Diets: A Progress Report’, Nutritional Genomics: Discovering the Path to Presonalized Nutriton, red. Jim Kaput en Raymond L . Rodriguez (New York: John Wiley & Sons, 2006). 14


En toch staan deze twee (of drie) sterke feiten, merkwaardig genoeg, niet centraal in ons voedingsonderzoek, en trouwens ook niet in de gezondheidscampagnes rondom onze eetgewoonten. In plaats daarvan richt men zich op het vinden van de grote boosdoener in het westerse voedingspatroon, opdat de voedingsproducenten hun producten eventueel kunnen verfijnen zonder afbreuk te doen aan ons voedingspatroon, of opdat de farmaceutische industrie mogelijk een tegengif zou kunnen ontwikkelen om dat vervolgens weer aan ons te slijten. Waarom? Welnu, er gaat heel veel geld om in het westerse voedingspatroon. Hoe meer je een willekeurig product bewerkt, hoe winstgevender het wordt. De gezondheidszorg verdient meer aan het behandelen van chronische ziekten (die verantwoordelijk zijn voor driekwart van de ruim twee biljoen dollar die we in Amerika per jaar uitgeven aan gezondheidszorg) dan aan het voorkomen ervan. Dus negeren we het overduidelijke probleem en concentreren we ons liever op goede en slechte voedingsstoffen, waarvan de aard met elke nieuwe studie weer lijkt te veranderen. Maar voor de voedingsmiddelenindustrie is deze onzekerheid niet per se een probleem, want ook verwarring is prima handel: de voedingsdeskundigen worden onmisbaar; de producenten kunnen hun producten (en gezondheidsclaims) weer aanpassen aan de nieuwste inzichten, en de journalisten onder ons die deze kwesties in de media volgen beschikken over een gestage stroom van nieuwe voedings- en gezondheidsverhalen. Iedereen blij. Behalve wij eters dan. Als journalist besef ik de waarde van wijdverbreide algehele verwarring volledig: verklaringen aandragen is 15


ons vak, en als de antwoorden op de vragen die we onderzoeken te simpel zouden worden, zaten we zonder werk. Jazeker, ik beleefde een paar uiterst onrustige momenten toen ik, na voor mijn vorige boek Een pleidooi voor echt eten een paar jaar onderzoek naar voeding te hebben gedaan, besefte dat het antwoord op de zogenaamd ongelooflijk ingewikkelde vraag wat we moesten eten helemaal niet zo ingewikkeld was, en eigenlijk was samen te vatten in acht woorden: Eet echt voedsel. Niet te veel. Vooral planten. Dit was de essentie, en het gaf veel voldoening om die te hebben gevonden, een stukje vaste grond helemaal onder in het voedingswetenschapsmoeras: acht woorden klare taal, en je hoefde er geen biochemie voor gestudeerd te hebben. Maar het was ook lichtelijk zorgwekkend, omdat mijn uitgever toch wel een paar duizend woorden meer verwachtte. Gelukkig voor ons allebei realiseerde ik me dat het verhaal van hoe een simpele vraag als ‘wat moet ik eten’ ooit zo ingewikkeld was geworden eveneens de moeite waard was om verteld te worden, en dat werd dan ook de kern van dat boek. De kern van dit boek is heel anders. Het gaat veel minder over theorie, geschiedenis en wetenschap dan over ons dagelijks leven en gedrag. In dit kleine, uiterst beknopte boekje, smeed ik die acht woorden van advies tot een samenhangend stelsel van regels, of persoonlijke richtlijnen om u te helpen echt voedsel te eten, en met mate, en daarmee wezenlijk af te wijken van het westerse voedingspatroon. De regels zijn geformuleerd in ge16


wone taal; ik vermijd met opzet de terminologieën van de voedingswetenschap of de biochemie, hoewel ze in de meeste gevallen wel door wetenschappelijk onderzoek worden ondersteund. Dit boek is geen antiwetenschap. Integendeel, bij de eraan voorafgaande research en het opstellen van deze regels heb ik van harte gebruikgemaakt van wetenschap en wetenschappers. Maar ik sta wel sceptisch tegenover veel van wat voor voedingswetenschap doorgaat, en ik geloof dat er andere bronnen van wijsheid en andere terminologieën voor handen zijn waarin op een intelligente manier over eten kan worden gesproken. Mensen hebben duizenden jaren lang goed gegeten en zichzelf gezond gehouden voordat de voedingswetenschap haar opwachting maakte om ons te vertellen hoe dat moest; het is heel goed mogelijk om gezond te eten zonder te weten wat een antioxidant is. Dus op wie vertrouwden we nu eigenlijk voordat de wetenschappers (en vervolgens de overheden, de gezondheidsinstellingen en de voedingsproducenten) ons begonnen te vertellen hoe we zouden moeten eten? We vertrouwden natuurlijk op onze moeders, grootmoeders en nog verdere voorouders, anders gezegd: op onze traditie en cultuur. We weten dat er een groot reservoir aan voedingswijsheid bestaat, anders zou de mens niet in die mate hebben overleefd en gedijd als hij heeft gedaan. Die wijsheid over eetgewoonten is het distillaat van een evolutionair proces, waarbij vele mensen op vele plaatsen hebben uitgedokterd wat mensen gezond doet blijven (en wat niet), en die kennis hebben doorgegeven in de vorm van voedsel, eetgewoonten, combinaties, 17


manieren, regels en taboes ten aanzien van voedsel, alledaagse en seizoensgebonden praktijken, alsmede gezegdes en spreuken. Zijn die tradities onfeilbaar? Nee. Er bestaan heel wat bakerpraatjes over voedsel, die bij nadere beschouwing weinig meer blijken dan bijgeloof. Maar veel van die voedingswijsheid is het wel waard om behouden, weer tot leven gewekt en in acht te worden genomen. Dat is precies wat dit boek beoogt. Echt eten distilleert uit al die wijsheid vierenzestig simpele regels voor gezond en uitstekend eten. De regels zijn meer in termen van cultuur dan van wetenschap vervat, al heeft de wetenschap in veel gevallen bevestigd wat de cultuur al lang wist. Het wekt geen verbazing dat deze twee totaal verschillende terminologieën, oftewel kennisbronnen, vaak tot dezelfde conclusie komen (zoals toen wetenschappers onlangs bevestigden dat de traditionele gewoonte om tomaten in combinatie met olijfolie te eten goed voor u is, omdat het lycopeen in de tomaten in olie oplosbaar is en daardoor gemakkelijker door uw lichaam op te nemen). Ik heb ook vermeden om het veel over voedingsstoffen te hebben, niet omdat ze niet belangrijk zijn, maar omdat het voortdurende gezeur over voedingsstoffen andere, nog belangrijkere waarheden over eten overschaduwt. Eten is meer dan de som van de voedzame bestanddelen, en al die bestanddelen werken samen op een manier die nog maar vaag wordt begrepen. Het is best mogelijk dat de mate waarin voedsel is voorbewerkt ons een veel belangrijker verklaring biedt voor het gezondheidseffect: voorbewerking kan niet alleen voedingsstoffen verwijderen en toxische chemicaliën toevoegen, het maakt voedsel ook gemakke18


lijker opneembaar, wat een probleem kan zijn voor onze insuline- en vetstofwisseling. Bovendien kan het plastic waarin bewerkt voedsel doorgaans zit verpakt het risico voor onze gezondheid nog verder verhogen. Dat is ook de reden waarom veel regels in dit boek zijn bedacht om u te helpen intensief voorbewerkte voedingsmiddelen – die ik liever ‘eetbare voedselachtige substanties’ noem – te mijden. De meeste van deze regels heb ik zelf opgesteld, maar vele hebben niet één enkele geestelijke vader. Het zijn stukjes eetcultuur, soms eeuwenoud, die onze aandacht verdienen omdat ze ons behulpzaam kunnen zijn. Ik heb deze adagia over voedsel verzameld uit een brede verscheidenheid aan bronnen. (De oudere gezegden komen voor in citaten.) Ik ben te rade gegaan bij folkloristen, antropologen, artsen, verpleegsters, voedingsdeskundigen en diëtisten, evenals bij een groot aantal moeders, grootmoeders en overgrootmoeders. Ik heb eetregels opgedaan bij mijn lezers en bij mijn toehoorders tijdens congressen en lezingen op drie continenten; ik heb een webadres gepubliceerd waar mensen regels naartoe konden mailen die ze van hun ouders of anderen hadden geleerd en persoonlijk nuttig hadden gevonden. Eén enkel verzoek om regels dat ik op het ‘Well’-blog van de New York Times had gezet resulteerde in 2500 suggesties. Die waren niet allemaal even zinnig (‘Eén soort vlees per pizza’ is waarschijnlijk geen betrouwbaar recept voor een goede gezondheid), maar vele waren dat wel, en enkele zijn hier ook opgenomen. Ik dank iedereen die aan dit project heeft bijgedragen. Tezamen vormen deze regels een soort koor van algemene eetwijs19


heid. Het is niet zozeer mijn taak geweest deze waarheid gestalte te geven, als wel haar te beheren en te controleren. Ik wed dat dit koor ons net zoveel, of zelfs nog meer, kan leren, en ons kan helpen onze relatie tot voedsel weer goed te krijgen, als het gezamenlijke koor van wetenschap, industrie en overheid. Deze vierenzestig regels gaan elk vergezeld van een alinea of twee met uitleg, behoudens enkele die geheel voor zichzelf spreken. Het is niet nodig om ze allemaal te leren of te onthouden, omdat vele u naar het hetzelfde doel zullen leiden. Regel 11 (‘Mijd voedingsproducten die in televisiereclames worden aangeprezen’) en regel 7 (‘Mijd voedingsproducten die ingrediënten bevatten die een kind uit groep vijf niet kan uitspreken’) zijn beide bedoeld om min of meer dezelfde intensief voorbewerkte voedselachtige producten uit uw winkelwagentje te weren. Mijn hoop is dat een handvol van deze regels voldoende zal beklijven om een soort tweede natuur voor u te worden – iets wat u doet, of laat, zonder erover na te denken. Hoewel ik ze regels noem, zie ik ze minder als ijzeren wetten dan als persoonlijke richtlijnen. Richtlijnen zijn nuttige instrumenten. In plaats van zeer specifiek gedrag voor te schrijven, verschaffen ze ons een brede leidraad waarmee we onze dagelijkse beslissingen gemakkelijker en sneller tot stand kunnen brengen. Gewapend met algemene richtlijnen, zoals regel 36 (‘Eet geen ontbijtgranen die de kleur van de melk veranderen’), zult u merken dat u niet meer zoveel tijd kwijt bent aan het lezen van etiketten met ingrediënten en het bepalen van uw keuze als u voor het schap met ontbijtgranen staat. 20


Zie deze eetrichtlijnen als kleine algoritmen, bedoeld om uw leven als eter te vergemakkelijken. Neem die over welke u het beste bijblijven en het handigst voor u zijn. Maar neem er in elk geval één uit elk van de drie delen over, want elk deel gaat weer over een andere dimensie van uw voedingspatroon. Het eerste deel is bedoeld om u te helpen ‘echt voedsel te eten’, wat in de moderne supermarkten een stuk lastiger blijkt dan u zou denken. Deze regels bieden een bescherming of een filter om u te helpen het echte voedsel te onderscheiden van de eetbare voedselachtige substanties die u juist wilt mijden. Het tweede, met als ondertitel ‘Vooral planten’ biedt regels om u te helpen een keuze te maken uit de echte voedselsoorten. En het derde, met als ondertitel ‘Niet te veel’ houdt zich bezig met de vraag hoe in plaats van met wat u zou moeten eten, en biedt een reeks van richtlijnen bedoeld om u een paar simpele alledaagse gewoonten aan te leren die u zullen helpen minder te eten en er meer van te genieten. Mochten die twee doelstellingen tegenstrijdig klinken, nu ja, u moet per slot van rekening ook nog aan dit boek beginnen.

21



Deel 1 Wat moet ik eten? – Eet echt voedsel –



De regels in dit deel zullen u helpen echt voedsel – de planten, dieren en zwammen die mensen al generaties lang eten – te onderscheiden van de intensief bewerkte producten van de moderne voedingsindustrie, die de Amerikaanse voedingsmarkt en onze eetgewoonten in toenemende mate zijn gaan beheersen. Elke regel biedt weer een ander filter om het een van het ander te scheiden, maar ze hebben alle een gemeenschappelijk doel: u helpen de ongezonde spullen uit uw winkelwagentje te weren.

25



–1– Eet echt voedsel

Dat is tegenwoordig gemakkelijker gezegd dan gedaan, zeker als er elk jaar 17.000 nieuwe producten in de supermarkt opduiken, die allemaal dingen naar de inhoud van uw portemonnee. Maar de meeste van die spullen verdienen het niet om voedsel te worden genoemd – ik noem ze: eetbare voedselachtige substanties. Het zijn intensief bewerkte verzinsels die zijn ontworpen door voedingsindustrie, die meestal bestaan uit van maïs afgeleide ingrediënten die geen normaal mens in zijn provisiekast heeft, en ze bevatten chemische toevoegingen waar het menselijk lichaam nog niet lang mee bekend is. De uitdaging om goed te eten komt er tegenwoordig vooral op neer om echt voedsel te kiezen, en al die industriële nieuwigheden te mijden.

27

Eet echt eten. Niet te veel. Vooral planten

Recommend Documents