EER JE VADER EN JE MOEDER

Wilt u voorlezing van deze preek in uw gemeente even melden via [email protected]? ______________________________

EER JE VADER EN JE MOEDER Het vijfde gebod

[1] Geliefde broeders en zusters,

In deze dienst gaat het over de eerbied voor onze ouders. Eigenlijk zou je daarom vandaag wel eens iets anders kunnen zeggen dan het bekende ,,geliefde broeders en zusters´´. Waarom zouden we deze keer niet eens beginnen met te zeggen ,,beste kinderen, geliefde zonen en dochters van jullie ouders´´. [2.1] Of zou u dan het gevoel hebben dat u overgeslagen werd? Denkt u dat het dan alleen maar over de jeugd gaat? Maar waarom? U bent al in de zeventig en allang grootouders? Maar ook u hebt toch ouders! Kinderen: dat zijn we toch allemaal? Niemand is er zo groot en eerbiedwaardig of hij werd eens als een klein en pasgeboren kindje aan zijn moeder toevertrouwd. En er is geen oma die niet eens als een pasgeboren meisje in de armen van haar ouders werd gelegd.[2.2] Misschien zijn die ouders van u al oud geworden, bijna buiten de wereld. Misschien kunt u alleen nog maar hun graf onderhouden. Toch zijn we allemaal levenslang kinderen van díe vader en díe moeder. Als ouderen en jongeren zitten we vandaag in één lange rij voor Gods aangezicht en samen krijgen we hetzelfde woord te horen: ,,Beste kinderen, eer je vader en je moeder´´. Beste mensen, vergeet levenslang niet dat je ooit een baby was en dat je voorgoed een nakomeling bent en dat de wereld niet bij jou is begonnen! En ook niet bij u![2.3] * Eer je vader en je moeder. Dit woord komt niet in de wereld binnen als een naïef en romantisch gebod. Het komt binnen in een gevallen en soms kwaadaardige mensheid: wat een familie is dat menselijk gezin sinds Adam! Het is een gebod op tijd![2.4] Het gebod wordt gezegd op de Sinaï. De HERE God wist allang in welke mensenwereld dit woord moest landen. Hij had het gezien hoe al direct in het begin Kaïn een kind van zijn ouders doodsloeg. Hij had gehoord het brallende gabber-lied van vader Lamech: ik trapte een vent dood om een kleinigheid. God had gezien hoe Cham de spot dreef met zijn dronken vader. En Hij was er bij toen Jakob zijn vader Isak bedroog met een geitenvel en de zegen ging stelen. U hoeft dus niet te denken dat God niet wist in wat voor wereld we leven. In het Nieuwe Testament staat dat er in het laatst van de tijden vadermoorders en moedermoorders zullen zijn en dat vele

Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl

Pagina

1 of 7

ouders hun kinderen zullen overgeven aan de afgoden. En het staat vandaag ook elke dag wel in de krant. Er zijn ouders die hun kinderen doden of misbruiken of verwaarlozen of maar aan zichzelf overlaten. Er groeit een generatie op die lak heeft aan vader en moeder en die met de stiletto op zak naar school gaat. En die een man in elkaar trapt om een losse opmerking over vandalisme. Het is verschrikkelijk, maar het is niet nieuw. Daarom is het gebod van de Sinaï niet naïef. God weet dat het haaks staat op heel veel dat zich afspeelt in onze gevallen wereld. * Toch krijgen we dit gebod mee: eer je vader en je moeder. Wanneer dit ontbreekt, komen de generaties tegen elkaar in opstand. Maar wanneer je dit ter harte neemt, gaat het beter. Je gaat niet kapot aan elkaar, maar zult lang leven in het land dat de Here je geeft.[2.5] Dat zou nu eens een goed motto voor een troonrede kunnen zijn: ,,Het gaat goed in Nederland, want we gaan weer vader en moeder eren´´. Dit geeft meer toekomst dan een economie die vandaag bloeit en morgen verdort.[3.1] * En wat houdt dit gebod nu in? Wordt hier vanmiddag een leunstoel neergezet voor ouders? Vieren we voor één keer op dezelfde zondag moederdag en vaderdag? Misschien hebben sommige ouders wel een beetje dat gevoel: eindelijk een gebod dat die jeugd van tegenwoordig zich kan aantrekken. Hebben wij het al niet altijd gezegd: je moet naar óns luisteren? En nu horen ze het tenminste ook eens van een ander! Ja, zo wordt het gebod maar al te vaak gebruikt: als een vrijbrief voor de ouders. Maar dat is het vijfde gebod niet.[3.2] Er zijn wel culturen waarin vader en moeder zelfs levenslang beslissend en dwingend gezag hebben over hun kinderen. Dit realiseer je je bij het horen van de soms dramatische verhalen over vrouwen die getrouwd zijn met een Turkse man: vér boven de eigen vrouw in Nederland troont altijd de vader in Turkije. Ook wanneer het gaat over het uithuwelijken van de dochters, is het woord van vader en nog meer van grootvader beslissend. Maar ook in de Koreaanse en Chinese cultuur is de macht van vader en moeder bijna absoluut. De samenleving drijft op de kurk van het ouderlijk gezag dat de hele familie stuurt. Vaders wil is wet. Moeder praat mee. En grootvader heeft het laatste woord. Zo is de orde voor het bestaande. * Is het vijfde gebod nu eigenlijk een ondersteuning van deze culturen? Wie het vijfde gebod uit zijn voegen licht, zou dat wel even kunnen denken. We moeten dit gebod echter lezen in het geheel van de bijbel. Het is kort en wordt belicht door wat er nog verder geopenbaard is. En dan blijkt dat het volk Israël zich door Gods leiding juist heel erg onderscheidde van andere, meer paternalistische of matriarchale culturen, waarin de vader of de moeder de overheersende figuren zijn. De zeggenschap en macht van de ouders werden in Israël sterk beperkt. Laat ik een enkel voorbeeld geven.[3.3] Om te beginnen zijn er de reinheidsgeboden waardoor incest absoluut verboden werd. In de tweede plaats worden in Israël zowel ouders als kinderen persoonlijk verantwoordelijk gesteld voor hun daden. De kinderen mochten niet gedood worden om de ouders en evenmin omgekeerd. Ieder moest om eigen zonde gestraft worden. In de derde plaats zien we hoe prijzend er gesproken wordt over prinsen in Davids huis die niet


Pagina

2 of 7

wandelen in de verkeerde inzettingen van hun ouders maar die reformatie in Israel bevorderen. In de vierde plaats krijgen de ouders vrij veel opdrachten om hun kinderen op allerlei manieren de geboden van de HERE in te prenten. Het vijfde gebod neemt in Israël de eigen persoonlijkheid van de mens niet weg: hij en zij kunnen zich niet verschuilen achter vader en moeder. * Hoe kan het dat in Israël zoń heel eigen situatie in leven werd geroepen? Omdat het in de bijbel niet de ouders zijn die zeggen ,,hier ben ik: wandel voor mijn aangezicht´´. Nee, het is de Here God die zegt: ,,hier ben Ik die jullie uit Egypte leidde; wandel voor MIJN aangezicht en eer je vader en je moeder´´.[3.4] Hoog boven alle vaders en moeders en kinderen uit strekt de opgeheven arm van de HERE zich uit. Israël is niet allereerst een volk van ouderen en jongeren, van ouders en kinderen, maar het is een volk van alleen maar kinderen. Eén grote kinderkruistocht is de uittocht uit Egypte: en Vader gaat vooruit aan de kop van de stoet, in een vurige wolkkolom. Dáár is onze Vader. En dat maakt ons allemaal in één keer op een hele bijzondere manier niet meer en niet minder dan ,,beste kinderen´´. * Door het verlossend werk van de HERE wordt de natuur ontgoddelijkt. Zon, maan en sterren zijn niet langer goden, maar ze worden weer waarvoor ze bedoeld waren: hemellichamen die geschapen zijn door God om vaste tijden te geven in het heelal. Bomen en heuvels worden ontgoddelijkt: er hoeven geen altaren meer voor gebouwd te worden. Ze worden weer waarvoor ze bedoeld waren: aan de mens gegeven om te bouwen en te bewaren. En zo wordt ook het ouderschap ontgoddelijkt. Vaders en moeders verliezen hun troon die in verschillende menselijke culturen voor hen was opgericht en ze worden weer dat waarvoor ze bedoeld waren: vaders en moeders aan wie de eigenlijke Vader kinderen toevertrouwt met een duidelijke opdracht. Hun gezag is niet meer absoluut: samen met hun kinderen staan ook zij zelf aan de voet van de Sinaï te trillen en te beven voor de hoge majesteit van Hem die een ontoegankelijk licht bewoont en uit Wie en door Wie en tot Wie alle dingen zijn, ook de ouders en de kinderen. Ouderschap wordt zo ondergeschikt aan geloof en aan God. Het laatste woord is aan Hem in ons leven en niet aan vader of moeder. ,,Hoor, Israël, Ik ben de HERE uw God, Ik alléén´´. * Dit heeft grote betekenis voor ons als ouders en kinderen:[3.5] U, ouders, bent rentmeesters en moet verantwoording afleggen. Niet aan uw kinderen maar aan uw God en Schepper. Hij zal ons vragen wat we gedaan hebben met zijn kinderen en of we hen vooral met het oog op hun hemelse Vader heel zorgzaam en verantwoordelijk hebben geleid. Het zijn ónze kinderen, maar belangrijker is dat het Góds kinderen zijn. En jullie, jongeren, worden door je geloof in God ook teruggeworpen op je ouders. Het belieft Hem zich daarvan te bedienen. Dat houdt je klein. Méér dan een kind, een product, bén je op aarde niet. Een vis moet niet uit zijn aquarium willen springen en jij moet niet buiten het ouderlijk gezin willen gaan staan. Zelfstandig worden betekent nooit: afscheid nemen van je vader en moeder. God zegt: eer hen. Vrees God en onderhoudt die band met hen je leven lang.


Pagina

3 of 7

* We kunnen dit uitwerken door te zien hoe het vijfde gebod het vijfde is.[4.1] De eerste vier geboden zetten het vijfde gebod op zijn plaats.[4.2] Het eerste gebod. Ouders mogen geen goden zijn: niemand mag andere goden voor Gods aangezicht hebben dan de HERE alleen. Ook je ouders mogen je afgoden niet zijn. Soms moet een christen zelfs bereid zijn om vader en moeder te haten om Christus´ wil! Het tweede gebod. Ook zijn onze ouders niet het beeld voor God. We mogen ons geen gesneden beeld of enige gelijkenis maken. Ook niet van iets dat op de aarde is. We mogen ons God ook niet voorstellen naar het beeld van onze vader en moeder. Wij mogen wel Gods vaderbeeld terugzoeken in onze aardse vaders, maar we mogen ons Gods beeld niet snijden naar het beeld van onze vader en moeder. Dat is een waarschuwing: God is méér dan je ouderlijke tradities. Het is ook een bemoediging: God valt niet samen met het soms slechte beeld dat je vader of moeder aan je voorleven. Eer je vader en je moeder, maar maak van hen geen gesneden beeld om God daardoor lief te hebben of te haten. Het derde gebod stelt de naam van God boven alles: wij mogen die niet zomaar gebruiken. Dit stelt perk en paal aan de ouders: zij mogen zich bij het vijfde gebod niet zomaar beroepen op Gods naam voor handelingen die niet bij God passen of voor prikkelende dwang die niets met liefdevolle opvoeding te maken heeft. ,,God eist dat je mij gehoorzaamt´´: zoiets is snel gezegd, maar daarbovenuit gaat de vraag of wij de naam niet soms zomaar gebruiken, als een machtsmiddel vanwege onze machteloosheid. Het vierde gebod geeft aan dat de HERE God het voor het zeggen heeft over onze tijdsindeling, onze taken en onze rust. We leven niet in de tijd van de ouders, maar in de tijd van God. En ouders worden met hun kinderen samen in het ritme van de week en van de rustdag voor Gods aangezicht geplaatst. God legt beslag op onze tijd en laat ons leven in zijn ruimte: dan kunnen wij niet meer onbeperkt beslag leggen op elkaars leven! Het vijfde gebod is het vijfde: je moet eerst de eerste vier passeren. En dat maakt veel verschil. Het wijst ons als ouders en kinderen onze plaats. Samen voor de énige die op aarde macht en gezag heeft. Beste kinderen, laten we bescheiden en verwonderd beginnen met het vijfde gebod. * Maar na de eerste vier is het vijfde gebod er dan opeens óók. Wanneer ouders zich bescheiden opstellen achter de HERE, achter zijn onzichtbare glorie, achter zijn naam, achter zijn Heer-zijn over onze levenstijd, dan blijft die bescheiden plaats over waarop eer verdiend is. Het vijfde gebod is gesproken binnen het volk van God en als vijfde. Wanneer ouders bij de eerste vier geboden de kerk uitlopen, kunnen ze het vijfde niet meer later komen afhalen. De tien geboden zijn één pakket: je kunt hier niet shoppen. Ere wie ere toekomt: dit is niet een natuurlijk recht van hen die de verwekkers van kinderen zijn. Het is geen natuurgegeven. De natuur kent het nest en de pikorde, maar we staan hier in de tien geboden niet voor een natuurwet: hier spreekt onze Schepper. En Hij leidt mensen uit Egypte, zet ze samen voor zijn stralend aangezicht en zegt dan dat kinderen hun godvrezende ouders zullen eren! Kinderen mogen hun ouders niet verafgoden, zich achter hun beeld verschuilen, zich van hun verantwoordelijkheid voor tijd en werk afmaken. Maar wat wél op zijn plaats is: dankbaarheid en respect. Zo worden de moeder en grootmoeder van Timoteüs met ere genoemd: Eunice en Loïs. Zij zijn de eersten voor je om je tot God te leiden en jullie God vraagt dat je ze als zijn dienaren in ere


Pagina

4 of 7

zult houden. * Wat houdt die eer nu in? Meer dan het beschuitje op moederdag en de nieuwe boor op vaderdag. Eren is niet verwennen. Eren is belangrijk vinden. Omdat God het zegt. Veel kinderen zien helemaal niet hoeveel betekenis hun ouders voor ze kunnen hebben omdat ze de andere kant opkijken: zij weten het allang veel beter. Maar de Here stuurt je ogen: kijk veel en vaak naar je ouders, ken hen in je leven, vraag hun advies, luister naar hun raad, wuif hun woord niet te gemakkelijk weg. Het is jóuw verantwoordelijkheid om van jezelf uit te luisteren en zo te eren. Het gaat hier niet om buigen voor dwang, maar om eren uit vrijwillige liefde tot God. * Eren is het vijfde gebod van de tien. Het is dus niet het laatste. Er komen nog vijf andere. Zij geven richting, ook aan ouders en kinderen. [4.3] Eren betekent dus: niet doodslaan, niet echtbreken, niet stelen, niet vals getuigen, niets anders begeren. Laten we dat eens kort uitwerken. Niet doodslaan: Wanneer je als jongere je ouders links laat liggen, ze als lucht beschouwt, ze nergens in betrekt en niet naar hun raad luistert: dát is je ouders doodverklaren! En als ouders mogen we onze kinderen niet kapot maken zoals helaas kan gebeuren door misbruik van het ouderlijk gezag en door een angstaanjagend opvoedingsklimaat. Kinderen kunnen vermoord worden door incest: waar het kind veilig had moeten kunnen ademen, beschermd en gerespecteerd, daar ervaart het onveiligheid en misbruik. Het kan ook gebeuren wanneer ouders bij het ouder worden hun kinderen claimen en aan hun wensen ondergeschikt maken: dát is bewerken dat je kinderen geen léven bij je hebben. Vaders en moeders, jongeren: sla elkaar niet dood! Ouders en kinderen zijn aan elkaar gegeven om elkaar levenslang ruimte te geven en vreugde binnen die ruimte. Eer dwíng je niet af: die ontvang je. En eren is geen vervelende plicht, maar dat moet uit je hart opkomen. Ouders en kinderen: ge zult niet doodslaan. Overwin dat kwade door het goede: hebt elkaar van harte lief.

Niet echtbreken: Wanneer ouders zich schuldig maken aan echtbreuk, doorboort dit de eer (hoe moeten kinderen hun vader en moeder eren wanneer zij elkaar niet hoogachten?). Dit geldt ook voor kinderen: je huwelijk is er ook voor je ouders. Eer je vader en moeder wanneer je gaat trouwen. Doe het met hun medeweten. Weet dat je huwelijk ook eer is voor je ouders: hoeveel leed veroorzaken samenwoningen en echtscheidingen niet naar de ouders en grootouders toe. Eer je ouders, wees zuinig op je huwelijk en op de voorbereiding daarvan!

Niet stelen: Dit kunnen ouders doen die hun kinderen geen ruimte geven voor eigen toekomst-ontwikkeling.


Pagina

5 of 7

Anderzijds kunnen kinderen dit doen door misbruik te maken van ouderlijk geld om maar wat te lanterfanten of om dat geld uit te geven tegen de wil van hun ouders. Eer je vader en moeder: besteel elkaar niet!

Geen vals getuigenis: Ouders moeten hun kinderen niet idealiseren en ze ophemelen (,,ónze Jantje doet zoiets nooit!´´: wanneer we zo denken, eren we als ouders onszelf en dat is iets anders dan het vijfde gebod). Kinderen mogen niet kwaadspreken over hun ouders, ook niet tegenover therapeuten die je daartoe onbedoeld gemakkelijk verleiden. Eer je vader en je moeder: je hoeft er niet om te liegen, maar bevorder hun goede naam en goed gerucht en wacht je voor het negatief praten over haar die je gebaard heeft en over hem die je als vader is gegeven.

Niet begeren: Kinderen en ouders zijn een taak voor elkaar. Soms kun je opzij kijken: had ik maar andere ouders of andere kinderen. Jaloersheid ontwortelt de relaties. Door andere relaties te begeren, andere ouders, andere kinderen, word je aan elkaar ontrouw en zeg je elkaar de liefde en de eer op. Zie liever je opgave en gave en houd het daarbij. Om Godswil! Eer je vader en je moeder: offer elkaar niet op aan de vergelijking met anderen.

* Zo geven de geboden die op het vijfde volgen, er richting en inhoud aan. En waarom is dit vijfde gebod nu van zoń groot belang? Paulus noemt het in Efeze 6:2 ,,een eerste gebod´´ (nieuwe bijbelvertalingen hebben hier ,,het eerste gebod´´ maar er staat ,,een eerste gebod´´).[5.1] Die uitdrukking had Paulus meegekregen uit zijn Joodse thuis: ,,eerste geboden´´ zijn wat wij zouden noemen ,,kern-geboden´´. Het zijn geboden die heel veel omsluiten en waaruit veel voortvloeit. Zo is het vijfde gebod als een opwellende bron.[5.2] Het welzijn van de samenleving ligt erin besloten. Hoe kan dit? Omdat je vele deugden ontwikkelt wanneer je leert om van jongsafaan en in je hele leven respectvol om te gaan, niet met engelen, maar met kleine en beperkte mensen zoals je zelf ook bent. Dit is een geweldige leerschool: hier worden we van huisuit geoefend en getraind in liefde, inschikkelijkheid, gezeggelijkheid, verantwoordelijkheid, van mens op mens. * Let maar eens op de trefwoorden in zondag 39: eer, liefde, trouw, gepaste gehoorzaamheid, je onderwerpen, geduld hebben, met God rekenen. Dat zijn allemaal dingen die een geweldige uitstraling hebben. Het gaat maar niet om een deel-relatie in je leven (het kleine stukje relatie van ouders en kinderen). Het gaat hier om een eerste gebod, een fundamenteel gebod met een belofte. Deze deugden maken fijne mensen van ons en ze zijn het cement voor de maatschappij. Deze deugden helpen meer tegen vandalisme en geweld dan duizenden politie-agenten op straat. Wat geven mensen zich vandaag een moeite om in fitness-centra een beetje slanker of een beetje gespierder te worden. Wat een geld kost dat niet! En zoń lichamelijke conditie is altijd maar tijdelijk.


Pagina

6 of 7

Als er nu eens een fitness-centre was waar je getraind kon worden in prima menselijke eigenschappen en waar je voor je hele leven gevormd kon worden tot een inschikkelijk, trouw, liefdevol medemens. En als zoń fitness-centrum dan ook nog eens gratis was: zou je er niet heengaan? Maar je hoeft er niet heen te gaan: je bent er al! Je kunt er alleen maar weglopen. God deed je geboren worden in zoń prima trainings-centrum. Je bent als kind geplaatst bij déze vader en moeder! Blijf er en oefen je in de godsvrucht: die conditie blijft levenslang![5.3] * We moeten in Nederland getuigen voor een terugkeer tot het ontzag voor God. Maar wat de mensen van je zíen is hoe je met je kinderen omgaat en hoe je met je ouders omgaat. Leef daar je godvrezendheid aan de mensen voor: dat zal uitstralen ten goede en onder Gods zegen ook anderen tot nadenken mogen stemmen. Dit richtinggevende gebod is voluit ten leven: het is echt een eerste gebod, een kerngebod. Maar wanneer we het nu tenslotte leggen op onze eigen werkelijkheid, wat is er dan nog veel om ons over te schamen. Ouders, wat schieten we nog vaak tekort in gebed en begrip, maar ook in wijsheid en leidinggeven en goede tucht. Jeugd, wat zou het veel beter kunnen in je jonge jaren en ook daarna. Wat zijn we vaak sloom in ons trainingscentrum: ongeïnteresseerd en liefdeloos. En door gebrek aan training verzwakt onze conditie. We krijgen te maken met gebrek aan respect, met opvliegendheid, ongeïnteresseerdheid, ongezeggelijkheid, irritatie en ongeduld, ontrouw en afval van het geloof. * Denk dan eens aan Jezus Christus. Hij was 12 jaar oud. Dat was toen net zoveel als vandaag 18. En Hij deed iets goeds in het huis van zijn hemelse Vader: hij sprak vol vuur en heel gelovig met de leiders van Israël in de tempel. Toen kwamen zijn ouders en claimden Hem: wíj hebben verdriet en je moet met óns meegaan naar huis. Zou je zijn meegegaan? Terwijl je niet eens op een slechte plek was en helemaal niets verkeerds deed? Als je midden in een evangelisatiegesprek zit? Maar Jezus ging met hen terug naar Nazaret en was hun onderdanig. Hij voegde zich. Zo leerde Hij zich voegen. Later onder de opdringerige scharen. En nog later in de boeien van het lijden. Zijn eren van vader en moeder maakt ons beschaamd. Zo deed Gods Zoon het. In onze plaats. En ons tot voorbeeld.[5.4] Nu is dankzij Hem het vijfde gebod niet meer iets om doodsbenauwd voor te zijn. Om te denken: ,,nu word ik veroordeeld´´. Het wordt een gebod voor je dankbaarheid. Nu ik van Christus ben, wil ik ook nederig genoeg worden om van mijn ouders te zijn. Want zo lief had God de wereld dat Hij zijn eigen, eniggeboren zoon heeft gegeven opdat een ieder die in Hem gelooft niet verloren gaat, ouder noch kind, maar eeuwig zal leven.[5.5] Lang zullen zij leven! In het land dat de Here onze God ons geven zal!

AMEN.[6]


Pagina

7 of 7

EER JE VADER EN JE MOEDER

Recommend Documents